________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૧
www.kobatirth.org
આત્માના પ્રા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાંસારિક મર્યાદામાં વહુન થતા કહેવાતે વ્યવહાર તેની સર્વ પ્રવૃત્તિ માત્રને અવલંબે છે. ખાનપાન, લેવડ દેવડ, સ્વજન સેવા, શરીર શુશ્રુષા, વિગેરે અનેક પ્રવૃત્તિમય છે. જ્યારે ચતુર્થ પુરૂષાર્થ ની મર્યાદાના કે દ્રસ્થાને રહેલા વ્યવહાર જૈન દન વધુ પ્રસંશાતું · વિરતિપણું' છે, આમાં અહિંસા, સત્ય, પ્રમાણિકપણુ, બ્રહ્મચય અને નિભિતા મુખ્ય છે. બાકીના બીજા સામાયિકાતિ વ્યવહારો વિશુદ્ધ ક્રિયા રૂપ છે. આ વ્યવહાર માક્ષ અથવા આત્માની આત્યંતિક મુક્તિ કરવાને માટે સબળ સાધન છે અને તેથીજ આંતરજીવનમાં જાગૃતિ આણનાર ઉત્તમ રસાયન છે.
‘વ્યવહાર’ ને મનુષ્ય જૂદા જૂદા સ્વરૂપમાં એળખે છે. કેટલાએક વ્યાપારને વ્યવહાર ગણે છે, કેટલ એક શુભ અથવા અશુભ પ્રસ`ગમાં સગાવહાલાને ત્યાં જવું તેને વ્યવહાર ગણે છે, પર`તુ વ્યવહાર નય અને નિશ્ચયનયનું વિવેચન કરતું જૈન દર્શન પ્રવૃત્તિ માત્રને વ્યવહાર કહે છે. અને તેને શુભ અને અશુભ એ એ પ્રકારે વહેંચે છે. તેમાં શુભ પ્રવૃત્તિમાં વહન થતુ જીવન એ વ્યવહાર વિશુદ્ધિ તરીકે મેળખાય છે જ્યારે અશુભ પ્રવૃત્તિમાં વહન થતું જીવન અવિશુદ્ધ વ્યવહાર તરીકે સંબોધાય છે, અને એ સર્વ વ્યવહારાથી અલગ અને વ્યવહારની પરિપાલનાથી–રૂપીના દર્શનથી અરૂપી આત્મગુણ પ્રકટે છે તેમ પ્રગટ થયેલા-વબળની સાથે સયાગ પામતા જીવનની પ્રવૃત્તિ એ નિશ્ચય નયના અનુસધાનવાળી છે. તેની સગતિ આવી નિકટ ડાવાથી આત્મ પ્રોાધમાં કહ્યું છે તેમ~~
ववहार नउच्छे तिथुळे
वस्सम् ।
વ્યવહાર નયને ઉચ્છેદ કરવામાં આવે તે શાસનનેાજ ઉ અવશ્ય સમજવે તેમ શાસ્ત્રકાર કહે છે. તે વ્યવહાર વગર કોઇપણ કાય થઈ શકયુ નથી, થઇ શકવાનું નથી તેમજ થઇ શકશે નહિં; પર`તુ તેની શુદ્ધશુદ્ધતા તપાસવામાંજ ખરેખરી આત્મ પરીક્ષા છે. અનેક મનુષ્યા તેમાં જબરી ભૂલથાપ ખાઇ જાય છે. કેટલાએક માત્ર સમજણ વગરની, શૂન્ય, આવશ્યક ક્રિયાઓનું સેવન કરી આંતરજીવનને મેળવવા ફાંકા મારે છે પરંતુ પ્રત્યેક વ્યવહાર અર્થાત્ પ્રત્યેક ક્રિયાએ તેનાં શુદ્ધ સ્વરૂપમાં આદરવી જોઇએ. સાંસારિક પ્રવૃત્તિગત ક્રિયાઓને અત્યારે બાજુએ મૂકી માત્ર મેક્ષ પ્રાપ્તિને અનુકૂળ ક્રિયાામાં પણ શૂન્યતા, દગ્ધતા વિગેરે દોષો ન હેાવા જોઇએ; પ્રત્યેક ક્રિયામાં પ્રમાદ વગર જિજ્ઞાસુપણું અને આદરણીયતા એ બે તત્ત્વનું પરિણમન થવું જોઇએ. આ ઉપરથી જગના પ્રત્યેક અંગમાં વ્યવહાર સમાયલેા છે. આપણે ખાનપાન અથવા લેવડ દેવડનેા વ્યવહાર શુદ્ધ ન રાખીએ તે જેમ શરીરને અને આબરૂને હાનિ પહેાંચે છે, તેમ મુક્તિના સાધનરૂપ વ્યવહાર વિશુદ્ધ હૈાય તે આધ્યાત્મિક
For Private And Personal Use Only
