Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૪૩
આત્માનન્દ પ્રકારી.
આ મારા ચાર પ્રકારથી હુ· મહાત્માઓની મહાશક્તિને દર્શાવનારૂ' કહેવાઉ, તેથીજ આ ઉચ્ચ અસન ઉપર મારા અધિકાર થઇ શકે છે.”
શ્રુતજ્ઞાને આક્ષેપ કરી કહ્યું, “મિત્ર, એટલા ઉપરથી તારા પ્રભાવ વિશેષ ગણી શકાય નહી' અને તેથી તને ઉચ્ચ આસનને અધિકાર આપવામાં અમારાથી શી રીતે સમતિ અપાય ? ” મતિજ્ઞાને ઉચ્ચ સ્વરે જ જણાવ્યુ, મિત્ર શ્રુતજ્ઞાન, મે' મારા સ્વરૂપનું માત્ર દિગ્દર્શન કરાવ્યુ' છે છતાં પણ જો તમને અસતોષ રહેતા હાય તે હજું મારામાં બીજી વિશેષ શક્તિ પણ રહેલી છે. તે સાંભળવાની ઇચ્છા હોય તે નિવેદન કરૂં. ” શ્રુતજ્ઞાને કહ્યું, “ તે ખુશીથી કહે. તારાવિશેષ પ્રભાવ જાણી અમારૂ મન સંતેાષ પામ્યા વિના મંહેશે નહીં.”
tr
મતિજ્ઞાને નમ્રતાથી જણાવ્યુ.... “ અવગ્રહુ વગેરે જ મારા મુખ્ય ચાર ભેદ છે, તેના મહુ, મહુવિધ, ક્ષિ, નિઃસૃત, અનુક્ત, ધ્રુવ અને એનાથી ખીજા અલ્પ, અલ્પવિધ, અક્ષિ, અનિઃસૃત, ઉક્ત અને અધ્રુવ એમ મારા ખાર ભેદ થાય છે. એ ભેદ્ર ઉપરથી મતે ધારણ કરનાર આત્મા મતિની હા શક્તિ ધારણ કરી શકેછે. મિત્ર, સાંભળે; એ ખાર ભેદથી મારી કેવી શક્તિ ખીલે છે? જયારે આત્મા મારા એ ભેદ ધારણ કરે છે, ત્યારે તે ઘણું આલેચન ગ્રહણ કરી શકે છે; અલ્પ આલેચન કરી શકે છે, ખડું પ્રકારથી આલેચન કરી શકે છે, શીઘ્ર આલેાચન કરી શકેછે, ચિરકાળ આલેચન કરી શકેછે, અનિશ્ચિત એટલે ચિન્હ વગેરેથી અજ્ઞાત હોય તેને જાણી શકે છે, નિશ્ચિત એટલે ચિન્હથો જ્ઞાત હેાય તેને જાણી શકે છે, અનુક્ત કહ્યા વિના પણ ગ્રહણ કરી શકેછે, ઉકત કહેલ હોય તેને પણ ગ્રહણ કરી શકેછે, અને ધ્રુવ નિશ્ચળ અને અધ્રુવ નિશ્ચળ હે'ય તેનુ આલેચન કરી શકેછે. એવી રીતે ઇહા વગેરે મારા પ્રત્યેક ભેદના માર માર ભેદ થઇ શકે છે મિત્ર, જે મારે! ભેદ અવગ્રહ છે, તેને અર્થાવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ એવા બે પ્રકાર થાય છે. અર્થાવગ્રહની અંદર વ્યક્ત પદાર્થ એધ આવે છે. અને વ્યંજનાવગ્રહમાં અવ્યક્ત અસ્વસ્થપણે પદાર્થ જ્ઞાન આવે છે. તે વ્યંજનાવગ્રહું નેત્ર ઇક્રિય અને અનિ દ્રિય મનથી થતુા નથી; પરંતુ ખાકીની સ્પર્શ આદિ ચાર ઇંદ્રિયાથી થાય છે. આ રીતે ઇ‘ક્રિય અને અનિદ્રિય નિમિત્તથી મારા ( મતિજ્ઞાનના )બે પ્રકાર થાય છે; અને અવગ્રહ, ઇદ્ધા, અપાય અને ધારણા એ મારા જે ચાર ભેદ છે, તે ત્વચા ( સ્પર્શ ) આદિ પાંચ ઇંદ્રિયા અને છઠ્ઠું મન એ પ્રત્યેકના અવગ્રહાદિ ચાર ચાર ભેદ મળી મારા ચાવીશ ભેદ થાયછે. અને જો નેત્ર તથા મનને ઠંડી દઇ મુાકીના રપ આદિ ચાર ઇંદ્રિયાના ચાર પ્રકારના વ્યંજનાવગ્રહ લેવામાં આવે તે બધા મળીને મારા યાવોશ ભેદ્ય થાય છે. મિત્રા, એટલેથી મારા વિસ્તાર અટકતે! નથી પણ તે અઠયાવીશ ભેટના મહુ, બહુવિધ