Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૯૪
જેનાની પ્રાચીન-અર્વાચીન સ્થિતિ.
થિલ થઇ એટલે તે સાથે આચાર અને નીતિનું ધેારણ પણ શિથિલ થયા વિના ૨હેતું નથી, જે આ પ્રમાણે આપણામાં ધાર્મિક શિથિલતા વૃદ્ધિ પામતી જશે તે આપણુ જૈનાના ધાર્મિક વીરૂપ પ્રકાશમાન ભાનુ મલિન-નિસ્તેજ થઈ છેવટે અસ્ત થઇ જશે. આપણે વિચારવુ જોઇએ કે, તે આપણા ધર્મ વીરૂપ ભાનુનુ તેજ શેમાં હતુ` ? આપણા આગમમાં વધુ વેલ આચાર, નીતિને વિજયધ્વનિ એજ તેનુ તેજ હતુ.. એ તેજને અસ્ત એ જૈન પ્રજાના સર્વ પ્રકારના ઉડ્ડયના અસ્ત છે.
ભૂતકાળની કેળવણીને વિચાર કરતાં આપણને ખાત્રી થશે કે, તે સમયની કેળવણીના રંગ જુદાજ પ્રકારના હતા. તે કેળવણીનું રૂપ બાહ્ય ન હતુ. પણ અંતરંગ હતુ. તે સમયે કેળવણીનું પવસાન આચરણમાંજ થતુ હતુ. જ્યાંસુધી આચરણુ ઉપર અસર થાય નહીં, ત્યાંસુધી કેળવણીની પૂર્ણતા ગણાતી નહીં. ભૂતકાળની કેળવણીથી વિદ્યાર્થીઓના આચાર ઉપર અને ચારિત્ર ઉપર ઘણી સારી અસર થતી. એ સ ઉપરાંત બ્રહ્મચર્ય લાંખા સમય સુધી પળાતું અને ધર્મના બીજ પ્રથમથી સારી રીતે ઉ`ડા રાપાતાં એટલે તન, મન અને આત્મા એ ત્રિપુટીની શુદ્ધિ ઉત્તમ પ્રકારે સચવાતી હતી. આવી પદ્ધતિમાંથી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરીને પાર ઉતરેલા જૈના મલવાન, બુદ્ધિમાન્ અને ધનિષ્ટ તથા શુદ્ધ ચારિત્રવાળા પરાક્રમી નીવડતા. જે વિદ્યાપજીવી જૈન બ્રાહ્મણ વર્ગ હતા, તે ગૃહસ્થ ગુરૂ તરીકે પેાતાને ચેાગ્ય એવી વિદ્યા પ્રાપ્ત કરી ધાર્મિક કાર્યોંની શુદ્ધ ક્રિયાએ કરાવતા અને જે વ્યાપાર વગ હતા, તે પેાતાને ચાગ્ય વિદ્યા મેળવી વ્યાપારના વ્યવહારમાં પ્રથમ પતિ ભાગવતા હતા. શ્રાવિકાએ તે સમયે વિદ્યાભ્યાસ કરતી નહીં, એમ પણ નહતું. શાળાઓને બદલે ઘરમાં માતા પિતા પાસેથી તેમણે ચેાજેલા ગુરૂદ્વારા શ્રાવક બાળાએ વિદ્યાભ્યાસ કરતી અને પાણિગ્રહણુ થયા પછી પતિ પાસે અભ્યાસ વધારતી. કોઇ કોઇ સમચે વિદ્વત્તાવાળી શ્રાવક નારીઓ પણ નીકલી આવતી, જેમના દ્રષ્ટાંત તરીકે બ્રાહ્મી અને સુંદરીનું ચરિત્ર પ્રખ્યાત છે. વર્તમાન કાલ કેળવણીના યુગ જણાવે છે, પણ સર્વ પ્રકારની આધુનિક કેળવણી માત્ર ખાદ્ય રંગ પૂરે છે. તે માનસિક વિકાશ કરી શકતી નથી. પૂર્વની કેળવણીનું પરિણામ સદાચાર અને સત્તનમાં આવતું; ત્યારે આધુનિક કેળવણીનું પરિણામ તેનાથી ઉલટુ આવે છે. સાંપ્રતકાળે ધના પુસ્તકાના કરતાં સાંસારિક રસિક નવલ કથા વાચકેાનુ` મન વિશેષ આકર્ષે છે. એક સમથ લેખક લખેછે કે, “ આધુનિક શાળાના શિક્ષણની પદ્ધતિએ આપણાં ખાલકાના વ્યવહાર વિકૃતિવાળા કરી નાંખ્યા છે. માણસ પાતે પેાતાનું પેટ ભરવા શી રીતે સમર્થ થાય, એ હેતુ સર્વ કરતાં પ્રથમ લક્ષમાં રાખી પેટ માત્રનેજ ઉપયોગી એવી કેળવણીની ચેાજના કરવામાં આવે છે. હૃદય અને આત્મા એ બેને લેખવવામાં પણ આવતાં નથી, અને આત્માના અસ્તિત્વ વિષે પશુ શ’કા વધતી જાય એવે રૂપે બધા શાળાના વ્યવહાર પરિણમે છે. કેળવણીનું અંતરંગ સ્વરૂપ તદ્દન
tr