Agam Suttani Satikam Part 26 Oghniryukti Pindniryukti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 413

पिण्डनियुक्तिः-मूलसूत्रं योजना, ततोऽयमर्थः-द्रव्यस्य सुकुमारिकादे- रसहेतोः-रसविशेषोत्पादनाय, आदिशब्दाच्छुभगन्धादिनिमित्तंच,योभक्तं पानंचानुकूलद्रव्येणखण्डादिनासहसंयोजयतितस्यसाधोरयं वक्ष्यमाणः व्याघातः' दीर्घदुःखोपनिपातरूपो भवति॥तमेव भावयन् भावसंयोजनामप्याह- . मू. (६८१) संयोजना उभावे संजोएऊण तानिदव्वाई।
संजोयइ कम्मेणं कम्मेण भवं तओ दुक्खं॥ वृ.तानिहिसुकुमारिकाखण्डादीनिद्रव्याणिरसगृदयासंयोजयन्नात्मानमप्रशस्तेनगृळ्यात्मकेनभावेन संयोजयति, एषा भावे' भावविषयासंयोजना, तसस्तानिद्रव्याणितथा संयोज्यात्मनि कर्म'ज्ञानावरणीयादिकं संयोजयति' सम्बध्रातिकर्मणाचसंयोजयति भवं दीर्घतरंसंसार,तस्माच्चभवाद्दीर्घतरसंसाररूपात् 'दःखम्' असातं संयोजयति, ततो यो द्रव्यसंयोजनां करोति तस्येत्थमनन्तकालसंवेद्यो दुःखनिपात इति। मू. (६८२) पत्ते य पउरलंभे भुत्तुन्वरिए य सेसगमणट्ठा।
दिट्ठो संजोगो खलु अह कम्मो (कम्मो) तस्मिमो होइ ।। वृ. 'प्रत्येकम्'एकैकंसाधुसङ्गाटकंप्रति प्रचुरलाभे विपुलधृतादिप्राप्तीसत्यायदिकथमपिमुक्ते सति 'चः'समुच्चयेशेष-उद्धरितंभवति, ततस्तस्यशेषस्यनिर्गमनार्थदृष्टः-अनुज्ञातस्तीर्थकरादिभिःखलुसंयोगः, उद्धरितं हिघृतादिनखण्डादिकमन्तरेणमण्डादिभिरपिसहभोक्तुं शक्यते,प्रायस्तृप्तत्वात्,नचपरिष्ठापनं युक्तं,घृतादिपरिष्ठापने स्निग्धत्वात्पथादपिकीटिकादिसत्त्वव्याघातसम्भवेन बृहत्तरप्रायश्चित्तसम्भवात्, तत उद्धरितघृतादिनिर्गमनार्थं खण्डादिभिरपि तस्य संयोजनं न दोषायएष तावदयमपवादः संयोजनायाः। अथान्योऽपि तस्य संयोगस्यायं-वक्ष्यमाण:क्रमो भवन परिपाटीरूपोभवति॥ तमेवाहमू. (६८३) रसहेउं पडिसिद्दो संयोगो कप्पए गिलाणट्ठा।
जस्स व अभत्तछंदो सुहोच्चिओऽभाविओजोय॥ वृ. 'रसहेतोः' गृद्धयारसविशेषोत्पादनायसंयोगःप्रतिषिद्वस्तीर्थकरादिभिः, यावतापुनःसएवसंयोगो 'ग्लानार्थ' ग्लानसज्जीकरणार्थं कल्पते, यद्वा यस्य ‘अभक्त च्छन्दः' भक्तारोचकः, यश्च सुखोचितो. राजपुत्रादिःयश्चाद्याप्यभावितःअसञ्जातसम्यक्परिणामःशेषकस्तस्यनिमित्तंकल्पते। उक्तं संयोजनाद्वारम्मू. (६८४) बत्तीसं किर कवला आहारो कुच्छिपूरओ भणिओ।
पुरिसस्स महिलियाए अठ्ठावीसंभवे कवला॥ . वृ.पुरुषस्यकुक्षिपुरकआहारोमध्यप्रमाणोद्वात्रिंशत्कवलाः किले त्याहारस्यमध्यप्रमाणतासंसूचकः, महेलायाःकुक्षिपूरकआहारोमध्यमप्रमाणोऽष्टाविंशतिःकवलाः, नपुंसकस्यचतुर्विंशतिः, सचाननगृहीतो, नपुंसकस्यप्रायःप्रव्रज्यानर्हत्वात, कवलानांप्रमाणंकुक्कुट्यण्ड.कुक्कुटीचद्विधा-द्रव्यकुक्कुटीभावकुक्कुटीच, द्रव्यकुक्कुट्यपिद्विधा-उदरकुक्कुटीगलकुक्कुटीच,तत्रसाधारदरंयावन्मत्रणाहारणनन्यूननाप्याध्मातंभवति स आहार उदरकुक्कुटी, उदरपूरक आहारः कुक्कुटीव वा उदरकुक्कुटीति मध्यपदलोपिसमासाश्रयणात, तस्य द्वात्रिंशत्तमोभागोऽण्डकंपुंसोगलान्तरालेयःकवलोऽविलग्नःप्रविशतितावत्प्रमाणंकलस्य, कवलमश्नीयात् अथवा शरीरमेव कुक्कुटी तन्मुखमण्डकं, तत्राक्षिकपोल वां विकृतिमनापाद्य यः कवलो मुखेप्रविशति तत्प्रमाणम्। अथवा कुक्कुटी-पक्षिणीतस्या अण्डकंप्रमाणकवलस्य,भावकुक्कुटी येनाहारेणभुक्तेननन्यून नाप्यत्याध्यामतविवक्षणादेषप्राकद्रव्यकुक्कुट्यप्युक्त इहभावकुक्कुटयुक्तः,तस्यद्वात्रिंशत्तमोभागोऽण्डकं, तत्प्रमाणं कवलस्य।