Atmanand Prakash Pustak 021 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રભુ મહાવીર અને ગૈાતમ બુદ્ધ
(ગતાંક પર ૧૩૬ થી ચાલુ) પ્રભુ મહાવીર નિર્વાણનું સ્વરૂપ જણાવતાં કહે છે કે સર્વ કર્મ જન્ય ઉપાધિનું ઓલવાઈ જવું એટલે સર્વ કર્મોપાધિ રહિત સચ્ચિદાનન્દમય આત્મસ્વરૂપ પ્રકટ થવું તેનું નામ નિર્વાણ છે. મહાવીર પ્રભુ પાયાનગરીમાં હસ્તિપાલ રાજાની દફતરી ઓફીસમાં વિકમ પૂર્વ ૪૭૦ ને ઈ. સ. પૂર્વ પર૭ વર્ષે કાર્તિક વદી (ગુજરાતી આરો) અમાસને દીને પૂર્વોક્ત સ્વરૂપવાલા નિર્વાણ પદને પામ્યા હતા.
આ સમયે ત્યાં ચેટકરાજ તથા નવમલકી અને નવલેજીક વિગેરે રાજાઓએ જગતને નરદીપક બુઝાવાથી તેની નકલરૂપ દીપકોને પ્રકાશ કર્યો અને દીપોત્સવી પર્વની શરૂઆત થઈ. આ પર્વનું મહત્વ હિન્દુસ્થાનમાં પ્રચલિત છે.
ગતમ બુદ્ધ નિર્વાણનું સ્વરૂપ બાંધતાં કહે છે કે સર્વ વસ્તુઓને પાંચ સ્કંધમાં સમાવેશ થાય છે. કારણ કાય એક કાળમાં ન હોવાથી પાંચે સ્કંધ ક્ષણિક છે (જીવને ક્ષણિક માની નાશ દર્શાવવા એ પૂર્વ તૈયાયિકની દૃષ્ટિએ નાસ્તિક નહીં તે બીજું શું ?) આ સર્વ ક્ષણ પરંપરાને સર્વથા અભાવ થવો-દીપકની પેઠે બુઝાઈ જવું અથવા શુદ્ધ ક્ષણેની પરંપરા રહેવી તેનું નામ નિવણ છે. આવા પ્રકારનું બુદ્ધ નિર્વાણ ઈ. સ. પૂ. ૫૪૩ વર્ષે વિકમ પૂ. ૪૮૬ વર્ષે કરમગઢમાં થયેલ છે એ બદ્ધ ગ્રથી સમજી શકાય છે.
પ્રભુ મહાવીર ૭૨ વર્ષની ઉમ્મરે નિર્વાણ પદ પામ્યા છે, જ્યારે ગૌતમ બુદ્ધ ૮૦ વર્ષની વયે નિવણ પદ પામ્યાનું કહેવાય છે. વળી ગૌતમ બુદ્ધ કયારે નિવાણ પામ્યા એ વિષયમાં સ્પષ્ટ વિશ્વાસુ ખુલાસા મળી શકતું નથી. વર્તમાન પંડિતમાં આ વિષયે ભેદનું સ્થાન લીધું છે.
છે. મુલર તથા બુહર વિગેરે માને છે કે ઈ. સ. પૂર્વે ૪૭૭ વર્ષે બુદ્ધ નિર્વાણ કાળ છે. રિઝડેવિડસ ચોથા સૈકાથી બીજા દશકામાં પાછલ ધકેલે છે. આ એડન બળ ઈ. સ. પૂ. ૪૮૦ માં નિવણ માને છે. આ બદ્ધદર્શન વસ્તુની યથાર્થ નીરૂપણામાં જૈન દર્શનથી જુદું પડે છે. આ દર્શનને સર્વ પદાર્થોની ક્ષણિકતા–પ્રત્યેક સમયે વિનશ્વરતા ઈષ્ટ છે. જ્યારે જૈન દર્શન સમસ્ત પદાર્થમાં પર્યાય (પરિવર્તન) રૂપે ક્ષણિકતા અને વસ્તુના વસ્તુગત મૂલ સ્વરૂપે અક્ષિણકતા-અવિનશ્વરતાને એમ બન્ને ધર્મોનો એક સાથે સ્વીકાર કરે છે. આવી રીતે બન્ને–પ્રભુ મહાવીરના અને ગૌતમ બુદ્ધના અનુયાયિ
માં અનેક માન્યતા–ભેદે પણ છે. બન્ને ધર્મો જગતને અનાદિ માને છે, છતાં તેના કમવતી સ્વરૂપમાં તે નરી તારતમ્યતાજ છે.