Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531224/1

Page #1

***€O+€033+€£@$$@K• •€03€OXXXX
श्रीमजियानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः 008 श्री
आत्मानन्द प्रकाश
विषय. ૧ નિવિકલ્પ દશાનું સામર્થ્ય. २ महावीर अजुनी मूर्तिने... ૩ સાચા હિતમાગ
૪ હિતશિક્ષાના રાસમાંથી સુંદરબાધ.
www
ba 15 शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ॥ ॐॐ
मग्नान्संसृतिवारिधौ हतसुखान्दृष्ट्वा जनानां प्रजान् तानुद्धर्तुमना दयार्द्रहृदयो रुध्वेन्द्रियाश्वान् जवात् जन्तून्मा जहि ज्ञानतः प्रशमय क्रोधादिशत्रूनिति आत्मानन्द प्रकाश' मादिशदसौ जीयाजिनेंद्रः प्रभुः ॥ १॥
अंक ११ मो.
000
पु. १९.
बीर सं. २४४८ ज्येष्ठ आत्म सं..२६
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા,
पृष्ट.
२१३
२६४
... २६४
૫ શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય... હું ઐતિહાસિક સ્વાધ્યાય. ૭. શ્રીમાન હેમચ ક્રાચાર્યનું જીવન..
वृतांत.
Rg. N. B. 491.
૨૬૬ ૧૦ ૨૬૭ ૧૧
२७०
विषय.
८ संभाषणु-दुशणता.
૯ સાચા સુખના અર્થી જનાએ... નિર્દોષ જીવન ગાળવાની જરૂર... ૨૮૨ જયંતી ઉજવવાના હેતુ... २८३ આ સભાના છવીશમા વાર્ષિક महोत्सव.
**T
૧૨ વત માન સમાચાર. २७२ १३ श्रथावलोडन
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. 1) ઢપાલ ખ ખાના જ આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહુ ગુલાબચંદ સલ્લુભાઈએ છાપ્યું ભાષાં
४.
२७६
२८४ २८५
२८८
@*** *** *** ***** ****@*** **** *****

Page #2

- શ્રી આત્માનંદ પ્રકારના સુરા ગ્રાહકોને નમ્ર સુચના. અમારા માનવ તા ગ્રાહકોને આ ઓગણીશમા વર્ષની ભેટ તરીકે વીશ કારમના માટે એક આધદાયક ગ્રંથ ભેટ આપવા માટે છપાય છે. દરવર્ષ નિયમિત ભેટ આપવાનો અમારાજ ક્રમ છે તે અમારા ગ્રાહકના લક્ષમાંજ છે. કેટલાક વખતથી પોસ્ટ ખાતામાં વેલ્યુ પેબલના ચાર્જ વધ્યા છે, પ્રથમ અને બે આના વી પી ની રીની ટીકીટ ચેડ્યાં છતાં એ આના વી. પી. લેનાર (સ્વીકારનાર ) ની પાસેથી પણ પેસ્ટ ખાતા તરફથી વધારે લેવાય છે. ( બુકના વજન ઉપરના દર પણ જુદોજ છે. ભેટની બુક વી. પી. થી મોકલતાં આવી રીતે વધારે ખર્ચ આવે છે, તેથી જે ગ્રાહક મહાશય આ વર્ષનું લવાજમ મનીઓર્ડરથી કે બીજી રીતે પ્રથમ મોકલી આપણે તેમને ભેટના શ્રી બુક પોસ્ટથીજ મોકલવામાં આવશે. જેથી તેમને ચાર આના લાભ થશે. પ્રથમથી લવાજમ | માલના ૨ મ માને વાટ પ૦ મા કલવામાં આવરી |
પ્રથમ લવાજમ એકલનાર બુધ એ રસ. ૧--૦ લવાજમ અને અકપારસ્ટના રી. e-૨૦ મળી રૂ. ૧-૬-૭ મેકલવા તસ્દી લેવી અને જે બંધુઓને વી. પી. થી મોકલવામાં આવરો તેમને ઉપર પ્રમાણે લવાજમના અને વી. પી ચાર્જ ના મળી રૂા. ૧-૧૦૦ નું વી પી કરી મોકલવામાં આવશે. મુક ઘણી મોટી હોવાથી પેસ્ટના ચાર્જ સહેજ વધારે આવશે.
જે બંધુઓને વીવ પીર નું સ્વીકારવું હોય તેમણે અમને પ્રથમથી લખી જણાવવું જેથી પારટ ખાતાને અને અમને નકામી મેહેનત પડે નહીં. . જલદી મગાવા. ઘણીજ થાહી નકલ સીલીકે છે. જલદી મ‘ગાવો. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા અને પ્રકરણના અભ્યાસીઓને ખાસ લાભ
- જૈનપાઠશાળામાં અભ્યાસ કર્તા જૈન બાળકો અને કન્યાઓ તથા પ્રકરાશુના અભ્યાસીઓને માટે પ્રકરાના ત્રણ ગ્રંથા જૈનશાળામાં પ્રતિક્રમણ પૂર્ણ થયા પછી જે પ્રકરણ પ્રથમ ચલાવવામાં આવે છે તે ૧ જીવ વિચાર વૃત્તિ, ૨ નવતત્ત્વ | અવચરિ, ૩ તથા દંડેએ વૃત્તિ તે આ ત્રણે ગ્રેચા છે. તે એવી રીતે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે કે, મૂળ સાથે નીચેજ મૂળનું અને અવચરિ સાથે નીચેજ અનુસૂરિનું ગુજરા તીમાં ભાષાંતર આપવામાં આવેલ હોવાથી, તેમજ ભાષાંતર પણ શબ્દ અને અક્ષરસહુ સરલ અને ફૂટ રીતે આ૫વામાં આવેલ હોવાથી, લઘુ વયના બાળકો અને કન્યાઓને તે માઢે કરવા કે અર્થ સમજવા અહેજ સુગમ પડે તેમ છે, શૈલી એવી રાખેલ છે કે વગર માસ્તરે પણ શીખી શકાય તેમ છે. જૈનપાઠશાળા, કન્યાશાળાઓમાં ખાસ ચલાવવા જેવા છે..
જેનપાઠશાળા કન્યાશાળા માટે મંગાવનારને ઘણીજ ઓછી કિંમતે ( જીજ કિંમતે) માત્ર ધામિં ક (કેળવણી) શિક્ષણના ઉત્તેજન માટે આપીશુ. ધાર્મિક પરિક્ષા કે બીજા ઈનામના મેળાવડામાં ઈનામ માટે મંગાવનારને પણ અ૫ કિંમત આપીશું.
અન્ય માટે પણ મુદલ કરતાં ઓછી કિંમત રાખવામાં આવેલ છે. | ૧ નવતત્ત્વને સુંદર બાબુ-પાકી કપડાની બાઈડીંગ રૂા. ૦-૮-૦ આઠ આના,
કાચુ ખાઈડીંગ માત્ર રૂા. ૦–૬–૦ છ આના. ૨ જીવ વિચાર વૃત્તિ પાકા ખાઈડીંગની માત્ર રૂા. ૧-૪-૦ ચાર આના. 3 દંડક વિચાર વૃત્તિ પાકા માઇડીંગના માત્ર રૂા.૭-૫-પાંચમના (પા. [૬)
ઘણીજ થાડી નકલે સીલીકે છે જેથી અમારે ત્યાંથી જલદીથી મંગાવો,

Page #3

200
શ્રી
અન તેને શું ને ભેગી કર
*+50=
तत्ववेदिष्वात्मनोऽन्तर्भावमभिलषता सकलकालं सर्वेण स्वविकल्पजल्पाचरणानां सार्थकत्वं यत्नतः परिचिन्तनीयम्, तद्वेदिनां च पुरतः कीर्तनीयम् ते हि निरर्थके'ष्वप्यात्मविकल्पजन्पव्यापारेषु सार्थकत्वबुद्धिं कुर्वाणमनुकम्पया वारयेयुः ।
पुस्तक १९ ] वीर संवत् २४४८ ज्येष्ठ. आत्म संवत् २६. [ अंक ११ मो.
निर्विकल्पदशानुं सामर्थ्य.
જેના સદ્ભાવથી આ સુખદ સઘળી વસ્તુ સંપ્રાપ્ત થાય, ફ્લેશા ચિત્તો તણા જે હૃદય રમતા શકિતથી દૂર જાય; એવું જાણી વિચારી પ્રયત બનવા શાંતિથી કાર્ય સાધી, ટાળી સર્વે વિકતા પ્રભુ જીવનમાં ચેાગસાન્નિધ્ય રાખી.
परमपदना अभिलाषी नी व्यक्तिरुपे उक्ति
ઇચ્છા સર્વાત્મભાને રમણુકરવા વિશ્વ બંધુત્વ ભાવે, સમ્યગ્ રત્નત્રય સુરૂચિમાં ચિત્ત ચેગા જગાવે; સેવી મધ્યસ્થ વૃત્તિ દીન હીન જનમાં ભાવકારૂણ્ય લાવી, પામુ` ક્યારે ! પરમપદ જે જ્ઞાન જ્યાતિ પ્રભાવી.
ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ.
^^~^or Amad
Artis

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. “મહાવીર પ્રભુની મૂર્તિને !!!”
(સિદ્ધગિરિ મંડણ ઈશ ...... ) ત્રિશલાનંદન વીર, દ્રષ્ટિ શુભ્ર મૂર્તિની અપિ ભક્તિનું પાન, લહરીઓ ઉછાળતી. ક્ષાત્રતેજ જિનેંદ્ર, દયા મિશ્રિત બની; વ્યાપતું–કુતું સ્મિત, મુખે વીરતા ભરી. નુતન પુ ગમ, થયે શું વીર મુખે ? એઠે રક્તજ પુષ્પ, ખીલ્યુ શું તવ વિશે ? નયને સ્નેહ રસે, વળી ઝળકતાં અવિરતે; કર્યા ચક્ષુ શું સ્થિર, નીરખવા ભવિજને? અમે નંદ વિહારી, વિહાર શું શરૂ કરી સ્થાપિ દ્રષ્ટિ શું રમ્ય, સ્થળો પ્રતિ સ્થિર કરી ? ધ વાન યોગેશ, કર્યા સ્થિર ચટ્સને, દિવ્ય જ્ઞાન ને તાન, મેળવવા ગુઢ રીતે. સાત્વીક સત્વે સેહાતી, મૂર્તિ તુજ અમીભરી, શાંત જીવનના સુત્ર, ગુંથીને અર્પતી. મૂર્તિ મનોહર તાહરી, ભક્તિ રેલાવતી; વદી સુક્ષમ રવે સં, દેશ પ્રભુ વિરામતી.
=000000 કેવળ હિત–પરમાર્થ બુદ્ધિથી સંત-સાધુજને આપણને સાચો હિત માર્ગ બતાવે તેને આદરતાં પ્રમાદ ઉપેક્ષા કરીએ તે ગાંઠની
* મૂડી ગુમાવવા જેવી ગંભીર ભૂલ લેખાય.
પરોપકારી સંત-સાધુજને કેવળ હિતબુદ્ધિથી જ આપણને સન્માર્ગ બતાવી રહ્યા હોય ત્યારે પ્રમાદ-વિષય કષાયાદિકને વશ થઈ તેને અનાદર કરાય છે તે આપણે પ્રગટ અવિવેકજ લેખાય. સર્વજ્ઞ—વીતરાગદેવ અને નિગ્રંથ ગુરૂની સેવાઉપાસના કરનાર દરેકે દરેક જૈન ભાઈ બહેને અવશ્ય વિચારવું ઘટે કે આપણું આચાર વિચાર એવા તે શુદ્ધ-પવિત્ર હોવા જોઈએ કે તેનું ગમે તે અન્ય દર્શન

Page #5

હિતમા
પ
ભાઈ હેંના પ્રીતિથી અનુકરણ કરે. તેના બદલે જ્યારે તેએજ આપણી નિંદાટીકા કરે એટલે દરજ્જે આપણા આચાર વિચારને મલીન કરી મૂકીએ તે પછી આ પણામાં જૈનપણુ રહ્યુંજ કયાં ? જીવયા ( જયણા ) જેના દીલમાં વસીજ હાય તેવા કોઇપણ જૈન બચ્ચા ભૂમિ શુદ્ધિ કરવા નિમિત્તે સુકેામળ વાસી વાપરવાને બદલે કરવત જેવી ધારવાળી ખજૂરીની સાવરણી વાપરી શકે ખરા ? અત્યારે અન્ય દનીની પેરે જૈના પોતાના ઘર હાટ વિગેરે સ્થળે ખજૂરીની સાવરણી વાપરતાં જરાએ શકાય છે ખરા ? નહીંજ તાપછી તેમને જૈન શી રીતે લેખવા ? જેના દીલમાં જીવદયાજ ન હેાય તે કઠેર દીલના જીવે જૈનધર્મને લાયકજ કેમ લેખાય ? આ વાત ગંભીરપણે વિચારવા ચેાગ્ય છે. ખાનપાનાદિક બીજા અનેક પ્રસંગે પણ એવીજ ઉપેક્ષા થતી જણાતી નથી શું ? જેમાં અસંખ્ય જીવે ક્ષણે ઉપજ અને વિષ્ણુસે એવા અઠવાડ કરતા તેમને ડર લાગે છે ? નહીંજ, પીવાનુ પાણી પણ કેવુ ગામરૂ -એડું કરી મૂકાય છે ? જાણેકે ઢારના અવેડાના પાણી જેવુ એક ખીજાની લાળ મિશ્રિત ગંદું બની રહ્યું હોય. સુજ્ઞ કે વિવેકી ભાઈ હેંનેએ તા આવી ગેાખરાઇ કરતાં તરતજ અટકી જવું જોઇએ અને ચેાખ્ખાઈ રાખવી જોઇએ. રાંધેલા ભાત વિગેરેમાંથી એળ, ધનેડા પ્રમુખ મૃત લેવા નીકળતા નીકળેલા નજરે જોવાય છે તેમ છતાં તેની ધૃણા કાને આવે છે ? પૂરતી તપાસ રાખી તેવી થતી ભૂલા જે ધારે તે તરતજ સુધારી શકે છે. જીવવચાર, નવતત્ત્વ કે કર્મગ્રં થ વિગેરે પોપટની પેઠે પતી જવાથી કશુ વળતુ નથી. ભણીને પાછું ગણુવુ જોઇએ. વિવેક વગરની કરાતી ધર્મ કરી સાવ ીક્કી લાગે છે. હૃદયમાં કામળતાદિક પ્રગટે તે એ ધમ કરણી લેખે પડે. અન્ય અનાથ જીવાનુ હિત સાચવતાં આપણું હિત સધાય છે એ ભાવ-લક્ષ વગર કાળજી કયાંથી રહે ? પશુવ તરફ દેખાદેખી દીલસાજી કાંઇક રખાય છે ખરી પણ તે ખરા અર્થમાં તે નહીંજ, એ બધા કરતાં દુર્થાંશ મનુષ્યભવ પામેલા માનવ જાતિ તરફ્ અથાગ પ્રેમભાવ હાવા જેઇએ, તેના અદલે અપ્રીતિ, ઇર્ષ્યા, અદેખાઇ ફાટી નીકળેલી જોઇને કેણુ સજ્જનનુ હૃદય અળતુ નહીં હેાય ? ગુણુ-ગુણી પ્રત્યે તે અવશ્ય પ્રેમ રાખવા જોઇએ તેના બદલે પેટ ભરી ભરીને નિંદા-ચાડીનેાજ વ્યાપાર લડ્ડી બેસાય તાપછી તેમાં જૈનપણુ રહ્યુંજ કયાં ? જ્યાં ત્યાં સ્વતંત્રતાના ક્હાને સ્વચ્છંદતાજ છાઇ રહી લાગે છે તેમાંથી જૈના કાઇ રીતે ઉગરી એવું ઇચ્છી હાલ વિરમું છું. લેખક.
મુનિરાજ શ્રી કપૂ રવિજયજી મહારાજ
~D} -

Page #6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકો સુપ્રસિદ્ધ શ્રાવક વચ્ચે શ્રી કષભદાસ વિરચિત “હિત શિક્ષા નામના સર્વાગ સુંદર રાસમાંથી આચારમાં ઢીલા થઈ પડેલા પણ ગુણાનુરાગી દરેક શાણે સ્ત્રી પુરૂષે લેવા ગ્ય સુંદર બેધ.
પિતાના દુર્લભ માનવ ભવને સફળ-સાર્થક કરવા ઈચ્છતા ગમે તે ભવ્યા ત્માને હિતકારીજ થાય એવી અનેક પ્રકારની હિતશિક્ષાએથી સંકલિત સર્વાગ સુંદર હિતશિક્ષા નામને અતિ સરલ--ધ રાસ ઘણે સાદી જુની ગુજરાતી ભાષામાં સુપ્રસિદ્ધ શ્રાવક કવિવર શ્રી અપભદાસજીએ બનાવ્યું છે. એક સારા ગૃહસ્થ શ્રાવકને છાજે એવા સરસ આચાર વિચારને સેવનાર એ કવિશ્રી હતા. તેઓ શ્રીમદ્દ હીરવિજયસૂરીશ્વરની લગભગ વિદ્યમાન હતા. સૂરીશ્વરના ખાસ પટેધર શ્રી વિજયસેન સૂરિને ગુરૂ તરીકે પોતે કઈક સ્થળે પોતાની વિવિધ કાવ્યરચના પ્રસંગે ઓળખાવે છે. તે ખાસ કરીને બીજા સુશ્રદ્ધાળુ ગૃહસ્થ જૈન કવિઓએ ધડો લેવા લાયક છે. ગુણાનુરાગી શ્રાવક શ્રાવિકાઓને પોતાનું ચારિત્ર ઘડવામાં ઠીક ઉપયેગી થાય એવું તેમનું પિતાનું ચરિત્ર લક્ષપૂર્વક વાંચવા-વિચારવાનું અનુકરણ કરવા યોગ્ય છે. આ હિત શિક્ષાના રાસમાં ખાસ કરીને સદાય અનુકરણ કરવા લાયક ખરા આદર્શ ગૃહસ્થ જીવનમાં ઉપયોગી થઈ શકે એ સુંદર વ્યવહાર બંધ હિત શિખામણ આપે છે. તે વખતે શ્રાવક જીવન કેટલું બધું ઉચ્ચઉન્નત હશે તેની સહજ ઝાંખી એથી આવી શકે છે અને ગૃહસ્થ જીવન કેવું સુંદર વર્તન વાળું હોવું જોઈએ તેને ઠીક ખ્યાલ બાંધી દરેક શ્રોતાજને પિતાનું વર્તન તેવું પવિત્ર બનાવવા પ્રયત્ન કરે ઘટે છે. આ રાસમાંથી શ્રોતાજને ગમે તે સ્થળેથી કંઈને કંઈ સુંદર હિતકારી બધ મેળવી શકે છે. તેમાં સંકલિત કરેલી હિતશિક્ષાએને સુંદર દાખલા દલીલોને ચરિત્રેથી સમર્થવામાં આવી છે. તેથી બાળજીવે તે સુગમતાથી સમજીને આચરણમાં પણ ઉતારી શકે છે. આ રાસમાં અનેક ઉપયોગી હિતવાતનો સમાવેશ કરેલ છે. તેને જે રસપૂર્વક વાંચવા કે સાંભળવામાં આવે તે હદય ઉપર તે સારી અસર ઉપજાવી શકે છે અને પિતાના વર્તનમાં જેતજેતામાં ઠીક સુધારે કરાવી શકે છે. આ રાસને યેાગ્ય આદરપૂર્વક વાંચી કે સાંભળીને પિતાનાજ જીવનમાં ઉતારવા પ્રયત્ન સેવાય એ ખાસ કરીને ઈચ્છવા યોગ્ય છે. નિરંતર જીવનમાં ઉપયોગી થાય એવી અનેક હિતશિક્ષાઓ એમાંથી મળી શકે છે તે મેળવી સહુ ભાઈ બહેનેએ જાગૃત થવું ઘટે છે. ઈતિશમૂ.

Page #7

શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય.
શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય.
કરણી ૬ ડી.
- ગતાંક પૃષ્ટ ૨૪૩ થી શરૂ. ). જિં પૃષ્ઠ નેત્ર સાત પુણ્યક્ષેત્રમાંથી કયું ક્ષેત્રફરયું નથી ?
પિતે કોણ છે ? પિતાની શી અવસ્થા છે? પિતાનું કુલ કેવું છે? પિતા નામાં કેવા ગુણ છે ? અને પોતાનામાં કેવા નિયમ છે ? એ પાંચ કરણીને વિચાર કર્યા પછી શ્રાવકે ક્ષેત્રને વિચાર કરવાને છે. તેથી એ ક્ષેત્ર વિચારને છઠી કરણીમાં ગણવામાં આવેલ છે. વળી જ્યારે શ્રાવક કેઈ જાતના નિયમને ધારણ કરનારો હોય છે, ત્યારે તે નિયમનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે કરીને પુણ્યક્ષેત્રની સ્પર્શનામાં કરી શકે છે. તેમ વળી જે નિયમથી વર્તનારે હેય, તે ક્ષેત્રની સ્પર્શના કરવાને અધિકારી ' થાય છે.
આહત ધર્મમાં શ્રાવકાદિ સાત પુણ્યક્ષેત્ર ગણેલા છે. અને તે ક્ષેત્રની પુષ્ટિને માટે શ્રાવકે યત્ન કરવાની આવશ્યકતા છે. જ્યાં સુધી શ્રાવક સાતક્ષેત્રોમાંથી કઈ એક પણ ક્ષેત્રની સ્પર્શના કરતું નથી, ત્યાં સુધી તે શ્રાવકત્વથી અપૂર્ણ ગણાય છે. બનતાં સુધી શ્રાવકે યથાશક્તિ દરેક ક્ષેત્રની સ્પર્શના કરવી જોઈએ. શ્રાવક પણ પિતે ક્ષેત્ર હે પિતાની પુષ્ટિ કરવાને બંધાએલો છે.
શ્રાવક, શ્રાવિકા, સાધુ, સાધ્વી, જ્ઞાન, ચિત્ય અને જિન પ્રતિમા એ સાત પુણ્યક્ષેત્ર કહેવાય છે. એ પ્રત્યેક ક્ષેત્ર જૈન ધર્મના ઉપગી અંગો કહેવાય છે. તે અંગેના પોષણથી આખા આહંત ધર્મનું પોષણ થઈ શકે છે. આહંત ધર્મને મહાન ઉદ્યોત પણ તે સાત અંગાને આશ્રીને રહે છે. આ પ્રસંગ ઉપર એક વૃત્તાંત કહેવાય છે કે, કલિકાળ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે એક વખતે પિતાના એક ભક્ત શ્રાવકને કહ્યું હતું કે,
“પુત્રિ શંકરેજ લોન સહેજે રા
ममेक्षहवें समारुह्य भवानंदस्य भाजनम् ॥१॥ “હે ભદ્ર, સાત પુણ્યક્ષેત્ર રૂપી સાત પગથીઆ વડે મોક્ષરૂપી હવેલી ઉપર ચડી તું આનંદનું પાત્ર થા. ૧ ”
આ ઉપરથી સાત પુણ્યક્ષેત્રને પ્રભાવ દેખાઈ આવે છે. એવા પ્રભાવિક સાત ક્ષેત્રોની સેવા પ્રત્યેક શ્રાવકે કરવી જોઈએ, શ્રાવક જીવનની ઉપયોગિતા સિદ્ધ કરવાનું

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સાધન પુણ્ય ક્ષેત્રની સેવા છે. એ સાધનામાં જ શ્રાવકત્વ પૂર્ણ રીતે પ્રકાશિત થાય છે. રાગ એ વસ્તુ તત્વજ્ઞાનની દષ્ટિએ નિંદ્ય છે, પણ જો તે પુણ્યક્ષેત્ર સામે જોડાએલા હેય તે તે પ્રશંસનીય ગણાય છે. સાત ક્ષેત્રને રાગ કેઈ મહાસભ્ભાગી સંસ્કારવાન શ્રાવક હોય તેના હૃદયમાં જ ઉદભવે છે. રાગની ભાવના પ્રત્યેક પ્રાણીના હુદથની સાથે જોડાએલી છે, પણ તે ભાવનાને આશ્રય પુણ્યક્ષેત્રની સાથે થ જોઈએ. એ રાગ તે રાગ નથી પણ તે ધર્મરૂપ છે. તેથી પ્રત્યેક શ્રાવકે સાત પુણ્યક્ષેત્ર તરફ રાગી થવું જોઈએ.
દાનને માટે શાસ્ત્રકારે અતિ પ્રશંસાના વચનો ઉચ્ચારે છે અને, દાન ધર્મની મહત્તાની મહાઘોષણ કરે છે, તેનું રહસ્ય શું છે? તેનો જે વિચાર કરવામાં આવે તે સમજાશે કે દાનની ઉપયોગિતા સાત પુણ્યક્ષેત્રોને ઉદ્દેશીને રહેલી છે. વિવોપ કારી ભગવાન તીર્થકરોએ દાન ધર્મનો ઉપદેશ સાત પુણ્યક્ષેત્રને માટે જ કરે છે. દાનથી કરવામાં આવેલી પુણ્યક્ષેત્રની પુષ્ટિદાતાને શ્રેયનું મુખ્ય સાધન થઈ પડે છે. તેથી શ્રાવકદાતાએ પિતાની દાનશક્તિરૂપ સરિતાને પ્રવાહને સાત પુણ્યક્ષેત્ર તરફ પ્રવર્તાવવો જોઈએ. એવી સૂમ બુદ્ધિથી વર્ણવેલે દાનનો મહિમા ભૂલી જઈ આજકાલ શ્રીમંત ગૃહસ્થ નજીવા માર્ગોમાં લાખો રૂપીઆ બગાડી દાન કર્યું એમ ઠગાય છે. ધર્માદાને નામે લાખ રૂપીઆ અન્ય માર્ગ વાપરી નાંખનારા શ્રીમંતોને એટલું જ વિનવવાનું છે કે, તે શ્રીમંત શ્રાવોએ પ્રતિવર્ષ પિતાની નીપજને કેઈક ભાગ –એક શતાંશ પણુ-સાત પુણ્યક્ષેત્રને માટે કાઢો. એમાંજ દાનની સાર્થકતા છે. એ સાર્થકતાને હેતુ લક્ષ્યમાં રાખીને આ શ્રાવકકરણ ને ઉપદેશ કરવામાં આવ્યા છે.
આત શાસ્ત્રકારોએ ઊચ્ચભાવના રાખવા માટે ઘણે સ્થળે વર્ણવેલું છે; તેની અંદર પણ પુણ્યક્ષેત્રની ભાવના ભાવવાનો ઉપદેશ આપેલો છે. આ કરણીનું રહસ્ય પણ તે ભાવનામાં રહેલું છે. કેઈપણ કાર્ય ભાવના વિના નિપજતું નથી. એ સિદ્ધ પ્રકૃતિ છે. ઉત્તમ શ્રાવક હંમેશાં પોતાની કરણીની ભાવના ભાવ્યા કરે તે પરિણામે તે ભાવના ક્રિયારૂપે સફલ થયા વિના રહેતી નથી. જો કે ભાવના સૂશ્ન સૃષ્ટિનેજ વિષય છે, છતાં પણ તે સ્થળ સૃષ્ટિનું કારણ બને છે. સાતપુણ્ય ક્ષેત્રની ભાવના પણ એજ માગે સિદ્ધ કરી શકાય છે. બીજી સૂક્ષ્મ ભાવનાઓ જેવી રીતે આત્મહિત સાધે છે, તેવી રીતે આ પુણ્યક્ષેત્રની ભાવના પ્રથમ પરહિત સાધી પરિણામે આત્મહિતની સાધિકા બને છે, કારણ કે, પુણ્ય ક્ષેત્રની ભાવનામાં જનસમૂહના કલ્યાણના માર્ગો રહેલા છે, તેથી તેમાં સ્વાર્થ અને પરમાર્થ ઉભય સાધી શકાય છે.
મનુષ્ય ગ્રાહક શકિતને લઈને અનેક જાતના બળ મેળવી શકે છે. તેમાં આ મબળ એ માનવ જાતિનું મેટું બળ છે. આર્યાવર્ત એ બળને લઈને જ સર્વ દેશે

Page #9

શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય. માં ચડીઆતો ગણાય છે. આત્મબળને મહિમા મનુષ્ય કેટીમાં સર્વોત્તમ ગણાય છે. તે આત્મબળ ઉપજાવવા, કેળવવા, વધારવા અને પરમાર્થ પર્યત લઈ જવામાં માનવ શક્તિની મહત્તાના મહાત રહેલા છે. શુભ ભાવના અને આત્મબળ–એ બે શક્તિઓમાંજ પરમ ઉત્કર્ષ રહેલે છે, પ્રત્યેક શ્રાવકે એ બે શકિતઓને ઉપભેગ પિતાના જીવનમાં કર જોઈએ. આ કરાના રહસ્યમાં પણ એ શક્તિઓને ખીલાવવાનાજ ઉપાયે જેલા છે. તેમાં સાત પુણ્ય ક્ષેત્રને ખીલાવવામાં એ ઉભય શક્તિ મેટા સાધનરૂપે ગણાય છે. આત્મબળને ઉપગ તે તેમાં પૂર્ણ રીતે થઈ શકે છે.
કરણ ધર્મના રહસ્યને સમજનારે શ્રાવક પછી હાનિકારક પ્રવૃત્તિમાં પડતો નથી, વય બુદ્ધિ અને પરાક્રમને અસદ્વ્યય કરતું નથી અને કેઈપણ અકાર્ય કરવાની ઈચ્છા કદિ પ્રગટાવતા નથી. તેમાં પણ સાત પુણ્યક્ષેત્રની સ્પર્શતાની કરણીનું રહસ્ય સર્વ માં ઉત્કૃષ્ટ છે. તેની અંદર પુણ્યની પવિત્ર શ્રેણીને સમાવેશ થઈ જાય છે. તેથી દરેક શ્રાવકે એ કરણની સમારાધના કરવી જોઈએ. શ્રાવકે પોતાના જીવનમાં કથાની સ્પર્શના કરી છે ? અને કયાક્ષેત્રની સ્પર્શના કરી નથી, એ સતત વિચારવાનું છે. જો તેમાં કોઈપણ ન્યૂનતા હોય તે તેને પૂર્ણ કરવાની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. જ્યાં સુધી એ કરણ આરાધિત ન થાય, ત્યાં સુધી શ્રાવક પોતે પરિ પૂર્ણ નથી; એમ તેને સમજવાનું છે. આહંત ધર્મમાં શ્રાવકને કર્તવ્યરૂપે જે જે ઉપદેશ્ય છે, તેનું રહસ્ય આ કરણમાં આવી જાય તેને માટે એક વિદ્વાન નીચેના પરથી કહે છેઃ
"पुण्यक्षेत्राराधन श्रावकः पुण्यभागभवेत् ।
अन्यथा श्रावकाभास स्त्वनाहेतपदोचितः ॥१॥"
શ્રાવક સાતપુણ્ય ક્ષેત્રની આરાધનાથી પુણ્યવાન થાય છે અને જે શ્રાવક થઈને તે સાતપુણ્યક્ષેત્રાનું આરાધન કરતું નથી, તે તે શ્રાવક આહત-શ્રાવકાદને ચોગ્ય નથી. ” ૧
આ પદ્યનું સદા સ્મરણ કરી પ્રત્યેક શ્રાવકે આ છઠી કરણી આચરવા તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવા જોઈએ.
અપૂર્ણ.

Page #10

૨૭૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ઐતિહાસિક સ્વાધ્યાય,
ગુe 1
ગતાંક પૃષ્ટ ૨૪૬ થી શરૂ. *
દૂહા. સંવત સતર ત્રિહરે, ભાવદિ ગુરૂવાર; દ્વિતિયા દિન સુરપદ લહે, શ્રી વિજયરને ગુણધાર. આવે સંઘ ઉતાવળે, નિસુણ ગુરૂ નિરવાણ; આંખે બહુ આંસુ ઝરે, ચિત્ત ધરે દુખ અસમાન. સામગ્રી સંઘ સાકરે, નિરવાણેછવે કાજ;
કેસર કસ્તુરી પ્રમુખ, લાવે સઘળે સાજ. દ્વારા ૫ ભાવનાની-લાલ સુરંગારે પ્રાણિયાએ દેશી, શ્રી વિજેરા સૂરીસર, હિતા અમર વિમાન રે, સંઘ તિહાં સવિ આવિયે, ધરતે દુખ અસમાનરે, કરતે ગુરૂ ગુણ ગાન, મનમેં બદ્ધપતિ ધ્યાન રે, સેવામાં સાવધાન. ગુરૂજી ચિત્ત માહે સાંભરે, ખિણ ખિણ મેં સતવાર; જે હુઆ જગત આધારરે, જસ દરિસાણ સુખકારે, લહિયે નવનિધિ સારરે. તેરવડી તિહાં માંડવી, કીધી અતિહિ ઉદાર, સેવન સરખી ઝલહળે, બરચી દ્રવ્ય અપાર; ઉપર ધ્વજ સુવિચારરે. લકે વિવિધ પ્રકારરે, માટી અતિ મહારરે.
ચિ જળે સ્નાન કરાવિને, યહિરાવે પટકુળ સારરે; કેસર, સૂકડ, મૃગમદે, પૂજે શરીર ઉદારરે, મુખ જપે જયજયકારરે, સાવનકુળ અપારરે, વધારે નરનારરે.
ગુ માંડવી માહં બેસારિયા, ગ૭પતિ રત સૂરેસર, વાજિત્ર વાજેરે અતિ ઘણુ, શંખ પ્રમુખ સુવિશેસરે, ઉદયપુરના અસેસરે, માણસ મિલિયા વિશેસરે, તિમ વલી બહુલ નરેસરે. કૃષ્ણગર પાંચશેર ત્યાં, સુકડી મણ ઉગણીસરે,
અબિરચુયા તિહાં અતિ ઘણુ, અંબર તેલા વીસરે, મૃગમદ તોલા ચોવીસરે, કપૂર તાલા બત્રીસરે; મુંદર પાંત્રીસશે.
જ

Page #11

એતિહાસિક સ્વાધ્યાય. પ્રેતવને લેઈ જાઈને, કીધે અગ્નિ સંસ્કાર, પવન થકી ચય પરજળે, સિંચે ત તે અપાર; રૂદન કરે નરનારિરે, સંભારે ગણ ધારરે. દુ:ખ ધરે ચિત્ત મઝારે..
ગુ. ૭ જેહને પ્રહસમેં વંદતા, ધરતા હર્ષ અપાર; અમૃત સરિખીચે દેશના, સાંભળતા સુખકારરે, નિત્ય પ્રતે મને હારરે તે ગપતિ ગણધારરે, પામ્યા સુરપદ સારરે.
ગુ. ૮ સ્નાન કરી દેહરે જઈ, વદ્યા દેવ દયાળરે, પરિ નિવાણ સ્થાન મેં થભ કરાવે વિશાળ રે; સંઘ થઈ ઉજમાળરે, આવે બાળ ગોપાળરે, ખરચે ધન સુવિશાળ રે.
ગુરુ ૯ દોહા. નિવછવ ઈણીપરે, કીધે સંઘે સાર; ધન ખર તિહાં અતિ ઘણા, વરત્યો જયજયકારરે. પટધર ગળપતિ પરગડા, શ્રી વિજે ક્ષેમ સૂરીસ, દિન દિન જસ ચડતી કળા, પૂરે સંઘ જગીસ. સંપ્રતિ ગૌતમ સારીખા, વિદ્યાઈ વયર કુમાર; શ્રી વિજે ક્ષેમ સૂરીસરૂ, વિજય રત્ન પટધાર.
હાલ ૭ રાગ ધન્યાશ્રી. ગાયે ગાય મેં પરમ પટેધર ગાયે, શ્રી વિજે રત્ન સૂરીસ સાહિબ, પુરવ પુન્ય પાયારે. શ્રી તપગપતિ તેજે જિમ માણી, જગજસ પડહ વજાયા; એ ગુરૂના ગુણગ્રામ કરતાં, પુન્ય સંસાર ભરાયારે. શ્રી વિરે રત્નસૂરી સૂપર્ણોધર, શ્રી વિજે ક્ષેમ સૂરીરાયા સંપ્રતિકાલે સુરતરૂ સરિખા, દિન દિન તેજ સવાયા. શ્રી વિજેસિંહ સૂરીસર સેવક, ગજવિજય બુધરાયા, તાસ સીસ શ્રી હિતવિજય બુધ, તાર્કિક બિરૂદ ધરાયા; મેં ૪ તસ સેવક જિનવિજયે છીણપરે, ગછપતિના ગુણ ગાયા;
ગુરૂ સેવા કરતા નિત લહિયે, નવનિધિ, રૂદ્ધિ સવાયારે. મેં ૫
ઈતિ શ્રી વિજય રત્ન સૂરીશ્વર નિર્વાણરૂપ, સ્વાધ્યાય, લિખિતે કૃતયં પં જિનવિજય ગણિના સંવત ૧૭૮૩ વર્ષે વૈશાખ વદિ ૧૩ દિને શ્રી દીવનગર મળે.
જન્ઝ00000003

Page #12

૭ર
શ્રી આત્માન પ્રકાશ
શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યનું જીવન વૃત્તાંત.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૫૯ થી શરૂ.) સિદ્ધરાજનું અવસાન–ગયા અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ભગવાન શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના સહવાસથી સિદ્ધરાજના મનમાં જેનધર્મના વિષયમાં ઘણેજ આદર ઉત્પન્ન થયે. અત્યારસુધી સ્પષ્ટપણે તેમને પિતાના કુલધર્મને ત્યાગ કર્યો ન હતું, તથાપિ જૈનધર્મ ઉપર તેમને ભક્તિભાવ વિશેષ રહેતો હતો તેમજ હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજને માનપૂર્વક દ્રષ્ટિથી જોતા હતા. સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસન નામનું મહાન વ્યાકરણ આચાર્ય મહારાજે તેમના કહેવાથી બનાવ્યું હતું. આ રાજ ન્યાયી અને વિદ્યા વિલાસી હતા. ૪૯ વર્ષ સુધી રાજ્યભાર વહન કરી સંવત ૧૧૯ માં તેમણે દેહ છોડ્યો હતે.
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીને વિહાર–જ્યાંસુધી સિદ્ધરાજ જીવતા હતા ત્યાં સુધી ઘણું કરીને તેમને નિવાસ પાટણમાં હતા, છતાં શાસ્ત્રમાં મુની જનને ચિરકાળપર્યત એક સ્થાને રહેવાને નિષેધ કર્યો છે, પરંતુ ભગવાન ઉત્સર્ગ અપવાદ અને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવના પૂર્ણ જાણકાર હતા. જેથી તેઓએ અનેક પ્રકારે જે ધર્મની પ્રભાવના થવાને મહાન લાભ સમજી રાજાની વિનંતિથી અધિક સમય સુધી પાટણમાં રહેવાનું સ્વીકાર્યું હતું.
ગુરૂ મહારાજ અને શ્રી સંઘની પણ તેવી ઈચ્છા હતી. જયારે સિદ્ધરાજને દેહપાત થયે ત્યારબાદ થોડા સમય પણ પાટણ છોડી દઈ અન્ય પ્રદેશમાં વિચરવા લાગ્યા. આ વિહાર કાળમાં આચાર્ય મહારાજે જૈન ધર્મની ઘણું જ પ્રભાવના કરી અને હજારો મનુષ્યને જૈન ધર્મ અંગીકાર કરાવ્યો. પિતાના અપૂર્વ ઉપદેશદ્વારા પ્રજાને નૈતિક અને ધાર્મિક જીવનને સન્માર્ગ દેખાડે. અવકાશના વખતમાં અનેક ગ્રંથોની રચના કરી જૈન સાહિત્યની શોભામાં વૃદ્ધિ કરી અને ભારતની ભાવી પ્રજા ઉપર અત્યંત ઉપકાર કર્યો.
પુનઃ પાટણમાં પ્રવેશ–સિદ્ધરાજની પછી ગુર્જર ભૂમિના અધિપતિ મહારાજ કુમાળ પાળદેવ થયા. કેટલાક વર્ષ સુધી તે તે રાજા પોતાના રાજ્યની સુવ્યવસ્થા કરવામાં તેમજ શત્રુઓનું માન મર્દન કરવામાં પ્રયત્નવાન રહ્યા. દિગવિજય કરી અનેક રાજાઓને પિતાની આજ્ઞામાં વશવતી કર્યા. રાજ્યની સીમા પણ ઘણું વધારી અને જ્યારે રાજ્ય નિષ્ક ટક થયું અને કેઈપણ પ્રકારનો ઉપદ્રવ ન રહો ત્યારે રાજા શાંતિથી પ્રજાનું પાલન કરવા લાગે. એ સર્ષ વૃત્તાંત જ્યારે ભગવાન હેમચંદ્રાચાર્યે જાયે, ત્યારે તેમનું ચિત્ત ઘણું પ્રસન્ન થયું અને શાસન ઉદ્ધારની કરેલી પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ થવાનો અવસર નજદીક આવ્યા સમજી ફરી પાટણ

Page #13

શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યનું જીવન વૃત્તાંત. નગરને પવિત્ર કર્યું. તે વખતે શ્રી સંઘે આચાર્ય મહારાજને પ્રવેશ મહોત્સવ હેટા સમારેહથી કર્યો.
પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ-સફળ અનેરથ–કુમારપાળ મહારાજને રાજ્ય પ્રાપ્ત થયાં પહેલાં અનેક સંકટમાંથી બચાવવામાં આવ્યા હતા. તે કારણથી આચાર્ય મહારાજના ઉપકાર ભાર નીચે દબાયેલા હતાં. તે સમયે તેમને પ્રાણાંત કચ્છના ભયથી રક્ષિત કરવાથી ઉપકારની સીમા તે અત્યંત વધી ગઈ હતી. જેથી આચાર્ય મહારાજ ઉપર રાજાને ભક્તિભાવ અત્યંત વધી ગયું હતું. ઉદયન મંત્રી મારફત સૂરિજી મહારાજને પિતાની પાસે બોલાવ્યા અને ચરણમાં મસ્તક મૂકી કહ્યું કે–ભગવદ્ આપે જે જે ઉપકાર આ શુદ્ધ પાણી ઉપર કર્યો છે, તેને બદલે તે હું અનેક જન્મ સુધી આપી શકીશ નહીં, પરંતુ આ સમયે જે કાંઈ આપની કૃપાથી મળ્યું છે તેનો સ્વિકાર કરી ઉપકારના અપાર ભારને થડે હલકો કરી આ સેવકને ઉપકૃત કરે. આ રાજ્ય-રાજાના આપ સ્વામી છે. આ જન, આ મન, અને આ ધન સર્વ આપની સેવામાં સમર્પણ કરું છું. રાજાના આવાં નમ્ર વાક્ય સાંભળી સૂરિશ્વર અત્યંત આનંદ પામ્યા. મને રથ સફળ કરવાનો સમય સામે આવેલ દેખી સૂરિશ્વર અપાર આનંદ પામ્યા. સંસારમાત્રમાં પ્રાણીઓને અભયદાન દેવાની અને પરમાત્મા મહાવીરના પવિત્ર શાસનની વિજયવંતી પતાકા સારા ભુમંડળમાં આ મહારાજા કુમાળપાળદેવ દ્વારા ઉડશે એવું જાણું રાજાને કહ્યું! રાજન ! ભિક્ષા માગી લુખાસુકા અન્ન દ્વારા ઉદર પુરતી કરનારા, જંગલ અને સુન્ય ઘરમાં ભુમીમાત્ર પર પડી રહેવાવાળા અને માત્ર પરમાત્માના ધ્યાન ધરનારા અને યેગીઓને તમારું રાજય તે શું પરંતુ દેવાધિપતિ મહેન્દ્રનું મહારાજ્ય પણ તુચ્છ છે. અમારા બ્રહ્માનંદના અનંત સુખ આગળ સમગ્ર સંસારને વૈભવ અણુમાત્ર છે. તે પછી પરિણામમાં વીરસ એવા તુચ્છ રાજ્યને અમે શું કરીએ! અમે જે તમારા ઉપર ઉપગાર કર્યો છે તે સ્વાર્થ સાધન માટે નથી, પરંતુ ભાવિકાળમાં તમારા દ્વારા જગતનો મહાન ઉપકાર થશે એમ સમજીને અમારૂં મુખ્ય કર્તવ્ય જે સંસારની સેવા કરવાનું છે તેનું પાલન કરવાને માટે અમે તમને સહાય કરી છે.
પૂર્વ સુકૃતના વેગથી તમને ઉત્તમ સંયોગ મળે છે. તેથી તેના દ્વારા સંસારને સુખ પહોંચાડી, તમારૂં પ્રજાપતિ પદનું સાર્થક કરો. જે અમારા ઉપગારને બદલે દેવાની તમારી દઢ ઈચ્છા છે તે અમારી ઈચ્છા પૂર્ણ કરે. અમે જગતમાં અહિંસા અને જૈનધર્મને પૂર્ણ રૂપથી ઉત્કર્ષ દેખવા માગીએ છીએ તેથી અમારી ત્રણ આજ્ઞાનું પાલન કરે જેથી તમારું અને તમારી પ્રજાનું કલ્યાણ થાય.
પ્રથમ પ્રાણીમાત્રને વધ બંધ કરી સર્વ જીવને અભય દાન આપે.
બીજું પ્રજાની અગતીના મુખ્ય કારણ જે દુર્વ્યસન ઘુત-માંસ-મદ્ય, શિકાર છે તેને નાશ કરે.

Page #14

૨૭૪,
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ત્રીજું પરમાત્મા મહાવીરની પવિત્ર આજ્ઞાનું પાલન કરી તેના સત્યધર્મનો પ્રચાર કરે.
મહારાજા કુમારપાળ કૃતજ્ઞ, ભવ્ય, દયાળુ અને અ૫ સંસારી હતા અને અ૮૫ સમયમાં મુકિત જવાવાળે હોવાથી તેમના વિશુદ્ધ હૃદયમાં હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજના આ વચનામૃતથી ધિબીજ અંકુરિત થયે. મહારાજે સૂરિશ્વરજીના ચર્ણમાં ફરી મસ્તક નમાવી કહ્યું કે–ભગવાન ! આપની સર્વ આજ્ઞાએ મને શિરસાવંદ્ય છે. જીવતાં સુધી આ પવિત્ર આજ્ઞાઓનું ઉત્કૃષ્ટ રીતે પાલન કરવામાં પૂર્ણ પ્રયત્ન કરીશ. સુરિશ્વરજી મહારાજને આ વચનથી આનંદ થયે.
જૈન ધર્મનું સામ્રાજ્ય-મહારાજા કુમારપાળે તેજ ક્ષણથી ગુરૂમહારાજની આજ્ઞાઓને અમલ–શરૂઆત કરી ધીમે ધીમે પોતાના આખા રાજપમાં અહિંસાને દેશનિકાલ કરી એટલે સુધી કે મનુષ્ય મર અને માર આ શબ્દો પણ ભુલી ગયા. પશુથી લઈને કીડી વગેરે અતિ શુદ્ર પ્રાણી પર્યત કેઈપણ જીવને કેઈપણ મનુષ્ય કષ્ટ પહોંચાડી શકતે નહાતે. મનુષ્ય જાતિના અવનતિના કારણભૂત દુર્વ્યસનને દેશમાંથી બહિષ્કાર કર્યો. અનીતિનું નામ માત્ર પણ પ્રજા ભુલી ગઈ. રાજા નિરંતર સૂરિશ્વરને ધર્મોપદેશ સાંભળવા લાગ્યા. દિન પ્રતિદિન જૈન ધર્મમાં શ્રદ્ધા વધવા લાગી. જગત જંજાળ મિથ્યા દેખાવા લાગ્યો સંસારની વરસતાને અનુભવ થવા થવા લાગ્યો. થોડા સમયમાં પોતે જૈનશાસ્ત્રોક્ત ઉત્કૃષ્ટ ગૃહસ્થ જીવન ગાળવાને માટે બારવ્રત સ્વરૂપ શ્રાવકને ધર્મ અંગીકાર કર્યો.
અનેક પ્રકારની જેનધર્મની પ્રભાવના કરવા લાગે. સર્વ સ્થળે જૈન ધર્મની જયજય દેવની થવા લાગી; આ સર્વ જોઈ હેમચંદ્રાચાર્ય પિતાના જીવનને સફળ માનવા લાગ્યા. પોતાની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ થયેલી દેખી પિતાના આત્માને કૃતકૃત્ય માનવા લાગ્યા. મહારાજ કુમારપાળના નિત્ય પાઠ માટે પોતે વિતરાગ સ્તોત્ર લખ્યું છે, તેમાં આચાર્ય મહારાજે કહ્યું છે કે હે વિતરાગ ! જે કળીયુગમાં અ૫ સમયમાં તમારે ભક્ત શ્રેષ્ઠ ફળ પ્રાપ્ત કરી લે છે તે કળીકાળ પણ અમારા માટે તે સદા રહે. અમને તે સતયુગની શી મતલબ છે કે જેમાં તારા ધર્મ વિના વ્યર્થ સંસારમાં મારે મારે–ફરતા હતા. આગળ ચાલતાં કળીકાળમાં વિતરાગના શાસનની એક છત્રતાનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે હે દેવ! જે શુદ્ધ શ્રદ્ધાથી નિર્મળ છે અંત:કરણ જેનું એવા શ્રાદ્ધ તે શ્રોતા છે તેમજ સકળ શાસ્ત્રપારાગત તત્વ-પારંગત તરવપરિણિત એવા વક્તા હે તો કળીકાળમાં પણ તમારા શાશનને એકછત્ર સાપ્રાય થઈ શકે છે. આ હકીકતમાં આચાર્ય મહારાજે પોતાના જીવનનો અનુભવ પ્રગટ કરે છે. તેઓ કહે છે કે જ્યાં યુગાન્તરવર્તિ સકળ શાસ્ત્રના પારગામી (મહારા સમાન.) જૈનધર્મના વકતા ઉપદેશક છે, અને ચાલુકય ચક ચુડામણી મહારાજશ્રી કુમારપાળ દેવ જેવા શ્રોતા શ્રાવક છે, તેવા કળીકાળમાં પણ જેનશાશનનું એકછત્ર સામ્રાજ્ય હતું તેમાં શું આશ્ચર્ય !

Page #15

શ્રામાન હેમચંદ્રાચાર્યનું જીવન વૃત્તાંત.
ર૭૫ સૂરીશ્વરજીની જ્ઞાનશકિત અને ગ્રંથ નિમણુ–
ભગવાન હેમચંદ્રાચાર્યના જીવનને જગતમાં શાશ્વત પ્રકાશિત રાખવાવાળા અને વિધમીઓને આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરાવવાવાળા તેઓનાં અગાધ જ્ઞાનગુણ હતા. તેમની જેવા સકળ શાસ્ત્રમાં પારંગત અત્યંત શોધવા જતાં પણ કઈ મળી શકશે નહિ. આ પરિમિત જ્ઞાન શકિતથી મોહિત થઈને તત્કાલીન સર્વ ધર્મના વિદ્વાનેએ કળીકાળ સર્વજ્ઞની મોટી પઢી આચાર્યને સર્મપણ કરી, તેની સત્યતા તેઓના અપાર ગ્રંથરત્ન રાષિ આજ સુધી જગતમાં મોજુદ છે અને તે દેખીને પશ્ચિમાત્ય વિદ્વાન પણ વિસ્મિત થયા છે. કહેવામાં આવે છે કે આચાર્ય મહારાજે પોતાના જી. વનકાળમાં સાડાત્રણ કરોડ લોક પ્રમાણ ગ્રંથ લખ્યા છે; પરંતુ ભારત વાસીઓના દુભોગ્યથી ઘણું ગ્રંથો કાળની વિષમતાથી નષ્ટ થઈ ગયા છે; છતાં પણ જેટલા ગ્રંથ વર્તમાન કાળમાં વિદ્યમાન છે તે ડી સંખ્યામાં નથી ! વિદ્યમાન ગ્રંથશ્રેણી પણુ વિદ્વાનોને આશ્ચર્ય ચકિત કરે છે. કોઈપણ વિષય એ નથી કે જેનાં ઉપર પોતાની ચમત્કારીક લેખીની ચલાવી ન હોય. વ્યાકરણ, ન્યાય, કાવ્ય, કેષ, અલંકાર, છંદ, નીતિ, સ્તુતિ વિગેરે સર્વ વિષય ઉપર એક અથવા અનેક ગ્રંથો લખ્યા છે. કેટલાક ગ્રંથ તે એવા અપૂર્વ છે કે જેની સમાનતા કરવાળા જગતમાં બીજા ગ્રંથ નથી, આચાર્ય મહારાજના બનાવેલા ગ્રંથને સમુહ એટલે મેટે છે કે તેને વિસ્તાર કરીએ તે એક નવો ગ્રંથ બની જાય. શિષ્ય શ્રેણું અને શરીરન્ત--
સૂરિ ભગવાનને શિષ્ય સમુદાય બહુજ પ્રભાવશાળી હતા, સાધુ સમુદાયમાં પ્રબંધ સતક કર્તા શ્રી રામચંદ્ર, મહાકવિ શ્રી બાલચંદ્ર, વિદ્યાસંપન્ન શ્રી ગુણચંદ્ર, વિદ્યાવિલાસી શ્રી ઉદયચંદ્ર એટલા મુખ્ય હતા.
શ્રાવક સમુદાયમાં મહારાજા કુમારપાળદેવ, મહામાત્ય શ્રીયુત ઉદયન, રાજ્યપિતામહ શ્રી આદ્મભટ્ટ, દંડ નાયક શ્રી વાઘભટ્ટ, રાજઘરટ્ટ, શ્રી ચાહડ, શ્રી સેલાક ઇત્યાદિ અનેક રાજવગીય તથા લક્ષાવધી પ્રજાવગીય શ્રીમંત હતા, પોતાના આયુષ્યની સમાપ્તિને સમય નજીક આવેલ જાણુ ભગવાને સકળ શિષ્યગણને પતાની પાસે બોલાવ્ય, આત્મિક ઉન્નતિના વિષયમાં વિવિધ પ્રકારના હિતકર વચને દ્વારા અમૃત તુલ્ય ઉપદેશ આપે, જે સાંભળી મહારાજા કુમારપાળનું હૃદય ભરાઈ આવ્યું, સૂરિ મહારાજે તેમનું શાન્તવન કરી અનેક મિષ્ટ વચન કહ્યાં, અંત સમયમાં આચાર્ય મહાજે નિરંજન નિરાકાર સહજાનંદી પરમાત્માનું પવિત્ર ધ્યાન કરી બહિર વાસનાનો ત્યાગ કર્યો, વિશુદ્ધ આત્મ પરિણતિમાં રમણ કરતા નિર્મળ સમાધિ સહિત દસમા દ્વારે પ્રાણત્યાગ કર્યો, સંવત ૧૨૨૯ માં અખિલ સંસારને શેક સમુદ્રમાં ડુબાડી આ ભૂમંડળપર કળિકાળ સર્વજ્ઞ ભગવાન શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય રૂપ લોકોત્તર ચંદ્ર અસ્ત થઈ ગયે,

Page #16

૨૭૬
શ્રી આત્માનć પ્રકાશ
*પસ'હાર—સૂરિ ભગવાનના આ ચરિત્ર સારાંશમાં વાચકને એ જાણવામાં આવ્યું હશે કે, તેઓ કેવા પ્રભાવશાળી પુરૂષ હતા, સમુચ્ચય રીતે તેઓ શ્રી એક અદ્વૈત મહાત્મા હતા, એમના ગુણાનું વર્ણન કરતાં પ્રેફેસર પીટરસન લખે છે કે
હેમચંદ્ર એક મેટા આચાય હતા, દુનિયાના કોઇપણ પદાર્થ ઉપર તેમના તલ માત્ર પણ માહ નહિ હતા, તે મહા પુરૂષે પેાતાની આખી જીંદગી સંસારનું ભલુ કરવામાં નીતાડી હતી, તેમણે કરેલાં સુકૃત્યેના બદલામાં દેશની તમામ પ્રજાએ તેમના માટેા ઉપગાર માનવેા જોઇએ.
અમે તે સાથે એ કહેવા માગીએ છીએ કે તેએ એક મહાન મહાત્મા હતા, પૂર્ણ યાગી હતા, ઉત્કૃષ્ટ જીતેન્દ્રીય હતા, અત્યંત દયાળુ હતા, મહાપાપકારી હતા, પુર્ણ નિસ્પૃહી હતા, નિષ્પક્ષપાતી હતા, સત્યના ઉપાસક હતા અને કળીકાળમાં સર્વજ્ઞ હતા. તેમના જીવનથી સંસારમાં બહુ ઉપગાર થયા, જૈનધમ ના ઉદ્ધાર થયા અને સત્યના પ્રચાર થયેા. ધન્ય છે હું મહાત્મન્ ! તમારા પવિત્ર જીવનને વન છે. તમારા સમ્યક-જ્ઞાન-દન અને ચારિત્રને
આ મહાન પુરૂષનું ચરિત્ર સક્ષિપ્તમાં પુર્ણ થાય છે. તેમના પરમભક્ત શ્રી કુમારપાળ મહારાજનું ચરિત્રપણું સક્ષિપ્તમાં આપવું એ અસ્થાને નથી. તેથી હવે પછી તે આપવાની ઇચ્છા છે.
0000000
સંભાષણ-કુશળતા.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહુ. (૧૦)
" क्षीयन्ते खलु भूषणानि सततं वाग्भूषणं भूषणम् ||
',
મ.-મવૃંદર. સ ંસારમાં મનુષ્યને આનંદ આપનારી જેટલી સામગ્રી છે તેમાં પરસ્પર વાર્તાલાપ, સંભાષણ અથવા વાતચીત પણ એક છે. તે માત્ર આનંદદાયકજ નથી, ખકે તેનાથી આપણને આપણી બુદ્ધિને અધિકાધિક વિકસિત કરવાના તથા આપણી સંકીણું હૃદયતા દૂર કરવાના પ્રસંગ મળે છે. આ માનવ જીવન-સંગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્તિ કરવા માટે અન્ય ગુણ્ણાની સાથે સ’ભાષણ-કુશળતાની પણ આવશ્યક્તા છે. સંભાષણ કરતી વેળાએ મનુષ્યના મૂળ હુંદ્ગત ભાવ શબ્દાદ્વારા અને તેની હિલચાલે તેના ડેરા મારફત અવશ્ય પ્રકાશિત થાય છે. જે વડે અન્ય મનુષ્ય સરલતાપૂર્વક સમજી શકે છે કે તે મનુષ્ય કેવા આચાર-વિચારના છે. સંભાષણ અથવા પરસ્પર વાતચીત રૂપી ચાવી હૃદયના ખજાનાને સમાજની સામે પરીક્ષા માટે ઉંઘાડી મૂકે
* શ્રી કુમારપાળ ચરિત્ર હિદિ ગ્રંથ આ સભા તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલ છે તેને આ અનુવાદ છે.

Page #17

સ ભાષણ કુરાળતા,
૨૭૭
છે. એટલા માટે આપણા પૂર્વજોએ નીતિને ઉપદેશ આપતી વેળાએ મૂર્ખ લોકોને એજ બેધ આપે છે કે “ તમે બુદ્ધિમાન પુરૂષની સમક્ષ મન રહે, કંઈપણ બેલે નહિ, નહિ તો તમારી મૂર્ખતા પ્રકટ થઈ જશે. વિમૂખ મનમાgિતાનામ્ | તાત્પર્ય એ છે કે જે મનુષ્ય સમુચિત રીતે સંભાષણ કુશળ હોય છે, તે પોતાનું તેમજ બીજાનું હિત વાતવાતમાં કરી શકે છે અને હસતાં રમતાં બીજા લોકોને સ્થાયી ઉપદેશ આપી શકે છે.
પરંતુ જ્યારે આપણે વિચારીએ છીએ કે આપણે આપણું સંભાષણ-શક્તિને પુષ્ટ અને સુયોગ્ય બનાવવાને કેટલો પ્રયત્ન કર્યો છે, ત્યારે આપણને આપણી મૂર્ખ તા અને કર્તવ્ય પરાડમુખતા ઉપર હસવું આવે છે. ઉલ્લાસપૂર્વક વાતચીત કરવી તે દૂર રહી, પણ આપણે કોઈ કોઈ વખત કાંઈકને બદલે કાંઇક બેલી નાંખીએ છીએ અને સાંભળનાર માણસના મન ઉપર એવું સાંભળી વિપરીત અસર થાય છે. જે મનુષ્યને સારી રીતે સમજાઈ ગયું હોય છે કે અમુક પ્રસંગે અમુક મનુષ્યની સાથે કેવા પ્રકારની વાતચીત કરવી જોઈએ, તેની પાસે એક મહાન અસ્ત્ર છે. તે એ અશ્વની સહાયતાથી વાર્થ તેમજ પરાર્થ સાધીને માત્ર અ૫ પરિશ્રમથીજ સમાજપ્રિય બની શકે છે,
ઉપર કહેવામાં આવ્યું છે તેમ પરસ્પર સંભાષણ-શિક્ષા પ્રાપ્ત કરવાનું તેમજ શિક્ષા પ્રદાન કરવાનું એક અત્યંત સુગમ સાધન છે. એટલા માટે આપણે અવશ્ય જાણી લેવું જોઈએ કે વાતચીત કરતી વેળાએ આપણે કયા ક્યા દુર્ગુણથી બચવાને યત્ન કરવા જોઈએ.
પહેલે દુર્ગણ જે વાતચીત કરતી વેળાએ ઘણુ મનુષ્યમાં જોવામાં આવે છે તે “હાજી હા”નો છે. એવા મનુષ્યોને ગમે તે કહેવામાં આવે તો પણ તેઓ “નહિ” શબ્દ જાણતા નથી. તેઓની જીભ એક ખેતર સમાન છે જેની અંદર “હાજી હા” નામનું ઘાસ એની મેળે ઉગી નીકળ્યું હોય છે અને જેમાંથી તેઓ વાતચીત દરમ્યાન કાપીકાપીને દૂર ફેંક્યા કરે છે. તેઓની પાસે તમે અસંભવમાં અને સંભવ વાતે કર્યું જાઓ, પરંતુ તેઓ તે તેઓનું મસ્તક હલાવ્યેજ જશે.
પહેલા દુર્ગણની જેવોજ વિનાશકારી એક બીજે દુર્ગુણ છે જે પહેલા દુર્ગ થી ઠીક વિરૂદ્ધ છે, કઈ કઈ મનુષ્યનો સ્વભાવ દરેક વાતને પ્રતીરેધ કરવાને હોય છે, પરંતુ ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે આપણે દરેક વિષયનું જેવું તર્ક સંમત વર્ણન પુસ્તકમાં વાંચીએ છીએ, તેવું કઈ પણ મનુષ્યની સાથે વાતચીત કરવાથી જાણ શકાતું નથી. સંભાષણમાં મનુષ્યને પોતાના વિચાર શિધ્રતાથી પ્રકટ કરવા પડે છે; તેથી કરીને તે કોઈ અગત્યને મુદ્દો ભૂલી જાય તે બનવા જોગ છે. એટલા માટે બીજા લોકોની ભાષણ-ત્રુટિઓ તીવ્ર દષ્ટિથી જોવી જોઈએ નહિ, કેમકે સર્વાગપૂર્ણ ભાષણ કરવાનું પ્રત્યેક મનુષ્યને માટે સંભવિત હેતું નથી.

Page #18

ર૭૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સંસારના અધિકાંશ મનુષ્યો ઘણે ભાગે જે વિચારો ધરાવતા હોય છે તેની વિરૂદ્ધ પિતાના વિચારે ચલાવવાને સતત પ્રયત્ન કરે તે ત્રીજે દુર્ગુણ છે. આ પ્રકારના મનુષ્ય બધા જીદ્દી યાને હઠીલા હોય છે. જે વિષય તેઓ કદિપણ સમજી શકતા નથી તેમાં પણ તેઓ સંપૂર્ણ અધિકાર જમાવવાની ઈચ્છા રાખે છે, કઈ વિષયમાં અધિકાંશ વિચારશીલ મનુષ્યોનું ગમે તે મંતવ્ય હોય તે પણ તેઓની ખીચડી તે જુદીજ પાકતી હોય છે. તેઓ અધિકાંશમાં નહિ બલકે ન્યુનાંશમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે. અન્ય વિચારશીલ પુરૂષ જેને અવગુણ ગણતા હોય છે તેને તેઓ સગુણ ગણે છે અને સંસાર જેને સદ્ગુણ માને છે તેને તેઓ દુર્ગણ માન્યા કરે છે. પરંતુ ખરી હકીકત એ છે કે તે મનુષ્ય સિદ્ધાંત-રહિત બની જાય છે. તેઓ કોઈ બાબતની સારા સારતાને વિચાર કરવાની તકલીફ લેતા નથી. તેઓ પોતાની વિચિત્ર નિર્ણય-શક્તિને અદ્વિતીય ધાર્યા કરે છે. તેઓ સર્વ કાર્ય પોતાના અંધઆચરણ એક્લા રહેવાના ઘમંડના આવેશમાંજ ર્યા કરે છે.
એક પ્રકારના એવા પણ મનુષ્ય હોય છે કે જેઓ બીજાને કાંઈ બલવાજ દેતા નથી. તેઓ એમજ ઈચ્છતા હોય છે કે સઘળા મનુષ્ય પોતાની વાત સાંભળ્યા કરે અને પોતે જે કાંઈ કહે તે ચુપચુપ સાંભળીને ચાલ્યા જાય. પરંતુ તેમ કરવાથી સાંભળનારના સાહસની સમાપ્તિ થઈ જાય છે. જેથી કરીને વાતચીત કરવાનો સધ આનંદ ચાલ્યા જાય છે. કેઈ કોઈ મનુષ્યમાં એક મહાન દુર્ગણ એ હોય છે કે તેઓ હમેશાં અનુપસ્થિત મનુષ્યની નિંદા કર્યા કરે છે અને જેમ તેમ આડું-અવળું બેલી નાંખીને અથવા કોઈને પક્ષ લઈને પિતાના સેબતીઓનું મનરંજન કરવા તથા તેઓને પિતાની તરફ આકર્ષિત કરવા ચાહે છે. કોઈ મનુષ્યનાં આચરણની ટીકા કરવી, તેના સંબંધમાં કોઈ સારી-નઠારી વાતો કરવી અને સમાજની દષ્ટિમાં તેને હલકે પાડવાને પ્રયત્ન કરે એ તેઓનાં સંભાષણને સામાન્ય વિષય થઈ પડ હોય છે. પરંતુ તે મનુષ્યને ઉદ્દેશ કદિપણ સિદ્ધ થતો નથી. સમાજના સર્વ મનુષ્યનાં દિલ તેની વિરૂદ્ધ હડી જાય છે. એટલા માટે વાતચીત કરતી વેળાએ આપણું મોંમાંથી એવો શબ્દ કદિપણ કાઢ ન જોઈએ કે જેથી આપણને પાછળથી પશ્ચાતાપ કરવો પડે. તેમજ એવી તુચ્છ વાતો કદિપણ ન કરવી જોઈએ કે જેથી બીજાના અમૂલ્ય સમયને દુરૂપયોગ થાય અથવા આપણી ક્ષુદ્રતા પ્રકટ થાય.
ઘણુ મનુષ્ય વાતચીત કરતી વેળાએ પિતાની વિદ્વતા પ્રદર્શિત કરવા ઈચ્છે છે અને વાતવાતમાં આત્મ-પ્રશંસા સૂચક વાત કર્યા કરે છે. એ પણ ઉચિત નથી. વાતચીત કરતી વેળાએ આપણે માત્ર ચાર વાત ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે. (૧) સત્યતા (૨) સમય અને સમાજની આવશ્યક્તા (3) ભાષાની સરલતા અને સુંદરતા (૪) શિષ્ટ આનંદ–વર્ધક ભાષણ શૈલીને પ્રયાગ. જે મનુષ્ય હમેશાં ઉપરોક્ત ચાર વાત ધ્યાનમાં રાખીને વાતચીત કરે છે તેની વાતોથી બીજા લેકે ઉપર સારે પ્રભાવ

Page #19

સભાપણ કુરાળતા.
પડે છે. જૂઠું બોલવાથી આપણે બીજાને નુકશાન તે કરી શકીએ છીએ, પરંતુ તેનાથી આપણે આપણું પોતાનું ભારે નુકશાન એ કરી બેસીએ છીએ કે આપણે જે મનુષ્યની પાસે જઈએ છીએ તે જ આપણને ઘણાયુકત દષ્ટિથી નિહાળે છે. પરિણામ એ આવે છે કે કોઈપણ મનુષ્ય આપણાં દુ:ખનો સાથી નથી થતું, એટલું જ નહિ પણ આપણાં દુ:ખથી બીજાને સુખ થાય છે. એટલા માટે સ્વાર્થ દષ્ટિથી તે આપણે અવશ્યમેવ સત્ય બોલવાની ટેવ પાડવી જોઈએ.
સમય અને સમાજની આવશ્યકતાઓની પ્રતિકૂળ કદિ પણ કાંઈ ન બોલવું જોઈએ. પ્રચલિત વિષય ઉપર કંઇક બોલવું અથવા તેનું મનેગપૂર્વક શ્રવણ કરવું તેજ શ્રેયસ્કર છે. જ્યારે કે અમુક વિષય ઉપર વાતચીત ચાલતી હોય ત્યારે તે સમાપ્ત થયા વગર કેઈ નો વિષય જબરદસ્તીથી શરૂ ન કરવું જોઈએ. તેવીજ રીતે ભાષા સરલ રાખવાને બદલે ઉત્તરોત્તર અલંકાર પૂર્ણ બનાવવાની ચેષ્ટા કરવામાં આવે છે, તે તે ભાવની રસિકતા ચાલી જાય છે અને વાક્યમાં કેવળ ચળકાટ સિવાય બીજું કાંઈ જોવામાં આવતું નથી. આનંદવર્ધક ભાષણ શૈલીને પ્રયોગ કરવાની પણ અત્યંત આવશ્યકતા છે. એવા પ્રકારની વાતે કદિ પણ ન કરવી જોઈએ કે જેથી આપણી તુચ્છતા ગણાય અને જેથી બીજાના દીલમાં દુઃખ ઉત્પન્ન થાય. ઘણે ભાગે જોવામાં આવે છે કે કેટલાક મનુષ્ય હમેશાં રેગે, દુઃખ અને સંસારની અસારતા નીજ વાતો કર્યા કરે છે અથવા પોતાના વૃથા વાળાડમ્બરના મદમાં બીજાની નિંદા કરી બેસે છે. પરંતુ સાચુ કહીયે તે કોઈ પણ મનુષ્યના કલાક બે કલાકના આરામના સમયને શેકજનક વાતેથી મલિન કરી મૂકવાને આપણને કશો પણ અધિકાર નથી, તેથી કરીને જવાની લગામ હમેશાં આપણું હાથમાં જ રાખવી જોઈએ, જેથી તે જંગલી જાનવરની પેઠે કદિ ભડકી ન ઉઠે, લગામ ઢીલી મૂકવાથી તેને વશ કરવાનું કાર્ય લગભગ અસંભવિત થઈ પડે છે.
ઉપર કહેવામાં આવ્યું તેમ સંભાષણ કાર્યમાં સૈથી મેટે અવગુણ પરનિંદા કરવાને છે. પરનિર્દક મનુની દશા એવા પાગલ મનુષ્યની જેવી હોય છે કે જેના હાથમાં એક તરવાર આપવામાં આવી હોય છે અને જે કંઈ પણ મનુષ્યને મારતાં અચકાતા નથી. નિંદા કરનાર પ્રત્યેક મનુષ્યમાં સહેજ પણ નૈતિક સાહસ રહેતું નથી. તે પ્રત્યક્ષમાં કંઇ પણ કહેવાની હિંમત કરતા નથી. તે કાયર શત્રુ સમાન બની જાય છે. તે ઉપરાંત તેને બીજાની નિંદા કરવાથી એ પણ એક નુકશાન થાય છે કે જેની નિંદા કરવામાં આવે છે તે તેને દુશ્મન બની જાય છે. જે મનુષ્ય એમ સમજે છે કે આપણે બીજાની નિંદા કર્યા કરીયે છીએ તે વાત તેના કાને પહોંચતી નથી તે મૂખ છે. તેમ બનવું અસંભવિત છે. બીજાની આપણે હજારો પ્રશંસા કરીએ, પરંતુ તે વાત તેના કાને કદાચ નહીં પહે; પરંતુ જ્યારે આપણે કોઇની નિંદા કરીએ છીએ ત્યારે સ્મરણમાં રાખે કે તે વાત તેને હવામારફત પહોંચી જાય

Page #20

૨૮૦
આ આત્માનંદ પ્રકાશ છે. એ રીતે જે જે મનુષ્યોની નિંદા કરવામાં આવે છે તે સર્વ દુશ્મન બની જાય છે, અને છેવટે નિંદા કરનારની દશા અત્યંત બુરી થાય છે. એટલા માટે પર–અવગુણ અન્વેષણ કરવામાં તેમજ બીજાને કટુ અથવા કઠોર શબ્દ કહેવામાં માને ધારણ રકવુિંજ હિતાવહ છે. બની શકે ત્યાં સુધી મહે કરતાં આંખથી વધારે કામ લેવું જોઈએ.
સમયાનુકૂળ વાતો કરવી તેમજ સંભાષણ ચાતુરી હેવી તે પણ પરમાવશ્યક છે. જે કાર્ય અધિક દ્રવ્યથી વા શક્તિ-પ્રયોગથી નથી થઈ શકતું તે સમયાનુકૂળ વાતે કરવાથી સહજમાં થઈ શકે છે. વાચકોને સુવિદિત હોવું જોઈએ કે બીરબલ પિતાની સભાચાતુરીને લઈને કેવાં કેવાં કષ્ટ સાધ્ય કાર્યો ક્ષણભરમાં કરી શકતા હતા.
છેવટે વાચક વર્ગને શ્રેયસ્કર થઈ પડે તેવા સંભાષણ કરતી વખતે પાલન કરવા ગ્ય કેટલાક નિયમો નીચે આપવામાં આવે છે.
જેવી રીતે સારાં પુસ્તકની પસંદગી કેવળ આપણા લાભ માટે કરવામાં આવે છે, તેવી રીતે એવા સેબતી અને સમાજ પણ પસંદ કરવા કે જેનાથી આપણને કાંઈ લાભ થાય. સિાથી સારું પુસ્તક અને સારા મિત્ર એ જ છે કે જેનાથી આપણને કઈ પણ પ્રકારને લાભ થાય અથવા આનંદની વૃદ્ધિ થાય. જો આપણે તે સેબતીઓથી કેઈ પણ જાતને લાભ થઈ શકતું નથી તે આપણે તેઓના આનંદ અને લાભની વૃદ્ધિ કરવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ. જે તે સોબતીથી આપણને જરાપણ લાભ થઈ શકતું નથી અને આપણે પોતે તેઓને કાંઈ પણ લાભ કરી શકતા નથી તે આપણે તેઓની સેબત તજી દેવી જોઈએ.
આપણુ સોબતીઓના સ્વભાવનું પુરેપુરું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ. જે તેઓ આપણાથી મોટા હેય તે તેઓને આપણે કાંઈને કાંઈ પૂછવું જોઈએ અને તેઓ જે કાંઈ કહે તે લક્ષપૂર્વક સાંભળવું જોઈએ. જે તેઓ ન્હાના હોય તે આપણે તેઓને લાભ કર્તા નીવડવું જોઈએ. - જ્યારે પરસ્પરની વાતચીત નીરસ થઈ જાય ત્યારે આપણે કોઈ એવો વિષય શરૂ કરવો કે જેના ઉપર સે કઈ કાંઈને કાંઈ બોલી શકે અને જેનાથી સર્વ મનુ ભ્યોના આનંદમાં વધારો થાય. પરંતુ જ્યાં સુધી આપણે નવો વિષય આરંભ્યા પહેલાં નવા વિષયનું કાંઈ પણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું ન હોય ત્યાંસુધી એમ કરવાને આપણે અધિકારી નથી.
જ્યારે કેઈ નવીન, મહત્વપૂર્ણ અથવા શિક્ષાપ્રદ વાત કહેવામાં આવે ત્યારે તેની નેંધ આપણી નોટબુકમાં કરી લેવી. તેમાંથી ઉપયોગી બાબત ધ્યાનમાં રાખવી અને બીજી જરૂરી વાતે ફેકી દેવી.
કોઈ પણ સમાજમાં અથવા સેબતીની પાસે આવતાં જતાં આ સમય આપણે મૌનવ્રત ધારણ કરવાની જરૂર નથી. બીજાને ખુશી કરવાને અને ઉપદેશ

Page #21

સંભાષણ કુશળતા.
૨૮૧
આપવાને આપણે અવશ્ય પ્રયત્નશીલ રહેવું જોઈએ. ઘણે સંભવ છે કે તેના બદલામાં આપણને પણ આનંદવર્ધક અથવા શિક્ષાપ્રદ સામગ્રી અવશ્ય મળી જશે.
જ્યારે કઈ કાંઈ બોલતું હોય છે, ત્યારે આવશ્યકતાનુસાર આપણે માન રહીએ તે ઠીક છે, પરંતુ જ્યારે સઘળા માણસે ચુપ બની જાય ત્યારે આપણે સર્વની શૂન્યતાને જંગ જરૂર કરવો જોઈએ.
કોઇપણ બાબતનો નિર્ણય ઉતાવળથી ન કરો. પહેલાં તેવા બન્ને પક્ષની દલીલનું મનન કરી લેવું. કેઈપણ બાબત વારંવાર ન કહેવી.
એક વાત હંમેશને માટે યાદ રાખવી કે આપણે બીજાની ત્રુટી અને રે જે દષ્ટિથી જોઈએ છીએ, તે દ્રષ્ટિથી તેઓ પણ નથી જોતા. તેથી કરીને સમાજની સન્મુખ કઈ પણ મનુષ્યના દે ઉપર સ્વતંત્રતાપૂર્ણ આક્ષેપ, કટાક્ષ અથવા ટીકા કરવાને આપણને લેશ પણ અધિકાર નથી.
જે અંહકારપૂર્ણ, આત્મપ્રશંસક અથવા શેઅસલ્લી મનુષ્યની સાથે કામ પડે તે તેઓને આપણે સમજાવી શકીએ તે ઠીક, નહિ તે પછી ચુપ રહેવું તેજ ગ્ય છે. જે તેથી પણ કાંઈ અસર ન થાય તે તેમનાથી દૂર થવામાંજ હિત રહેલું છે.
વાતચીત કરતી વેળાએ આપણી બુદ્ધિમત્તા દેખાડવાને વર્થ પ્રયત્ન ન કરે. આપણી બુદ્ધિમત્તા આપણી વાતચીત ઉપરથી જ બીજાના જાણવામાં આવી શકશે, જે આપણે હમેશાં આપણી બુદ્ધિમત્તા પ્રદર્શિત કરવા યત્ન કરશું તે આપણી બુદ્ધિહીનતા અધિકાધિક પ્રગટ થઈ જવાને સંપૂર્ણ સંભવ છે.
કોઈપણ મનુષ્યની વાત આપણને અપમાન જનક જણાય તે પણ અમુક વખત સુધી ચૂપ રહેવાને જ પ્રયત્ન કરો. એવું પણ બને કે એ વાત આપણા સ્વભાવને લઈને આપણને ખરાબ લાગતી હોય, પરંતુ બીજા બધાને સારી લાગતી હાય. અને વાત ખરાબ જ હોય તે પણ અમુક વખત સુધી ચુપ રહેવાથી આપણને કદિ પસ્તાવું પડતું નથી, બલકે આપણે ઘેર્યને એક ને પાઠ શીખીએ છીએ.
• આપણે પોતે સ્વતંત્રતા પૂર્વક તથા સરલતા પૂર્વક વાતચીત કરવી અને બીજાને પણ તેમજ કરવા દેવી. અમૂલ્ય શિક્ષા પ્રાપ્ત કરવાનું આ કરતાં વધારે સારૂં સાધન સંસારમાં એક પણ નથી.
વાતચીત કરવાનો સૌથી વધારે મહત્વપૂર્ણ નિયમ એ છે કે હમેશાં સત્ય બેલવાને જ પ્રયત્ન કરે અને જે કાંઈ બોલવું તે સંપૂર્ણ શાંતિ તેમજ નમ્રતા પૂર્વ કજ બલવાને નિશ્ચયાત્મક સંકલ્પ કરે. પ્રદુતા-નમ્રતા યુક્ત વાણીમાં જાદુઈ-અજબ શક્તિ રહેલી છે એ સૂત્રમાં સંદેહવગર શ્રદ્ધાવાન બનવાથી સંભાષણ કુશળતા સરલતાથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
છેવટે પ્રિય વાચક વર્ગને ટુંકામાં એટલું જ કહેવાની ઈચ્છા ઉદ્દભવે છે કે સં.

Page #22

ર
શ્રી આત્માના પ્રકાશ
ભ.ષણ-શક્તિ એક નૈસર્ગિક અમૂલ્ય મક્ષીસ છે. જેના સદુપયેગ અથવા દુરૂપયેગ કરવાને આપણે પોતેજ અધિકારી છીએ. ઉક્ત શક્તિને સદુપયોગ કરવાથી આપણાં જીવનની આંશિક સાર્થકતા થઈ શકે છે, અને પાપકાર પણ યથાશક્તિ થઇ શકે છે. એટલા માટે આપણે હમેશાં એ શક્તિને સ્વસ્થ તથા માર્જિત અવસ્થામાં રાખવા યત્નશીલ રહેવુ જોઇએ.
ચાલુ
***=0CC
સાચા સુખના અર્થી જનાએ કલેસ- કુસંપ ટાળી, શુદ્ધ-નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ પ્રગટાવવાની અને નિર્દોષ જીવન ગાળવાની જરૂર.
( લે૦ મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી મહારાજ. )
૧ અજ્ઞાન અને મેહવશ સ્વાર્થ અંધ બનેલા આપણામાં કલેશ--કુસપે કાળો કેર વર્તાવ્યો છે.
૨ પ્રથમ જ્યારે તત્ત્વજ્ઞાન-શ્રદ્ધા અને સદાચરણમાં દ્રઢ અભ્યાસથી આપણામાં સુસ ૫ સારી રીતે જળવાતા હતા, ત્યારે આપણી સમાજ સહુ વાતે સુખી ને આબાદ હતી. તેમાં જ્યારથી કલેશ-કુસંપ પેઠા ત્યારથીજ આપણી અવનતિ-પાયમાલીની શરૂઆત થઇ અને તેનું આટલું બધુ` માઠું પરિણામ આજે આપણે સહુ સાક્ષાત્ અનુભવીએ છીએ.
૩ એ માઠાં પિરણામને અંત લાવવા સહુ કોઇ સજ્જન ભાઇ હૈનાએ ભારે પ્રયત્ન કરવા ઘટે. હવે વાતા માત્ર કરવાના વખત નથી. ખરાદીલથી સહુ કોઇએ માગે લાગી જવાની જરૂર છે.
૪ સ્વાર્થ-અંધતા તજી સ્વાર્થ ત્યાગી બનવાની જરૂર છે. ગમે તે રીતે કલેશ-કુસંપને દૂર ફેકી દઇ, આપણામાં સુસ ંપનાં ખીજો વવાય અને પૂરી કાળજીથી તેનુ સારી રીતે રક્ષણ કરાય તેા તેમાંથી સુખ-સંપત્તિરૂપ મીઠાં-મધુરાં ફળ-પરિણામ મેળવી શકવાની આશા રખાય.
૫ પવિત્ર જૈનશાસનની રક્ષા તેમજ આપણી પતિત સમાજની ઉન્નતિની ખાતર સહુ શાસન પ્રેમી ભાઇ šનેએ સમય એળખીને, સ્વપર હિતની રક્ષાને વૃદ્ધિ થાય તેવા દરેક સત્ક્રુપાય આદરવા ઉજમાળ થવુ જ જોઇએ. ઉપેક્ષા કરવાથી તે અધિકાષિક હાનિ ને બગાડા થવા પામશેજ,
હું અહિંસા, સંયમ અને તપ લક્ષણુ પવિત્ર ધર્મની ઠીક પિછાણુ થઇજ હાય, તેમાં સુશ્રદ્ધા-વિશ્વાસ આવેલ હાય અને તેના રસાસ્વાદ-સ્વાનુભવ કરવા ઇચ્છા જાગીજ હાય તે હવે દુષ્ટ પ્રમાદાચરણ તજીદઇ, શાસન પ્રેમી જનાએ સવેળા જાગ્રત થવુ જોઇએ અને સ્વઆત્મ-ઉન્નતિ સાથે આખી સમાજની ઉન્નતિ થવા પામે એવી

Page #23

જયંતિ ઉજવવાના હેતુ-ઉદેશ.
૨૮૩ રૂડી યોજના સ્વબુદ્ધિબળથી ઘડી કાઢીને ઈષ્ટ ફળસિદ્ધિ માટે સત્વર સફળ પ્રયત્ન કરે જોઈએ.
૭ આજસુધી પિટ ભરીભરીને વાત કર્યા કરી, તેથી શી કાર્ય સિદ્ધિ થઈ? હવે નકામો સમય નહીં ગાળતાં, આપણામાં જડઘાલીને પેસી ગયેલ એકે એક દોષ દૂર થાય તે સબળ પ્રયત્ન કુશળતાથી સહુએ કરવાની જરૂર છે.
૮ નીરાશ બની નહીં જતાં, દોષ દ્રષ્ટિ ટાળીને સહુએ ખરૂં સુખ સાધવા, ગુણ દ્રષ્ટિ આદરી યથાશક્તિ ને યથાઅવકાશ કામ લેતા શીખવું જોઈએ, હજી બાજી હાથ છે ત્યાં સુધીમાં એનીને ચલાય, નિ:સ્વાર્થ પ્રેમથી સહુનું હિત ઈચ્છાય અને કરાય એવું નિર્દોષ જીવન ગાળતાં શીખવું જોઈએ. શાસન પ્રેમી જેનેને એવી સદબુદ્ધિ જાગે ઈતિશમ,
જયંતી ઉજવવાને હેતુ–ઉદેશ.
શ્રીમાન તીર્થકર, ગણધર કે આચાર્યાદિકે મહા પુરૂષની જયંતી ઉજવવાને પવિત્ર હેતુ-ઉદ્દેશ એજ હોઈ શકે કે એ ઉજવળ પ્રસંગે તે તે પવિત્ર-પરમ પવિત્ર આત્માઓના પવિત્ર આચાર-વિચારનું સાદર સ્મરણ કરીને–અનુદન કરીને આપણામાં વ્યાપી રહેલી જડતા–મંદતાને દૂર કરી તેમના પિતા પગલે ચાલવા યથાશક્તિ આપણે ઉજમાળ બનીએ. આ વાતને ઠીક લક્ષમાં રાખીને જે ભવ્યાત્મા એ મહા પુરૂષની જયન્તી ઉજવવામાં, વખતનો વીર્ય-શક્તિને તથા ધનને વ્યય કરે તે તેથી કંઈને કંઈ લાભ મેળવવા તેઓ ભાગ્યશાળી નીવડે ખરા. તે વગરનું તે લગભગ બધું નકામું જાય છે. જયંતી જેવા દરેક શુભ પ્રસંગની અસર આ પણી જાત ઉપર જેટલી સચોટ થાય તેટલી તેની સફળતા લેખવા કશે બાધ જ. ણાતું નથી. બાકી બધો લગભગ તમાશે. જ્યાં સુધી આપણુમાં જડ ઘાલી રહેલી પાર વગરની ભૂલ સુધારી લેવા કશે પ્રયત્ન ન કરીએ ત્યાં સુધી આ બધું કારસ કાં ન જેવું લેખાય ?
જેથી આપણું જાતની, પ્રજાની, સમાજની અને દેશની અવનીતિ–ખરાબી થવા પામે છે, એવી દરેક દરેક બદીને શોધી શોધીને દૂર કરવા સહુ શાણા ભાઈ બહેને એ હવે તે કેડ કસવી જોઈએ. જ્યાં સુધી આપણે પગ પર કુહાડો લહીને આપણામાંની બદીઓ કાઢશું નહીં ત્યાં સુધી આપણું બેલ્થ કારવ્યું બકવાદ રૂપ લેખાવાનું ને નકામું જવાનું. વીરપુરૂષેની જયંતિ ઉજવી, તેમના ગુણાનુવાદ કરી–સદ્દગુણેની સાચા દિલથી પ્રશંસા કરી, આપણી મલીન વાસનાઓને આપણે ધોઈ કાઢવી જેઈએ. જે તમને તેમના ખરા રૂપમાં આપણે ઓળખી શક્યા જ હોઈએ તે તેમના

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જેવી વીરતા–નિયતાનેનિ:સ્વાર્થ ભાવે દયા, દાનને દમ (તપ-સંયમ-જિતેન્દ્રિયતા) આદરવા–પ્રગટ કરવા આપણે શા માટે ઉજમાળ ન થવું જોઈએ? ઉત્તમ પુરૂષોના ગુણાનુવાદથી આપણુમાં ઉત્તમતા આવે એવું કથન સાચું જ માનતા હોઈએ તે તે આત્મલક્ષથી આત્માને અર્થેજ-લે કરંજનાથે જ ન લેવું જોઈએ, ધાતુ ઉપર વળેલે કાટ યત્નથી દૂર થતાં જેમ તે ઉજવળ થાય છે તેમ અનાદિ દોષ સંગથી થએલી કર્મ–ઉપાધિ સદુદ્યમથી દૂર થતાં આપણે આત્મા પણ ઉજવળ થશેજ. સમસ્યગદર્શન જ્ઞાન ચારિત્રનું યથાવિધ આરાધન જે કઈ સદુધમ નથી જ. સહુને એવી શુદ્ધ વિમળમતિ જાગે !
લેર મુનિરાજશ્રી પૂરવિજયજી મહારાજ
--=૦૦૦૦૦શ્રીમદ્ આ૦ મ જયંતી પ્રસંગે કરેલ
ભાષણને સાર.
(પાટણ ૧૯૭૮ જેઠ શુ. ૮)
સગુણાનુરાગી મુનિ કપૂરવિજયજી. પવિત્ર કરી જે રે જીહા તુઝ ગુણે, શિર વહિએ તુઝ આણ મનથી કહિયે રે પ્રભુ ન વિસારિયે, લહીએ પરમ કલ્યાણ શ્રી સીમંધર”
શુદ્ધ દેવ ગુરૂની સેવાભક્તિ કરી તેની સફળતા ઈચ્છનારા ભાઈ બહેનોએ શ્રીમદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજના ઉપરના બોલ બરાબર વિચારી તેને યથાશક્તિ આદર પ્રમાદ રહિત કરવો જોઈએ. દેવને અને ગુરૂને સરખા ઉપગારી લેખી તેમની સેવા આરાધના કરવી જોઈએ. શુદ્ધ દેવગુરૂના ખરા-સદભૂત ગુણેની સ્તવના-સ્તુતિ કરવાથી આપણું જીભ પવિત્ર થાય છે. અર્થાત જીભને પવિત્ર કરવા શુદ્ધ દેવગુરૂના ખરા ગુણ ગાવા અને તેમની નિઃસ્વાર્થભરી એકાન્ત હિતકારી આજ્ઞાને શિરસાવંઘ કરવીમસ્તકે ધારવી-તન મન વચનથી તેનું પાલન કરવા યથાશક્તિ પ્રયત્ન સેવ અને તેમને અમાપ ઉપગાર લગારે ભૂલીએ-વિસારીએ નહીં તે જરૂર આપણું હિત એમ સહેજે સાધી શકીએ, બાકી તો તેમની એકાન્ત હિતકારી પવિત્ર આજ્ઞાની અવગણના કરી ગમે તેટલો બાહ્ય પૂજા-ભકિતનો આડંબર કરીએ તે નિષ્ફળ કહેલ જાણે તેમની આજ્ઞાને અનુસરવા અધિકાધિક લક્ષ રાખવું જોઈએ. પાત્રતા વગર ખરી વસ્તુની પ્રાપ્તિ થઈ શકે નહીં તેથી ધર્મરત્ન પ્રાપ્તિ ગ્ય પાત્રતા મેળવવા પ્રથમ પ્રયત્ન સેવ જોઈએ. મન વચન કાયા કહો કે વિચાર વાણને આચારમાં વિરોધ ન આવે તે સરલપણે આદર કર જોઈએ. જે આપણા વિચાર વાણીને આચારમાં રૂડી એકતા આવે ને વિરોધ ટળે તે તેથી વપરને ભારે લાભ થવા પામે. સહુને આત્મ સમાન

Page #25

વર્તમાન સમાચાર.
૧૮૫
લેખી આપણા તુચ્છ સ્વાર્થની ખાતર દુ:ખ–પ્રતિકૂળતા કાઇને ઉપજે એવું આચ રણુ નજ કરવું સત્યાગ્રહી બનવું-પ્રાણાન્ત કષ્ટે પણુ સત્ય માર્ગથી ચલિત નજ થવુ, પ્રમાણિક બનવું-પ્રાણાન્ત પણ અન્યાય-અનીતિથી દૂરજ રહેવું. સુશીલ રહેવુ શીલ (બ્રહ્મચર્ય) ને પ્રાણથી અધિક કિમતિ લેખવું, સ ંતાષી જીવન ગાળવુ, માયા મમતાને વિષય તૃષ્ણાદિકને તજી, આત્મા ઉન્નત ( ઉચ્ચ ગામી ) થાય તેવી સાદાઇ આદરવી, મમ્મણુ શેઠ કેમ નિંદા પાત્ર થયા ? અને પૂડ્ડિયા શ્રાવક પ્રશ ંસા પાત્ર થયા ? અંખડ પરિવ્રાજક દ્વારા સુલસા શ્રાવક પ્રત્યે મહાવીર પ્રભુએ ‘ ધર્મલાભ ’ કેમ પાઠવ્યા તેનુ ઉડુ` રહસ્ય વિચારવું ઘટે છે અને નરી કથનીમાં કાળક્ષેપ કરવા કરતાં બની શકે તેટલી રહેણી-કહેણી આત્મ લક્ષથી કરવા ચુકવુ ન જોઈએ. પ્રતિશમ.
→→X6@K+~
વર્તમાન સમાચાર.
દેલવાડા જતાં જૈન યાત્રાળુએ આબુ કે ધમાંથી જવાની પરવાનગી.
કે
નાના પ્રાચીન તિર્થં શ્રી દેલવાડાના જૈનમદીરાને યાત્રાએ જતાં જૈન યાત્રાળુઓને છેલ્લાં કેટલાંક વરસો થયાં છુ કે પના—સરીયામ રસ્તાને બદલે વાંકાચુકાં પગરસ્તાથી દેલવાડા જવું પડતું હતું. આથી યાત્રાળુઓને ધણી હાડમારી ભોગવવી પડતી હતી. આ સંબંધી વાટાધાટ કરવાને રજપુતાનાના ના॰ એજંટ ટુ ધી ગર્વનર જનરલ પાસે જૈનકામની જુદી જુદી સંસ્થાઓના પ્રતિનિધીએનુ બનેલું એક જૈન ડેપ્યુટેશન તા. ૧૨-૪-૨૨ના રોજ ગયું હતું. તે ડેપ્યુટેશનની મુલાકાત પછી તા. ૪-૫-૨૨ના રોજ માઉન્ટ આયુના ડીસ્ટ્રીકટ માછસ્ટેટ તરકથી નીચે મુજબ એક નોટીસ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવી છે. આ નેટીસની યે હવે દેલવાડા જતાં યાત્રાળુઓ આબુરોડ સ્ટેશને ડાકટર પાસેથી પીળારંગના પાસ લઇને કે પતે રસ્તે દેલવાડા જઈ શકશે. જેએ આ પાસ લઇને કૅ પમાંથી પસાર થાય તેમને ક્રાઇ રીતે ડાકટરી તપાસ આપવાની જરૂર નથી.
માજીસ્ટ્રેટ તરફથી બહાર પાડવામાં આવેલી નાટીસ નીચે મુજબ છે.
નાટીસ.
આ જાહેરખબરથી દેલવાડા જનારા સર્વે યાત્રાળુઆને ખબર આપવામાં આવે છે કે દેશવાડા જવા માટે આબુરોડમાં ડાકટરી તપાસ ચેાકી આગળ તેએની મરજી મુજબ એ પાસમાંથી ગમે તે પાસ તેઓને આપવામાં આવશે. એક પાસ ભુરા રંગને, ટુઢાઇ ચાકી પાસે થઇ યાત્રાળુઓને રસ્તે બારાબાર દેલવાડા જવાની ઇચ્છાવાળાને આપવામાં આવશે, અને બીજો પાસ પીળા રંગના માઉન્ટ આજીમાં થઇ જવાની જેની છા હશે તેમને આપ વામાં આવશે, પરંતુ પીળે! પાસ લેનારાઓએ ધ્યાનમાં રાખવુ જો તેએ માઉન્ટ આબુની હદમાં રહેશે ના જ્યાં સુધી તે સરદ્દમાં રહે ત્યાં સુધી તેમને દરગુજ દેશ દિત્રમ સુધી

Page #26

૨૮૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
એડમ્સ હોસ્પીટલમાં ડાકટરી તપાસ માટે જવું પડશે. પિતાને ખરચે ફી આપવાથી ઘેર પણ સદર તપાસ કરવાને બંદેબસ્ત થઈ શકશે ભૂરા રંગનો પાસ લેનારને માઉન્ટ આબુમાં જવા દેવામાં આવશે નહિ.
માઉન્ટ આબુ રે . .. જી. બ. વડર, મેજર. તા. ૪ મે ૧૯૨૨
મી ડીસ્ટ્રીકટ મેજીસ્ટ્રેટમાઉન્ટ આબુ. આ તથા બીજી બાબતો સંબધી આબુને સત્તાવાળાઓ સાથે પત્રવ્યવહાર ચાલુ છે અને તેને યોગ્ય ખુલાસે થવાથી જેન'કામની જાણ માટે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે.
મગનલાલ એમ. શાહ.
એનટ સેક્રેટરી. ધી જેન એસ. આવ. ઇડીઆ.—મુંબઈ.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગરનો ર૬ મો વાર્ષિક મહોત્સવ તથા શ્રીમાન વિજયાનંદસૂરી આત્મારામજી મહારાજની જયંતી.
ચાલતા માસ જેઠ સુદી ૭ ના રોજ ભાવનગરમાં આ સભાની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે અને જે શુદ આઠમના રોજ શ્રી સિદ્ધાચળ ઉપર સ્વર્ગસ્થ મહાત્મા શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂર ( આત્મારામજી મહારાજ ) ની સ્વર્ગવાસ તિથિ નિમિત્તે નીચે મુજબ મહત્નો કરવામાં આવ્યા હતા.
૧ શ્રી જેન આત્માનંદ સભાને સ્થાપન થયા છવીસ વર્ષ પુરા થઈ સત્તાવીસમું વર્ષ શરૂ થવાથી આ માસની શુદી ૭ ના રોજ સભાની વર્ષગાંઠ હોવાથી આ ઉત્તમ પ્રસંગને માટે પ્રથમ આમંત્રણ પત્રિકાઓ છપાવી બહાર ગામના મેમ્બરોને મોકલવામાં આવી હતી.
જેઠ શદી ૭ ના રોજ દરવર્ષ મુજબ વાર્ષિક મહોત્સવ સભાના મકાનને ધ્વજાપતાકા તેરણોથી શણગારી તેમાં પ્રથમ સ્વર્ગવાસી પૂજ્યપાદ ગુરૂરાજશ્રીની છબી પધરાવી મુનિરાજ શ્રી આત્મારામજી મહારાજ કૃત સત્તરભેદી પુજા ભણાવવામાં આવી હતી, જે વખતે મેમ્બરે ઉપરાંત અન્ય ગૃહસ્થાએ પણ સારી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. અને સ્વામીવાત્સલ્ય પણ વિરા હકીશંગભાઈ ઝવેરચંદ તરફથી કરવામાં આવેલ હતું. ત્યારબાદ જે શુદી ના રોજ સાંજની ટ્રેનમાં આ સભાના સભાસદો શ્રી સિદ્ધાચલજી ગયા હતા.
૨ જેઠ સુદી ૮ ના રોજ સવારના શ્રી સિદ્ધાચલજીના ડુંગર ઉપર મેરી માં જ્યાં સ્વર્ગવાસી ઉક્ત મહાત્માની મૂર્તિ સ્થાપન કરવામાં આવેલી છે, ત્યાં ગિરિરાજ ઉપર શ્રી આદિશ્વર ભગવાન, શ્રી પુંડરિકજી મહારાજ, શ્રી શાંતિનાથજી મહારાજ, પાદુકા અને શ્રી આત્મારામજી મહારાજની મૂર્તિને સુંદર આંગી રચવામાં આવી હતી. અને યાત્રા, પૂજા, ભાવના વિગેરે ઉત્તમ કાર્યો કરવામાં આવ્યા હતા. તેમજ શ્રી નવાણું પ્રકારી પૂજા (મુનિરાજ શ્રી વલ્લભ વિજયજી મહારાજ કૃત ) ભણાવવામાં આવી હતી અને સ્વામીવાત્સલ્ય પણ કરવામાં આવ્યું હતું. એ રીતે ગુરુરાજની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી. આ જે દી ૮ ની જયંતીને સવળો ખર્ચ

Page #27

વર્તમાન સમાચાર..
આ સભાના શ્રી જામનગર નીવાસો માનવંતા લાઈફ મેમ્બર શેઠ મોતીચંદભાઈ હેમરાજ ઝવેરીના પુત્ર છોટાલાલભાઈએ કબુલત મુજબ ઉદારતાથી આપે હતા. ભાવનગરમાં થયેલ સભાની આ વર્ષગાંઠ વખતે ગુરૂભક્તિના કાર્યમાં અત્ર બીરાજમાન પ્રવર્તકજી મહારાજ શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજ વગેરે મુનિ મહારાજેએ પણ ભાગ લઈ ગુરૂભક્તિ કરી હતી.
શ્રી લુધીયાના-પંજાબમાં પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વર
છની ઉજવવામાં આવેલી જયંતી.
જેઠ સુદ ૮ ના રોજ પૂજ્યપાદ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની સ્વર્ગવાસ તીથી નિમિત્ત મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજના અધ્યક્ષપણું નીચે જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી, સવારના આ કાર્ય માટે બે હજાર ભાઈ બહેનનો સમુદાય એક થયો હતો, અને ગુણ ગ્રામ ભક્તિ કરવામાં આવી હતી, ગુમહારાજના ભક્તિ-શ્રાવકોએ જયંતીની યાદગીરી તરીકે ચરબીવાળાં અપવિત્ર વસ્ત્ર અને રેશમી વસ્ત્ર લગ્નાદિ કોઈ પ્રસંગમાં વાપરવા નહીં એવી પ્રતિજ્ઞા કરી હતી. જેથી હજારોને ખર્ચનો બચાવ થવાનો સંભવ છે. એ રીતે ગુરૂભક્તિ કરી જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી.
પાટણમાં શ્રી વિજ્યાનંદ સૂરીશ્વર મહારાજની ઉજવાયેલી જયંતી.
સંવત ૧૯૦૮ના જેઠ સુદી ૮ ના દિવસે પાટણમાં શ્રી અષ્ટાપદજીની ધર્મશાળાના વિશાળ હાલમાં શ્રી વિજયાનંદ સૂરીશ્વરજી ઉર્ફે આત્મારામજી મહારાજની જયંતી મુનિ મહારાજ શ્રી હંસવિજ્યજીની અધ્યક્ષતામાં ઉજવાઈ હતી. તે પ્રસંગે જૈન કન્યાશાળાની બાળાઓએ મંગલાચરણ કર્યું હતું તથા પન્યાસજી સંતવિજયજી અને મુનિ શ્રી કુસુમવિજયજીએ સારાં સારાં કાવ્ય અને ગાયનોમાં ગુરૂસ્તુતિ કરી હતી. ત્યારબાદ બાબુ જીવણલાલજી આદિ શ્રાવક શ્રાવિકાઓએ શ્રી મહારાજની આબેહુબ મોટી છબીની વાક્ષેપથી પૂજા કરી હતી.
તદતર મુનિરાજ શ્રી સન્મિત્ર કપૂરવિજયજીએ આચાર્ય મહારાજના ગુણ ગતિ, જયતીના ઉદેશને લગતું કેટલુંક સદ્દવર્નાન લેકને સમજાવ્યું હતું. છેવટે ભેજાએ વાજીંત્ર સાથે અન્ય મંગળ કર્યું તે શ્રવણ કરી શ્રોતાજનો સહર્ષ રવાના થયા હતા.
- પુનઃ બપોર પછી શ્રી પંચાસરા પાર્શ્વનાથજીના દેરાસરજીમાં શાહ મોહનલાલ ચુનીલાલ બાલાખી તરફથી મુનિ મહારાજ શ્રી હંસવિજયજી વિરચિત શ્રી ગિરનાર મંડન નેમિનાથજીની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. તેમાં પાટણના નામાંકિત સંગત કળા કુશળ ભેજક હરિલાલ તથા ભોજક ઉત્તમચંદ આદિ છ ગવૈયાઓએ સારંગી, દિલરૂબા તથા હારમોનિયમ આદિ વાજીંત્રો સાથે સારો રંગ જમાવ્યો હતો. દરમિયાન પંન્યાસજી સંતવિજયજી તથા ઝવેરી મણિલાલભાઈએ પણ સારે ભાગ લીધે હતે. સાંજના છ વાગ્યા સુધી ચતુર્વિધ સંધને જમાવ આનંદમાં ગરકાવ રહ્યો હતે.

Page #28

૨૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આ દિવસે શ્રી પંચાસરાજી પાશ્વનાથની પ્રતિમાઓની અને કળીકાળ સર્વ શ્રી હેમચદ્રાચાર્ય આદિ આચાર્યોની મૂર્તિઓની. રત્નજડિત આભરણે વિગેરેથી ભવ્ય અંગરચના કરવામાં આવી હતી. આ પ્રસંગે પાટણ વસાવનાર અને શ્રી પંચાસરજી પાર્શ્વનાથના પરમ ભક્ત વનરાજ ચાવડાની મૂત્તિને પણ શણુગારવામાં આવી હતી.
સંધ્યા વખતે પ્રતિક્રમણ થઈ રહ્યા બાદ ઉપર જણાવેલ તમામ ગવૈયા મંડળે ગુરૂમહારાજની ઉક્ત છબી આગળ ભાવનાને રંગ જમાવ્યો હતો. એકંદર તે આખો દિવસ ધાર્મિક કૃત્યથી સફળ વ્યતિત થયો હતો.
(મળેલું )
ગ્રંથાવલોકન.
સભ્ય જ્ઞાન સમ્યમ્ દર્શન પૂજા. આ બન્ને પૂજાઓ કે જેના પેજક વિદર્ય મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ છે. તેઓની કૃતિની અનેક પૂજાઓ છે તેમાં ઉપરોકત બંન્ને પૂજા હાલમાં ઉક્ત મહામાએ બનાઈન છે. ભક્તિમાં રસ લેનાર બંધુ માણેકલાલ નાનજી ભાવનગરવાળાએ બીકાનેર નિ** . - મલજીની તેમજ શાહ મગનલાલ કાળીદાસ વિજાપુરવાળાની આર્થિક સહાય વડે પ્રગટ કરેલ છે. આ પૂજાના સેજક મહાત્માની કવિત્વ શક્તિ એવી સરસ છે કે, દરેક પૂજાઓની જેમ આ બંને પૂજાએ પણ કેટલાક નવીન રાગ રાગમણિ સાથે રસ લાલીત્યથી ભરપુર છે, વળી પાછળ પા. કમે પરિશિષ્ટમાં બંને પૂજની સંક્ષિપ્ત નેટ-અર્થ સંક્ષિપ્તથી આપવામાં આવેલ છે, જેથી તેના અર્થ ભાવ જાણવાની ઇચ્છાવાળાને અને દરેક જિજ્ઞાસુને જ્ઞાન પૂર્વક ભક્તિનો લાભ મળી શકે તેવું છે. આ યોજના પણ એક નવીન છે, દરેક જૈન બંધુઓએ લાભ લેવા જેવું છે.
તેની અમુક કાપીએ તે પણ માત્ર હેળા પ્રચાર થવા માટે માત્ર નામની કિંમતે એક આનાથી (પટેજ સાથે બે આનાથી) એકલવામાં આવે છે. આવી નવીન પૂજાએ બનાવી ઉi મહાત્મા જેને કામ ઉપર ઉપકાર કરે છે; સાથે આર્થિક સહાય આપનાર અને તેને માટે નિસ્વાર્થ મહેનત કરી પ્રકટ કરનાર પણ ધન્યવાદને પાત્ર છે. અમારે ત્યાં ઉપર જણાવેલ કિંમતે મળી શકશે બહાર ગામવાળાએ પેસ્ટ સાથે બે આનાની ટીકીટ મોકલવી.
શ્રી જેન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર, શ્રી પાલનપુર જૈન વિદ્યાલયને દ્વિતીય વાર્ષિક રિપોર્ટ–અમોને અભિપ્રાય માટે મળેલ છે. પાલનપુર સ્ટેટના જેનવિદ્યાર્થી કેળવણીમાં આગળ કેમ વધે તે માટે ખાવા પીવા રહેવા વગેરેની સગવડ પુરી પાડવા માટે આ સંસ્થાની સ્થાપના બે વર્ષ થયા થયેલા છે. વિદ્યાથીઓની સંખ્યા સાલ આખર ૩૫) ની હોવાથી આ સંસ્થામાં હજી વિઘાથી બહુ ઓછા લાભ લેતા હેય, અથવા તે સંસ્થાનના જેનોમાં કેળવણીને રસ બહુ ઓછા મનુષ્યો લેતા હોય તેમ માની શકાય. રીપોર્ટ વાંચતાં એકંદર રીતે વ્યવસ્થા કીક માલમ પડે છે. કુંડ પણ શરૂઆતમાં ઠીક થયેલું જણાય છે. વધારે વિદ્યાર્થીઓ લાભ લે તેવા પ્રયત્ન થવા જરૂર છે. તેમ થતાં મોટા ખર્ચાને પહોંચી વળવાને કે ફંડમાં મોટી રકમ થઈ શકે ત્યાં ઘણું જેને કેમમાં શ્રીમાને લેવાથી બનવા શક્ય છે. અમે તેની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #29

સંસ્કૃત ગ્રંથ. (નીચા પ્રસિદ્ધ થયા છે.)
મુનિમહારાજાઓને વિનંતિ. જે જે ગ્રંથોમાં પુરતી આર્થિક સહાય મળેલ છે તે તે ગ્રંથો, આર્થિક સહાય આપનાર જૈન બંધુઓની ઈચ્છા મુજબ ભેટ અથવા વેચાણ અભ્યાસી સાધુ મુનિરાજ વગેરેને તેઓશ્રીને વડિલ ગુરૂ કે તે સમુદાયના વિદ્યમાન વડિલ મુનિરાજશ્રીના પત્ર કે આજ્ઞાથી, તેમજ જ્ઞાનભંડારના માટે તેમના કાર્યવાહકના પત્રથી પ્રથમ મુજબ સભાના ધારા પ્રમાણે પિસ્ટેજ પુરતા પિસાનું વી. પી. કરી ભેટ મોકલવામાં આવશે, કેટલી કાપીયો છપાવેલ છે કે સિલીકે છે તે ઉપર આધાર રાખી ભેટ મોકલવામાં આવશે કેટલાક ગ્રંથોમાં સહાય નહીં મળેલ હોય તે કિંમતથી મેકલવામાં આવશે, ઓછી સહાય મળેલી હશે તેમાં તે ઉપર આધાર રાખી તેટલી ઓછી સંખ્યામાં ભેટ, અને બાકીની વેચાણ આપવામાં આવશે.
ભેટના ગ્રંથા. ૧ સાધુ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર– ૨ નલદવદે યુપાખ્યાન.
૩ પ્રપતિગ્રંથ-આ ગ્રંથ અપૂર્વ છે. આ ગ્રંથના કતાં નવાંગિતિકાર શ્રીમદ્દ અભયદેવસૂરિના શિષ્ય શ્રી હરિચંદ્રગણી છે અને દરેકને વાંચવા લાયક છે.
કિંમત ૦–૨–૦ બે આના. ૪ શ્રી કલપસૂવ-કીરણાવલી–શ્રી ધર્મસાગરગણિ રચિત કીરણવલી તથા શ્રુતકેવલી શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી પ્રણિત શ્રી કલ્પસૂત્ર.
ઓછી સહાય મળેલ ગ્રંથ. ૫ ચિત્યવંદન ભાષ- આ ગ્રંથ ઘણો ઉપયોગી છે, તે સાથે અનેક શંકા સમાધાન પૂર્વક ચેત્યવંદન વગેરેનું સ્થાપન કરેલું છે. વાંચવાને સુગમ પડે તે માટે દરેક ગાથાની સંસ્કૃત છાયા કરેલી છે. મૂળ માગધીમાં છે. સાથે ઉપગી ટોપન પણ આપેલું છે. માટે તાકીદે મંગાવે નકલે ઘણીજ છેડી છે. અમુક કેપીજ લેટ બાકી વેચાણથી મોકલવામાં આવશે. કિં. ૧-૧૨૦
કિંમતથી આપવાના ગ્રંથે. ૨ “ગદર્શન તથા ગોવિંશિકા ગ્રંથ——આ બંને પ્રથા સાથે છે. તેના ઉપર ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે ટીકા કરેલી છે, તે સાથે વાંચનારને સુગમ પડે તે બદલ બંને ને હોંદિભાષામાં સાર સવિસ્તર બાપેલ છે તેમજ નિવેદન અને પ્રસ્તાવના વિદ્વતાપૂર્ણ હોવાથી મનન કરવા જેવા

Page #30

છે. આ ગ્રંથના સંપાદક પ્રજ્ઞાચક્ષુ વિદ્ધ પંડિત સુખલાલજી હોવાથી વધારે શું લખવું? ગ્રંથ વાંચવાથીજ તેની ખરેખરી ઉપયેગીતા અને અપૂર્વ માલમ પડે તેમ છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦
અમારા માનવંતા લાઇફ મેમ્બરોને સુચના. ન ઉપર પ્રમાણેના ગ્રંથ તમામ સંસ્કૃત હોવાથી જે સભાસદ બંધુ તેને અને ભ્યાસી હેય તેમણે મંગાવી તેને લાભ લેવા ભેટ મંગાવવા, બાકી તેના અભ્યાસી ન હોય તેવા સભાસદ બંધુઓને ઉપયોગી ન હોવાથી આશાતના થવા સંભવ રહે છે, જેથી જે જે બંધુઓ નહીં મંગાવે તેમની વતી તેટલા વધારે પ્રમાણમાં તે ગ્રંથ સાધુ સાધ્વી મહારાજ તેના જે અભ્યાસીઓ હશે તેઓશ્રીને વધારે ભેટ મોકલી જ્ઞાનદાન સુપાત્રદાનને લાભ તે સભાસદ બંધુઓની વતી આપીશું.
કપસૂત્ર કીરણવળી સૂત્ર હોવાથી માત્ર મુનિ મહારાજ અને જ્ઞાન ભંડારને ધારા પ્રમાણે ભેટ આપવાના છે.
ઉપર જણાવેલાં ગ્રંથે પિકી કેટલાકનું બાઇડીંગ પાટલી વગેરે તે યાર થાય છે જેથી એક માસ પછી ભેટ કે વેચાણ મંગાવવા તસ્દી લેવી.
અમારી સભાનું જ્ઞાનાધાર ખાતું. ૧ સુમુખ પાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા શા. ૧૪ શ્રી મંડલપ્રકરણ,
ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી, ૧૫ ગુરૂતરવવિનિશ્ચય શેડ પરમાનંદદાસ ૨ જૈન મેઘદૂત સટીક
- રતનજી ગોધાવાળા, હાલ મુંબઈ. 3 જેન એતિહાસિક ગજર રાસ સંગ્રહ ૧૬ ગુણમાળા (ભાષાંતર) શેઠ દુલભવ, દેવા૪ અંતગડદશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી રે. કરચલીયા-નવસારી
ઉજમ બહેન તથા હરર બહેન તરફથી. ૧૭ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર. ૬ ૫સ્થાનક સટીક.
૧૮ દાનપ્રદીપ છ વિજ્ઞપ્તિ સંગ્રહ
૧૯ સંબોધ સિત્તરી શ્રી તખતગઢના જૈન ૮ સંસ્મારક પ્રકીર્ણક સટીક,
ગૃહસ્થા તરફથી. ૯ શ્રાવકધર્માવિધિ પ્રકરણ સટીક. ૨૦ ધર્મરત્ન પ્રકરણ. ૧૦ વિજયદેવસૂરિ મહાભ્ય.
૨૧ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય (ભાષાંતર) ૧૧ જૈન ગ્રંથ પ્રસસ્તિ સંપ્રહ. ૨૨ નવતત્વ ભાવ્ય (ભાષાંતર) ૧૨ લિંગાનુશાસન સ્થાપત્ત (ટીકા સાથે) ૨૩ શ્રી નેમિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર ૧૩ શ્રી નંદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ટીકા ર૪ પ્રભાવિક ચરિત્ર ભાષાંતર.
સાથે બુહારીવાળાશેઠ મોતીચંદ સુરચંદ નંબર ૧૭-૧૮-૨૦-૨૧-૨૨-૨૩-૨૪ તરફથી.
ના ગ્રંથોમાં મદદની અપેક્ષા છે.

Page #31

જોઇએ છે કે પુત્રી
પુત્ર
સંતાનને માટે કપાળે હાથ ફેરવવા કે દ્વારા ધાગા કરીને હેરાન શામાટે થવું જોઇએ ૨ જોઇએ તે મેળવવાની કળા શીખી વ્યા-તમારા સંસાર જ એવા રચા કે જીંદગીભર સુખસતોષ અને આખાદીજ ભાગવી શકાય. જ્યાં કુશળ નિરોગી અને શાંત સુંદરી હોય, ત્ય શું ખામી રહે?
મનમાની પ્રજાને જન્મ આપીને તેને ઉછેરવા અને અળવાન રત્નાની રક્ષા કરી’ ભવિષ્યની આદર્શ પ્રજા તૈયાર કરવાને જરૂરના દરેક પાઠો શીખવા હાય તે
૧ આળલગ્ન.
૨ પુપ્ત ગર્ભાશય.
૩ ઋતુવતીના ધર્મ, ૪ ઋતુ સ્નાન પછીના વિધિ ૫ શયન ચિકિત્સા, ♦ પુત્રિ કે પુત્ર પેદા કર નાની વિધિ.
મહીલા મહેાય.
જરૂર વાંચી જજો. દરેક ઘરમાં તે હાથહાથ વહેંચાવુ જોĐએ. આ ભ્રૂથ એક સંસારની સુ તાના કીમતી ખજાનો છે, જે કલ્પવૃક્ષનુ કામ કરે છે. આ ગ્રંથની ઉપયોગીતા માટે ૐ પ્રમાણપત્ર છે કે તેને મુ’બઇ સરકારના કેળવણી ખાતાએ તેમજ વડોદરા, નુનાર અને પોરબંદરના કેળવણી ખાતાએ ઇનામ તથા પુસ્તકાલય માટે મંજુર કરેલ તેમાં નીચેના વિષય છે તે જાણી જવાથી ખાત્રી થશે.
પ્રથમ પરિચ્છેદ-
૭ નક્ષત્ર વિચાર.
૮ આહાર વિહાર.
૯ સ્વચ્છતાની સ ંતતિ ફળ
ઉપર અસર,
૧૦ માનસિક ભાવનાના પ્રભાવ, ૧૧ ગભ કેળવણી. ૧૨ પુત્ર અને પુત્રીમાં સમા
ના.
૧૩ ગર્ભ રહ્યો છે કે ' તેની પરીક્ષા. ૧૪ ગર્ભ માં પુત્ર છે કે તે ાણવાની રીત ૧૫ ગર્ભિણીએ પાર નિયા.
૧૬ મેાળ સસ્કાર ૧૦. ગર્ભાધાન મકા

Page #32

I
૧૮ પંભવન સંસ્કાર વિધિ ૪૩ હેમ.
જ સેબત તેવી અસર. ૧૯ પ્રસુતિને પાળવાના નિયમ ૪૪ સ્તનપાનને સમય. ૬૫ તમાકુને શેરી મહિમા. ૨૦ ગર્ભવંતીના દર અને ૪૫ ધાવણ વધારવાને ઉપાય. ૬૪ તમાકુને હિંદમાં પ્રવેશ. તેના ઉપાય.
૪૬ અજીર્ણને ઉપાય. ૭ બાળકો અને દાગીના. ૨૧ પ્રસવ સમયે જવાના ૭ બાળકને બલિષ્ટ કેમ બ | ૬૮ બાળઅંજન. - લક્ષણ.
નાવવું.
૬૯ બાળાગોળી. ૨૨ સુવાવડીના માટે કેવું
અs પ્રાશન ૨
૭૦ બાળકને બળીયા શીળી મકાન જોઈએ? ૪૯ રાક શરૂ કરવાની
કઢાવવાં. ૨૩ રેંજી લાવવાના ઉપાય. આગાહી.
૭૧ બાળકોને પ્રાથમિક શિ૨૪ પ્રસવ સમયની વ્યાધિ- |
ક્ષણ. ૫૦ બાળકને શરૂઆતને અને તેના ઉપાય. ખાક.
૭૨ બાળ શિક્ષણમાં રાખવાની
સંભાળ. ૨૫ એકર ન પડતી હોય તે ! પ૧ બાળકને નડવરાવવાનું
૭૩ બાળકના રોગ પારખ- તેના ઉપાય.
વાની રીત. ૨૬ જન્મ સંસ્કાર વિધિ. પર બાળકના અંગોની ખી
જ બાળકના ખાસ ગો. ૧૭ ગળાથી
લવણી.
૭૫ બાળરોગો માટે આપી. ૮ સુવાવડીનો ખાશક, ૫૩ સ્વચ્છ હવાને પરિચય.
૭૬ દવાનું પ્રમાણ ૨૯ પ્રસવ સુળનો ઉપાય. ૫૪ કસરત.
૭૭ કર્ણવેધ સંસ્કાર y૦ કાર્બોદિક કવાય. ૫૫ બાળકના લેહીની શક્તિ- ૭૮ કેશ વપન સંસ્કાર, ૧ ચંદ્ર દર્શન વિધિ.
નું માપ.
૭૯ ઉપનયન સંસ્કાર. ર વણ વિધિ.
૫૬ રહેવાનું મકાન કેવું જે- ૮૦ વિદ્યારંભ સંસ્કાર. ૩ શિરાસન સંસ્કાર વિધિ. છએ ?
૮૧ શિક્ષણમાં માતાના સંક૪ પછી પૂજન સંસ્કાર. પ૭ બાળકને કેટલી ઉંઘ | ૯૫ બળની અસર, ૫ નામાધિકરણ સંસ્કાર.
જરૂરની છે? સુંઠી પાક (કાટલું ) ૫૮ બાળકને કપડાં કેવાં
તૃતીય પચ્છેિદ. ૭ બાળકને શી રીતે ઉછે. પહેરાવવાં ?
૮૨ પુત્રિશિક્ષણ રા? પ૯ બાળકને ચાલતાં શી
૮૩ માતાના વીરવનું ફળ. હિનીય પરિચ્છેદ,
રીતે શીખવવું? ૮૪ શિક્ષિત સ્ત્રીને ગૃહ ૬૦ દાંત કુટતી વખતે રાખ
સંસાર. સંતતિ સંરક્ષણ.
વાની માવજત,
- ચતુર્થ પરિચ્છેદ. • સબળ સંતતિ પન્ન
૬૧ બાળકને બોલતાં શી ! ૮૫ પ્રાચિન સતીઓનું શિથવાનો સમય. રીતે શીખવવું?
ક્ષય જીવન. પાવણુ પરિક્ષા. દર બાળકની સાથે માબા- . ૮૬ કિશલ્યા. ભાડતી પાવ
પિએ કેમ વર્તવું? ! ૮૭ સીતા. ગાય કે બીન ૬પનું ૬૧ માબાપ એ બાળકના ૮૮ સુમિત્રા. સેવન,
વર્તમાન ગુરૂ છે.
0

Page #33

શિક્ષણ
૯૦ ક્લયભારતી.
પંચમ પરિચ્છેદ. | ૧૩ર અપિઢતા. ૯૧ લીલાવતી.
૧૧૫ લગ્ન કેવડ ઉમ્મરથી ૧૩૩ નંદયંતી. ૯ર દ્રોપદી.
જોડવા.
૧૩૪ રતી સુંદરી. ૯૪ ગાંધારી,
- ૧૧૬ કેવા વરને કન્યા પરણા- ! ૧૩૫ નર્મદાસુંદરી. ૯૪ મદાલસા,
વવી જોઈએ.
૧૩૬ બ્રહ્યબાળા. લ્પ દમયંતી. + ૧૧૭ શ્રી પિતે સાસરે જતાં
સપ્તમ પરિચ્છેદ. ૯૬ મંદદરી.
ધ્યાનમાં લેવા ઓ ! નિયમ.
કે ૧૩૭ પૂર્વે પુત્રિઓને અપાતું ૭ તારામતી. ૯૮ મેનાવતી.
૧૧૮ પતિ પ્રત્યેના ધર્મ માટે શિક્ષણ. ૯૯ કર્માદેવી.
શાયોની આજ્ઞા.
૧૩૮ સ્ત્રીઓની ૬૪ કળા. ૧૦૦ તારાબાઈ:
૧૧૯ ઘરેણાં કેવાં પહેરવા ? ૧૩૯ બાળકીઓને જરૂર ૧૦૧ પદ્માવતી.
પણ પરિવેદ. ૧૦૨ પ્રતાપરાણાની પત્ની.
૧૪૦ નિયમિતપણું. પતિવ્રતા પ્રમાએ.
૧૪૧ માતૃપિતૃ ભક્તિ, ૧૦૩ ગ્રામતી.
૧૨૦ સુલસા સતી. ૧૪૨ વિલા અને વિનયનું ૧૦૪ મીરાંબાઈ ૧૨૧ મદનરેખા.
શિક્ષણ. ૧૦૫ દુર્ગાવતી. ૧૨૨ દમયંતી.
૧૪૩ અતિ વિકાસ. ૧૦૬ અહલ્યાબાઈ. ૧૨૩ સીતાજી.
૧૪૪ મિલનસાર પ્રથા અને ૧૦૭ વેજીબાઈ ૧૨૪ સુભદ્રા.
હવ્યવસ્થા, ૧૦૮ રાણું ચંદા,
૧૨૫ અંજના સુરી. ૧૪૫ સ્ત્રીઓનું સામાન્ય ધર્મ ૧૦૯ શ્રીમતી હરદેવી. ૧૨૬ શિવાસુંદરી.
શાસ. ૧૧૦ કહાનદેવી. ૧૨૭ દ્રોપદી.
૧૪૬ સામાન્ય નીતિ સુ. ૧૧૧ પરમેશ્વરી દેવી. ૧૨ જયેષ્ઠા.
- ૧૪૭ સ્ત્રીઓની હાલત સુધા ૧૧૨ રઘુરાજ કુમારી. ૧૨૯ મૃગાવતી.
| રવા સંબંધી કેટલા ૧૧૩ સરલા દેવી. ૧૩૦ કલાવતી,
ઉપાયે. ૧૧૪ અજ્ઞાન સ્ત્રીઓનું વર્ણન. ૧૩૧ શીળવતી.
૧૪૮ દેશ પ્રેમની ગરબી. આવા ગ્રંશે કંઈ હમેશાં પડી રહેતા નથી. વહેલા તે પહેલે. પહેલી આવૃત્તિ ખલાસ થઈ જવાથી બીજી આવૃત્તિ કાઢી છે અને તે જોત જોતામાં ઉપડી જવા લાગી છે. માટે આ પુસ્તક ખરીદવામાં આળસ નહિ રાખવું જોઈએ. પાકું કપડાનું પઠું, ઉંચા કાગળ અને લગભગ બસે પાનાને, ચિત્રોથી ભરપુર ગ્રંથ છે છતાં કીમત રૂા. એજ રાખી છે. ટપાલ ખર્ચ જુદે. તાકીદે મંગાવી લ્ય. છે આ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ સ્ટેશન છે. } સી સુખ દર્પણ ઓફીસ,
ભાવનગર.

Page #34

આપણી સ્ત્રીઓ આપણી ગષ્ટમાં ભાગ લેતી, આપણી સાથે વાદ-વિવાદ કરતી, આપણા ઉગારે સમજતી–તેને પિકતી, પિતાની અલોકિક પ્રેરણશક્તિથી આપણું બાહો પાધિઓને સાનમાં સમજી તેમાં ભાગ લેતી આપણને શીતળતામય શાંતિ દેતી થશે–ત્યારેજ આપણે ઉદ્ધાર સંભવે છે. તે પહેલાં નહિ.”
મોહનલાલ કરમચંદ ગાંધી.
રાષ્ટ્રબળ્યું,
મહાત્માશ્રીના આ નિર્ણયમાં આપને શ્રદ્ધા હાથ અને સ્ત્રીવર્ગને તેટલી હદે તૈયાર કરવાને ઉત્સુક છે તે દર માસે બહાર પડતું “સ્ત્રીસુખ દર્પણ” માસિક અગત્યનું સાધન છે તે સ્ત્રીઓને જરૂર વંચાવો. વાર્ષિક લવાજમ ફક્ત રૂા. ત્રણ.
સ્ત્રીઓને કર્તવ્યધર્મઘરગથ્થુ ઉધોગ–બાળકોને ઉછેરી ભાવિ પ્રજા ઘડવાના વિવિધ મંત્ર અને સ્ત્રીઓના હાથે થઈ રહેલી દેશસેવાના તાજા અનુભવના નિયમિત સંદેશા દર મહીને મેળવવા પાછળ ચાર આનાને ખર્ચ કે ઉગી નીકળે છે તે તે વર્ષ દહાડે તેનું પરીણામ જોઈ શકો ત્યારેજ ખાત્રી થાય,
- આપ વર્ષ દહાડે બહેનને પસલીમાં શું દશે?
ફક્ત ત્રણ રૂપિયામાં આખું વર્ષ વ્હન સંભારે અને સદ્દગુણ શીખી દેશ- ધર્મ તથા કુટુંબ પ્રત્યેના પિતાના ધર્મ બજાવવા લાગે તે માટે આ માસિકની ભેટ મોકલવા આપને વિનંતિ કરીએ છીએ. બહેનેની કેળવણી ખાતર એક અડધા સાડલાની કીમત જરૂર ખર્ચવા જેવું છે. નમુનાને અંક ચાર આનાની ટીકીટ મેકલી મંગાવશે તે મળી શકશે. - લવાજમ મોકલી નામ નોંધાવો એટલે બહેનને ઘરે બેઠા આ માસિક દર મહીને તમારા વતી મળી જાય તેમ ગોઠવણ થશે.
ર ભાઈઓ આ માસિકના દશ ગ્રાહક કરી આપશે તેમને ઓનરરી એજંટ તરીકે માસિક આખું વર્ષ મફત મોકલીશું. કે આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, 1
વ્યવસ્થાપક સ્ત્રીસુખ દર્પણ –ભાવનગર, સ્ટેશન રોડ-ભાવનગર,
આ પુસ્તક છપાવનારાઓને ખાસ સગવડ.
કોઈ પણ જાતનું સંસ્કૃત, ગુજરાતી વા અંગ્રેજી પુસ્તક, અગર પિથી-પાનાની સાઇઝમાં સ્વચ્છ અને સુંદર ટાઈપિથી અમારા પ્રેસમાં છાપવાનું કામ કરી આપવામાં આવે છે. કાગળ તેમજ બાઈન્ડીંગની સગવડતા પણ સાથે જ છે. તે પિથી, બુકે, રીટે, માસિક કે કાર્ડ, કંકેત્રી, હું, ચેકબુક, ભરતીયાબુક વિગેરે નાનું મેટું કંઈ પણ કામ છપાવવાને વિચાર થતાં દરેક સંસ્થાઓ, પૂજ્ય મુનિરાજો તથા અન્ય સહસ્થ નીચેના શિરનામે પુછપરછ કરવા તસ્દી લેશે તે અવશ્ય લાભ થશે.
લી. દેવચંદ દામજી અને ગુલાબચંદ લલુભાઈની કુ.
માલે આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર

Page #35

પ્રાચીન જૈન લેખ સંગ્રહ ભાગ ૨ જો, રૂા. ૩-૮-૧૭ પ્રાચિન જૈન લેખ સંગ્રહ ભાગ ૧લાની નકલે કેટલાક મહાશયા હવે તદન થઈ રહ્યા બાદ, એ ગાવે છે. પ્રાચીન શાધખેાળના ગ્રંથા તુરતમાંજ પી જતા હોવાથી પાછળથી અમારે ના લખવી પડે છે, જેથી બીજા ભાગ માટે પણ નિરાશ ન થવું પડે, માટે તાકીદે મગાવી લેવા વિનંતિ છે. પાસ્ટ ખૂચ જુદો.
| સ્વાર્થ સાથે પરમાર્થ. શ્રી ગાંડલ રાજયની ખાસ પરવાનગીની પાંજરાપોળ ઇનામી કંડ કાઢેલુ" છે. ઇનામની એ ખ્યા૧ રૂ. ૧૦ ૦૯ ૦ નું
કુલ ઇનામની શું ઇચા. ૧૯૪૯ ની રકમ ૨ ૫૦ ૦૦ નું
૩. ૩૫૦૦ ટીઝીટ પ૦ ૦ - ખુલવાની મુદત-તા. ૨૩-૭-૧૯૨ ના રાજ ઈનામાં વ્હાર પડશે. તા. ૧૬- ૭-૬૯ ૨૨, ના રાજ હીસાબ બંધ થશે.
- આ ટીકીટનું વેચા, માર્દિકા, કલકત્તા, મુ સૂઈ, અમદાવાદ, વુડાદરા, ભાનગર, સુરત. તમામ શહેરામાં થાધુ ખપી છે માટે તાકીદથી ભરાવી, નશીબની અજમાયશી સી. પરમાર્થ કરો. આ ટીકીટનું શરૂ વેચાણ થવાથી ધોલેરા પાંજરપાળને કમીશનને સારા લાલ મુળશે.
ધોલેરાના સર એજ ટથા. પોપટલાલ સવાઈચંદ. વડોદરાના એજંટ—કાકારી નાથાલાલ ગોરધનદાસ. ભાવનગરના એજ") શ્રી જૈન આરમાનદ સભા.
વકીલ માટીદ નાગુ. વૈધા છે. કાળા મીઠાની પેઢી. 00નાગઢ-શેઠ દેવચ'દ લક્ષ્મીચંદની પેઢી. પાલીતાણુ-શેઠ તલકચંદ જૈન લાયરી. હેડ ઓફીસ ગોડ લ—પાંજરા પેળ ઇનામી ડે
શેઠ સુણીલાલ ધારશી પ્રમુખ,
વકીલ પેઢપટલાલ હેરાય સેક્રેટરી ( કાઠીયાવાડ )
" હાકાર કલ્યાધ્રુજી વકરણ સેક્રેટરી,
@ % -
જ હેર ખબર. ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનન્દસૂરિશ્વરજી જૈનસાહિત્ય ચિત્રમાલા પ્રથમ પુષ્પ–શ્રીપાર્શ્વનાથ કુમાર અને કમઠે તાપસનું અહિંસા જમો થમે એ જૈન યુમના મહાન સિદ્ધાંતના કમઠ નામના તાપસને સાથ આપનાર સુદ૨, રંગીન, માટી સાઈઝનું ચિત્ર—દરેક નકલના રૂા. ૧) ટેપાલ અચ" છે આની નકલ સામટી મગાવનારને ક્ત રૂા. ૪) ટપાલ ચ સવું મા. વી. પી. થી મોકલવામાં આવશે. એજન્ટને સારૂ કમિશન. પત્ર વ્યવહાર કર.
શા. માતીલાલ નેમચંદ ચાદી. - 80 નારકેશ્વર પાસે વાદરા
" ગાંડલ.

Page #36
"" કામ કરો અને ધૈર્ય ધરો.' 1 ધાણા બુદ્ધિમાન પુરૂષો ધીમે ધીમેજ વિકાસ પામ્યા છે. એ કનાં કાય કે જે એક જાર વર્ષ પૂર્યનું જીવે છે તે બરુની પેઠે એ કદમ ખોલી આવીને સાદય". પ્રકાશિત કરતાં નથી. 2 તમારા ગુણાના સદુપચોગ કરો એટલે તે, વિકાસ પામશે. તમારામાં જે કઈ પાન - હાય તેને સદુપયોગ કરો એટલે તેમને વિશેષ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થશે. કે જે ડહાપણુ ભરેલી રી હૈયે ધારુષ્ણ કરે છે તેને સદ્ભવસ્તુઓ પ્રાપ્ત થાય છે. 8 ર૭ધીરાઈ એ અત્યંત ખરા” પ્રકારની ઝડપે ( ઉતાવળ ) છે. પ ઉતા વળ ગાથાં ખવરાવે છે અને બું ધન તથા અ તરોય ઉત્પન્ન કરે છે..! 6 જેઓ અતિ વેગુથી ઢાડે છે તેઓ રસ્તામાંજ ઠાકર ખાઈને તૂટી પડે છે.. 1) આ સમયમાં ચવા માણસોની જરૂર છે કે જગતની નિદા વા રસ્તુતિની કાંઈ પણ દરકાર રાખ્યા વગર કામ કરવાની અને વૈય રાષ્પ વાની હિંમત અને શક્તિ ધરાવતા હોય. . કામ કરવાથી અને ધેય ધરવાથીજ સંપૂર્ણ તા પ્રાપ્ત થાય છે. કે જે સ્વામી બનવા ઉતાવળ કરે છે તે ગુલામ બની જાય એવે વધારે સંભવ છે. 10 જેમને અસાધારણ કાર્યો કરવાની છા હોય તેમણે બચપણમાંથીજ તેના પાયા નાખવા માંડવા જોઈએ. 11 બાળકને નાનપણ માંથી લઈને નિયમપૂર્વ કે શારીરિક, માનસિક અને નૈતિક ઉમદા શિક્ષણ આપવામાં આવે તો તે કેવો ચમત્કારિક કાર્યો કરી શકૈ ? _ ૧ર મનુષ્યની પાસે જેમ Gિશેષ કામ રાચે છે તેમ તે વિશેષ કાર્ય સિદ્ધિ કરી શકે છે . કારણ કે તેથી તે સમયની ફેર સર કરતાં કે 1 કે અનેક વર્ષો સુધી સ્વાર્થ ત્યાગ મ્યુન સ પશ્રિમ કરવાથીજ કીતિ વધે છે, 14 શક્તિના જે ભંડાર આપણને મહાન સ ફ 2. ટામાંથી મુક્ત કરે છે તે દીર્થ કાળ પર્ય ; કામ કરવાથી અને લાંબા સમય સુધી ધંય ? ધારવાથીજ એકઠા થઈ શકે છે. 1 5 વધુમાં વૃધુ કાર્ય સારી રીતે કરવાની અને 4 અણીના વખતે પણ ઉત્તમોત્તમ નીતિપૂર્વક રે કામ કરવાની શક્તિ કે આઠત કાયા હોય છે એનું નામજ શાક્તિનો ભંડાર છે. Atmanand Prakash Reg. N. For Private And Personal Use Only