________________
२६४
*
આત્માનંદ પ્રકાશ, -
પોતાના પૂર્વજોના ચૈત્યથી બીજા ચૈત્યને ઉત્કર્ષ ન થાય, એવી કુભાવના પણ ભાવે છે. તેમ તેવી જનાઓ પણ ઘડે છે. આ પ્રવૃત્તિ કર્મના બંધને કરનારી છે. આવી પ્રવૃત્તિથી ચૈત્યક્ષેત્રની હલકું થાય છે. તેથી ઉત્તમ શ્રાવકોએ સર્વ ચેત્ય ઉપર સમાન ભાવ ધારણ કરે જોઈએ.
ચેત્યક્ષેત્ર કે જે ધાર્મિક ભાવનાને પિષણ કરવાનું મુખ્ય સાધન રૂપ છે અને મેક્ષના દરવાજા પાસે લઈ જવામાં એક અદ્વિતીય સહાય રૂપ છે. એવું ધારી ભગવાન તીર્થકરેએ તેની ઉન્નતિના અનેક નિયમ બાંધ્યા છે. તે સર્વ નિયામાં દેવદ્રવ્યની રક્ષાને મુખ્ય નિયમ કરેલ છે. કેઈપણ પ્રકારે દેવદ્રવ્યને હાનિ ન પહોંચે, એમ દર્શાવવાનો હેતુ પણ ગંભીર છે. કારણ કે, દેવદ્રવ્યની રક્ષા એ ચેત્યક્ષેત્રની રક્ષા છે.
જ્યાં દેવદ્રવ્ય સુરક્ષિત છે, ત્યાં ચૈત્યક્ષેત્ર સુરક્ષિત થાય છે. અગ્રાહ્ય, અસ્પૃશ્ય અને અભક્ષ્ય દેવદ્રવ્ય છે; એમ સિદ્ધ કરવાને તે વિપકારી મહાત્માઓએ અનેક દૃષ્ટાંત આપ્યા છે. દેવદ્રવ્ય ઉપગમાં લેવાથી કેવા અનર્થ થાય છે, તેને માટે કેવળી ભગવાને એ અસરકારક આખ્યાયિકાઓ આપેલી છે. અને દેવદ્રવ્ય સુરક્ષિત કરવાનું માહાભ્ય પ્રગટ કરી બતાવ્યું છે. આટલા ઉપરથી એમ સમજવાનું નથી કે દેવદ્રવ્યનું રક્ષણ કરનારાઓએ તેના ઉપર પિતાની માલિકી રાખી તેનાથી બીજા ચૈત્યને ઉદ્ધાર કે રક્ષણ થવામાં બેદરકાર કે સાંકડા થવું જોઈએ. ગમે તે સ્થળના દેવદ્રવ્યને ઉપગ કેઈ પણ સ્થળના ચૈત્ય રક્ષણઉદ્ધાર માટે કરવામાંજ તેની સાર્થકતા છે. એ વિચાર નહિ રહેવાથી તે દેવદ્રવ્યનું રક્ષણ કરવાને માટે માલકી ધરાવનારાના સાંકડા વિચારેજ હજી અનેક સ્થળે ચેત્યે અરક્ષિત સ્થિતિમાં છે અને કેટલેક સ્થળે અપૂજનિક અને જીર્ણ થઈગયેલ સાંભળવામાં અને જાણવામાં આવે છે.
આ સર્વને વિચાર કરતાં આપણું સમજવામાં આવે છે કે, ચેત્યક્ષેત્રની સ્થાપના કરવામાં ઘણું અંતરંગ હેતુઓ રહેલા દેખાય છે. ચૈત્યવૃક્ષ પલ્લવિત રહેવાથી આહુત ધર્મને ઉદય સદા ટકી રહેવાને છે. પ્રભુની પ્રતિમાની પૂજા અને ભાવનાને એવા ઉત્તમ હેતુથી પ્રરૂપણું કરવામાં આવી છે કે, જે પરિણામે માનવજીવનનું મોટું માહાભ્ય
