________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સભાપણ કુરાળતા.
પડે છે. જૂઠું બોલવાથી આપણે બીજાને નુકશાન તે કરી શકીએ છીએ, પરંતુ તેનાથી આપણે આપણું પોતાનું ભારે નુકશાન એ કરી બેસીએ છીએ કે આપણે જે મનુષ્યની પાસે જઈએ છીએ તે જ આપણને ઘણાયુકત દષ્ટિથી નિહાળે છે. પરિણામ એ આવે છે કે કોઈપણ મનુષ્ય આપણાં દુ:ખનો સાથી નથી થતું, એટલું જ નહિ પણ આપણાં દુ:ખથી બીજાને સુખ થાય છે. એટલા માટે સ્વાર્થ દષ્ટિથી તે આપણે અવશ્યમેવ સત્ય બોલવાની ટેવ પાડવી જોઈએ.
સમય અને સમાજની આવશ્યકતાઓની પ્રતિકૂળ કદિ પણ કાંઈ ન બોલવું જોઈએ. પ્રચલિત વિષય ઉપર કંઇક બોલવું અથવા તેનું મનેગપૂર્વક શ્રવણ કરવું તેજ શ્રેયસ્કર છે. જ્યારે કે અમુક વિષય ઉપર વાતચીત ચાલતી હોય ત્યારે તે સમાપ્ત થયા વગર કેઈ નો વિષય જબરદસ્તીથી શરૂ ન કરવું જોઈએ. તેવીજ રીતે ભાષા સરલ રાખવાને બદલે ઉત્તરોત્તર અલંકાર પૂર્ણ બનાવવાની ચેષ્ટા કરવામાં આવે છે, તે તે ભાવની રસિકતા ચાલી જાય છે અને વાક્યમાં કેવળ ચળકાટ સિવાય બીજું કાંઈ જોવામાં આવતું નથી. આનંદવર્ધક ભાષણ શૈલીને પ્રયોગ કરવાની પણ અત્યંત આવશ્યકતા છે. એવા પ્રકારની વાતે કદિ પણ ન કરવી જોઈએ કે જેથી આપણી તુચ્છતા ગણાય અને જેથી બીજાના દીલમાં દુઃખ ઉત્પન્ન થાય. ઘણે ભાગે જોવામાં આવે છે કે કેટલાક મનુષ્ય હમેશાં રેગે, દુઃખ અને સંસારની અસારતા નીજ વાતો કર્યા કરે છે અથવા પોતાના વૃથા વાળાડમ્બરના મદમાં બીજાની નિંદા કરી બેસે છે. પરંતુ સાચુ કહીયે તે કોઈ પણ મનુષ્યના કલાક બે કલાકના આરામના સમયને શેકજનક વાતેથી મલિન કરી મૂકવાને આપણને કશો પણ અધિકાર નથી, તેથી કરીને જવાની લગામ હમેશાં આપણું હાથમાં જ રાખવી જોઈએ, જેથી તે જંગલી જાનવરની પેઠે કદિ ભડકી ન ઉઠે, લગામ ઢીલી મૂકવાથી તેને વશ કરવાનું કાર્ય લગભગ અસંભવિત થઈ પડે છે.
ઉપર કહેવામાં આવ્યું તેમ સંભાષણ કાર્યમાં સૈથી મેટે અવગુણ પરનિંદા કરવાને છે. પરનિર્દક મનુની દશા એવા પાગલ મનુષ્યની જેવી હોય છે કે જેના હાથમાં એક તરવાર આપવામાં આવી હોય છે અને જે કંઈ પણ મનુષ્યને મારતાં અચકાતા નથી. નિંદા કરનાર પ્રત્યેક મનુષ્યમાં સહેજ પણ નૈતિક સાહસ રહેતું નથી. તે પ્રત્યક્ષમાં કંઇ પણ કહેવાની હિંમત કરતા નથી. તે કાયર શત્રુ સમાન બની જાય છે. તે ઉપરાંત તેને બીજાની નિંદા કરવાથી એ પણ એક નુકશાન થાય છે કે જેની નિંદા કરવામાં આવે છે તે તેને દુશ્મન બની જાય છે. જે મનુષ્ય એમ સમજે છે કે આપણે બીજાની નિંદા કર્યા કરીયે છીએ તે વાત તેના કાને પહોંચતી નથી તે મૂખ છે. તેમ બનવું અસંભવિત છે. બીજાની આપણે હજારો પ્રશંસા કરીએ, પરંતુ તે વાત તેના કાને કદાચ નહીં પહે; પરંતુ જ્યારે આપણે કોઇની નિંદા કરીએ છીએ ત્યારે સ્મરણમાં રાખે કે તે વાત તેને હવામારફત પહોંચી જાય
For Private And Personal Use Only
