________________
સાતક્ષેત્રાનાં અંતર’ગ હેતુએ
૨૬૧
સ્થાપના પ્રરૂપેલી છે. ચૈત્યનું આલંબન ઉચ્ચ પ્રકારનું છે. ભાવનાની ખરી મહત્તાનું દર્શન તેમાંજ થાય છે. શુભ પ્રવૃત્તિઓને પ્રેરનારૂ, નિયમમાં રાખનારૂ વિશુદ્ધ નીતિ બળને અર્પનારૂ, અને માનસિક આસ્તાને દૃઢ કરનારૂં આરાધન ચૈત્યદ્વારાજ સધાય છે. એટલુંજ નહીં પણ ધ્યાન માર્ગ જે તે લેવાય છે તેા શ્રેયઃસાધનમાં તે પ્રથમ પક્તિએ આવે છે. દલ, આડંબર અને અહ્તા વગેરે માનસ દ્વેષ! પણ ચૈત્યારાધનના ખળથી દૂર થઈ જાય છે. આવાજ હેતુથી એક કવિ લખે છે કે, “ જો ભવ્યાત્માએ શ્રેયના સેાપાન ઉપર ચડવુ હાય તા તેણે પ્રતિમાના પ્રભાવથી પ્રકાશિત એવા ચૈત્યદ્વારમાં પ્રવેશ કરવેા. શ્રમિત અને ભ્રમિત થયેલા મનને વિશ્રાંતિ લેવાનું ઉત્તમ સ્થળ ચૈત્યદ્વાર છે. ”
'
આ સ`સારની ઉપાધિએથી પીડિત થયેલા એક પ્રવાસીએ લખ્યું છે કે, “ મનેાવ્યથાના મોટા વેગમાં તણુાતા, ચિંતાઓની વિષમ જવાળાથી દુગ્ધ થતા અને શંકા તથા ભયના આવેશથી આકુલજ્ગ્યાકુલ થતા હું એક ચૈત્યમાં પેઠા. તેમાં પ્રવેશ થતાંજ મારા હૃદય ઉપર જુદીજ અસર થઈ ગઈ. વિદ્યુત્ની જેમ મારી માનસિક વ્યથા ઉડી ગઈ. હૃદયની આસપાસ શાંતિ રૂપ સુધાની ધારા પ્રસરવા લાગી. જાણે આનંદના મહાન્ ઉધિમાં મગ્ન થયેા હેાઉ, જાણે સ્વર્ગના ભવ્ય ભુવનમાં દાખલ થયા હેાઉ, અને જાણે નવીન જીવનમાં આવ્યા હાઉ', તેમ હુ એકાએક બની ગયે.. ચૈત્યના દ્વાર ઉપર કાતરેલા સિંહાએ અને ચિત્રરૂપ દરવાનેએ મારી ઉપાધિને અટકાવી હોય તેમ હુ નિરૂપાધિક બની ગયા. ચૈત્યના ગર્ભદ્વારમાં જતાં અને પ્રભુની પ્રતિમાના દર્શન કરતાં તે જાણે હું શાંતિસુધાના મહાસાગરમાં મગ્ન થયેા હાઉ”, એમ અનુભવવા લાગ્યા. મારી શુભ પરિણતિ અમૃતવેલની જેમ વધવા લાગી. હૃદયમાં ભાવે ટ્વાસ પ્રગટ થઈ આવ્યેા. એ સુંદર પ્રતિમાના માત્ર દ નથી મને તૃપ્તિ થઇ નહીં. તેની પવિત્ર પૂજા કરવાની પ્રેરણા પ્રગટી. તત્કાળ શુદ્ધ અને પ્રાસુક જળથી સ્નાન કરી શરીરની યતના પૂર્વીક મર્યાદા કરી વિધિપૂર્વક પૂજા કરી. પૂજન વખતે પ્રભુની પ્રતિમાને સ્પર્શ થતાં જે આનન્દ્વ મારાં રમેશમ વ્યાપી ગયે હતા, તે અનિવચનીય હતે તેનું વર્ણન મુખથી કરી શકાય તેમ નથી.
