________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી.
શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજી
હેમનું જીવન અને ગુર્જર સાહિત્ય. - શ્રી જૈન ધર્મના ખરતરગચછીય અધ્યાત્મજ્ઞાનગગનદિનમણિ પંડિત પ્રવર
કહ૪- શ્રીમદ દેવચંદ્રજી મહારાજના જીવનચરિત્રની રૂપરેખા તેમના શ્રીમદુનું જીવન વર્તમાનકાળે ઉપલબ્ધ એવા અમૂલ્ય ગ્રંથમાં શ્રીમદે ચરિત્ર જાણવાનાં કાઢેલા વાણીના ઉદ્દગાર પરથી દેરી શકાય છે. તેઓશ્રી સાધન. જેન ધર્મના મહાન ઉપદેષ્ટા, અનન્ય આત્મજ્ઞાની, જૈનધર્મ
રક્ષક, ગિતાથ, અધ્યાત્મી મુનિવર હતા. આ કૌન તત્વજ્ઞા. મહાન્ અલમસ્ત કવિરત્નનું સાવંત જીવનચરિત્ર, સાહિત્ય, ધર્મ કે જ્ઞાનના અનન્ય ઉપાસક તરીકેનું વૃત્તાંત, કોઈ પણ ઠેકાણેથી જોઈએ તેવા સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ થતું નથી, એ જેને ઈતિહાસના આલેખનના અભાવને આભારી અને શચનીય છે. તેમના સમકાલીન શ્રીમદ્દ જ્ઞાનસાગરજી, મમ્હામહોપાધ્યાય શ્રીમદ થશેવિજયજી, શ્રીમદ જ્ઞાનવિમળસૂરિ, શ્રીમદ્ જિનવિજયજી, શ્રીમદ્ ઉત્તમવિજ થજી, શ્રીમદ્દ વિનયવિજયજી, શ્રીમદ્ ઉદયરત્નજી, શ્રીમદ્ મેહનવિજયજી આદિ મહાસમર્થ વિદ્વાનો, કવિઓ, પંડિતો અનેક ગ્રંથોના સંચયિતા હતા, તેમ છતાં તેમનું જીવનચરિત્ર કેઈએ સાહિત્યમાં જળવાઈ રહે તેવા પ્રબંધ તરીકે રચ્યું હોય, તેમ અદ્યાપિ નિર્ણય થયું નથી. જૈન દર્શનના મહાત્માઓ, પોતાનું ચરિત્ર પિતાની મેળ, આત્મ પ્રસંશાદિ કારણે, નહિં લખવાની પ્રણાલિકાના કારણે, તેઓના જીવનની હકીકત, તેમના શ્રીમુખથી વા લેખિનીથી કર્થ પ્રકટી શકે? જે તેઓ આચાર્ય પરંપરાની પાટ ઉપર થયા હોત, તો કેટલીક હકીકત, ૫ટ્ટ પરંપરામાં થનારા, આચાર્યોની પેઠે જાણું શકત, વા તેમના શિષ્યો જ્ઞાની થયા હોત, તે તેઓએ પિતાના ગુરૂનું જીવનચરિત્ર આલેખ્યું હોત જ, પણ તેમ બન્યું નથી. પૂર્વાચાર્યોની પાછળ થનાર તેમના શિષ્યો વા તેમના ગુણાનુરાગી એ, પૂર્વાચાર્યોનું ઐતિહાસિક મુદ્દા આદિથી મિશ્ર જીવનચરિત્ર લખી શકે છે, પણ અસલીયાતમાં અને કૃત્રિમતામાં ભેદભાવ પ્રકટ જ રહે છે. શ્રીમના બનાવેલા અનેક અમૂલ્ય સંસ્કૃત, પ્રાકૃત તથા ગુર્જર ભાષાના ગ્રંથોની પ્રશસ્તિઓ પરથી શ્રીમદનું કેટલું જીવનચરિત્ર જાણી શકાય તેમ છે, અને તે પરથી તેમના હૃદય વિચારના અવલે કન દ્વારા, આચારાદિ બાહ્ય ચારિત્ર, અંતરંગ સ્થિતિ, અધ્યાત્મજ્ઞાનમસ્ત દશા ઉચ્ચ કવિત્વ-વકતૃત્વ-લેખનશક્તિ અને તે પ્રસંગના બનાવોને આલેખી શકાય. પણ તેમ કરવા માટે તેમના ગ્રંથોનું પૂર્ણતયા સતત્ પરિશીલન થવું જોઈએ.
રા. મણિલાલ મોહનલાલ પાદરકરે સાતમી ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદમાં વાંચેલ નિબંધ.
For Private And Personal Use Only
