________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર
વિશ્વરચના પ્રબંધ. તમે સમજ્યા કે લેક કેને કહે છે-તે હવે લોકમાં મૂલકેટલા દ્રવ્ય છે તે સંબંધમાં સંક્ષેપથી તપાસ કરીએ.
પ્રથમ દ્રય-ધમસ્તિકાય નામે છે તે સૈદ રજવાત્મક લેકમાં વ્યાપી રહેલ છે. જેમાં પાણીની અપેક્ષા વિના માછલીની ગતિ થઈ શકતી નથી એટલે પિતાની ગમનશક્તિ ( Motion ) હોવા છતાં પાણુની અપેક્ષા રહે છે, એકસીઝન જેમ દિવાને બાળવામાં સહાય કરે છે તેમજ ધર્માસ્તિકાય સર્વ જીને કે દ્રવ્યને ગમનાગમનમાં સહાયક થઈ પડે છે પણ તે ગુરૂત્વાકર્ષણ ન કહેવાય !
બીજું દ્રવ્ય-અધર્માસ્તિકાય છે. પંથીને વિસામો લેવા મુસાફરખાનું કે વૃક્ષની (દિવાદિક નાઈટ્રોજનની પેઠે ) અપેક્ષારૂપ છે તેમ જીવાદિને સ્થિર રાખવામાં જેની અપેક્ષા રહે છે તે પણ ચિાદ રજવાત્મક લેકમાં વ્યાપ્ત છે ને ધર્માસ્તિકાય સાથે ક્ષીર નીરની પેઠે તપેલા લોઢાના ગોળાના લેહ અને અગ્નિની પેઠે મળે છે. બન્ને એકમેક છે છતાં જુદાજ છે. બને અજીવ અને રૂપ રસ, ગંધ સ્પર્શથી રહિત છે. - ત્રીજે દ્રવ્ય–આકાશાસ્તિકાય-જેમ દુધ કે પાણી સાકરને પેસવા અવકાશ આપે છે, કાષ્ઠને થાંભલો ખીલીને પેસવાનો અવકાશ આપે છે, તેમજ જીવેને અને યુગલોને જે અવકાશ આપે છે, તેને આકાશાસ્તિકાય કહેવાય છે. તે અજીવ છે, રૂપાદિથી રહિત છે, પિલાણ સ્વરૂપ છે, આકાશના બે વિભાગ પાડી શકાય છે, ચંદ રજવાત્મક લોકમાં વ્યાપ્ત અને ઉપલા બને દ્રવ્ય સાથે એકી ભાવને પામી રહેલ આકાશને લોકાકાશ કહેવાય છે ને તેની બહારની જગ્યાને અલકાકાશ કહે છે; તેથીજ ગાગના પ્રશ્નના ઉત્તરમાં યાજ્ઞવલ્કલ જણાવે છે કે, ઉપલી નીચલી બધી જગ્યા મહા આકાશથી ઓતપ્રોત છે, આ અકાકાશમાં કેઈપણ પદાર્થ પ્રવેશ કરી શકતા નથી. ચોથું દ્રવ્ય પુદ્ગલ(Matter) છે. આ દ્રવ્યમાં અંગ્રેજોએ માનેલ ૩૨ દ્રવ્યો, પાંચ ભૂતો એ સર્વનો સમાવેશ થાય છે. શરીર, વસ્ત્ર, ચાપડી, ધુડ, અંધારૂ, પ્રકાશ તેજ, છાયા, તડકે, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ ને આંખે દેખાતા દરેક પદાર્થો પુરાલાજ છે. શબ્દ પણ પુદ્ગલ છે ને તેથીજ વનિ વેગ દરસેંકડે ૧૧૦૦ ફુટ જાય છે, જેથી રેલ્વે સીટીને અવાજ ૩૩૦૦ વાર, રેલ્વે ઘોંઘાટનો અવાજ ૧૨૮૦ વાર, બંધુકને અવાજ ૧૮૦૦ વાર, બેન્ડને અવાજ ૧૬૦૦ વાર, મનુષ્યને ૧૦૦૦ વાર, દેડકાને શબ્દ ૯૦૦ વાર, રાત્રીના કીડાને શબ્દ ૦૦ વારને મોટામાં મોટો
૨ પ્રકાશ માટે માન્યતા પ્રવાસી બંગાલી પાનું ૮૭. આલોથે કેસે બહુર અતિ સૂક્ષ્મ કણ છુટે ગિયે. આમાદેર દષ્ટિકે એ અબાધ સ્થાનકે ભરિયે તુફ્લેઇ. એ ખાને આલેર અનુભુતિઓ પ્રકાશ હય. નિઉટ નેર સિદ્ધાંત જે આ એકરમેર અનુભુત પદાર્થો તરંગ, એઈ એ સર્વ વ્યાપી એવં એનામ ઈશારાપોમ. આધુનિક સિદ્ધાંત છે સર પે ડા.
For Private And Personal Use Only
