________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩.
વ્યવહાર વિશુદ્ધિમાં જીવન પ્રવાહ હાનિ પ્રકટે છે. આ ઉપરથી વાચિક અને કાયિક વ્યવહાર ઉભયને શુદ્ધતાના પટમાં વણી દેવા જોઈએ. કેમકે શ્રીમદ્ આનંદઘનજી કહે છે કે
વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જૂઠે કો, વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સાચે વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર સંસાર ફળ,
સાંભળી આદરી કાંઈ રા. આમ હોવાથી વચન વ્યવહારને પ્રત્યેક પ્રસંગે કેળવવાની જરૂર છે. આથી પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિને ક્રમ પ્રામ માનસિક વ્યવહારને કેળવતાં વાચિક વ્યવહારને ક્રમશઃશુદ્ધ કરાવે છે અને પછીથી શરીરવડે પ્રાપ્ત કરાતી પ્રવૃત્તિ માત્રમાં કાયિક વ્યવહાર વિશુદ્ધ બનતું જાય છે. જેવા વિચાર તેવું વર્તન એ વિચાર બળનું સામર્થ્ય દર્શાવે છે, પરંતુ સદ્ વિચારેનું સેવન અને તદનુસાર વર્તન એ વિશુદ્ધ વ્યવહારને જન સમાજ આગળ પ્રકટ કરે છે, અનેક મનુષ્ય તેનું અનુકરણ કરે છે. સાંસારિક મર્યાદામાં પ્રાપ્ત કરાતે વિશદ્ધ વ્યવહાર જે કે વશ્ય પુત્ર, અર્થ કરી વિદ્યા, અનુકૂલ ભાર્યા વિગેરે જેને નીતિકારે જીવલેકના છ સુખ દર્શાવેલા છે તેવા અનેક પ્રકારોમાં સંદર્ભિત થાય છે અને તે સાંસારિક શાંતિને અર્થે નિરપગી નથી એટલું જ નહીં પરંતુ તેવા પ્રકારની શાંતિ ધાર્મિક સંગને અનુકૂળ કદાચ બનાવી શકે છે. અને તેથી જ તે વ્યવહાર પ્રશસ્ય છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે મુક્તિને અનુકૂળ વ્યવહારમાં જેની પ્રવૃત્તિ તન્મય થઈ રહેલી છે તેઓને ધન્ય છે અને તેઓ કૃતાર્થ છે. પૂર્વોક્ત સાંસારિક પરિસ્થિતિવાળી વ્યવહાર શુદ્ધિ જે દ્વિતીય પ્રકારની વ્યવહાર શુદ્ધિને ઉત્પન્ન કરાવવાનું સામર્થ્ય ધારણ કરે અને તે મુજબ ઉત્પન્ન કરાવી આપે તેજ ઉપયોગી છે, અન્યથા નિરર્થક છે. આથી પ્રથમથી જ પ્રત્યેક ક્રિયા પછી તે સાંસારિક મર્યાદાવાળી હોય અથવા મુક્તિના કેદ્રસ્થાન રૂપ હોય તે પણ તેની શુદ્ધતા ઉપર ખાસ ધ્યાન આપવાથીજ મનુષ્યને ઉત્ક્રાંતિ ક્રમ વિકાસ પામતે જાય છે.
બુદ્ધિબળને પામેલા મનુષ્ય વર્ગમાં જીવનના બે પ્રદેશ છે. એક પ્રદેશનું નામ કારણ પ્રદેશ છે, અને બીજા પ્રદેશનું નામ કાર્ય પ્રદેશ છે. વ્યવહારવડે અનુભવની શાળામાંથી પ્રાપ્ત થતું શિક્ષણ એ કારણ પ્રદેશ છે અને તેને જીવન સાથે યથાર્થ ઉપ
ગ એ કાર્ય પ્રદેશ છે. આથી મનુષ્યએ કાર્ય પ્રદેશ પ્રાપ્તિની પિતાની દ્રષ્ટિ ફેરવીને કારણ પ્રદેશ પ્રતિ નાંખવાની છે. અને તેમ કરતાં વ્યવહાર સંબંધી પ્રત્યેક ક્રિયાને શુદ્ધ કરવા અથવા શુદ્ધ યિામાં પિતાને વ્યવહાર ચલાવવાની પ્રેરણા થાય છે. અને શ્રદ્ધા તેમજ વિશ્વાસથી આગળ વધે છે.
જિનેન્દ્ર પૂજા, ગુરૂ સેવા અને પ્રાણી અનુકંપ વિગેરે વ્યવહારમાં મનુષ્ય વારંવાર સંસ્કારી થવું જોઈએ. વ્યવહારની સર્વ ક્રિયાઓ પછી તે શુભ હેય કે અશુભ
For Private And Personal Use Only
