________________
સંસાર શું છે?
માનવના આત્મા અને શરીર વચ્ચે પાપ ઉપર મૌનમાં ચર્ચા વધી પડી. ચર્ચા ઉગ્ર રૂપ લીધું. શરીર આવેશમાં લાલચોળ થઇ ગયું:
“હું તો માટીનો પિંડ છું, પંચભૂતનો સમૂહ માત્ર છું, મોહ ઉત્પન્ન કરનાર વસ્તુઓને હું સંવેદી પણ ન શકું. મારાથી પાપ થાય જ કેમ?” .
આ સાંભળી આત્મા ચૂપ રહે તો એ ચેતન શાનો? એણે પણ એવી જ યુક્તિથી ઉત્તર વાળ્યો:
“પાપ કરવાનું સાધન જ મારો પાસે ક્યાં છે? મારે ઇંદ્રિયો જ ક્યાં છે? ઇંદ્રિયો વિના પાપ થઇ શકે ખરા? ઈંદ્રિયો દ્વારા જ તો કામના તૃપ્ત થાય છે. હું અરૂપી પાપી હોઇ શકું જ કેમ?”
- ઉગ્ર ચર્ચાને અંતે પ્રસરેલી નીરવ શાન્તિમાં દિવ્ય વાણી સંભળાઇ:
“પાપનું સર્જન દ્વન્દ્વમાંથી થાય છે. શરીરમાં આત્મા પ્રવેશે તો જ એમાં વેગ આવે. બન્નેના સહકારે જ પાપ જન્મે. આત્માં વિનાનું શરીર જડ છે. જડના સંગ વગરનો આત્મા પરમાત્મા છે. શરીર અને આત્માનો સંગ એ જ તો સંસાર છે.”
૧૭.
