Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

આત્માનંદ પ્રકાશ,
૨૬૧
જેનેજતિને ભંગ કરનારે છેલ્લે દેષ કુસંપના કારણેને પિષણ મળે તેવા વર્તને કરવાનો છે. આ દોષની પ્રવૃત્તિ સાંપ્રતકાલે (ઉદર મારીને ડુંગર દવાની પ્રવૃત્તિ) વિશેષ જોવામાં આવે છે; એથીજ જેન પ્રજા ઉન્નતિને પરમ લાભ મેળવી શકતી નથી, પ્રથમ કુસંપના કારણે કયા કયા છે? તે જાણવાનું છે. કુસંપ એ માનવ જીવનને વિષમય કરનારે દુર્ગુણ છે. એ દુર્ગુણને લઈને આર્યાવર્ત અવનતિને પામેલ છે. રાજ્ય, ધર્મ અને વ્યવહાર–એ ત્રિપુટીને પેગ છિન્નભિન્ન કરનાર કુસંપ છે. એવા કુસંપના મુખ્ય કારણે અવશ્ય જાણવા જોઈએ. સ્વાર્થ, અભિમાન અને સત્તાભ તેમજ કાર્ય પરત્વે ઈર્ષા દેવ કુસંપને ઉત્પન્ન કરનારા છે. જેમ વાત, પિત્ત અને કફ એ ત્રણના દેષથી-ત્રિદેષથી સંનિપાત નામે પ્રાણહર રેગ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ સ્વાર્થ, અભિમાન અને સત્તાલેભ વિગેરે દેષથી કુસંપ નામને મહા રેગ ઉત્પન્ન થાય છે. સંનિપાત તે જેને લાગુ થયે હેય, તેનાં એકનાજ પ્રાણ હરે છે. અને કુસંપરૂપ સંનિપાત તે આખી જ્ઞાતિ-કે મને ધર્મ ઉદયરૂપ પ્રાણને હરી લે છે. જેને પ્રજાનું ઉન્નતિ જીવન પણ કુસંપેજ હરવા માંડયું છે. સાંપ્રત કાલે જે દેશ, શહેર કે ગામમાં કુસંપ હોય છે, તે સ્થળના સંઘ કે જ્ઞાતિને અધઃપાત થયેલો જોવામાં આવે છે. કુસંપના સવાર્થ, અભિમાન ઈષ વિગેરે ત્રણ કાર
ને હાલ પિષણ આપવામાં આવે છે. જેને પ્રજાને માટે ભાગ એ પિષણના કાર્યમાં પ્રવર્તે છે. પ્રથમ કારણ સ્વાર્થ જૈન વર્ગમાં જડ ઘાલીને બેઠે છે. નિરવાર્થ વૃત્તિને તદન લેપ થતો જાય છે. તેમાં પણ જેઓ નેતાઓ છે, તેઓ તે ખરેખર સ્વાર્થપૂજક બની ગયેલા દેખાય છે. સ્વાર્થરૂપી ઝુડે ગળેલાઓ દિમૂઢ બની જાય છે અને તેમનામાં સંકેચવૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. સ્વાર્થ એ જીવનની મહત્તાને લેપ કરનારે ભયંકર અવગુણ છે. એ અવગુણને લઈને લેકેને ઉજવલ ન્યાય મળતું નથી. સ્વાર્થને માટે એક વિદ્વાન આ પ્રમાણે લખે છે –
" स्वार्थो विषद्गु जगति, धर्म न्यायासुनाशकः ।
તરછાયા ત્રિતાનાં ૨, જીવન મg જાળ” I ? . સ્વાર્થ એ આ જગતમાં ઝેરી વૃક્ષ છે. તે ધર્મ અને નીતિ રૂપ પ્રાણને નારા કરનારું છે. જેઓ તે વાર્થ રૂપી ઝેરી વૃક્ષની છાયાને આશ્રય કરે છે, તેઓને તે જીવનની ત્રણતાનું કારણ થાય છે.”૧
જ્યાં આવી અધમ સ્વાર્થ વૃત્તિ રહેલી છે, ત્યાં કુપને પ્રાદુર્ભાવ થયા વિના રહેતો નથી. તેથી ઉત્તમ પુરૂએ સર્વથા સ્વાર્થ વૃત્તિને ત્યાગ કરે ઈએ.