Aapni Shrut Pratyeni Jawabdari

Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf

Page 4

૪૯૨ ].
દર્શન અને ચિંતન
આપણે જાણીએ છીએ કે ભગવાન પાર્શ્વનાથનું પિતાનું પણ શ્રત હતું. તે તેમના પટ્ટધરેએ તે સમયની શક્યતા પ્રમાણે સાચવ્યું. ભગવાન મહાવીરે એ શ્રુતમાં કાંઈ પણ વધારે કર્યો અગર સંસ્કાર કર્યો. એ જે કાંઈ બન્યું તેની અક્ષરશઃ કે તાદશ નેંધ નથી, પણ એટલું તે હકીકતથી સિદ્ધ છે કે ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યના સમયમાં જૈન અનગારોને શ્રુતસંગ્રહ અને મૃત વ્યવસ્થા માટે ભારે ચિંતા ઊભી થઈ. અત્યાર અગાઉ બૌદ્ધ ભિક્ષુકેએ પિતાના મૃતની રક્ષા અને વ્યવસ્થા માટે બે મેટી પરિષદે કે સંગીતિઓ ભરી તેમાં નોંધવાલાયક કામ કર્યું હતું. આવી કઈ પરિષદ વૈદિકાએ ક્યાંય ભરી હતી એવું ચકકસ પ્રમાણ પ્રાપ્ત નથી. તેમ છતાં એમ માનવાને કારણ છે કે શાસ્ત્રનિષ્ઠ અને શાસ્ત્રજીવી બ્રાહ્મણોએ આ વિષયમાં નાનામોટા પ્રયત્ન અવશ્ય કર્યા હેવા જોઈએ. પિતાની આસપાસ જે વાતાવરણ ઉગ્રપણે પ્રવર્તતું હોય તેની અસરથી મેટે ભાગે વનવાસી એવા જૈન અનગારે પણ અલિપ્ત રહી શકે નહિ. તેમને પણ લાગ્યું કે આમ ને આમ મુખ–શ્રતથી કામ નહિ ચાલે અને વનવાસ કે લેખન તેમ જ શ્રત-સંગ્રહના અપરિગ્રહને પણ એકાંત વળગી ર કામ નહિ ચાલે. સ્થૂલભદ્ર આગળ આવ્યા. મદદ માટે અનેક અનગારેને એકત્ર કર્યા. ત્યાગી અને મેગી એવા પિતાના મેટા ગુભાઈ ભદ્રબાહુને નિમંત્ર્યા. તેઓ સીધી રીતે શ્રત–સંગ્રહ ને મૃત–વ્યવસ્થાના કામ માટે પાટલિપુત્રમાં મળેલ પરિષદમાં ભાગ લેવા ન આવ્યા. અલબત, આપણે શ્રદ્ધાથી એમ કહી શકીએ કે તેઓ ગાભિમુખ હોવાથી કે બીજ કારણથી ન આવ્યા, પણ તેમણે પિતાની પાસે આવેલ અનગારને કાંઈક તે શ્રત આપ્યું જ. પણ આ પ્રશ્નની બીજી બાજુ છે, જે ન વિચારીએ તે આજની આપણું મનોદશા સમજવામાં આપણે ન ફાવીએ. ભદ્રબાહુ સૌથી મોટા હતા. તેમના પ્રત્યે સ્થૂલભદ્દે પણ મીટ માંડી હતી. પાટલિપુત્રને સંધ પણ તેમના પ્રત્યે અસાધારણ આદર ધરાવતે. સ્થૂલભદ્ર કરતાં ભદ્રબાહુ વધારે શ્રતસંપન્ન હતા. તે વખત સુધીમાં શ્રતની શી સ્થિતિ થઈ છે અને હવે શું થવા બેઠું છે અને શું કરવું જોઈએ એની સમજ તેમનામાં વધારે હેવી જોઈએ એમ આપણે કલ્પીએ તે અસ્થાને નથી. એવી સ્થિતિમાં તેમણે જ શ્રતની રક્ષા અને વ્યવસ્થા માટે પહેલ કરવી જોઈતી હતી. એ પહેલ કરવાને બદલે તેમણે પહેલ કરનાર અને તે સમયની દૃષ્ટિએ ન ચીલો પાડનાર સ્થૂલભદ્રની પરિષદને પૂરે અને સાક્ષાત્ સહયોગ ન આપે એ ખામી વિચારકના ધ્યાનમાં આવ્યા વિના નથી રહેતી. તે સમયના સગો એ ખામીને ભારે માનવા ના પાડતા હશે, પણ એ ખામી હતી