________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પં. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજના વ્યાખ્યાનો, ૨૮૫ || ઇન્દ્રિઓને વશ કરવારૂપ પાંત્રીશમા ગુણનું સ્વરૂપ છે
ઇંદ્રિયને જય કરવાથી આ લોકમાં સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, અને પરલેકમાં પણ પરમાનંદ પદવી પ્રાપ્ત કરાવવામાં સાધનભૂત છે. મોક્ષસુખની ઇચ્છાવાળા પુરૂને મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિને માટે સાધનભૂત ઇદ્રિને જય છે, એમ વાચક પદને ભાવનાર એવા પરમ પૂજ્ય શ્રીમદ્દ યશવિજયજી નામના મહાત્માએ બનાવેલ ઇદ્રિય યાષ્ટકના પ્રથમ લેકમાં દર્શાવેલ છે, તે કલેક નીચે મુજબ હું લખી જગાવું છું.
विभषि यदि संसारान्मोक्षप्राप्तिं च काक्षसि ।
तदेंद्रियजयं क स्फोरय स्फारपौरुषम् ॥ १ ॥ ભાવાર્થ–મોક્ષાભિલાષી જીવ, જે તું આ નારકી તિર્યંચ આદિ દુર્ગતિએથી ભયંકર અને અનેક પ્રકારની માનસિક આધિઓ અને શારીરિક ઉપાધિએથી ભરપુર એવા સંસાર થકી ડરતો હોય અને એક અદ્વિતીય સુખનું સાધન એવું જે મેક્ષસ્થાને તે પ્રાપ્ત કરવાની તારી ઈચ્છા હોય, તો ઇંદ્રિયરૂપી અને જ્ઞાનરૂપી દોરડાં વડે જય નામ વશ કરવાને માટે વિસ્તારવાળા સર્વ કાર્ય કરવામાં સાધનભૂત એવા પુરૂષાર્થને ફેરવ-અર્થાત્ પુરૂષાર્થ દ્વારાએ ઇન્દ્રિયને જય કરવા
જો કે ગૃહસ્થાથી સર્વથા ઇન્દ્રિયોને જય કરે, એ ન બની શકે તે પણ ઇંદ્રિયોના વિષયોમાં કે જેઓ મહા દુ:ખના સાધનભૂત છે, તેમાં આસક્તિને અવશ્ય ત્યાગ કરવો. એક એક ઇંદ્રિયના વિષયમાં આસક્ત થવાથી મૃગાદિ પશુઓએ પિતાના પ્રાણનો પણ નાશ કરેલ છે, તે આ નીચેના “લાકથી સારી રીતે ખ્યાલમાં આવી શકશે.
कुरंगमातंगपतंगभंगा मीना हताः पंचभिरेव पंच ।
एकः प्रमादी स कथं न हन्यते यः सेवते पंचभिरेव पंचः ।। १ ।। ભાવાર્થ-હરિણ છે સેંદ્રિયના વિષયમાં આસક્ત બનીને અને હસ્તી સ્પર્શ ન્દ્રિયના વિષયમાં લીન થઈને, અને પતંગઉંચક્ષુરિંદ્રિયના વિષયમાં આસક્ત બનીને અને ભ્રમર ધ્રાણેદ્રિયના વિષયમાં મગરૂર બનીને અને મત્સ્ય રસના ઈદ્રિયના વિષયમાં આધીન બનીને પોતાના પ્રાણોને નાશ કરે છે, તે પછી જે મનુષ્ય પાંચે ઇદ્રિના વિષયમાં આસક્ત બનેલો, અને પ્રમાદી એ મૃત્યુને પામે, તેમાં આશ્ચર્ય શું ? અર્થાત્ કંઈજ નહિં. ૧ છે
વિષ કરતાં પણ વિષયરૂપી વિષ મનુષ્યને અધિક હેરાન કરે છે. કારણ કે વિષ ભક્ષણ કરવાથી તે એક વખતજ મૃત્યુને આધીન કરે છે, પરંતુ વિષયરૂપી
For Private And Personal Use Only
