________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મન: સયમ.
મનુષ્ય આ રીતે સાવધાનતાથી કામ કરે તો તે અનેક આપત્તિઓથી બચી જાય અને સંપૂર્ણ સુખ શાંતિથી પિતાનું જીવન વ્યતીત કરી શકે.
પહેલાં જ કહેવામાં આવ્યું છે કે પશુપક્ષી સર્વ કાર્યો પોતાની પ્રકૃતિ અનુસારજ કરે છે. તેઓ તેમાં જરા પણ ન્યૂનાધિકતા કરી શકતા નથી. પરંતુ મનુષ્યમાં વિચારશક્તિ રહેલ છે જે દ્વારા તે પોતાના સુખ–શાંતિ વધારવાના નવા નવા ઉપાયે શોધે છે અને પોતાની પ્રકૃતિને દબાવીને તદનુસાર કાર્યો કરે છે. એ રીતે તે ઉન્નનિની શ્રેણી પર આગળ વધ્યા કરે છે. એમ કરવાથી જ તે પશુઓથી ઉત્તમ બની શકેલ છે અને અનેક પ્રકારની આપત્તિઓથી બચીને પિતાના સુખશાંતિ વધારવા શક્તિવાન બનેલ છે. આવું શુભ પરિણામ પોતાના લાભ હાનિને ખ્યાલ રાખવાથી અને પિતાની વિચાર-શક્તિ અનુસાર કાર્ય કરવાથી જ આવેલ છે. પરંતુ ખેદની વાત છે કે અનેક મનુષ્ય પોતાની પ્રકૃતિને દબાવવામાં ઘણાજ બેદરકાર રહે છે જેને લઈને તેઓની પ્રકૃતિ અત્યંત બગડી જાય છે અને તેઓની વાસનાઓ અતિ પ્રબળ બની જાય છે. તે વાસનાઓ તેઓને પુતળાની માફક નચાવે છે અને સારાં નરસાં સર્વ કાર્યો કરાવે છે. આ રીતે મનુષ્યો વાસનાઓને આધીન બનવાથી પશુ કોટિથી પણ હલકા બની જાય છે અને વાસ્તવીક રીતે તેઓ પિતાની વાસનાઓ સમક્ષ કાષ્ટના પુતળા સમાન બની જાય છે.
પશુઓ પિતાની પ્રકૃતિ અનુસાર અમુક રૂતુમાંજ કામવાસનાની તૃપ્તિ કરે છે, જેથી તેઓનું વીર્યબળ વિશેષ રહે છે. પરંતુ મનુષ્ય પોતાની પ્રકૃતિ એવી બગાડી મુકી છે કે તે અમર્યાદિત રીતે કામસેવન કરે છે. અધિક કામસેવનથી જે ભયંકર પરિણામ આવે છે તે કેઈથી અજાણ્યા નથી. આને લઈને મનુષ્યમાં પશુઓ કરતાં વીર્યબળ અતિ અલ૫ રહે છે, જેથી તેઓને અધિક સંયમથી રહેવાની આવશ્યકતા છે અને પ્રકૃતિ પણ એજ કહે છે. પરંતુ મનુષ્ય પોતાનાં બુદ્ધિબળથી અનેક ઔષધીયો તથા અનેક પ્રકારની તદબીરે શોધી કાઢી છે જેને લઈને તેનામાં હમેશાં કામવાસનાનું જોર રહે છે. આનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે મનુષ્ય અત્યંત નિર્બળ બની ગયા છે અને દિનપ્રતિદિન નિર્બળ બનતા જાય છે. જેમ જેમ તેઓ નિર્બળ બની જાય છે તેમ તેમ તેઓની વાસનાઓ પ્રબળ બનતી જાય છે અને હરવખત તેઓને પિતાની લાલસાઓ પૂર્ણ કરવા તરફ દોરે છે. એ વાસનાઓના ઉત્તેજનને લઈને તેઓની વિચારશક્તિ એટલી બધી શિથિલ બની જાય છે કે તેઓને પિતાની બલહીનતાનું ભાન પણ રહેતું નથી. એવી સ્થિતિમાં પણ તેઓ પિતાનું પૂર્વબળ પ્રાપ્ત કરવાની અને ઈચ્છાઓને અંકુશમાં રાખવાની કોશીશ કરતા નથી, બલકે અશક્ત સ્થિતિમાં પણ પિતાની ઈચ્છાનુસાર વર્યા કરે છે. ઔષધીયેના પ્રભાવથી તે કંઈક શકિત પ્રાપ્ત કરે છે કે તરતજ પોતાની જાતને સંપૂર્ણત: સ્વસ્થ સમજીને કામવાસનાઓમાં ફસાઈ જાય છે એ ખરેખર ખેદજનક વિષય છે.
For Private And Personal Use Only
