Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Rg R. B.
31,
श्रीमधिजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः "હહાહ૯૯૯૯હૃહદ શ્રી કરદાહ
;
:
- ૪
-
Ful आत्मानन्दप्रकाश,
હકક
s,c #કલબલ
કલરફ ઝ
લક
M . હ હ | ધરતિમ છે હ8 હજી
लक्ष्मीवान् स्वीयलक्ष्मी विसृजतु परमौदार्ययुक्तः सुकार्ये विद्यावान् स्वीयविद्यां वितरतु परमादादराद्वै मुशिष्ये । लक्ष्मीविद्याद्वयं तनिवस्तु परमैक्येन सर्वेषु सत्सु 'आत्मानन्द प्रकाशाद्' भवतु सुखयुतो मर्त्यलोकोऽपिनाकः ॥१॥ g૪. |વીર , ૨૪૪ નાશિ–વે ગામ ઉં, ૨૫ ગ્રંથો प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા.
-
-
-
*
*
-
-
- -
-
-
-
વિષય.
પૃષ્ટ. વિષય. ૧ શ્રી વીર સ્તુતિ .. . .. ૧૨૧ ૭ આ૫ણી ઉન્નતિને સવલ માર્ગ ૧૪૦ થી ૨ મનને બોધ ... ... ... ૧૨૨ ૮ આમ વિશુદ્ધિ વિચારણું ૧૪૨ B ૩ સાચા સુખના સાધનો તથા ૯ વિનોદ સુરીની સત્યતા ?
મનુષ્યત્વ ૧૨૩-૧૬૩ ૧૦ વર્તમાન સમાચાર તથા જ ૪ જગત માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત
પ્રકીર્ણૉધ. ૧૪૪–૧૬૯ કરવાની એજના ૧૩૦-૧૪૮ ૧૧ સાચા મિત્રના લક્ષણ-સર્વ ૫ દવા કરતાં પથ્ય પાલન ઉત્તમ છે ૧૩૯
હિત વચને ૧૪૫-૧૪૬ ૬ મનને નિરાકુલ રાખવાની જરૂર ૧૪૦ ૧૨ ગ્રંથાવલેકન તથા ભેટ
વાર્ષિક મૂ૯ય રૂ. 1) પાલ ખર્ચ આના ૪. આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇએ છાપ્યું-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવન-સુધારણાના સન્માર્ગે. પ્રત્યેક કુટુંબમાં અવશ્ય રાખવા અને વાંચવા લાયક અત્યુત્તમ લેખેને સંગ્રહ
રાજક–વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ, બી. એ. જીવનમાં નવીન ઉત્સાહ રેડનાર, નવીન ચૈતન્ય જગાડનાર, અપૂર્વ આનંદ અને શકિત પ્રેરનાર તેમજ માનસિક શકિતઓનો અજબ વિકાસ કરનાર ઉમદા સદ્દવિચારોથી ભરપૂર આ પુસ્તક પ્રત્યેક સ્ત્રી પુરૂષને રવપરહિત સાધવામાં અમૂલ્ય સાહાએ આપનાર થઈ પડે તેમ છે. આમાં નિર્દિષ્ટ કરેલા સન્માર્ગે જાણી જીવનયાત્રા સફળ કરવા જરૂર મંગાવે. કિં. રૂ. ૧ 'મળવાનાં ઠેકાણ:
(૧) શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર. (૨) જીવનલાલ અમરશી મહેતા
પરમશાહ રોડ-અમદાવાદ.
અમારી સભાનું જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતું.
૧ સુમુખ તૃપાદિમિત્ર ચતુષ્ક શા. ૯ સિદ્ધપ્રાભૂત સટીક
ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી, ૧૦ જસ્થાનક સટીક. ૨ ચત્યવદન મહાભાષ્ય
૧૧ શ્રાવકધર્મવિધિ પ્રકરણ સટીક ૩ જેન મેઘદૂત સટીક
૧૨ વિજયચંદ વળી ચરિત્ર પ્રાકૃત ૪ જેન ઐતિહાસિક ગજ૨ રાસ સંગ્રહ ૧૩ લિંગાનુશાસન સ્થાપરા (ટીકા સાથે ૫ પ્રાચીન જન લેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૧૪ ધાતુ પારાયણ ૬ અંતગડદશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી ૧૬ શ્રી નંદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ટીકા
બહેન ઉજમબહેન તથા હરકેરબહેન તરફથી સાથે બુહારીવાળાશેઠમોતીચંદસુરચંદ તરફથી ૭ શ્રી કલ્પસૂત્ર-કીરણવાળી શેડ દોલતરામ ૧૭ શ્રી અનુત્તરવહાઈ-શા. કચરાભાઈ નેમ વિણચંદના પુત્રરત્ન સ્વરૂપચંદભાઈ તથા તે ચંદ ખંભાતવાળા તરફથી
મના ધર્મપનિબાઈચુનીબાઇનોદ્રવ્યસહાયથી ૧૭ ગુણમાળા (ભાષાંતર) શેડ દુલભજી દેવાઈ ૮ શ્રી ઉપાસકદશાંગ સૂત્ર બુહારીવાળા શેઠ પીતાંબરદાસ પન્નાજી
૧૮ ઉપદેશ સપ્તતિકા ટીકાનું (ભાષાંતર)
નવા દાખલ થયેલા માનવંતા સભાસદો. ૧ શેઠ પ્રેમચંદ ત્રિભુવનદાસ ભાવનગર ૫૦ વ લાઈફ મેમ્બર. ૨ શાહ વીરચંદ કેવળભાઈ ૩ શાહ જાદવજી ઝવેરભાઈ
વાર્ષિક મેમ્બર ૪ શાહ રામદાસ નાનચંદ વલસાડ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
0000000
0000000
--00-000-000-0%@ $0-000-0000-©Days IMS इह हि रागद्वेषमोहाद्यभिजूतेन संसारजन्तुना ___शरीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपात
पीडितेन तदयनयनाय हेयोपादेय
पदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः
8C%CE%2C%22%2C%2528i
2
oomoonmoonmoarnoonwrown rematurmoanmoormonorme-3 पुस्तक १८] वीर संवत् २४४७ मागशर आत्म संवत् २५. [अंक ५मो.
-
-
-
--
R
A
MAIRAHAmanawwaNaamRummaNatranevaarastmasELamar-
श्री वीर स्तुति.
હરિગીત. ચિંતામણી છે ભક્ત જનના આરામના જે ધર્મ છે, ભવ્યપંકજ રક્ષતા જે તેજના વળી સૂર્ય છે; મિથ્યાત્વનું જે તમ હરે ચોપમાં ધારણ કરી, તે વીર પ્રભુને પ્રણમયે સંભાવના હૃદયે ધરી.
.
.
--.. - - A
-
- - --
- --
- -DA
-
-
-
0
- -
D
A
-
-
-
-
-
-
-
-.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
મનને બેધ.
(રચનાર–રા. રે. કુબેરલાલ અંબાશંકર ત્રિવેદી.)
શાદુલ વિક્રીડિત. રે, રે ! ચંચળ ચિત્ત તું વિનયથી જેને વિચારી જરી, આવું શ્રેષ્ઠ અમૂલ્ય આ નરતનુ પામીશ ના તું ફરી; લેવાને સુખભગ તું કયમ અરે! આડે ઘડે આથડે, શ્રી જીનેશ તણું સુનામ રટતાં અત્યંત શાને નડે. શાને હર્ષ કરે અપાર સુખથી ફૂલાઈ જઈ તું સદા? શાને પોક મુકી રડે મુરખ તું જ્યારે પડે આપદા ? શાંતિરૂપ સુધા ન કેમ તુજને પીવું હઠીલા ગમે ? આડે માર્ગ અને ભમાવી ભવમાં વંઠેલ શાને દમે ? ત્રિપુત્રાદિકમાં અરે કુટિલ તું મોહાંધ છે શું ફરે ? માની કેમ કહ્યું ને તું મમતીલા તારૂં જ ધાર્યું કરે ? તેને મૂળ થકી પડી છ કુપથે જાવા તણે પ્રકૃતિ, ખત્તા ખાછ હજાર વાર પણ તું માને ન મારું રતિ. જાવું છે દિન એક આ જગતના છોડી બધા વૈભવો, આ દુર્લભ દેહ આ નર તણે પાછો નથી પામ;
ધી કેમ સખા ન લે તદપિ તું સંસારના સારને ? મેહે ને મદમત્સરે વશ થઈ ખોટા ખમી મારને. આત્માનંદ વિષે રહે ઘર કરી કામાદિથી બ ડરી, આશાને અલગ કરી ભજ પ્રભુ સંસાર જાવા તરી; પાળી ધર્મ સુકર્મ તું કર કરે શાળા સુમાર્ગે વહી, છોડી દે વલખાં વૃથા વિષયનાં આ બેધને લે ગૃહી.
(!
-
૪
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
i૨૩
સાચા સુખનાં સાધને. સાચાં સુખનાં સાધન
વિઠ્ઠલદાસ મૂ શાહ, બી. એ. આ સંસારમાં લેકેની જેટલી સુખની ઈચ્છા છે તેટલી જ સુખની ન્યૂનતા છે. કેટલાય લેકેને ધનની ઈચ્છા હોય છે અને તેઓને વિશ્વાસ હોય છે કે તેઓને ધનની પ્રાપ્તિથી સુખની પ્રાપ્તિ થશે. કેટલાય ધનવાન લોકો એવા છે કે જેઓને સર્વ પ્રકારનાં સુખસાધન પ્રાપ્ત થયેલા હોય છે તથાપિ તેઓની પાસે કોઈ કામ કરનાર નહિ હોવાનાં કારણથી તેઓ દુઃખી હોય છે. તેઓ રાતદિવસ પલંગમાં પડ્યા રહે છે અને તેઓનું મન એકજ ચિંતાથી બળ્યા કરે છે કે હાય ! અમારી પાસે કોઈ કામ કરનાર નથી. જો આપણે આ પ્રકારના અને ઉપર વિચાર કરીએ તો તેનાથી આપણને એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધાંતનું જ્ઞાન થઈ જશે કે સાચું સુખ બાહ્ય વસ્તુઓની પ્રાપ્તિમાં રહેલું નથી અને :ખ તે વસ્તુઓના અભાવમાં રહેલું નથી, કારણકે જે એમ હોય તે આપણે નિર્ધન મનુષ્યને હમેશાં દુઃખી જ દેખીએ અને ઘનવાનને હમેશાં સુખી અવસ્થા ભેગવતા દેખીએ, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે એમ નથી. કઈ કઈ વખત તો સર્વથા આથી વિપરીત જોવામાં આવે છે. કેટલાય દુર્ભાગી મનુષ્ય આપણા જેવામાં આવે છે કે જેઓની પાસે પુષ્કળ ધનસંપત્તિ હોય છે તોપણ દુઃખમય સ્થિતિ અનુભવતા હોય છે, તેમજ કેટલાય ભાગ્યવાન મનુષ્ય એવા પણ નજરે પડે છે કે જેઓ પોતાના ગુજરાનનો ખર્ચ મહામુશીબતથી ચલાવતા હોય છે તે પણ નિરંતર સુખી અને પ્રસન્ન રહે છે. જેઓએ ધનસંચય કર્યો છે એવા કેટલાય લેઓને મુખેથી આપણે સાંભળીએ છીએ કે અમે પ્રાપ્ત થયેલા દ્રવ્યનો વ્યય કેવળ અમારાજ લાભ માટે કર્યો અને તેનાથી જ અમને પોતાને લાભ પહોંચાડ્યો, એ કારણથી અમારા જીવનનો ખરો આનંદ જતો રહ્યો અને નિર્ધન અવસ્થામાં અમે જેટલા પ્રસન્ન હોત તેટલા પ્રસન્ન અત્યારે નથી.
આ ઉપરથી પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે કે સુખ કયી વસ્તુ છે અને તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. શું સુખ કે ક્ષણિક અને કાલ્પનિક વસ્તુ છે અને દુઃખ થાયી અને વાસ્તવિક છે ?
ઉપરક્ત પ્રશ્ન ઉપર પુરેપુરો વિચાર કરવાથી આપણને બુદ્ધિગત થાય છે કે જે લોકોએ જ્ઞાનમાર્ગનું ગ્રહણ કરી લીધું છે તે સિવાયના સામાન્ય જનોનું માનવું છે કે ઇચ્છાઓની પૂર્તિમાં સાચું સુખ સમાયેલું છે. આવી માન્યતા ઘણે ભાગે અજ્ઞાનતાના કારણથી ઉન્ન થાય છે અને સ્વાર્થ પરતાના વિચારોથી નિરંતર વધ્ય કરે છે. આ માન્યતાજ સંસારનાં સર્વ દુઃખોનું મૂળ છે. અહિં આ “ઈચ્છા નો અર્થ કેવી
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વિષય વાસના કરવામાં નથી આવ્યો, પરંતુ તેને સંબંધ ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સામ્રા
જ્યની સાથે પણ છે કે જ્યાં આગળ અધિક પ્રબળ, સૂક્ષ્મ અને ગુપ્ત રૂપથી નાશકારક અને હાનિકારક ઈચ્છાઓ સભ્ય અને શિક્ષિત પુરૂષને આધીન બનાવે છે અને તેઓના આત્માને એ સુંદરતા અને પવિત્રતાથી વંચિત કરી મુકે છે કે જેનો પ્રકાશ હર્ષ અને આનંદના કારણ રૂપ છે.
સંસારમાં જેટલું દુઃખ છે તે સર્વનું કારણ સ્વાર્થ છે” એ વાતનો ઈન્કાર ભાગ્યે જ કઈ કરે તેમ છે, પરંતુ સૈા કેઈને એક પ્રકારનો એ આત્મઘાતી ભ્રમ રહેલો છે કે તે સ્વાર્થ પિતાને નહિ પણ બીજાઓને છે. તમારા દુઃખનું કારણ તમારે પોતાના સ્વાર્થ છે એ વાતને જ્યારે તમે સ્વીકાર કરવા લાગશે ત્યારે તમે સ્વર્ગના દ્વારથી દૂર નહિ રહો; પરંતુ જ્યાં સુધી તમને એ વિશ્વાસ છે કે બીજાના સ્વાર્થની ખાતર તમારે દુ:ખ ઉઠાવવું પડે છે ત્યાં સુધી તમે તમારા પિતાના બનાવેલા નરકાગારમાં પડ્યા રહેશો. ' સાચાં સુખની અવસ્થા એ છે કે જે અવસ્થાને આનંદ અને શાંતિ કહેવામાં આવે છે અને જે અવરથામાં કોઈ પણ પ્રકારની ઈચ્છાનો અભાવ હોય છે. ઈચ્છાઓની પૂર્તિથી જ સંતોષ અથવા સુખ પ્રાપ્ત થાય છે તે ક્ષણિક અને કાલ્પનિક હોય છે અને તેનાથી ઈચ્છાની પૂર્તિ માટે વધારે તિવ્ર ઈચ્છા ઉદ્દભવે છે. સમુદ્રની માફક ઈચ્છાની કોઈ સીમા નથી. જેમ જેમ આપણે તેની પૂર્તિ કરતા જઈએ છીએ તેમ તેમ તે વધતી જાય છે. હમેશાં ઇચ્છા પિતાના સેવકેની સેવા ચાહ્યા કરે છે. તેની કદિ પણ તૃપ્તિ થતી નથી. એટલે સુધી કે તેઓ શારીરિક વ્યાધિઓ તેમજ માનસિક વેદનાઓથી પીડાય છે અને દુ:ખ તથા વિપત્તિની અગ્નિમાં જઈ પડે છે. ઈચ્છા એક નરકાગાર સમાન છે જેમાં સર્વ પ્રકારનાં દુ:ખો અને કો એ જમાવટ કરી લીધી છે. ઈચ્છાઓનો ત્યાગ કરવા માત્રથી જ સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ સુલભ બને છે અને ત્યાં વસનારને સર્વ પ્રકારનાં સુખો ઉપલબ્ધ થાય છે. એ વાત નિર્વિવાદ છે.
અંતરંગ અવસ્થાએજ સ્વર્ગ અને નરક છે. જે તમે કેવળ સ્વાર્થ સાધવામાં લાગ્યા રહેશે અને ઈદ્રિયોના દાસ બની રહેશે તે તમે નરકમાં પડશે. પરંતુ તમે સ્વાર્થનો ત્યાગ કરીને જ્ઞાનની એ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરશે કે જેની અંદર મન અને ઇંદ્રિયને બિલકુલ વશ કરી લેવામાં આવે છે અને કપાય તથા વાસનાઓ સર્વથા મંદ બની જાય છે તો તમે સ્વર્ગમાં પ્રવેશ કરશે. સ્વાર્થ સાધવામાં મનુષ્ય અન્ય બની જાય છે. તેમાં વિચાર અને વિવેક બિકુલ રહેતા નથી. જેને લઈને તેને વસ્તુનું યથાર્થ જ્ઞાન પણ થતું નથી. એ કારણથી તે હંમેશાં દુ:ખ અને વિપત્તિમાંજ ગ્રસિની રહે છે સમ્યગ દર્શન, સમ્યગ જ્ઞાન અને નિષ્પક્ષ ભાવ એ સર્વને સંબંધ દેવી અવસ્થાની સાથે રહેલો છે. એ દિવ્ય જ્ઞાન તમે જેટલા પ્રમાણમાં સમજી શકશો
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
==
=
==
સાચાં સુખનાં સાધને.
૧૨૫ તેટલા પ્રમાણમાં તમને યથાર્થ સુખ કેને કહેવામાં આવે છે તે વાતને. બધ થશે
જ્યાં સુધી તમે સ્વાર્થને વશ બનીને તમારી ઈચ્છાઓની પૂર્તિ કરવામાં લાગેલા રહેશે ત્યાં સુધી તમે સાચા સુખથી વાંચિત રહેશે અને તમારે માટે દુઃખ તથા વિપત્તિનાં બીજ વાવશો. પરંતુ તમે જેટલા પ્રમાણમાં બીજાની સેવા કરવામાં તેમજ તેઓને લાભ પહોંચાડવામાં ઉઘુક્ત રહેશે તેટલા પ્રમાણમાં તમને સાચું સુખ મળશે અને તમને હર્ષ તેમજ આનંદ રૂપી મિષ્ટ ફળ ચાખવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત થશે.
એ તો સિદ્ધ વાત છે કે જો તમે નિરંતર સ્વાર્થ સાધવામાં જ રચ્યા પચ્યા રહેશે તે તમે દુઃખમય અવસ્થામાં પડશે, પરંતુ સ્વાર્થનો ત્યાગ કરી દેશો તે તમે શાંતિ પ્રાપ્ત કરશે. પ્રત્યેક વસ્તુની ઈચ્છા સ્વાર્થથી કરવાથી હર્ષ અને આનંદને નાશ થાય છે એટલું જ નહી પણ હર્ષ અને આનંદનાં સાધને પણ નષ્ટ થાય છે. એક જહાલુપ માણસ પોતાની મંદ પડી ગયેલી સુધાને સતેજ કરવા માટે નવી નવી મજેદાર ચીજોની શોધમાં રહે છે, પરંતુ પાછળથી તે એ વ્યાધિગ્રસ્ત બની જાય છે કે તેને કોઈ ચીજ સ્વાદિષ્ટ લાગતી નથી. એથી ઉલટું જે માણસે પિતાની સુને પિતાને વશ કરી હેય છે અને જે મજેદાર વસ્તુઓની શોધમાં રહેવાને બદલે તેને વિચાર સરખો પણ કર્તા નથી તેવા માણસને સાદાં સાદાં ભેજનથી તૃપ્તિ થાય છે. જે લોકો સ્વાર્થ દષ્ટિથી એમજ વિચાર કરે છે કે સર્વોત્તમ સુખ ઈચ્છાઓની પૂર્તિમાં સમાયેલું છે તેઓને જ્યારે તે સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારે ખબર પડે છે કે તે સુખ નથી, પરંતુ સુખાભાસ છે અને દુઃખનું પિંજર છે. “જે મનુષ્ય સ્વાર્થ સાધવામાં જ નિરંતર લિપત રહે છે તેનું જીવન નષ્ટ થઈ જાય છે, પરંતુ જે મનુષ્ય બીજાની સેવા કરવામાં તન્મય બની જાય છે અને પિત ની વાતને પણ ભૂલી જાય છે તેને જ જીવનનો ખરો આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે” એ કથનમાં લેશ પણ અતિશએક્તિ નથી. જ્યારે તમે કઈ પણ વસ્તુની ઈચ્છા કરવી તક દેશે અને નિ:સ્વાર્થ ભાવને તમારા મનમાં સ્થાન આપશે ત્યારે તમને સ્થાયી સુખની સંપ્રાપ્તિ થશે. જે વસ્તુ તમને અત્યંત પ્રિય હોવા છતાં તમારી પાસેથી એક દિવસ અવશ્ય ચાલી જવાની છે તેવી ક્ષણિક અને વિનાશી વસ્તુને જ્યારે તમે સર્વથા ભૂલી જશે ત્યારે તમને જ્ઞાન થશે કે જે વસ્તુને ત્યાગ કરવામાં તમને હાનિ લાગતી હતી તે વસ્તુના ત્યાગથી તમને ઘણેજ લાલ થયો છે. લાભની ઈચ્છાથી કઈ વસ્તુનો ત્યાગ કરે તે કરતાં વધારે દુઃખ યાને વિપત્તિનું કોઈ કારણ નથી, પરંતુ કોઈ વસ્તુને ત્યાગ કરે અને દુ:ખ તેમજ કષ્ટ સહન કરવા તેજ જીવનને વાસ્તવિક માર્ગ છે.
જે વસ્તુઓ સ્વયમેવ નષ્ટ થનારી છે તે વસ્તુઓમાં મન લગાડવાથી તમે વા
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સ્તવિક સુખ પ્રાપ્ત કરી શકશે એ શું સંભવિત છે? કદાપિ નહિ. વાસ્તવિક સુખ. તો ત્યારે જ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે કે જ્યારે તમે નિત્ય અને સ્થાયી વસ્તુઓમાંજ તમારું મન લગાડશે. તેથી તમારે માટે જરૂર છે કે તમારે ક્ષણિક અને વિનાશી વસ્તુઓ ઉપરથી તમારૂં ચિત્ત હઠાવી લેવું જોઈએ અને ભૂલથી પણ તેની કદિ ઈચ્છા ન કરવી જોઈએ. એ વખતે તમને સમ્યક્ જ્ઞાન થશે. જેમ જેમ તમે સ્વાથને ત્યાગ કરતા જશો તેમ તેમ તમારામાં પ્રેમ, પવિત્રતા. નિઃસ્વાર્થતા અને પ્રાણી માત્ર પ્રત્યે મૈત્રી ભાવનો આવિર્ભાવ થતે જશે અને એ રીતે ઉન્નતિ સાધતાં સાધતાં તમે સમ્યગ જ્ઞાનમાં લીન થઈ જશો. તે સમયે તમને જે સુખની પ્રાપ્તિ થશે તે નિત્ય અને સ્થાયી હશે અને તે કદિ નષ્ટ થશે નહિ.
જે મનુષ્ય બીજાની સાથે પ્રેમ કરવામાં અને તેઓને લાભ પહોંચાડવામાં પિતાની જાતને બીલકુલ ભૂલી જાય છે તેને ઉચ્ચ કોટિનું સુખ મળે છે એટલું જ નહિ પણ તે નિત્ય અને સ્થિર જગતમાં પ્રવેશ કરે છે, કારણ કે તેને ખરેખર ઇશ્વરનુભવ થાય છે. તમારા જીવન ઉપર એક દ્રષ્ટિ નાખે. તમને જ્ઞાન થશે કે તમારે માટે સૌથી અધિક સુખનો એ સમય છે કે જેમાં તમે કેઈને માટે દયાના શબ્દને તમારા મુખથી ઉચ્ચાર કર્યો હોય, અથવા પરોપકારનું કાર્ય કર્યું હોય અથવા બીજાના હિતાર્થ તમારા સ્વાર્થની આહૂતિ આપી હોય.
આત્મિક દ્રષ્ટિથી જોતાં સુખ અને સમતા પર્યાયવાચી શબ્દો છે. સમતા નૈસર્ગિક નિયમનું એક રૂપ છે જેનો આત્મિક પ્રકાશ પ્રેમ છે, સ્વાર્થ ધૃણિત અને નિંદિત વસ્તુ છે. સ્વાર્થપરાયણ મનુષ્ય નૈસર્ગિક નિયમથી પ્રતિકૂલ ચાલે છે. જેટલા પ્રમાણમાં આપણે સ્વાર્થ ત્યાગ કરીએ છીએ અને સાર્વપ્રેમને અનુભવ કરીએ છીએ તેટલા પ્રમાણમાં આપણે નૈસર્ગિક ગુણોનું અનુકરણ કરીએ છીએ. આનું નામજ સાચું સુખ છે.
સંસારમાં સ્ત્રી પુરૂષ સુખની શોધમાં જ્યાં ત્યાં ભટકતા દષ્ટિગોચર થાય છે, પરંતુ તેઓને કયાંય પણ સાચાં સુખની પ્રાપ્તિ થતી નથી. વસ્તુત: જ્યાં સુધી મનુષ્યને એ વાતને અનુભવ થતો નથી કે સાચું સુખ પોતાની અંદર અને ચોતરફ વિદ્યમાન છે ત્યાંસુધી તેને સુખની પ્રાપ્તિ નિતાંત અસંભવિત છે. સંસારમાં કોઈપણ એવું સ્થાન નથી કે જ્યાં સુખ ન હોય. પરંતુ હકીકત એટલીજ છેકે લેકે સ્વાર્થવશ બનીને તેને શોધે છે એટલા માટે તેઓને તે મળી શકતું નથી અને તેઓ હમેશાં તેનાથી વંચિત રહે છે.
જુઓ, એક સમર્થ કવિએ નિમ્નલિખિત શબ્દોમાં સાચાં સુખનાં રહસ્યનું કેવું સુંદર વર્ણન આપ્યું છે?
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચાં સુખનાં સાધને.
૧૨૭ “સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટે મહાન પર્વત ઉપર થઈ ખેતરે અને બગીચાએમાંથી નીકળી મોટા મોટા મેદાનોમાં સર્વત્ર હું ફરી વળે. જેસબંધ વહેતી નદીઓ શીઘ્રતાથી ઓળંગીને હું પર્વતના ઉંચા શિખર ઉપર ચઢી ગયે. હું સર્વત્ર જલસ્થળમાં ભયે, પરંતુ મને સાચું સુખ હાથ લાગ્યું નહિ. તે હમેશાં મારાથી દૂર રહ્યું. જ્યારે હું ચાલતાં ચાલતાં થાકી ગયો ત્યારે મેં લાચાર બનીને તેની પાછળ ભટકવું છોડી દીધું અને નદીના એક શાંત કિનારા ઉપર જરા આરામ લેવા માટે બેસી ગયો. એટલામાં એક મનુષ્ય મારી પાસે આવ્યો અને તેણે મારી પાસે કંઈક ખાવાનું માગ્યું. તેને આવ્યાને હજુ ઘણે વખત ન થયે એટલામાં એક બીજો માણસ આવી પહોંચે અને તેણે કંઈક ભક્ષા માગી. મેં ભૂખ્યા માણસને ખાવાનું આવ્યું અને ભીક્ષા માગનારને થોડા પૈસા આપ્યા. એ બન્ને માણસે ગયા પછી બીજા બે મનુષ્ય આવી પહોંચ્યા. તેમાંના એકને પ્રેમ અને સહાનુભૂતિની અને બીજાને આરામની ઈચ્છા હતી. મેં તે બન્ને મનુષ્યનું હૃદયપૂર્વક સ્વાગત કર્યું અને બન્નેની જરૂરીઆતની યથાશક્તિ પૂતિ કરી. એટલામાં મારા જેવામાં આવ્યું કે ઉચ્ચ કોટિનું સાચું સુખ દિવ્ય રૂપમાં સ્વયમેવ મારી સામે આવી ખડું થઈ ગયું અને ધીમેથી કહેવા લાગ્યું કે હું તારું દાસત્વ સ્વીકારું છું અને સર્વ તારે આધીન છું.”
સાચું સુખ કોને કહેવામાં આવે છે અને તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય છે તે વાત ઉપરોક્ત શબ્દથી સ્પષ્ટત: પ્રતીત થાય છે. તમારા ક્ષણિક અને કાલ્પનિક સુખની આહૂતિ આપી દે, અને તમને તત્કાળ નિત્ય અને સ્થાયી સુખની સંપ્રાપ્તિ થશે. જે સર્વ વસ્તુઓને પોતાના લાભની ખાતર ચાહે છે તેવા પરિમિત યાને સંકુચિત સ્વાર્થને સર્વથા ત્યાગ કરે, અને તમે સ્વર્ગલોકમાં દેવતાઓની પાસે જઈ વિરાજશો અને તમારા અંગેઅંગમાં સાર્વપ્રેમને ગુણ વિકસિત થઈ જશે. અન્ય લોકેનાં દુઃખ દૂર કરવામાં અને તેઓને લાભ પહોંચાડવામાં તમે તમારી જાતને બિકુલ ભૂલી જાઓ અને તમને સઘળાં દુઃખોમાંથી છુટકારો મળી જશે. એક વિદ્વાનનું કથન છે કે “મેં માત્ર ત્રણ પગલે સ્વર્ગલોકમાં પ્રવેશ કર્યો છે. પહેલું પગલું સદ્વિચારનું, બીજુ સદુવચન અને ત્રીજુ સચ્ચારિત્ર્યનું. માત્ર એ માર્ગનું અનુકરણ કરવાથી તમે પણ સ્વર્ગમાં પ્રવેશ કરી શકશો. એ સ્વર્ગ બીજે કયાંય નથી, પરંતુ અહિંયાજ મોજૂદ છે, પરંતુ તે એ લોકોને જ મળે છે કે જેઓ નિ:સ્વાર્થ બનીને કાર્ય કરે છે અને જે લોકોનું મન પવિત્ર બનેલું છે તેઓને જ તેનું યથાર્થ જ્ઞાન થઈ શકે છે.
જે તમને આ અપરિમિત સુખની પ્રાપ્તિ ન થઈ હોય તો તમે હમેશાં તમારી સમક્ષ નિઃસ્વાર્થ પ્રેમને ઉચ્ચ આદર્શ રાખવાથી અને તે પ્રાપ્ત કરવાની આકાંક્ષા કરતાં રહેવાથી તે પ્રાપ્ત કરી શકે એમ છે. આ પ્રકારની આકાંક્ષા એ ઉચ્ચ આકાંક્ષા
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. છે. એમાં આત્મા પરમાત્મા પ્રતિ આકર્ષાય છે, જ્યાં તેને નિત્ય અને સ્થાયી સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ પ્રકારની ઉચ્ચ આકાંક્ષાથી વાસનાની નાશકારક શકિતઓ ઈશ્વરીય સ્થાયી શક્તિઓમાં પરિવર્તિત થઈ જાય છે. ઉચ્ચ આકાંક્ષા કરવી તે ઈચ્છા અને વાસનાઓની જાળમાંથી મુક્ત થવા બરાબર છે.
જેટલા પ્રમાણમાં તમે સ્વાર્થપરતાને ત્યાગ કરશે અને તમે એક પછી એક લોભની જંજીને તોડશો તેટલા પ્રમાણમાં તમને ત્યાગના અનન્ય આનન્દને અનુભવ થશે. તે સમયે તમને સ્વાર્થપરતા અને કૃપણુતાનાં દુખોની પ્રતીતિ થશે. જ્યારે તમે આ વાત સારી રીતે સમજશે ત્યારે તમને જ્ઞાન થશે કે લેવાની ઈચ્છા કરતાં આપવાની ઈચ્છા અધિક શ્રેષ્ઠ છે. પરંતુ આપવાની ઈચ્છા ખરી હદયની હોવી જોઈએ એ વાત સ્મરણમાં રાખવી જોઈએ. તેમાં સ્વાર્થની લેશ પણ ગંધ ન હોવી જોઈએ. તેમજ બદલાની ઈચ્છા પણ ન હોવી જોઈએ. જે લેકે પવિત્ર અને નિઃસ્વાર્થ પ્રેમથી કઈ વસ્તુ કેઈને આપે છે તેને હમેશાં સાચાં સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. જે કઈને કાંઈ વસ્તુ આપ્યા પછી તમારા મનમાં એ વિચાર આવે કે લેનાર માણસે તમને ધન્યવાદ ન આવે અથવા તમારી પ્રશંસા ન કરી અથવા તમારૂં નામ સમાચારપત્રમાં દાતાર તરીકે નવી પ્રસિદ્ધ થયું તે તમારે જાણવું કે તમે જે આપ્યું હતું તે કેવળ કીર્તિની ઈચ્છાથી લોકોને બતાવવાની ખાતર અને પ્રતિષ્ઠા મેળવવા ખાતર આપ્યું હતું; પવિત્ર અને નિ:સ્વાર્થ પ્રેમની ખાતર આપ્યું નહોતું. તમે કોઈપણ બદલો મેળવવાની ઈચ્છાથી આપ્યું હતું તે ખરી રીતે આ પવું નહિ, પણ લેવું કહેવાય. એ દાન નહિ પણ એક પ્રકારને વેપાર કહેવાય. દાન તે નિઃસ્વાર્થ બનીને જ આપવું જોઈએ. તેના બદલામાં કંઈ પણ મળે એ વિચાર પણ મનમાં ન આવવો જોઈએ. બીજાની ભલાઈમાં તમે તમારી જાતને સવથા ભૂલી જવા પ્રયત્ન કરો. તમારા કાર્યોમાં સ્વાર્થની ગંધ પણ ન હોવી જોઈએ. એજ સાચાં સુખનું રહસ્ય છે. એનાથી જ અપરિમિત સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. સ્વાર્થ પરાયણતાથી સર્વદા બચતા રહો અને ઇંદ્રિયનિગ્રહને પાઠ દ્રઢતાપૂર્વક શીખતા રહો. આથી તમે એવાં અપરિમિત સુખ તથા અસીમ આનંદની પ્રાપ્તિ કરશે કે જે કદિ પણ નષ્ટ થશે નહિ.
જે હદય પ્રેમ, પવિત્રતા, સત્ય અને ઉદારતાથી પરિપૂર્ણ હોય છે તે જ સાચ સુખને અનુભવ કરી શકે છે. જેનું હૃદય ઉક્ત વસ્તુઓથી શૂન્ય હોય છે તેને સુ. ખનો અનુભવ નથી થતું, કારણકે સુખ પ્રાપ્તિ અને સુખાનુભવને સંબંધ મન અને હૃદયની સાથે છે. લોભી મનુષ્ય કદાચ કોડપતિ બની જાય, તોપણ તે હમેશાં નીચ, પતિત અને ધૃણિત રહેશે અને જ્યાં સુધી દુનિયામાં તેના કરતાં અધિક ધનવાન મનુષ્ય હશે ત્યાં સુધી તેને જોઈને તે પોતાને નિર્ધન જ ગણાશે. એથી ઉલટું
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચાં સુખનાં સાધન.
૧૨૯ સત્યનિટ અને દયાળુ મનુષ્ય પાસે ધનસંપત્તિ બિલકુલ નહિ હોય તો પણ તે સદા સુખી અને પ્રસન્ન રહેશે. વાસ્તવિક રીતે સંતુષ્ટ મનુષ્ય જ ધનવાન છે અને અસં. તુષ્ટ મનુષ્ય નિર્ધન છે. વળી જે મનુષ્ય ઉદાર છે, અર્થાત્ પોતાની પાસે જે કાંઈ હોય છે તેને બીજા લેકેને માટે ઉપયોગ કરે છે તે તેના કરતાં પણ અધિક ધનવાન છે.
જ્યારે આપણે વિચાર કરીએ છીએ કે દુનિયા કેવી કેવી ઉત્તમ વસ્તુઓથી ભરેલી છે અને મનુષ્ય લેભને વશ બનીને કેવળ પૈસા અથવા થેડી જમીન મેળવવાની ઈચ્છા કરે છે ત્યારે આપણને સારી રીતે જ્ઞાત થાય છે કે સ્વાર્થ મૂર્ખતા અને અજ્ઞાનતા સૂચક છે. એ વખતે આપણને એ પણ જ્ઞાત થાય છે કે સ્વાર્થપરતા આપણા નાશનું કારણ છે.
જુઓ, કુદરત કેટલી બધી ઉદારતાથી સર્વ વસ્તુ આપે છે છતાં સર્વ વસ્તુ તેની પાસે રાખે છે, એમાં જરાપણુ ન્યૂનતા આવતી નથી. એથી ઉલટું જે મનુષ્ય અતિશય લેભી બની પ્રત્યેક વસ્તુ મેળવવાની ઈચ્છા કરે છે તે છેવટે સઘળું ગુમાવી બેસે છે. તેથી જો તમે ઐય અર્થાત્ સાચું સુખ મેળવવા ચાહતા હે તે ભલાઈના બદલામાં બુરાઈ મળશે એ માન્યતા તમારા મનમાંથી કાઢી નાંખે. દ્રઢતાપૂર્વક માને કે મને સચ્ચાઈના સિદ્ધાંત પર અટલ વિશ્વાસ છે અને હું એ સિદ્ધાંતને બદલે બીજે કોઇસિદ્ધાંત સ્વીકારવા તૈયાર નથી. મને દ્રઢ શ્રદ્ધા છે કે ભલાઈનું પરિણામ ભલાઈજ આવે છે અને બુરાઈનું પરિણામ બુરાઈ આવે છે. ભલાઈનું પરિણામ બુરાઈ આવે એવું કદાપિ બની શકતું નથી. એમ માનવું એ પણ ભ્રમ અને અજ્ઞાનતા છે.
પ્રત્યેક અવસ્થામાં જે કાર્ય તમને એગ્ય લાગતું હોય તે કરવા સદા તત્પર રહો. પરમાત્મા ઉપર અને અખિલ સંસારમાં વિદ્યમાન રહેલી તેની શક્તિ ઉપર શ્રદ્ધા રાખે. એ શક્તિ હમેશાં તમારી સાથે રહેશે, તમારું રક્ષણ કરશે અને તમને ત્યજીને ક્યાંય પણ જશે નહિ. આ પ્રકારની સમ્યફ શ્રદ્ધા રાખવાથી તમારા દુઃખે અને કટૈ સુખરૂપમાં પરિવર્તિત થઈ જશે, અને જે જે વાતને તમને ભય રહે છે તે સર્વ તમારે માટે શાંતિ અને કલ્યાણનાં કારણરૂપ બની જશે. પ્રેમ, પવિત્રતા, સત્ય તથા ઉદારતાને કદિ પણ ત્યાગ ન કરે, કારણકે એ ગુણ શ્રમ અને સાહસની સાથે જોડાઈને તમને કલ્યાણના માર્ગ ઉપર લઈ જશે. જે લેકે એમ માને છે કે “આપ સુખી તો જગ સુખી” અર્થાત્ પહેલુ પિતાનું ભલું કરવું, અને પછી બીજાનું, તેઓની એ માન્યતા ભૂલ ભરેલી છે. તમે આવી વાતો કદી પણ ન માને. એને એ અર્થ છે કે બીજા લોકોની જરાપણ ચિંતા કરવી નહિ અને કેવળ પેતાનાં જ સુખ સાધનની ચિંતામાં લાગ્યા રહેવું. જે લોકે એમ કરે છે તેઓને માટે એક દિવસ એવો આવશે કે જ્યારે સર્વ લોકે તેને ત્યજી દેશે અને તે એક
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩e.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પડ્યો પડ્યો દુઃખમાં સડો હશે પણ કોઈ તેનું સાંભળશે નહિ અને તેને મદદ કરવા આવશે નહિ. બીજા લોકોને લેશ પણ વિચાર ન કરતાં કેવળ પિતાની જ ચિંતા કર્યો કરવાથી પ્રત્યેક ઉત્તમ અને શ્રેષ્ઠ સુખ મનુષ્યથી હજારો કેશ દૂર રહે છે. તમારું દ્રષ્ટિબિંદુ વિશાળ બનાવો અને તમારા હૃદયને બીજા લોકે પ્રતિ પ્રેમ અને સહાનુભૂતિ પ્રદર્શિત કરવા માટે ઉદાર બનાવે. એમ કરવાથી તમને અસીમ આનંદ તથા સ્થાયી અને ઉચ્ચ સુખની પ્રાપ્તિ થશે.
જે લોકે નીતિ અને સત્યતાને માર્ગ તજી દે છે તેઓને બીજાઓથી પિતાનું રક્ષણ કરવાની જરૂર પડે છે, પરંતુ જેઓ નીતિ અને સત્યતાના માર્ગો પર વિચરે છે તેઓને માટે એ પ્રકારના રક્ષણની બિલકુલ જરૂરત નથી. આ માત્ર કહેવાની જ વાત નથી. આજકાલ પણ એવા પુરૂષો મોજૂદ છે જેઓ સત્ય અને વિશ્વાસનું અવલંબન રાખી કદિપણ કઈ પ્રકારના વિરોધની ચિંતા કરતા નથી, તેમજ કદાચ વિરોધ થાય તે પણ તેઓ પોતાના માર્ગથી કદિવિચલિત થતા નથી. આ કોટિના મનુષ્ય ઉન્નતિના શિખરે સત્વર પહેરી જાય છે. જેઓ ઉક્ત પ્રકારના લોકોની સાથે વિરોધ કરે છે અને તેઓને હાનિ પહોંચાડવાની ઈચ્છા રાખે છે તેઓ પરાજીત બની પાછા હઠે છે અને અવનતિની ઉંડી ખાઈમાં ગબડી પડે છે. જે અંતરંચ ગુણને નીતિ અને ભલાઈ કહેવામાં આવે છે તે ગુણેથી મનુષ્ય પોતાની જાતને સુરક્ષિત રાખી શકે છે અને કસેટીને સમયે એથી પણ વધારે દઢ બની જાય છે. એ ગુણોને તમારામાં ઉત્પન્ન કરવાથી તમને અક્ષય સુખ અને સફલતાની સંપ્રાપ્તિ થશે એમ જરૂર માને.
જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના.
લેખક-એક જેને. જે સાધુ વર્ગ ઉપર જેન શાસનનો આધાર છે, તે વર્ગને કેળવવા માટે જૈન સંઘે કેવા કેવા સાધને જવા જોઈએ તેનું દિગદર્શન અહીં કરવામાં આવે છે.
આ દિગદર્શનમાં જે પદ્ધતિ લીધી તે પદ્ધતિ નવીન છે અને એ નવીન પદ્ધતિ આપણું પ્રાચીન શાસનને તેના અસલ સ્વરૂપમાં પ્રકાશી આપે તેવી રીતે બંધ બેસતી કરવામાં આવી છે. આ કામ કરવા માટે પ્રાચીન કાળમાં કઈ પદ્ધતિ હતી અને તેવી પદ્ધતિથી કામ કરવાની શી જના છે? તે આ પછીના લેખમાં જોઈ શકાશે.
હાલના જમાનામાં આ નવીન પદ્ધતિ દરેક કામમાં સ્વીકારાવા લાગી છે. તેથી કામને વ્યાપક અને આકર્ષક કરી શકાય છે. તેમજ આંતરિક ખરેખરી શુદ્ધિ રાખવામાં પણ આ પદ્ધતિ સારી મદદ કરે છે. કેટલાક ખાસ સાધનોના અભાવે પ્રાચીન પદ્ધતિમાં બેસી રહેવું પડે છે, ત્યારે આ પદ્ધતિમાં તેવા સાધને એકરીતે નહીં તે
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના. ૧૩૧ બીજી રીતે ઉપજાવી શકાય છે. આ પદ્ધતિ સારી રીતે અને સંપૂર્ણ રીતે અખત્યાર કરવામાં આવે તે કામ બહુજ ચિરસ્થાયી અને આકર્ષક બનતું જ રહે છે તેને નરમ થવાને સમર્થમાં સમર્થ આઘાત સિવાય પ્રસંગજ રહેતો નથી.
જૈન સાધુઓને અભ્યાસ કરાવવા માટે જે આ પદ્ધતિ યોજવામાં આવે તો જે આપણે ૧૦૦ વર્ષ પાછળ છીએ તે જમાનાની સાથે પણ થઈ શકીએ. (અર્થાત્ બીજા તત્વજ્ઞાન માફક જૈન ધર્મ પણ તેવી જ સ્થિતિમાં પોતાનું સ્થાન લે.)
આ સંસ્થાના ભાગે નીચે પ્રમાણે હોવા જોઈએ. ૧. અભ્યાસી ઉમેદવાર મુનિ. ૫. આંતર વ્યવસ્થા. ૨. આ મુનિયે નવા ઉત્પન્ન થાય અને ૬. બાહ્ય વ્યવસ્થા.
આ શાળામાં કદી અભ્યાસી ઉમેદ- ૭. નાણાને લગતી હકીકત. વાર મુનિયાની ખોટ ન પડે. ૧ વ્યવસ્થા.૨ નવી ઉત્પન્ન કરવાની પદ્ધતિ. ૩. શિક્ષણ ક્રમ.
૮. શિક્ષણ યોગ્ય પુસ્તક તૈયાર કરાવવા. ૪. શિક્ષક વર્ગ.
૯. શિક્ષક વર્ગ મેળવવાની પદ્ધતિ
સ્થાન, સ્થાન એવું હોવું જોઈએ કે જ્યાંના હવા પાણી સારાં હોય, અભ્યાસીઓને યેગ્ય ગોચરી મળી શકે, અભ્યાસ ને શિક્ષણના સાધનો સુલભ હોય, તેમજ વિદ્વાનેને સહવાસ થઈ શકે તેવું સ્થળ પસંદ કરવું જોઈએ. જેમ બને તેમ નિરુપદ્રવ
સ્થાન હોવું જોઈએ, અગ્ય વાતાવરણ વાળું ન હોવું જોઈએ. અર્થાત્ જ્યાંનું વાતાવરણ એટલે વિદ્વાનોના અભિપ્રાયે ઉત્સાહવર્ધક હોય, ત્યાંની સ્થાયી પ્રજા પણ ઉત્સાહ વર્ધિની અને યથાશક્તિ સહાયદાત્રી, છેવટે પ્રેમની નજરે સંસ્થાને જેનાર હેવી જોઈએ. ગોચરી જેન કે જેનેતરને ત્યાંથી પણ સુલભ હેવી જોઈએ. આવું સ્થાન સ્થાયી તરીકે ખાસ પસંદ કરવું જોઈએ. કુદરતની મહેરવાળા હિંદુસ્થાનમાં આવું સ્થાન દુર્લભ ન હોવું જોઈએ.
મકાન, ઘણાજ વિશાળ મકાનની જરૂર છે જેમાં નીચે પ્રમાણે સમાવેશ થઈ શક જે ઇએ. ૧. અભ્યાસ મુનિ બબે કે ત્રણ રહી શકે તેવી ગોઠવણવાળી રૂમો, ૫૦ હોય તે
ર૫, ને ૨૦ હોય તે ૧૦. ૨. કલાસવાર અભ્યાસ કરવાના હોલો. ૩. વ્યાખ્યાન હૈલ. ૪. લાઈબ્રેરી. ૫. ગૃહસ્થ દિદઉં કેટલાક શાસન સેવાના ઉદ્દેશથી અભ્યાસ કરનાર જૈન વિદ્યાથીઓ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. માટે રહેવાને રૂમે. (મુનિઓના અને ગ્રહોના અભ્યાસને કૅર્સ સરખેજ રહેવાને. શિક્ષકે પણ એના એજ રહેવાના. માત્ર રહેવાના મકાને, શિક્ષણના સાધને, જોઇતું ફરનીચર અને ખાનપાન માટે રડું ) આટલા વાનાં વધારે. જોઈએ પણ તેટલા વધારાથી બીજી સામગ્રીને લાભ લેનાર ડબલ માણસે થાય.
(સાધુઓ-ગૃહસ્ય.) ૬. રસોડું, રસોડાને લગતે સામાન મુકવાના રૂમ, જમવાને વ્હેલ, વિગેરે. - બાબતોને રડામાં સમાવેશ થાય છે. ઓફિસ–૧ વહીવટ કરનાર મુખ્ય અધીકારીને રૂમ.
૨ કારકુનો માટે અલગ રૂમ. ૩ ઓફીસને સામાન કે સંસ્થાના સ્ટાર માટે એરડે. ૪ સામાન્ય કામ પુરતે પ્રેસ. ૫ શિક્ષણ કે તત્વજ્ઞાનને ઉપયોગી થાય તેવાં યાંત્રિક સાધને. ૬ રિપોર્ટર અને સમાજ સાથે સંબંધ ધરાવનાર અમલદારની પી. ૭ શિક્ષણના પુસ્તક કે બીજા સાધને તૈયાર કરનાર જેન નેતર
વિદ્વાનોને માટે એકીસ. ૮ જૈનમંદિર. ૯ વ્યાયામ માટે સ્થાન. ૧૦ જૈન આચાર–ક્રિયા કે નિત્ય કર્મ માટેનું સ્થાન. ૧૧ તમામ નેકરેને સ્ટાફ રહી શકે તેવી સગવડતા વાળી ચાલી. તેમાં
લગભગ એવી જાતની ગોઠવણ હોવી જોઈએ કે પાંચ રૂપિયાના પગારથી માંડીને એક હજાર સુધીને પગારદાર પોત પોતાની અનુકુળતા. પ્રમાણે રહી શકે તેવી ચડતા ઉતરતા ક્રમ ને સગવડવાળી ચાલી
હોવી જોઈએ. ૧૨ વીઝીટરોને ઉતરવાનું ને રહેવાનું સ્થાન.
તે સિવાય બીજા પરચુરણ રૂમ કે મકાન જરૂર પ્રમાણે હોવા જોઈએ. ધારકે એક જૈન ગૃહસ્થ કે જૈન મુનિને એવી કોઈ પણ વ્યકિતના મનમાં એમ લાગ્યું કે જૈન શાસનના સ્થાયીત્વની અને વ્યવસ્થિતાની જરૂર છે. અને તેને અંગે ચાલુ વર્ગ ખાસ કેળવવો જોઈએ આ બાબત જ્યારે તેના ધ્યાનમાં આવે અને તે કામ કરવા તત્પર થાય.
તે પ્રથમ તે તે એક એવી જાહેર ખબર આપે કે ભવિષ્યની જેન કેમને એવા જૈન સાધુઓ મળી શકે કે જે જોઈએ તે ભાગ પિતાના કર્તવ્ય ક્ષેત્રમાં
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની મોજના.
૧૩
બનાવી શકે તેવા તૈયાર કરવા માટે અમુક ગામમાં અમુક સ્થળે સગવડ છે. ત્યાં દરેકે જમુવા પધારવું. આ જાહેર ખબરથી કેટલાકને તે સંશયજ રહેવાને કે ત્યાં શું સગલઇ હશે, ત્યાં અભ્યાસ કેમ કરાવતા હશે. આપણે ઈચ્છા પ્રમાણેને અભ્યાસ થઈ શકે નહિ? ગુરૂઓના મનમાં એમ રહે કે આ શિષ્ય મારી પાસેથી આ શાળામાં અભ્યાસ કર્યા પછી મારો અનન્ય ભક્ત રહેશે કે નહિ ? એવા અનેક સંશય થશે અને સંઘના આગેવાનો કે વિચારક જેનેના મનમાં કેદ થશે કે આવી નવી નવી પાયા વીનાની બીન ધોરણે સંસ્થાઓ ઉભી થાય છે તે કેવળ નકામી પૈસાનો ને વખત તેમજ દ્રવ્યને દુર્વ્યય કરે છે અને સમાજના બંધનને શિથિલ થવાનાં કારણે આપે છે. શું સાધુઓ એકઠા થાય, અને ગચ્છ ગચ્છના હેવાને લીધે એકસંપીપણાથી રહે? રહીને પણ નિયમિત અભ્યાસ કરે એ આ પંચમકાળમાં સંભવિત જણાતું નથી. આવા આવા તર્કો મનમાં ઘેળાવાથી કામને એક અવાજ મળતા નથી, પરંતુ જે નીચે પ્રમાણે જાહેરખબર બહાર પાડવામાં આવે તે કંઈક વિશ્વાસ અવશ્ય જામે, સંશા ઓછા થાય અને કામ થાય.
પ્રમાણિક જૈન પેપરમાં આપવાની જાહેર ખબર. પરમ પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓને વિજ્ઞપ્તિ કરવામાં આવે છે કે અમુક સ્થળે.........તરફથી જેન મુનિ મહારાજાઓને યેગ્ય રીતે જ્ઞાન આપવાની સગવડ કરવામાં આવી છે, તે સગવડને લાભ લેવા જેન વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક કઈ પણ ગચ્છના મુનિ મહારાજશ્રી પધારશે. ૧ આ સંસ્થામાં પોતાના ગચ્છના ક્રિયા સૂત્રો અને અનુષ્ઠાને પ્રમાણે વર્તતા
કઈ પણ મુનિ દાખલ થઈ સકશે. ૨ (અ) જેઓએ પ્રાથમિક વ્યવહારિક શિક્ષણ લીધું હશે તેમને આ શાળા
નું પ્રાથમિક શિક્ષણ આપી મધ્યમ કૉર્સમાં દાખલ કરવામાં આવશે. (બ) પ્રાથમિક બન્ને પ્રકારનું શિક્ષણ લીધેલ હશે તે બન્ને મધ્યમ
કૅર્સમાં સીધા જઈ શકશે. (ક) એજ પ્રમાણે મધ્યમ કૅર્સમાં તૈયાર હોય તેને ઉંચા ક્રમમાં
દાખલ કરવામાં આવશે. ૩ જેનામાં ભણવાની શક્તિ ને અભ્યાસ લાયક જેની ઉમર હશે કે જે જીજ્ઞાસુ કે મહેનતુ હશે તે આ શાળાના કેઈ પણ કોર્સમાં (યથાયોગ્ય) દાખલ થઈ શકશે.
૪ આ સંસ્થામાં દાખલ થનારે અમુક એક કૅર્સ પુરો થાય ત્યાંસુધી અવશ્ય સંસ્થામાં દાખલ થતાં પહેલાં નિયમિત રહેવાનું વચન આપવું જોઈએ અને ગ્ય લાગે તેની પાસેથી સંસ્થા વચનપત્ર પણ લખાવી શકશે.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
૫ આ સંસ્થા એવા સ્થળમાં છે કે જ્યાંના હવાપાણ સારાં ગણાય છે. મકાનની સગવડ પુરેપુરી છે. અભ્યાસને માટે તેમજ નિવાસ માટે પણ સગવડ ભરેલાં મકાનની ગોઠવણ કરવામાં આવી છે. ગોચરી–પાણી સુલભ છે. ગામના લેકે સંસ્થામાં દાખલ થનાર પ્રત્યે સારામાં સારો પ્રેમ જણાવે છે. મકાન એવી જગ્યામાં છે કે જ્યાં પરિચય અને શહેરની ગડબડ ઓછી છે; છતાં જરૂર પડયે વસ્તીમાં જલદી જઈ શકાય તેવી ગોઠવણ છે.
- ૬ અભ્યાસક્રમ સારામાં સારા વિદ્વાનો દ્વારા ગોઠવવામાં આવ્યો છે, તેમાંના મુખ્ય મુખ્ય વિષયો નીચે પ્રમાણે છે* ભાષાજ્ઞાન:–સંસ્કૃત, પ્રાકૃત (સાર્થમાગધી, શિરસેની, પિશાચી, અપાશ) ગુજરાતી, હિંદી, મહારાષ્ટ્રી, બંગાલી, ઇંગ્લીશ, પાલી, સામાન્ય ફારસી.
સંસ્કૃત ભાષાના નિયમો નીચે પ્રમાણે. વ્યાકરણ–માર્ગો પર્દશિકા, શિક્ષિકા, લઘુવૃત્તિ, પરિભાષા, ન્યાસ, શેખર ને કેમુદીને લગતે એકાદ ગ્રંથ, ભાષ્ય વિગેરે.
ન્યાય-અન્યાય પ્રવેશક, તક સંગ્રહની ટીકાઓ, મુક્તાવલી, દીનકરી વિગેરે. (આગળ વધારે નહીં)
સાહિત્ય—પ્રવેશિકા, કાવ્યાનુશાસન, કાવ્યપ્રકાશ, રસગંગાધર.
કાવ્ય–કથા કુસુમમંજરી, ગદ્યાવળી, પંચકાવ્ય, ઉપમિતિભવપ્રપંચા, તિલકમંજરી, દ્વાશ્રય, એકાદચંપૂ, કાદમ્બરી.
નાટક—કાલીદાસના શાકુંતલ વિગેરે, ભવભૂતિના ઉત્તર રામચરિત્ર વિગેરે, સત્ય હરિશ્ચંદ્ર વિગેરે રામચંદ્ર સૂરિના વેણીસંહાર; મૂદ્રારાક્ષસ.
જ્યોતિષ–પ્રાચીન જ્યોતિષ શાસ્ત્રનું મધ્યમ કેટીએ જ્ઞાન છન્દ–દેમંજરી, વૃત્ત રત્નાકર, દેનુશાસન.
દશન ગ્રંથ-છંદ દર્શનના છ ભાગે. (છેવટે ભાષાંતરે) પંચદશી, ગીતા, બૌધ દર્શનને લગતો એકાદ ગ્રંથ. .
પ્રાકૃત, વ્યાકરણ-માર્ગોપદેશકા, પ્રાકૃત વ્યાકરણ અને બીજા પ્રાકૃત વ્યાકરછેનું વાંચન.
કાવ્ય–વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર, પ્રાકૃત દ્વયાશ્રય, સમરાઈશ્ચકહા, સેતુ બંધ, વસુદેવહીંડી, આગમમાં આવતા વર્ણનરૂપ ફકરાઓને સંગ્રહ.
છંદ-પીંગળ.
કેષ-આગમના પારિભાષિક શબ્દોના અર્થો, તે સિવાય પ્રાચીન ભાષાઓ ઓળખવાની શક્તિ ખીલવવી. નાટક કે જુના અપભ્રંશ રાની ભાષાને પરિચય કરાવો.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની જિના.
૧૩૫
ગુજરાતી. યાકરણ–રા. બા. કમલાશંકરના વ્યાકરણ (ત્રણે ભાગ) અપભ્રંશ-જુની ગુજરાતી, ને નવી ગુજરાતીની વ્યુત્પત્તિની તુલના.
વાંચન–ગુજરાતી ચેાથી કે પાંચમીથી વાંચનમાલાઓ, ગુજરાતી સાક્ષરેની કેટલીક ઉપદેશિક એને સમાજ સ્થિતિ, તથા દેશસ્થિતિ જણાવનારી ટુંકી વાર્તાઓ, સારા સારા સાક્ષરોના નાતિભર્યા ગ્રંથ, સારા માસિકે, હાનાલાલ કે બીજા સારા કવિના કાવ્ય.
(જે કોઈપણ ભાષામાં લખાયેલા સારા સારા વિષયનાં પુસ્તકે જે આ અભ્યાસક્રમમાં સ્વીકાર્યા હશે અને તેનું ગુજરાતીમાં ભાષાન્તર કે સ્વતંત્ર વિવેચન મળતું હોય તે તે દરેક વિષયનાં પુસ્તકે ગુજરાતી ભાષામાં કે હિંદીમાંજ ચલાવવા)
હિંદી, બંગાલી, મહારાષ્ટ્રી, ઇંગ્લીશ વિગેરે ભાષાનું માધ્યમ જ્ઞાન આ શાળામાં કરાવવું જ જોઈએ. જેથી કરી તે તે દેશના માસિકે, વર્તમાનપત્રકે કે પ્રામાછુક પુસ્તક વાંચી શકાય. ઇંગ્લીશનું જ્ઞાન એવા રૂપમાં આપવું જોઈએ કે દરેક વિષયનાં પુસ્તક બુદ્ધિમાન માણસ વાચીને સમજી શકે. કેમકે હાલ આખી દુનિયાની એ ભાષા થઈ ગઈ છે, એટલે તેમાં જાણવા જેવા પણ વિષયના કે કોઈ પુસ્તક હોય તેમાં નવાઈ નહીં. તેવાં પુસ્તકોનું જ્ઞાન લેવું જોઈએ.
જૈન શાસનને લગતા વિષય
દ્રવ્યાનુયોગ– પ્રકરણ–ચાર પ્રકરણ, કમગ્રંથ, લોકપ્રકાશ, વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય સટીક તત્વાર્થ, પંચસંગ્રહ, કમ પ્રકૃતિ, સંગ્રહણી, ક્ષેત્ર સમાસ.
ન્યાય-- .
નયવાદ–નય કર્ણિકા, નય પ્રકાશ, નય સહસ્ય, નય પ્રદીપ, નયામૃતતરગીણી, સપ્તભંગીતરંગીણી. બાકીના-ન્યાયાવતાર, સ્યાદ્વાદમંજરી, વદર્શન સમુરચય, પ્રમેયકોષ, અવતારીકા, તર્કણ.
મોટાગ્રંથે –સમ્મતિ, સ્યાદ્વાદરત્નાકર, નયે ચક્રવાલ, યશવિજયજી મહારાજના પુસ્તકે.
આગમ–આચારાંગ, સૂત્રકૃતાંગ, દશવૈકાલિક, ઉત્તરાધ્યયન, કપસૂત્ર, પન્નવણુ, નંદી, પન્ના, વિગેરે.
તિષ–સૂર્ય—ચંદ્ર પ્રજ્ઞપ્તિ. ચરણનુગઃ– આચાર– ત્રણ ભાષ્ય, પંચપ્રાતક્રમણના અર્થ, સમાચાર પ્રકરણ, ઉપદેશ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. રહસ્ય, ક૯૫ ભાષ્ય વ્યવહાર, ષડશક, પંચાશક, પંચ વસ્તુ, ધર્મ સંગ્રહણી, ધર્મ પરીક્ષા, વિગેરે.
વિધિ વિધાન –પ્રતિષ્ઠા વિધિ, યોગ વિધિ, ઉપધાન વિધિ, ભિન્ન ભિન્ન તપ કે ક્રિયાઓની વિધિઓ.
અધ્યાત્મ-આઠદષ્ટિની સઝાય, ગદ્રષ્ટિ સમુચ્ચય, અધ્યાત્મપનિષ.
ગર–ગ બિંદ, ગશાસ્ત્ર, સમાધિશતક, ઇંદ્રિય પરાજય, કે વૈરાગ્ય શતક, ઉપદેશ માલા, વિગેરે વિગેરે.
કથાનુગ –ઔપદેશિક, ઐતિહાસિક કથાઓનું તુલનાત્મક જ્ઞાન, તદ્યોગ ગ્રંથો રચાવીને (આ અને આજ જાતનું બીજું કામ સંસ્થાએ નિયુક્ત કરેલા વિદ્વાને દ્વારા કે બહારના વિદ્વાન દ્વારા સંસ્થા તરફથીજ જરૂર પડે તેવા તેવા તેયાર કરાવી પસંદ કરીને અભ્યાસના કૅર્સમાં યથાયોગ્ય ચલાવવા) જેમાં શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર વિગેરેને સમાવેશ થાય છે.
જૈન પ્રાણ શાસ્ત્ર –જીવ વિચાર, જીવાભિગમ, પન્નવણાના તે વિષયને લગતા પદે, તેનું તુલનાત્મક જ્ઞાન.
જૈન વિજ્ઞાનઃ–પરમાણુવાદ, કર્મવાદ, વિગેરે હાલના તત્વજ્ઞાન સાથે મળતા હોય તે મૂળ સિદ્ધાંતનું તુલનાત્મક જ્ઞાન.
જૈન ઇતિહાસ –હાલ જે સાધને છે તેના ઉપરથી અભ્યાસ લાયક બુક તૈયાર કરાવી ચલાવવી. જેમાં ગચ્છ, સંપ્રદાયે, જૈન રાજાઓ, જેન વસ્તીના સાલવાર પ્રમાણે, મહાન આચાર્યોની કારકીદીએ, ગ્રંથની રચના સાલે, મંદિરે વિગેરે પ્રાચીન ચીજોના પ્રામાણિક ઈતિહાસ, બીજાઓના ઈતિહાસ સાથે મુકાબલે અને તેઓની ભૂલ બતાવવી અને આપણું જાણવામાં ન હોય છતાં તેઓના ગ્રંથમાં કે લેખમાં આપણને ઉગમાં આવે તેવા ઐતિહાસિક ભાગે સંગૃહીત કરેલા જેમાં હાય એવી જાતના ગ્રંથે તૈયાર કરાવી તેનું શિક્ષણ આપવામાં આવશે.
જૈન ભૂગેલી –શાસ્ત્રીય ગ્રંથના અધ્યયન ઉપરાંત હાલ જેટલા સ્થળો ઉપલબ્ધ થતા હોય તેની શોધ કરાવીને તેને લગતા ગ્રંથો અને જેન ભૂગોળની સામાન્ય રૂપરેખા અને મૂળતનું જ્ઞાન આપવામાં આવશે.
જેન ચૈતન્ય શાસ્ત્રનંદી સૂત્ર, અને તેને લગતા ગ્રંથે જ્ઞાન બિંદુ વિગેરે તથા અન્ય ચૈતન્ય શાસ્ત્રો સાથે તુલના કરી જેને ચૈતન્ય શાસ્ત્રની બુક તૈયાર કરાવી તેના સિદ્ધાંતોનું જ્ઞાન આપવું.
જેન નીતિ અને આચાર –બાલક, સ્ત્રી, પુરૂષ, માતા, પિતા, મિત્ર, પુત્ર, શત્રુ, નોકર, શેઠ, સ્વતંત્ર ધંધો કરનાર, આગેવાન, વકીલ, વૈદ, ડેકટર, બીજી
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના.
૧૭
કઈ જાતનો ધંધો કરનારા, ખેતી કરનારા, રાજ્યાધિકારીઓ, પ્રજાકીય પુરૂ, વિગેરે સરલતાથી જૈન નીતીના નિયમો પાળી શકે અને તેવી રીતની તેની વ્યવસ્થા જૈન શાસ્ત્રના ગ્રંથમાંથી અને દરેકની વર્તમાન સ્થિતિ તપાસી તેને અનુસરતા વિષયે વાળી બુક તૈયાર કરાવીને શરૂ કરાવવી, જેન મુનિઓ કે કોઈ પણ ત્યાગી થવા ઇચ્છનાર આ જૈન મુનિના નિયમ પાળે તે તેમાં કેટલો લાભ અને કેટલી સગવડ સાથે આનંદ વિગેરે છે, તે સિદ્ધ કરી બતાવનાર ગ્રંથ તૈયાર કરાવી ચલાવ. તેના પણ અધિકાર પ્રમાણે વિભાગ થઈ શકે છે. અને શાસ્ત્રમાં પણ અનેક ધર્મ બતાવ્યા છે, શેક્ષ, સ્થિવિર, ગણ, ઉપાધ્યાય, આચાર્ય, પન્યાસ, ગ્લાન વિગેરે; પુલ્લાક, બકુશ, કુશીલ, પાસસ્થા, વિગેરે અનેક જાતના જૈન મુનિ શાસ્ત્રમાં આવે છે અને તે દરેકના ધર્મો નિયત કરેલા છે. બહારના વિષયે – ભૂળ –ઉપયોગી. ઈતિહાસ –ઉપયોગી. સાઈન્સ–ઉપયોગી, કેટલાક સિદ્ધાન્ત. ગણિત –ઉપગી. (ઓછામાં ઓછું ગોખલે ગણત પુરૂં ). ખગોળ ને ભૂસ્તર વિધા–ઉપયોગી ભાગ. અર્થશાસ્ત્ર, માનસશાસ્ત્ર, તુલનાત્મક ભાષાશાસ્ત્ર, ગાથાશાસ્ત્ર, સમાજ શાસ્ત્ર, રાજકીય કાયદા કાનુને ધાર્મિક બાબતને લગતા હોય તે ખાસ. આરોગ્ય શાસ્ત્ર:–અને જેન આચાર વિચારેની તુલના સાથે.
રેત શિપ શાસ્ત્ર–મંદિર વિગેરેના શિલ્પનું જ્ઞાન. (આ બાબતનો અભ્યાસ યતિશ્રી હિમતવિજયજી પાસેથી કે વિદ્યાર્થી દ્વારા કરાવવું જોઈએ.)
પ્રેકટીસ – આરોગ્યનું જ્ઞાન –સાથે શરીર સાચવવાના નિયમેની પ્રેકટીસ અનુભવીઓની દેખરેખ નીચે આપવાની.
ક્રિયા –જેન કિયા અને આચારેની અધિકાર પ્રમાણે કમસર આનંદ સાથે ટેવ પડાવવી.
વકતૃત્વ-વ્યાખ્યાન–કઈ પણ ગ્રંથનું વ્યાખ્યાન કઈ પદ્ધતિથી કરવું તેની ખાસ પ્રેકટીસ કરવાની.
ભાષણ –કઈ પણ પ્રસંગે વિષય અને પ્રસંગને અનુસરી કેવી રીતે બોલવું તેની પ્રેકટીસ,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
- વ્યાયામ –જેનક્રિયા દ્વારા પહોંચતા વ્યાયામનું જ્ઞાન, શાસ્ત્રમાં છુટ હોય તે નિર્દોષ વ્યાયામની પ્રેકટીસ આવશ્યક છે. કેમકે બ્રહ્મચર્ય પાળવામાં ખાસ " ઉપયોગી છે.
બ્રહ્મચર્યા–બ્રહ્મચર્ય સહેલાઈથી અને ખાસ હૃદયની ખુશીથી પાળી શકાય અને શરીરને પણ નુકશાન ન થતાં હમેશાં સારે ફાયદો રહે તેવા નિયમે, તેવી ખાનપાનની નિયમિતતા વિગેરે અનુભવી વિદ્વાન દ્વારા સંશોધન કરાવી મુનીધર્મને બાધ ન આવે તેવી રીતે વ્યવસ્થિત ગોઠવી તેનું સહેલું જ્ઞાન આપવું. - વિહારની પ્રેકટીસ –અમુક વખતે દર વર્ષે અમુક માઈલને વિહારકરે, અને તેમાં શું શું કામ કેવી કેવી પદ્ધતિથી કરવું એ વિગેરે સંસ્થા તરફથી નકકી કરાવી તેની પ્રેકટીસ કરાવવી. - સેવા વૃત્તિ:-પરસ્પરને કેમ મદદગાર થવું, વડીલે પ્રત્યેની પોતાની શીશી ફરજ છે. જે સંસ્થામાં રહેતા હોઈએ, તેમજ જે ગુરૂકુળમાં કે અનેક સાધુના સમુદાયમાં અભ્યાસ નિમિત્તે કે શાસનના કઈ પણ કાર્ય નિમિતે રહેવું હોય તો કઈ રીતે રહેવું તેની સમજુતી આપવી, તેને માટે કાયદાઓ શાસ્ત્રકારોએ અનેક ગ્રંથમાં બતાવેલ છે તેમાંના કાયદાઓ સંસ્થાને ઉપયોગી થાય તેવા લેવા અને તેને શાળાના કાયદા તરીકે સ્વીકારી લઈ ક્રમ પ્રમાણે ગોઠવીને પાળતા શીખવવા.
તેમજ મુનિધર્મમાં સ્થિત થઈને ક્યા ક્યા શાસનના કામે હાથ ધરવા તેને પણ નિર્ણય કરી આપવાને.
તેમજ પાછલી નિવૃત્તિમય જીંદગી કેવી રીતે વ્યતીત કરવી તે પણ સમજ આ સંસ્થામાંથી તૈયાર થઈ બહાર નીકળેલ મુનિ મહારાજાઓમાં અવશ્ય જોઈ શકાશે.
આ અભ્યાસના વિષયે જણાવ્યા છે તેના ઉપરથી ધોરણે તૈયાર કરીને શરૂ કરવાના છે. લગભગ આ શિક્ષણના ત્રણ ભાગ મુખ્ય પડશે. પ્રાથમિક, માધ્યમિક, અને ઉચ્ચ. પ્રાથમિક શિક્ષણના લગભગ ૫ વર્ષ રહેવાના, માધ્યમિકના લગભગ ત્રણ કે ચાર વર્ષ રહેવાના, અને ઉચ્ચ શિક્ષણના ત્રણ કે ચાર વર્ષ રહેવાના. આટલા વર્ષ અભ્યાસ કર્યા પછી કઈ પણ મહાન બુદ્ધિમાન વ્યક્તિઓ આગળ અભ્યાસ વધારે તે અમુક અમુક એક એક વિષયના પ્રખર વિદ્વાન થઈ શકે, તેની સંખ્યા છે કે નાની થાય, પણ તેવી નાની સંખ્યાને જ્યારે બીલકુલ અભાવ છે. ત્યારે એવી મહાન મહાન વ્યક્તિઓની નાની સંખ્યા મળે તો પણ ઘણેજ મોટો લાભ થાય. કદાચ કઈ એવી વ્યક્તિ આ શાળામાં દાખલ થઈ જાય તે ત્રણે કૅર્સ પુરા કરી અને અનેક એક એક વિષયની પરીક્ષા આપી મહાન સમર્થ વિદ્વાન વ્યક્તિ આપણને મળી આવવા સંભવ ખરો કે ? ઓછી બુદ્ધિના, ઓછી ધીરતાવાલા થોડું થોડું ભણને ચાલ્યા જાય, તેથી પણ નુકશાન શું? કેમકે પ્રાથમિક ધોરણની બેઠવણ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દવા કરાવવા કરતાં ૫ પાલન ઉત્તમ છે
૧૩૯
એવીજ રાખવી જોઈએ કે ડું થોડું ઉપયોગી શિક્ષણ તે તેને મળી જાય. તેની તેટલી ગતા છે જેમાં શક્તિ હોય, તેજ આગલા ધોરણમાં ચડી શકે એટલે ધરણેની ચાલી રાખવાથી યોગ્ય યોગ્ય જ તેમાં ચળાઈને આવશે, એટલે ગ્યાચાયનો વિચાર કરવાને જ નહીં રહે, અને જે જે આગળ ધોરણામાં જશે તે અયોગ્ય હશે તે પણ તેવી જાતના શિક્ષણના બળથી તે પથ્થર પણ હીર બનશે. " ઉપર પ્રમાણે અભ્યાસ કરી શકાય તેવી ગોઠવણ આ સંસ્થામાં રાખવામાં આવી છે. અને સગવડે પણ પૂર્ણ રાખવામાં આવી છે જેની સમજ નીચેની હકીકત વાંચવાથી માલુમ પડશે.
દવા કરાવવા કરતાં પચ્ચ પાલન ઉત્તમ છે.
(Preventive is better than cure.) આપણું શરીર નિરોગી રાખવા જૂદી જૂદી ઋતુમાં શાસ્ત્રોક્ત પથ્યસેવન વધારે હિત કરે છે. વર્ષા ઋતુમાં લવણ (ક્ષાર-મીઠું ), શરદ ઋતુમાં જળપાન, હેમન્ત ઋતુમાં ગાયનું દૂધ, શિશિર ઋતુ–શીયાળામાં આશ્લેક રસ (ખટાશ), વસન્ત તુમાં ઘી અને ગ્રીષ્મ ઋતુમાં ગોળનું સેવન અમૃત તુલ્ય કહ્યું છે. દરેક ઋતુ બે બે માસ સુધીની સમજવી. તે તે વડતુમાં તે તે વસ્તુનું સેવન બીજી જાતની દવા કરતાં અધિક ગુણકારી કહેલ છે. અનુભવ કરવાથી ચેકકસ ખાત્રી થઈ શકે તેમ છે. નકામી ભ્રષ્ટ દવાઓથી તેમજ તેના ગેરવ્યાજબી ખર્ચના બોજામાંથી બચવાની ઈચ્છા જ હોય તે ઉપરની વાતને અલ્પ પ્રયાસે જ અનુભવ મેળવી શકાશે અને પિતાને તેની ચોકકસ ખાત્રી થયે પરોપકોર બુદ્ધિથી અન્ય જનોને પણ તેને લાભ સહેજે મળે તેવી પેરવી ઉમંગથી કરી શકાશે. આજકાલ ખરી વસ્તુનું જ્ઞાન (સમજ) નહિ હોવાથી અનેક જન પિતાના જ હાથે નવાં નવાં દુ:ખ વહોરી લે છે. તેની ચોક્કસ સમજ મળતાં, પ્રમાદ–આળસ તજી શ્રદ્ધા-વિશ્વાસ રાખી એકાદ વખત ધીરજ અને ખંતથી તેને અનુભવ કરી જેનાર સહેજે દુ:ખમાંથી મુક્ત થઈ શકે છે. લોભી લાલચુનાં સ્વાર્થભર્યો વચન કરતાં નિર્લોભી અને નિસ્પૃહી એવા જ્ઞાની પુરૂ પિન કેવળ પરમાર્થ બુદ્ધિથી શાસ્ત્ર દ્વારા આવેલાં એકાન્ત હિતકારી વચન ઉપર
અધિક આસ્થા-શ્રદ્ધા–પ્રતિતી લાવવી જરૂરની છે. તેથી જ પિતાને તથા પરને અને તલુ લાભ થવા પામે છે. તે વગર અત્યારની જેવી ગતાનુગતિકતાથી તે પારાવાર નુકશાન જ થાય છે. તેમાં કંઈ આશ્ચર્ય પામવા જેવું જણાતું નથી. જે કંઈ હૈયે સાન આવતી હોય તે તેવા પારાવાર નુકશાનમાંથી બચવા પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.
ઇતિશમ. લેર મનિમહારાજશ્રી કરવિજયજી મહારાજ,
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. મનને નિરાકુળ રાખવાની ઘણુ જ જરૂર છે. પ્રયત્નથી મનની પ્રસન્નતા જાળવી શકાશે અને નિજ હદય કમળ ખીલવાથી અપૂર્વ સુવાસ સાથે શાન્તિ અનુભવી શકાશે. આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિથી જીવ આકુળ વ્યાકુળ બને છે. મનને રોગ-ચિન્તા એ આધિ, શરીરને રેગ–ક્ષયાદિક વ્યાધિ અને જેનાથી એ આધિ વ્યાધિ પેદા થાય છે, તે રાગદ્વેષ મમવાદિક કર્મ એ ઉપાધિ. એ ત્રણે દેને જીત વાની કુંવરી જાણવી જોઈએ. ઘણે ભાગે અનુભવી શકાશે કે જેને રાગદ્વેષ મમવાદિક ઓછાં હો અને ઈન્દ્રિયો ઉપર કાબુ હશે તેનું શરીર સારૂં નિગી હવા સાથે મન પણ પ્રસન્ન નિરાકુળ બન્યું રહેવાથી તે શાન્ત રસને સ્વાદ મેળવી શકે છે. પરંતુ જેનામાં રાગ દ્વેષ મમત્વાદિક વિકાર વધારે હશે, ઈન્દ્રિયે મેકળી હોવાથી ગમે તે વિષય તરફ વેચ્છાથી કરી શકતી હશે તેનું શરીર વિવિધ વ્યાધિને ભેગ થઈ પડવા ઉપરાંત મન પણ ખેદ-કંટાળાથી ભરેલું અને આકુળતાવાળું બન્યું રહેવાથી ખરી શાન્તિથી તે બનશીબજ રહે છે. યથાર્થ જ્ઞાનવડે જીવ હિતાહિત સમજી શકે છે. જેમ ઝેર-વિષ ભક્ષણથી જીવિતને અંત થાય છે ખરે, પણ તેજ વિષને ઔષધિ વડે મારવાથી તે રસાયણરૂપ બની જીવિતનું રક્ષણ કરે છે, તેમ માઠા-અપ્રશસ્ત રાગાદિકનું સેવન કરવાથી એટલે અનિત્ય અશુચિ અને જડ એવા દેહાદિક પદાર્થો ઉપર મિથ્યા મમત્વાદિક ધારણ કરવાથી આત્માનું બગડે છે, પરંતુ શાશ્વત અને પવિત્ર એવી આત્મ તિ જેમને પ્રગટ થઈ છે એવા અરિહંત સિદ્વાદિક પરમાત્મ દશાને પ્રાપ્ત થએલા પરમ પુરૂષને ગુરૂકૃપાથી યથાર્થ ઓળખી, તેનામાં અનન્ય શ્રદ્ધા–પ્રેમ જાગૃત કરી તેનું એકાગ્રપણે ધ્યાન-ચિન્તવન કરવાથી આત્માનું શ્રેય અવશ્ય સધાય છે. અન્ય ચિંતા જાળને ટાળી પરમાત્મતિને તન્મયપણે ધ્યાનાર પોતે જ જ્યોતિરૂપ થાય છે. પ્રથમ પ્રશસ્ત રાગાદિકવડે અપ્રશસ્ત રાગાદિક ટાળી શકાય છે, પછી મરૂદેવી માતા તથા ગૌતમસ્વામીની પેઠે પરમતિનું જ તન્મયપણે ચિન્તવન કરતાં તત્કાળ પ્રશસ્ત રાગાદિકને પણ સહેજે અંત થઈ શકે છે. મનને સ્થિર શાન્ત નિરાકુળ કરવાથી જ નિજ શ્રેય સધાય છે.
ઈતિશમ. લેર મુનિ મહારાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.
આપણી ઉન્નતિને સરલ-સુગમ માર્ગ.
સંયમ અથવા આત્મનિગ્રહવડે આપણું ઉન્નતિને માર્ગ સરલ-સુગમ બનશે. સંયમ એટલે નિજ ઇન્દ્રિયને નિગ્રહ. સંયમ એટલે કોધાદિક કષાયને નિગ્રહ. સંયમ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી ઉન્નતિને સરલ-સુગમ માર્ગ,
૧૪ એટલે મન વચન અને કાયાને નિગ્રહ અને સંયમ એટલે હિંસા, અસત્યાદિક પાપને નિગ્રહ. જેટલે અંશે સંયમનું અધિક સેવન યા પાલન કરાય તેટલે અંશે આપણું ઉન્નતિમાં આપણે અધિક આગળ વધી શકશું. ઈન્દ્રિયનિગ્રહ એટલે આપણી દરેક ઈન્દ્રિયેને અસત માગે પ્રવર્તતાં નિવારીને કબજે રાખવી. ઈન્દ્રિએને કબજે રાખતાં શિખવાથી આપણે કંઈક બીનજરૂરી વસ્તુઓ વગર ચલાવી શકીએ, એટલે ક્રોધ લોભ વશ નહીં થતાં સમતા અને સંતોષવડે આપણા જીવનનિર્વાહ સ્વલ્પ વસ્તુઓથી ચલાવી શકશું. એવી રીતે ટેવાઈ જવાથી આપણી રૂડી સમજ સાથે સંતોષવૃત્તિથી આપણે ઘણાએક પાપ-પ્રપંચાચરણથી સહેજે બચી શકશું અને ન્યાય નીતિ અને પ્રમાણિક વ્યવસાયથી કરેલી કમાઈવડે સુખે સ્વકુટુંબ નિર્વાહ ચલાવવા ઉપરાંત બીજા અલ્પ સવવાળા બંધુઓને તથા બહેનોને પણ તે વડે કંઈક ચોગ્ય આલંબન આપવા આપણે સમર્થ થઈ શકશું. ઇન્દ્રિયનિગ્રહવડે મન પણ સ્થિર થઈ શકશે, રાગ દ્વેષ અને કષાયથી દૂર રહેવાશે અને યથાપ્રાતમાં સંતેષ રાખી શકાશે, જેથી ક્ષમા–સમતા–મૃદુતા (નમ્રતા) અને સરલતાદિ ગુણે ખીલી શકશે. વળી ઈન્દ્રિય અને કષાયનિગ્રહ ચગે મન વચન અને કાચા અથવા વિચાર, વાણી અને આચારની શક્તિ સાચવી શકાશે. અસત-મલીન વિચાર, વાણું અને આચાર ખરી ખંતથી સુધારી લેવા તે સંયમ. મૈત્રી, મુદિતા, કરૂણા અને માધ્યચ્ય અથવા ઉપેક્ષાભાવથી વિચારાદિની શુદ્ધિ સહેજે થઈ શકશે. સર્વ કેઇનું હિતચિન્તવન કરવાને બદલે અહિત–અનિષ્ટ ચિન્તવન કરવું, દીનદુઃખીને યથાયોગ્ય સહાય કરવાને બદલે તેની ઉપેક્ષા કરવી, સુખી કે સગુણીને દેખી સંતુષ્ટ થવાને બદલે મનમાં ખેદ ધરે અને અત્યંત કઠોર કર્મ કરનારની ઉપેક્ષા કરવાને બદલે તેને અનુમોદન મળે એમ વર્તવું એ ખરેખર વિચાર, વાણી અને આચારની મલીનતા ઉપજાવનાર અને વધારનાર બને છે એમ સમજી ઉપરેત મૈત્રી, મુદિતાદિ ભાવનાને દ્રઢ આશ્રય કરી વિચારાદિની શુદ્ધિ કરવી ઘટે છે. એ રીતે આત્મનિગ્રહ કરવાથી હિંસાદિ પાપથી સહેજે નિવતી અહિંસાદિને લાભ લઈ શકાય છે. આત્મઉન્નતિ કરવા ઇચ્છનારે સર્વ પ્રકારની (કાયિક વાચિક અને માનસિક) હિંસાદિકથી દૂર રહેવું જોઈએ. સર્વ જીને આત્મ સમાન જ લેખી ગમે તે કાર્ય કરતાં તેમની રક્ષા કરવી જોઈએ. પ્રિય અને હિતરૂપ થાય એવું સત્ય ઉચ્ચરવું જોઈએ અને અપરાધીનું પણ અહિત નહીં ચિન્તવતાં તેનું કઈ રીતે હિત થઈ શકે તે કરૂણ દ્રષ્ટિથી તે કર્તવ્ય છે. ઉદાર દિલથી સ્વાર્થ ત્યાગરૂપ સંયમનું સંસેવન કરવાથી આપણે આપણું ઉન્નતિ સહેજે સાધી શકશું.
ઈતિશમ. લે મુનિ મહારાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪૨
www.kobatirth.org
દાદાની બિલ્ડિંગ
મુંબઇ
શ્રી આત્માનઢ પ્રકારા.
आत्म विशुद्धि-विचारणा.
( સેાર. )
જીયા ! કરલે કચ્છુ આત્મ વિશુદ્ધિ, પ્રકટે ઘટમાંહિ સુબુદ્ધિજીયા, માનવ દેહ અનુપમ પામી, બ્ય તું શાને ગુમાવે; દશ વિધ દુÖભન્નાની ગણાવે, શાચ સુહૃદ ! સદ્ભાવે. ચિત્ર વિચિત્રતા જાના જગની, સ્વપ્નના ખેલ સમાની; અથવા બાદલ છાંયડી દેખા, પેખા મેઘ કમાની. પુદ્ગલ ભાવમાં રક્ત તું પ્રાણી, માહે મદાંધ બનેલા, ઙ્ગ અને ૫૫ મંત્રના યેાગે, ભાગ થયા તુ છકેલેા. નારૂં મૈં મમ પ્રતિ મંત્રની, સાધના ઘટમાં થાશે; સ્વ સ્વરૂપ પ્રકટાવવા તાહરી, પ્રવૃત્તિ સલ ગણાશે. ક્રોધ માન માયા વળી લાભને, છેડ હવે તું શાણા. રત્નચિન્તામણી સહેજે પામી, વિપ્રપણ તજવાણા. વમાન ભૂત ભાવિ તણું કર, ચિન્તન શુદ્ધ હૃદયથી; તારણ તેહમાં સત્ય જે ભાસે, ગૃહણ કરી દઢ મનથી. આત્મહિત પરહિત દેશહિત, કરવા ઇચ્છા જાગે; ફારવ વીર્ય વિવેકવિલાસી, સાઢું રટના લાગે,
જીયા.
વેલચંદ ધનજી કાપડીયા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
થયા.
યા.
યા.
જીયા.
યા. -
થયા.
વિનાદસૂરિની સત્યતા,( ? )
'
વિનાદસૂરિજી નામની જૈન સમાજથી ઘણે ભાગે અજ્ઞાત કોઇ વ્યક્તિએ પેાતાના સ્વાથી પણાને લઈને મુંબઈમાં પ્રગટ થતા ૮ મુંબઇ સમાચાર ’ તેમજ · લૈકમિત્ર ’ નામના પત્રમાં એક લેખ પ્રગટ કર્યો છે. તેમાં જણાવ્યુ છે કે— રેલ વિહારમાં કાઇપણ શાસ્રીય ખાધ નથી ' આ પ્રમાણે ઉલ્લેખ કરી ‘સ્વર્ગસ્થ મહાત્મા શ્રી વિજ્યાન ંદસૂરિ( આત્મારામજી) મહારાજે પ્રથમ પંજાબ જતાં રેલ વિહાર કર્યાં
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિદસૂરિની સત્યતા? હતે આ પ્રમાણે લખવાની પણ અસત્ય હિંમત કરી છે. અસ્તુ.! આ પ્રસંગે અમે રેલ વિહારમાં શાસ્ત્રીય બાધ છે યા નહીં ?” એ સંબંધી ચર્ચામાં ઉતરવા માંગતા નથી. ફક્ત “ઉપરોક્ત મહાત્માએ રેલ વિહાર કર્યો હતે યા નહિં” એ સંબંધી બીના જૈન સમાજની જાણની ખાતર રજુ કરવા ઈચ્છા રાખીએ છીએ કે જેથી ભાવિમાં સમાજનું ધ્યાન આવી અપ્રમાણિક વ્યક્તિઓના પ્રમાણુરહિત લેખ તરફ દોરાય નહિં.
અહીંઆ (પાલીતાણામાં ) વિરાજમાન તેઓશ્રીના સુશિષ્ય પ્રવર્તક શ્રીમાન કાંતિવિજયજી મહારાજાદિ મહાત્માઓ કે જેઓને દીક્ષા પર્યાય બેંતાલીસ વર્ષનો થઈ ગયો છે અને જેઓએ તેઓશ્રીની વર્ષો સુધી સાથે વિચરી સેવા ઉઠાવી છે તેઓને પૂછતાં જણાયું છે કે-રેલવિહારની વાત તો દૂર રહી, પરંતુ વિહારમાં પણ કઈ દિવસ તેઓશ્રીએ કપડાંના મેજાનો પણ સ્વીકાર કર્યો નહોતો.” સમાજ આથી જાણુ શકશે કે–વિનેદસૂરિજીએ પિતાના લેખમાં જે ઉલ્લેખ કર્યો છે તે તદ્દન જ કપોલકલ્પિત છે. નહિ તો આત્મારામજી મહારાજે પ્રથમ પંજાબ જતાં રેલવિહાર જે સંવતમાં કર્યો તે સંવત તેમજ ગુજરાતના જે સ્ટેશનથી ટીકીટ લઈને પંજાબના જે સ્ટેશને ઉતર્યા તે સ્ટેશનના નામને પોતાના લેખમાં અવશ્ય ઉલ્લેખ કરત.
જે મહેમ મહાત્માએ રેલ વિહાર કર્યો હતો તે જૈન સમાજમાં તેને અંગે અવશ્ય ખળભળાટ થયે હેત, તેમજ તે સંબંધી ચર્ચા પણ તે વખતનાં છાપાંમાં ચાલી હત. પરંતુ તેમ થયું નથી એજ તેઓશ્રીના રેલવિહાર નહિં કર્યાનું અચુક પ્રમાણ છે.
ઉપરોક્ત બીનાને ધ્યાનમાં લઈને જે વિદસૂરિજી પિતાના ઉલ્લેખને સિદ્ધ . કરવા માટે પ્રમાણે ઉછૂત કરશે તે અમે તેનું પ્રમાણવિરહિતપણું યોગ્ય રીતે કરવા ચુકીશું નહિં.
અંતમાં એટલું લખવું વધારે પડતું નહિં લેખાય કે-વિનેશ સૂરિજી કયા ગચ્છના? અને કોના શિષ્ય છે? અને તેમણે કઈ સાલમાં અને ક્યા ગામમાં દીક્ષા લીધી? તેમજ કયા આચાર્ય પાસે અથવા ક્યા ગામના સંઘ પાસે ક્યા ગામમાં જ્યારે આચાર્ય પદવીથી ભૂષિત થયા છે?” આ સંબંધી જિજ્ઞાસા જૈન સમાજમાં કેટલાકને ઉત્પન્ન થઈ છે. આશા છે કે સૂરિજી સ્વયં સમાજની આ અભિલાષાને તૃપ્ત કરશે.
પુણ્યવિજય. (પાલીતાણું.)
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર.
પૂજ્યપાદ શ્રીમાન મૂળચંદજી મહારાજની યંતી. ઉક્ત મહાત્માની માગશર વદ ૬ના રોજ સ્વર્ગવાસ તીથી હવાથી ગુરૂભક્તિ નિમિતે આ સભા તરફથી આ શહેરમાં 'દાસાહેબમાં કે જ્યાં આગળ પૂજયપાદ ગુરૂરાજની પાદુકા છે ત્યાંના જિનમંદીરમાં પૂજા ભણાવવા તેમજ આંગી ભાવના તેમજ રવામીવાત્સલ્ય વગેરે કરી જયંતી ઉજવી ગુરૂભકિત કરવામાં આવી હતી, પૂજા આંગી સ્વામીવાત્સલ્ય વગેરે શેઠ નાગરદાસ તથા ઉજમશીભાઈ પુરૂષોતમદાસ રાણપુરવાળા તથા શેઠ ઝવેરભાઈ ભાઈચંદ ભાવનગરવાળા તથા શેઠ હાવા દેવજી પરવડવાળા વગેરે તરફથી આવતી રકમમાંથી કરવામાં આવેલ હતું. ગામ ખડાલા (ભારવાડમાં શ્રી આત્મવલ્લભ જૈન લાઇબ્રેરીની સ્થાપના.
શ્રીમાન પંન્યાસજી મહારાજશ્રી ઉમંગવિજયજી તથા મુનિરાજશ્રી દેવેન્દ્રવિજયજીના ઉrગામમાં પધારવાથી ત્યાંના શ્રી સંઘે પાવાપુરી તથા શ્રી શત્રુંજયની રચના કરવા સાથે અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ શરૂ કર્યો હતો મૈનએકાદશીના રોજ ઉપરોકત જણાવેલ લાઈબ્રેરીની સ્થાપના ઉકત મહાત્માના પવીત્ર હાથે થયેલ છે મહોત્સવ પૂર્ણ થયા બાદ મંદીરછના હિસાબની ચોખવટ પણ કરવામાં આવશે. ઉકત લાઈબ્રેરીનું સ્થાપન કરી પન્યાસ શ્રી ઉમંગવિજયજી મહારાજે ખરેખરી ગુરૂભકિત દર્શાવી છે.
શેઠ મોતીચંદ હેમરાજનો સ્વર્ગવાસ જામનગર નિવાસી અને વેપારઅર્થે મુંબઈ રહેતાં ઉકત બંધુ સુમારે બાવન વર્ષનાવયે ટૂંક માંદગી ભોગવી હમણું ડા દિવસ ઉપર જ મુંબઈમાં પંચત્વ પામ્યા છે. તેઓ સ્વ ભાવે સરલ, શાંત, મળતાવડા અને દેવ, ગુરૂ ધર્મ પ્રત્યે પૂર્ણ શ્રદ્ધાવાળા હતા અને ખરેખરા તેઓ એક દાનવીર હતા. આ સભાના તેઓ લાઈફમેમ્બર હવા સાથે પૂર્ણ પ્રેમ ધરાવતા હતા. સ્વર્ગવાસી પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરી ( આત્મારામજી ) મહારાજના પૂર્ણ ભકત હતા, રથી તે મહાત્માની સ્વર્ગવાસ તીથી જેઠ સુદ ૮ ના રોજ શ્રી શત્રુંજય ઉપર તે મહાત્માની
જ્યાં મૂર્તિ પ્રતિષ્ઠીત કરેલ છે તે સ્થળે દરવર્ષે એટલે શત્રુંજય ઉપર મોટી ટુંકમાં પૂજા, આંગી લાઈટ ભાવના વગેરે તેમજ સ્વામી વાત્સલ્ય કાયમ ઉપરની તીથીએ થયા કરે તેને માટે એક સારી રકમ ગઈ શાલ આ સભાને ભેટ આપવાનું કહી ગયેલ છે તેઓ એક અનન્ય ગુરૂ ભકત હતા તેઓના વર્ગ પાસથી આ સભાને તેમની પૂર્ણ ખોટ પડી છે ને તે માટે આ સભાને સંપૂર્ણ દીલગીરી છે. તેમના ધર્મ પત્ની તથા પુત્રોને અમેં દિલાસો આપીએ છીએ અને પોતાના પિતાના પગલે ચાલવાસુચના કરીએ છીએ તે સ્વર્ગવાસીનાં પવિત્ર આત્માને પૂર્ણ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ ઇચ્છીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી
--00:
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અનુ . તેની | દરકા . આવી
૨-૦૧
TIT
१७ इह हि रागद्वेषमोहाद्यभिभूतेन संसारिजन्तुना शरीरमानसानेका तिकटुकदुःखोपनिपातपीडितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः
.
पुस्तक १८ ] वीर संवत् २४४७ પાત્ર આભ સંવત્ ૨૫. [in ૬ હો. સાચા મિત્રનાં શાÀક્ત લક્ષણ.
( લેખક સગુણાનુરાગી પૂવિજયજી મહારાજ )
For Private And Personal Use Only
આપણને પાપ–માથી ( પાપાચરણકરતાં ) નીવારે—પાછાવાળે; હિત માર્ગમાં ( સુકૃત્ય કરણી કરવામાં) જોડી આપે, આપણા સદ્ગુણ ઢાંકે-લાકમાં ઉઘાડા ન કરે પણ શાન્તિ અને સભ્યતાથી સુધારવા પ્રયત્ન કરે, આપણા સદ્ગુજ્ઞાના ખુબ વિસ્તાર કરે જેથી ગુણાનુરાગી જના તે તે ગુણુનું અનુકરણ અને આસેવન કરે, ખરી કષ્ટીના વખતે અનાદર ન કરે-દુ:ખમાં સહભાગી બને, અને તેવા દરેક પ્રસંગે ચેાગ્ય આલંબન-ટેકા આપી સ્વમિત્રતા;સાર્થક કરે. ઉદાર-નિઃસ્વા મિત્રામાં ઉપરનાં લક્ષણા અવશ્ય હાવાં જોઇએ. પ્રગટ કે પરાક્ષ દુ:ખનાં ખરાં કારણુ સ્પષ્ટ પણુ સમજાવી એથી દૂર રહેવા ( બચવા ) આપણને સવેળા ચેતવણી આપે અને હિત સુખકારી કામ કરવામાં ઉત્સાહિત કરે, આપણી એમ અન્ય કોઇ જાણવા ન પામે તેમ તે સુધારવા કુનેહ વાપરે, સર્વત્ર ગુણના વિકાશ થાય તેવા પ્રયત્ન કરે અને ખરી વિપદા વખતે ખરાખર, સંભાળ લહી આપણે ઉદ્ધાર કરવા સદાય સાવધાન રહે. એમ અનેક રીતે સન્મિત્રા પાત પાતાની પવિત્ર ફરજ મજાવે, ખરી મિત્રની ખરી પરીક્ષા ખરી કસેાટીના પ્રસ ંગે થવા પામે છે. સાચા
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. મિત્રો સ્વાર્થ ત્યાગીજ હોય છે, સ્વાર્થ અંધ હોતા નથી. સ્વાર્થ સાધવામાંજ તત્પર રહેનારા કપટ મિત્રેથી કદાપિ કલ્યાણ થઈ શકે નહીં. સીમિત્ર ઉદાર આશય વાળા-ગંભીર પેટના હોય છે. હંસની જેવા ઉજવળ વિવેકથી શોભતા હોય છે. ગમે તેવા વિષમ પ્રસંગે સેનાની જેમ તેમને વાન વધતું જાય છે. એવા ઉત્તમ કલ્યાણ મિત્રેનેજ સંગ સહુને સદાય !
| સ્વાર્થ ત્યાગ અથવા સંયમ વડે આપણે આત્માજ આપણે સાચો મિત્ર બને છે. અને સ્વાર્થ અંધતા અથવા સ્વછંદતા વડે એજ આપણે આત્મા આપણે શત્રુ બને છે. આત્માજે સ્વર્ગ અને આત્માજ નરક રૂપ બને છે. સુખ અને દુઃખને કર્તા આત્મા પિતેજ છે. અને તે તેમાં નિમિત્ત-કારણ રૂપજ હોઈ શકે. સુજ્ઞ શાણા જને સુખ દુઃખ પ્રસંગે અન્ય ઉપર મિથ્યા આરેપ કરતા નથી. તેઓ તે સિંહની પેરે પિતાનાજ સાચા પુરૂષાર્થ ઉપર આધાર રાખતા હોય છે. કેવળ મુગ્ધ જનેજ અજ્ઞાન વડે અન્ય ઉપર મિથ્યા આરોપ કરે છે. અને શ્વાનની પેરે પિતાની નિર્બળતા–દુર્બળતા સિદ્ધ કરે છે. આવા કુમિત્ર-કપટ મિત્રેથી પ્રભુ આપણને સદા બચાવે.
વિવેકાત્મા પિતાના મનને અને ઇન્દ્રિય ગુણને મોકળા નહીં મૂકતા-સ્વછંદ પણે ફરવા નહીં દેતાં તેમને ઠીક લગામમાં રાખે છે. જેથી સ્વભાન ભૂલાય અને કર્તવ્ય ભ્રષ્ટ થવાય એવા માદક પદાર્થથી દૂર રહે છે. ક્રોધ–રેષ–માન–અહંકાર માયા-કપટ, અને લાભ–તૃષ્ણાને શાંત કરવા ડહાપણભરી ક્ષમા–સમતા, નમ્રતા મૃદુતા; જુતા–સરલતા અને સંતોષ–અમૃતનું સદાય સેવન કરે છે. નિદ્રા-તંદ્રા આલસ્યને દૂર કરવા તથા પ્રકારના સદુઘમને સેવે છે. અને નકામી કુથલીઓમાં પિતાને અમૂલ્ય સમય નહીં વિતાવતાં, તાત્વિક જ્ઞાન–અનુભવ પ્રાપ્ત થાય તેવા ઉત્તમ શાસ્ત્ર યા કલ્યાણ મિત્રના સત્ સમાગમમાંજ સ્વ સમયને વીતાવે છે.
ઈતિશ.
સર્વ સાધારણ હિત વચને. (લેખક–સદગુણનુરાગી કપૂરવિજયજી મહારાજ)
આ હારે (વ્હાલે) અને આ પરાયો (દવેલો) એવી ભેદ ભાવના સંકુચિત મન વાળામાંજ હોય છે. જેમનું મન વધારે સાંકડું તેમનામાં ભેદ ભાવના અધિક અને જેમનું મન જેટલું મેટું (ઉદાર) તેટલી ભેદ ભાવના ઓછી. જેમ જેમ આપણું મન મોટું ઉદાર બનતું જાય છે, તેમ તેમ બેટી કલ્પિત ભેદ ભાવના શાન્ત (વિલય) પામતી જાય છે અને ઐક્ય ભાવ (અભેદ ભાવ) ને ઉદય થતા
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સર્વ સાધારણ હિત વયને.
૧૪૭ જાય છે. અત્યંત ઉદાર ( નિઃસ્વાર્થ ) આશાવાળા મહામાને તે આખી દુનીઆ (સમસ્ત પ્રાણી વર્ગ) કુટુંબ રૂપ સમજાય છે. વળી વિચાર વાણી અને વર્તનમાં તેઓ એકતાને અનુભવે છે. અને પિતાના પવિત્ર દ્રષ્ટાન્તથી આખી આલમને એવી પવિત્ર એકતાને ઉત્તમ પાઠ શીખવે છે.” “ કલ્યાણના અથી જાએ ઉત્તમ રહેણી કરણીવાળા તત્ત્વો પાસે વિનય બહુમાન પૂર્વક ધર્મનું રહસ્ય સારી રીતે સાવધાનતાથી સાંભળવું અને તેનું યથાર્થ મનન કરીને તેને નિશ્ચિતાર્થ હૃદયમાં એવી રીતે સ્થાપિત કર કે જેથી આત્માને અંતે દુઃખ દાયક થાય એવું કોઈ પણ જાતનું પ્રતિકૂળતાવાળું આચરણ કઈ પણ પ્રાણી પ્રત્યે આચરવા સ્વપ્નામાં પણ વિચાર થાય નહીં તેમજ તથા પ્રકારની અહિત તાપ ઉપજાવનારી વાણી પણ વદી શકાય નહીં
છે સહનું સદાય હિત ચિન્તન કરવું તે મૈત્રી ભાવ, પરનાં દુઃખ હરવા દરેક શકય પ્રયાસ કરે તે કરૂણા ભાવ; પરને સુખી દેખી દીલમાં રાજી થવું તે મુદિતા ભાવના અને પરના અસાધ્ય દેષની તરફ રાગ દ્વેષ રહિત સમભાવ રાખવે તે માધ્ય અથવા ઉપેક્ષા ભાવ પવિત્ર રસાયણની જેમ એકાન્ત હિતકારી હોવાથી અવસ્ય આદરવા ગ્ય છે.”
“ વિચાર, વાણી અને વર્તનમાં પિતે પૂર્ણ રીત્યા પવિત્ર હોઈ, ત્રિભુવનવત સહકઈ પ્રાણું વર્ગને શ્રેણી બંધ ઊપગારો વડે સંતેષ ઉપજાવતા અને અન્યમાં લેશ માત્ર પણ ગુણ દેખી દીલમાં રાજી રાજી થનારા કઈક વિરલા સજજને આ પૃથ્વી તળને પાવન કરી રહ્યા છે. એવા સજજનેથીજ પૃથ્વી રત્નગર્ભા લેખાય છે તે યથાર્થ છે.” આપણે પણ આપણું આચરણ સુધારી, સ્વાર્થ ત્યાગ કરી, સુસંયમ વડે સ્વ પર કલ્યાણ સાધવા જરૂર પ્રયત્ન કરશું. આપણું ભવિષ્ય સુધારવા (ઉજવળ બનાવવા) આપણે આપણી ફરજ બજાવશું. સહેજે મળેલી સેનેરી તક વ્યર્થ ગુમાવી નહી દેતાં તેને સાર્થક કરી લેશું.
મદ (Intoxication) વિષયાસક્તિ (Sensual appetite) કષાય, (ક્રોધ, અહંકાર, માયા, લેભાદિક ) આલસ્ય અને કુથલીઓ કરવામાં કાળ ક્ષેપ કરો એ અત્યંત અહિતકર છે.”
ગમે તેવા સમ વિષમ પ્રસંગમાં મનની સ્થિરતા સ્થાપકતા (સમતોલ પણું) જાળવી રાખવું એ બહુજ હિતકર હોઈ ખાસ આદરણીય છે. એથી આત્મામાં અપૂર્વ શાન્તિને પ્રગટ અનુભવ થઈ શકે છે. ” સ્વર્ગનાં સુખ અને મોક્ષનાં સુખ પરોક્ષ છે ખરાં, પણ રાગ દ્વેષના અભાવ રૂપ સમભાવ (સમતા-સ્થિરતા-પ્રશમ) જનિત સહજ સ્વાભાવિક સુખો આત્મ પ્રત્યક્ષજ છે અને વિરલ સદ્ભાગી અને તે મેળવી શકે છે.
ઈતિશમૂ.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના,
લેખક–એક જૈન
(ગતાંક પૃષ્ટ ૧૩૫ થી શરૂ) ૧ અભ્યાસ ક્રમ એ સરસ ગોઠવવામાં આવ્યું છે અને કે પાય પુસ્તકે એવી રીતે ગોઠવવામાં આવ્યા છે કે ભણવામાં કઈ જાતને કંટાળો ન આવે
૨ શિક્ષકે એવા સારામાં સારા રોકવામાં આવ્યા છે કે જેઓ પ્રેમથી થોડા વખતમાં સારો અભ્યાસ કરાવી શકે છે.
૩ અભ્યાસની સામગ્રી–પુસ્તકે, નકશાઓ, લેખનના સાધને વિગેરે સંપૂર્ણ પ્રમાણમાં પુરા પાડવાની ગોઠવણ છે, તેમજ જે રીતે અભ્યાસ સરળ થાય તેવા ઉપગમાં આવતા દરેક સાધન જે કેળવણી ખાતા તરફથી તૈયાર થયા છે, તે અહીં રાખવામાં આવ્યાં છે. અને જૈન શાસ્ત્રોમાં ઉપયોગી થાય તેવા સાધને તૈયાર કરાવી રાખવાની ગોઠવણ કરી છે. (જેમકે સમેત શિખરનું વર્ણન સમજાવવું હોય તેની હકીકત વંચાવવી અને યાદ રખાવવી એટલાથી જે મુશ્કેલી છે તેના કરતાં સરસ રીતે જ્ઞાન આપવા સમેત્ત શીખરને સ્થલવાર અને સારી રીતે તૈયાર કરાવેલ નકશે સહેલાઈથી જ્ઞાન આપશે અને તે યાદ (ખ્યાલમાં) પણ જલતી રહેશે.
૪ લખવા વાંચવાનું સાહિત્ય સારી રીતે કામ કરી શકાય તેવું પુરૂં પાડવામાં આવે છે.
જેવાકે—૧ પુસ્તકે મુકવા ના કબાટ કે પેટી (૨) પાત્ર વિગેરે મુકવા પાટલે (૩) ઘડા વિગેરે મુકવાડીએ. લખવા માટે ઢાળ પડતી પાટલી, અચિત્ત શાહી માટે છાછરા ખડીયા, પેન્સિલે, દરીયે, સામાન્ય બેસવા માટે લાકડાનું આસન (જરૂર વિદ્વાનેને જણાય તે), ચોમાસામાં પાટ વિગેરે એક એક મુનિ મહારાજાઓ માટે અલગ દરેક ચીજો પુરી પાડવી. | # એક ગ્રેજ્યુએટ થનાર વિદ્યાર્થીના હાથમાંથી લગભગ ૨૦૦૦) પુસ્તકે નાના મોટા ફરી જતાં હશે. કારણકે પ્રાથમિક અભ્યાસ સારે હોય, અને તે થોડા છતાં કમથી અને પદ્ધતિસર તેમજ સમજ પૂર્વક અભ્યાસ સ્કુલની પદ્ધતિથી થતો હોવાથી ઊંચ કેટીના પુસ્તકામાં પણ પ્રવેશ થઈ શકે છે, તેવી જ રીતે અહીં પણ સમજવાનું એ છે કે, જેઓ પ્રાથમિક અભ્યાસ, પદ્ધતિસર પસાર કરી મોટા મોટા ગ્રંથમાં સારી રીતે પ્રવીણ થઈ શકે છે. તેથી ઘણું મેટા મેટા ગ્રંથના નામથી ભડકવાનું નથી, જે જે ગ્રંથોનાં નામ લખ્યાં છે, તેમાં ફેરફાર શું કરવું પડે તેમ છે, પછી નિયત કર્યા પછી જે નક્કી થાય તે ધોરણો રૂપે સ્વીકારવાનું છે. માત્ર આમાંના વિષયોને તેને લગતાં ગ્રંથો જે સૂચવ્યા છે તે માત્ર દિગ્દર્શન ૩૫
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની જિના. ૧૪૯ પ. તે સિવાય જે જે સામગ્રી જોઈએ તે ખાસ દરેક વર્ગના મી આપેલા મુખ્ય મુનિને લિખિત સુચના આપે બધી ચીજો પુરી પાડવામાં ખાસ એક માણસની નીમણીકા કરી છે, તે માણસ સંસ્થાના વ્યવસ્થાપકોએ નીમી આપેલી ચીજે ગમે તેટલે ખચેપુરી પાડી શકે તેવી ગોઠવણ કરી છે. નીયમ ઉપરાંતની ચીજ માટે તે સંસ્થાના ઉદેશ અને મૂળ તત્વના વિચાર કરનારાઓને જાહેર કરવું. તેઓ વિચાર અને ચર્ચા લાવ્યા પછી. સંસ્થાને અંગે જરૂર ધારશે, અને તેને સંસ્થાના તમાં દાખલ કરશે તે પુરી પાડવામાં અડચણ નથી.
૬. ઉંચ કોટીના અભયાસના ઘેરણની પરીક્ષા પસાર કરનારને શાસ્ત્રીય નિયમો પ્રમાણે પઢીઓ આપવામાં આવશે જેમકે –ગણિ, પન્યાસ, ઉપાધ્યાય વિગેરે.
૭. કઈ પણ ગચ્છના મુનિ મહારાજ પિતાની સામાચારી પ્રમાણે ક્રિયા કરી શકશે. પણ તેને ક્રિયા ફરજીઆત કરવી પડશે અને તે શિક્ષણ સાથે; કેમકે ક્રિયાનું પ્રેકટિકલ શિક્ષણ આપી અને ક્રિયા કરાવી શકે એવી વ્યક્તિઓની નીમjક રહેશે. પરંતુ ક્રિયાના સંબંધમાં પરસ્પર ચર્ચા કરવા દેવામાં નહીં આવે.
૮. એક સારી લાયબ્રેરીની સગવડ રહેશે કે જેમાં જૈન ધર્મના છપાયેલા દરેક (ઘણાં ખરા) પુસ્તક તેમજ ઈતર દર્શનના કે દેશના સાહિત્યના ખાસ ખાસ પુસ્તકો સંગ્રહિત કરવામાં આવ્યા છે, તેમજ તેવાં માસિક, વર્તમાનપત્ર ભિન્નભિન્ન ભાષાના પસંદ કરી કરીને મંગાવવામાં આવશે. અધિકાર પ્રમાણે વાંચનક્રમ પણ ગોઠવી આપવામાં આવશે અને તે વાચન ઘણે ભાગે ફરજયાત રહેશે.
૯ ચાતુર્માસ માટે, ધૈડિલ, માત્રક માટે પણ શાસ્ત્રમાં બતાવ્યા પ્રમાણે ગ્ય વ્યવસ્થા સર સગવડ કરવામાં આવી છે.
સિવાય અભ્યાસીઓને ટાઈમ નકામે ન જાય, અને તે જલ્દી અભ્યાસ કરી શકે તેવી ગોઠવણ પહેલેથીજ કરેલી જશે. અને તે ગોઠવણ ઘણુંજ વિચાર પૂર્વક છે, અને તેનું કારણ એ જ કે જૈન શાસ્ત્રના અભયાસ સાથે ચાલુ જમાનાને અને જૈન સમાજની હાલની સ્થિતિ અને ચાલુ વિચારેથી સ્વીકૃત થઈ શકે તેવાજ બાહ્ય વિષયો પણ લીધા છે. આમ બાહ્ય અંતરની સંધી ઠીક થઈ શકે છે, એમ લાગે છે. એકલા જૈન શાસ્ત્રના અભયાસથી કાર્ય સાધક થઈ પડાતું નથી. તેમજ એકલા બાહ્ય અભયાસથી જૈન શાસનના ઉદયને ઉદ્દેશ કરે રહી જાય છે (ટુંક બુદ્ધિથી કદાચ પ્રશ્ન થાય કે જૈન મુનિ મહારાજાઓને આટલું બધું ભણવાની તેમજ વળી મિથ્યાવીના ગ્રંથે ભણવાની શી જરૂર છે ? જવાબ માત્ર એટલેજ કે જેનો સર્વજ્ઞ પુત્ર કહેવાય છે. માટે તેણે સર્વ ( ઘણું ખરી ) બાબતો જાણવી જ જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
થએલી છે તે ગોઠવણ ચિત્ત પસંદ થાય તેવી રીતની છે. કારણકે આ સંસ્થાની સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ પ્રવૃત્તિ અંધ પ્રવૃતિ જેવી કે એકાદ વ્યક્તિના મગજ પ્રમાણે કે યથા કથંચિત પ્રવર્તતી જ નથી. કેઈ પણ પ્રવૃત્તિ માટે એક ખાસ વિચારક મંડળ દ્વારા ઉહાપોહ કરાવી. સંજોગ, શાસ્ત્રો, લોક, અને ઉદેશને ધ્યાનમાં રાખી નિયમિત કરાવેલ હોવાથી તેમાં રાઈ પણને ફરીયાદને અવકાશ નહિ રહે ટુંકમાં દરેક પ્રકારની સામગ્રી પુરી પાડવા આ સંસ્થા તૈયાર છે.
૯. છતાં પણ નીચેની બાબતે પર અભ્યાસીઓનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવા રજા લઈએ છીએ.
૧. આ સંસ્થાની વ્યવસ્થા વાંચી તેના તરફ પુરતો પ્રેમ થયું હોય અને અભ્યાસ કરવા જીજ્ઞાસા હેય તેમણે જ સંસ્થા તરફનું પ્રવેશક પત્રક ભરવું, તે પત્રકમાં જેની આજ્ઞામાં છે તેની સહી અને ભલામણ પત્ર તેમજ તેમના તરફનું સટિપીકટ પણ જોઈશે. જેના ફાર્મ પણ સાથેજ હશે તે દરેક ભરી મેકલાવી ત્યાર પછી સંસ્થાને પરવાનગી પત્ર મળે ત્યારે સુખેથી પધારવું.
૨. સંસ્થામાં દાખલ થયાકે તુરત નિયત કરેલા નિયમેથી અને સંસ્થાની (ઉપયોગી) હકીકતથી એક ઠવાડીયામાં વાકેફ કરવામાં આવશે. અભ્યાસીઓ માટે જે મુખ્ય કાયદાઓ અને પેટા કાયદાને અમલ બરાબર રીતે થતું હોવાથી તે પાળવામાં ખામી જણાતા સંસ્થા તરફથી કાયદા પ્રમાણે પ્રાયશ્ચિત (શિક્ષા) ઠરાવેલ છે. આ બાબતમાં શાસ્ત્રનો આધાર પુરે પુરો લેવામાં આવ્યો છે, કારણ કે જૈન શાસ્ત્રકારોએ એક દિવસના દિક્ષિતથી માંડીને ચાવત્ પૂર્વધર કે ગણધર માટે ક્રમસર ગુન્ડા પ્રમાણે શિક્ષાઓ (પ્રાર્યાશ્ચત ઠરાવેલ છે. માત્ર તેને આ જમાનામાં પાળી શકે તેટલા જુદા કાઢયા છે. અને બોર્ડ પર લગાવ્યા છે, કેમકે વિદ્વાન આચાર્યો અને પૂર્વધરે વિગેરેને લાગુ પડતી પ્રાયશ્ચિત્તોની જરૂર નથી કેમકે અહીં તે અભ્યાસી મુનિયા છે. માટે અભ્યાસક (શિક્ષ) ને લગતી શિક્ષાઓના સંગ્રહ છે. તેમાં પણ ધેર વાર ચઢતા ઉતરતો કમ હોવાથી શિક્ષાઓ–પ્રાયશ્ચિતે પણ તે પ્રમાણે ગોઠવાયા છે. કમ પ્રમાણે અને ગુન્ડા પ્રમાણે શિક્ષા ઠરાવેલ હેવાથી શિક્ષા શબ્દથી ભડકવાનું નથી, કે મે ત્રાસ આપવામાં આવતો હશે. તેમજ સમજવું કે વારંવાર ગુન્હો કરનાર કે નકારી ડબલ કરનારાઓ માટે સખ્ત સષ્ઠ શિક્ષાઓ અને તેમને સંસ્થા આ કૃત થવું પડશે. આખી સંસ્થામાં અભયાસ કરનારાએને એક સમુદાય ગચ્છ કે સંઘાડા ગણે, તેની બહાર કાઢવાને શાસ્ત્રમાં પણ હુકમ છેજ.)
૩. જે જ ટાઈમે જે જે કામે ઠરાવેલાં છે, તે જ પ્રમાણે વર્તવું પડશે. જેઓ અનુમાનથી ટાઈમ નહી સમજી શકે તેઓને સંસ્થાની મેટી ઘડીઆલના ટાવર
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જેને મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના. સૂચના આપશે, તેમ છતાં પા કલાકે કે અરધી કલાકના થોડા થોડા વખતમાં કામ કરવા માટે જે વર્ગમાં (પ્રાથમિક વર્ગોમાં ટાઈમસર કામ કરવાની પ્રેકટીસ નહીં પડી હોય તેઓને) ઘંટડીના અવાજ છે. બીજા કોઈ નિદોષ સાધન દ્વારા ઉપરી તરફથી સૂચના આપવાની ગોઠવણ રહેશે. આવી રીતે ટાઈમસર વર્તવાની ટેવ પાડવામાં આવશે. ટેવ જેમાં પડી જાય છે તેવા વર્ગોમાં આવા સાધનાની સગવડ રાખવાની જરૂર નહીં રહે. પ્રમાદથી કે બેકાળજીથી ટાઈમ પ્રમાણે નહીં વર્તનારને આ સૂચના છે. ટાઈમે અભયાસના, કિયાના, આરામના, ગોચરી પાણીના, સુવાના, બહાર જવાના, દર્શન વિગેરેના વેગ્ય ટાઈમે ગોઠવ્યા છે અને જેમ બને તેમ ટાઈમ એ છે જાય તેવી સગવડ પૂર્ણ રાખવામાં આવી છે.
૪. અભ્યાસના ધોરણે ઠરાવવામાં આવ્યા છે, તે પ્રમાણે જ અભ્યાસ કરવાને છે અભ્યાસ વખતે કલાસમાં પર્યાય પ્રમાણે બેસવાનું છે. અભ્યાસના વિયના માર્કો નું પત્રકપુરાશે, અને વાર્ષિક સરવાળો તથા પરિક્ષાના માર્કોપર ધ્યાન રાખી આગલા ધોરણમાં ગમે તેને એટલે સારા માર્કવાલાને ચડાવવાનો નિયમ છે. પછી દિક્ષા પર્યાય ઓછો હોય કે વધારે હોય, પણ મહેનતુ કે બુદ્ધિમાન આગળના ધોર
માં ચડી જશે, માત્ર પોતાના કલાસમાં બેસવાનો ક્રમ દિક્ષા પર્યાય પ્રમાણે રહેશે. આમ કરવાથી વડીલનું માન અને બુદ્ધિમાન કે મહેનતુની કદર એમ બંનેવાનાં સચવાય છે. [ કલાસમાં બેસવા, લખવા, વિગેરેની એવી ગોઠવણ રહેશે કે કંટાળે ન આવે અને સ્થિરતાથી નિયત વખત સુધી બેસી શકાય, તેમજ બેઠક અને શિક્ષકેના આસને એવી રીતે ગોઠવવામાં આવશે કે શિક્ષકો પણ વીના કંટાળે અને આરામથી પિતાનું કામ કરી શકે, અને ગૃહસ્થ શિક્ષક પાય તે મુનિનું માન જળવાઈ રહે તેવી રીતે બેઠક ગઠવી રાખેલી વાથી ચારિત્ર ધર્મના અપમાનની શંકા કોઈ પણ શ્રદ્ધાળુ હૃદયે ન કરવી. આ ગોઠવણ પડદાની ગોઠવણથી કે એવી બીજી રીતની રચનાથી થઈ શકે, તેમ જણાય છે અથવા કેમ થઈ શકે, તેને માટે વિચાર કરી કેઈ બુદ્ધિમાન પુરૂષ દ્વારા તરકીબ મેળવવી જોઈએ. ]
૫. રજાના દિવસે માં જે જે કામ સંસ્થાએ ઠરાવી રાખ્યું છે તે તે પ્રમાણે વર્તવું અને બાકીના વખતમાં આરામ કે અંગત કામ કરવાની છુટ છે [કાપ કાઢો કપડાં સીવી લેવાં, ઉપગી દોરા બનાવી લેવા, પુક્તકે કે ઉપધી બરાબર ગોઠવી લેવી, આગળ પાછળના કાચા અભ્યાસ ઉપર ધ્યાન આપવું અને આમાનું કોઈપણ કામ ન હોય તે આરામ અને શાંતિ લેવી, રજાએ પાળવાની મુખ્ય એ જરૂર છે. અભ્યાસી અને અધ્યાપકને વિશ્રાંતિ મળવાથી બીજા અઠવાડીયા માટે દરેક તૈયાર થઈ જાય છે, અને મગજ તા થાય છે, જે સતત અભ્યાસ ચલાવવામાં આવે તો આપણને લાગે કે કામ થાય છે, પણ અધ્યાપક બરાબર કામ કરી શકે તે પણ
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અભ્યાસીને પરિશ્રમ નકામો જાય. બેમાંથી એકને શ્રમ નકામે થાય એટલે શાળાની બધી મહેનત નકામી. આ અનુભવ અભ્યાસીને હશે જ કે સતત અભ્યાસથી શરીરને પણ ધકકે પહોંચે છે. રજાના દિવસેમાં વ્યાખ્યાન કે ભાષણને ટાઈમ હોય તે, તે બાદ કરતાં, પર્વ હાય તો તેમાં ઠરાવેલા અનુષ્ઠાન કરવાને ટાઈમ બાદ કરતાં બાકીના ટાઈમમાં આરામ લે.
૬. ગોચરી પાણીના નિયમો સંસ્થા તરફથી નિયત કરવામાં આવ્યા છે. તે પ્રમાણે ખાસ વર્તવાનું છે, ગોચરી પાણીમાં નિયમિત વર્તવા એક વ્યક્તિની નીમ
ક કરેલી છે [ ગ્ય ચિત્તવૃતિવાળા અને અપક્ષપાત પ્રમાણે વર્તનાર, તેમજ શાસ્ત્રીય નિયમે તેમજ સંસ્થાના નિયમના હેતુ સમજનાર એગ્ય જૈન મુનિ મહારાજને આ કામ સંભાળવા વિજ્ઞપ્તિ કરવામાં આવેલ છે. તેઓ તરફથી અસંતોષ જણાય તે લિખિત સુચનાથી તુરત તપાસ થશે અને યોગ્ય વ્યવસ્થા તુરત કરવામાં આવશે, પણ બનતા સુધી તેમ કરવાને પ્રસંગ જ ઓછો આવવાને, કારણ કે ધારા ધરણે ઘડતા પહેલાં તેમજ ઉપરીની નિમણુંક કરતાં પહેલાં દરેક લાયક કામોનો વિચાર કરી તેમજ ભવિષ્યમાં આવી પડતા કે, આવી પડવા સંભવિત સંજેગેનો ખ્યાલ લઈ વ્યવસ્થા કરેલ હોવાથી તેમ કરવાને વખત ઓછો આવવાને દરેક સમજી શકે તેમ છે. બીન કાયદેસર કે ગમે તેમ પ્રવૃત્તિ કરાવવાથી કે ગમે તેવા ઉપરી નિમવાથી તે કામ કદાચ તત્કાલ ચાલે પણ પાછળથી તે કામને ધકકે લાગે એટલું જ નહિં પણ તે મોટા મોટા કામને કે મુખ્ય મુખ્ય બાબતેને એટલે સં. સ્થાને ધકક લાગે, કેમકે અભ્યાસીઓ ચાલ્યા જાય. સંસ્થા સાથે વૈમનસ્ય થાય, સં. સ્થાઓ ઉપરથી સમાજને પ્રેમ ઉડી જાય બીજી સંસ્થાઓ નીકળતી અટકે. નાના સંજોગેની ગોઠવણ કરવાનું આ પરિણામ છે. એટલા માટે આ સંસ્થાનું એક ધોરણ જણાવી ગયા કે, કેઈ પણ પ્રવૃત્તિ દીર્ઘ વિચારથીજ રહેવાની; કદાચ ખર્ચ અને મહેનત પડે પણ ગોઠવણ દરેક બાબતની બરાબર કરવાથી બધું પાણીમાં ન જાય. ]
૭. દાખલ થવાનું ફોર્મ ભર્યા પછી પણ અમુક વખત સુધીમાં અમુક અમુક જાતની રૂબરૂમાં તેમજ છુપી રીતે પરીક્ષાઓ કર્યા પછી પણ સંસ્થાના સંચાલકો વધુ મતે ઠરાવ પસાર કરી સંસ્થામાંથી વિહાર કરવા વિજ્ઞપ્તિ કરી શકશે. તદન અયોગ્ય અને અશક્ત માટે આ સંસ્થા નથીજ [ છતાં એટલું તે ખરૂંજ કે સંસ્થા શરૂ કર્યા પછી એકદમ અભ્યાસીઓને ન બોલાવવા, પણ બધી ગોઠવણ કરીને બેલાવવાથી વિચાર પૂર્વક કરેલી ગોઠવણની અસર થશે–અને તે પ્રમાણે વર્તવાનું શરૂ કરી દેવું જ પડે. એ ખાસ નિયમ છે. આપણે કોઈ જાતની તૈયારી કે રીતસર ગોઠવણ ન હોય તે પહેલાં બોલાવીએ અને ચાલુ સંજોગો પ્રમાણે ગમે તેમ
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના.
૧૫૩ વર્તવા દઈએ પછી ધારા ધોરણે ઘડીએ તે તે નિયમ પસાર થવા મુશ્કેલ પડે અને કદાચ પસાર થાય, તે પણ અનેક જાતને કંટાળો વચમાં આવી જાય. પ્રથમની ભૂલનું કેબીન ખ્યાલનું આ પરિણામ પહેલેથી જ ન બને અને જેમ બને તેમ યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હોય અને તેમાં કદાચ કઈ કાયદા ભારે પડતા હોય તે પણ આવનાર સહેલાઈથી વતી જાય એવો મનુષ્ય સ્વભાવનો નિયમ છે જેમકે ટીકીટની બારીની પાસે રાખેલ કઠેડો અને ઉભે રહેલ પિલીસ, આ ગોઠવણથી ગમે તેવા માણસને એ ક્રમમાં ગોઠવાઈ જઈ ટીકીટ લેવી પડે છે જે તેઓએ તે પ્રમાણે ગોઠવણું ન કરી હતી તે ટીકીટ માસ્તરની શી દશા થાત ? જે કઈ સ્ટેશને આ નિયમ પ્રમાણે વર્તવામાં નથી આવતું અને ત્યાંના માણસ ગમે તેમ વર્તવા દે છે તે પ્રસંગે છુટ થઈ ગયા પછી કાયદો ચલાવવો મુશ્કેલ પડે છે.
૮. આ સંસ્થામાં વાર્ષિક માસની કે શા માસની ખાસ રજા પાડવામાં આવશે. તેમાં વિહાર અવશ્ય કરવો પડશે. [ અશક્ત કે ગ્લાન, કે રૂષ્ણ માટે ફરજ નથી ] વિહારના ગામે અને કામ અગાઉથી ઠરાવી આપવામાં આવશે. વિહારના નિયમોનું કમથી પાલન કરવા ધોરણ પ્રમાણે આપેલ શિક્ષણ પ્રમાણે વર્તવાનું રહેશે. દરેક ગામમાં કે મોટા ગામમાં કેટલા દિવસ રહેવું તે ઠરાવીને આપેલું હશે, ગામમાં શી શી પ્રવૃત્તિ કરવી? જેવી કે જૈન સંઘ, મંદિર, ઉપાય, જૈનશાળા, કન્યાઓની ધાર્મિક વ્યવહારિક અભ્યાસની ગોઠવણ, સંઘનો વહીવટ વિગેરેની સ્થિ તિ તપાસવી, શેધળ, જુના લેખો કે જાણવા જેવાનો નોંધ, ગામમાં કુસંપ હોય તે સલાહ સંપ કરાવે, પોતાની શકિત કરતાં વધારે જોખમવાળું કામ હોય તે માત્ર ત્યાંના રીપોર્ટમાં તે બાબતની નોંધ રાખવી. સંઘની દુકાને એક વીઝીટ બુક રખાવવી અભિપ્રાય લખવે, તથા સુચનાઓ લખવી,ને ગામમાં કોઈ જેન કે જેનેતર વિદ્વાન હોય કે અધિકારી હોય તે તેની સાથે પ્રેમથી મળવું. અને વાતચીત કરવી, કોઈ સારા કામ તે દ્વારા થઈ શકે તેમ હોય તે તેમના દ્વારા કરાવવા, વિહારમાં જેમ કે જૈનેતર પાસેથી ગોચરી કેવી રીતે લેવી, તેઓ સાથે પરિચય કેવી રીતે કરે વિગેરે શિક્ષણ આપેલ હેવાથી તેને કોઈ બાબતમાં મુશ્કેલ નહિ પડે, વિહાર જેન વસ્તી વાલા ભાગમાં કરવો એ નિયમ ઘણે ભાગે રાખવામાં આવશે નહિ. ઠરાવેલ દિવસો ઉપરાંત નિષ્કારણે કે નજીવા કારણે રહેવાનું નહિ, અને નિષ્કારણે કે નજીવા કારણે દિવસે પુરા થયા પહેલા વિહાર કરવાનો નહિ, જૈનેતરો વચ્ચે કેવી જાતના અને કઈ ગોઠવણથી ભાષણ આપવા અને તેઓને જેન ધર્મના રાગી કેવી રીતે બનાવિવારે જૈન ધમી ન થાય પણ છેવટે જેને તરફ તિરસ્કારની દૃષ્ટિએ ન જોતાં પ્રેમની દષ્ટિથી જુએ તેટલું તે થવું જ જોઈએ. કોઈ ખાસ સભા પ્રસંગે અથવા
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જેનેતર જાતે ઉપર અસર કરે તેવા પ્રમાણિક અને સચોટ મુદાસર કેટલાંક ભાષણે વિદ્વાન દ્વારા તૈયાર કરાવી તેની પ્રેકટીસ કરાવેલી હશે, એટલે વિહારમાં બનતાં સુધી સામાન્ય બુદ્ધિના પણ મુનિને અડચણ નહીં પડે. વાદવિવાદ કે ગમે તે પ્રશ્ન કરવાની અસભ્યતાની ટેવ સર્વથા દૂર રાખવી પડશે. માત્ર પ્રતિપાદન શેલીથી અને બીજાની અને અશ્તા લાગતી બાબત તરફ માધ્યચ્ય બતાવી ઉપદેશ આપવાની ટેવ શીખવવામાં આવશે. પ્રસંગે સત્યવાત નિડરપણે જાહેર કરવામાં પણ અડચણ નથી, પણ પ્રસંગ જેવા કે જેમ સત્ય વાત જાહેર કરવી જોઈએ એવો નિયમ છે, તેમજ એ પણ નિયમ છે કે સત્ય વાત હોય તેમ છતાં સત્ય વાત જાહેર ન કરવી, પણ અસત્યને પુછી તે નજ આપવી. છેવટે માધ્યસ્થય એજ એ પ્રસંગને અનુસરતું છે. આ બધી કુચીઓ કમે ક્રમે શીખવવામાં આવશે. વિહારના ટાઈમના મધ્યમાં પાછા ફરી, ગએલા ગામ સિવાયના ગામમાં વિહાર કરતાં કરતાં પાછા ફરવું, અને બધે રીપોર્ટ ત્યાં રાખવા સંસ્થાને સેંપવો.
ટૂંકામાં સંસ્થાએ સ્વ રક્ષણ માટે વિનથી બચવા, કે ભવિષ્યમાં આગલ વધારે યશસ્વી બનવા બાહ્ય અને આંતર વ્યવસ્થાને અંગે, સ્ટાફની પરસ્પરની સગવડ માટે જે જે નિયમો અને કાયદા ઘડ્યા હોય કે ઘડવાના તે દરેક પ્રમાણે અવશ્ય વર્તવું જ જોઈએ (કાયદા ઘડવાની રીત ઉપર બતાવી છે. એટલે તે કાયદાઓ હશે એમ તે ધારવુંજ નહિં).
દરેક જૈન મુનિ મહારાજાઓને વિજ્ઞપ્તિ કે. આપની પાસે જે કોઈ નવીન દીક્ષા લે તેને અવશ્ય આ સંસ્થામાં મોકલે. તેઓને કેવી જાતને અભ્યાસ કરાવીશું તે છ કલમમાં આપ વાંચી ગયા હશે, કેવી રીતે કરાવીશું તે પણ કઈ કઈ ચળે બતાવ્યું છે તે પણ આપના ધ્યાનમાં આવ્યું હશે. આપની પાસે રહેવાથી તે જે કે અભ્યાસ કરી શકશે, પરંતુ આપને પંડિત રાખવો, તેના ખર્ચ વિગેરેની ઉપાધિ કરવી પડશે, તેથી જ્ઞાન, ધ્યાન, સંયમમાં અંતરાય પડે એ સહજ છે, તેમજ અહીંના અભ્યાસમાં અને ત્યાંના અભ્યાસમાં મેટે ફેર પડશે, ત્યાને અભ્યાસ એક દેશી થશે, થોડે ઘણે અભ્યાસ કર્યો પછી તુરત વ્યાખ્યાન વાંચવાની ઈચ્છા કરશે, એટલે તેમને અભ્યાસ ઘણેજ અધુરે થશે. આ સંસ્થામાં અભ્યાસ કરશે તે સાથે સાથે બીજા ભણનારાઓ હોવાથી દરેક વિષયની ચાચણ પડિયા (ચર્ચા) થશે, તેમજ આ સંસ્થામાં અનેક વિદ્વાને રેકેલા છે. સંસ્થાને સ્ટાફ મટે છે અને તે આખે સ્ટાફ રાખવાને મૂળ ઉદ્દેશ ભણનાર મુનિ માટેજ હોવાથી તે દરેકના કામને લાભ એક એક ભણનાર મુનિ મહારાજાને પરંપરા કે સાક્ષાત્ મળી શકે તેવી જ તેનીઠવણ છે (અને એવી રીતે
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યાજના,
૧૫૫
સાક્ષાત્ કે પર'પરા લાભ ભણનારને પહોંચે તેટલેાજ સ્ટાફ્ છે, તેટલીજ સગવડ છે, કદાચ કાઈને માટુ' ખર્ચ લાગે પણ આ દ્રષ્ટિથી વિચાર કરતાં જણાશે કે જે કાંઇ છે તે પુરતુજ છે ). માટે સર્વ શાસ્ત્ર કુશળ આપના શિષ્ય થશે, તેમજ આપના ગચ્છ સંઘાડાના આચાર, વિચાર, ક્રિયા, ને સામાચારીની હકીકત આપના ગચ્છના વડીલ પાસેથી આ સ ંસ્થાએ મેળવી લીધેલ હાવાથી તે પ્રમાણે વર્તાવવા તે ખાતાના અધિકારી મુનિ કે ગૃહસ્થ ) ઉપર સંસ્થાએ ક્રુજ મુકેલી છે, અર્થાત્ તે પ્રમાણે વર્તાવવા સ ંસ્થા કબુલાત આપે છે, અને તે કબુલાત કેટલેક અ ંશે સંસ્થાએ પાળી છે તે સ ંસ્થામાંથી તમારી પાસે આવ્યા પછી જોઈ શકશો.
(
વળી વડી દીક્ષા આપ્યા પછીજ અહીં દાખલ કરવાના નિયમ હેાવાથી તે બીજે સ્થળે જશે એવી શકા રાખવાનું કઇ કારણ નથી. વળી આપની દેખરેખ વિના ઉદ્ભુત ખનશે કે પાછળથી ગુરૂ ભક્તિ કરશે કે કેમ ? તે પશુ સંશય રાખવાનું નથી, કારણુ કે આ સંસ્થામાં ગુણ્ણા ખીલવવા માટે પણ પુરતું ધ્યાન આપવામાં આવે છે. અને તે ખાતર અમે એક ગુણી આદર્શને પણ સંસ્થામાં રહેવા વિનંતિ કરી છે. તે દ્વારા શાંત્યાદિક ગુણા આપના શિષ્ય અનાયાસે શીખી શકશે. તેમજ સેવા વૃત્તિ; જાત મહેનત, ગુરૂની મહત્તા, ગુરૂની સેવાનું ફળ, વિગેરે સમજાવવામાં આવે છે તેથી તે સંસ્કારો પણ ખરાખર દૃઢ પડશે.
આપણા દેશમાં સાર્વજનિક કેળવણીની સ ંસ્થામાં આ ખામીનેલીધે કેળવણી નિંદાય છે. આ ખામી દૂર કરી છે. એટલે આપણને જોઇએ છીએ તે પ્રમાણે કેળવણી છે, તેનું ખીજું કારણુ એ પણ છે કે આ કેળવણીની સંસ્થા કોઇ પણુ પ્રકારના દમાણુ વીનાની છે એટલે જેમ ધારીએ તેવા વિષયે ગાઠવી શકીએ અને સત્ય ખીલવી શકીએ.
આ સંસ્કારા અને વિશાળ વિદ્યાભયાસ કર્યો પછી એક સંસ્કારિત વ્યક્તિ પેાતાના મા બાપની કે ગુરૂની સેવા ન ઉઠાવે એ માનવુજ વિરૂદ્ધ છે.
આ સંસ્થા કેાઇ એકહથ્થુ સત્તાવાળી નથી, કે જેમાં અનેક પ્રકારના સંશયા કરી તેના લાભથી શિષ્યાને એનસીખ રાખવાનુ ચેાગ્ય ગણાય. શ્રી આણંદ કલ્યાણી સંઘે મહાવીર પ્રભુના શાસનના અવિચ્છિન્ન પ્રવાહને ઉત્તેજીત કરવાના ઉદ્દેશથી આ સસ્થા કાઢેલી છે. યારે જૈન મુનિયા માટેની ચેાગ્ય સ ંસ્થાના જૈન મુનિયા લાભ ન લઇ શકે ? આવું સારૂં સાધન છતાં તે માત્ર સાંભળીને કે જોઈનેજ જીંદગી પુરી કરનાર મુનિયા આગળ વધી શકતા નથી અને જ્યારે તેમાં દૈવત આવતુ નથી તેથી શાસનના કામા, કે આગલ કલ્યાણુ પણુ સારી રીતે કરી શકે તે વિરલા જીવ માટે છે. દિક્ષા આપવાની મહાવીર પ્રભુની યાજના,
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. જ્ઞાન, દર્શનને ચારિત્ર એ ત્રણે ધર્મની પરંપરા ચાલ્યા કરે છે. અને દરેક મુનિયે અભયાસ કરવો. વિશેષ બુદ્ધિવાળાએ વિશેષ અભયાસ કરે છેવટ જેની જેવી શકિત, આ મહાવીર પ્રભુના મુખ્ય અને ખાસ ફરમાન, તેના તરફ દુર્લક્ષ્ય રાખવું કઈ રીતે ગ્ય જણાતું નથી. કેમકે દુર્લક્ષ્ય રાખવાથી દિક્ષાને હેતુ જોઈએ તે સિદ્ધ થતો નથી, હાલમાં એવા મહાન આચાર્યો જેવામાં આવતા નથી, કે જેમની પાસે ભણવા મોકલીએ અને તેઓ સમગ્ર શાસ્ત્રમાં કુશલ હોય, શરીર સંપત્તિ સારી હાય અને અનેક આઢય પુરૂષે જેમના વશમાં હોય, તેજ તેવું ગુરૂકુળ ચલાવી શકે. હાલના સંજોગોમાં આપણને તેવા મહાન પુરૂષની સામગ્રી નથી. તે તેની બેટ કેટલેક અંશે પુરી પાડે એ વિચારથી શ્રીસંઘે વિદ્વાન અધ્યાપકેના જ્ઞાનની, તથા મહા બુદ્ધિમાન આચાર્યોને ભરેલ જ્ઞાનની છાયા જેમાં જેટલું હોય તેટલું લઈ પ્રત્યેક મુનિયામાં છાપ પાડવાથી દરેકનો અંશ તેમાં આવશે. એમ કરતાં તેમાંથી સર્વ દેશી વિદ્વાન મુનિ મહારાજાએ પાકવા સંભવ છે, માટે આપ જરૂર આપના શિષ્યોને મોકલશે.
શરીરના કોઈ પણ કારણ પ્રસંગે સંસ્થા તરફથી નિર્દોષ ઔષધની સારી સગવડ છે, બીજા દરેક મુનિયે બીજા તેમના પ્રત્યે ભેદ ભાવથી નહિં વર્તશે, કારણ કે અહીં એ બાબતનું શિક્ષણ ફરજીઆત પણ આનંદ સાથે આપવામાં આવે છે. વળી અમારી આ યોજનામાં તેમજ ગોઠવણમાં હાલ તાત્કાલીક જે કંઈ કરવા જેવું જણાય,–અમુક જાતની ખામી જણાતી હોય તે બધું જાતે વિઝીટમાં લખીને યા પત્રથી સુચવશે, તે પત્ર વિઝીટમાં ચટાડવામાં આવશે અને તેના ઉપર કમીટી વિચાર કરીને ગોઠવણ કરશે અહીં દરેકને પોતાને ગમે તે પણ અભિપ્રાય આપવાની છુટ છે. સંસ્થા ભૂલતી હશે એમ જણાશે, તે સંસ્થા નિરાભીમાનીપણે સમાજ પાસે માફી માગશે. અભિપ્રાય આપનારની ભૂલ હશે તો તેમને સારી રીતે સમજ આ શે ને, સુધારો કરવા જેવું જણાશે તે સુધારો કરશે. આ સંસ્થામાં આપણે બીજી સંસ્થા પ્રમાણે નથી પ્રમુખ, સેક્રેટરી વિગેરે રૂઢીથી રાખવામાં આવે પણ કામ તો જેમ ચાલતું હોય તેમ ચાલ્યા કરે તેમ નથી, જે આપ આપના ગચ્છનું, જેન શાસનનું, આપના શિષ્યનું, આપનું પોતાનું અને છેવટે હિંદુનું ને હિંદનું હિત ચાહતા હો તો આ સંસ્થામાં આપના શિષ્યને અવશ્ય અભયાસ કરવા મોકલશે.
પરંતુ જે અમને અમારા કોઈ પણ ધોરણમાં ચાલી નહીં શકે તેવા (અભ્યાસ કરવાને અયોગ્ય) જણાશે તો, સંસ્થાના કાયદા અને ઉદેશથી નિરપેક્ષ વર્તન વાળા જણાશે, તેવી ખાત્રી થશે તો તેઓ આપને પાછા સેંપવામાં આવશે, અને તેમને કામ પુરતા તૈયાર કરવા આપ ધારે તે ક્યા ઉપાથી કરી શકો તે સંસ્થા તરફથી આપને સુચવવામાં આવશેજ.
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના.
૧પ૭
૧૧. સર્વ જૈન ગૃહસ્થને સુચના કરવામાં આવે છે કે તમે જે ગચ્છ કે સંઘાડાના મુનિ મહારાજાઓ તરફ પ્રેમ ધરાવતા હો તેમના શિષ્ય સારા વિદ્વાન થાય તેવું તમે તમારા અંત:કરણથી ઈચ્છતા જ હશો; એમાં કોઈ પણ જાતને સંશય નથી. પણ માત્ર તમે તેમને મહા વિદ્વાન કેવી રીતે કરી શકે ? માત્ર તમારાથી એટલુંજ બને કે સારો પગાર ખચી એકાદ પંડિત રોકી મહારાજશ્રીને અભ્યાસ કરવાની સગવડ આપે, કે પુસ્તકો જોઈએ તે મંગાવી આપે. પણ આ સંસ્થામાં જે
જનાઓ કરી છે, તેથી જેવો સંગીન અને રસપ્રદ અભ્યાસ થાય તેવો તે નહિ થવાનો. માટે ઉપરની મુનિ મહારાજાઓ ઉપરની વિજ્ઞપ્તિ વાંચીને ખાત્રી થશે કે પક્ષપાત વિના કેવળ જેનશાસનના ઉદય ખાતરજ આ સંસ્થા છે. તેમાં કઈ પણ રીતે અસંતોષનું કારણ બને તેવું રાખ્યું જ નથી, જેવી જોઈએ તેવી અને વિચારશીલ જેન ગૃહસ્થ તેમજ જૈન મુનિ મહારાજાઓની સલાહ લઈ આ કામ શરૂ કર્યું છે. છતાં તમને કાંઈ પણ ખાત્રી કરવા જેવું જણાય તે સુખે સૂચવે તે તે સુચના ખ્યાલ બહાર બીલકુલ નહીં જવા દેતાં તેને વિચાર કરી શી ગોઠવણ કરવી, કયા રે? કયા વિભાગમાંએ વિગેરેને જવાબ આપને આપવામાં આવશે. માટે આપ કઈ પણ રીતે સમજાવીને છેવટે લાગવગને ઉપયોગ કરીને કે (મુનિના હિત ખાતર શ્રાવક તેઓ ઉપર પોતાની સત્તાને પણ ઉપયોગ કરી શકે એવું પણ શામનું ફરમાન હોવાથી તે ફરમાન મુજબ વતીને પણ) મુનિયા ભણવા આવે તેવી શેઠવણ કરવી. આમાં મુનિ મહારાજાઓ પાસેથી સંસ્થાને કઈ પણ જાતને સ્વાર્થ નથી, ઉલટું તેઓને તૈયાર કરી પાછા સેંપવાના છે, અને આટલે ભાર દઈ કહેવાની જરૂર જૈન શાસનનું હિત ધ્યાનમાં રાખીને જ, અને એ લક્ષ્ય આપણું સર્વેનું સરખું જ છે, માટે આપના ગામમાં કે પરિચયમાં આવતા અભ્યાસ કરી શકે તેવા મુનિયે આ સંસ્થામાં દાખલ ન થયા હોય તેમને મળી અભ્યાસ કેટલે? શું શું ? ક્યાં અભ્યાસ કર્યો, એ વિગેરે પુછવું. આગળ અભ્યાસ વધારવાની ઈચ્છા છે કે નહિ? નથી તે શા કારણથી ? છે, તો કેવી રીતે અને કયાં ? એ વિગેરે જાણીને એમ જણાય કે માત્ર પ્રમાદ અને ભણવા તરફ દુર્લક્ષ્ય રાખીને આ પ્રમાણે અભ્યાસને તિલાંજલિ આપવામાં આવે છે એવું જાય, આડા અવળ ખાનાં નકામાં અને નજીવા જેવાં છે એમ જણાય તે સમજુતી ભરેલા સચોટ શબ્દમાં પિતે કે બીજા સમજુ સારા માણસોએ કે છેવટે ગામના સંઘે મળીને ખાસ ફરજથી સૂચના કરવી જોઈએ. અને અભ્યાસ કરવા માટે આ સંસ્થામાં જાય અને અભ્યાસ શરૂ કરે ત્યાં સુધી ખ્યાલ રાખી ગોઠવણ કરવી કે સમજાવી મેકલવા તેમાં દુર્લક્ષ્ય કરવાથી દાક્ષિણ્યતા રાખવાથી તેમનું સુધરે નહી ને શાસનને પણ લાભ નહી. તેમજ સંઘે માટે ખર્ચ કરીને જે સંસ્થા કાઢી હોય, તેમાં પૈસા ખર્ચાય તેને સદુપયોગ ન થાય,
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કદાચ કોઈ કહેશે કે દરેક મુનિ મહારાજાએ અભ્યાસ કરવા લાગી જશે તે ઉપદેશ કેણ કરશે ? પણ આ સવાલજ નકામો છે, કેમકે અમે દરેકને અભ્યાસ કરવા - લાવતા નથી, જેઓ મોટી ઉમ્મરના-પાકી ઉમ્મરના છે તેઓ ઉપદેશ આપવા માટે છેજ. એમને કાંઇ અભ્યાસ કરવા બેલાવતા નથી, તે સિવાયના જેઓ હજુ અભ્યાસ કરી શકે તેવી ઉમ્મરના છે તેમને ખાસ કરીને બે લાવીએ છીએ. તેઓ કદાચ ઉપદેશ આપશે. પણ કાર્ચ અભ્યાસે ઉપદેશ પણ આપી શકશે? અને તેથી લાભ પણ આપણે શું મેળવી શકીશું ? જે તેઓ ભણશે, સારા વિદ્વાન થશે, બધું સમજતાં શીખશે, પછીજ ઉપદેશ આપશે તે પહેલાના એક વર્ષ પ્રમાણે એક દિવસનેજ.ઉપદેશ ફળ આપશે. માટે આવો મોટે લાભ ભવિષ્યને છોડી દઈને કાચું કાપવું એ કેટલી બધી આપણી ભૂલ સૂચવે છે? તથા વળી એમ જણાય કે સંસ્થા તરફના ખાસ કારણને લીધે ત્યાં જતા નથી. તે તુરત અમને સૂચના આપવાથી અમે તપાસ કરીશું અને અમારી ભૂલ સુધારીશું. જો કે અમે પહેલેથીજ બધી બેઠવણ એવી કરેલ છે કે, દરેકના મગજની વાત તે અમારા ધ્યાનમાં કયાંથી આવે? પછી અમને સુચવવામાં આવે તે પછી સુધારી શકાય તેમજ જે અમારી ભુલ નહી હેય, અને જમણી ભૂલ જેવું જણાયું હશે તો તેને ગ્ય ખુલાસો કરીશું, કેમકે વખતે સાચી વાત પણ જમણી ખોટી સમજાય તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય જેવું નથી, એવું જગતમાં બને છે માટે તેના ખુલાસા કરી લેવા. માત્ર વાત આટલીજ કે કઈ પણ ઉપાયે મુનિયે આ સંસ્થામાંથી પસાર થઈ તૈયાર થઈ જૈનશાસનની જય બોલાવે એજ ઈચ્છીએ છીએ. માટે આટલી બધી સગવડ વિગેરે બાબતે ખ્યાલમાં લેતાં પણ જે આપને વિચાર ન થતું હોય તે છેવટે મુનિ મહારાજાઓ પાસે રૂબરૂ મળવા ગએલા ગૃહસ્થો તમને મળશે, અને તમારે જે ખુલાસા કરવાના હોય. તે કરી લેજે, અને પછી મુનિ મહારાજાઓને અહીં આવવા વિજ્ઞપ્તિ કરશે, પણ આટલું ધ્યાનમાં રાખવું કે કોઈની શરમથી, કે લાલચ લેભથી લલચાઈને પિતાના યોગ્ય નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરી તે કેઈનું મન મનાવવા માગતાજ નથી.
૧૨. સર્વે જૈન શ્રીમંત કે ઉદારતાવાળા ગૃહસ્થને સૂચવવામાં આવે છે કે સવેળા નીચે પ્રમાણે ચેતવણી આપવામાં આવે છે નહી કે માગણી કરવામાં આવે છે.
૧ પૈસાદાર કે પૈસા પેદા કરનાર કે, ઉદાર વૃત્તિના માણસને યથા શક્તિ પિતાનું ધન ખર્ચવાના ઘણુ જ વખતે વિચાર આવે છે, જેઓ કંઈક વિચાર કરે છે કયાં ખર્ચવું ? કયું સારું સ્થાન છે? ક્યાં ખર્ચવાથી આપણું નામ રહેશે ? અને પૈસાને સદુપયેગથશે? આવાને આવા વિચારમાં તે પિસા સારા કામમાં ખચી શક્તા નથી. તેમજ કેટલાક એવા પણ છે કે તેઓ પૈસા ખર્ચવાના તનમનામાં
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના.
૧૫૯
ગમે ત્યાં રકમની રકમ છુટી છવાઈ ખચી નાખે છે, જો કે આ ઉદારતા લોકોને સારી લાગે છે. પણ અમે તેને અવિવેક કહીએ છીએ, એવા પણ ગૃહસ્થ અમે સાંભળ્યા છે કે જેઓ પોતાની લાખે રૂપીઆની રકમે આવી છુટી છુટી ખચી નાખે છે, બે હજાર અમુકમાં, પાંચ હજાર અમુકમાં, ત્રણ હજાર અમુકમાં. એવી રીતે મોટી રકમ કાઢનાર બહુ ઓછા મળે. અને તે આમ છુટી છૂટી વહેંચાઈ જાય. પણ વખતે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે છે કે–મેટી રકમે કામ મોટું કરવું જોઈએ. તેને સંગીન બનાવવું જોઈએ.બીજા ખાતામાં રકમ ન આપે એ ખાતાએ કેમ ચાલે? કેમકે આવશ્યક ખાતાઓ ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં તે ચલાવવાં જ જોઈએ તેમાં કયા વિદ્વાન માણસોનું વિચાર બળ ના પાડી શકે છે? તેનું સમાધાન એટલુંજ કે નાની રકમ કાઢનારા ઘણા માણસે હોય છે, તેથી નાના ખાતામાં મદદ પ્રવાહ ચાલતેજ રહે. મોટી રકમ કેઈકજ કાઢનાર મળે, તેમાં પણ મોટી રકમને ચુંથી નાખે, તે પછી ખાસ જરૂરના મેટા ખાતાઓ તે નીકળેજ નહી, આ કેવડું મોટું નુકશાન? માટે મોટી રકમે વેડફી નાંખતાં તેને રેગ્ય વ્યય કર જોઈએ. વિચારીને પૈસા ખર્ચનાર કે ઉદારતાથી ગમે તે સારાં લાગતાં ખાતામાં ગમે તે રીતે પૈસા ખર્ચનારને સૂચવવામાં આવે છે કે જેન કેમની અનેક સંસ્થા પિકી આખી જૈન સમાજને જેના તરફ વધારે પ્રેમ જણાતો હોય જેના આંતર બાહ્યાવ્ય. વસ્થા માટે સમાજને પૂર્ણ સંતેષ હોય, જે સંસ્થા નાણાં તેજુરીમાં રાખી ન મુકતાં તુરત સારામાં સારે વ્યય કરી શકતી હોય, ને ફળ સંગીન મેળવતી હોય. તમે સમજુ માણસને પૂછે, પણ જેઓ તમારી પાસે સ્તુતિ કરે, અને જત અનુભવથી જોનારાઓ પણ તેનું સંપૂર્ણ વર્ણન તમને આપે, ત્યારે જે તમારા દિલમાં એ સંસ્થા કે ખાતા તરફ પ્રેમ ઉભરાઈ જાય તે તમારી રકમે ત્યાં મેકલી આપે, તમારા પૈસાના ખર્ચને પુરેપુરો ને વિગતવાર હિસાબ, વર્ષે, માસિક, પુરા પૈસા ખર્ચાઈ ગયા પછી મેકલવામાં આવશે, અને સંસ્થાના રીપોર્ટમાં પણ તેને હિસાબ જોઈ શકશે. તમારે ખાસ નામ પાડીનેજ મોકલવા હોય તે નીચેના ખાતાઓ આ સંસ્થામાં છે. ૧ અભયાસી મુનિ મહારાજાઓને માટે સામગ્રી લેવાના ખર્ચમાં ૨ પાઠય પુસ્તક તૈયાર કરાવવાના ખર્ચમાં. ૩ શિક્ષકે, પંડિતે. પ્રેફેસરો વિગેરેના પગારમાં. ૪ ભણવાની સામગ્રી મેળવી આપવાના ખર્ચમાં. ૫ પાઠય પુસ્તક તૈયાર કરનાર વિદ્વાન મંડળના ખર્ચમાં. ૬ લાયબ્રેરીના પુસ્તકે, કબાટે મંગાવવા.
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૭ માસિકે, છાપાઓ વિગેરે મંગાવવા. ૮ ઓફીસના સ્ટાફ માટે પગાર ખર્ચમાં. ૯ ઓફીસનું ફરનીચર મંગાવવા. ૧૦ ઔષધ ખાતામાં ૧૧ પરચુરણ નેકર ખાતામાં ૧૨ મકાન ફંડમાં ૧૩ અને બીજા કેઈ પરચુરણ કામ માટે.
શિક્ષણમાં પણ વિભાગ રહે છે. અભયાસ ક્રમમાં જોઈ જ્યાં જેને જે શિક્ષણ આપવાના ખર્ચમાં મદદ કરવા ઈચ્છા હોય, તેના તે શિક્ષણ વિભાગમાંજ પૈસા ખચી શકાશે. ગૃહસ્થ વિદ્યાથીઓના અભાસની સગવડમાં પણ વાપરવાનું અહીં ખાતું છે.
નાનામાં નાની ગમે તેટલી રકમથી માંડી મોટામાં મોટી ગમે તેટલી રકમ અહીં આપી શકાય છે, તેને કહ્યા પ્રમાણે જ તેની વ્યવસ્થા થાય છે, જેની ઘણી જ સારી રકમ હોય તેઓએ પિતાની રકમ એવી રીતે આપવી કે ઉપર ગણવેલા જે જે ખાતામાં જરૂર પડે તે દરેકમાં વાપરવી. જેથી સંસ્થાને બહુજ સારી સગવડ પડશે, એક પાઈનો પણ દુરૂપયેગ નહીં થતાં તેની વ્યવસ્થા કેવી રીતે રાખવાની છે તે સ્પષ્ટ સમજાવવામાં આવે છે, એમ છતાં પછી શા માટે પૈસાને વ્યય અગ્ય રીતે કરે? ખરી રીતે તો મહાવીરના નામને (કેઈ પણ નિક્ષેપ) પૂજનાર વ્યક્તિની ફરજ છે કે આવી આવી બીજી કોઈ પણ સંસ્થામાં પિતાની કઈ પણ સં૫ત્તિને ઉપયોગ કરવો જ જોઈએ, પૈસાદારે પૈસાન, વિદ્વાને વિદ્યાને, ભાવનાશીલે ભાવનાને, વક્તાએ વસ્તૃત્વને એમ જેની પાસે જે સંપત્તિ હોય તેને ઉપયોગ અવશ્ય કરવો જોઈએ. તેના બદલામાં સંસ્થા એવા રત્ન ઉન્ન કરશે કે જેઓ જૈન શાસનનો પ્રકાશ કરી તમારી ભવિષ્યની સ્થિતિને સર્વ રીતે હિતકારી જન ધમેથી પતિત થવા નહીં દેતાં તેને અપૂર્વ રસ ચખાડી હમેશને માટે જૈન ધર્માવલંબી કરી રાખશે. જૈન ધર્માવલંબીજ રહે તેમ કરવાનો આગ્રહ માત્ર એટલાજ માટે કે દરેક મનુષ્યને જીંદગીમાં કઈ પણ અવસરે પ્રશસ્ત માર્ગને (ધર્મને) આશ્રય લે પડે છે. અને જ્યારે આશ્રય લેતી વખતે સારામાં સારી વસ્તુને (ધમને) આશ્રય લેવાય તો તાત્કાલીક લાભ સાથે બીજી અનેક લાભ અને નુકશાની
થી બચવાનું થાય છે, બીજાઓમાં ભાગ્યે જ તેવું બને છે. તેમજ મહાવીરનાં સિદ્ધાંત કેટલાક એવા સચોટ છે; તે ગમે તે વખતે પણ અવશ્ય ગમે તેવે રૂપે એક વખત દુનિયાના દરેક સમજુને સ્વીકારવાં પડશે. આવા કેટલાક કારણ સમજીને ભવિષ્યમાં જેન ધર્મ માનનારી પ્રજા તેને ચુસ્તપણે; વળગી રહે. પણ કેટલાક તે
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જગતને માટે જૈન મહાત્મા પ્રાપ્ત કરવાની યોજના. ૬૬૧ ધર્મને માનનારા થઈ પિતાનું અહિક કલ્યાણ સાધે. માટે અવશ્ય તે ધર્મનું સાહિત્ય બલિષ્ટ બનવું જોઈએ. અને સાહિત્યને બલિષ્ટ બનાવનાર પુરૂષ જોઈએ. તે પુરૂષે ઉન્ન કરવા આવી સંસ્થા જોઈએ. તેમજ જ્યારે ગૃહસ્થ વર્ગ પાના કામ ધંધામાં ને કુટુંબી જાળમાં ગુંથાએલા હોય છે તેઓ ઘણેભાગે પિતાનું હિત્તાહિર વર્તમાન-ચાલુ પરિસ્થિતિ–સ જગો પરથોજ માની લે છે. અને તે પ્રમાણેજ વર્તે છે. પણ આજુબાજુના સંગે, તેની ભવિષ્યમાં કેવી અસર કરે છે. પ્રજાને કેટલો લાભ કેટલી હાનિ, કઈ રીતે વર્તવાથી આ ચાલુ સ્થિતિ કરતાં, સારી સ્થિતિમા પ્રજા મુકાય ? ક્યા ક્યા આંતર શત્રુઓ છુપી રીતે પ્રજાનો નાશ કરે છે? તેને અનેક રીતે હેરાન કરે છે. આ થોડી થોડી ઉંઘનું પરિણામ છેવટે શું આવશે? આવા કટાકટીના પ્રસંગમાં સમાજને કેમ વ વવાથી તેને ઉદ્ધાર થઈ જાય. પ્રજાને
ક્યા કયા સિદ્ધાંત તરફ દોરવાથી લાભ છે ? આવા આવા વિચારો અને હિતચિંતાઓ કરનાર, ઉપાધિ રહિત વર્ગની જરૂર છે કે નહીં ? આ વર્ગ સારામાં સારા વિચારો કરવા માટે હર વખત તૈયાર રહી શકે માટે બીલકુલ ઉપાધિ રહિત રહે છે. છેવટે એટલે સુધી કે ખોરાકની આજે પણ શુદ્ધ અને કઈ પણ રીતે નુકશાન ન કરે તેવી ચીજો પ્રજા પાસેથી તૈયાર મેળવી લઈ તે વખતનું કામ પતાવી દે છે, મહીના માટે કે વર્ષ માટે સંઘરી મુકતા નથી, સાંજની પણ ચિંતા કરતા નથી, આવો વર્ગ કેળવાય, ભવિષ્યમાં પણ આજ કામમાં અંદગીને ઉપયોગ કરે, તેવા વર્ગને કેળવવા પ્રજા પૈસા આપે એમાં નવાઈ શું છે ? ઉપકાર શો છે ? દરેકની પિતાની જ ફરજ છે. આ ફરજમાંથી ચુકે તે તે પોતાનું જ નુકશાન કરે છે. કદાચ આપે છે તે પોતાના ફાયદા માટેજ છે, માટે જ અમે કોઈને પૈસા આપવાનો આગ્રહ કરતા નથી જ. પણ જે નથી આપતા તે પોતાની ફરજથીજ ચુકે છે. નહી આપવાથી સંસ્થાને કામ કરવામાં ખામી પડે અને તે ખામીનું ફળ (અ૫ ફળ બાદ જતાં બાકીનું નુંકશાન) ભવિષ્યમાં દરેકે સરખે ભાગે વહેંચી લેવું પડશે. આ સંસ્થામાં મતમતાંતર કે ખેંચતાણ નથી. કામ મોટા પાયા ઉપર હોવાથી તેની શેઠવણ અને વ્યવસ્થા ઘણીજ નિયમિત છે. જેઓ સમજી શકે તેઓ તો જોઈને ખાત્રી કરી શકશે પણ જેઓને તે પ્રસંગ નથી અને તેઓને અમે ખાત્રી પૂર્વક કહીએ છીએ કે તેમણે કોઈ પણ જાતનો સંકોચ રાખવાને નથી.
૧૩ કેઈપણ દેશમાં રહેલા ગમે તે બંધ કરતાં કેળવણે લીધેલા કે, થોડી કેળવણીવાળા પણું જૈનધર્મ તરફ ગેમ ધરાવનારા નવીન લેહીના જેન નવ યુવકે ! તમે મહાવીર તરફ પ્રેમ ધરાવે છે ? તેને શાસનની તમને જાણ છે? તેમના શાશનને ઉદય થાય તેવું ઈચ્છે છે ? તે ઉદય આવા
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રકારની સંસ્થાથી થઈ શકે તે તમને સંભવ જણાય છે? જે તમને એ સંભવ જણાતો હોય તે કહો તમારી તે સંસ્થા તરફ શી શી ફરજે છે ? તે સમજે છે ?
(ચાલુ)
સાચું મનુષ્યત્વ.
બિલિદાસ. મૂ. શાહ, બી. એ. જે સઘળી બાબતોને લઈને મનુષ્યને પિતાના જીવન-નિર્વાહની અનેક ઉપયેગી વસ્તુઓ પ્રાપ્ત થઈ છે તથા જેને લઈને મનુષ્ય-જીવન પશુ-જીવનથી સર્વથા સુખમય અને પરમ શ્રેષ્ઠ બની ગયું છે તે સર્વ બાબતોનું રક્ષણ કરવું તથા તેને ઉન્નત બનાવવી તે મનુષ્ય- વનનું મુખ્ય કર્તવ્ય છે. ઉક્ત બાબતોને ત્રણ શ્રેણીઓમાં વિભક્ત કરી શકાય છે. (૧) વિચારશક્તિ–જેને લઈને મનુષ્ય પોતાની ઉ.
નતિ તથા સુખ શાંતિને વધારનારા ઉપાયે શોધી શકે છે અને પ્રાચીન પદ્ધતિને તજી દે છે. (૨) વચન-શકિત-જેને લઈને બાળકોને તથા નવયુવકને પિતાથી મેટા તથા અનુભવી પુરૂષોએ જાણેલ બાબતોનું જ્ઞાન થાય છે અને જ્યારે તે બાળકો તથા નવ યુવકે મોટી ઉમ્મરે પહોંચી પિતૃપદ પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે તેઓ પતાના પૂર્વજો પાસેથી સાંભળેલી અને પિતાની બુદ્ધિ તથા અનુભવથી પ્રાપ્ત કરેલી બાબતે પોતાનાં બચ્ચાંઓને સંભળાવે છે અને શીખવે છે. એ રીતે વાતચીત કરવાની શક્તિને લઈને જે લેકે પિતાથી સેંકડો વર્ષ પહેલાં થઈ ગયા હોય તે સર્વની શોધેલ બાબતે જાણી શકે છે. નવીન લોકો પ્રાચીન લોકોએ અનુભવથી જાણેલી બાબતેમાં પોતાની બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરીને કંઈક વધારે કરે છે અને એ રીતે તેને એના કરતાં પણ વધારે બાબતો શોધી કાઢે છે. એ ઉપરાંત વચન–શક્તિને લઈને મનુષ્ય પોતાના સમકાલીન લેકેની સાથે પણ વાતચીત કરે છે. એ રીતે નવા તેમજ જુના લોકોનો અનુભવ સંહીત કરી તે મહાન જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે. જે મનુષ્યમાં વાતચીત કરવાની શકિત ન હોય તે તે પોતાની પહેલાં થઈ ગયેલા તેમજ પિતાના સમકાલીન લોકોનો અનુભવ જાણુ શકતું નથી. એવી અવસ્થામાં તેની બુદ્ધિને કોઈ પણ પ્રકારની બાહ્ય સહાયતા મળતી નથી અને તેથી તે જરા પણ આ નતિ સાધી શક્તા નથી અને સર્વ પશુ પક્ષીની માફક તે એક જ દિશામાં પડયે રહે છે. પરંતુ વચન-શક્તિની સહાયથી તેને નવીન તથા પ્રાચીન સર્વ લોકોને જ્ઞાન ભંડાર મળ્યા કરે છે અને તેને લઈને તે બહુ શીઘ્રતાથી આગળ વધ્યા કરે છે. વચન–શ
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચું મનુષ્ય. કિતની સહાયથી તે પોતાની બનાવેલ વસ્તુઓની સાથે બીજાની બનાવેલી વસ્તુઓનો વિનિમય કરે છે, બીજાનું રક્ષણ કરે છે, બીજાને મદદ કરે છે, બીજાની પાસે પિતાનું રક્ષણ કરાવે છે, પોતાના મને ગત ભવ બીજા લેકે પાસે પ્રકટ કરે છે તથા બીજા લોકોના મનોભાવ પોતે જાણે છે. (૩) પારસ્પરિક સહાયતા–અર્થાત્ પરસ્પર મળી આનંદ કરે, એક બીજાની રજેિને વિનિમય કરે, એક બીજાના ધન, જન અને અધિકારોનું રક્ષણ કરવું અને બીજાને મદદ કરવી. જે આ સઘળું ન હોય તો એક મનુષ્ય પોતાની એકલાની બુદ્ધિ અને વચન-શક્તિથી કાંઈ પણ કરી શકે નહિ, બલકે તેના વગર તેને જીવન-નિવડ કઠિન અને રૂદ્ધ થઈ જાય.
એ રીતે ઉપરોક્ત ત્રણ બાબતો એવી છે કે જેનાથી મનુષ્યનું મનુષ્યત્વ બનેલું છે, તેથી મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય એ છે કે તેણે સદૈવ એ ત્રણે બાબતોમાં ઉન્નતિ કરવી, તે બાબતને સદૈવ ઉચિત રીતે કામમાં લેવી અને તેને કદિ પણ દુરૂપ
ગ કરવો નહિ. એ શક્તિઓનો દુરૂપયોગ ન કરવાનું એટલા માટે કહેવામાં આવે છે કે તે દ્વારા લાભ અને હાનિ બને થઈ શકે છે. જો આપણે એ શકિતઓનો સદુપયોગ કરીએ અર્થાત્ તેને સારા કાર્યમાં લગાવીએ તે આપણને તેનાથી લાભ થાય છે, અને જો આપણે તેનો દુરુપયોગ કરીએ–તેને ખરાબ કાર્યમાં લગવીએ તે તેનાથી આપણને હાનિ પહોંચે છે. જે અગ્નિ વડે વિવિધ પ્રકારની રસે બનાવી શકાય, લેતું, પીતળ આદિ ધાતુઓને ગાળીને સુંદર વાસણે બનાવી શકાય, સોનું રૂપું ગાળીને કિંમતી ઘરેણાં બનાવી શકાય, અથવા એંજીન દ્વારા રેલગાડીઓ અને અનેક કારખાનાઓ ચલાવી શકાય તો આપણે કહી શકીએ અગ્નિને સદુપ
ગ કરવામાં આવ્યો છે અને તેનાથી આપણને લાભ થયો છે, પરંતુ જે એ અગ્નિ વડે લોકોનાં ઘર બાળી નાંખવામાં આવે, બંદુક કે તોપ તારા મનુષ્યનો નાશ કરવામાં આવે તો તેને દુરૂપયોગ કરવામાં આવ્યો છે એમ કહી શકાય.
પ્રત્યેક મનુષ્ય પિતાનું મનુષ્યત્વ સ્થિર રાખવા માટે, પોતાનાં કર્તવ્યનું પાલન કરવા માટે પોતાની એ ત્રણે શક્તિઓનો સદુપયોગ કરવો જોઈએ. એટલું જ નહિ પરંતુ સેંકડો વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલા પુરૂષોના અનુભવજન્ય જ્ઞાન ભંડારનું રૂણ ચુકાવવા ખાતર તેનાથી જેટલી બને તેટલી પોતાની ઉન્નતિ કરી બતાવવી જેઈએ અથવા કોઈ નવી વસ્તુ બનાવવી જોઈએ, પ્રાચીન કારીગરી અને પ્રાચીન ૫પદ્ધતિથી કઈક ભિન્ન પ્રકારની કોઈ નવીન કારીગરી અને પદ્ધતિ શોધી કાઢી જનસમૂહ સમક્ષ પ્રકટ કરવી જોઈએ. એ નવીન પદ્ધતિઓને છુપાવવી તે મનુષ્ય જાતિની ઉન્નતિના માર્ગમાં બાધા કારક છે. પરંતુ જે બાબતથી મનુષ્ય જાતિને હાનિ પહોંચાડે છે તેવી બાબતો શીખવામાં કે શીખવવામાં પોતાની બુદ્ધિને લગાડવી જોઈએ નહિ. જે દેશમાં જ્યાંસુધી નવીન પધ્ધતિઓ પ્રકટ થતી રહી ત્યાંસુધી તે
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
દેશ ઉન્નતિ કરી રહ્યા હતા અને અન્ય દેશોના શિરતાજ બની રહ્યા હતા, પરંતુ
જ્યારે તેઓએ આગળ વધવું તજી દીધું અને તેઓ પ્રાચીન પધ્ધતિઓ પકડીને બેસી રહેવા લાગ્યા ત્યારે તેઓ અન્ય ઉન્નતિશીલ દેશોને આધીન બની ગયા અથતુ જે લેકે પ્રાચીન રીતિઓને વળગી ન રહેતાં નવ નવી બાબતેની શોધ કરી આગળ વધે છે તેઓ જ જગતમાં પ્રખ્યાતિ પામે છે.
- મનુષ્ય પોતાની વચન શક્તિને લઈને સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિ સાધી શકે છે, અને વિકાસકમમાં આગળ વધી શકે છે, તેથી તેણે એ શક્તિને સદુપયોગ મનુષ્ય માત્રને લાભ થાય તેવી રીતે કરે જઈએ. મનુષ્યએ પોતાના વિચારો પ્રકટ કરવા માટે લેખન કળા શેધી કાઢી છે. લેખનકળા દ્વારા વચન શક્તિની અધિક ઉન્નતિ થઈ છે, કેમકે વાણી દ્વારા તે આપણે આપણું મનના વિચારો આપણું પાસે રહેલા માણસે સમક્ષ પ્રકટ કરી શકીએ, પરંતુ લેખનકળાની સહાયથી આ પણે આપણું વિચારે હજારો-લાખો માઈલ દૂર પહોંચાડી શકીએ છીએ. આ લેખનકળાથી એક મહાન લાભ એ થયું છે કે આપણા લિખિત અનુભવે તથા સમસ્ત જ્ઞાનને સંપૂર્ણ લાભ આપણું પાછળ થનારી પ્રજાને પણ મળશે, આ લેખનકળાની વિશેષ ઉન્નતિ અર્થે છાપવાની કળાની શોધ કરવામાં આવી, એને લઈને બહુજ થોડી મહેનતે મહાન સમર્થ વિદ્વાનોના વિચારે સે લેકની જાણ માં આવવા લાગ્યા. આ ઉપરાંત અનેક પ્રકારની કળાઓ પ્રકટ થઈ ચુકી છે, તેમજ મનુષ્ય બુદ્ધિની ગંભીર શોધથી બીજી અનેક કળાઓ પ્રકટ થતી જાય છે. આ બધું કહેવાની મતલબ એ છે કે પિતાના વિચારો બીજાને પહોંચાડવાની કળામાં જેટલી ઉન્નતિ કરવામાં આવશે તેટલી મનુષ્યની પણ ઉન્નતિ થશેજ, તેથી મનુબે નવા જુના અને સુદ્રરવતી લોકોના વિચારો જાણવા માટે સર્વ પ્રકારનાં પુસ્તકનું અધ્યયન કરવું જોઈએ અને પિતાના વિચારે તથા અનુભવોને જન સમૂહ સમક્ષ પ્રકાશમાં મૂકવા જોઈએ. આમ કરવાથી જ તે પિતાનું તેમજ ભવિષ્યની પ્રજાનું ભલું કરી શકે છે.
પરંતુ નવીન વસ્તુઓ બનાવવા માટે, નવીન કળાઓ શોધવા માટે અને વચન શક્તિને કામમાં લેવા માટે, ઘણીજ સાવધાનતા રાખવાની જરૂર છે. કેમકે જે શકિત જેટલી વધારે બળવાન હોય છે. અને જેટલો વધારે લાભ પહોંચાડે છે તેને વિપરીત રીતે કામમાં લેવાથી તેટલું જ વધારે નુકશાન કરે છે. ઉદાહરણાર્થ હાંકનારની અસાવધાનતાથી બે ગાડીયો પરસ્પર અથડાય છે તો તેમાં બેસનાર માણસોને ઈજા થાય છે, તેમજ જે ડાઇવરની બેદરકારીથી બે રેલગાડી પરસ્પર અથડાય છે તે સેંકડો માણસોનું મૃત્યુ નીપજે છે. તેવી રીતે નવીન આવિષ્કાર અને વાતચીત કરવાની શક્તિઓ પણ એટલી બધી મહાન છે કે જે મનુષ્યના
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચુ મનુષ્યત્વ.
જીવન-નિર્વાહના એક વિલક્ષણ અને અદ્ભુત સાધન રૂપ બની રહેલ છે અને ભવિષ્યમાં પણ જેની સહાયથી મનુષ્ય પિતાના જીવન-નિર્વાહની નવીન રૂપરેખા દોરી શકે છે, તેટલા માટે જ એ શક્તિઓને અત્યંત સાવધાનતા પૂર્વક ઉપગમાં લેવાની આવશ્યકતા છે. કેમકે તેનામાં મનુષ્યને સર્વનાશ કરવાનું સામર્થ્ય રહેલું છે. જે લેકે તેને દુરૂપયેગ કરે છે તેઓને તેનું વિષમય ફલ તત્કાળ મળે છે.
આ વિષયમાં સાથી વિશેષ કઠિનતા ભરેલી વાત એ છે કે મનુષ્યમાં નવીન નવીન બાબતે શેધી કાઢવાની બુદ્ધિ અને વિવેક શક્તિ હોવા છતાં પણ તેનાં હદયમાં પશુઓની માફક કોધ, માન, માયા, તથા લેભને આવેગ પણ ભર્યો હોય છે, જે વધી જવાથી તે એવાં કાર્યો કરવા ઉદ્યત બની જાય છે કે જેનાથી તેને પ્રત્યક્ષ હાનિ થાય છે. બહુધા ક્રોધથી બળી રહેલા લોકોના મ્હોંમાંથી એવા વચને સાંભળવામાં આવે છે કે મને ફાંસીની શીક્ષા ભલે મળે, પરંતુ હું અમુક માણસનો એક વખત ભરી બજારમાં ઈજજત બગાડ્યા વગર રહીશ નહિ. એ રીતે ક્રોધ વશ બનીને મનુખ્ય કાંઈનું કાંઈ બોલી નાંખે છે એટલું જ નહિ પણ કઈ કઈ વખત એવું અનિષ્ટ કાર્ય કરી બેસે છે કે જેને માટે તેને પાછળથી અત્યંત પસ્તાવો થાય છે. એવી જ રીતે લેભ, માન, અને માયાને વશીભૂત બનીને પણ લોકો એવાં કાર્યો કરી બેસે છે કે જેનાથી તેઓની મેળવેલી ખ્યાતિ ઉપર પાણી ફરી વળે છે, અને કઈ કઈ વખત તે તેઓને સઘળે કારેબાર બંધ પડી જાય છે અને તેઓને કારાગૃહની હવા ખાવી પડે છે.
મતલબ એ છે કે કોધ, માન, માયા, લોભને આવેગ એવો પ્રબળ છે કે જે અસાવધાન મનુષ્યને તદ્દન નિરંકુશ બનાવી મુકે છે અને વિપરીત કાર્યો કરવા દેરે છે. જેવી રીતે આંખે ઉપર લીલા રંગના ચશ્મા ધારણ કરવાથી સઘળી વસ્તુઓ લીલી દેખાય છે અને પીળા રંગના ચશમા ધારણ કરવાથી સઘળું પીળું દેખાય છે તેવી રીતે કોધ, માન, માયા, લોભ આદિ કષાયોના પ્રાબલ્યથી મનુષ્યની બુદ્ધિ ભ્રષ્ટ બની જાય છે અને કર્તવ્યને પરિત્યાગ કરીને તે પિતાની બુદ્ધિને એવાં કાર્યોમાં ઝુકાવે છે કે જેનાથી તેના મનની મુરાદ તૃપ્ત થાય છે. કોઈ કઈ વખત તે પોતાના મનની મુરાદ પુરી કરવામાં એટલો બધો ઉન્મત્ત અને મદાંધ બની જાય છે કે પિતાનાં સઘળાં કાર્યો બગડી જાય–આખી દુનિયા રસાતળ જાય તે પણ તેના મનની મુરાદ પુરી કરીને જ વિરમે છે. અસાવધાન અને કષાયી મનુષ્ય પિતાની અનેક પ્રકારની પ્રબળ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ કરવા ખાતર ઉપરોક્ત મહાન શકિતઓને પણ અસત્ય. છળ કપટ, દગાબાજી ઇત્યાદિ
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ખરાબ માગે વ્યય કરવા તત્પર થાય છે. પરિણામ એ આવે છે કે તે આખા સંસારના લોકોની સાથે સહવાસ રાખવાને બદલે, તેઓના જાનમાલનું રક્ષણ કરવાને બદલે અને તેઓના સુખ-શાંતિ વધારવાને બદલે તેઓને નુકશાન પહોંચા ડવાના, તેઓના હકક છીનવી લેવાના, તેઓની માલ મિલ્કત ચોરી લેવાના ખરાબ કાર્યોમાં પ્રવૃત્ત બની જાય છે અને તે કાર્યોમાં સફળતા પ્રાપ્ત કરવામાં તે પિતાનું પરમ સિભાગ્ય અને કર્તવ્ય સમજવા લાગે છે. પરંતુ એમ કરવાથી તે પારસ્પરિક વિશ્વાસ ગુમાવી બેસે છે અને પરસ્પર સંપીને રહેવાને અત્યુત્તમ પ્રબંધને શિથિલ બનાવે છે. આવાં આવાં વિપરીત કાયોને લઈને મનુષ્યસમાજ પિતાનાં પદથી ભ્રષ્ટ બનીને કેવળ નીચે જ પડે છે એટલું જ નહિ પણ પતિત બનીને નષ્ટ પ્રાય: બની જાય છે અને કઈ પણ કાર્યને એગ્ય રહેતો નથી.
- પશુઓમાં વાચાશક્તિ નહિ હોવાથી તેઓ અન્ય અસત્ય બોલી શક્તા નથી અને એક મનુષ્ય બીજ મનુષ્યને જેવી હાનિ પહોંચાડી શકે છે તેવી તેઓ પહોંચાડી શકતા નથી. એ રીતે પશુઓની પાસે પિતાનાં શરીર સિવાય અન્ય કશું સાધન નથી કે જે વડે તે અન્ય પશુઓને ભારે નુકશાન પહોંચાડી શકે. ૫રંતુ મનુષ્યએ બીજાને મારવા અથવા હાનિ પહોંચાડવા માટે તીરકમાન, તલવાર, બંધુક, તપ આદિ અનેક સાધન બનાવી રાખ્યા છે કે જે વડે તેઓ ભારે વિધ્વંસ મચાવી શકે છે. એ રીતે નવીન નવીન ઉપાય શોધવાની શકિત ધરાવનાર બુદ્ધિ અને વાચાશકિતના દુરૂપયેગથી મનુષ્યનું મનુષ્યત્વ દુર થાય છે અને પશુઓથી પણ નિકૃષ્ટ બની અનન્ત દુઃખોમાં ફસાઈ પડે છે.
પશુઓ પોતાનું જીવન પૃથક પૃથક્ વ્યતીત કરે છે. તેઓ પોતાના જીવનનિર્વાહ માટે પોતે કાંઈ કામ કરતા નથી અને બીજાની પણ સહાયતાની અપેક્ષા રાખતા નથી, બલકે પ્રકૃતિ દ્વારા સંસારમાં જે કાંઈ ઉત્પન્ન થાય છે તેના ઉપર પિતાને નિર્વાહ કરે છે. પરંતુ મનુષ્ય પોતાના જીવન–નિર્વાહ માટે અનેક મનુષ્યોએ બનાવેલ કઈક વસ્તુઓની જરૂર પડે છે. સારામાં સારું જીવન વહન કરનાર મનુ ષ્યની જરૂરીયાતે પણ એવી નથી હોતી કે જે અમુક મનુષ્યની બનાવેલ વસ્તુઓથી પુરી પડી શકે, અએવ પ્રત્યેક મનુષ્યને દુનિયાના સર્વ મનુષ્યો અને તેઓના કાર્યોની સાથે એટલો બધો ઘનિષ્ટ સંબંધ રહેલો છે કે અન્ય મનુષ્યના કાર્યોમાં ગરબડ થવાથી પોતાનાં કાર્યોમાં ગરબડ થાય છે અને તેના સુખને ધકકે પહોંચે છે. એટલા માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતે સાવધાન રહેવાની અને સર્વ લોકોને સાવધાન રાખવાની પુરેપુરી જરૂર છે, કે જેને લઈને કેઈ મનુષ્ય કઈ પણ પ્રકારની ગરબડ અથવા અશાંતિ ઉત્પન્ન કરે નહિ અને પરસ્પર પ્રેમપૂર્વક રહેવાને જે પ્રબંધ મનુખ્ય જાતિએ કરી લીધું છે તે કઈ પણ જાતના વિઘ વગર સારી રીતે ચાલ્યા આવે.
For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાચું મનુષ્યત્વ,
૧૬૭ પરંતુ આ ત્યારેજ બની શકે કે જ્યારે સર્વ લેકે કોધ, માન, માયા, લોભ આદિ કષાયને પિતાને આધીન કરી લે અને તેનું પ્રાબલ્ય એટલું બધું ન વધી જવા દે કે જેને લઈને તેને પરસ્પર પ્રેમ તેડી કોઈ મનુષ્યને દુઃખ દેવામાં, નુકશાન પહોંચાડવામાં અને કેઈના હક્ક છીનવી લેવામાં પ્રવૃત્ત થવું પડે, અથવા કોધાદિ આવેગની શાંતિ અર્થે પોતાની સવોત્કૃષ્ટ વૃત્તિને અર્થાત્ પરસ્પર વાતચીત કરવાની પરમ પવિત્ર અને શ્રેષ્ટ શક્તિને અસત્ય, છળ કપટ, દગાબાજી ભર્યા અત્યંત અધમ કાર્યો કરવા માટે વ્યવહારમાં લેવી પડે.
પરંતુ એને માટે એજ આવશ્યક છે કે પ્રત્યેક મનુષ્ય સંસારના સઘળા મનુ ખ્યાને પોતાના શરીરના અંગ તુય સમજવા જોઇએ અને એ વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ કે જેવી રીતે શરીરના કોઈ ભાગમાં કોઈ પ્રકારની પીડા થવાથી આખા શરીરને બેચેની થાય છે તેવી રીતે દુનિયાના કોઈ મનુષ્યને દુ:ખ થવાથી મનુષ્ય માત્રને નુકશાન પહોંચે છે અને મનુષ્ય જાતિના હિતમાં ધક્કો પહોચે છે. એટલા માટે મનુષ્ય પોતાનાં મનુષ્યત્વના રક્ષણ અર્થે ભલાઈ અને બુરાઇનું આ લક્ષણ માનવું ઉચિત છે કે જે વાતથી મનુષ્ય જાતિને લાભ થતો હોય અને મનુષ્ય વચ્ચે પરસ્પર પ્રેમ મજબુત બનતો હોય તે ભલાઈ છે અને જે વાતથી ઉક્ત પ્રેમ ગાંઠ નબળી પડે છે તે બુરાઈ છે.
આ સ્થળે પુષ્ય અને પાપને બદલે ભલાઈ અને બુરાઈ શબ્દનો ઉપયોગ કરવામાં આવેલ છે, કેમકે મનુષ્યના જીવન નિર્વાહ માટે તે શબ્દો જ એગ્ય છે. ઉપર લિખિત લક્ષણે અનુસાર જે મનુષ્ય ભલાઈ કરે છે અને બુ રાઈથી બચે છે તે પ્રત્યેક મનુષ્ય આ જગતુને સ્વર્ગધામ બનાવી શકે છે. અને ચોતરફ આનંદ આનંદ ફેલાવી શકે છે. આથી વિપરીત આચરણ કરનાર મનુષ્ય દુનિયાને નરકકુંડ બનાવી મુકે છે અને ચારે તરફથી
ત્રાહિ ત્રાહિ” ના પોકાર સંભળાવી શકે છે. સત્ય તે એ છે કે ઉપર લખ્યા પ્રમાણે જીવન ગાળ્યા વગર કઈ પણ મનુષ્ય પોતાને મનુષ્ય કહી શકતું નથી, બલ્ક એવી સ્થિતિમાં તે પશુઓથી પણ પતિત અને મનુષ્યજાતિ માટે ઝેરી જંતુઓ કરતાં પણ વિશેષ દુ:ખદાયી ગણાય છે. તેથી સૌથી પહેલાં મનુષ્ય મનુષ્ય બનવાની કોશીશ કરવી જોઈએ અને તે માટે દરેક સમયે સાવધાનતા રાખવી જોઈએ.
એ માટે મનુષ્ય નિમ્નલિખિત પાંચ નિયમનું અવશ્ય પાલન કરવું જોઈએ, કેમકે મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત કરવાના એ પ્રાથમિક નિયમ છે. (૧) મનુષ્ય માત્રની સાથે પ્રીતિ રાખવી અને સર્વ મનુષ્યને પિતાના કુટુંબી અથવા શરીરના અંગતુલ્ય સમજી સૈાનું ભલું હાવું અને કરવું. આને બીજા શબ્દોમાં પરેપાર કહી શકાય.
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ (૨) અસત્ય, છળકપટ, અને દગાબાજી ભર્યા કાર્યો કરવામાં પોતાની પરમ પવિત્ર વાચા શક્તિને ભ્રષ્ટ ન કરતાં હંમેશાં સીધી, સાચી અને બીજાના હિતની વાત કહેવી અર્થાત હમેશા સત્ય બોલવું. (૩) કેઇના માલ મિલ્કતની ચોરી કરવી નહિ અને જબરદસ્તીથી કેઈના હકક છીનવી લેવા નહિ; અર્થાત્ પોતાનાજ માલ મિલ્કત અને અધિકારથી સંતુષ્ટ રહેવું. (૪) સચારિત્રયનું પાલન કરવું (૫) પિતાના અધિકારથી એટલા બધા વિહળ અને મુગ્ધ ન બનવું કે જેથી સ્વાર્થ વશ બનીને સાર્વજનિક પ્રેમ, સહાયતા અને સહાનુભૂતિના નિયમો તેડવા પડે વા પોપકાર બુદ્ધિનો ત્યાગ કરવા પડે. ઉપરોક્ત પાંચ સ્થલ નિયમે મનુષ્યને પિતાના જીવન નિર્વાહમાં ખાસ જરૂરના છે. તેથી તે પ્રાથમિક નિયમોનું સર્વ મનુષ્યએ સૌથી પહેલું પાલન કરવું જોઈએ. ઉક્ત નિયમોનું પાલન કરનાર મનુષ્ય ખરૂં મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત કરે છે અને આ સંસારમાં જ સુખ ભોગવે છે એટલું જ નહિ પરંતુ તે પરભવમાં પણ સુખી બનવાને લાયક બની જાય છે. એનું કારણ એ છે કે આજકાલ જગતમાં જેટલા પારલૌકિક ધર્મો પ્રચલિત છે તે સર્વમાં ઉપરોક્ત પચે નિયમોને સિથી આવશ્યક ઠરાવ્યા છે અને જે તે સંબંધમાં એટલો બધો ભાર મૂકી જણાવ્યું છેકે એ નિયમોનું પાલન કર્યા વગર મનુષ્યના પૂજા-પાઠ, જપતપ, વ્રત–ઉપવાસ, દાન અને ત્યાગ નિરર્થક છે. જે મનુષ્ય ઉક્ત નિયમનું પાલન કરતો નથી તે પ્રાર્થના, પૂજા-પાઠ આદિથી જોઈએ તેવું પુન્ય સંપાદન કરી શકતો નથી. અત એવ પ્રચલિત ધર્મોના સિદ્ધાંત અનુસાર પણ મનુષ્યને સૌથી પહેલાં મનુષ્ય બનવાની પરમ આવશ્યકતા છે અને તે ત્યારે જ ખરે મનુષ્ય
બની શકે કે જ્યારે તે સંસારના સર્વ મનુષ્યનું ભલું કરવા યત્નશીલ બને, સાચું બોલે, કોઈના હકક ન છીનવે, ચારિત્ર્ય પાળે, અને પિતાની વસ્તુઓના મેહમાં આસક્ત ન બની જાય.
જે સવ મનુષ્ય પોતપોતાના ધર્માનુસાર ઉપરોક્ત પાંચ નિયમનું પાલન કરવાનું આવશ્યક સમજી લે, અર્થાત્ ખરૂં મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત કરવાની કોશીશ કરવા લાગે તો સંસારમાં રોમેર સુખ-શાંતિ ફેલાઈ જાય અને સર્વત્ર આનંદ આનંદ જ દષ્ટિગોચર થવા લાગે. વળી જે ઉપદ્રવ પ્રતિદિન ધર્મના નામે થાય છે અને જેને લઈને મનુષ્ય જાતિથી ભારે અશાંતિ ફેલાઈ રહે છે તે સર્વને સત્વર અંત આવી જાય. ઉક્ત પાંચે નિયમોનું યથાર્થ પાલન કર્યા વિના પિતાની જાતને કઈ પણ ધર્મને અનુયાયી માની બેસવાને કઈ પણ મનુષ્યને અધિકાર નથી, કારણ કે એ નિયમોનું પાલન કર્યા વગર મનુષ્યમાં ખરૂં મનુત્વ આવતું નથી અને મનુષત્વ પ્રાપ્ત કર્યા વગર કોઈ પણ મનુષ્ય કોઈ પણ ધર્મને અનુયાયી બની શકતો નથી. પરંતુ એ નિયમોનું પાલન ત્યારે જ સંભવે કે જ્યારે કોધ, માન, માયા, લોભ આદિ કષા
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકીર્ણ ધ. એ સીમા બહાર ન વધી જાય, અર્થાત્ માણસ તેને વશ ન બની જાય, બલે તેને નિરંતર પિતાના અંકુશમાં રાખે અને તેનાથી પિતાની ઈચ્છાનુસાર કામ લે, તેથી મનુષ્ય તરીકે આપણું સૌથી પહેલું કર્તવ્ય એ છે કે જેવી રીતે ગાડીમાં જોડ્યા પહેલાં ઘડાને વશ કરવામાં આવે છે તેવી રીતે આપણે ક્રોધ આદિ કષાયને આ પણે વશ કરી લેવા જોઈએ, પરંતુ એ કાર્ય માટે એટલું જરૂરનું છે કે આપણે આપણા વિચારોની સંપૂર્ણ દેખરેખ રાખવી જોઈએ અને મનને નીચ વાસનાઓ તરફ દેડતાં રેહવું જોઈએ.
પ્રકીર્ણ
ધ.
ગયા કારતક માસની પૂર્ણિમાએ દર વરસ મુજબ આ વર્ષે પણ શ્રી પરમ પવિત્ર શત્રુંજય તીર્થ ઉપર યાત્રા નિમિત્તે ઘણી મોટી સંખ્યામાં યાત્રાળુઓ એકઠા થયા હતા. ઘણા વખતથી ધર્મશાળાના મુનિમાની ગેરવ્યવસ્થાના અંગે યાત્રાળુઓને ધર્મશાળામાં છતી ઓરડીએ ઉતરવાની મુશ્કેલી પડે છે, તેવી ફરીયાદ થયા કરે છે તેને માટે જ્યારે ધર્મશાળાના માલેકનું લક્ષ ખેંચાતું નથી અને ધર્મશાળા સાચવનારાઓ તે ઉપર ધ્યાન આપતા નથી ત્યારે આ વર્ષે આ વખતે યાત્રાળુઓની સગવડ સાચવવા (બરોબર સમાવેશ) કરવા પાલીતાણું રાજ્ય તરફથી પણ તે અડચણ દુર કરવા પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યે હતે. જોકે બે વર્ષ થયા પાલીતાણાના નેક નામદાર મહારાજા સાહેબ તરફથી તે દિવસેમાં નિશાળમાં રજા પાડી દરબારી સ્કુલે વગેરે મકાન ખાલી કરાવી યાત્રાળુઓને ત્યાં ઉતારવામાં આવે છે, તે માટે જેને કોમ પાલીતાણાના નામદાર દરબારશ્રીની આભારી છે. જેથી હવે ધર્મશાળાના માલેક અને મુનીએ યાત્રાળુઓના દરેક સગવડ માટે ધ્યાન આપવાની
જરૂર છે. વળી આ વખતે તે અઠવાડીયામાં યાત્રાળુઓને જકાત માટે જે સામાન * તપાસવામાં આવે છે તે સામાન્ય રીતે યાત્રાળુઓને તમારી પાસે કાંઈ જરાતી * સામાન છે, એટલું જ પુછીને ગામમાં જવા દેવામાં આવતા હતા, એટલે કે યાત્રા
જુઓને સામાન તપાસ રાજ્ય તરફથી બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. આવી રીતે પાલીતાણાના નેક નામદાર મહારાજા સાહેબે તખનસીન થયા પહેલાંના વર્ષે એક વખત પણ યાત્રાળુઓને સામાન જકાત માટે જે રીતે તપાસવામાં આવતો હતે તે જાતે જઈ તે વખતે પણ ચાર દિવસ માટે બીલકુલ જકાત કોઈ પણ પુછપરછ કર્યા સિવાય બંધ રાખવામાં આવી હતી. અમારા જાણવા તથા
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
{co
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ.
સાંભળવા પ્રમાણે રાજ્યાભિષેકની ખુશાલીમાં પાલીતાણાના નામદાર દરખારશ્રી આ જકાત માફ કરવાના હતા છતાં હજી સુધી તેમ ન બનતાં આ વર્ષે ઉપર પ્રમાણે થાડા દિવસ માટે પણ નેક નામદાર મહારાજંશ્રીએ જકાત બંધ કરી છે જે માટે પણ જૈન કામ બાભારી છે. હવે જાયુક ને માટે પાલીતાણાના નામદાર મહારાજને નમ્ર વિનંતિ છે કે આ જકાત તદ્દન બંધ કરી જૈન કામ ઉપર કાયમના ઉપકાર કરશે. આ ખાખતની સુચનાના હૅન્ડમીલા શ્રી યશેાવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ પાલીતાણા તરફથી પ્રકટ કરી યાત્રાળુઓને જાણુ થવા માટે સીહેાર વહેંચાવવામાં
આવ્યા હતા.
SY
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ જકાત સદ ંતર કાઢી નાખવાની ખમતમાં હાલમાં મોંધુ મનસુખલાલ રવજીભાઇ કે જે હાલમાં કાઠીયાવાડની રાજા પ્રજા વચ્ચેના અખંડ પ્રેમ વધારવા અને તે પ્રદેશની રાજા પ્રજાની સુખ શાંતિ આખાદિ વેપાર વૃદ્ધિ વગેરેની ઉન્નતિ માટે ભગીરથ પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે, તેઓએ પાલીતાણાના નેકનામદાર મહારાજા સાહેબને નમ્રતા પૂર્વક દાખલા દલીલ સાથેની મુદ્દાસર એક અરજી કરી છે, કે જે કા' જૈન કામમાં અનેક શ્રીમાને અને વિદ્વાનેા છતાં જેને સૂઝયું નથી તેવું ઉપયાગી તેમણે કાર્ય હાથમાં લીધુ છે અમેા તેમને ધન્યવાદ આપીએ છીએ અને પાલીતાણાના નામદાર મહારાજા સાહેમ તે અરજી અને જૈન કામની વિનતિ ઉપર લક્ષ આપી તે જકાત કાઢી નાખવાની જલદીથી કૃપા દરશાવશે.
જેમ કાયમ માટે શેઠ આણુંદજી કલ્યાણજી તરફથી માત્ર સીહેારના સ્ટેશન ઉપર યાત્રાળુઓની સામાન્ય સગવડ માટે એક નેકર રહે છે તેમ આવા મેળાના દિવસેામાં વઢવાણુ, સીહેાર, પાલીતાણા વગેરે સ્થળે આ દશ દિવસે માટેયાત્રાળુઓની દરેક સગવડ માટે માણુસા ગેાઠવવાની ઘણા વખતની જરૂરીયાત સમાજ ધારે છે, તેમ તેા થતું નથી પરંતુ એ ત્રણ વર્ષથી શ્રી ભાવનગર વય' સેવક મંડળ જેકે ભાઈ ગેાપાળજી ઓધવજી ઠકરના નાયકપણા નીચે ઉભું થયેલ ( અનેક કાર્યમાં સેવા કરે ) છે તે મંડલના બંધુએ શત્રુજયની યાત્રાના મેળાના દિવસેાએ યાત્રાળુઓને સહાય કરવા-સેવા કરવા અપરિમિત પ્રયાસથી એ ત્રણ વર્ષથી પ્રયત્ન કરે છે. તેઓ સીહાર પાલીતાણા વઢવાણ વગેરે સ્થળે ફ્રી, ખાવા પીવા, ઉંધવાની દરકાર ન કરતાં સેવા કરે છે જેથી તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે. તેઓની સગવડ સાચવવા માટે સાંભળવા પ્રમાણે શેઠ આણુંદજી કલ્યાણજીની પેઢી ઉપર લખતાં, તેઓને જણાવતા પેાતાના તરફથી મ દેખસ્ત કરવામાં આવતા નથી તેમ આવી નિ:સ્વાર્થ સેવા કરનારની સુવા બેસવા, ખાવા પીવાની સગવડ પણ સાચવવામાં
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકી` નોંધ..
૧૭
આવતી નથી તેને માટે જૈન કામને ખેદ કરવાનુ કારણ મળે છે, આથી સૂરજ ચુકાય છે તેટલુંજ નહીં પરંતુ તે સાથે જૈન સમાજ ખેલે છેં કે તેનું સાંભળવાને જેમ ફુરસદ નથી તેમ તેવી સગવડા કરવાની દરકાર પણ નથી, આમ થતું ડાય તે તેમ કોઇ રીતે ચેાગ્ય નથી જેથી યાત્રાળુઓની દરેક પ્રકારની સગવડ સાચવવા માટે શેઠ આણુ દજી કલ્યાણુજીની પેઢીના વહીવટ કરનારાને અમારી નમ્ર સુચના છે કે તેઓ એ તેવી સગવડા નાકર દ્વારા ખર્ચ કરી હવે પછી કાયમને માટે કરવાની જરૂર છે.
જાણવા પ્રમાણે ઉપર મુજબ સ્વયં સેવક મંડળની કાંઈપણ જાતની સગવડ શેઠ આણુંદજી કલ્યાણુજી તરફ કરવામાં આવતી નથી ત્યારે જ્યારથી આ સ્વયં સેવકાએ મેળાના દિવસેામાં સેવા કરવી શરૂ કરી છે ત્યારથી પાલીતાણામાં શ્રી યશેાવિજયજી જૈન ગુરૂકુળની સ્થાનિક કમીટી ગુરૂકુળના સ્ટેશન પાસેના મકાનમાં આ નિ:સ્વાથિ સેવા કરનારા સ્વય ંસેવક ખધુઓની સૂવા એસવા બીછાના પાગરણ વગેરેની ગાઠવણુ બહુજ સારી રીતે કરી આપે છે, માત્ર લેાજન ખર્ચ ખીજેથી તેઓને મળે છે ) આ વર્ષે પણ તે મધુઓની સગવડ પાલીતાણે શ્રી યÀાવિજયજી જૈન શુરૂકુળના મકાનમાં સ્થાનિક કમીટી અને સ્ટાફના માણસોએ કરી આપી હતી જે માટે તેને ધન્યવાદ ઘટે છે, તેટલું જ નહીં પરંતુ આ વર્ષે ભાવનગરના શ્રી જૈન શુભેચ્છક મંડળના કેટલાક ખંધુએ આ સેવા વૃત્તિમાં જોડાયા હતા અને સેવા બજાવી હતી તે પશુ. ધન્યવાદને પાત્ર છે. તેવી રીતે તેમજ શ્રી યશેાવિજયજી જૈન ગુરૂકુળના વિદ્યાર્થીઓ અને નાકર મળી ત્રણ ખંધુએ સીહાર અને ખીજા વિદ્યાર્થીએ પાલીતાણાના સ્ટેશને યાત્રાળુ
આની સેવા કરતા હતા, સગવડ સાચવતા હતા અને શ્રી યશેાવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ તરફથી બે વર્ષ થયા યાત્રાળુએ માટે સ્ટેશન ઉપર પીવાનું પાણી પશુ તૈયાર રાખવામાં આવે છે આવી રીતે તે ખાતાની સ્થાનીક કમીટી અને સ્ટાફ ઉપર પ્રમાણે પ્રથમથી તેમના મકાનમાં સેવા કરનારા તે સ્વયં સેવકોને સગવડ કરી આપે છે ત્યાં રહેનારની તનદુરસ્તી સાચવવા માટે ખાસ ધ્યાન આપે છે અને આ વર્ષે તે વિદ્યાથીઓ અને નાકરાથી સેવા પણ આપવામાં આવી હતી, છતાં શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશના તંત્રી શેઠ કુવરજી અણુદજી પેાતાના તે વાજીંત્રમાં માગશર માશના અંકમાં સ્ફૂટ નોંધ ચર્ચામાં સ્વયંસેવક મ`ડળની તથા શુભેચ્છક મંડલની સેવાની નોંધ, જૈન યુવક મંડળની સેવા કરવા કહેવરાવ્યા છતાં તેઓએ આપેલ જવામની ટીકા, આણુ ધ્રુજી કલ્યાણજી ક્રુજ ચુકે છે તેની નોંધ વગેરે માટે જ્યારે ધન્યવાદ આપે છે, લખે છે. તેવી નોંધ લેછે ત્યારે ઉપર પ્રમાણે શ્રી યશેાવિજયજી જૈન ગુરૂની સ્થાનિક કમીટી અને સ્ટાફના માણસો જે દર વર્ષે ઉપર મુજખ સ્વયં
For Private And Personal Use Only
'
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સેવકોની સગવડ વગેરે સાચવે છે અને સેવા પણ આપે છે તે હકીકત તેઓ જાણે છે છતાં તેને માટે સેવાની નેધ, હકીકત કે તેમની ઈચ્છા પ્રમાણે ટીકા વગેરે કાંઈ પણ લખાણ કેમ કરવામાં નથી આવ્યું એમ અને અમુક વ્યક્તિઓ પુછાવે છે? અમે તે માનીએ છીએ કે તેઓશ્રી જાણતા છતાં ભૂલી ગયા હશે? કે ગમે તેમ હો ! પરંતુ આવા પ્રસંગ ઘણી વખત તેઓ તરફથી બનતા આવે છે, (જે બતાવવાને અત્રે વખત નથી) તેથી સમાજને એમ માનવાને કારણ મળે છે કે જે ખાતા કે સંસ્થામાં તેમને અવાજ, સત્તા કે પોતાપણું કે સંબંધ નથી હોતે. તેને માટે કાંઈ પણ લખવાને તેમની ઈચ્છા થતી નથી? ગમે તે હો કે, અમે માનીયે છીયે તેમ છે ! તેઓશ્રી જ્યારે પેપરના અધિપતિ છે અને જ્યારે એક પ્રસંગનું વર્ણન તેઓ આપે છે ત્યારે બધી બાજુની હકીકત મુકવી જોઈએ તે જ્યારે પિતાની મરજી પ્રમાણે મુકે કે લખે અમુક માટે ન લખે ત્યારે તે ગ્ય કે ન્યાય યુક્ત ન ગણાય એમ સમાજને માનવાને કારણ મળે છે, ભલે તેઓએ શ્રીયશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળની સેવા કે કાર્યની નેંધ ન લીધી તેથી તેની સેવા ચાલી જતી નથી, કારણ કે તે પણ સમાજનીજ સંસ્થા હોવાથી તેની ફરજ હતી, અને તે તેની સ્થાનિક કમીટી, સ્ટાફના માણસે અને વિદ્યાથી બંધુઓએ કરેલી સેવા માટે ધન્યવાદ આપીયે છીયે અને હવે પછી દર મેળાના ટાઈમે આ કરતાં વધારે પ્રમાણમાં યાત્રાળુઓ બંધુઓની સેવા કરી સગવડ સાચવે અને સેવા ધર્મના પ્રેમી અને એમ ઈચ્છીએ છીએ. અસ્તુ !!!
ઉક્ત તંત્રી મહાશયે જ્યારે પોતાના શ્રીજૈનધર્મ પ્રકાશ માસિકમાં ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે શ્રી જૈન યુવક મંડળ માટે જે જણાવ્યું છે કે જેન યુવક મંડળને આ સેવાનો લાભ લેવા જણાવ્યું ત્યારે તે મંડળ તરફથી કહેવામાં આવ્યું કે અમો કોઈની સત્તા નીચે કાર્ય કરવા રાજી નથી તેવા બહાના નીચે સેવાના કાર્યો માટે એક સ્વયંસેવક મોકલવામાં આવ્યો નહતે” આમ લખી તેઓની ટીકા કરી છે પરંત ચાકસ અમારા જાણવામાં આવ્યું છે કે તે મંડળ સાથે તેવી વાત ઉક્ત તંત્રી મહાશયને થઈ નથી, છતાં આવી ને ધમાં કેઈની ટીકા કરવાની હોય કે નહીં? અને હેય તે તે શું સૂચવે છે તે સમાજે સમજવાનું છે, છતાં જ્યારે યુવક મંડળ માટે વગર કારણે ટીકા કરી નેંધ લે છે તેમજ ઉપર પ્રમાણે બીજી તમામ વ્યક્તિઓ માટે લખે છે ત્યારે અને શ્રીયશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળે આપેલી સહાયની નેંધ તે હકીકત જાણતાં છતાં લેવામાં આવતી નથી ત્યારે જ અમારે તમામ હકીકત અને વર્તમાન સમાચાર તરીકે આટધી ખરી હકીકત સમાજને જણાવવા લખવી પડી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથાવલોકન.
૧૭૩ નીચેના ગ્રંથે તથા જ્ઞાનેદ્વાર વગેરે કાર્ય માટે નીચેના જે જે મહાશયો તરફથી જેજે ભેટ મળેલ છે તે માટે ઉપકાર માનવામાં આવે છે.
_૧ ધી જૈન સેનેટરી એસોસીએશન મુંબઇનો સં. ૧૯૭૫-૭૬ ને રીપોર્ટ પ્રથમ ( અભિપ્રાય હવે પછી ) તે ખાતાના સેક્રેટરીઓ તરફથી. - ૨ તેમજ આ સાથે ગ્રંથાવલોકનમાં જણાવેલા ગ્રંથો તથા શ્રી સિદ્ધ પ્રાકૃત ગ્રંથ માટેની નીચે મુજબ સહાય મળેલ છે.
૨૫૦] શ્રી તખતગઢ શ્રી સંઘ તરફથી ૧૨૫ શેઠ ગુમાનમલ લખમાજી ૧૨૫ શેઠ સેલમલ અંદાજી
૧૦૦] શેઠ સરૂપચંદ ફઆજી ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય ગ્રંથો માટે નીચે મુજબ સહાય મળેલ છે. ૧૦૦] શેઠ જવાનમલ મન્ના ૧૦૦] શેઠ મૂલચંદ વાલાજી ૨૫. શેઠ કપુરચંદ જેલજી ૨૫] શેઠ કસ્તુરચંદ પરકાજી ૪૦૦) શેઠ જુવારમલ પુનમચંદજી તથા રીખચંદ તિલકચંદજી તરફથી જ્ઞાન ખાતે. ૧૫૨) એક ગ્રંથ માટે અમુક ગૃહસ્થા તરફથી શ્રી આત્મન દ ભવન ખાતે નીચેની ૨કમ ભેટ મળેલ છે જે ઉપકાર સાથે રવીકારવામાં આવે છે.
પ૦૦) શેઠ પ્રતાપચંદ પુનમચંદજી ૧૨૫ શેઠ કપુરચંદ દાતાજી ૧૦૦] શેડ નવાજી ઉમાજી ૭૫ શેઠ પિરાઇ મોતીજી ૫૧) શેઠ કપુરચંદ પન્ન છે ૫૦] શેઠ તુલસાજી ઠાકરજી ૩૧) શેઠ નરસાજી રતનાજી ૨૫ શેઠ રીખભદાસ લાલાજી ૨૫) શેઠ નરસાઇ ભુતાછ ૧૮] બેન તીનાબેન તથા બેન છોગી બહેન તરફથી
ગ્રંથાવલોકન.
શ્રી કર્મ પ્રકૃતિ ગ્રંથ (મૂળ સાથે ટીકાનું ભાષાંતર) શ્રી અધ્યાત્મજ્ઞાન મંડલ તરફથી વકીલ મેહનલાલ ભાઈ હેમચંદ તરફથી ભેટ મળેલ છે. તત્વ જ્ઞાન અને તેમાં પણ કર્મ વિષયક ગ્રંથના ભાષાંતરે તેના ખાસ અભ્યાસી સિવાય તે થઈ શકતું નથી પરંતુ આ ગ્રંથના ભાષાંતર કરનાર પંડિત ચંદુલાલ નાનચંદ સીનેર નિવાસીએ સારે પ્રયત્ન કરેલ છે તેમજ યંત્ર વિગેરે આપી પદ્ધતિ સર કરવામાં આવેલ છે, કર્મ ગ્રંથના અભ્યાસી તેમાં પણ સંસ્કૃત માગધી ભાષાનું જ્ઞાન જેએ ન હોય તેઓને ખાસ ઉપયોગી છે અને આ વિષયના અભ્યાસકને ખાસ આધાર રૂપ છે. શ્રીમદ્ બુદ્ધિ સાગરજી આચાર્ય મહારાજના નામની ગ્રંથમાળાને આ પ૫ મો અંક છે આ ગ્રંથમાળાના ઘણા ગ્રંથ વિદ્વદ્વર્ય શ્રીમાન આચાર્ય મહારાજ
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૪
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ.
બુદ્ધિ સાગરજી મહારાજે લખી જૈન કામ ઉપર ઉપકાર કર્યા છે. તે મંડલના કાર્ય વાહકાનું આ કાર્ય પ્રશંસા પાત્ર છે. વધારે ખર્ચ થયા છે છતાં મદદ મળેલ હાવાથી માત્ર ત્રણ રૂપીયા કિંમત રાખી છે જે મંડળ માટે પ્રશંસાપાત્ર છે. જાહેર સ'સ્થાઓએ તેા મદદ મળતી હોય તેમાં એછી કિંમત ગ્રંથાની રાખી જૈન સમાજ વધારે લાભ મેળવે તેમ કરવુ જોઇએ.
૨–૩–જૈન સમાજ ઉપર લેખા દ્વારા સતત્ ઉપકાર કરી રહેલા શ્રીમાન કપૂરવિજયજી મહારાજના સુશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી પૂણ્યવિજયજીના ઉપદેશદ્વારા શેઠ દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તકાદ્વાર કુંડ મારક્ત પ્રસિદ્ધ થયેલ હારિભદ્રીયાશ્યક વૃત્તિ ટીપ્પણ ઉપર શ્રી મલધારી શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ કૃત ટીપ્પણ્ના ઉપયોગી ગ્રંથ ઉંઝાવાળા શેઠ છેાટાલાલ વસ્તારામની તેમજ ખીન્ને ગ્રંથ શ્રી ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચ કથા ઉતરાધ જે કે સંસારનું સ્વરૂપ સમજાવી વૈરાગ્ય ઊત્પન્ન કરાવનારા અપૂર્વ ગ્રંથ તે ઝીંઝુવાડાના રહીશ શેઠ હઠીસંગ રામચંદની આર્થિક સહાચવડે છપાયેલ છે, તે અમેાને ભેટ મળેલ છે, ઊક્ત મુનિ મહારાજના આ પ્રયાસ ઉપદેશક અને સ્તુતિ પાત્ર છે.
૪ શ્રી નેમિનાથ ચરિત્ર ગદ્યખંધ–જેના કર્તા શ્રી ગુણવિજયજી ગણી છે. ભાષા સંસ્કૃત ઘણીજ સરલ છે અને કથા વાંચતાં આલ્હાદ થાય તેવુ છે.
1
ઉક્ત મુનિરાજ શ્રીપૂણ્યવિજયજી મહારાજના સુપ્રયત્નથી ઉપદેશથી ) ઉંઝા નિવાસી હીરાચંદભાઇ આથીક સહાયથી પ્રકટ થયેલ છે જેની એ કાપી પણ અમેને ભેટ મળેલ છે. તેની કિંમત રૂા. ૬) રાખેલ છે.
જાહેર સસ્થા કે તેવા સાર્વજનિક ખાતા કે જેને આથીક સહાય મળતી હાય તેમણે તેા મુદ્દલ કિંમતે કે એછી કિંમતે દરેક ગ્રંથના આવા મોંઘવારીના વખતમાં ખાસ જૈન સમાજને લાભ આપવા જેઇએ, પરંતુ ખાનગી માલેકી વાળા બંધુઓને પણુ જેમાં આર્થીક સહાય મળેલી હાય તેમાં કિંમત અમુક પ્રમા ણુમાં એછી રાખવાની નમ્ર સુચના કરીયે છીયે.
૫-૬ શ્રીસંપ્રતિ નૃપતિ ચિર શ્રીપાળ ગોપાળ કથા---અને કથાનક ગ્રંથ શ્રીઆત્માનંદ જૈન પાઠશાળા ભાઈ તરફથી ભેટ મળેલા છે. અને ગ્રંથા શ્રીઆત્માનંદ જય ગ્રંથમાળાના મણુકા તરીકે મુનિરાજ શ્રીપ્રતાપવિજયજી મહારાજના ઉપદેશથી પ્રકટ થયેલ છે, જે ઉક્ત મુનિરાજે પેાતાના ગુરૂરાજનું નામ આપી ગુરૂ ભકિત દર્શાવી છે આ પ્રયત્ન આગળ વધે એમ ઇચ્છીયે છીચે.
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશના ચાલતા (અઢારમા ) વર્ષની અપૂર્વ ભેટ
શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશના સુન ગ્રાહકને આ અઢારમા વર્ષની ભેટની બુક શુમારે વીશ કારમને મેટ ગ્રંથ આપવાનું મુકરર થયું છે. આવી સખ્ત મેંઘવારી છતાં દર વર્ષે નિયમિત આટલા ફોરમની મેટી ભેટની બુક (માસિકનું લવાજમ કાંઈ પણ નહિ વધાર્યા છતાં) આપવાનો ક્રમ માત્ર આ સભાએજ રાખ્યો છે, તે અમારા માનવંતા ગ્રાહકોની ધ્યાન બહાર હશે જ નહીં. તેનું કારણ માત્ર જૈન સમાજને સસ્તી કિંમતે-ઓછી કિંમતે વાંચનનો બહોળો લાભ આપવાના હેતુને લઈને જ છે. જેથી દરેક જૈન બંધુએ આ માસિકના ગ્રાહક થઈ તેને લાભ લેવા સાથે જ્ઞાન ખાતાને ઉત્તેજન આપવા ચુકવું નહિં, અમારા માનવંતા ગ્રાહકોને આ વર્ષની ભેટની બુક જલદીથી આપવાની છે જેથી તેનું છપાવવાનું કાર્ય શરૂ થઇ ચુક્યું છે, જેથી જે બંધુઓને ગ્રાહક ન રહેવું હોય તેમણે હાલમાં જ અમોને પત્ર દ્વારા જણાવવું કે જેથી નાહક જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન ન થાય; પરંતુ બારમાસ સુધી ગ્રાહક રહી અંકે રાખી પછવાડે ભેટની બુક લવાજમ વસુલ કરવા વી.પી. થી મોકલવામાં આવે, ત્યારે પાછી મોકલી નકામે ખર્ચ કરાવી વિનાકારણ જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન કરવું અને તેના દેવાદાર રહેવું તે યોગ્ય નથી. માટે જેઓને ગ્રાહક ન રહેવું હોય તેઓએ અમોને સ્પષ્ટ ખુલાસો લખી જણાવવો એવી નમ્ર સુચના કરીએ છીયે.
મુંબઇના અમારા માનવતા ગ્રાહકોને નમ્ર સૂચના.
ઘણા વખતથી મુંબઈ શહેરમાં પોસ્ટ ખાતાની ચાલુ હડતાલ રહેવાથી અમેએ આ મારીકના ગયા વર્ષની ભેટના બુનું વી. પી. ગેરવલ્લે પડવાના ભયથી મુંબઇના ગ્રાહકોને માત્ર કરેલું નહીં, પરંતુ ગયા કારતક માસમાં ભેટની બુકાના ગ્રાહકોને વી. વી. કરતા તે ઉપરના કારણથી પાછા આવ્યા છે અને સભાને નકામે ખર્ચ થયું છે. જેથી મુંબઈના અમારા જે જે ગ્રાહકોને ભેટની બુક ન મળી હોય તેમણે લવાજમ રૂા. ૧-૮-૦ મનીઓરડર કરી એકલવી કૃપા કરવી જેથી ભેટની બુક રજીસ્ટર કરી તેના ઉપર અમે મોકલી આપીશું, જેથી તેમ કરવા વિનંતિ છે. ભેટની બુક મેટી હેવાથી રૂા. ૧-૫-0 ને બદલે રૂા. ૧-૮-૦નું વિ. પી. કરવામાં આવે છે જે હકીક્ત ફુટ રીતે પ્રથમ જણાવવામાં આવેલી છે.
આ માસિક રિટલ રજીસ્ટર નંબર આવતા વિલંબ થવાથી તેમજ બીજા કેટલાક કારણથા વિલંબ થતાં માગશર અને પોશ માસના બંને એક સાથે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે જેથી કાહક વર્ગની ક્ષમા ચાહીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ધાર્મિક્તા અને નીતિ. - “આપણે ધાર્મિકતાને નીતિ સાથે શો સંબંધ છે તે જોઈએ. મનુષ્યમાં ધાર્મિકતા છે રે { તેજ બતાવે છે કે મનુષ્યની હયાતે સ્થિતિ કરતાં તેના જીવનને ઉદેશ કાંઈક ઉચો છે અને ? 6 ધાર્મિકતા એ એક ઉત્કર્ષનું સાધન છે. હવે એ ઉત્કર્ષ કેવા પ્રકારની ધન પ્રાપ્તિનો નહિ. 6 3 પરંતુ જે ઉત્કર્ષથી પ્રભુની ઓળખ થાય તેવો. અને પ્રભુની ઓળખ તો કન્ટે કહ્યું હતું ? છે તેમ મનુષ્યની નૈતિક વૃત્તિમાંથી જ થાય છે. આમ ધાર્મિકતાવાળા મનુષ્ય નીતિના નિયમો છે કે તે સ્વીકારવા પડે. પરંતુ ધાર્મિકતાવાળો મનુષ્ય હંમેશાં એ નિયમો પાળતો રહે ત્યારે જ તે એને ધાર્મિકતાવાળો કહીશું કે નહિ તેને વિચાર કરીએ. જેમ ગુન્હા વગર ક્ષમા અશક્ય 3 છે તેમ અનીતિ વગર નીતિ અશક્ય છે. મનુષ્ય એક અપૂર્ણતાનું પૂતળું છે. એ અપૂર્ણતા- 6 માંથી પૂર્ણતામાં પહોંચવાને મનુષ્યને ઉદ્દેશ છે. અને એ પૂર્ણતાએ પહોંચશે ત્યારે મનુષ્ય 8 આ “મનુષ્ય " રહેશે કે કેમ તે સવાલ થઈ પડશે. વળી એક જ મનુષ્ય પોતાની આખી જીંદગીમાં 2 સીધે જ પાટે જશે એવું કહી શકાતું નથી. આમાં મનુષ્યની સ્વતંત્રતા સમાયેલી છે. એ < 'મનુષ્યને ઉદ્દેશ ગુરૂ શિખર " જવાનો હેય તો એ સીધી ઉંચી સડક ઉપર જતો હોય છે તેમ તેનાથી જવાતું નથી. એ તો વચ્ચે વચ્ચે ટેકરીઓ પણ આવે અને કોઈ કોઈ વાર છે ખીણુ પણ આવે. પરંતુ એને ઉદ્દેશ છે “ગુરૂશિખર” જ છે એટલે આખરે તે ત્યાં પહોંચે વાને જ ધાર્મિક્તા એ મનુષ્યનો આવો ઉદ્દેશ બતાવે છે. એટલે ધાર્મિકતાથી મનુષ્યની 3 સર્વ અનીતિ નાશ પામી જાય છે એમ માનવું ભૂલ ભરેલું છે, જે કે એ અનીતિ નાશ 6 પમાડવાને સતત પ્રયત્નો થયા જ કરે છે. ગેરસમજુતી ન થાય તેટલા માટે એક રે દાખલો લઈએ. " નીતિ વગરની ધાર્મિકતા એ એક કાંટા વગરની ઘડીઆળ જેવી છે. જેમ કાંટા વગરની છે પરંતુ અંદરના સર્વ સાંચા ચાલુ હોય એવી ) ઘડિયાળને ઘડિયાળ કહેવી કે ન કહેવી એ સવાલ થઈ પડે છે, તેમ નીતિ વગરના મનુષ્યને ધાર્મિક કહે કે ન કહેવો એ સવાલ થઈ પડે છે. નીતિ સાથેની ધાર્મિકતાને જેટલું પ્રભાવ છે તેટલે પ્રભાવ છે કે કોઈ વાર અનીતિથી મલીન થયેલી ધાર્મિકતાને નથી. નીંતવાળી ધાર્મિકતા ઘડિયાળની માફક હંમેશાં ચાલ્યા જ કરે છે, પરંતુ દરેક મનુષ્ય પોતાની આખી જીંદગી સુધી નીતિ વાળો હોતો નથી ( આપણે જાણતા અજાણતાં ઘણી વાર અસત્ય બોલીએ છીએ કે તેમ છે આખી જીંદગી સુધી કોઈ અનીતિવાળો મનુષ્ય પણ મળી નથી આવતો. એટલે જેટલી ઘડી ? છે તે મનુષ્ય અનીતિથી મલીન થયો છે તેટલી ઘડી એક અદશ્ય વ્યક્તિ એની ઘડિયાળના કાંટા ઉઠાવી લે છે. એટલે ધાર્મિકતા રૂપી સંચા ચાલુ હોય છે તો પણ તે મનુષ્યની પ્રગતિમાં કાંઈ ફેરફાર થતો નથી. અને એટલે અંશે પેલે નીતિવાળો મનુ, આગળ ચાલ્યા જવાને, અને ગુરૂ શિખરે ' એ હેલે પહોંચવાનો. વળી પેલે અનીતિવાળો મનુષ્ય જ્યારે પાછો રસીધે રસ્તે આવે ત્યારથી તેની ઘધ્યિાળના કાંટા પાછા ઉઠાવી લીધા હતા તે જગ્યાએ જ ભરાવવામાં આવે છે. પરંતુ જે મનુષ્યની ઘડિયાળમાં ધાર્મિકતા રૂપી સાંચા ચાલતા ન હોય તો ઘડીયાળ ચાલવી મુશ્કેલ છે. આટલે ધાર્મિકતા અને નીતિને મહિમા.” “વસન્ત માસિકમાંથી. ? For Private And Personal Use Only