Anandghan Chovisi

Author(s): Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 7

સંપાદકીય
સ્વર્ગસ્થ શ્રીયુત મેતીચંદભાઈ ગિરધરલાલ કાપડિયાની ધર્મરુચિ અને વિદ્યાપ્રીતિ જાણીતી હતી. એમના જીવનમાં સધાયેલ ધર્મ અને વિદ્યાના સુમેળને લીધે તેઓ ધર્મશાસ્ત્રોના અભ્યાસ તરફ સારી રીતે આકર્ષાયા હતા, એટલું જ નહીં, ધર્મગ્રંથનું સતત અધ્યયન અને ચિંતન તેમ જ ધમંતોના પરિચાયક અને ધમ. સંસ્કારના પિષક સાહિત્યનું સર્જન, એ એમના જીવનનો નિત્યક્રમ બની ગયો હતે. સાહિત્યના અવલોકન અને આલેખનની આવી ઉત્કટ રચિને લીધે તેઓ સોલિસિટર જેવા ગંભીર વ્યવસાય વચ્ચે તેમ જ રાષ્ટ્રીય, સામાજિક અને શિક્ષણને લગતી જવાબદારીભરી સંખ્યાબંધ પ્રવૃત્તિઓની વચ્ચે પણ ચિત્તની સ્થિરતા, બુદ્ધિની નિર્મળતા અને આત્માની સ્વસ્થતારૂપે નિજાનંદનો અનુભવ કરી શક્તા હતા, અને પિતાના સમગ્ર જીવનને ધાર્મિકતા અને સંસ્કારિતાથી સુરભિત બનાવી શક્યા હતા. વિદ્યાપરાયણતા, ધાર્મિકતા અને સંસ્કારપરાયણતારૂપ ત્રિવેણીસંગમ સાધીને તેઓએ પિતાના જીવનને કૃતાર્થ બનાવ્યું હતું. તેઓની ધાર્મિકતા કદાચહી સાંપ્રદાયિકતા, અંધશ્રદ્ધાભરી સંકુચિતતા અને માર્ગ ભુલાવનાર અહંકારથી મુક્ત, વ્યાપક તેમજ ગુણની ચાહક હતી તેથી જ તેઓ જૈન : ધર્મશાસ્ત્રોની જેમ અન્ય ધર્મોના સાહિત્યનું પણ આદરપૂર્વક વાચન-મનન કરી શક્યા હતા. આ
આમ તે શ્રી મોતીચંદભાઈએ અનેક વિષયના ધર્મગ્રંથનું અધ્યયન કર્યું હતું અને એમાંના કેટલાક ગ્રંથનું ભાષાંતર કે વિવેચન પણ કર્યું હતું. પણ, એમ લાગે છે કે, યોગીરાજ શ્રી આનંદધનજીએ એમના ચિત્ત ઉપર જાણે એક જાતનું કામણ કર્યું હતું; અને એને લીધે તેઓ, પદે અને સ્તવનોરૂપે વ્યક્ત થયેલી, એમની તાત્વિક અને મસ્તીભરી બધીય કાવ્યકતિઓનો મર્મસ્પર્શી અને સર્વગ્રાહી અભ્યાસ કરવા પ્રેરાયા હતા. મમી આનંદઘનજીની ચિંતનપૂણ કાવ્યકતિના સમને પામવામાં દિવસો અને મહિનાઓ સુધી સહદયતા અને નિષ્ઠાભર્યો પ્રયત્ન કરવામાં તેઓએ ક્યારેય સમયને લેભ કર્યો નથી; ઊલટું, એ રીતે સમયનો ઉપયોગ કર. વામાં તેઓએ એક પ્રકારના આંતરિક સંતોષ અને અલાદને જ અનુભવ કર્યો હતો. પુરુષ આનંદધનજી સાથે શ્રી મોતીચંદભાઈના સવ યોગો જાણે એકરૂપ બની ગયા હતા. તેથી જ વિ. સં. ૧૯૬૭થી શરૂ થયેલ તેઓનો આનંદધન-સ્વાધ્યાય છેક વિ. સં. ૨૦૦૬ સુધી, લગભગ ચાર દાયકા સુધી, છૂટક છૂટક ચાલતે રહ્યો હતો! અને એના પરિપાકરૂપે તેઓ શ્રી આનંદઘનજીની સમગ્ર કાવ્યકૃતિઓનું (૧૦૮ પદો અને ૨૨૫૬ ક્ષેપક મળીને કુલ ૨૮ સ્તવનું) સવિસ્તર વિવેચન લખી શક્યા હતા.
આ પદના અભ્યાસની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ, તે અંગે શ્રી મોતીચંદભાઈએ પોતે જ “શ્રી આનંદ ધનજીનાં પદ ” ભાગ પહેલો કે જેની પહેલી આવૃતિ “શ્રી આનંદધન પદ્યરત્નાવલી” નામે પ્રગટ થઈ હતી, તેની પ્રસ્તાવનામાં લખ્યું છે કે
“આ પદ જિનમંદિરમાં, અન્ય ધાર્મિક પ્રસંગે ગવાતાં સાંભળ્યાં હતાં, પરંતુ એક પ્રસંગે તે વાંચવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થતાં જણાયું કે તે પદ સામાન્ય રીતે સમજી શકાય તેમ નથી. તે સમજવા માટે શાસ્ત્રશૈલીનું ઘણું સ્પષ્ટ જ્ઞાન હોય અને શ્રી આનંદઘનજીની ભાષા સમજતા હોય તેવા અભ્યાસી વિધાનની મદદની ખાસ આવશ્યક્તા છે એમ લાગ્યું. અધ્યાત્મકલ્પદ્રુમનું મૂળ સંસ્કૃતમાં છે, તેને લાભ લેનારા કરતાં પણ આવાં પદોને શ્રવણ-મનન દ્વારા લાભ લેનાર વિશેષ મળવા સંભવિત ધારી તેની અથગણા કરવા માંડી. દરમિયાન સંવત ૧૯૬૭ ના ચેત્ર-વૈશાખની ઉનાળાની રજાના વખતમાં શ્રી ભાવનગર જવાનું થતાં ત્યાં શાંતમૂતિ શ્રીમદ્ વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજના શિષ્ય પંન્યાસજી શ્રી ગંભીરવિજયજી ગણિ, જેઓને આગમનું જ્ઞાન અનભવસિદ્ધ અનેક પ્રસંગે થયું હતું, તેઓને આ પદના અર્થો સંભળાવવા વિજ્ઞપ્તિ કરી