________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬ર
જેનેતિ દોષ દર્શન,
કુસંપનું બીજું કારણ અભિમાન છે. તે અભિમાન ઉત્તમ, મધ્યમ અને અધમ એમ ત્રણ પ્રકારનું થઈ શકે છે. ધર્મ, નીતિ, સદાચાર અને સદ્વર્તન સં. બંધી જે અભિમાન છે, તે ઉત્તમ-અભિમાન ગણાય છે. એ અભિમાન પ્રાયક લ્યાણ માર્ગે લઈ જનારું છે. પિતે કરેલી કે પ્રતિજ્ઞા અથવા પિતે ધારેલા કાર્યો પાર ઉતારવાનું જે અભિમાન તે મધ્યમ અભિમાન કહેવાય છે. કુલાભિમાન અને જાત્યાભિમાન–એ મધ્યમ અભિમાનમાં ગણાય છે. એ અભિમાન વ્યવહાર અને
કાચારને માર્ગે કીર્તિને આપનારું થાય છે. ધન, રૂપ, બલ અને જ્ઞાન સંબંધી જે અભિમાન છે, તે ત્રીજુ અધમ અભિમાન ગણાય છે. એ અભિમાન અધે ગતિને આપનારું છે. એ ત્રિવિધ અભિમાનને લઈને જ કુસંપ ઉત્પન્ન થાય છે.
કુસંપનું ત્રીજું કારણ આગેવાની પણ લે છે. સંઘ અને જ્ઞાતિમાં - તાની સત્તા રાખવાને માટે અનેક જાતની છલ-કપટની યુક્તિઓ રચવી પડે છે અને તેને લઈને કુસંપને જન્મ થઈ આવે છે.
આ પ્રમાણે સ્વાર્થ, અભિમાન અને મેટાઈને લેભ એ ત્રિવિધ કારણથી દુત્પન્ન થયેલ કુસંપ જોન પ્રજાના એકત્ર જીવનને નાશ કરી અનેક જાતના ઉપદ્રવ ઉભા કરે છે જે હાલ આપણે જોઈએ છીએ. અને તેથી જૈન પ્રજા પિતાની ઊન્નતિને સાધવાને અસમર્થ બની ગઈ છે. જેના ઉપર સંઘ અને જ્ઞાતિની ઉન્નતિ કરવાનો આધાર છે, તેવા અગ્રેસરોનું કેટલેક સ્થળે એવું વર્તન છે કે જેથી કુસંપના કારણેને પૂરેપૂરું પિષણ મળે છે. સાંપ્રતકાળે એવા વર્તનને ત્યાગ કરી અગ્રેસરોએ જેન પ્રજાની ઉજતિ કરવાને તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જેન શાસનની અધિષ્ઠાયક દેવતાને અમારી એ જ પ્રાર્થના છે કે, જૈન પ્રાના અગ્રેસરના હદયમાં એવી પ્રેરણું કરો કે જેથી તેઓ જૈનોન્નતિના સર્વ દેને નાશ કરી પિતાની આશ્રિત જેને પ્રજાની ઉન્નતિ સાધવાને શુદ્ધ હૃદયથી પ્રવૃત્તિ કરે.
આ પ્રમાણે જેનેન્નતિના છ દે દૂર કરવાથી જેનપ્રજા પિતાની ઉન્નતિ સત્વર સાધી શકશે. એ નિસંશય છે. સાંપ્રતકાલે જ્યારે સર્વ પ્રજા ઉન્નતિના સાધને મેળવવાને પ્રવૃત્તિ કરે છે, ત્યારે જેન પ્રજામાં હજુ એ પ્રવૃત્તિ શિથિલ છે, તેથી જૈન પ્રજાએ ઉન્નતિ સાધવાને માટે ઉગ્ર પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. ઉન્નતિ વગરનુ પ્રજા છે. વન તદન નકામું છે. એક વિદ્વાન લખે છે કે, “વૃક્ષે પણ આવે છે, મૃગ વિગેરે પશુ પણ જીવે છે, તથાપિ જેનું જીવન ઉનતિ ભરેલું નથી, તે વાસ્તવિક રીતે જીવતા નથી. “જીવવું એ તે સર્વ સામાન્ય છે. સર્વત્ર, જડ ચેતન એવા આપણે માનેલા સર્વે વિભાગોમાં પણ જીવવું એ પ્રસિદ્ધ છે, પણ તે બધું માત્ર જીવવું જ છે. સત્ય જીવન તે તે ઉનત જીવન હોય તેજ છે.” તે વિદ્વાનના ઉદ્ગારે અક્ષરશ: સત્ય છે. મનુષ્ય જીવનમાં પરમ સાધ્ય ઉન્નતિજ છે,
For Private And Personal Use Only
