________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કમી મિમાંસા.
ઈચ્છાના પ્રબળ શઅને ઉપયોગ તમારે ઘાત કરવામાં નહીં પણ રક્ષણ કરવામાં કરે ઉચીત છે. જો કે આત્માને સ્વભાવ અગ્નિશિખાની પેઠે ઉચ્ચગામી હેવાથી આખરે તે ઈચ્છાના પ્રવર્તન દ્વારા તે મોક્ષને જ અધિકારી છે, પરંતુ એ રસ્તો બહુ લાંબા અને વિકટ છે. ઈચ્છાના વિષયની પ્રાપ્તિ પછી તેમાંથી રસ ઉડા જાય છે અને ત્યાંથી આત્મા પોતાની પાંખ ફફડાવી વળી આગળ વધારે સુંદર વિષયની પ્રાપ્તિ માટે ઉડે છે. વળી ત્યાં આવ્યા પછી પૂર્વની જેમ ત્યાં નિરસતાનું ભાન કરે છે અને પહેલા જ્યાં રસપૂર્ણતાની કલ્પના કરી હતી, ત્યાં ખાલી કુચાનું દર્શન કરે છે. આમ એક પછી એક ઈચ્છાના વિષય ઉપરથી ઉડતા ઉડતા આખરે સર્વથી કંટાળીને આત્મ-વિહંગ પ્રભુનું શરણુ લેવા સ્વભાવથી પ્રેરાય છે, પરંતુ તે પ્રેરણ ઘણા ઘણા અનુભવ અને કષ્ટની પરંપરાને અંતે આવે છે. કેમકે ઈચ્છાથી ગતિમાન કરેલા શુભાશુભ કર્મોને અનુભવ કર્યા વિના તેનાથી છુટાતુ નથી. એક કર્મને ભેગ પુરા ન થાય ત્યાં આત્મા અન્ય કોઈ વિષયમાં પ્રીતિ ઉપજાવી તેને મેળવવા પ્રબળ આકાંક્ષા સેવે છે અને તે ઇચ્છાના પરિપાક કાળે તેની પ્રાપ્તિ થતાં વળી કાંઈ બીજીજ ઈચ્છા તેના હૃદયક્ષેત્ર ઉપર ઉગી નીકળે છે. આત્મા જે બુદ્ધિ અને હૃદયને સમ્યક્ ઉપગ કરે છે તે સમજી શકે કે જીવનને અંતિમ મર્મ અને રહસ્ય શું છે? પરંતુ વિષયનો લુપી આત્મા તેમ કરવા રેકાતો નથી. એ તે વસંતની મધમાખીની પેઠે એક પુષ્પથી બીજા અને બીજાથી ત્રીજા પુષ્પ ઉપર રસ ચુસવા માટે ભમ્યા જ કરે છે. તેને ખબર નથી કે રસનો મહોદધિ તે પોતેજ છે. અને પુપ તો ક્ષણ પછી કરમાઈ જવા માટે નિર્માએલા છે. મનુષ્ય તેની વર્તમાન ભૂમિકાએ હવે સમજવું યોગ્ય છે કે તેની ગતિ તેણે વિશ્વની પરમ ગતિમાં ભેળવી દેવી ઘટે છે પ્રભુની ઇચ્છા (Divine Will) ના મહા પ્રવાહમાં તેણે તેનું આત્મઝરણું ભેળવી દેવું યોગ્ય છે. જે મહા અગ્નિનું તે સ્કુલીંગ છે, તે મહા અગ્નિમાં તેણે પોતાનું આત્મ વિસર્જન કરવું જોઈએ. તરંગની ગતિ સમુદ્રની ગતિથી પ્રથમ કેવી રીતે હોઈ શકે ?
કમના સંબંધે ત્રીજો મહા નિયમ એ છે કે “જે ભાવના વડે પ્રેરાઈને કાર્ય કરવામાં આવે છે, તે ભાવનાને અનુસરતુ ફળ મળે છે.” અર્થાત્ હદયની જે ભૂમિકામાંથી મનુષ્યની કૃતિ ઉદ્ભવે છે તે ભૂમિકા ઉપર તેનું ફળ પરિણમે છે. આપણને ઘણીવાર આશ્ચર્ય થાય છે કે અમુક મનુષ્ય આટલો બધો નીચે પ્રકૃતિનો, દુરાચરણી, સ્વાથી અને અધમ છતાં તે આટલો બધે દ્રવ્ય સંપન્ન અને સુખી કેમ હશે? આવો પ્રશ્ન કરનાર એટલું યાદ રાખવું ભૂલી જાય છે કે સગુણ (virtue)
For Private And Personal Use Only
