________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
t +
* * * * *
-
-
૭ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વામાં આવે છે. પ્રાયે કરીને લેકે પણ એમ કહે છે કે સત્ય ઉપરજ દુનિયા ટકી રહી છે, તે એ વાત સાચી જ છે. ધનવાન અથવા વિદ્વાન હોવું તે કઈ પણ મનુવ્યનું પ્રથમ અને પરમ કર્તવ્ય નથી, પરંતુ સત્યનિષ્ઠ અને ન્યાયશીલ રહેવું એ તે દરેક મનુષ્યનું અનિવાર્ય પરમ કર્તવ્ય છે. પ્રત્યેક કાર્યની શરૂઆત કરતી વખતે આપણે તે સંબંધી સત્યતા અને ન્યાયના સ્વરૂપનો વિચાર કરી લેવો જેઈએ, તે અનુસાર કોઈ નિયમ બનાવી લેવા જોઈએ અને હમેશાં તે નિયમોનું અનુ સરણ કરવું જોઈએ. કર્તવ્ય અને સત્ય એક સૂત્રથી બંધાયેલા છે જે મનુષ્ય કર્તવ્યપરાયણ હેય છે તે પિતાની સઘળી વાતમાં તથા સઘળાં કાર્યોમાં સત્યતાનું પણ તેટલું જ માન અને પાલન કરે છે. મહારાજા હરિશ્ચંદ્ર સત્યપરાયણ હતા, તે ખાતર તેમણે પિતાનું રાજ્ય કર્યું, પરિવાર છે, ચંડાલનું દાસત્વ સ્વીકાચું અને અનેક કષ્ટ વેઠયાં, છતાં પણ સત્યના પાલન ખાતર તેમને જે કર્તવ્ય કર્મ કરવું પડ્યું તેનાથી તેમણે કદિ પણ મહે સંતાડ્યું અથવા બગાડયું નથી. જે કર્તવ્યને શરીર માની લઈએ તે સત્યપરાયણતાને તે શરીરના અસ્થિ, મજજા સાધુતાને તેનું લોહી, અને સરલતાને તેનું સૌદર્ય માનવું પડશેજ, કુટુંબ, સમાજ, અથવા દેશનું કોઈ પણ કાર્ય સત્ય વગર થઈ શકતું નથી. વાસ્તવિક પ્રતિષ્ઠા એજ મનુષ્યનું મહાન એશ્વર્યા છે. તેના જેવી બીજી એક પણ સંપત્તિ નથી. જો કે 'એમ તે ન કહી શકાય કે તેની સહાયતાથી સંસારનાં સર્વ પદાર્થો પ્રાપ્ત કરી શકાય છે, પરંતુ એટલું તો નિ:સંદેહ છે કે તેની સહાયતાથી જે કાંઈ મળી શકે છે તેનું તથા તેની પ્રતિષ્ઠાનું મૂલ્ય અને મહત્વ ઘણું જ વધારે છે અને તે વાસ્તવિક પ્રતિ છા પણ માત્ર સત્યતાની સહાયતાથી જ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. સદાચરણથી મનુષ્યને સૌથી મોટો લાભ એ થાય છે કે સમાજમાં તેની પ્રતિષ્ઠા ઘણી જ વધે છે અને લોકોના હદયમાં તેને માટે અતિશય માન ઉત્પન્ન થાય છે. જે અપ્રમાણિકપણે પ્રાપ્ત કરેલ દ્રવ્યને લઈને અથવા ખુશામતથી પ્રાપ્ત કરેલ પદવીને લઈને કોઈ મનુષ્યની પ્રતિષ્ઠા બહુજ વધી ગઈ હોય છે તે તે પ્રતિષ્ઠા કશા કામની નથી; આપણે તેને કદિપણુ વાસ્તવિક પ્રતિષ્ઠા કહી શક્તા નથી. વાસ્તવિક પ્રતિષ્ઠા તે એજ છે કે જેનું કારણ અનીતિયુકત ન હોય અને જે સત્ય તથા ન્યાયના આધાર ઉપર સ્થિત થયેલ હાય.
એક બીજી વાત ધ્યાનમાં રાખવા જેવી એ છે કે સદાચારી બનવા માટે કેવળ સત્યનિષ્ઠા અને ન્યાયપરાયણતાજ યથેષ્ટ નથી; આપણુમાં સત્ય અને ન્યાય પ્રત્યે નિષ્ઠાજ હેવી જોઈએ એટલું જ નહિ પણ તદનુસાર કાર્ય કરવાનું સાહસ તથા બળ પણ હોવાં જોઈએ. આપણે એવું આચરણ કરવું જોઈએ કે જેની અંદર સભાવ હોય. આપણું હૃદયમાં હમેશાં કઈ સત્કાર્ય કરવાની ઈચ્છા હેવી જોઈએ અને તે સત્કાર્યને આપણું લક્ષ્ય અને ઉદ્દેશ બનાવીને આપણે
For Private And Personal Use Only
