________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચું મનુષ્ય. કિતની સહાયથી તે પોતાની બનાવેલ વસ્તુઓની સાથે બીજાની બનાવેલી વસ્તુઓનો વિનિમય કરે છે, બીજાનું રક્ષણ કરે છે, બીજાને મદદ કરે છે, બીજાની પાસે પિતાનું રક્ષણ કરાવે છે, પોતાના મને ગત ભવ બીજા લેકે પાસે પ્રકટ કરે છે તથા બીજા લોકોના મનોભાવ પોતે જાણે છે. (૩) પારસ્પરિક સહાયતા–અર્થાત્ પરસ્પર મળી આનંદ કરે, એક બીજાની રજેિને વિનિમય કરે, એક બીજાના ધન, જન અને અધિકારોનું રક્ષણ કરવું અને બીજાને મદદ કરવી. જે આ સઘળું ન હોય તો એક મનુષ્ય પોતાની એકલાની બુદ્ધિ અને વચન-શક્તિથી કાંઈ પણ કરી શકે નહિ, બલકે તેના વગર તેને જીવન-નિવડ કઠિન અને રૂદ્ધ થઈ જાય.
એ રીતે ઉપરોક્ત ત્રણ બાબતો એવી છે કે જેનાથી મનુષ્યનું મનુષ્યત્વ બનેલું છે, તેથી મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય એ છે કે તેણે સદૈવ એ ત્રણે બાબતોમાં ઉન્નતિ કરવી, તે બાબતને સદૈવ ઉચિત રીતે કામમાં લેવી અને તેને કદિ પણ દુરૂપ
ગ કરવો નહિ. એ શક્તિઓનો દુરૂપયોગ ન કરવાનું એટલા માટે કહેવામાં આવે છે કે તે દ્વારા લાભ અને હાનિ બને થઈ શકે છે. જો આપણે એ શકિતઓનો સદુપયોગ કરીએ અર્થાત્ તેને સારા કાર્યમાં લગાવીએ તે આપણને તેનાથી લાભ થાય છે, અને જો આપણે તેનો દુરુપયોગ કરીએ–તેને ખરાબ કાર્યમાં લગવીએ તે તેનાથી આપણને હાનિ પહોંચે છે. જે અગ્નિ વડે વિવિધ પ્રકારની રસે બનાવી શકાય, લેતું, પીતળ આદિ ધાતુઓને ગાળીને સુંદર વાસણે બનાવી શકાય, સોનું રૂપું ગાળીને કિંમતી ઘરેણાં બનાવી શકાય, અથવા એંજીન દ્વારા રેલગાડીઓ અને અનેક કારખાનાઓ ચલાવી શકાય તો આપણે કહી શકીએ અગ્નિને સદુપ
ગ કરવામાં આવ્યો છે અને તેનાથી આપણને લાભ થયો છે, પરંતુ જે એ અગ્નિ વડે લોકોનાં ઘર બાળી નાંખવામાં આવે, બંદુક કે તોપ તારા મનુષ્યનો નાશ કરવામાં આવે તો તેને દુરૂપયોગ કરવામાં આવ્યો છે એમ કહી શકાય.
પ્રત્યેક મનુષ્ય પિતાનું મનુષ્યત્વ સ્થિર રાખવા માટે, પોતાનાં કર્તવ્યનું પાલન કરવા માટે પોતાની એ ત્રણે શક્તિઓનો સદુપયોગ કરવો જોઈએ. એટલું જ નહિ પરંતુ સેંકડો વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલા પુરૂષોના અનુભવજન્ય જ્ઞાન ભંડારનું રૂણ ચુકાવવા ખાતર તેનાથી જેટલી બને તેટલી પોતાની ઉન્નતિ કરી બતાવવી જેઈએ અથવા કોઈ નવી વસ્તુ બનાવવી જોઈએ, પ્રાચીન કારીગરી અને પ્રાચીન ૫પદ્ધતિથી કઈક ભિન્ન પ્રકારની કોઈ નવીન કારીગરી અને પદ્ધતિ શોધી કાઢી જનસમૂહ સમક્ષ પ્રકટ કરવી જોઈએ. એ નવીન પદ્ધતિઓને છુપાવવી તે મનુષ્ય જાતિની ઉન્નતિના માર્ગમાં બાધા કારક છે. પરંતુ જે બાબતથી મનુષ્ય જાતિને હાનિ પહોંચાડે છે તેવી બાબતો શીખવામાં કે શીખવવામાં પોતાની બુદ્ધિને લગાડવી જોઈએ નહિ. જે દેશમાં જ્યાંસુધી નવીન પધ્ધતિઓ પ્રકટ થતી રહી ત્યાંસુધી તે
For Private And Personal Use Only
