Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra

Author(s): Darbarilal Nyayatirth
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 15

का दशवैकालिके प्रथमाध्ययनम् ।
ए रुणा षट्त्रिंशाणसमन्वितेनेत्यर्थः । अनुयोगो दशवैकालिकस्य विधिना प्रवचनोक्तेन कथयितव्य आख्यातव्य इति गाथार्थः । संप्रत्यजानानः शिष्यः पृष्ठति । यदि दशकालिकस्यानुयोगस्ततस्तदशकालिकं जदन्त किमङ्गमङ्गानि, श्रुतस्कन्धः श्रुतस्कन्धा, अध्ययनमध्ययनानि, उद्देशक उद्देशका इत्यष्टौ प्रश्नाः। एतेषां मध्ये त्रयो विकल्पाः खलु प्रयुज्यन्ते। तद्यथा दशकालिकं श्रुतस्कन्धः अध्ययनानि उद्देशकाश्चेति । यतश्चैवमतो दशादीनां निक्षेपः कर्तव्यः। तद्यथा दशानां कालस्य श्रुतस्कन्धस्याध्ययनस्य उद्देशकस्य चेति।तथाचाह नियुक्तिकारः॥ दसकालियं ति नामं संखाए कालय निदेसो॥ दसकालियसुश्रखधं अनयणुद्देस निरिकविलं ॥७॥ व्याख्या॥ दशकालिकं प्राग्निरूपितशब्दार्थमिति एवंनूतं यन्नाम अनिधानम्।इदं किम् ।संख्यानं संख्या तया तथा कालतश्च कालेन चायं निर्देशः। निर्देशनं निर्देशो विशेषानिधानमित्यर्थः। अस्य च निबन्धनं विशेषेण वयामः " मणगं पडुच्च” इत्यादिना ग्रन्थेन । यतश्चैवमतः दसकालियंति कालेन निर्वृत्तं कालिकं दशशब्दस्य कालशब्दस्य च निदेपः। निर्वृत्तार्थस्तु निक्षेपः। तथा श्रुतस्कन्धं तथाध्ययनमुद्देशं तदेकदेशनूतम् । किम् । निदेसुमनुयोगोऽस्य कर्तव्य इति गाथार्थः । तत्र यथोदेशं निर्देश इति न्यायादधिकृतशास्त्रानिधानोपयोगित्वाच्च दशशब्दस्यैवादौ निक्षेपः प्रदर्श्यते।तत्र दशैकाद्यायत्ता वर्तन्ते।एकाद्यजावे दशानामप्यनावादत एकस्यैव तावन्निदेपप्रतिपिपादयिषयाह ॥णाम उवणा दविए, माउयपयसंग. हेक्कए चेव ॥ पद्यवनावे य तहा, सत्तेए एकगाहोंति ॥॥ व्याख्या ॥ इहैक एव एककः। तत्र नामैकक एक इति नाम । स्थापनैकक एक इति स्थापना।ऽव्यैककं त्रिधा स. चित्तादि । तत्र सचित्तमेकं पुरुषव्यम्।श्रचित्तमेकं रूपकडव्यम् । मिश्रं तदेव कटकादिनूषितं पुरुषऽव्यमिति । मातृकापदैककं मातृकापदम् । तद्यथा उप्पन्ने वेत्यादि । शह प्रवचने दृष्टिवादे समस्तनयवादबीजनूतानि मातृकापदानि जवन्ति । तद्यथा “उप्पन्ने वा विगमेश् वा धुवेश वा” अमूनि च मातृकापदानि “अ श्राई" इत्येवमादीनि सकलशब्दव्यवहारव्यापकत्वान्मातृकापदानि । इह चानिधेयवसिङ्गवचनानि नवन्तीति कृत्वेवमुपन्यासः।संग्रहैककः शातिरिति । अयमत्र नावार्थः। संग्रहः समुदायः तमप्याश्रित्यैकवचनगर्जशब्दप्रवृत्तेस्तथा चैकोपि शालिःशालिरित्युच्यते बहवः शालयः शातिरिति लोके तथा दर्शनात् । अयं चादिष्टानादिष्टन्नेदेन सामान्यविशेषनेदेन द्विधा। तत्रानादिष्टोयथाशातिः। श्रादिष्टो यथा कलमशासिरिति । एवमादिष्टानादिष्टनेदावुत्तरपदेष्वपि यथारूपमायोज्यौ।पर्यायैकक एकः पर्यायः।पर्यायो विशेषो धर्म इत्यनान्तरम् । स चानादिष्टो वर्णादिः । श्रादिष्टः कृष्णादिरिति । अन्ये तु समस्तश्रुतस्कन्धवस्त्वपेक्षयेदं व्याचक्षते । अनादिष्टः श्रुतस्कन्धः। श्रादिष्टो दशकालिका