________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૯
પં. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજના વ્યાખ્યાને. ભાવાર્થ–પ્રકૃતિએ કરીને સામ્ય સ્વભાવવાળો પુરૂષ પ્રાય કરીને આક્રોશ, વધ, હિંસા, ચેરી આદિ પાપકામાં પ્રવર્તમાન થાય નહીં, અને સર્વને સુખે કરીને સેવનીય થાય, તથા પોતાના તથા પરના આત્માને શાંતિના નિમિત્તભૂત બને છે. જે ૧ છે
તેમજ ઉદાહરણ તરીકે જુઓ કે, શાંત ગુણને સદ્દભાવ.હેવાથી રામચંદ્રજીની પિતાનાજ શત્રુના પક્ષીઓ જેવા કે સુગ્રીવ અને વિભિષણાદિએ પણ આવીને સેવા કરી. આ ઉદાહરણ દ્વારા એ સારાંશ નીકળી શકે છે કે, શાંત પ્રકૃતિ શત્રુએને પણ વશ કરવામાં એક અદ્વિતીય સાધનભૂત છે. ઉપરોક્ત રીતે આ શાંત ગુણ સર્વ કાર્યસિદ્ધિ કરવામાં સમર્થ હેવાથી અવશ્ય સજજન પુરૂષોને અંગીકરણીય છે.
છે પરોપકાર કરવા રૂપ તેત્રીશમા ગુણનું સ્વરૂપ છે
આ જગતમાં પરોપકાર સરખો કેઈપણ ગુણ નથી. અર્થાત્ સર્વ ગુણોમાં ઉત્તમતાને ભજનાર પરેડકારજ છે.
આ જગતમાં અતિ મુશ્કેલીથી પ્રાપ્ત થઈ શકે તે મનુષ્ય જન્મ પામીને જે મનુષ્ય સંસારના ક્ષણિક સુખમાં લીન બનીને પરોપકાર કરે તે દૂર રહે, પણ પરેપકાર તે શું વસ્તુ છે, એ જાણવાની ઈચ્છા પણ જેના અંત:કરણમાં ઉત્પન્ન થતી નથી, એવા મનુષ્ય વાસ્તવિક રીતે શાસ્ત્રકારે કહે છે કે મનુષ્ય નથી, પરંતુ મનુષ્યના રૂપઢારાએ હરિણ સદશ છે. કહ્યું છે કે –
येषां न विद्या न तपो न दानं न चापि शीलं न परोपकारः । ते मर्त्यलोके भुवि भारभूता मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति ॥१॥
લાવાર્થ-જે પુરૂષની અંદર મહા મહેનતથી પણ દુર્લભ એવી વિદ્યાની પ્રાપ્તિ કરવી, તેમજ કર્મક્ષય દ્વારા શિવશર્મની પ્રાપ્તિમાં સાધનભૂત એવું તપ કરવું, અને અનેક સંપત્તિઓની સંપત્તિમાં સાધનભૂત એવું દાન દેવું; તેમજ શીલનું પાલન અને સર્વોત્તમ કેટીએ બિરાજમાન એવા પોપકારનું સેવન આદિ ગુણેનો વાસ નથી, તે પુરૂષે આ મનુષ્યલેકમાં પૃથ્વીને ભારભૂત છે. ઘણું શું કહેવું પરંતુ મનુષ્યના રૂપે કરીને મૃગ સદશ આચરણ કરે છે. જે ૧ છે
સજન પુરૂષે તે સ્વાભાવિક રીતે પરોપકાર કરવામાં ઉદ્યમાન બની રહે છે; એટલું જ નહીં પરંતુ શરીર પણ પરોપકારને માટે ધારણ કરે છે. તેઓને કે- ' ઈના ઉપદેશની તેમજ શિક્ષાની જરૂર નથી. કહ્યું છે કે –
शास्त्रं बोधाय दानाय धनं धर्माय जीवितम् । वपुः परोपकाराय धारयति मनीषिणः॥१॥
For Private And Personal Use Only
