Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂત્ર તત્ત્વાર્થ સાર વિચાર
શ્રાદ્ધવર્ય શ્રીમનસુખલાલજી
પૂજ્ય શ્રી કલ્યાણબોધિસૂરિજી
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
કૃપા વરસે અનરાધાર સિદ્ધાન્ત મહોદધિ પ.પૂ. આ.દે. શ્રીમદ્વિજય
પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજા વર્ધમાનતપોનિધિ પ.પૂ. આ.દે. શ્રીમદ્વિજય
ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજા સમતાસાગર પ.પૂ. પંન્યાસપ્રવર
શ્રી પદ્યવિજયજી ગણિવર્ય સિદ્ધાન્તદિવાકર પ.પૂ. આ.દે. શ્રીમદ્વિજય
જયઘોષસૂરીશ્વરજી મહારાજા વૈરાગ્યદેશનાદક્ષ પ.પૂ. આ.દે. શ્રીમદ્વિજય
હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા વર્ધમાનતપોનિધિ પ.પૂ. આ.દે. શ્રીમદ્વિજય
કલ્યાણબોધિસૂરીશ્વરજી મહારાજા
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂત્ર તત્ત્વાર્થ સાર વિચાર
૦ રચયિતા છે તત્ત્વજ્ઞ શ્રાદ્ધવર્ય શ્રી મનસુખલાલજી હરિલાલજી
૦ સંયોજન ૦ પ.પૂ. પ્રાચીનભૃતોદ્ધારક આચાર્યદેવ શ્રીમવિજય હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના
શિષ્યરત્ન પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય કલ્યાણબોધિસૂરીશ્વરજી મહારાજા
વિ.સં. ૨૦૭૦
વિ.સં. ૨૫૪૦
પ્રકાશક :
શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
મૂળ કૃતિ - સૂત્ર તત્ત્વાર્થ સાર મૂળકાર - તત્ત્વજ્ઞ શ્રાદ્ધવર્ય શ્રીમનસુખલાલજી હરિલાલજી (જન્મ - વિ.સ. ૧૮૯૯
મહા વદ ૧૪ - ગોધરા) મૂળકૃતિ - ભાષા - ગુજરાતી
શૈલી - પદ્ય વિભાગ - દુહા + ઢાળ - કુલ ૨૧ ઢાળ વિષય - જિનસૂત્રો નિરૂપિત તત્ત્વોના અર્થનો સાર વિશેષતા - સરળ રસાળ ભાષામાં આગમિક રહસ્યોને
પામવા માટે એક સુંદર આલંબન. મૂળકાર દ્વારા રચાયેલ અન્ય કૃતિઓ ૧. શ્રીદેવચન્દ્રજી કૃત અતીત સ્તવન ચોવીશી પર બાલાવબોધ (શ્રીસુમતિપ્રકાશ) ૨. જિનાગમ કથિત શ્રતધરની ૧૬ ઉપમા (૬ ઢાળો). ૩. વિષય પરિહાર (૯ ઢાળો) ૪. મમત્વ પરિહાર (૧૮ છંદ + ૧૧ ઢાળો) ૫. પ્રકીર્ણ પદો ૬. સામાયિકસિદ્ધયુપાય ૭. શુદ્ધોપયોગપ્રવેશિકા ૮. આત્મબોધપત્રિકા ' શ્રીસુમતિવિલાસ (વોલ્યુમનું નામ) ૯. અનુભવપ્રવેશિકા ૧૦. સમ્યફ ન્યાય સુધારસ ૧૧. શ્રીસુમતિવ્યવહાર ૧૨. ઉત્તરાધ્યયન - ૨૮મું અધ્યયન-મોક્ષમાર્ગ-સાર (ઢાળો) ૧૩. ઉત્તરાધ્યયન - ૨૯મું અધ્યયન-સમ્યકત્વપરાક્રમ-સાર (ઢાળો) ૧૪. શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નોત્તર (ઢાળો) ૧૫. ૧૩ ક્રિયા - સઝાય (ઢાળો) ૧૬. સબોધ અષ્ટોત્તરી ૧૭. વિવિધ ગહુલીઓ + સ્તવનો ૧૮. સ્તવન ચોવીશી - સાર્થ ૧૯. ચૈત્યવંદન ચોવીશી - સાર્થ ૨૦. થોય ચોવીશી ૨૧. નવપદ - નવ થયો ૨૨. સુબોધ પ્રકાશક છંદ ૨૩. નવપદ પૂજાદિ સંગ્રહ
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
ને તત્વજ્ઞાનાત્ પર શ્રેયઃ |
આગમના અણમોલ રત્નોની એક માળા આપણી વરમાળા બની રહી છે. સર્વલબ્લિનિધાન શ્રીસુધર્માસ્વામી જાણે સ્વયં આપણી સમીપતમ આવી રહ્યા છે. અમૃતની પ્યાલી જાણે કોઈએ હોઠે અડકાવી દીધી છે...
તત્ત્વના પરમ રહસ્યો...એ ય સરળ ગુજરાતીમાં એ ય રસાળ શૈલીમાં.એ ય પ્રાસપૂત પદ્યબંધમાં...આનંદો...
ગૌરવની વાત તો એ છે કે આ બેનમુન રચના કોઈ આચાર્ય ભગવંત કે ઉપાધ્યાય ભગવંતે નથી કરી. આ રચના કરી છે એક શ્રાવકે...ગાજે ગાજે છે મહાવીરનું શાસન...
તત્ત્વપિપાસુ પુણ્યાત્માઓને આ પીયૂષપાન કરવા માટે ના પ્રેરણા કરવાની જરૂર છે, ન આમંત્રણની. બસ, ભાવભીના હૈયે તેમનું સ્વાગત કરું છું. હાર્દિક સ્વાગત.
આનંદ-ઉત્સવના આ માંડવે યાદ આવે છે મારા પ્રશિષ્ય મુનિરાજશ્રી ધર્મપ્રેમવિજયજી મ.સા, જેમણે મુફવાંચનાદિ દ્વારા સુંદર શ્રુતભક્તિ કરી...વિરતિગ્રાફિકસ - શ્રી અખિલેશભાઈ...જેમની અક્ષરાંકનની કળાએ રંગ રાખ્યો...શિવકૃપા ઑફસેટ - શ્રીભાવિનભાઈ - શ્રીરીતેશભાઈ જેમણે મુદ્રણની સુઘડતા માટે દિલથી કાળજી કરી.
જિનવાણીનું આ અમૃત વિશ્વમાં અમરતાનું પ્રસારણ કરે એ જ શુભેચ્છા સાથે વિરમું છું. જિનાજ્ઞાવિરુદ્ધ લખાયું હોય તો મિચ્છામિદુક્કડં. પ્રભુવીરતીર્થ શ્રી પરિમલ જૈન સંઘ પાલડી, અમદાવાદ.
ગુણિનામનુચર ફા.સુ. ૭, વિ.સં. ૨૦૭૦
આ. કલ્યાણબોધિસૂરિ
૩
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિષયાનુક્રમ વિષય રત્નત્રયીવિચાર સ્યાદ્વાદવિચાર જ્ઞાનવિચાર ભાવવિચાર નરકવિચાર જંબૂઢીપવિચાર મનુષ્યલોકવિચાર દેવવિચાર દેવપ્રભેદવિચાર પ૬૩ જીવભેદવિચાર દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયવિચાર આશ્રવવિચાર આશ્રવહેતુવિચાર સંવરવિચાર પંચાચારવિચાર
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૬
४८
૧૭
૫ ૨
જ
૧૮
૫૪
૫૭.
૦
૨ ૧
-
૨ ૨
૬
જી
૨ ૩
અણુવ્રત-ગુણવ્રતવિચાર શિક્ષાવ્રતવિચાર કર્મબંધવિચાર સૂક્ષ્મ-કર્મવિચાર પ્રવચનમાતાવિચાર પરિસદવિચાર (1) પરિસહવિચાર (૨) યતિધર્મવિચાર ભાવનાવિચાર ચારિત્રવિચાર ગુણસ્થાનક + કાળવિચાર સિદ્ધવિચાર ઉત્તમપુરુષવિચાર મહામુનિવિચાર મોક્ષગામીવિચાર
૬૫
૨૪
૬
૨ ૫
૬
ઇ
૨
૬
૦
૨૭
૨૮
0
૨૯
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ ૐ પરમગુરુભ્યો નમઃ ।। ॥ ૐૐ પરમગુરુભ્યો નમઃ ।।
II શ્રી સૂત્ર તત્ત્વાર્થ સાર વિચારની ઢાલો લિખ્યતે II ॥ દોહરા ॥
બ્રહ્માણી વંદી વધૂ, સ્યાદવાદ શુચિ બોધ II તત્ત્વ અધિગમ સૂત્રથી, નિર્મલ આતમ શોધ ।।૧।। વંદૂ વીર જિવેંદ્રને, તીર્થપતિ જિનરાજ ।। આતમ વીર્ય અચલ લહું, સિદ્ધે વંછિત કાજ ॥૨॥ ગોયમ ગણધર પદ નમું, દ્વાદશાંગ કરતાર ॥ તસુ લબ્ધિ સુપસાયથી, લખું પરમ શ્રુત સાર IIII II ઢાલ (૧) પેહેલી (રત્નત્રયીવિચાર) // પ્રાણી એકલ ભાવના ભાવ ।। એ રાગ |
સમ્યક દર્શન જ્ઞાનનું રે, શુદ્ધ સ્વભાવ ચરિત્ત, મારગ ભાખ્યો મોક્ષનો રે, આદરિયે દ્રઢ ચિત્ત રે ।। પ્રાણી આતમ શક્તિ સંભાળ મોહાધિનતા વાર રે ।।
પ્રાણી II
એ આંકણી ॥૧॥
',
દર્શન જ્ઞાન ચરિત્ર છે રે, નિશ્ચય આત્મ અભેદ II ભેદ રત્નત્રયી સાધતાં રે, લહિયે મોક્ષ અખેદ રે II પ્રાણી૦ ॥૨॥ એ ત્રણ ગુણ નિરમલ કરો રે, ટાલિ સકલ અતિચાર ॥
એ ત્રણમાં એક ન્યૂનથી રે, કેમ લહિયે ભવપાર રે ।। પ્રાણીo Iગા જિન દેશિત સપ્ત તત્ત્વની રે, શ્રદ્ધા રુચી પ્રતિત II
નિર્મલ હોવે જેહને રે, સમકિત કહિયે મિત્ત રે ।। પ્રાણીO II૪॥ નય નિક્ષેપ પ્રમાણથી રે, આઠ પક્ષ શુચિ બોધ ॥
હોવે જીવાદિક તણો રે, યથા સૂત્ર અવિરોધ રે ॥ પ્રાણી૦ ॥૫॥ સમ સંવેગ નિરવેદ છે રે, આસ્તા અનુકંપા હોય ||
શંકાદિ દૂષણ વિના રે, નિશંકાદિ અડ જોય રે ।। પ્રાણી૦ ।।૬।।
૬
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિસર્ગ ને અધિગમ થકી રે, ચ્યાર ગતીમાં ધાર .. ભવ્ય સન્નિ સમકિત લહે રે, લહિ જિન શાસન સાર રે | પ્રાણી) શા જીવાજીવાડ્મવ બંધ છે રે, સંવર નિર્જર મુક્ત . ઉપયોગવંત તે જીવ છે રે, દ્વિવધ ચેતના યુક્ત રે //પ્રાણી II ધર્મ અધર્મ આકાશ છે રે, પુદ્ગલને વલિ કાલ // પંચ અજીવ એ જાણિયે રે, દ્રવ્ય અચેતન ભાલ રે II પ્રાણી II કાલ વિના ખટ દ્રવ્યમાં રે, અતિ દ્રવ્ય છે પંચ // કાલ દ્રવ્ય ઉપચારથી રે, એમ ખટનો હોય સંચ રે I પ્રાણીI/૧ના પર રમણે આગ્નવ કહ્યો રે, રાગાદિકની આય અષ્ટ કર્મદલ વર્ગણા રે, આત્મ સમૂદ્ર ભરાય રે ! પ્રાણી) ||૧૧|| ભેદ બેંતાલીશ તેહના રે, પંચઇંદ્રિ ચાર કષાય છે. પંચ અવ્રત ત્રણ જોગ છે રે, ક્રિયા પચ્ચીશ મિલાય રે ! પ્રાણી ૧રા પયઈ ઠિઈ રસ પ્રદેશ છે રે, બંધના ચાર પ્રકાર || આતમ બંધ કર્મથી રે, દ્રવ્ય ભાવ વિધિ ધાર રે | પ્રાણી૧૩ તજિ આસ્રવ શુદ્ધાત્મમાં રે, થિર ઉપયોગ સુરંગ // સિદ્ધ સમો નિજ ધ્યાવતાં રે, પ્રગટે સંવર અંગ રે ! પ્રાણી /૧૪ ભેદ સત્તાવન્ન તેહના રે, પંચ સમિતિ ગુપ્તિ તીન // પરિસહ બાવિશ જીતતા રે, સાંત્યાદિ દશગુણ લીન રે ! પ્રાણી, પા. બાર ભાવના ભાવિયે રે, ચારિત્ર પંચ પ્રકાર || સમ સંવર જે આદરે રે, તેહ તરે સંસાર રે . પ્રાણી) ૧૬. ષટુ ષ બાહ્ય અત્યંતરે રે, તપ તપિ નિર્જરા થાય છે. આતમ રમણે આતમા રે, સહજાનંદ ઉપાય રે ! પ્રાણી ના શુક્લ ધ્યાન ધરિ આતમા રે, ક્ષય કરિ અષ્ટ કર્મ || પૂર્ણ વ્યક્તિ સ્વ પ્રજાયની રે, કરિ વિલસે શિવશર્મરે છે પ્રાણી) ૧૮. સાત તત્ત્વ એણિ પેરે કહ્યા રે, નવ ગ્રંથાંતર માંહ્ય / પુણ્ય પાપ દોય બંધથી રે, કહ્યા વિશેષે ત્યાંહ્ય રે | પ્રાણી૧૯ો.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
નયઆદિક કાંઈ વર્ણવું રે, સંક્ષેપ તત્ત્વ વિચાર // મનસુખ સમ્યક્ દર્શથી રે, લહિયે શિપદ સાર રે | પ્રાણી||૨વા
| | દોહરા વસ્તુ અનંત ધરમ મયી, સમકાલે ન કહાય | નય વચને જો ઉચ્ચ રે, તો કાંઈ વિરુદ્ધ ન થાય તેવા પજવ ગૌણ દરવ મૂખે, દ્રવ્યાર્થિક એ જાણ છે દ્રવ્ય ગૌણ પક્ઝવ મૂખે, પજ્જવ અર્થ વખાણ રા નૈગમ સંગ્રહ વ્યવહારને, રૂજુસૂત્ર એ ચાર | દ્રવ્યાર્થિક નય જાણિએ, ધારો એહ વિચાર //૩ી. શબ્દ સમભિરૂઢને, એવંભૂત એ તીન // પજવ નય મન ધારતાં, પંડિત હોય પ્રવીણ //૪ll
| ઢાલ (૨) બીજી (સ્યાદ્વાદવિચાર)
. / શ્રી સુપાર્શ્વ જિન વંદિયે છે એ રાગ છે સકલ વસ્તુને જાણીએ, ચાર નિક્ષેપ સમેત લલના || ન્યાસ કહ્યા એ વસ્તુના, દ્રવ્ય પ્રજાય અભેદ લલના,
તત્ત્વ દ્રષ્ટિ દ્રઢ રાખીએ છે એ આંકણી ના નામ સ્થાપના દ્રવ્યને, ભાવ સહિત હોય ચ્યાર લલના // વસ્તુના વસ્તુ વિષે, શુદ્ધ નિક્ષેપ વિચાર લલના / તત્ત્વ //રા ઉપચારે પણ વસ્તુના, દાખ્યા ચાર નિક્ષેપ લલના || સૂત્રે વિશેષે વર્ણવ્યા, ઇહાં દાખું સંક્ષેપ લલના // તત્ત્વ૦ ૩ ચાર નિક્ષેપે વસ્તુનો, ભિન્ન ભિન્ન હોય બોધ લલના / ન્યાસ જે જેહના તે તેહમાં, જાણો સદા અવિરોધ લલના / તત્ત્વ) Ill નિત્યાનિત્ય વસ્તુ સવિ, તેમ વલિ એક અનેક લલના / સત્ય અસત્ય પણે સદા, વક્ત અવક્તવ લેખ લલના / તત્ત્વ૦ //પા. આઠે પક્ષે જાણીએ, ભિન્ન ભિન્ન સપ્તભંગ લલના છે. સ્યાદવાદ એમ જાણતાં, લહિયે સમકિત રંગ લલના // તત્ત્વ૦ ૬.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્યાદવાદ પરિણામમાં, પરિણમે વસ્તુ સદાય લલના છે. આપે આપ સ્વરૂપમાં, વર્તે વિણ પણ સહાય લલના // તત્ત્વliણા દોય પ્રકાર પ્રમાણ છે, પ્રત્યક્ષ પરોક્ષ તે જાણ લલના // પ્રત્યક્ષ દોય પ્રકારનું, સર્વને દેશ વખાણ લલના // તત્ત્વ૦ ll૮. કેવલ સર્વ પ્રત્યક્ષ છે, દેશ અવધિ મનનાણ લલના / મતિ સુત પરોક્ષ વખાણીએ, પ્રમેય મારે પ્રમાણ લલના / તત્ત્વ૦ || બીજાં ચાર પ્રમાણ છે, પ્રત્યક્ષ અનુમાન વચમ્ન લલના / ચોથું ઉપમાન જાણીએ, એ ચઉ ધારો મન્ન લલના / તત્ત્વ૦ ૧૦ની સકલ વસ્તુ પ્રમેયને, જે માપે તે જ્ઞાન લલના / જ્ઞાન પ્રમાણ હૃદય ધરો, જેમ નાશે દુર્બાન લલના / તત્ત્વ૦ ||૧૧| સકલ તત્ત્વ નિર્દેશને વલિ, સ્વામિત્વ વિચાર લલના // સાધન અધિકરણ જાણીએ, "સ્થિતિ વિધાન ખટ ધાર લલના II
તત્વ૦ /૧રો. એ અનુયોગે આત્મનું, દર્શન નિર્મલ હોય લલના | થિરતા આવે ચરણમાં, આતમ તત્ત્વ વિલોય લલના II તત્ત્વ૦ ૧૩ સત સંખ્યા ક્ષેત્ર ફરસના, કાલને અંતર ભાગ લલના // ભાવ ને અલ્પબદુત્વએ, નવ અનુયોગનો લાગ લલના / તત્ત્વ૦ ૧૪ll ચઉદશ માર્ગણામાં કરો, સમ્યક તત્ત્વ વિચાર લલના // નિર્મલ સુતરસ ઊપજે, લહિયે દર્શન સાર લલના // તત્ત્વ૦ /૧પી. એમ અનુયોગને અનુગમે, પ્રગટે સમ્યક બોધ લલના // મનસુખ શિવસંપતિ લહે, સહજાતમ અવિરોધ લલના તત્ત્વ૦ ૧૬ll
| | દોહરા | દર્શન પદ વર્ણન કર્યું, હવે કહું જ્ઞાન સ્વરૂપ છે. આત્મ જ્ઞાન નિર્મલ લહી, ભવિ મૂદો ભવ કૂપ //ના
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
/ ઢાલ (૩) ત્રીજી (જ્ઞાનવિચાર)
| ભવિકા સિદ્ધચક્ર પદ વંદો ! એ રાગ // પંચ પ્રકાર છે જ્ઞાનના રે, મતિ શ્રત અવધિ સાર | મનપજવ કેવલ ભલું રે, સેવિ લાહો ભવ પાર રે પ્રાણી | વીર વચન ચિત્ત ધરિયે, ભવધિ વેગથી તરિયે રે પ્રાણી| વીર૦૧
એ આંકણી | જ્ઞાન પ્રમાણ છે સર્વનું રે, માપે સકલ પ્રમેય | આપ રહે નિજ રૂપમાં રે, જ્ઞાનાનંદ અમેય રે ! પ્રાણી, રા. પંચ ઇંદ્રિ એક મન વડે રે, ભેદ અઠાવિશ સાર મન નયન વિણ ચારના રે, વ્યંજનાવગ્રહ ચાર રે || પ્રાણી અથ્થા ઈહા અવાય છે રે, ચોથો ધારણા ભેદ છે. પંચ ઇંદ્રિ એક મન તણા રે, ચોવિશ ભેદ અખેદ રે | પ્રાણી જા. બહુ અબહુ બહૂવિધ રે, અબહૂવિધ જણાય છે. પ્રિ અક્ષિપ્રપણે લખે રે, નિશ્રિત અનિશ્રિત લખાય રે II પ્રાણીપા. યુક્ત અયુક્ત પણે લખે રે, ધ્રુવ અધ્રુવ હોય લક્ષ છે. બાર અઠાવિશથી ગુણો રે, તિસય છત્તિશ ભેદ દક્ષ રે I પ્રાણીIll ઉત્પાત વિનયકી કામિઆ રે, ચોથી પરિણામી બુદ્ધિ છે ત્રણસેં ચાલીશ ભેદ એ રે / મતિના જાણો શુદ્ધિ રે | પ્રાણી /શા મતિ સ્મૃતી સંજ્ઞા કહી રે, ચિંતા અભિનિબોધી II પંચ નામ મતિનાં કલ્યાં રે, તે જાણે અવિરોધિ રે | પ્રાણી) ||૮. અક્ષર અનક્ષર કહ્યું રે, સન્ની અસન્ની દોય સમ્યક મિથ્યા સુત તથા રે, સાદિ અનાદિ હોય રે પ્રાણીલા. સપwવસિત કહ્યું રે, વલિ અપજ્જવસિત // ગમિક અગમિક જાણિએ રે, અંગ અંગબાહ મિત્ત રે II પ્રાણી૧૦ના ચૌદ ભેદ એમ શ્રુતના રે, વલિ છે વીશ પ્રકાર છે પજ્જવ અક્ષર પદ તથા રે, ચોથો સંઘાત વિચાર રે || પ્રાણી||૧૧||
૧૦
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
પડિવત્તી અનુયોગ છે રે, પાહુડ પાહુડ સત્ત ॥
આઠમો પાહુડ જાણિએ રે, નવમો વચ્છુ પયત્ત રે ॥ પ્રાણી૦ ૧૨॥ પૂર્વ ભેદ દશમો કહ્યો રે, લિ એ દશના સમાસ ॥
મિલતાં વીશ ભેદે હુવે રે, જાણો સુત વિલાસ રે ।। પ્રાણી ॥૧૩॥ બાર ભેદ બાર અંગથી રે, દ્રવ્ય ભાવ દોય ભેદ II
એમ સુત ભેદ અનેક છે રે, કરો અભ્યાસ ઉમેદ રે ।। પ્રાણી૦ ॥૧૪॥ ખટ વિધ અવધિજ્ઞાન છે રે, પ્રથમ કહ્યો અનુગામી ।।
અનનુગામી બીજો કહ્યો રે, ત્રીજો વર્ધમાન નામી રે ।। પ્રાણી૦ ॥૧૫॥ હેયમાન ચોથો કહ્યો રે, પંચમ છે પ્રતિપાતી ॥
આવ્યું ન જાવે ઊહિ જે રે, છઠો અપ્રતિપાતી રે || પ્રાણી૦ ॥૧૬॥ ભવપ્રત્ય નારક દેવને રે, તિર્ય મનુજ ગુણપ્રત્ય ॥
ભેદ વિશેષ અસંખ્ય છે રે સૂત્રે જાણો સત્ય રે ।। પ્રાણી ॥૧૭॥ ઋજુ વિપુલ દોય ભેદથી રે, કહ્યું મનપજ્જવ નાણ ||
કેવલ એક અભેદ છે રે, નિર્મલ જલહલ ભાણ રે ।। પ્રાણી૦ ॥૧૮॥ ઋજુમતિથી વિપુલમતી રે, વિશુદ્ધ અપડિવાયી |
મનપજ્જવથી ઓહિના રે, ભાવ સુણો અધિકાઇ રે ।। પ્રાણી૦ ॥૧૯॥ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાલ ભાવથી રે, અધિક તથા વિશુદ્ધ II મનપજ્જવથી ઓહિનો રે, સ્વામી જાણો બુદ્ધ રે ।। પ્રાણી૦ ૨૦ના મુનિ અપ્રમાદીને હુવે રે, મનપજ્જવ દોય સાર ॥
ચ ગતિ ક્ષયઉપશમ ગુણે રે, ઉપજે ઓહિ ઉદાર રે ।। પ્રાણી૦ ॥૨૧॥ સર્વ એકાવન ભેદ છે રે, જ્ઞાનના ચિત્તમાં ધા૨ો ॥
શુદ્ધ જ્ઞાન આરાધતાં રે, લહિયે ભવજલ પારો રે || પ્રાણી૦ ॥૨૨॥
રૂપી અરૂપી વિષય છે રે । મતિશ્રુત જ્ઞાનનો જાણો ।। અસંખ્ય સમયમાં એ લખે રે, નિજ નિજવિષય પ્રમાણો રે ।। પ્રાણી ।।૨૩।ા રૂપિ વિષય અવધિ તણો રે, પુદ્ગલનોએ જ્ઞાતા ||
મનપજ્જવ સંજ્ઞીતણા રે, મન ભાવ જાણે વિખ્યાતા રે ।। પ્રાણી૦ ॥૨૪॥
૧૧
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેવલ રૂપી અરૂપના રે, અનંતાનંત પ્રજાય ॥
એકસમય ત્રિભુંકાલના રે, જાણએ પુરણ અસહાય રે ।। પ્રાણી૦ ॥૨૫॥ વિપ્રયાસ પણ જાણિએ રે, કુમતિ કુન્નુત વિભંગ ॥
હોય મિથ્યાતી જીવને રે, સમતિ જ્ઞાન સુચંગ રે ।। પ્રાણી૦ ॥૨૬॥ એક સમય એક જીવને રે, મઇ સુય ઓહિ મન હોય
મઇ સુય ઓહિ ત્રિય કોઇને રે, મઇ સુય મન ત્રિય જોય રે પ્રાણી૦૫૨૭ના મતિ સુત દો હોય કોઇને રે, કોઇને કેવલ એક
એક સમય ત્રિહું કાલના રે, જાણે ભાવ અશેખ રે ।। પ્રાણી૦ ॥૨૮॥ ભાગ અનંત ઓહી થકી રે, વિષય છે મનપજ્જવનો અનંત વિષય કેવલ તણો રે, આનંદ નિજ અનુભવનો રે ।।
પ્રાણી૦ || ॥૨૯॥
જ્ઞાન અજ્ઞાન કેવલ વિના રે, ક્ષયઉપશમથી સાત ।। છદ્મસ્થ ભાવે હોય છે રે, કેવલ અવ્યાઘાત રે ।। પ્રાણી૦ ॥૩॥ નિર્મલ જ્ઞાન આરાધતાં રે, હોય સમાધિ સ્વતંત ॥
મનસુખ શિવસંગે સદા રે, વિલસે સૂખ અત્યંત રે ।। પ્રાણી ।।૩૧।।
॥ દોહરા ॥
કહ્યો જ્ઞાન અધિકાર એ, કહ્યું કછુ જીવ સ્વભાવ ॥ લખો શુદ્ધ સ્વરૂપનિજ, નાશે જેમ વિભાવ ॥૧॥ દર્શ જ્ઞાનમયી ચેતના, ઉપયોગી ગુણવંત ॥ કર્તા ભોક્તા આદિ નિજ, ગૃણ અરૂપિ અનંત ॥૨॥ ચાર પ્રાણયુત જીવતો, જે છે વિદ્યમાન ॥ આગે પણ એમ જીવશે, સ્વપર વસ્તુનો જાણ ॥૩॥ ઇંદ્રિય બલ આણપાન છે, ચોથો આયુ પ્રાણ II છે સંસારી જીવને, ઉત્તર દર્શાવધ જાણ ॥૪॥ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રને, વીર્ય પ્રાણયુત ચાર | ભાવપ્રાણ એ સિદ્ધના, અમલ અચલ સુખકાર ॥૫॥
૧૨
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠકર્મ આવરણથી, ભમે ચતુર્ગતિ માંહ્ય ॥
નિજ ગુણ સર્વ મલિન હુવા, નિજ પદ શુદ્ધિ ન કાંય ॥૬॥ પંચ ભાવ સંસારીને, ખાયક પરિણામીક સિદ્ધ II ખાયક પરિણામીક લહ્યો, તે પામ્યો નવ નિદ્ધ III ॥ ઢાલ (૪) ચોથી (ભાવવિચાર) || અડિલ્લ છંદ II
દોય ભાવ ઉપશમિક, પ્રથમ મિથ્યાતનો, બીજો ઉપશમ ચરણ, મોહની જાતનો ॥ ક્ષાયિકસમકિત ક્ષાયિકચરણ તે જાણિયે, કેવલ દર્શન જ્ઞાન એ, ક્ષાયિક માનિએ ॥૧॥ દાન લાભ ને ભોગપભોગ લબ્ધિ કહી, અનંત વીરજ લબ્ધિ, એ નવ ક્ષાયિક સહી || કેવલ વિણ ચઉ જ્ઞાનને, દર્શન તીન છે, તિન અજ્ઞાન ને લબ્ધિ, પંચે ભિન્ન છે ।।૨ા વેદકસમકિત ને વલિ, ચરણ સરાગ છે, સંજમાસંજમ મલિ અઠદશનો લાગ છે ક્ષયઉપશમથી જીવના, ભાવ અઢાર છે, કર્મક્ષય કરી ક્ષાયિક, વરવું સાર છે IIII ચઉગતિ ચાર કષાય, લિંગત્રય જાણિયે, મિથ્યાદર્શનને અજ્ઞાન પ્રમાણિયે ।। અસંજમ અસિદ્ધત્ત્વને ખટ લેશ્યા, ભેદ ઉદયના એકવીશ જાણો સહી ॥૪॥ જીવ ભવ્ય અભવ્ય પરિણામીક ત્રણ કહ્યા, સૌ મલી ત્રેપન ભેદ સૂત્રમાંથી લહ્યા II દ્વિવિધ કહ્યો ઉપયોગ ભેદ તસ બાર છે, જ્ઞાન અજ્ઞાન એ આઠ ને દર્શન ચાર છે પા જ્ઞાન પંચ અજ્ઞાન તીન સાકાર છે, ચઉ દર્શન સામાન્યથી નીરાકાર છે ।।
૧૩
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપયોગવંત તે જીવ સંસારીને સિદ્ધ છે // સંજ્ઞી અસંજ્ઞી ભગવાસી દ્વીવિધ છે દા થાવર ત્રસ સંસારી દોય પ્રકારના, પૃથ્વિ આદિ પંચ તે થાવર ધારણા // બી તી ચઉ પંચેદ્રિ ત્રસ વિચારિયે, ઇંદ્રિ પંચને દોય પ્રકારે ધારિયે શા. નિવૃત્તી ઉપકરણ તે દ્રવ્ય ઇંદ્રિ કહી, લબ્ધિ ને ઉપયોગ તે ભાવ ઇંદ્રિ સહી // ફરસ વિષય છે આઠ પંચ રસના તણા, ઘાણના દોય પ્રકાર પંચ દ્રગના ભણ્યા /૮ સચિત અચિત ને મિશ્રશબ્દ ત્રય શ્રોતના, વિષય ત્રેવિશ પ્રકાર તો થઈ શુભમના .. સુતગોચર જે વિષય તે મનનો જાણિયે, વિષય રાગ તજી કર્મની સત્તા ભાનિએ કિમી થાવર પંચને એકજ ફરસ ઇંદ્રિ કહી, બિ તિ ચઉ પંચેદ્રિ એક એક વધતી લહી છે. પુદ્ગલ વિણ નહીં ભેદ સિદ્ધ શુદ્ધ જીવમાં // સહજાનંદ સ્વતંત્ર તે વિલસે શીવમાં ૧૦ણી કર્મયોગ કોઈ જીવને, વિગ્રહગતિ કહી, શુદ્ધ જીવ હોય સિદ્ધ તે અવિગ્રહ ગતિ લહિ | જીવ પરમાણુનું સમ શ્રેણીમાં ગમન છે, પુદ્ગલ યોગે જીવનું ચઉગતિ ભ્રમણ છે /૧૧/l. ગયાંતર જાતાં કોઈ વિગ્રહગતિ કરે, બીજે ત્રીજે ચોથે સમયે આહરે // એક દો તિન વિગ્રહથી ચોથા સમયમાં, નૌતન ધરે પ્રજાય કરમ કૃત્ય ઉદયમાં ૧૨ા.
અવિગ્રહિ અનાહારી એકજ સમયનો, | વિગ્રહવંત અનાહારી બે ત્રણ સમયનો .. ૧. ચક્ષુ. ૨. આહારી હોય.
૧૪
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમૂર્ણિમ ગર્ભજ ઉતપાતકી તીન એ, જન્મ કહ્યા એમ ભિન્ન ભિન્ન જગજીવને ૧૩ દેવ નરકને જન્મ સદા ઉતપાતથી, મનુષ્ય તિર્યંચને ગર્ભ સમૂર્ણિમ જાતથી /. અંડજ પોતજ જરાયુજ ત્રણ જાતના, એ વિધ ગર્ભ પ્રકાર જૂઈ જૂઈ જાતના ૧૪ો. નવ પ્રકારની યોનિ કહી તે જાણિએ. સચિત અચિતને શીતઉષ્ણ પરમાણિએ II સંવૃત ને વિવૃત એ ખટ વિધ ધારીએ, સચિત અચિત મિશ્ર સપ્તમી વિચારીએ ૧પો. ઉષ્ણ શીત મિશ્રની આઠમી જાણીએ. સંવૃત વિવૃત મિશ્ર એ નવમી માનીએ // ચુલસી લાખ વિશેષ જીવ યોની કહી, તજિએ મમતા સર્વ વિમલ શક્તિ ગ્રહી ૧દી ઉદારિક વૈક્રિય આહારક તેજસ તથા, પંચમું કાર્મણ નામ શરિ(રી) હોયે યથા // એક એકથી સૂક્ષમ અનુક્રમે જાણીયે. અનંતાનંત પ્રદેશ કાર્મણ માનીયે I/૧ણા તેથી અનંતમે ભાગ પ્રદેશ તૈજસ કહ્યું, તેથી અનંતમે ભાગ આહારક તનુ લહ્યું છે. આગે ઓછા ઓછા પ્રદેશ છે ધૂલમાં, જેમ સૂક્ષમ તેમ અધિક પ્રદેશી મૂલમાં ૧૮. તેજસ કાર્મણ દોય એ અપ્રતિઘાતીને, વજાદિક નવિ રોકે એ દોય જાતીને . એ ન કરે પ્રતિઘાત જગતમાં કોઈને, તત્ત્વ વિચારો સાર સિદ્ધાંતમાં જોઈને ૧૯ કાર્પણ તેજસ જીવ સંબંધ અનાદિનો, નવ નવ ગ્રહણે હોયે સંબંધ તે સાદિનો /.
૧૫
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
એક સમય કોઈ જીવને ચારે દેહ છે, ઉદારિક વૈક્રિય તેજસ કમ્મ એહ છે .૨૦ણી. આહાર ઉદારિક તેજસ કાર્પણ પણ કદા, બાકી સર્વ સંસારી તી શરિરી સદા છે. વિગ્રહગતિમાં તૈજસ કાર્મણ જાણિયે, નિત્ય નિગોદમાં તીન શરીર પ્રમાણિયે ૨૧/ તૈજસ કાર્મણ દોય તે નિરૂપભોગ છે, ઉદારિક વૈક્રિય આહારકથી ભોગ છે ! ગર્ભ સમૂછિમને મૂલ તીનજ દેહ છે, ઉદારિક તૈજસ કાર્મણ જાણો એહ છે //રરો ઉત્પાતિકને વૈક્રિય આદિક ત્રણ કહ્યાં, લબ્ધિવંત અદિકે વૈક્રિય આહારક લહ્યાં // તૈજસ લબ્ધિવંત કરે તૈજસ કદા, એક મુહરત સ્થિતિ આહારક અધિકી નહિ કદા ૨૩ ચૌદ પુરવધર આહારક શક્તિ લહી કરી, આહારક કરતો આવે પ્રમાદ ગુણે ફરી / અવ્યાઘાતને શુભ વિશુધ આહારક કહ્યું, ચૂકિ ઊચેથી છઠમ ગુણઠાણ લહ્યું II ૨૪ll સમૃછિમને નારક સવિ નપુંસક કહ્યા, સ્ત્રી પુરુષ દોય વેદ દેવ માંહે લહ્યા છે ગર્ભજ મનુષ્યને તિર્યંચને ત્રણ વેદ છે, સિદ્ધ જીવ નિરવેદ અચલ નિરભેદ છે રપા અસંખ્ય વર્ષ જે આયુ યુગલિયાદિકમાં, નિરૂપક્રમ છે આયુ નરકને દેવમાં / સોપક્રમ પણ આયુ ચરમ તનુનું સુચ્છું,
નિરૂપક્રમ વિશેષ ગ્રંથાંતરથી મુણ્ય ૨૬ll ચરમ શરિરીનું આયુ દુવિધથી જાણીએ, પ્રાયે નિરૂપક્રમ સૂત્રથી માનીયે | ત્યાગી સકલ વિભાવ નિરાયુ પદ લો, મનસુખ વિમલ સ્વભાવ લહિ
શિવઘર રહો એરણી
૧૬
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
દોહરા પંચ ભાવ આદિ તણું, વર્ણન કીધું સાર . નરકાદિક કછુ વર્ણવું સ્થાનક આદિ વિચાર //ના
|| ઢાલ (૫) પાંચમી (નરકવિચાર) | વીર જિનેશ્વર વદન વચન આદર ભવિ પ્રાણી II એ રાગ II રત્ન શર્કરા વાલુપ્રભા પંક ધુમ્ર જેહ, છઠી ત:પ્રભા કહી તમતમ: સપ્ત એહ // સપ્ત ગોત પુઢવીય નામ ધમ્મા વંશા શેલા છે, અંજના અરીષ્ટા તથા મઘા માઘવઈ એ // ૧|| અનુક્રમે નામ એ સાત નરક જીવ વાસ તિહાં છે, કડવાં ફલ છે પાપનાં પરવશ દુઃખ સહે છે || રત્નપ્રભાદિ સાત એ અધો અધો ભાગે, તીન વલયથી વીંટી પહેલો ઘનોદધિ લાગે રા. ઘનવાત વલય બિજો ત્રિજો તનુવાત વલય છે, ચોથો આધાર આકાશ આકાશને અવર નહીં છે ! એક લાખ એંશી હજાર જોયણ રત્નપ્રભા નામે, ત્રણ ભાગ તેહના કરો ત્રીજા ભાગને ઠામે ૩ી. જોયણ સોલ હજારનો તે ઉપર ખર ભાગ, ચિત્રા વજા વૈડૂર્ય આદિ સોલ પૃથ્વી લાગે છે સહસ્ત્ર સહસ્ત્ર જોયણ કહી નીચે ઉપરની ટાલો, મધ્યની ચૌદે પુઢવીમાં દેવ નિવાસ નિહાલો ૪ો કિન્નર કિંપુરૂષ મહોરગ ગંધર્વ યક્ષ, ભૂત વ્યંતર દેવ રહે છે તિહાં પિશાચ સંયુત // નાગ વિદ્યુત સુપર્ણ છે અગ્નિ વાયુકુમાર, સ્વનિત ઉદધિ દ્વિપ દીગ એ નવ જાતી ધાર //પા.
૧૭
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભુવનવાસી નવ એહનાં નિવાસનાં સ્થાન, ખરભાગ નીચે મધ્યલો સહસ્ર ચોરાશી માન ॥ જોયણનો પંકભાગ છે અસુર રાક્ષસ વાસ, પંક ભાગ હેઠે કહ્યો એંશીહજારનો ખાસ ॥૬॥ અબહુલ જોયણનો કહ્યો તિહાં નારકી જાણો, નીચે રાજ એક અંતરે બીજી શર્કરા માનો ॥ એક એક રાજને અંતરે સાતમી ક્રમે જાણો, તમતમઃ પ્રભા કહી મહાદુ:ખ ઠાણો III નરકાવાસ લક્ષ ત્રીશ છે રત્નપ્રભા માંહે, લાખ પચ્ચીશ નિવાસ કહ્યા શર્કરા માંહે પંદર લાખ વાલુપ્રભા દશ પંકમાં ધારો, ધુમ્રપ્રભા ત્રણ લાખ છે નેરઇયા વિચારો ॥૮॥ પંચ ઓછા લખ વાસ છે તમઃ પ્રભાની માંહે, પંચ વાસ સતમી વિષે તમતમઃ જ્યાં હે || સાતે નરકના વાસ કહ્યા છે લક્ષ ચોરાશી, નારકી જીવ વસે તિહાં ભોગવે દુઃખ રાશી IIી અશુભ લેશ્યાના સ્વામિ તથા અશુભ પરિણામી, દેહ વિક્રિયા અશુભ વલી અશુભના સ્વામી ।। ખેત્ર તનુ મન વેદના પરમાધામી કૃત્ય, અન્યોઅન્ય ઉદારતાં પૂરવ ફલ અકૃત્ય ॥૧॥ પંચ પ્રકારની વેદના મૂખ્ય તિહાં ભાખી, પણ છે વિવિધ પ્રકારની ગ્રંથોમાં સાખી || પહેલીથી ત્રીજી લગે પરમાધામી જાએ, ચાર પાંચ છ સાતમી પરમાધામી ન જાએ ।।૧૧।। એક તીન સત દશ કહ્યું સત્તર બાવીશ, તેત્રીસસાગરનું કહ્યું આયુ જગદીશ ।।
૧૮
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમે ઉત્કૃષ્ટ આયુ છે સાતમી લગે જાણો, દશ સહસ્ત્ર એક સાગર તીન સાગર માનો |૧૨ા. સાત સાગર દેશ સાગર સાગર સત્તર પ્રમાણ, બાવીશ સાગર સાતમે જઘન્ય આયુ જાણ // અનુક્રમે સાતે નરકનું જઘન્ય આયુ દાખ્યું, જેણે જિન વચન ન આદર્યાં તેણે એ ફલ ચાખ્યું ૧૩ પહેલેથી સાતમી લગે દુઃખ અધિક અધિક છે, અસંજ્ઞી જીવ પ્રથમ લગે સરિસસપે બીજે || પક્ષિ પહેલેથી ત્રીજીમાં ચોથિ લગ સિંહ જાય, વિષધર સર્પ પંચમી લગે છઠિ લગે સ્ત્રી જાય ૧૪ll મનુષ્ય મત્સ્ય સાતમી લગે એક રીત સદાય, નારકી મરિ નવિ નરકમાં નવિ દેવમાં જાય છે જૈન ધર્મ જેણે આદર્યો તેને દુરગતી નહીં, શુદ્ધાતમતા ભાવતો મનસુખ શિવ માંહી //ઉપા
|| દોહરા.. કહ્યો નરક અધિકાર છે, હવે કહું ક્ષેત્ર વિચાર! શુદ્ધ સ્વભાવે આતમા, ધ્યાતાં ભવજલ પાર ના
| ઢાલ (૬) છઠી (જંબૂઢીપવિચાર)
/ નગરિ મહાણ કુંડમાં વસે રે I એ રાગ // જંબુ આદિક દ્વીપ છે રે લાલા સમૂદ્ર લવણાદિક, શુભ નામે તે જાણિએ રે લાલા એક એકથી ઠીક રે લાલા
એક એકથી ઠીક લા. એક એકથી દુગૂણા કહ્યા રે લાલા વલિયાકારે જાણ, સમુદ્ર વીંટ્યો દ્વીપ છે રે લાલા દ્વિપ સમૂદ્ર વખાણ રે લાલા // દ્વીપે) રા. જંબૂથી બમણો કહ્યો રે લાલા લવણસમૂદ્ર વિચાર, લવણથી દૂણો ધાતકી રે લાલા દુગુણ કાલોદધિ ધાર રે લાલા //
દુગુણ૦ |૩ી.
૧૯
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુષ્કર બમણો તેહથી રે લાલા દુગુણ અનુક્રમે જાણ, સ્વયંભૂરમણ લગે ગણો રે લાલા દુગુણ દુગુણનું માન રે લાલા II
દુગુણ૦ ॥૪॥
મધ્યે જંબુદ્વીપ છે રે લાલા લવણે વીંટ્યો તેહ, લવણને વીંટ્યો ધાતકી રે લાલા કાલોધિ એ તેહ રે લાલા |
કાલો૦ ॥૫॥
વીંટ્યો પુષ્કરારધે રે લાલા તેણે પુષ્કર સમૂદ્ર ।
સ્વયંભૂરમણ લગે રે લાલા દ્વીપ અસંખ્ય સમૂદ્ર રે લાલા II દ્વીપ૦ ॥૬॥ જંબુ મધ્યે મેરુ છે રે લાલા તનમાં નાભી જેમ,
જંબુ ગોલાકાર છે રે લાલા લખ જોયનનો એમ રે લાલા II લખO IIll લંબો ચોડો લાખ છે રે લાલા પરિધ જોયણ ત્રણ લાખ,
સોલ હજાર છે ઉપરે રે લાલા બશો સત્તાવીશ ભાખ રે લાલા ||
યોજન એટલા જાણીએ રે લાલા ત્રણ કોશ ઉપર જાણ, એકશો સત્તાવીશ ધનુષને રે લાલા સાડાતેર અંગલ માન રે લાલા II સાડાતે૨૦ III
તેથી કાંઈ અધિક છે રે લાલા જંબૂ પરધી એહ, બે હજાર કોશનું કહ્યું રે લાલા જોયન માનો તેહ રે લાલા ।।
બશો૦ ॥૮॥
૨૦
જોયન૦ ॥૧૦॥
સાત ખેત્ર જંબૂ વિષે રે લાલા ભરત હેમવંત જાણ, હરિવિદેહ રમ્યક તથા રે લાલા હૈરણ્યવંત ખટ માન રે લાલા II
હૈરણ્ય૦ ॥૧૧॥
ઐરાવત છે સાતમો રે લાલા જેહથી થાય વિભાગ, તેવા ખટ પર્વત કહ્યા રે લાલા તે સુણજો ધરી લાગ રે લાલા II
તેજ ।૧૨।
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
હીમવાન પહેલો કહ્યો રે લાલા દુતીય મહાહીમવાન, નિષધ ત્રીજો જાણીએ રે લાલા ચોથો નીલ વખાણ રે લાલા ||
ચોથો૦ ॥૧૩॥
રુક્મી પર્વત પંચમો રે લાલા છઠો શિખરી જોય, એ ખટ પર્વતથી સવિ રે લાલા ક્ષેત્ર વિભાગજ હોય રે લાલા || ક્ષેત્ર૦ ॥૧૪॥
ભરતહેમવંત વીચે રે લાલા છે પર્વત હીમવાન, એમ દો દો ખેત્રો વીચે રે લાલા એક એક પર્વત જાણ રે લાલા ।। એક૦ ॥૧૫॥
સુવર્ણમય હીમવાન છે રે લાલા રજત મહાહીમવાન, તપત હીમ સમ નિષધ છે રે લાલા નીલ મયુર સમ જાણ રે લાલા ॥ નીલ૦ ।।૧૬।।
રુક્મી ઋપામય કહ્યો રે લાલા શિખરી સોના વર્ણ, એ ખટ પર્વત જાણીએ રે લાલા ભિન્ન ભિન્ન ભૂ વર્ણ રે લાલા | ભિન્ન૦ ॥૧૭॥
નીચે ઉપર તેહનો રે લાલા દાષ્યો સમ વિસ્તાર, તે ઉપર ખટ દ્રહ કહ્યા રે લાલા નામ કહું તસ સાર રે લાલા II
નામ ॥૧૮॥
પદ્મ તથા મહાપદ્મ છે રે લાલા તીગંચ કેશિર નામ, મહાપુંડરિક તીમ જાણીએ રે લાલા પુંડરિક ખટ નામ રે લાલા II પુંડરિક૦ ॥૧૯॥
૨૧
સહસ્ર જોયણ પદ્મદ્રહ છે રે લાલા પૂરવ પશ્ચિમ લંબ, અરધો ઉત્તર દક્ષિણે રે લાલા ચોડો દીશે રમ્ય રે લાલા । ચોડો૦ ૨૦ના દશ જોજન ઊંડો કહ્યો રે લાલા પદ્મ જોયનનું હોય,
રત્નમયી તે જાણજો રે લાલા શ્રીદૈવિ રહે સોય રે લાલા | શ્રી૦ ॥૨૧॥
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
દુગુણ દુગુણ છે તેહથી રે લાલા મહાપા દ્રહપદ્મ, અનુક્રમે એહ પ્રમાણથી રે લાલા તીગંચ લગે દ્રહપા રે લાલા //
તીગંચ૦ રરો પદ્મદ્રહ અને પદ્મથી રે લાલા દુગુણ મહાપદ્મ દ્રહપદ્મ, તીગંચપદ્મ તેથી દુણો રે લાલા એ સમ કેશરીપદ્મ રે લાલા //
એ૦ /ર૩ી. કેશરિથી અર્ધો કહ્યો રે લાલા મહાપુંડરીક દ્રહપધ, તેથી અર્ધા જાણીએ રે લાલા પુંડરિકદ્રહ અને પદ્મ રે લાલા |
પુંડરિક૦ ૨૪ો. તીન પહેલા તીન પાછલા રે લાલા દ્રહ અને પદ્મ સમાન છે. ચઢતા ઉતરતા માપથી રે લાલા તત્ત્વાર્થે છે વખાણ રે લાલા //
તત્ત્વાર્થેII રપો દ્રહ કમલ એ શાશ્વતા રે લાલા વિગત સૂત્રથી જાણ // તિહાં દેવી સ્થાનક કહ્યાં રે લાલા, ગ્રંથથી જાણો સુજાણ રે લાલા //
ગ્રંથથી૨૬ll શ્રી હી કૃતિ કીર્તિ કહી રે લાલા બુદ્ધિ લક્ષ્મી જાણ | પલ્યોપમ આયુ કહ્યું રે લાલા કાંતી ઘુતી અમાન રે લાલા |
કાંતી) ||રા બહુ પરિવાર તે દેવિનો રે લાલા ભાખ્યો સૂત્ર મોજાર // પંચેંદ્રિ સુખભોગમાં રે લાલા ક્રીડા કરત અપાર રે લાલા |
ક્રિીડા) ૨૮ રત્નમયી તે કમલની રે લાલા કિરણીકામાં સાર | ઉ8વલ ભવન તિહાં કહ્યાં રે લાલા તિહાં દેવી પરિવાર રે લાલા //
તિહાં રહેલા પરિષદ સામાનીક તિહાં રે લાલા દે અનેક નિવાસ // દિવ્ય ભોગ તિહાં ભોગવે રે લાલા કરતા લીલ વિલાસ રે લાલા //
કરતા ૩૦ના
૨૨
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
મધ્ય કમલ ચઉ ઓરમાં રે લાલા બીજા કમલ અનેક // તે સવિ સૂત્રથી જાણજો રે લાલા રાખી હૃદય વિવેક રે લાલા //
રાખી૦ ૩૧/l. સ્થાનક એમ અનેકમાં રે લાલા જીવ અનંતી વાર // આતમ તત્ત્વ લહ્યા વિના રે લાલા ભમિયો એ સંસાર રે લાલા |
ભમિયો૦ ૩રા દર્શન જ્ઞાન ચરણમયી રે લાલા જાણી આત્મ સ્વરૂપ, લહે મનસુખ સમભાવથી રે લાલા સિદ્ધ સમાધિ અનૂપ રે લાલા ||
સિદ્ધ૦ ૩૩ | દોહરા.. દેવ ભવન આદિ કહ્યાં, કહું સરિતાદિ વિચાર | આતમ તત્ત્વ અજાણતો, ભમ્યો જીવ સંસાર I/૧ ઢાલ (૭) સાતમી (મનુષ્યલોકવિચાર)
| ધણરા ઢોલા ! એ દેશી | સાતે ક્ષેત્ર માંહે કહી રે હાં, દો દો નદિ ગંભીર મોહ નિવારિયે! સબ મલિ ચૌદ મહા નદી રે હાં,
જિહાં વહે નિરમલ નીર ભવદુઃખ વારિયે ગંગા સિંધુ રોહિતા રે હાં, દ્રોહિતામ્યાએ નામ મોહO || “હરીત હરિકાંતા સીતા રે હાં, વલી “સતોદા નામ // ભવ૦ રા. “નારી નરકાન્તા તથા રે હાં, સુવર્ણ જરૂધ્યકુલાય મોહO |
રક્તા રક્તદાજ કહી રે હાં, સરિતા બલ અતુલાય II ભવ૦ ll ખેત્ર ખેત્ર દો દો નદી રે હાં, સહુ મલિ ચૌદ હોય મોહO || બહુ પરિવારે પરિવરી રે હાં, ખેત્રે વહેતી સોય ને ભવO I૪ો.
૨૩
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાત યુગલ નદિનાં કહ્યાં રે હાં, પ્રથમ પુરવદધિ જાય // મોહO || શેષ સાતે પશ્ચિમ દિશે રે હાં, સિંધુ માંહિ સમાય / ભવ૦ પી. બહાં એ મૂખ્ય નદી કહી રે હાં, બત્રીશ વિજયની ઓર I મોહO || એમ અનેક સરિતા કહી રે હાં, વહતી નિજ નિજ ઠોર // ભવ) |૬ll જંબુદ્વીપ એક લાખનો રે હાં, ભરત ક્ષેત્ર એ માંહ્ય // મોહ૦ || એક સત નેવુ ભાગમાં રે હાં, વિસ્તારે સુત માંહ્ય / ભવ૦ શા. પાંચશે છવ્વીશ જોજને રે હાં, અધિક કલા ખટ જાણ // મોહO || તેથી દુગુણ દુગુણ પણે રે હાં, વિદેહ લગે પરમાણ // ભવ૦ ટકા ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણિ રે હાં, ભરત એરવત જોય ને મોહO | આયુ કાય ભોગાદિકે રે હાં, વધતું ઘટતું હોય / ભવ૦ લો. દશ કોડાકોડિ સાગરૂ રે હાં, ઉત્સપિણિનો કાલ ને મોહO | અવસપિણિ પણ એ સમો રે હાં, મલિ કાલચક્રની ચાલ ભવ૦ /૧ી. વિજયની પુઢવી પાંચમાં રે હાં, ઉત્ અસપિણિનિ નાંહિ / મોહ૦ || ચોથા આરા સમ સદા રે હાં, વર્તે વિદેહની માંહિ | ભવ૦ ૧૧ જુગલિઆનું જાણિએ રે હાં, એક બી તીય પલ્ય આય // મોહ/ ગર્ભજતિરી મનુષ્યનું રે હાં, વર્તે ત્યાં સદાય / ભવO ||૧રો. પંચ મેરુ સંબંધિયા રે હાં, દાખ્યા પંચ વિદેહ // મોહO || આયુ વર્ષ સંખ્યાતનું રે હાં, ગમ્ભય પહેંદી જેહ / ભવ) ૧૩ ધાતકી ખંડ માંહે કહ્યા રે હાં, દો દો ભરત ઐરવત / મોહ૦ || એમ પુષ્કલાર્ધ દ્વીપમાં રે હાં, બે બે ઐરવત ભર્ત | ભવ૦ ૧૪. સોલ લાખ જોજન કહ્યું રે હાં, પુષ્કરદ્વીપ પ્રમાણ / મોહO || મનુષોત્તર પર્વત તિહાં રે હાં, મધ્યે જાણ સુજાણ / ભવ૦ ૧પા જોયણ એક સહસ્ત્રને રે હાં, બાવિશનું છે માન | મોહO || મનુષોત્તર લગ જાણિયે રેહા, મનુષ્ય તણું રહેઠાણ // ભવ૦ ૧૬ll ગમનાગમન મનુષ્યનું રે હાં, દ્વીપ અઢીમાં થાય છે મોહO | મનુષ્યોત્તર બાહિર કોઈ રે હાં, મનુષ્ય કદાય ન જાય ! ભવ૦ /૧૭થી
૨૪
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
છપ્પન અંતર દ્વીપના રે હાં, મનુષ્ય કહ્યા છે જેહ / મોહO | અઢી દ્વીપમાં તે રહ્યા રે હાં, બાહિર નહિ કોઈ એહ / ભવ૦ /૧૮ પંચ પંચ ભર્ત ઐરવત છે રે હાં, ભાખ્યા પાંચ વિદેહ // મોહO | કર્મભૂમી એહ જાણિયે રે હાં, પંદર દાખી એહ /ભવ૦ ૧૯ો. મુહૂર્ત દોય ઘડિનું કહ્યું રે હાં, અંદરનો જે કાલ / મોહO . અંતર્મુહૂરત જાણિયે રે હાં, તત્ત્વારથની ભાલ // ભવ૦ ૨૦. આયુ તિર્યંચ મનુષ્યનું રે હાં, તીન પલ્ય ઉક્કોસ / મોહO | જઘન્ય અંતર મુહૂર્તનું રે હાં, એમ જાણો નિરદોષ ભવ૦ ૨૧ દ્વિીપ સમૂદ્ર અસંખ્યમાં રે હાં, નદિ જલ પર્વત ઠાણ / મોહO ||
શ્રી જિન વચન અજાણતાં રે હાં, જીવ ભમ્યો એહ ઠાણ | ભવ૦ ૨૨ાા. સુહુમ ઇયર એકેંદ્રિય દો રે હાં, વિગલ ત્રીય વલિ જાણ, મોહ૦ સન્નિ અસન્નિ પણઇંદિ છે રે હાં, સાત પજ્જતા માન // ભવ૦ l૨૩ી. અપજત્તા પણ સાત છે રે હાં, ચઉ દશ ભેદ વિચાર // મોહO | કહ્યા સૂત્રે સંક્ષેપથી રે હાં, એ જીય ઠાણ વિચાર / ભવ૦ ૨૪ો. જીવ ઠાણ ચૌદે કહ્યાં રે હાં, સંક્ષેપે મન ધાર / મોહO | પાંચસે સેંસઠ ભેદ છે રે હાં, કાંઇ વિશેષે વિચાર / ભવ૦ ૨પા. સકલ જીવઠાણે ભમ્યો રે હાં, વિણ સમકિત મતિ હીણ / મોહO | પરવશતાએ દુઃખ સહ્યાં રે હાં, નિશદિન દુઃખિયો દીન | ભવ૦ રી. ઇંદ્રિ વિષય વિષ સેવતાં રે હાં, કેમ આવે ભવ પાર મોહO .. તજે વિષય વિષ ઇંદ્રિના રે હાં, તે તરશે સંસાર ! ભવ૦ | રશી ઉત્તમ નર ભવ પામિને રે હાં, કરિ નિત શ્રુત અભ્યાસ / મોહ) // આતમ ગુણ નિરમલ કરી રે હાં, પામો શિવપુર વાસ / ભવO || ૨૮ પર રમણ તજિ આદરે રે હાં, આત્મ રમણ ગુણ ગેહ // મોહO || શિવ સંપતિ મનસુખ લહે રે હાં, ઈહાં નહિ કો સંદેહ // ભવ૦ ૨લા
૨૫
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
| દોહરા દેવો ચાર નિકાયના, ભુવનપતી દશ જાણ || વ્યંતર આઠ પ્રકારના જોઈસ પંચ પ્રમાણ |૧|| દ્વાદશ કલ્પ વિમાની છે, નવ ગ્રંવેક વખાણ // પંચ અનુત્તર વાસિના, કલ્પાતીત સુજાણ //રા
| | ઢાલ (૮) આઠમી (દેવવિચાર) // રાગ મારુ / નિશદિન જોઓ તારી વાટડી ઘર આવોને ઢોલા ! એ દેશી | ભુવનવાસી વ્યંતર વિષે, આદિ લેશ્યા ચાર | હાંહાં રે| જ્યોતીષીમાં એકલી, તેજુ વેશ્યા ધાર // હાંહાં રે તેજુO ૧ ચાર પ્રકારના દેવમાં, ભેદ તો દશ દાખ્યા | હાં. ઇંદ્ર સામાનીક ને વલી, ત્રાયત્રિશક ભાખ્યા // હાંહાં રે ત્રાયરા. પારિસદ “આતમરક્ષક, લોકપાલ તે જાણો ! હાં૦ ||
અનીક “પ્રકીર્ણક જાણિયે, “આભીયોગીક માનો ! હાં) Illી ૧૦કિલ્વેિષ તીન પ્રકારના, એમ દશવિધ કહિયે ! હાં) // તત્ત્વારથ ટીકા થકી, અરથ એહ લહિયે .. હાંજો અણિમા મહિમા આદિક, રિદ્ધિ બહુ જેને // હાં૦ || આજ્ઞા કરતો સ્વામી એ, કહ્યો ઇંદ્ર તે તેને રે હાંવ પા ઇંદ્ર સમો રિદ્ધિ ખરી, પણ ઇંદ્ર ન જેહ / હાં૦ || આયુ વીર્ય ભોગાદિકે, સરખા છે તેહ ને હાં૦ સામાનિક તેહ જાણિયે, ઇંદ્ર સમ પરિવાર / હાં .. હેતુ મિત્ર જે ઇંદ્રના, ત્રાયત્રિશક ધાર //હવે બાહ્ય અત્યંતર મધ્યની, સભા ત્રણ પ્રકાર | હાં૦ || બેસે ઇંદ્ર સભા વિષે, પારીસદ ધાર /હાં૦ ||૮|| ઇંદ્ર અંગ રક્ષણ કરે, ધારી હથિયાર ! હાં . આતમરક્ષક જાણિયે, ભેદ પંચમો સાર // હાં, લો.
૨૬
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
કોટવાલ સમ જે રહે, લોકપાલ છે તેહ હાં સૈન્યા રુપે જે હુવે, અનીક કહ્યા એહ ! હાં II૧૦ના પ્રજા જે છે ઇંદ્રની, પ્રકીર્ણક જાણો / હાં૦ || ઇંદ્ર હુકમ હાજર સદા, આભિયોગીક માનો / હાં૦ ||૧૧ાા. ઇંદ્રાદિકથી દુર રહે, જસ નહિ સનમાન ! હાં૦ || હણ આદર છે જેહનો, કિલ્પિષક જાણ II હ૦ /૧રા ત્રાયત્રિશક લોકપાલ વિણ, વ્યંતર જ્યોતિષમાં // હાંવા. આઠ પ્રકારે દેવ તો, ભાખ્યા સૂત્રોમાં / હાં૦ |૧૩. ભુવનપતી વિશ ઇંદ્ર છે, વ્યંતર સોલ જાણો // હાં ! સોલ છે વ્યાણવંતર તણા, જયોતિષી દોય માનો / હ૦ ૧૪ બાર દેવલોકના પતી, ઇંદ્રો દશ કહિયે // હાં૦ || સૌ મલી ચોસઠ ઇંદ્ર તો, સૂત્રોમાં લહિયે / હાંI૧પમાં નવ નૈવેક માંહે નહીં, કોઈ ઇંદ્ર અનેરા હાં૦ || આપે આપહિ ઇંદ્ર છે, નિજ નિજ ઘર કેરા || હ૦ ૧૬ો. અનુત્તર પંચ વિમાનમાં, અહમેંદ્ર સવે છે . હાં... .. હૂકમ નહિ કોઈ અન્યનો, સ્વતંત્ર રહે છે || હ૦ ૧ણી ભુવનપતીથી જાણિયે જાવ દેવ ઇશાન ! હાં૦ || દેવ દેવી મૈથુનનો, ભોગ મનુષ્ય સમાન છે હ૦ /૧૮ ફરસ રૂપ ને શબ્દનો, મન ચિંતન ભોગ // હાં૦ || અશ્રુત દેવ લગે જાણિયે, યથાવત યોગ // હાં, ૧૯ો સનતકુમારથી માંડીને, બાકી દશ દેવલોગ | હાં૦ || મૈથુન ભોગ એહમાં નહીં, નહિ રોગ ને શોગ . હાં રવા. પુદ્ગલ ભોગ ઈહા તજો, જેમ શિવસુખ લહિયે // હાં૦ || શિવસુંદરી મનસુખ ઘરે, આનંદે રહિયે // હ૦ ૨૧
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
| દોહરા | ઇંદ્રાદિક વર્ણન કર્યું, દેવ નામ કહું સાર | જૂદિ જૂદિ નિકાયના, દાખું તેહ ઉદાર II૧ી.
ઢાલ (૯) નવમી (દેવપ્રભેદવિચાર) | રાગ મારુ ગિરિ વૈતાઢ્યને ઊપરે ચક્રાંક નયરી લો . એ દેશી II અસુર નાગ વિદ્યુત છે. સૂપર્ણ કહિજે હો ! અહો સૂપર્ણ૦ || અગ્નિ વાત સ્વનિતને, ઉદધિ લહિજે હો ! અહો ઉદધિ0 I૧. દ્વીપ દીગ મલી સવે, કૂમર દશ ધારો હો || અહો૦ ||
ભુવનવાસીના જાણીએ, એહ નામ વિચારો હો // અહો રા. કિન્નર કપૂરુષ કહ્યા, મહોરગ ગંધર્વ હો / અહો || યક્ષ રાક્ષસ જાણિયે, ભૂત પીશાચ સર્વ હો અહો૦ . ભેદ આઠ વ્યંતર તણા, અડ વ્યાણચંતરના હો ને અહો૦ || પંચ જ્યોતિષ ચલ જાણિયે, પંચ થિર જ્યોતિષના હો ને અહોIll સૂર્ય ચંદ્ર નક્ષત્ર છે, ગ્રહ તારા કહિએ હો ! અહો !. ચલ થિર મલિ દશ ભેદ એ, સૂત્રોથી લહિએ હો ! અહો૦ /પી. ચલ જયોતિષ મેરુ તણી, પ્રદક્ષિણા કરતા હો અહો || કાલ વિભાગ છે એહથી, ગગને વિચરતા હો ! અહો દી થિર જયોતિષ પંચ જાણિયે, અઢી દ્વીપથી બહારે હો || અહો ! સવ મલિ જ્યોતિષ ભેદ તો, ભાખ્યા વિસ્તારે હો ! અહોવાથી સૌધર્મ ઈશાન છે, સનત મહેન્દ્ર હો ! અહો ! બ્રહ્મદેવ લાંતક તથા, મહાશુક્ર સુરીંદ્ર હો ! અહો ||૮|| સહસ્રાર આણત જાણિએ, પ્રાણત વિચારો હો || અહO | આરણ્ય અય્યત ભેદ એ, બારે પ્રકારો હો ! અહો૦ નવ ગ્રંવેકના જાણિએ, અનુત્તર પંચ કહિએ હો ! અહો૦ || વિજય વિજયંત જયંત છે, અપરાજીત લહિએ હો ! અહો૦ /૧૦I.
૨૮
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
સર્વારથ વીમાન છે, અનુત્તર એહ જાણો હો // અહો || પૂરણ સુખ ઈહાં દેવનાં, વિલસે મનમાનો હો ! અહો૦ |૧૧| અય્યત દેવના ઊપરે, ગ્રેવેક તે નવ છે હો ! અહો | તે ઊપર અનુત્તર કહ્યાં, ઈક ઈક અનુક્રમ છે હો ! અહો૦ /૧રી લોકાંતિક આલય કહ્યાં, બ્રહ્મદેવના અંતે હો ! અહો ! સારસ્વત આદિત્ય છે, ત્રિજો વન્તિ સંત હો અહો૦ ૧૩ી. ચોથો અરુણ એ નામનો પંચમ ગઈતોય હો ! અહો) II છઠો તુષિત જાણિએ, અવ્યાબાધ જોય હો ! અહો) I/૧૪ll આઠમો આય જાણિએ, નવમ અરિષ્ટ જાણો હો /અહો || અંગ પુરવધર સુતરસી, આવે એહ ઠાણો હો ! અહો૦ /૧૫ આઠ સાગરનું આયુ છે, સહુ લોકાંતિક માન હો ! અહો શ્રુત બોધ હૃદયે રહ્યો, ભાવ પુરવના જાણ હો ! અહોવI/૧૬ll તીરથપતી દિક્ષા સમે, લોકાંતિક આવે હો અહોવો. દિક્ષા અવસર જાણિને, પ્રભુને ચેતાવે તો અહો૦ ૧ળા. સુધર્મ દેવથી જાણિએ, સ્થિતિ આયુ પ્રભાવ હો // અહો૦ | સુખ દ્યુતિ વેશ્યા વિશુદ્ધતા, ઈંદ્રિ વિષયના ભાવ હો ! અહો૦ ૧૮ અધિક વિષય અવધિ તણો, સર્વારથ સિદ્ધ જાવ હો // અહો૦ છે. સુધર્મદેવથી અનુક્રમે, અધિકા એ ભાવ હો ! અહો૦ ૧લા સર્વારથ સિદ્ધિ લગે, ન્યૂનતા હવે ધારો હો ! અહો૦ || ગમન શરીરની ઊંચતા, મૂછ માન વિચારો હો ! અહો રજા સુધર્મદેવથી જાણિએ, જાવ સર્વારથ સિદ્ધ હો ! અહો || અનુક્રમે ચાર એ ન્યૂન છે, દાખી છે પ્રસિદ્ધ હો || અહો૦ ૨૧. સુધર્મને ઈશાનમાં, તેજુલેશ્યા કહિએ હો ! અહોવI/ સનત મહીંદ્રને બ્રહ્મમાં, પદ્મ લેશ્યા લહિએ હો ! અહો રરો બાકી સાત વિમાનનાં, વેશ્યા શુક્લ કહી છે હો ! અહોવ અનુક્રમે વેશ્યા વિશુદ્ધ છે, સૂત્રોથી લહિએ હો ! અહો ! ૨૩.
૨૯
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિજયાદિ ચાર વિમાનમાં, કોઈ બે ભવ નરના હો // અહો૦ || કરી મોક્ષપદ પામતા, ભોગી શિવ ઘરના હો ને અહો૦ //રજી. વિજયાદિ ચાર વિમાનના, કોઈ નરભવ પામી હો ! અહો૦ / તે ભવમાં સિદ્ધિ વરે, હોય શિવ વધુ સ્વામી હો ! અહો૦ રપા સર્વ વિમાનીક દેવના, કોઈ નર ભવ પામી હો ! અહો || આતમ સંપતી પદ વરે, હોવે શિવ ગામી હો ! અહો૦ ૨૬ સર્વારથ વિમાનના, નરભવ લહી સિદ્ધ હો અહો૦ છે. મનસુખ શુદ્ધ સ્વભાવનો આનંદ રસ લીધે હો // અહો૦ રહ્યા
| | દોહરા નામાદિક કહ્યા દેવના, વલિ કહું કાંઈ વિશેષ / દેવ ભેદ આદિક સુણો II સૂત્ર તો કાંઈ લેશ ના
II ઢાલ (૧૦) દશમી (પ૬૩ જીવભેદ વિચાર) * | એક દિન ગંગા કે બીચે સૂર સાથ બહોરા / એ રાગ સવિ મલી દેવના ભેદ છે, ઈગસય અઠાણું / હાંહાં રે ઇગસય૦ || ભુવનપતી દશ જાણિયે, વ્યંતર અડ માનું !! હાંહાં રે વ્યંતર૦ ના વ્યાણચંતરના આઠ છે, ચલ જોઈસ પંચ // હાંહાં૦ || થિર જોઇસ પણ પંચ છે, કિલવિષ તીન સંચ ! હાં૦ ||રા. પંદર પરમાધામી છે, તિર્યક જંબક દશ છે . હાં૦ | નવ ભેદ લોકાંતિકના, જેને અતિ શ્રુત રસ છે // હાં૦ ૩ી. કલ્પવાસી વૈમાનિના, ભેદ બાર પ્રકારો છે હાં૦ || નવ ગ્રેવેકના નવ કહ્યા, તેહ મનમાં ધારો // હ૦ ૪ો. અનુત્તર પંચ વિમાન છે, પણ નામે લહિયે . હાં નવ્વાણુ વજ્જા ભેદ એ, ચિત્તમાં સદ્દહિએ ! હાં૦ /પા અપwત્તા એહના નવાણ ભેદ // હાં૦ || એક સત અડાણ થયા તે જાણો અખેદ // હાં૦ |
30
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
છપ્પન અંતર દ્વીપના અકમ્મ ભૂ ત્રીશ || હાં૦ || પંદર કર્મભૂમિતણા સય એક જગીશ | હાં૦ ||૭|| પજ્જત્તા અપજત્તા મલી, દો સયને દોય || હાં૦ || સમૂર્ણિમ એકસત એક મલી તીનસય તીન હોય || હાં૦ ॥૮॥ એણિપેરે ભેદ મનુષ્યના ચિત્તમાંહિ વિચારો હાં૦ ॥ પજ્જ અપજ્જતા નારકી સપ્તના ચૌદ ધારો | હાં૦ લા પણ પણ સૂક્ષમ બાદર પ્રત્યેક તરુ છે || હાં૦ || એકેંદ્રી અગિઆરના ભેદ એકાદશ એ || હાં૦ ||૧૦|| વિગલ ઇંદ્રિના ત્રણ કહ્યા ભેદ એ ચઉદશ છે | હાં૦ || જલચર થલચર ખેચરા ઉરપર ભુજપર છે || હાં૦ ||૧૧|| સમૂર્ણિમ ગર્ભજ મલી દશ ભેદ એ હિએ | હાં∞ || અપજત્તા પજ્જત્તા મલી અડતાલીશ કહીએ | હાં૦ ||૧૨॥ પણસય ત્રેસઠ ભેદમાં સંસારી જીવ | હાં૦ || સિદ્ધ અભેદ આણંદમાં લલ્લું શાશ્વત શીવ || હાં૦ ||૧|| આત્મ અભેદ ગુણે ૨મે થિરતા ત્રણ યોગે | હાં૦ || મનસુખ શિવસંગે સદા શાશ્વત સુખ ભોગે હાં૦ ||૧૪ ॥ દોહરા ॥
દેવાદિક વર્ણન કર્યું, હવે કહું તત્ત્વ સ્વરૂપ ॥ જીવાદિક ખટ દ્રવ્યનું, સુણજો વચન અનૂપ ॥૧॥
।। ઢાલ (૧૧) અગિઆરમી (દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયવિચાર) ॥ રાગ ચોપાઈ ॥
ધર્માધર્મ પુદ્ગલ નભ સાર, ભાખ્યા અસ્તિ અજીવ એ ચાર ॥ બહુપ્રદેશી અચેતન એહ, અસંખ્યપ્રદેશી જીવાસ્તિ જેહ ॥૧॥ અસ્તિ દ્રવ્ય એ પંચ વખાણ, ખટમ કાલ ઉપચા રે જાણ ।। નિજગુણ પજ્જવમય તિહું કાલ, દ્રવ્ય સ્વરુપની જાણો ચાલ ॥૨॥
૩૧
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
વચમાં નવિ બદલાયે જેહ, ઉત્પતિવ્યય ધ્રુવ સત્તજ એહ છે. અનંતગુણ પજ્જવનો પિંડ, દ્રવ્ય સ્વરુપ તે જાણો અખંડ //all દ્રવ્યાર્થિક નય નિત્ય સદાય, પજ્જવ નયે અનિત્ય કહાય દ્રવ્યાર્થિક નય એક સ્વરૂપ, પજ્જવ નયથી અનેક અનૂપ Il૪ll દ્રવ્યાર્થિક એક રૂપ અભેદ, પજ્જવ નય જેહમાં બહુ ભેદ | સીય વક્તવ્ય અવક્તવ્ય હોય, લક્ષણ લક્ષ્ય અભેદે સોય પણ નિજ દ્રવ્યાદિક અતિ સ્વરૂપ, પર દ્રવ્યાદિકે નાસ્તિ રૂપ // નિત્ય અવસ્થિત નિજ નિજ રૂપ, દ્રવ્ય ગ્રહે નહિ અન્ય સ્વરૂપ ૬ll. રૂપી દ્રવ્ય તે પુદ્ગલ હોય, ફરસ વરણ રસ ગંધી સોય // શબ્દાદિક જિહાં બહુ પરજાય, પુદ્ગલ પુદ્ગલ મલતાં થાય શા ધર્માધર્મ નભ એક એક હોય, પુદ્ગલ જીવ અનંતા જોય // અનંત સમય દાખ્યો છે કાલ, પંચાતિ પરાવર્તન ચાલ ૮. પંચાસ્તિ વર્ણના પરિણામ, અગુરુલઘુથી કાલ એ નામ // નવ નવ કિરિયા જે પલટાય, કાલ ભિન્નતા એહથી થાય ll મંદગતી પુદ્ગલ અણુ જાય, ક્ષેત્રથી બીજે પ્રદેશે આય // સમય અણુ એ સૂક્ષમ કાલ, આવલિ આદિ સ્થૂલ નિહાલ ૧૦ના પ્રયોગ વિશ્રસા મિશ્રસા જેહ, ક્રિયા તીન પ્રકારે એહ / પ્રતા પ્રત્વે કાલ સ્વરૂપ, તત્ત્વારથ જોઈ લેજો અનૂપ ||૧૧|| તીન વરસ વલિ કહિએ સાત, પ્રત્યા પ્રત્વે કાલ વિખ્યાત છે પહોર દુપહોર ને તીસરો કાલ, એ પણ પ્રતા પ્રત્વની ચાલ //૧રી ધર્માધર્મ નભ અક્રિય જાણ, પુદ્ગલ સક્રિય રૂપ વખાણ // સક્રિય છે સંસારી જીવ, અક્રિય જાણો સિદ્ધ સદીવ ૧૭ll ધર્મ અધર્મ અને જીવ જેહ, અસંખ્ય પ્રદેશી દાખ્યા તેહ // અનંત પ્રદેશી સર્વ આકાશ, અસંખ્ય પ્રદેશી લોકાકાશ /૧૪ અપ્રદેશી કહ્યો છે કાલ, અસ્તિકાયા નાંહિ નિહાલ // પુદ્ગલ સંખ્ય અસંખ્ય અનંત, પ્રદેશી ભાખ્યો ભગવંત ૧પો
૩૨.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
નાંહિ પ્રદેશ પરમાણુ માંહ્ય, પ્રદેશ થવાની સત્તા ત્યાંહ્ય // પરશું મલતાં હોય પ્રદેશ, પણ પોતે નહિ કોઈનો દેશ ૧૬ll પંચ અસ્થિ લોકમાંહિ રહ્યા, અલોકાકાશે નવિ કહ્યા છે અલોકે એકજ આકાશ, ત્યાં નહિ અવર દ્રવ્યનો વાસ /૧૭થી જિહાં દ્રવ્ય ગુણ પક્ઝવ હોય, લક્ષણ વિવિધ દેખિએ કોય , તે તુમ જાણો દ્રવ્ય સ્વરૂપ જેહ ત્રિકાલે એક અનૂપ /૧૮ પજ્જવથી પલટાયે જેહ, તોપણ દ્રવ્ય અખંડિત એહ // ગુણ પજ્જવ નવિ કાલમાં હોય, દ્રવ્ય ઉપચારે કહ્યો સોય ૧૯ો. અવકાશ દાન દિયે આકાશ, ક્ષેત્ર કહ્યો તે આપે વાસ છે રહે ખેત્રમાં ખેત્રી તેહ, ધર્માધર્મ પુદ્ગલ જીવ જેહ ૨વા કાલ સહિત એ ખેત્રી પંચ, નભને અવર ખેત્ર નહિ પંચ | ધર્મ અધર્મ આકાશ સદાય, અચલ પ્રદેશી નિત્ય કહાય //ર૧ી. તેમ અચલ છે સિદ્ધ પ્રદેશ, કર્મવંત જીવ સચલ હમેશ /. પુદ્ગલ સચલ સદાય કહાય, પૂરણગલણ તેમાંહે થાય ૨૨ સડણ પડણ વિધ્વંસણ રૂપ, એમ બહુ વિધ પુગલનું રૂપ // શબ્દ બંધ છાયા તમ જેહ, ઉદ્યોત પ્રભા કાન્તિ તપ દેહ ૨૩ ઇત્યાદિક ઉપાધિ કહી, પુદ્ગલ ગુણ પજવની સહી // ફરસ આઠ રસ પંચ વખાણ, દોય ગંધ પંચ વર્ણ તું જાણ ૨૪ સ્થલ પુદ્ગલમાં વીશ ગુણ એહ, ઓછે ચાર ફરસ સોલ તેહ . સૂક્ષમ પુદ્ગલમાં એ લહ્યા, પરમાણુ ગુણ પંચજ રહ્યા //પા દોય ફરસ રસ એક એક ગંધ, એક વર્ણ એમ પંચ પ્રબંધ છે. કર્તા એક દ્રવ્ય છે જીવ, કારણ બીજા પંચ અજીવ // ૨૬ll જીવ કારણ નિજ આપે હોય, નિચે કારણ અવર ન કોય // રહે સ્વક્ષેત્રે આપહિ આપ, જિહાં નહીં અન્ય દ્રવ્યનો વ્યાપ //રા. કર્તા શુદ્ધ સ્વભાવનો સિદ્ધ, સંસારી કરે કર્મ દુવિધ // દ્રવ્યકર્મ કર્તા વ્યવહાર, અશુદ્ધ નિશ્ચય રાગાદિકકાર // ૨૮
૩૩
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુધનય ભોક્તા શુદ્ધ સ્વભાવ, અશુદ્ધ રાગાદિ વિભાવ // અજ્ઞાને પર ગ્રહણ લાગ, જ્ઞાને સગુણ ગ્રહ પર ત્યાગ ૨૯ો. મિથ્યાત વ્યાપે પર માંહ્ય, જ્ઞાને વ્યાપકતા નિજ માંહ્ય . આત્મ જ્ઞાન વિણ પરમાં રમે, વિષય વશ પુલ ગુણ ગમે ૩ી. જબ જાણે નિજ શુદ્ધ સ્વભાવ, નિજ ગુણ રમતો ત્યાગિ વિભાવ // પુદ્ગલ વિષયનો દાની હોય બાંધે કર્મ અનંતા સોય ||૩૧ી. શુદ્ધ સ્વરૂપ જ્ઞાન નિજ લહે, જ્ઞાનાદિક નિજ દાની રહે // પુગલ લાભ લિયે અજ્ઞાનિ, શુધ ગુણ લાભ લિયે શુધ જ્ઞાનિ ૩રા ક્ષિણ ક્ષિણ ચાહે પર ઉપભોગ, કર્મબંધ અજ્ઞાને રોગ | નિરમલ આતમ ગુણ ઉપભોગ, જ્ઞાનીને શિવ સંપત્તિ યોગ ૩૩ પુદ્ગલ વીરજ ફોરે જેહા બંધે અષ્ટ કર્મદલ તેહ છે ભાવ વીરજ ફોરે જો દક્ષ, શુધ ગુણ પ્રગટે પૂર્ણ પ્રત્યક્ષ ૩૪ો. ઇત્યાદિક જીવ ગૂણ અનંત, શ્રીમુખ ભાખ્યા શ્રી અરિહંત || સર્વગત દાખ્યો આકાશ, પંચ દેશગત લોકાકાશ રૂપા કહ્યો સર્વગત ચેતનજ્ઞાન, ભાવનયથી એહ વખાણ // લોક ખેત્ર પંચ અસ્થિ રહે, પરગુણ પક્ઝવ કોઈ નવિ ગ્રહ //૩૬ લક્ષણ ગુણ પરજાય અનંત, સકલ દ્રવ્યમાં સહજ સ્વતંત / નિશ્ચય પરસહાયી નહિ કોય, ગુરુ સહાય વ્યવહારે હોય ૩ી. વ્યવહાર ક્ષેત્ર છે લોકાકાશ, અસંખ્ય પ્રદેશ હોય નિવાસ // જૂદા જૂદા પંચે દર્વ, નિશે નિજ ખેત્રે છે સર્વ ૩૮ વ્યવહારે પરખેત્રી પંચ, નિશ્ચ ન કોઈ પરક્ષેત્રે રંચ // નિએ પરિણામી સહુ દર્વ, નિજ નિજ ગુણ પસ્જવના સર્વ ૩લા વ્યવહારે જીવ પુદ્ગલ દોય, પરિણામી છે અવર ન કોય ને કાલ વિના પંચાસ્તિ સ્વભાવ, કાલ વિન પંચ દ્રવ્યન્ત ભાવ //૪ની વસ્તુ કાલ વિના છે પંચ, પ્રમેય દ્રવ્ય સકલમાં સંચ છે. કાલ વિના હોય પંચે સત્ત્વ, દ્રવ્ય સર્વમાં અગુરુલઘુત્ત્વ //૪૧ી
૩૪
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુદ્ગલ ખંધ ગુરુ લઘુ હોય, શુદ્ધ દ્રવ્ય અગુરુલઘુ જોય ને કાલ દ્રવ્ય ઉપચારે જાણ, તસ ગુણ ઉપચારે મન આણ //૪રી દ્રવ્ય ગુણ પરજાય વિવિધ, પંચાસ્તિમાં હોવે સિદ્ધ // દ્રવ્ય ગુણ પwવ એક સમે, ઉત્પત્તિ વ્યય ધ્રુવતા પરિણમે ૪૩ સમકાલે સામાન્ય વિશેષ, તેહિજ દ્રવ્ય કહ્યો શ્રી જિનેશ . દ્રવ્ય ગુણ પજ્જવ જિહાં નહી, વ્યય ઉત્પત્તિ સ્થિતિ પણ નહી ૪૪ો. સામાન્ય વિશેષ જેહમાં નહીં, તેહ દ્રવ્ય ઉપચારે સહી / પરમાણુ ખેત્ર પ્રમાણ પ્રદેશ, પંચ દ્રવ્યના જાણ વિશેષ l૪પા. લોકાકાશ અસંખ્ય પ્રદેશ, પ્રતિ પ્રદેશે જાણ વિશેષ | ધર્મ અધર્મ એક એક પ્રદેશ, પુદ્ગલ જીવ અનંત પ્રદેશ ૪૬ll ગતિ સ્થિતિ કારણ ધર્મ અધર્મ, અવકાશ કારણ છે નભ મર્મ | કારણ પ્રાણ પર્યાપ્તિનું હોય, તે તો પુદ્ગલ જાણો સોય //૪થી પુદ્ગલ સુખ દુઃખ કારણ કહ્યું, રાગાદિક નિશ્ચ સદહ્યું
જીવ જીવનું કારણ હોય, જ્ઞાન અજ્ઞાન તણું પણ કોય ૪૮ નિશે કારણ દ્રવ્યહિ આપ, બાકી વ્યવહારે આલાપ | સકલ દ્રવ્યમાં ચાર પ્રકાર, દાખ્યા તે જાણો સુખકાર //૪૯ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાલ ભાવ એ ચાર, આપ આપણા સહુમાં ધાર // જે જેહનાં તે તેમના કહ્યા, કોઇના કોઇ માંહી નહિ રહ્યા પછી અનંત પરમાણુ છૂટા હોય, હયણુક બંધ અનંતા જોય ને ચણક બંધ પણ હોય અનંત, સંખ્યાતિક એમ બંધ અનંત આપના અસંખ્યાતિક બંધ અનંત, અનંતાણુક પણ ખંધ અનંત // અણુ અણુ મલતાં હોય સંઘાત, પુદ્ગલ ખંધ તણો ઉત્પાદ //પરી મલી બંધ બહુ ઈક બંધ થાય, ભાગી ખંધ વિવિધ બંધ થાય છે ફરસો ચાખો સુંઘો જેહ, દેખો સુણો સવિ પુદ્ગલ એહ //પ૩ો.
૩૫
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂક્ષ્મ પુદ્ગલ નવિ દેખિયે, પણ ગુણ પર્જાવથી લેખિયે .. એમ પુદ્ગલ પરિણમન અનંત, વચને કેમ કહિ શકિએ તંત //પ૪l. તભાવથી નવિ વિણસે જેહ, અવ્યય નિત્ય કહીને તેહ // સકલ સમય નિજ રૂપે રહે, અવર ભાવ કોઈ સમય ન ગ્રહ //પપા તેહિજ જાણો નિત્ય સ્વભાવ, અવયપણે એમ લખિયે દાવ // દ્રવ્ય અનંત ધર્મમય એક, એક વચને કેમ કહિયે છેક //પી. નય વચને કરિ કહિએ જેઠ, અરપિત ભાવ કહાવે તેહ // પ્રયોજન વિણ નવિ કહિએ જેહ, ગૌણ ભાવ અનર્પિત એહ પછી અભિલાપ્ય ધર્મ જે હોય, વચનદ્વારે કહિ શકિએ સોય // અનભિલાપ્ય ધર્મ જે હોય, વચને કહી શકે નહિ કોય /પા. કેવલી જાણ પણ ન કહાય, અનભિલાપ્ય ધર્મ કહેવાય // એણિપેરે વસ્તુ ધર્મ અનંત, દાખ્યા શ્રી કેવલી ભગવંત પલા અભિલાપ્યથી ગુણ અનંત, અનભિલાપ્ય જાણિએ સંત // સ્નિગ્ધ રૂક્ષ ગુણ પુદ્ગલ માંહ્ય, અનંતાનંત કહ્યા સુત માંહ્ય //૬Oી દો ગુણ અધિક સ્નિગ્ધ રુખ મલે, દ્વિગુણ અધીક રૂખ સ્નિગ્ધ ભલે રૂક્ષ રૂક્ષ મલે દ્વિગુણ અધીક, સ્નિગ્ધ સ્નિગ્ધ મલે દ્વિગુણ અધીક ૬૧al એક તીન અધિક નવિ મલે, સમ સમ ગુણ પણ નાંહિજ મલે // પરમાણૂ મલિ વર્ગણા હોય, સૂક્ષ્મ સ્થૂલ દુવિધથી જોય ll૬ રો/ ગુણ સકલ દ્રવ્યાશ્રિત હોય, ગુણમાં અવર ગૂણ નહિ કોય // પજજ્જવ પરિણમે દ્રવ્ય સ્વરૂપ, સકલ સમય એમ દ્રવ્ય અનૂપ //૬૩ી. દ્રવ્ય ગુણ પરજાય અભેદ, સ્વપર દ્રવ્ય લખિ ટાલો ખેદ | ગુણ પર્યાયવંત તે દ્રવ્ય, નિચે ભિન્ન ક્ષેત્રી સહુ દ્રવ્ય ૬૪ો. આતમ વિદ્યા વિદ્યા એહ, એ વિણ વિદ્યા અવિદ્યા તેહ // જેહથી સકલ દૂ:ખ ક્ષય જાય, આતમ પરમાતમ પદ પાય દુપરા પરભાવે ઉદાસિન થઈ, આત્મ ભાવ ઉપયોગે રહી | છોડો અષ્ટ કરમના પાસ, લહો મનસુખ શિવ સહજ વિલાસ //૬૬ll
3૬
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| દોહરા //. કહ્યો દ્રવ્ય અધિકાર એ, કહું કછુ આગ્નવ રૂપ // બંધન કારણ કર્મનાં, ભાખું દુવિધ સ્વરૂપ // ૧TI
ઢાલ (૧૨) બારમી (આશ્રવવિચાર)
| | ચતુર ચિત્ત ચેતોને // એ રાગ // મન વચ કાય ત્રિયોગની / ચિત્ત ચેતોને || કિરિયા આસ્રવ મૂલ // ચતુર ચિત્ત ચેતોને // જે જે છે સંપ્રાયની / ચિત્ત ચેતોને // તે આતમ પ્રતિકૂલ || ચતુર ચિત્ત ચેતોને ૧. મન વચ કાય ત્રિયોગથી || ચિત્ત) || સકંપે આત્મ પ્રદેશ // ચતુર) | ચલ યોગે બંધન કહ્યું . ચિત્ત) // જિહાં નિવૃત્તિ ન લેશ // ચતુર૦રા પંદર ભેદ છે તેહના / ચિત્ત|| ચલે ચઉ મન વચ જાણ / ચતુર૦ // કાય યોગ સાતજ કહ્યા // ચિત્ત// ગ્રંથથી જાણ સુજાણ // ચતુર૦ ૩ી અશુભ પ્રવૃત્તિ યોગથી | ચિત્ત// હોય પાપનો બંધ // ચતુર૦ || શુંભ પ્રવૃત્તિ યોગથી // ચિત્ત) // જાણ પુણ્યનો બંધ // ચતુર૦ ||૪ો. હિંસા અમૃત ચોરિમાં |ચિત્ત) || અબ્રહ્મ પરિગ્રહ માંહ્ય | ચતુર | જોગ પ્રવૃત્ત જે સમે ચિત્ત) || પાપ બંધ હોય ત્યાંહ્ય // ચતુર૦ /પા એમ અઠ દશ પાપજ વિષે / ચિત્ત) // જોગ પ્રવૃત્તિ અશુદ્ધ // ચતુર૦ || ટાલિ થિરતા આદરો // ચિત્ત) || સંવર રાખી બુદ્ધ | ચતુર૦ ૬ દાન દયા તપ શીલમાં // ચિત્તને પૂજાદિકમાં જેહ // ચતુર૦ || શુભ પ્રવૃત્તિ જોગથી / ચિત્ત// પુણ્યબંધ હોય તેહ || ચતુર૦ //થી. ક્ષયઉપશમ શક્તિ લહી // ચિત્ત // કરણવીર્ય ત્રય યોગ // ચતુર૦ || ફોરે જેહ વિભાવમાં // ચિત્ત|| બંધ કર્મ અડ રોગ . ચતુર૦ || ક્ષયઉપશમ ત્રણ યોગની || ચિત્ત) | શક્તિ કરિ નર નાર | ચતુર૦ || મારે મોહ ભિલિંદને II ચિત્તવે છે તે પામે ભવપાર ચતુર) II હણાયે આતમ શક્તિથી ચિત્ત // કર્મ શત્રુ દલ ફોજ || ચતુર૦ || ક્ષાત્યાદિ મિત્રો પોષીને / ચિત્ત|| લહિયે નિજ ગુણ મોજ ||
ચતુર૦ /૧OMા.
૩૭
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિણુ કષાય ત્રિય યોગની | ચિત્ત|| કિરિયા દરિયાપથ્ય | ચતુર | કષાય યુક્ત કિરિયા કહી | ચિત્ત/ નહિ આતમ ગુણ પથ્ય ||
ચતુર૦ /૧૧ સંપરાયિક કિરિયા થકી II ચિત્તo II સ્થિતિ રસનો હોય બંધ ! ચતુર) વિણુ કષાય જે યોગની / ચિત્ત/ પ્રકૃતિ પ્રદેશનો બંધ //
ચતુર૦ /૧રો. પંચ ઇંદ્રિ વિષય રસે ચિત્ત/ બાંધે કર્મ અજાણ / ચતુર૦ | બંધે ચાર કષાયથી || ચિત્ત) || તે નવિ કહિયે જાણ // ચતુર૦ ||૧૩ી સેવત પંચ અવ્રત જે || ચિત્તવ | નહિ નિવૃત્તિ કદાય | ચતુર૦ || કર્મ બંધ બહુ વિધ કરી ને ચિત્ત) ને ભવસાગર ભટકાય છે.
- ચતુર૦ ૧૪. કિરિયા પશિશ પ્રવર્તતો || ચિત્ત|| બંધે શુભ અશુભ / ચતુર૦ || ઇરિયા પથ્થની શુભ છે ચિત્ત| શેષથી શુભ અશુભ //
' ' ચતુર૦ / ૧પણl તીવ્ર કષાયે બંધ જે તે ચિત્ત) || અશુભ તીવ્ર બંધાય છે ચતુર૦ | મંદરસ મંદકષાયથી ચિત્ત| અશુભ કર્મનો થાય છે ચતુર૦ ૧૬ll મંદકષાયે પુણ્યનો / ચિત્ત| તીવ્ર રસબંધ જાણ // ચતુર૦ || તીવ્રકષાયે પુણ્યનો / ચિત્ત) / એમ મંદો રસ માન ! ચતુર૦ ૧ણા કરણવીર્ય વિશેષથી II ચિત્તII હોય શુભ અશુભ વિશેષ / ચતુર૦ || ન્યૂન કરણવીર્ય કરી ચિત્તને ઓછો કર્મ કલેશ // ચતુર૦ /૧૮ અધિકરણ આસ્રવ તણું || ચિત્ત|| દુવિધે હોય સદીવ // ચતુર૦ | ભાવકર્મનું જીવ છે ચિત્ત// દ્રવ્યકર્મનું અજીવ ચતુર૦ ૧૯. અભિપ્રાય આરંભનો // ચિત્ત) // કરતાં છે સંરંભ || ચતુર ||. શસ્ત્રાદિ કારણ મેળવે ચિત્તવે છે તે જાણો સમારંભ / ચતુર૦ ૨વા કર્યો આરંભ જેણે સમે IT ચિત્ત) / તે તો આરંભ જાણ ચતુર | કૃત કારિત અનુમોદના / ચિત્ત) || ત્રણ ત્રણથી નવ માન |
ચતુ૨૦ ૨૧/
૩૮
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભૂત વર્તતા આવતા // ચિત્ત) | કાલથી સત્તાવીશ ને ચતુર૦ મન વચ કાય ત્રિયોગથી તે ચિત્ત) ગુણત એકાશી લહીશ કે
ચતુર||૨ ૨ા ગુણતાં સોલ કષાયથી | ચિત્તબારસે છ— હોય ચતુર) | સૂત્રે ભેદ અનેક છે ચિત્ત| આમ્રવના તું જોય ને ચતુર૦ | ૨૩. મોહનિકર્મના જાણિયે // ચિત્ત|| અધ્યવસાય અસંખ્ય / ચતુર૦ || તે સહુ આસ્રવ ભેદ છે ! ચિત્ત|| જાણો ચિત્ત નિશંક |
ચતુર૦ ૨૪ો પણ પણ ઈદ્રિ અવ્રત છેચિત્ત) || તેમ વલિ ચાર કષાય || ચતુર૦ || પશિશ ક્રિયા ત્રણ યોગની |ચિત્ત| ભેદ બેતાલીશ થાય છે
ચતુર૦ ૨પા આસ્રવ ક્રિયા પરિણામથી || ચિત્ત) | પરિણામ સંકલ્પથી હોય || ચતુર૦ || સંકલ્પ આત્મ અજ્ઞાનથી / ચિત્ત
કર્મબંધ એમ જોય ને ચતુર૦ ૨૬ll નિશ્ચય પર રમણે હવે તે ચિત્ત) | આસ્રવ એક અભેદ / ચતુર૦ || બંધ પુદ્ગલ નેહથી || ચિત્ત) ને બહુવિધ કર્મના ભેદ / ચતુર૦ રહ્યા એ સવિ આસ્રવ રોકતાં / ચિત્ત/ પ્રગટે સંવર રૂપ / ચતુર૦ || તજિ પ્રમાદ સંવર ગ્રહો // ચિત્ત) / મૂદો ભવજલ કૂપ //
ચતુ૨૦ / ૨૮ અધિકરણ આસ્રવ તણાં | ચિત્તનિર્વત્ત્વના નિક્ષેપ // ચતુર૦// સંજોગ નિસર્ગ જાણિયે / ચિત્ત| ચાર ભેદ સંક્ષેપ / ચતુર૦ ૨૯ કિરિયા ચેષ્ટા શરિરની || ચિત્ત) / ધુર ઉપકરણ તે જાણ / ચતુ૨૦ // બીજી કિરિયા શસ્ત્રની || ચિત્ત|| ઉપકરણ નિર્વર્તના માન ૩૦ પંચ પ્રકાર શરિર તથા // ચિત્ત, નિપાવે મન વચ કાય | ચતુર૦ || એ મૂલ ગુણ નિર્વર્તના 8 ચિત્તવને તત્ત્વાર્થે મન લાય ! ચતુર૦ ૩૧/
૩૯
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાષ્ટ પાષાણ ચિત્રાદિ તે II ચિત્ત∞ || કાંઇ બનાવે કોય ॥
ચતુર૦ ॥૩૨॥ નિક્ષેપ કહિયે સ્થાપવું ॥ ચિત્ત∞ II ચાર ભેદ તસ માન II ચતુર૦ ॥ સહસાધિકરણ પ્રથમ કહ્યું ॥ ચિત્ત∞ | અનાભોગ બિય જાણ
ત્રીજું દુપ્રમાર્જના ।। ચિત્ત∞ II અપ્રતિપેક્ષિત ચાર | ચતુર૦ ॥ નિક્ષેપા અધિકરણ છે | ચિત્ત∞ || અર્થ સૂણો તસ સા૨ II
||
વિણ વિચાર ઉતાવલે ।। ચિત્ત∞ || ઉપકરણ મૂકે કોય સહસાઅધિકરણ કહ્યું ॥ ચિત્ત∞ II દોષ ઈહાં બહુ હોય
ચતુર૦ ॥૩॥
ચતુર૦ ।।૩૪। ચતુર૦ ॥
ચતુર૦ ॥૩૫॥ વિણ ઉપયોગે જે મૂકવું / ચિત્ત∞ ।। અનાભોગ તે હોય ॥ ચતુર૦ II હાણી કારણ જીવનું ॥ ચિત્ત∞ II કરે દોષ બહુ સોય || ચતુર૦ II ૩૬૦ પ્રમાર્જના અયથાર્થથી ।। ચિત્ત∞ || મૂકે સંજમ હથિયાર II ચતુર૦ ॥ દોષ ઈહાં બહુ ઊપજે ॥ ચિત્ત∞ II તૃતિય ભેદ મન ધાર I
ચતુર૦ ॥૩૭॥ વિણ દેખે મૂકે લિયે ॥ ચિત્ત∞ ॥ અપ્રતિપેક્ષિત એહ || ચતુર૦ II એ ચઉ અવિધિ ન આદરે ।। ચિત્ત∞ ॥ સંજમધર છે તેહ ||
ન
ચતુર૦ || ૩૮૫ શીત ઉષ્ણ ન વિચારતા | ચિત્ત∞ ॥ ઉપકરણ મેલવે કોય ॥ ચતુરO II તે ઉપકરણ સંયોજના | ચિત્ત∞ || પ્રથમ ભેદ એ હોય
૪૦
ચતુર૦ ॥૩॥ ગમતા આહરને પાનનો ॥ ચિત્ત∞ ॥ કરે સંયોગે ભક્ષ | ચતુરO I દોષ લગે સંજમ વિષે | ચિત્ત∞ ॥ બીજો ભેદ પ્રત્યક્ષ II ચતુર૦ ॥૪૦॥ દુપ્રયોગ ત્રિય યોગનો ॥ ચિત્ત∞ II નીસર્યાધિકરણ કહાય || ચતુરO II સહુ મિલ એકાદશ કહ્યા । ચિત્ત∞ ॥ દોષ તજે નિરમાય
ચતુર૦ ૪૧॥
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
એમ બહુ વિધ આસ્રવ પ્રત્યે તે ચિત્ત) ને રોકે સંવરવંત // ચતુર૦ || મનસુખ શીવ સ્વતંત્રતા | ચિત્ત) || પામે સૂખ અત્યંત !
//૪૨ll | દોહરા છે. કહ્યો આગ્નવ અધિકાર છે, કર્મબંધનું મૂલ ! જેહથી જેહ બંધાય છે, કહ્યું સૂત્ર અનુકૂલ /૧/
!! ઢાલ (૧૩) તેરમી (આશ્રવહેતુવિચાર) | | ધર્મ જિનેશ્વર ગાઊ રંગશે II એ દેશી II દર્શન જ્ઞાન ચરણ ગુણવંતનું, સમકિત તપસીનું જેહ | સુગુણ નર // અરિહંત સિદ્ધ આચારજ મુનિતણું, પાઠક આદિનું એહ // સુગુણ નર .. તત્ત્વ વિચાર સુધારસ પીજીએ, લહિયે આતમ રિદ્ધ // સુ0 ના
એ આંકણી છે. જે નર પ્રત્યેનીકપણું આદરે, એહથી વિપરીત હોય છે સુ0 | કર્મબંધ કરિ ભવ ભમતો રહે, મૂઢ જીવ જેહ કોય ને સુ || તત્ત્વ રાં. જે નિન્દવ હોય સુગુરુ તણો કદા, તેહ મૂઢમતી હીણ / સુ0 || નિદે સદગુરુ આદિક શુભ પ્રતે, કર્મ અશુભને આધીન // સુO ||
તત્ત્વ) ||૩ી. જ્ઞાન દર્શન દાતા સદ્ગુરુ પ્રતે, જેહ છુપાવે હો મૂઢ // સુ0 || આપ અજાણ છતાં કહે જાણું છું, જાણ્યું રાખે હો ગૂઢ // સુ0 | તત્વ //૪ll કરે ઉપઘાત સુગુરુ આદિક તણો, સમ્યક શાસ્ત્રનો કોય |સુ0 બંધી દૂષ્ટ કરમ બહુ દુઃખ સહે, મિથ્યા મૂઢ તે હોય છે સુ0 | તત્વ //પા. શિવમાર્ગી જન ઊપર જે કરે, નિશદિન અધિકો હો દ્વેષ / સુ0 || અનિષ્ટ વચન બોલે ઉત્તમ પ્રતે, પામે બહુ વિધ ક્લેશ // સુ0 |
ત) | કરે અંતરાય ગુરુ આદિ તણો, જ્ઞાનાદિકનો હો વિશેષ // સુ0 || બાંધે વિવિધ પ્રકારે અંતરાય તે, લહે દુઃખ રાશી અશેષ / સુવે છે.
ત) //૭ી.
૪૧
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
અરિહંતાદિક દશની આશાતના, શીલ સંજમની હો જાણ // સુO ||. તે પગલે પગલે બહુ દુ:ખ સહે, પામે અધિક અપમાન / સુO ||
ત) ૮. એ ખટ અશુભ ભાવ જે આદરે, બાંધે દર્શન જ્ઞાનાવર્ણ I સુ0 જાણિ તજો ખટ એ અશુભ ભાવને, રાખિ શુદ્ધાતમ ચર્ણ II સુ0 ||
ત૦ લા દેતો દેશના જે ઉનમાર્ગની, સુમગ નશાવે હો કોય ને સુવ | મૂઢમતી કરિ દેવદરવ હરે, જિન મુનિ પ્રત્યેનીક હોય છે સુ0 ||
ત૭ /૧૦ના ચૈત્ય સંઘ તણો પ્રત્યેનીક તે, બાંધે દરશનમોહ | સુO | કષાય નોકષાય વશે હૂવો, જેહને અધિકો હો કોહો સુ0 | તo ll૧૧. બાંધે ચરણમોહની દોય ભેદથી, કષાય તથા નોકષાય || સુ0 || અધિક આરંભ પરિગ્રહ જે કરે, બાંધે નરકનું હો આય . સુ0 |
ત) ||૧૨ા. ગુરુભક્તિ ખાંતિ કરુણા કરુ, વ્રત જોગ કષાયની જીત ! સુ૦ | દ્રઢ ધર્માદાની અજ્જવલ, શાતાબંધની એ રીત ! સુ0 | ત) ૧૩ી. વિપરિત એથી અશાતા વેદની, કરિ હિંસાદિ કૂકર્મ I સુ0 || બાંધે પાપસ્થાનક સેવતો, જેણે ન લહ્યો શુદ્ધ ધર્મ | સુ0 | ત૦ ૧૪l તિર્થક આયુ કૂડ કપટ વશે, બાંધે રાખી હો શલ્ય ને સુવે છે. મંદકષાય પ્રકૃતી જેહને, દાન રુચી હોય નિશલ્ય સુ | ત૭ /૧પમાં મધ્યમકષાયી મનુષ્ય આયુ લહે, ન કરે અધિક કૂકર્મ | સુ0 || અવિરતી સમ્યકદ્રષ્ટિ તથા, બાલ તપસ્વી શુભ ધર્મ | સુ || તી./૧૬ll અકામ નિર્જરા કરતો ઇંદ્રિયી, એ આદિ બાંધે દેવ આય ને સુ0 || દેશવ્રતી મનુષ્ય તિર્યંચ જે, આયુ દેવનું નિપાય | સુ0 | તo //૧૭થી ગર્વ રહિત મદ કપટ રહીત જે, વિષયથી કાંઈક વિરામ . સુ0 || મંદકષાય નહીં પર પીડતો, બાંધે છે શુભ નામ / સુ0 // તવ ./૧૮
૪૨
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
એહથી વિપરિત જે હોય જગતમાં, અશુભ નામ કરે બંધ // સુ0 || ગુણપક્ષી મદ કપટ રહિત સદા, સુતરુચિ ગુરુમિત્ર સંબંધ છે. સુ0 ||
ત૦ /૧૭ કરે ભક્તિ જિન ગુરુઆદિ તણી, બંધ કરે ઊંચ ગોત્ર / સુO || એહથી વિપરિત જે જન જગતમાં, બંધે છે નીચ ગોત્ર / સુ0 ||
ત) ||૨૦ણી. જિન આણા પૂજા જિન માર્ગમાં, વિઘ્ન કરે જન કોય સુ૦ || દાન લાભ ભોગ ઉપભોગની, શક્તિ હણે નર સોય સુ0 ||
ત૦ |૨૧al રોકે સુખ ભોગાદિક જીવના, હિંસા વશ પણ હોય છે સુ0 | બાંધે દુવિધ પંચ અંતરાય તે, બાલ મૂઢ જન સોય // સુ0 | ત |રરા દાન લાભ ભોગ ઉપભોગમાં, ન કિજે વીર્ય અંતરાય | સુO આતમ લબ્ધિ અનુભવ રંગમાં, રહિએ શીવ સદાય | સુ૦ |
ત) /ર૩ ૧દરશનવિશુદ્ધિ જેહ આદરે, ચુકે ન વિનય યોગ // સુ૦ | ન લગાવે અતિચાર શિયલ વિષે, ક્ષિણ ક્ષિણ જ્ઞાન ઉપયોગ | સુ0 |
તo ||૨૪ો. ભવભીરૂ નિજ પશક્તિ ન ગોપવે, દાન સંવેગ તપ લાગ સુ0 . ખટ વિધ બાહ અત્યંતર તપ કરે, “મુનિસંભાલ સોભાગ્ય | સુ0 ||
ત૮ નેરપી વૈયાવચ્ચ કરે નિત ધર્મીની, અરિહંતાદિની ભક્તિ ને સુ છે. તેમ ૧૧સુરિશ્વરની સેવા કરે, યથાયોગ્ય નિજ શક્તિ ને સુ0 |
ત) ||૨૬ll સુતધર ને સુતપદ નિત સેવતો, પ્રવચનભક્તિ કરે સાર || સુ0 | ૧૪આવશ્યક નિત નિત પ્રતે કરે, ૧૫માર્ગપ્રભાવના ઉદાર ! સુ0 ||
ત) |૨૭ના
૪૩
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રવચન વાત્સલ્યતા નિત આદરે, એ સોલે પદ ધામ સુ0 || સેવે તન્મય થઈ નિજ આત્મમાં, બાંધ જિનપદ નામ / સુ0 ||
ત/ ૨૮ી . જે જિન શાસન અધિક ફેલાવવા, તારવા ભવ્ય સદાય // સુO | તત્ત્વારથે દાખ્યો અધિકાર એ, તીર્થપતી પદ પાય | સુO || તારા એમ સવિ બંધન કારણ જાણીને, તજિએ તતખણ તેહ / સુ0 | મનસુખ દરશન જ્ઞાન ચરણ લહી, લહિયે શિવ સુખ ગેહ સુ0 //
ત) ૩૦ગા. | દોહરા છે. કર્મ બંધ કારણ કહ્યો, કહું વ્રત આદિ સ્વરૂપ // લહિ નિવૃત્તિ વિભાવથી, લહર સમાધિ અનૂપ ના
II ઢાલ (૧૪) ચૌદમી | (સંવરવિચાર) /હું તો નહીં રે નમું દુજા દેવને રે લો . એ દેશી II
હું તો નહીં રે તજું જિન ધર્મને રે લો, રૂડી રૂડી અરિહંત જીની સેવ મહારા લાલ નહીં રે તાજું જિન ધર્મને રે લો || એ આંકણી // વ્રત પહેલે હિંસા તજી સેવિએ રે લો, શુદ્ધ આતમ ચરણ અશેષ મહારા લાલ // દશ પ્રાણ હણો નહીં દ્રવ્યથી રે લો, ભાવ પ્રાણ નવિ હણિએ લેશ મહારા લાલ / નહીં રેI/૧l.
કાંઈ અલીક વચન નવિ બોલિએ રે લો, ક્રોધાદિક વશ થઈ કાંઈ મહારા લાલ // જિન આણાએ વાક્ય ઉચારિયે રે લો, દ્રષ્ટિ રાખી આતમ ગુણ માંહિ મહારા લાલ / નહીં રે //રા.
અણ દિધી પરવસ્તુ નવિ લીજિએ રે લો, દ્રવ્ય ભાવથી દુવિધ પ્રકાર મહારા લાલ // જ્ઞાનાદિક ગુણ ગ્રહી થિર રહો રેલો, પુદ્ગલ ગ્રહણ નહિ સાર મહારા લાલ // નહીં રે ||૩ી
નર નારી અબ્રહ્મ નવિ સેવિએ રે લો, છોડી સુમતિનો રંગ
४४
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
અભંગ મહારા લાલ // દ્રવ્ય ભાવ પરિગ્રહ ત્યાગિએ રે લો, નવિ રાખો કાંઈ મૂચ્છ સંગ મહારા લાલ // નહીં રે //૪
| મુનિ રાખે એ પંચ વ્રત સર્વથી રે લો, પ્રહસ્થોને હોય દેશ વિવેક મહારા લાલ // એમ ચરણ શરણ દ્રઢ આદરો રે લો, જિન ધર્મ અચલ દ્રઢ ટેક મહારા લાલ / નહીં રે) પા.
વ્રત થિર અર્થે નિત ભાવિયે રે લો, વ્રત પંચની ભાવના પચીશ મહારા લાલ / શુદ્ધ આતમ ગુણ પ્રગટે સવે રે લો, એથી લહિયે શુદ્ધાત્મ જગીશ મહારા લાલ / નહીં રે દી.
ઇરિયાસમિતિ સહિત નિત ચાલવું રે લો, વારો પાપથી મનને સદાય મહારા લાલ // હિંસાકારી વચન નવિ બોલવું રે લો, *આદાનનિક્ષેપણ દોષ ન લગાય મહારા લાલ // નહીં રે૦ થી
“આહાર પાણી વિલોક્યા વિના ન લિયે રે લો, પંચ પહેલા વ્રતની જાણ મહારા લાલ // અહિંસા વ્રત એથી વિમલું રહે રે લો, શિવ સાધન ગુણગણખાણ મહારા લાલ // નહીં રે) ||૮||
ક્રોધ લોભ ભય *હાસ્યથી ન બોલવું રે લો, કાંઈ અલીક વચન દુઃખદાય મહારા લાલ // જિન આણા વિચારી બોલિએ રે લો, નિજ પર આતમ સુખદાય મહારા લાલ // નહીં રે
ક્રોધ લોભ ભય હાસ્ય વશ ના થશો રે લો, જાણિ એ અહિતકારી ભાવ મહારા લાલ // પંચ ભાવના એ બીજા વ્રત તણી રે લો તેથી નાશે દૂષ્ટ વિભાવ મહારા લાલ // નહીં રે) I/૧૦ના
વસ્તિ અવગ્રહ પરિમિત વિચારિ લે રે લો, દાતા દિધો રજાએ ‘આહાર પણ મહારા લાલ || કાલ ક્ષેત્ર મર્યાદા રાખિને રે લો, લિયે વસ્તિ અવગ્રહ શુદ્ધ જાણ મહારા લાલ // નહીં રે ||૧૧||
વાર વાર અવગ્રહ હદ બાંધિ લે રે લો, એ ચોથી ભાવના હોય મહારા લાલ // અવગ્રહ “પરિમિત સાધર્મિથી રે લો, માગિ લેતાં ત્રીજા વ્રતની જોય મહારા લાલ // નહીં રે ૧ર.
૪૫
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાર વાર સ્ત્રીકથા કરે નહીં રે લો, સ્ત્રી ઇંદ્રિ અંગ નિરખે ન કોય મહારા લાલ / પુરવ કામ ક્રિડાન સંભાલતા રે લો, અધિક માદક *આહારક ન હોય મહારા લાલ // નહીં રે|૧૩
સ્ત્રી નપુંસક પશુ જિહાં રહે રે લો, વસ્તી “આસન તેહ ન લેય મહારા લાલ / ચોથા મહાવ્રતની એ પંચ ભાવના રે લો, વ્રત રાખે સુખ હોય અમેય મહારા લાલ / નહીં રે૦ ૧૪
' શબ્દ રૂપ ગંધને રસ પફરસ પંચને રે લો, ઈઠ અનિઠ ન ધારે મન માંહ્ય મહારા લાલ પુદ્ગલ પજવ માહરા નથી રે લો, માહરી જ્ઞાયકતા શિવ છાંહ મહારા લાલ // નહીં રે ૧પા
પંચ ભાવના એ પંચ વિષય ત્યાગની રે લો, ધન વિષયનો લોભ ન કદાય મહારા લાલ // ઈમ ભાવના પંચવિશ ભાવિએ રે લો, પંચ વ્રત શુદ્ધ અખંડ રખાય મહારા લાલ // નહીં ૨૦ ૧૬ll
ચિત ચિંતે પંચ મહાવ્રત આદર્યા રે લો, મન વચ કાયથી નિરમાય મહારા લાલ // વ્રત પાલી પલાવી અનુમોદતાં રે લો, જિન આણા આરાધક થાય મહારા લાલ / નહીં રે) ||૧૭ી.
હિંસાદિ પંચ અવ્રત સેવતાં રે લો, અપકિસ્તે આલોક પરલોક મહારા લાલ // રાજદંડાદિક બહુ દુઃખ સહે રે લો, નિરય તિરિયકનાં દુઃખ થોક મહારા લાલ // નહીં ૨૦ ૧૮.
હિંસાદિક પંચ દુ:ખદાય છે રે લો, તજે શાશ્વત સુખ નિરૂપાય મહારા લાલ | વલી મિત્રાદિક ચાર ભાવના રે લો, ભાવો નિરમલ ગુણ થિર થાય મહારા લાલ // નહીં રે૦ /૧૯ો.
જગજીવ સહુ મિત્ર સમ જાણિને રે લો, તેહને તારવાની કીજિએ બુદ્ધિ મહારા લાલ / કરૂણા સહુ જીવ પર કીજીએ રે લો, રાખિ દ્રવ્યને ભાવ વિશુદ્ધિ મહારા લાલ // નહીં રે) ||૨ના
આચરજ વાચક મુનિ લખી રે લો, સાધુ સાધર્મીથી પ્રમોદ મહારા લાલ ! ધન્ય હું મ્હારે ઉત્તમ ગુરૂ મલ્યા રે લો, કરે ઉત્તમનો
૪૬
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિનય વિનોદ મહારા લાલ || નહીં રે૦ ।।૨૧।।
હિંસક મિથ્યાતી આદિ લખી રે લો, તે ઊપર રાગ ન રોષ મહારા લાલ ।। એમ ચિત્ત ચોખે ચાર ભાવના રે લો, ભાવતાં લહે નિજ ગુણ પોષ મહારા લાલ || નહીં રે૦ ॥૨૨॥
લહી ચરણ કરણની શુદ્ધતા રે લો, કરી અનુભવ રંગ વિલાસ મહારા લાલ | મનસુખ શિવ સુંદરિશું ૨મે રે લો, આનંદપુરી શાશ્વત વાસ મહારા લાલ || નહીં રે૦ ।।૨ા
II ઢાલ (૧૫) પંદરમી (પંચાચારવિચાર)
॥ ચેતન ભાવ તે ચેતના જીહો, ઉલટ અચેતન ભાવ ॥ એ રાગ | પંચાચાર આરાધિએ લાલા ટાલી સકલ અતિચાર I આતમ ભાવે આતમા લાલા, રમત લહો ભવપાર ॥ સુગુણનર આરાધો જિન ધર્મ, તજિ દુ૨મતિ કૂકર્મ | સુગુણ૦ ॥૧॥ એ આંકણી ।। કાલ વિનય બહુમાનથી લાલા, વિલ ધારી ઉપધાન ॥ નિન્હવપણું છોડી કરિ લાલા, વ્યજન અરથ પ્રમાણ | સુગુણ૦ ॥૨॥ વ્યંજન અર્થ ઉભય મલી લાલા, લિખ લહો તત્ત્વ વિચાર I
એમ શુભ જ્ઞાન આરાધતાં લાલા, લહિયે ભવજલ પાર II સુગુણ૦ || શંકા કંખા દુગંચ્છના લાલા, મૂઢદ્રષ્ટિ તજિ સાર ॥
નય આદિ મન ધારિને લાલા, કીજે તત્ત્વ વિચાર ॥ સુગુણ૦ ॥૪॥ ગુરુ અવગુણ નવિ બોલિએ લાલા, થિર કરિ સમ્યકદ્રષ્ટિ I વાત્સલ્યતા જિન ધર્મની લાલા, કરિ પ્રભાવના પુષ્ટ ॥ સુગુણ૦ ॥૫॥ એમ દરશન નિરમલ કરો લાલા, જેહથી ભવભય જાય ।।
||
ચારિત્ર આવે નિરમલું લાલા, સહેજે શિવસૂખ થાય ॥ સુગુણ૦ ॥૬॥ ત્રિપ્રણિધાન શુદ્ધ આદરો લાલા, પણ સમિતિ ત્રય ગુપ્તિ II ચરણ કરણ આરાધતાં લાલા, મુનિવર પામે મુક્તિ ।। સુગુણ૦ લા બાહ અત્યંતર તપ તપો લાલા, દ્વાદશ વિષે અતિ શુદ્ધ II કુશલદ્રષ્ટિ રાખી સદા લાલા, ગિલાણતા તજિ બુદ્ધ II સુગુણ૦ ॥૮॥
૪૭
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
આજીવિકાદિ ન ઇચ્છિએ લાલા, નવિ ચાહો ભવભોગ // પુગલ ભાવ નિરીહથી લાલા, તપ શિવ સાધન યોગ / સુગુણ૦ લી. ફોરે સદા ધર્મ કાર્યમાં લાલા, આતમ વીર્ય અમાય છે. તપ સુત ધ્યાનાદિ આદરે લાલા, ગોપે ન વીર્ય કદાય //
સુગુણ૦ /૧૦ જે જે કારણ ધર્મનાં લાલા, તેહમાં મન વચ કાય છે. ધિર વીર વીરજ ફોરવે લાલા, આલસ નિંદ નસાય / સુગુણ૦ ||૧૧|| પંચે આચાર આરાધિયે લાલા, નવિ કીજે અતિચાર | મનસુખ શિવ સંપત્તિ લો લાલા, અચલ વિમલ સુખકાર //
સુગુણ૦ ૧૨ા. | દોહરા | મહાવ્રતાદિક વર્ણવ્યા, દેશવ્રતાદિક સાર | ભાખું સૂત્રાધારથી, શુદ્ધાતમ હિતકાર ///
| ઢાલ (૧૬) સોલી (અણુવ્રત-ગુણવ્રતવિચાર) // પાડલીપુરની શેરિએ રમતાં, રત્નચિંતામણિ લાધ્યુંજી એ રાગ II સંવેગને નિરવેદને અરથે, જગત સ્વરૂપ વિચારો છે. ભાવના અનિત્યાદિક બારે, મનથી કબ ન વિસારો // વિરતી રસ લીકેજી, આત્મ અનુભવ અભ્યાસ, અમૃત રસ પીજેજી ના
એ આંકણી / પ્રમાદ વશે દ્રવ્ય ભાવ પ્રાણની, હાણી કબહુ ન કીજેજી | જિન શાસન લહિ સમકિત પામી, દેશવિરતી આદરીજે |
વિરતીરા સાત ધાતુને સાતે મલથી, દુગંછિત એ દેહોજી | રોગ અનેકનું ભોજન એહિજ, દુઃખદાયક દુ:ખ ગેહો // વિરતી) Ilal
૪૮
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
જગત પદારથ સવિ પુદ્ગલના, ખિણ ખિણ ઉપજે વિણસેજી ॥ ખિણમાં ઇષ્ટ અનિષ્ટ ખીણમાં, દેખી મૂરખ હરશે ॥ વિરતી∞ ||૪| સવિ પુદ્ગલ અસ્થિર સમલ જડ, જગની એંઠ પ્રતંતજી ||
મૂરખ ભોગની બુદ્ધે દેખી, માને સૂખ અત્યંત ॥ વિરતી૦ ॥૫॥ રાગાદિક પરમાદ આદરતાં, દુવિધે હિંસા જન્મેજી ||
ઇંદ્રિ આદિ દશ દ્રવ્યપ્રાણની, હાણિ કરી રસ મનમેં II વિરતી૦ ॥૬॥ ભાવપ્રાણ જ્ઞાનાદિ જીવના, તે કબહૂ નવિ હણિયેજી
ભવ ભ્રમણ બહુ દુઃખનું કારણ, હાણિ જાણિ પરિહરિયે ॥
વિરતી IIII
પંદર ભેદે પ્રમાદ કહ્યો છે, પંચ વિષય ઈંદ્રીનાજી
ચાર કષાય ને વિકથા ચારે, નિંદ્રા રાગાદિક ભીના II વિરતી૦ ॥૮॥ સ્વપર જીવના સુખ હાણીથી, હિંસા શ્રીજિન દાખીજી સ્વપર જીવ હાણિ નવિ કીજે, નિજ ગુણ નિરમલ રાખી |
વિરતી III
વધ બંધન છવિ છેદ ન કીજે, ભાર અધિક નવિ ભરિયેજી ભાત પાણિ વીછોહ જીવને, પ્રમાદ વસે નવિ કરિએ ॥ વિરતી0 ॥૧૦॥ મંત્ર ઓસડ જૂઠાં દેખાડી, કષ્ટમાં કોઈને ન પાડોજી ॥
ગુપ્ત વાત નિજ નારિથી જાણી, રહસ્ય નવી દેખાડો | વિરતી૦ ॥૧૧॥ મૃષા ઉપદેશ ન દિજે કોઈને, કૂડો લેખ ન લખિએજી ॥ સાચું પણ દુઃખકારી ન બોલો, બિય વ્રત રસ ઈમ ખિએ
વિરતી ।।૧૨।
૫૨ દ્રવ્ય નવિ હરવું ત્રીજે, થૂલ ભેદ તસ પંચજી || ચોરિ આણેલી વસ્તુ ન લીજે, ભેલ ન કીજે પંચ ॥ વિરતી૦ ॥૧૩॥ દાન આદિમાં રાજ વિરુદ્ધ નહીં, કુડાં તોલ ન માપોજી ।।
મદદ કાંઈ ચોરને નિવ દીજે, ત્રીજા વ્રત ફલ ચાખો II વિરતી૦ ॥૧૪॥ પરદારા પર પુરુષથી ક્રીડા, ચોથા વ્રતથી ન કીજેજી |
સ્થૂલ અબ્રહ્મ તજિને શ્રાવક, સમતા સંગ રમીજે ॥ વિરતી૦ ॥૧૫॥
૪૯
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપરિગ્રહિતા ને પર નારી, અનંગ ક્રિડા નવિ કીજેજી || પર વિવાહ જોડાવો ન કબહૂ, તિવ્ર રાગ ઠંડીજે | વિરતી/૧૬ો. ધન ધાન્ય ક્ષેત્રને વસ્તુ, રૂપું સોનું જાણોજી || કૂપ દુપદ ચૌપદ મર્યાદા, રાખો દ્રઢ પ્રમાણો // વિરતી૧૭ી. દશ દિશાનો ગમણ પ્રમાણ તે, કીજે વ્રત ગુણ હેતેજી ટાલિ પંચ અતિચાર એહના, રાખો વ્રત અખેદે // વિરતી૦ /૧૮ના ઉર્વ અધો તિયંગ દિશિ નીમથી, ન જાય મર્યાદા વધારીજી || એક દિશિ ત્યાગી બીજી વધારે, એમ મુમતી નિવારી |
વિરતી૦ ૧. લીધું નેમ સંભાલ ન રાખે, એમ પણ વિધિ અતિચારોજી છે. નિર્મલ વ્રત રાખિ હિત કારણ, એ વિધિ દોષ નિવારો !
વિરતી ૨ના મદિરા માંસ ભક્ષણ નવિ કીજે, ફૂલ ફળ ને ગંધ માલાજી || ભોગ ઉપભોગનું નીમ કરીને, છોડો મોહના ચાલા | વિરતી ર૧ અભક્ષ બાવિશ નવિ વાપરિયે, અનંતકાય બત્રીશજી || સચિત તણો પ્રતિબંધ ન કીજે, અપક તજો નિશદીશ // વિરતી |રરા દુપક આહારને રમણી ભોજન, કૂલાં ફલ નિવારોજી | જીવ દયાનું કારણ જાણી, એ વિધિ વ્રત નિરધારો વિરતી ૨૩ સચિત દ્રવ્ય વિગયને વાણી, તંબોલ વસ્ત્રને કુસુમોજી // વાહન શયન વિલેપન સ્નાનને, બ્રહ્મ દિશિ ભક્ત નીમો .
વિરતી ૨૪ો. ચૌદ નીમ એ નિત્ય આદરિયે, નવિ ચૂકો કોઈ વાર | તુચ્છ ફલ વિષ ભક્ષ નિવારો, રાખો વ્રત દ્રઢ સાર // વિરતી) રપોર્ટ આંગારા કરી મત વેચો, હાડ ગામ મતિ વણજોજી . વન ન છેદાવો *સર ન ફોડવો, કબહૂ ન વણજો કિણજો
વિરતી) Il૨૬ll.
પ0
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
“ભાડાકર્મ ન કીજે કબહૂ, નિલંછન “દવ દાણજી |
પીલણ કર્મ ન કીજે કબહૂ, શસ્ત્રનું કર્માદાન વિરતી||રા. ૧૧દંત ૧રરસ વ્યાપાર ન કીજે, વિષ વ્યાપાર તજીજેજી | ૧૪કેશ વણજ ૧૫અસંજતિપોષણ, તજિ વ્રત શુદ્ધ દ્રઢ કીજે |
વિરતી) ||૨૮. પંદર કર્માદાન એ મોટાં, કારણ પાપ કરમનુંજી | જિન ધર્મે દ્રઢ રંગ ધરીને રાખો મૂલ ધરમનું | વિરતી ૨ા પંદર કર્માદાન તજીજે, ગુણવ્રત બીજું ધારીજી | વિશ અતિચાર એહના જાણી, ચિતથી દૂર નિવારી II વિરતી) ૩૦. આઠમે અનરથદંડ ન કીજે, સજ્જન અર્થ વિણ કોઈજી // શસ્ત્ર અગ્નિ મૂશલ ને યંત્ર, જેહથી હિંસા હોઈ . વિરતી૩૧ તૃણ કાઠ મૂલ મંત્ર ને ઔષધ, પોતે કાંઈ ન દીજેજી | બીજા પાસે નવિ દેવરાવો, અનરથ પાપ ન કીજે | વિરતી) ૩રા. ન્યવણ ઉવટ્ટણ વિલેપન એ, વસ્ત્ર આસન આભરણજી છે. વિણ કારણ કોઈને નવિ દીજે, કીજે ચરણનું શરણ | વિરતી||૩૩ કંદર્પ વશ કૂચેષ્ટા ન કીજે, પાપ અધિકરણ ન દીજેજી || પાપકારી શબ્દ નવિ બોલીજે, નિરમલ વ્રત ફલ લીજે ||
વિરતી) ૩૪ વિષય ભોગની વસ્તુ કોઈને, દેવાનું શું કામજી | આપ આપણી આત્મ શક્તિમાં, કિજે થિર આરામ // વિરતી રૂપો મિથ્યા પાપ ઉપદેશ ન દીજે, બહુ વિધ અનરથ ત્યાગોજી | ગુણવ્રત એમ તિન નિરમલ રાખી, આતમ કાજે લાગો //
વિરતી||૩૬ll. અનરથ દંડ વ્રત એમ પાલીજે, અણુવ્રતને ગુણકારીજી . દરશન જ્ઞાન ચરણ આરાધો, મનસુખથી શિવકારી // વિરતી૩ણા
૫૧
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
| દોહરા પંચ અણુવ્રત વર્ણવ્યાં, તિન ગુણવત સુખકાર | ચી શિક્ષાવ્રત દાખશું, શ્રી જિન વચનાધાર ના
ઢાલ (૧૭) સત્તરમી (શિક્ષાવ્રતવિચાર) // હો સુખકારી આ સંસાર થકી જો મુજને ઉદ્ધ રે એ દેશી II નવમે સામાયક આદરિયે, મન વચ કાયા ત્રણ દ્રઢ કરિયે પુદ્ગલ મમતા સવિ પરિહરિયે, તજી રાગ દ્વેષ પ્રાતિક હરિયે ! હો ચેતનજી આતમ અનુભવ અમૃત રસ ભર પીજે, નરભવ પામી પ્રમાદ તજીને સંજમ લાહો લીજે || એ આંકણી III દુપ્રણિધાન ત્રિવિધ તજિયે, દોય ઘડિ આદિ થિરતા ભજિયે // ટાલી પરસંગ આતમ યજિયે, ધીર વીરજ રાખી સુમતી ભજિયે //
હો ચેતનજી, રા. એક ઠામે થિર આસન ધારી, તન વચ મન ચંચલતા ટાલી || નિરમલ નિજ સત્તા નિહાલી, જિન આણાએ દ્રષ્ટિ ભાલી //.
હો ચેતનજી) Hal દ્રવ્ય ભાવ થકી સાવદ્ય છંડી, નિજ દરશન જ્ઞાન ચરણ મંડી / શુદ્ધ નય સુતપદ દ્રઢ અભ્યાસી, નિજ આતમ ધ્યાવો અવિનાશી |
હો ચેતનજી૪ો. દિશા અવગાહીને રહિએ, ત્યાંથી બાહિર શબ્દ નવિ કહિએ છે. સમતા ધરિને સુત રસ લહિએ, જ્ઞાનાદિક ગુણમાં ગહગતિએ //
હો ચેતનજી //પા. બાહિરથી કાંઈ ન મંગાવો, કાંઈ બાહિર પણ નવિ ભેજાવો ! બાહિર નિજ રૂપ ન દેખાવો, ના કંકર બાહિર #પાવો ||
હો ચેતનજીની કરિ પોષધ રહિ પોષધ શાલ, નિજ શુદ્ધાતમ ગુણ સંભાલે // સંથારા વિધિ કાંઈ નવિ ચૂકે, પરમાદ વર્શ વિધિ નવિ મૂકે !
હો ચેતનજી) ૭ી
૫૨
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
આહારાદિક ચિંતા નવિ કીજે જ્ઞાનાદિક ગુણ ગણ પોષીજે || રાગાદિક દોષ સકલ વારી, થિર રહિએ શુદ્ધાતમ અધિકારી છે.
હો ચેતનજી ll૮. અસૂરો પોષો નવિ લીજે, ઉણે કાલે નવિ પાલીજે || દેવવંદન કાલ ન ચૂકિજ, સમભાવે નિજ ગુણ ધ્યાયીજે ||
હો ચેતનજી લી. શુદ્ધ આહારદિક મુનિને દીજે, સચિત્ત પડિબંધ નવિ કીજે || દેવાબુદ્ધ પરનું અપનું અણદેવા બુદ્ધે કહે પરનું / હો ચેતનજી૦ /૧૭ી. તપ ચરણ કરણ મુનિ ગુણ ધારી, દાન દેતાં મન મચ્છર વારી રે દાન દીજે ભક્તિ બહુ સન્માન, મુનિવર વરતે જેમ શુભ ધ્યાને
હો ચેતનજી) ||૧૧. દેતાં અતિચાર ન કાંઈ કરે, મુનિને દેતાં મન હર્ષ ધ રે ! દાતાનાં બહુ પ્રાતિક જાવે, શુભદાની સુખ સંપતિ પાવે છે
હો ચેતનજી ll૧૨ા. અસંજતિને નવિદાન દિયે, કાંઈ રાગ તથા કાંઈ દ્વેષ લીયે | જો સુખી કે દૂ:ખી હોવે, સમ્યકધર નિજ ગુણ કિમ ખોવે !!
હો ચેતનજી૧૩ સંજમીને મેં નવિ દાન દિયો, પણ દેવા હરખે અતિ હૈયો | પ્રાશુક અન્નાદિક હમે દેઈશું, દઈ દાન જ્ઞાનાદિક ગુણ લેઇશું //
હો ચેતનજી૦ ૧૪ એમ બારે વ્રત દ્રઢતા ધારો, અંતે સંલેખન છે સારો // કષાય સવી પતલા કીજે, તજી આહાર પાન તન શોષીજે છે
છO || ૧ પી
ઈહ લોગાશંસા નવિ ધારું, પર લોગાશંસા નિવારૂં . જીવિત આશંસા પણ ન કરું, મરણાશંસા પણ ચિત્ત ન ધરૂં //
હો ચેતનજી |૧૬
૫૩
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
કામ ભોગ તણી આશંસા તજું, નિજ દર્શન જ્ઞાન ચિરત ભજું એમ શ્રાવક બારે વ્રત ધારીં, ચારિત્ર ઉમાટે સુખકારી II
હો ચેતનજી૦ ||૧૭ના વિરતિથી પરમ વિરતી આવે, ક્ષિણ ક્ષિણ નિજ જ્ઞાયકતા ભાવે | મનસુખ રંગે શિવ સુખ પાવે, ફરી એ સંસારે ના આવે ।
હો ચેતનજી૦ ॥૧૮॥
॥ દોહરા ॥
શલ્ય રહિત વ્રતી કહ્યો, શલ્ય યુક્ત વ્રતી નાહિ || શલ્ય સહિત વ્રત જો ધરે, ભમે ચતુરગતિ માંહિ ॥૧॥ માટે શલ્ય ન રાખિએ, માયા મિથ્યા નિદાન || શલ્ય રહિત વ્રત આદરો, પામો સુખ અમાન ॥૨॥ પ્રમાદ ત્યાં હિંસકપણું, વિણ પ્રમાદ નહિ તેહ || સહિત પ્રમાદ બાહિર દયા, તો પણ હિંસક એહ IIII માટે તજી પ્રમાદને, થિર ઉપયોગ અડોલ II
ધારિ ધર્મ શુકલ સદા, લહો નિજ ગુણ રંગ ચોલ ।।૪।। આગારી અણગારી દો, દેશ સર્વ વ્રત ધાર ॥
શેષ અવ્રતી જે રહ્યા, તે ભમશે સંસાર ॥૫॥ શંકા કંખા દુગંર્ચ્છના, તજિ ધારો જિનવાણ ॥ સ્તવન પ્રશંસા કુલિંગીની, સમકિત અતિચાર એ જાણ ।।૬।। વલિ વ્રત બાર તણા કહ્યા, બહુ વિધ જે અતિચાર II ટાલી વ્રત દ્રઢ રાખિએ, શુદ્ધ સ્વભાવાચાર IIના વ્રત આદિ અધિકાર એ, દાખ્ખો લેશ વિચાર ॥ બંધ હેતુ કાંઇ દાખશું, શ્રોતા ધા૨ો સાર ॥૮॥
ઢાલ (૧૮) અઢારમી (કર્મબંધવિચાર)
॥ એ વ્રત જગમાં દિવો મે રે પ્યા રે । એ રાગ II મિથ્યાદરશન ને અવિરતિ વલી, પ્રમાદ કષાયને યોગ II પંચ કારણ એ કર્મબંધનાં, તજિ લહો શિવમગ યોગ II
૫૪
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
હો ભવિયા જિન દરશન રસ લીજે, જ્ઞાન સુધારસ પીજે,
હો ભવિયા જિ0 એ આંકણી ||૧ મિથ્યારુચી અનાદિ જીવને, તે અગ્રહિત મિથ્યાત || કુગુરુ થકી મિથ્યાત ગ્રહે છે, અભિગ્રહિત મિથ્યાત છે હો ભવિયા રા ગ્રહિત મિથ્યાત છે પંચ ભેદથી, પ્રથમ એકાંતે માને છે અનંત ધર્મમયી વસ્તુને, એક ધર્મમય જાણે છે હો ભવિયા) Ill. હિંસાદિક જે ધર્મથી વિપરિત, તેહને માને ધર્મ | ધર્મ લખી અધર્મ આદરતો, બાંધે બહુવિધ કર્મ || હો ભવિયા) ૪ો જીવ માંહે અજીવની શ્રદ્ધા, અજીવ પ્રતે જીવ માને છે ધર્મ પ્રતે અધર્મ કહે તે, અધર્મને ધર્મ પ્રમાણે છે હો ભવિયા//પા. કુગુર પ્રતે સુગુરૂ નિરધા રે, સુગુરુને કુગુરુ ઉચા રે || મુક્ત પ્રતે અમુક્ત કહે એમ, અમુક્તને મુક્ત સ્વિકારે છે
હો ભવિયા) Ill દેવપ્રતે અદેવ કહે એમ, અદેવ દેવ કરિ જાણે છે . એમ બહુ વિધ વિપરીત વાસના, હોય મિથ્યા અભિમાને છે.
હો ભવિયા) Iળા તીનસય ત્રેસઠ પાખંડી, બહુ મિથ્યાતના ભેદ | સમ્યક તત્ત્વ સુજ્ઞાન લહીને, કિજે મિથ્યાત ઉછેદ / હો ભવિયા) પાટા દેવ અદેવ સુગુરુ કુગુરુને, મોક્ષાર્થે આરાધે || વિનય કરે બહુનો એક સરખો, ચઉ ગતિ મારગ સાધે છે.
હો ભવિયા) પાલી જિન દેશિત નવતત્ત્વ માંહિ જસ, શંકા વિવિધ પ્રકારો // ચોથો ભેદ મિથ્યાતનો એ તો, જાણી શંકા નિવારો //
હો ભવિયા) I૧૦ના જીવ અજીવાદિક નવિ જાણે, ગહલ રૂપ હોય અંધ છે પંચ મિથ્યાત ભેદનો એહ, દાખ્યો સંક્ષેપ પ્રબંધ હો ભવિયા) I/૧૧ાા
૫૫
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખટકાયની હિંસા નવિ ત્યાગે, પંચ વિષયનો ભોગ // નિજ મન થિરતા કબહુ ન ધારે, બાર એ અવિરતિ યોગ |
હો ભવિયા) ૧૨ાા પંચ અવ્રત થકી ન નિવર્સો, વલિ ત્રિજોગ ક્રિયાથી II કર્મબંધ કરિ એહથી બહુવિધ, નવિ નિકસે ભવમાંથી !
હો ભવિયા) ||૧૩ી. પંદર વિષે પ્રમાદ સેવતો, તેમ વલિ ચાર કષાય // જોગ ચપલતા બહુવિધ કરતો, કર્મબંધ બહુ થાય છે હો ભવિયા૧૪ રાગ દ્વેષ વશ જીવ પુદ્ગલનો, સર્વ પ્રદેશે સંબંધ છે પ્રકૃતિ સ્થિતિ અનુભાગ પ્રદેશનો, ચાર પ્રકારે બંધ //
હો ભવિયા) ૧પ લોકાકાશ અસંખ્ય પ્રદેશ, વર્ગણા વિવિધ પ્રકાર || કાલ અનાદિ સદાય ભરી છે, તે માટે કાર્પણ સાર .
હો ભવિયા) I/૧૬ll આઠ પ્રયોગ છે તેહના રે, સ્નેહથી જીવ બંધાય || જ્ઞાાવરણાદિક કરમના, આઠ પ્રકારજ થાય છે હો ભવિયા) I/૧૭ી. પ્રકૃતિ કહિયે કર્મ ટેવને, સ્થિતિ કાલનું માન | કર્મ તણો વિપાક શુભાશુભ, તે અનુભવ રસ જાણ ||
હો ભવિયા) I૧૮ પુદ્ગલ વર્ગણા આત્મ પ્રદેશ, બંધે પ્રદેશનો બંધ છે આત્મ રમણ કરિ કર્મ ઉછેદો, ટાલિ અનાદિ કુબંધ //
હો ભવિયા૧લા મૂલ પ્રકૃતિ આઠજ જાણો, ઉત્તર એકસય અડયાલી | જ્ઞાનાવરણની પંચજ કહિયે, દરશન નવવિધ ભાલી છે.
હો ભવિયા) ૨૦ શાતા અશાતા દોય વેદની, મોહનિ અઠાવીશ // અંતરાયની પંચ પ્રકારે, આયુ ચાર જગીશ // હો ભવિયા) ર૧
૫૬
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગોત્ર ઊંચ નીચ દોય પ્રકારે, નામકર્મની ત્રાણું //. સત્તાએ એમ દાખી શ્રુતમાં, ઈગસય વીશ બંધ માનું //
હો ભવિયા) રરો ઉદય હોય એકસય બાવિશ, એમ દાખી જગદીશ // કર્મ સત્તા હણિ શુદ્ધાતમ લહી, વિલસો સ્વગુણ જગીશ //
હો ભવિયા||૨૩ કર્મબંધ પરરમણથી હોવે, નિજ રમણે શિવ લહિયે છે શિવસંગે રંગે આનંદે, મનસુખ શિવઘર રહિયે છે હો ભવિયા) ૨૪
| | દોહરા / સ્થૂલ સ્વરુપ કહ્યું કર્મનું, કહું કછુ સૂક્ષમ રૂપ છે સહજાનંદ અભ્યાસથી, આતમ સિદ્ધ સ્વરૂપ ||૧|| | | ઢાલ (૧૯) ઓગણીશમી (સૂક્ષ્મ-કર્મવિચાર)
એસો કર્મ અતુલ બલવાન જગતકું પડી રહ્યો છે એ રાગ | એસો કર્મ અતુલ બલવાન, જગત જીય પીડ રહ્યો છે કોઈ બંધ તત્ત્વ અજાણ, પુદ્ગલ રસ કીડ રહ્યો છે એ આંકણી II નિશ્ચય રાગ વિરોધથી રે બંધે અડવિધ કર્મ .. આતમ રમણે આતમા રે, હરે કર્મના મર્મ જગતવાલા નિજ જ્ઞાયકતા નવિ લખી રે, દેખત જોય અનેક II મમત કરિ પરણેયમાં રે, શુધ પદ ભૂલ્યો છેક / જગત, રા. મમતા વશથી ઉપજયા રે, રાગ રોષ બહુ દોષ .. કર્મ વર્ગણા ગ્રહણથી રે, વધ્યો કર્મઘન પોષ / જગત) ૩ સિદ્ધ સમાધિમય સદા રે, જે જાણે નિજરૂપ છે. દરશન જ્ઞાન ચરણમયી રે, રમ્ય રમણ સુખરૂપ || જગત//૪ો. વ્યવહારે પંચાસૂવે રે, કર્મ વર્ગણા આય રમતાં પુગલ ભાવમાં રે, અષ્ટ કર્મ બંધાય / જગતપો.
૫૭
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાન વિના મમતા રહે રે, મમતાથી મિથ્યાત છે અવિરતિ પ્રગટે તેહથી રે, પ્રમાદ કષાય વિખ્યાત / જગત |ી. જોગ ચપલતા તેહથી રે, પુગલ સ્નેહ વિકાર / કર્મબંધ તેથી કરી રે, ભમે ચઉગતિ કંતાર // જગત/શી શુભાશુભ વિકલ્પથી રે, લહિ નિવૃત્તી ન લેશ | જ્ઞાનાદિક ચલ મલ હુવા રે, ભોગત બહુવિધ ક્લેશ / જગતo l૮ જ્ઞાનસુધારસ પાનથી રે, સકલ વિકલ્પ વિલાય // દ્રઢ સમતા સમભાવમાં રે, અષ્ટ કરમ ક્ષય થાય છે જગત મા જ્ઞાન દર્શનાવરણની રે, વેદની ને અંતરાય છે. તિસ કોડાકોડી સાગરૂ રે, સ્થિતિ કહી જિનરાય // જગતI/૧૦ના સિત્તેર કોડાકોડી મોહની રે, તેત્રિશ સાગર આય / નામ ગોત્ર દોય જાણિએ રે, વીશ કોડાકોડી થાય / જગત૧૧ એ ઉક્કોસ થિતિ કહી રે, વેદની મુહૂરત બાર // નામ ગોત્ર અડ મુહૂર્તની રે, જઘન્ય સ્થિતિ મન ધાર // જગત૧રો. પંચ કર્મ અંતર્મુહૂર્તની રે, જઘન્ય સ્થિતિ કહી એહ // શુદ્ધ સ્વભાવાચરણથી રે, સ્થિતિ રસ છેદો એહ // જગત) ૧૩ મોહની કર્મ તણી સ્થિતિ રે, સામાન્ય કહિ ઉહ ો. સિત્તેર કોડાકોડી સાગરૂ રે, કહું વિશેષે તેહ / જગત) //૧૪ો. ચાલિશ કોડાકોડી સાગરૂ રે, સ્થિતિ છે સોલ કષાય // પુરુષ હાસ્ય રતિ તીનની રે, દશ કોડાકોડી થાય જગત) ૧પણી ભય શોગ અરતિ તથા રે, દુગચ્છા નપુવેદ || વિશ કોડાકોડી સાગરૂ રે, ઉક્કોસ સ્થિતિનો ભેદ / જગતo ||૧૬ll પંદર કોડાકોડી સાગરૂ રે, નારિવેદ સ્થિતિ હોય છે મિથ્યામોહ તણી કહી રે, સિત્તેર કોડાકોડી જોય ને જગત૧ળા સમકિત મિશ્રમોહની તણો રે, હોય ન બંધ કદાય | મિશ્રમોહની ઉદય તો રે, અંતર્મુહૂર્ત થાય તે જગતo I૧૮.
૫૮
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાધિક છાસઠ સાગરૂ રે, ઉદય સમકિતમોહ /. નિશ્ચય આતમ ધ્યાવતાં રે, મોહની હોય વિછોહ // જગત૭ / ૧૯તા ઘનઘાતી ચઉ કર્મનો રે, અશુભ કટુક અનુભાગ | ચાર અઘાતીનો કહ્યો રે, શુભ અશુભ રસ લાગ ને જગત) /૨૦ની મતિ શ્રત અવધિ મન તથા રે, નિરમલ કેવલનાણ // પંચ પ્રકાર છે જ્ઞાનના રે, તિન વિપરીત અનાણ // જગત, રવા ચક્ષુ અચક્ષુ ઓહિને રે, કેવલદરશન હોય //. નિદ્રા નિદ્રાનિદ્રા કહી રે, ત્રીજી પ્રચલા જોય ને જગત |૨૨l. પ્રચલાપ્રચલા ચોથી કહી રે, થીણદ્ધિ પંચમિ જાણ // સહુ મલિ દરશનાવરણના રે, એ નવ ભેદ પ્રમાણ // જગત||૨૩ી શાતા અશાતા વેદની રે, મોહનિ દોય પ્રકાર છે. પણવીશ ચારિત્ર મોહની રે, દરશનમોહ ત્રય ધાર / જગત૨૪ો. કષાયમોહની સોલ છે રે, નોકષાય નવ જાણ // નરક તિરિય મનુ દેવનું રે, આયુ ચાર પ્રમાણ / જગત, ૨પા પિંડ પ્રકૃતી ચૌદના રે, પાંસઠ ભેદ તે થાય છે ત્રસ થાવર દશ દશ મલે રે, વીશ ભેદ ચિત્ત લાય ! જગત) ૨૬ પ્રત્યેક પ્રકૃતી આઠ છે રે, સવિ મલિ ત્રાણું થાય છે. ઊંચ નીચ દોય ગોત્ર છે રે, દાનાદિ પણ અંતરાય // જગત/૨૭ી દ્રવ્યથી પુદ્ગલ વર્ગણા રે, બંધે જીવ પ્રદેશ ભાવે અશુદ્ધ ઉપયોગમાં રે, રાગાદિ દોષ વિશેષ / જગત૨૮ જીવ પ્રદેશ અસંખ્યમાં રે, પ્રતિપ્રદેશે જાણ // પુગલ વર્ગણા જાણિએ રે, અનંતાનંત પ્રમાણ || જગત) ૨૯ અજ્ઞાનાદિ દેવ જે રે, તેહ પ્રકૃતિ નામ // એમ આઠે કમ્મપયડિનો રે, જથાવત પ્રકૃતી નામ જગત) ||૩૦મી સમ્યક ચરણ રમણ કરી રે, છેદિ કરમનું મૂલ // શિવસંપતિ મનસુખ લહે રે, સહજાતમ અનુકૂલ /જગત૩૧.
૫૯
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
II દોહરા | કહ્યો કર્મ અધિકાર એ, વલિ કહું કાંઈ વિશેષ છે. આતમ શક્તિ ફોરવી, નિજ ધન લો અશેષ // સમિતિ ગુપ્તિ આદિ કહું, સંવરનો અધિકાર // જે સેવે મુનિવર સદા, પામે ભવજલ પાર રા
ઢાલ (૨૦) વીશમી (પ્રવચનમાતાવિચાર)
| | પ્રથમ જિનેશ્વર પ્રણમીએ ! એ દેશી II આહાર નિહાર વિહારને, અરઘે મુનિવર જાય છે. હાથ સાડાતીન માંહિ આલોકી આગે ચલે, જેમ જંતુ ન હણાય ના આડુ અવળું દેખે નહીં, મનમાં ભ્રાંતિ ન કોય / નહિ ચિત્ત રાગ વિરોધ બોધ સુતનો સદા, જેમ સંજમ દ્રઢ હોય //રા. ભાષા બોલે વિચારીને, રાખી શ્રી જિન આણ | અલિક વચન નવિ બોલે ક્રોધાદિક વશ થઈ, એવા હોય સુજાણ ૩ દોષ બેતાલીશ ટાલીને, આહારાદિ લીયે શુદ્ધ II લેત આહાર ચલે દોષ તજી છેયાલિશ ઈમ, રાખે સંજમ બુદ્ધ l૪ll સંજમ ઉપકરણો સને, જોઇ પ્રમાજી વિશેષ છે. લેવે મૂકે અબ્રાંત પ્રાણિની હાણી નહીં, કોઈ પ્રકારે લેશ પણ પરઠવણા મલ મૂત્રની, વલિ આહારાદિક કાંય | હાણ જંતુની હોય ને એમ સંભાલતા, ઉપયોગી ચિત્ત માંય ૬ll સમ્યક સમિતિ પંચ એ, રાખે મુનિવર શુદ્ધ છે સંજમ કારણ દેહ નેહ વિણ સાચવે, વરતે ન જીવ વિરૂદ્ધ શી મન વચ કાય ત્રિયોગની, વારિ ચપલતા દૂર / ગુપ્ત રાખે સંજમમાં ચરણ થીરતા વધે, અનુભવ રસ ભરપૂર IIટલા વિકલપ તજી સમભાવમાં, ધ્યાન શુકલ દ્રઢ ધીર || ધ્યાતાં દ્રવ્ય પ્રજાય અભેદ શુદ્ધાત્મથી, મનસુખ લહે ભવતીર લા
૬૦
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
II ઢાલ (૨૧) એકવીશમી (પરિસવિચાર-૧)
॥ વેદની કર્મના અગિઆર પરિસહ વિષે | હું વારી ધના તુજ જાણ ન દેશ II એ રાગ II હું અવિનાશી આતમા રે અપ્પા, અમર અજર નિર્વેદ, હું નિરભય એક ચેતના રે અપ્પા,
અક્ષય જ્ઞાનાનંદ સુજ્ઞાની અપ્પા ધારો સહજ વિવેક, જ્ઞાનાનંદમય છેક ॥ સુજ્ઞાની0 | એ આંકણી૦ ||૧|| ક્ષુધાવંત તે દેહ છે રે અપ્પા, દેહથી ભિન્ન હું છેક II અક્ષુધિત ગુણમય સદા રે અપ્પા, એ મુજ ટેક વિવેક II સુજ્ઞાની0 ॥૨॥ જ્ઞાનામૃત રસ તૃપ્ત તું રે અપ્પા, ‘તૃષાવંત છે દેહ
મ્હારું ન વિણસે તેહથી રે અપ્પા, હું શાંતિ રસ ગેહ ॥ સુજ્ઞાનીo III જ્ઞાનાનંદ રસે ભર્યો રે અપ્પા, તૃષાતુરતા નવિ હોય ॥
તૃષા લગી જે દેહમાં રે અપ્પા, દેહ ન મ્હારી કોય ॥ સુજ્ઞાની૦ ॥૪॥ ફરસ રહિત હું આતમા રે અપ્પા, કિમ કર ફરસે શીત II ફરસ વિના નિરભય સદા રે અપ્પા, ૪ઉષ્ણ તણી નહીં ભીત ।।
સુજ્ઞાની૦ ॥૫॥
વજ્રમયી મુજ અંગ છે રે અપ્પા, શુદ્ધ અસંખ્ય પ્રદેશ II પદંશ મશક આદિ તણા રે અપ્પા, ડંખ ન હોય પ્રવેશ ॥ સુજ્ઞાની૦ ॥૬॥ મુજ જ્ઞાયકતામાં વસે રે અપ્પા, લોકાલોક અનંત ॥
દેહ ઉદય જે વિચરવું રે અપ્પા, આઁચર્યા દૂ:ખ ન સંત II સુજ્ઞાનીO IIII થાકે દૂ:ખે દેહ તે રે અપ્પા, મેં જાણ્યો તસુ મર્મ ॥
૫૨ પરિણતિ માહરી નહિ રે અપ્પા, મેં લહ્યો આતમ ધર્મ ।।
સુજ્ઞાની૦ ॥૮॥
મમતા મુજ એહની નહિ રે અપ્પા, મેં ત્યાગ્યો પર ગર્વ ॥ પુદ્ગલ ગુણ પરજાયનું રે અપ્પા, કામ ન વંછૂ સર્વ ॥ સુજ્ઞાની૦ ॥૯॥
૬૧
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંજમ કાજ વિહાર છે રે અપ્પા, પર ચિંતા નહિ મુજ . દેહ ખેદથી જે બિહે રે અપ્પા, તે તો જાણ અબૂજ | સુજ્ઞાની ૧૦ના આતમ દ્રવ્યાદિ ચઉ રે અપ્પા, શય્યા માહરે એહ છે. પુદ્ગલ શય્યા દેહની રે અપ્પા, ત્યાં માહરે શ્યો નેહ |
સુજ્ઞાની) ૧૧ી. તન દૂખે મુજ દુઃખ નહીં રે અપ્પા, હું જાણું તે સર્વ . જેહ દુઃખ કાંઈ અન્યને રે અપ્પા, નહિ મુજ એહનો ગર્વ II
સુજ્ઞાની૧રા (જિહાં તનું ત્યાં મલ ઉપજે રે અપ્પા, દેહથી ભિન્ન હું એક | જ્ઞાયક રૂપી હું સદા રે અપ્પા, મલ દુઃખ મુજ નહિ છેક //
સુજ્ઞાની) ૧૩ી. અભેદી અછેદી છું રે અપ્પા, વધબંધન મુજ નાંહિ // તાડન તર્જન દેહને રે અપ્પા, અવિનાશી પદ મુજ માંહિ //
સુજ્ઞાની૧૪ો. ૧૦રોગ રહિત હું આતમા રે અપ્પા, રોગી હોય તે દેહ // દરશન જ્ઞાન ચરણમયી રે અપ્પા, હું નિરોગ ગુણગેહ /
સુજ્ઞાની// ૧પો ફરસ રહિત મુજ અંગને રે અપ્પા, નહિ ૧૧ખૂણાદિકફાસ . ગુણ અનંતમય હું સદા રે અપ્પા, મેં કહ્યો જ્ઞાન વિલાસ /
સુજ્ઞાની ૧૬ll વેદનકર્મ ઉદય કહ્યા રે અપ્પા, પરિસહ એ અગિયાર // પણ નહિ આતમ અંગમાં રે અપ્પા, પરિસહનો પ્રચાર /
સુજ્ઞાની૧૭ી. તજિ મમતા જેણે દેહની રે અપ્પા, તસ નહિ પરિસહ તાપ // જ્ઞાન ચરણમાં મગ્નતા રે અપ્પા, રહે અખંડિત આપ ||
સુજ્ઞાની) II૧૮.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ પરિસહ અગિઆર તો રે અપ્પા, જિનવરને પણ હોય છે પણ નહિ મોહનીકર્મ છે રે અપ્પા, વેદક ભાવ ન કોય //
સુજ્ઞાની ||૧૯ાા ભાવવંદના વિણ કદા રે અપ્પા, કરવા પરિસહ દૂર છે કબહુ ન ઇચ્છે ચિત્તમાં રે અપ્પા, સંજમ રસ ભરપૂર I સુજ્ઞાની રવા પરિસહ દુર કરવા કદા રે અપ્પા, શ્યાને વંછે તેહ છે. જ્ઞાન ચરણ ધન મગ્નતા રે અપ્પા, વિલસે મુનિ ગુણગેહ /
સુજ્ઞાની, કેરલા અચલ અકંપ સદા રહે રે અપ્પા, ધીર વીર ધરિ ધ્યાન | મનસુખ શિવસંગે લો રે અપ્પા, શાશ્વત સુખ સુજાણ |
સુજ્ઞાનીરરા ઢાલ (૨૨) બાવીશમી (પરીસહવિચાર-૨) - | અનિહાં રે દરશન દીપક નિરમલો રે એ રાગ | અનિહાં રે સંવર અંબરમાં રહ્યો રે, નવિ દેખે મુજને કોય ! જે દેખાય તે દેહ છે રે, મુજથી તેહ ભિન્ન જ હોય મોહનિ મૂલ ઉછેદિએ રે, થઈ નિર્મોહી નિરમાય, સંજમ શ્રેણિ નિહાલતાં રે, શિવ સંપત્તિ સહજ લહાય . મોહનિO
એ આંકણી , અનિહાં રે દેહ ઢાંકવા કારણે રે, “નહિ મુજ વસ્ત્રનું કામ છે જ્ઞાન સ્વરૂપી હું આતમા રે, નિજ પદ ગુપ્તારામ | મોહનિ, રા અનિહાં રે કામ વિકાર તનમાં રહ્યો રે, હું નિઃકામી નિઃશંક || કામભોગ મમતા કરે રે, તે નર અવિવેકી રંક / મોહનિ9 II અનિહાં રે હાવ ભાવ નારિ તણા રે, દેખી ચિત્ત ચલે અજાણ // હું કામી શિવમાર્ગનો રે, શુદ્ધન નિજ ગુણ કામ અમાન //
મોહનિ//૪ો.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનિહાં રે નૈતિ અતિ તે પુદ્ગલ વિષે રે, કરે અજ્ઞાની જીવ ।। નવ નવ પજ્જવ ઉપજે રે, વલી વ્યય હોય સદીવ | મોહનિ∞ પા અનિહાં રે નિશ્ચય ધ્રુવ અવિનાશિ છું રે, જ્ઞાયક રૂપ એક ત્રિકાલ II રતિઅતિ નહીં મુજને રે, પુદ્ગલ પરજાય નિહાલ | મોનિo II૬॥ અનિહાં રે કઠિણ વચન કહે કોઇ કદા રે, કરવો ન ઘટે ૪આક્રોશ ।। છોડ્યા રાગ વીરોધને રે, તો મુજ કિણ વાતે રોષ | મોહિન∞ IIII અનિહાં રે વચન તે સર્વ પુદ્ગલ દશા રે, વચન મુજ ફરસે ન કોય ।। વચન અગોચર આતમા રે, વચન દુ:ખ મુજ વિ હોય II
ન
મોહનિ૦ ॥૮॥ અનિહાં રે આહારાદિ સંજમ અર્થથી રે, પજાચું છું હું જિ માન ॥ વિણ સંજમ કાલ અનંતથી રે, બહુવિધ પામ્યો અપમાન II
મોહિન∞ IIII અનિહાં રે જિન જેહ ભાવ નિષેધિયા રે, તે આદરું નહિ કોઈ વાર II કાઉસ્સગ ધ્યાનમાં થિર રહ્યો રે, હું ન ચલું ભયથી લગાર I
મોહનિ૦ ॥૧૦॥ અનિહાં રે વસતિ આદિ જે જે નિષેધિયું રે, નવિ આદરું કોઈ પ્રકાર ॥ હું નિશંકિત ચેતના રે, અક્ષય નિર્ભય સુખકાર | મોહનિ∞ ॥૧૧॥ અનિહાં રે કરે સત્કાર કોઈ મુનિ તણો રે, મુનિ ન કરે લોભ લગાર ॥ ચેતનતા સહુ જીવની રે, સરખી સંગ્રહનય ધાર ॥ મોહિન૦ ॥૧૨॥ અનિહાં રે સાત પરિસહ ચારિતમોહથી રે, દર્શનમોહનિથી એક શંકા કંખા જિન વચનમાં રે, ટાલી રાખો દરશ વિવેક ॥
મોહનિ૦ ॥૧૩॥ અનિહાં રે આહારાદિક અણલાભતા રે, જાણે પુરવ ફલ અંતરાય ॥ ભાવલબ્ધિ દાનાદિક ભાવતો રે, રહે નિજગુણ મગ્ન સદાય ॥
મોહનિ૦ ॥૧૪॥
૬૪
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનિહાં રે તનુપ્રજ્ઞા હોય કોઈને રે, મનમાં નવિ માને ખેદ // વૈર્ય ધરી સુત સાધવા રે, ધારે મન અધિક ઉમેદ / મોહનિ૦ ૧પ અનિહાં રે જ્ઞાનાવરણ ઉદયે હોવે રે, અજ્ઞાન વિવિધ પ્રકાર છે ખેદ રહિત નિત આદરે રે, વિનય વૈયાવચ્ચ ઉદાર // મોહનિ, ૧૬ll અનિહાં રે ગુરુ સુત આદિ નિત સેવતાં રે, તન્મય રાખિ શ્રતધ્યાન // પ્રગટે જ્ઞાનાદિક ગુણ સવે રે, નિરમલ થિર અચલ અમાન છે.
મોહનિ૦ /૧૭ી. અનિહાં રે જ્ઞાનાદિ નિજ ગુણ ઉપયોગમાં રે, રહે અચલ ધરિ દ્રઢભાવ છે પરિસહ તાપ તેહને નહિ રે, પ્રગટે શુદ્ધ આત્મ સ્વભાવ છે.
મોહનિ) ||૧૮ અનિહાં રે ધીર વીર થઈ શિવપદ સાધશે રે, લહિ શ્રુત સિદ્ધાંતનો સાર છે. મનસુખ શિવ કમલા વરે રે, કરશે ભવજલ-દધિ પાર /
મોહનિ૦ /૧૯ણા | ઢાલ છે (૨૩) ત્રેવીસમી (યતિધર્મવિચાર) | નયરી મહાનકુંડમાં વસે રે, મહારિદ્ધિ રિખવદત્ત નામ રે I એ રાગ |
પરમ ક્ષમાગુણ આદરો રે મુનિ, શ્રી જિનશાસન સાર II દ્રવ્ય ભાવ ક્ષમા ધરિ રે મુનિ, લહિયે ભવજલ પાર હો મુનિ લહિયે ભવજલ પાર ||૧||
અપરાધીશું પણ કદા રે મુનિ, કોપ ન કીજે લેશ | પરપરિણતિ મમતા તજિ રે મુનિ, તજિ મદ માન આવેશ હો મુનિ તજિ૦ ||રા
વિનય કરી ગુણવંતનો રે મુનિ, લહિયે જ્ઞાન અત્યંત ને પૂર્ણાતમ ગુણ પ્રગટશે રે મુનિ, નિરમલ શક્તિ અનંત હો મુનિ નિરમલ૦ ૩
મન વચ કાયની વક્રતા રે મુનિ, ન કરો કપટ કદાય | માયા ત્યાગથી પ્રગટશે રે મુનિ, સમસુખ અચલ અમાય રે હો મુનિ સમસુખ૦ //૪
સમદરશી સમભાગીને રે મુનિ, જગત જીવ હોય મીત //
૬૫
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિરભય નિરાકુલ સદા રે મુનિ, નહિ કોઇની હોય ભીત ।। હો મુનિ નહિ ॥૫॥ ધન વિષય સ્ત્રી આદિનો રે મુનિ, લોભ ન કીજે લેશ ।। તિજ સ્પૃહા પુદ્ગલ તણિ રે મુનિ, રાખો સંજમ અશેષ II હો મુનિ રાખો૦
11Ell
ઇચ્છા મૂર્છા કામના રે મુનિ, નહિ પુદ્ગલની જાસ | નિરાલંબ નિરલોભતા રે મુનિ, તોડે કર્મના પાસ II હો મુનિ તોડે∞ IIII
દરશન જ્ઞાન ચરણ ગુણે રે મુનિ, તૃપ્ત રહો નિશદીશ ।। વિષય વિકાર ઇહા તો રે મુનિ, પ્રગટે આત્મ જગીશ II હો મુનિ પ્રગટે
11211
ખટ ખટ બાહ્ય અત્યંતરે રે મુનિ, તપ તપિ સાધો સિદ્ધિ ઇચ્છા નિરોધે તપ કરિ રે મુનિ, લહિયે નિત નવ નિધિ II હો મુનિ લહિયે૦ ।।
પણ પણ વિષય અવ્રત તજિ રે મુનિ, હણિયે ચાર કષાય । મન વચ કાયા થિર કરિ રે મુનિ, નિરમલ સંજમ પાય II હો મુનિ નિરમલ૦
॥૧૦॥
દ્રવ્ય ભાવ મૃષા તજિ રે મુનિ, નિજ ૫૨ તત્ત્વ સુજ્ઞાન ॥ દ્રવ્યાદિક લખી રાખિએ રે મુનિ, સત્યપણું સુખખાણ ॥ હો મુનિ સત્ય૦
119911
રાગદ્વેષ આદિ સવે રે મુનિ, દોષ તજી નિરમાય ॥ શૌચ રહો નિજ રૂપમાં રે મુનિ, નિજધર મંગલ થાય ।। હો મુનિ નિજ૦ ||૧૨।। કંચન તૃણ તૂષ આદિ છે રે મુનિ, પુદ્ગલ વસ્તુ જેહ ॥ મુનિ પરિગ્રહ રાખે નહિ રે મુનિ, અકિંચન ગુણ ગેહ | હો મુનિ અકિંચન૦
119311
સહસ્ર અઠદશ ભેદથી રે મુનિ, તજિએ સર્વ અબ્રહ્મ | અઢાર હજાર શિલાંગથી રે મુનિ, સેવો પૂરણ બ્રહ્મ II હો મુનિ સેવો૦ ॥૧૪॥ દશ યતિધર્મ આરાધીને રે મુનિ, રત્નત્રયી કરિ શુદ્ધ II
૬૬
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિવસુંદરિ મનસુખ વરે રે મુનિ, જગત જંતુ અવિરુદ્ધ II હો મુનિ
જગત૦ ||૧૫॥
II ઢાલ (૨૪) ચોવીશમી (ભાવનાવિચાર)
॥ ઇણિ પેરે ચંચલ આઉખું જીવ જાગો રે II એ રાગ II જે જે પુદ્ગલ પજ્જવા ॥ તુમ જાણો રે ।। તે સવિ જાણ અનીત ।। તજો દુરધ્યાનો રે ॥ વિણસે ઉપજે ખિણખણે । તુમO || તેહશું કેસી પ્રીત II
180 11911 ગમતા અણગમતા ક્ષિણક્ષિણે ॥ તુમ ॥ પુદ્ગલ સવિ પરતંત્ર II તજોO II શ્રમ કરિ રાખ્યા નવિ રહે ।। તુમO II તે કેમ ચાહે સંત ॥
તજો૦ ॥૨॥ દેહ ત્રિયાદિક વસ્તુનો ॥ તુમO || બહુવિધ પરિગ્રહ જેહ | તજો∞ II તસુ અધિકારી ન આતમા ॥ તુમO II તો કિમ કીજે નેહ ॥ તo III જ્ઞાનાદિક નિજ ગુણ તણો ।। તુમ∞ ॥ છે અધિકારી આત્મ | તજો∞ II નિજ અધિકાર ન સુંપીએ ॥ તુમ∞ ।। વયરી જેહ અનાત્મ ॥ તો૦ ॥૪॥ શરણ નહીં સંસારમાં ॥ તુમO || ચરણ વિના કોઇ ઓર ।। તજો∞ II સદ્ગુરુ પણ વ્યવહારથી ॥ તુમO || જીવ શરણનો ઠોર II તો૦ ॥૫॥ મરણ કષ્ટ આદિક થકી ॥ તુમ∞ II વિલ નરકાદિક દુઃખ II તો૦ ॥ એહથી રાખી કોણ દિએ ।। તુમ∞ II શુદ્ધાતમ થિર સુખ II તો ॥૬॥ ઘર ધન સ્ત્રી આદિક તણો ॥ તુમO || રાગ ન કીજે લેશ । તજો∞ ॥ પુદ્ગલ રાગ તજે થકે ।। તુમO || લેશ ન હોય કલેશ II તોO IIના સંસરતાં સંસારમાં ॥ તુમO || કર્યા અનેક સંબંધ II તજો∞ II પત્ની પુત્ર પણ થઈ ॥ તુમO II પુત્રી પત્ની સંબંધ II તજો∞ IILII ભજ્જા તે ભગિની થઈ ।। તુમ∞ || ભિગની ભજ્જા હોય ।। તો૦ ॥ મિત્ર શત્રુ પણ હોય છે ।। તુમO || શત્રુ મિત્ર તું જોય II તજો∞ IIા
૬૭
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
દાસ હોય છે શેઠનો / તુમ0 | દાસ શેઠપણું પાય // તજો૦ || એમ અનેક સંબંધમાં તુમ || કિણ પર રાગ કરાય // તજો૦ ૧૦ના સુખ દુઃખ ભોગે એકલો તુમ0 | જન્મ મરણ કરે એક તજો) | નરક નિગોદમાં એકલો // તુમ) II સિદ્ધિ લહે નિજ એક |
તજો૦ /૧૧/ દરશન જ્ઞાન પોતે લહે // તુમ || ચરણ લહે નિજ એક |તજો || રાગ તજો પરપદ તણો I તુમ0 | રાખો એક વિવેક ! તજો૦ /૧રી. જીવથી ભિન્ન શરીર છે // તુમ0 | ધન કુટુંબ પરિવાર ને તજો ! પસંજોગ વિજોગનો // તુમ0 | કારણ નિશ્ચય ધાર / તજો૦ ૧૩. અન્યત્વ ભાવના ભાવમાં // તુમ0 | નાશે રાગ વિરોધ // તજો૦ || આતમતા આતમ લહે / તુમ0 | પ્રગટે નિરમલ બોધ // તજો ||૧૪ મલમૂત્રાદિક બહુવિધ / તુમ0 || રોગ અનેકની ખાણ // તજો૦ // દુર્ગધી વહેતી સદા // તુમ9 II દેહ છે એહ નિદાન / તજો૦ ૧પ સાત ધાતુ સપ્ત મલ ભરી // તુમ0 // પુરણ અશુચીગેહ // તજો૦ | દુઃખદાયક જાણી તજો ! તુમ0 | ચલમલ દેહનો સ્નેહ // તજો૦ ૧ી સમય સમય પરરમણથી // તુમ | આસ્રવ દુવિધની આય ને તજો૦ || શુદ્ધાતમ રમણે રમો // તુમ0 | સંવર ધારી સદાય / તજો૦ ૧થી પુદ્ગલ ભોગ ઈહા તજી // તુમ0 / લહિ શુદ્ધાતમ તૃપ્તિ // તજો) // કરિ નિર્જરા કર્મની // તુમ0 | લઘુકાલે લાહો મુક્તિ | તજો૧૮ લોકાકાશ પ્રદેશમાં // તુમ0 | વાલ વલિ ભટક્યો જીવ // તજો૦ || જન્મ મરણ બહુલા કર્યા II તુમ૦ || ભોગવ્યાં દુઃખ સદીવ //
તજો૦ ૧ાા ચઉ પુદ્ગલપરિઅટ્ટને / તુમ0 ગ્રહિયા પુગલ સર્વ / તજો || છોડ્યા મરણાદિક કરી // તુમ || રહ્યો નહિ તુજ ગર્વ // તજો ૨૦ના સમ્યકદર્શન દોહિલું // તુમ0 // સલ્લભ ધન પરિવાર // તજો || વિષયો દેવ મનુષ્યના // તુમ0 / વિલસા અનંતીવાર // તજો ||૧૧||
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
તો પણ તૃપ્તિ નવિ લહી // તુમ0 | નરભવ પામ્યો આજ / તજો || સમકિત ગુણ નિરમલ કરી છે તુમ૦ | સાધો વંછિત કાજ .
તજો૦ ||રરા ધર્મ પરમ અરિહંતનો // તુમ0 | સાધો થઈ ઉજમાલ // તજો | જ્ઞાન ચરણ નિર્મલ કરો // તુમ0 | લહિયે ગુણમણિમાલ |
તજો૦ ૨૩ી. તજી શુભાશુભ કલ્પના // તુમ0 | કરિ પરિણતિ ગુણ લીન / તજોઇને. મનસુખ શિવ શાશ્વત લહે / તુમ0 આતમ સંપત્તિ પીન
તજો૦ ૨૪. ઢાલ (૨૫) પચીશમી (ચારિત્રવિચાર)
|પદ્મ પ્રભુ જિન તુજ મુજ આંતરૂ રેા એ રાગ II મન વચ કાયા થિર કરી રે, તજિ સાવદ્ય દુવીધ // દરશન જ્ઞાન આરાધતાં રે, સામાઇક હોય સિદ્ધ છે. ચરણ આરાધિએ રે, તજિ પર પરિણતિ ચાલ, શિવસુખ સાધિએ રે ..
એ આંકણી I/૧ રાગ દ્વેષ તજિ આતમા રે, આતમ ભાવે લીન // દ્રઢ થિરતા શુદ્ધ ભાવમાં રે, અનુભવ અમૃત પીન // ચરણ૦ રા શુભાશુભ તજિ કલ્પના રે, નિર્વિકલ્પ એક રૂપ || રમ્ય રમણ શુદ્ધાત્મમાં રે, નિશ્ચય ચરણ અનૂપ || ચરણ૦ llll પ્રમાદ વશ હુઆ દોષ જે રે, છેદિ ચરણ કરિ શુદ્ધ II છેદોપસ્થાપન ધારિયે રે, દ્વિતીય ચરણ થિર બુદ્ધ || ચરણ૦ ૪. તજિ હિંસા તપસ્યા કરે રે, વિનય ને સુત અભ્યાસ . ચરણપ્રજાય વિશોધતાં રે, પરિહારવિશુદ્ધિ વિલાસ ને ચરણ૦ /પા કરિ કષાયને પાતલા રે, રહ્યો કછુ સૂક્ષમ લોભ // રમણ સુધાતમ એકતા રે, કરે મુની થિર થોભ ને ચરણ) દો.
૬૯
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિહાં સૂક્ષ્મ સંપરાય છે રે, વરતે દશમ ગુણઠાણ // થિરતા આત્મ સ્વભાવમાં રે, શુકલ પ્રથમ શુભધ્યાન // ચરણ૦ //૭થી સવિ કષાય ઉપશમ કરે રે, એકાદશમ ગુણઠાણ | યથાખ્યાતઉપશમ ચરણ તે રે, શુકલ પ્રથમ પદ ધ્યાન / ચરણ૦ l૮ll પૂર્ણ કષાયના ક્ષય થકી રે, ચરણખાયક યથાખ્યાત // બીજો પાયો શુકલનો રે, થિરતા આવ્યાઘાત / ચરણ૦ ll બાર તેર ને ચૌદમે રે, ખાયકચરણ મહંત .. ઘાતકર્મ ક્ષયે કરી રે, હોય સજોગિ ભગવંત / ચરણ૦ /૧૦ના અઘાતી ચઉ ક્ષય કરે રે, ચતુર્દશમ ગુણઠાણ // શૈલેશી કરિ મુનિ લહે રે, શાશ્વત સુખ નિરવાણ | ચરણ૦ ૧૧.
|| ઢાલ છવ્વીશમી (૨૬) (ગુણસ્થાનક + કાળવિચાર) વીર જિનેશ્વર વદન વચન આદર ભવિ પ્રાણી છે એ દેશી |
પ્રથમ હણ્યો મિથ્યાત વિમલ દર્શનપદ પાયો, મિથ્યા પ્રત્તિઓ બંધ હણી વિરતી ઘર આયો, અવિરતિ પ્રત્તિઓ બંધ હણી પરમાદ નશાવ્યો, લહિ સત્તમ ગુણઠાણ પ્રમાદનો બંધ ગમાવ્યો એના
ક્ષય કરિ પૂર્ણ કષાય ચરણક્ષાયક થીર પાયો, લહિ બારમું ગુણઠાણ દર્શનાવરણ ખપાવ્યો જ્ઞાનને વીર્યાવરણ હણી મુનિ તેરમે આવે, ઘાતકર્મ હણિ એમ અનંત ચતુક પદ પાવે રા
કર્મ સત્તા હણિ જેહ તેહ ફરિ બંધ ન હોવે, કેવલદર્શનજ્ઞાન ત્રિલોક સમયમાં જોવે ! સ્વપર અનંત પ્રજા સમય સમકાલે દેખે, સર્વે દ્રવ્ય ત્રિકાલ પ્રજા સમયમાં અશેષે ફll
બંધના હેતુ જેહ તે સઘલા ક્ષય કીધા, અયોગિ શૈલેશીકરણ કરી મુનિ સિદ્ધા બુદ્ધા / પૂર્વ પ્રયોગ ગતિ પરિણામ બંધ છેદ અસંગ, સમય એકમાં ઉરધગતી સમ શ્રેણી અભંગ /
સિદ્ધિ લહિ સિદ્ધ ક્ષેત્ર વિષે રહ્યા સાદિ અનંત, પૂર્ણાનંદ વિલાસ
૭૦
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરમપદ સહજ સ્વતંત | કર્મભૂમિના ઉપન્યા કર્મભૂમિમાં સિદ્ધ, કોઇક દેવના હરણથી અકસ્મભૂમે સિદ્ધ /પા.
સુણજો કાલ વિચાર સાર જે છે તે દાખું, ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી કાલચક્ર તે ભાખું / વીશે કોડાકોડિનું દશ દશે કહિએ, અવસર્પિણી આરા ચાર ચાર ઉત્સર્પિણી લહીએ .ll
ચાર કોડાકોડી અવસર્પિણીનો પ્રથમ છે આરો, ત્રણ કોડાકોડિ બીજો ત્રીજો બે કોડાકોડિ ધારો | ચોથો એક કોડાકોડિસાગર ધર્મ પ્રવૃત્તિ, તીર્થપતી ચોવીશ તિહાં હોવે સિદ્ધિ નિવૃત્તિ શા
ઉત્સપિણિનો એક કોડાકોડિ પ્રથમ છે આરો, તીર્થપતી ચોવીશ હોવે મોક્ષ માર્ગ સુધારો / ધર્મ પ્રવૃત્ત સાર સિદ્ધિપદ એહમાં લહિયે, બાકી કોડાકોડી અઢારમાં સિદ્ધિ ન કહિયે ટો
ઉત્સપિણિને બીજે તીજે ચોથે નવિ સિદ્ધ, અવસર્પિણિને પહેલે બીજે ત્રીજે નવિ સિદ્ધ ! મૂલ છે આરા ચાર કલ્પના ખટખટ કીધા, દુષમ દુષમ વીચારિ ભેદ દોય અધિક પ્રસિદ્ધ રેલા
ધર્મવિરહનો કાલ સદા એમ વર્તે જોઈ, આદરિયે જિનધર્મ લહી અવસર દ્રઢ હોઈ || વ્યવહારે એહ ભેદ સિદ્ધ નિશ્ચયથી સકાલે, નિશે સિદ્ધિ સ્વક્ષેત્ર વ્યવહાર પરક્ષેત્રે નિહાલે II૧૦ના
| મહાવિદેહ મોજાર ઉત્ અવસર્પિણી નાંહિ, વિજય એકસેંસાઠે સદા ભવિ સિદ્ધ તાંહિ // દ્રવ્ય ક્ષેત્ર સકાલ ભાવ નિજ રમ્ય રમિયે, મનસુખ શિવશું કેલ કરી ભવવન નવિ ભમિયે ||૧૧||
ઢાલ (૨૭) સત્તાવીશમી (સિદ્ધવિચાર)
|| શ્રી સુપાર્શ્વ જિન વંદીયે ! એ દેશી II નરગતિ પણિદિ ત્રસ ભવ, સન્ની યથાખ્યાત ચરિત્ત લલના .. ખાયકસમકિતમાં લહે, સિદ્ધ જિન જગ મિત્ત લલના //
શિવરમણી રંગે રમો /૧
૭૧
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
આખર અણાહારીપણું, કેવલદર્શન નાણ લલના // એ નવ માર્ગણામાં લહે, શેષ નહીં નિરવાણ લલના / શિવ૦ /રા દ્રવ્યથી સિદ્ધ અનંત છે, લોક અસંખ્યમે ભાગ લલના // એક જીવ વા સર્વને, લોકાંત સ્થિતિનો લાગ લલના / શિવ૦ ફી ક્ષેત્ર પ્રદેશથી ફરસના, અધિકી જાણો સાર લલના // એક સિદ્ધ આશ્રિત કાલ છે, સાદિઅનંત અપાર લલના // શિવ૦ ૪ll સર્વે સિદ્ધ પહુચ્ચથી, કાલ અનાદિ અનંત લલના // સિદ્ધપણાથી નવિ પડે, તેથી ન અંતર હુંત લલના // શિવ૦ //પા સર્વ સંસારી જીવથી, સિદ્ધ અનંતમે ભાગ લલના . ખાયક પરિણામી ભાવમાં, જીવપણું ગત રાગ લલના // શિવ૦ Iી થોડા કૃત્રિમ નપુંસક, સંખ્યગુણી સ્ત્રી સિદ્ધ લલના ! તેહથી સંખ્યગુણ સદા, પૂરૂષ હોયે સિદ્ધ લલના | શિવ૦ IIણા. સિદ્ધ જિનપદ પામી, તે જિનસિદ્ધ કહાય લલના // સિધ્યા પુંડરિક આદિ જે, અજિનસિદ્ધ સુખ પાય લલના / શિવ૦ ૮. ગણધર આદિ સિદ્ધિયા, તીર્થસિદ્ધ કહ્યા તેહ લલના છે. મરુદેવાદિક જાણીએ, અતિથ્થસિદ્ધ છે એહ લલના // શિવ૦ || ગૃહિલિંગે ભરતાદિ સિદ્ધિયા, વલ્કલચિરિય પરલીંગ લલના // સાધુ સકલ જે સિદ્ધિયા, જાણો તેહ સ્વલીંગ લલના ૧૦ની ચંદનાદિ સ્ત્રી સિદ્ધિયા, ગૌતમ આદિ પુલિંગ લલના || ગાંગેય આદિ સિદ્ધિયા, કૃત્રિમ નપુંસક લિંગ લલના / શિવ૦ /૧ના કરકંડુ નમિ દુમુહ આદિ, પ્રત્યેકબુદ્ધ સિદ્ધ જાણ લલના // કારણથી પ્રતિબૂઝીઆ, શાત્રે એમ વખાણ લલના || શિવ૦ ૧૨ સ્વયંબુધ કપિલાદિક, સિદ્ધયા જીવ અનેક લલના | બુદ્ધબોતિ ગુરુ બોધથી, સિદ્ધયા રાખિ વિવેક લલના II શિવ૦ ૧૩. એક સમય એક સિદ્ધિયા, વીરજિન આદિ અનેક લલના // એક સમય બહુ સિદ્ધિયા, રિષભાદિ સુવિવેક લલના II શિવ૦ ૧૪
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમું ગુણઠાણું નવિ લહ્યું, નપુંસક ને નર નાર લલના છે. લિંગ તીન એ ત્યાં લગે, આગે ન લિંગ વિચાર લલના / શિવ૦ /૧પો. પૂર્વપડુચ્ચ તિન લિંગ છે, નવમે છેદે લિંગ લલના એ ત્રણ લિંગ રહિત થયા, સિદ્ધયા કહિએ અલિંગ લલના ૧પણી લિંગ ભેદ એ દ્રવ્યથી, ભાવથકી જિનલિંગ લલના / સિદ્ધ જીવ અનંત એ, નવિ તિહાં લિંગને શીંગ લલના / શિવ૦ ૧૭. સુત તત્ત સાર વિચાર એ, સદ્હશે નર નાર લલના / અદ્ધ પુદ્ગલ માંહી તે, લહેશે ભવદધિ પાર લલના |શિવ૦ ૧૮ નિજ પર તત્ત્વ વિચારતાં, જાય વિભાવ બલાય લલના છે. મનસુખ શિવસંગે રહે, સાદિ અનંત સદાય લલના // શિવ૦ ૧૯મી
ઢાલ (૨૮) અઠાવીશમી (ઉત્તમપુરુષવિચાર) || એસો કર્મ અતુલ બલવાન જગતકું પડ રહ્યો છે એ દેશી II ઐસે ધીર વીર ગંભીર પરમપદ સિદ્ધ કિયા, લહી આતમ તત્ત્વ અબાધ મોહમલ ચૂર દિયા || એ આંકણી // ભરતચક્રિ ખટખંડનો, રાજ ભોગ સુવિશાલ છે. ભોગી ભાવી ખીણ એકમાં, અનિત્ય અશુચિ ગુણમાલ છે.
શ્રેણિ આરૂઢ ભયા એસ . લહિ કેવલ બહુ તારિયા, લખ પૂરવ લગે ક્ષેમ ! લહિ નિરવાણ સુખ શાશ્વતો, સાદિ અનંત થિર એમ ||
સ્વગુણરસ લીન રહ્યા // એસેવ રા. રિખવપ્રભુની નંદની, બાહ્મી સુંદરી દોય / તપ ચરણ દ્રઢ આદરી, શિવપદ લહિ સુખિ હોય છે
વિમલ સુખ ભોગી રહ્યા છે એસેo all રિખવાદિક ચોવિશ જિના, રાજ સુભોગ ઉદાર || ભોગી ચરણ ગ્રહી લહ્યું, કેવલજ્ઞાન શ્રીકાર / પરમપદ સિદ્ધ કિયા |
એસે૦ //૪
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
તીરથ થાપી તારિયા, ગણધર મુની અનેક II
ચવિધ સંઘ ચલાવિયો, દાખી સ્વપર વિવેક ॥ પરમપદ સિદ્ધ કિયા ॥
એસેટ ॥૫॥
વિચરી દેશ વિદેશણાં, તાર્યા બહુ નરનાર ॥ ધન્ય વાણી જિનવરતણી, ભવિ શિવસુખ આધાર | પરમ૦ ॥
અન્યત્વ ભાવના ભાવતાં, મરુદેવા હુઆ સિદ્ધ ॥ નિરમલ નિજ નવનિધિ લહી, વિલસે અનંતી રિદ્ધ ।। પરમ૦ ॥
એસે ॥૬॥
એસેટ III
અયોધ્યા નગરે હુઆ, ચક્રી સગર નામ II અજિત જિનેશ્વર સમયમાં, રાજભોગ સુખઠામ ।। પરમ૦ ॥
એસે૦ ॥૮॥
પુત્ર મરણ સુણી ઉપન્યો, અતિ સંવેગ વિરાગ ॥ અજિતનાથ સમીપે ગ્રહ્યું, ચરણ શરણ વડભાગ | પરમO II
એસેટ ।।
મમતા ત્યાગી મૂલગી, છેઘો મોહ ગણંદ ॥ આઠ કર્મદલ ક્ષય કરી, પામ્યા પરમાનંદ ॥ પરમ૦ । એસે૦ ॥૧૦॥ સાવથી નગરી ધણી, ચક્રી મઘવા નામ |
રમણી દેહ અનિત્ય લખી, લીનો સ્વગુણ વિરામ || પરમO II
એસેટ ॥૧૧॥
ચરણ રમણ દ્રઢ આદરી, પામ્યો ત્રીજું સર્ગ II નરભવ લહિ શુદ્ધ ચરણથી, લહેશે પદ અપવર્ગ ।। પરમ૦ ॥
એસે૦ ।૧૨।
હસ્તિનાગપુર ઉપન્યા, ચક્રી સનતકુમાર ॥
ઇંદ્રે રૂપ વખાણિયું, જેનો અતુલ અપાર ।। પરમ૦ II એસે૦ ॥૧૩॥ અણસદહતો દેવ તિહાં, આવી નિરખ્યું રૂપ ॥
કોડાદિક અંતર લખી, ચેતાવ્યો તેણે ભૂપ ॥ પરમ૦ II એસે૦ ॥૧૪॥
૭૪
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંવેગ રંગ નરનાહને, વલિ ઉપન્યો વૈરાગ ॥
રંગે ચારિત્ર આદર્યું, તન મમતા કરિ ત્યાગ | પરમ૦ || એસે૦ ॥૧૫॥ તપ તપતાં લબ્ધિ ઘણી, ઉપની મુનિને તામ ||
ઇંદ્રે ધૈર્ય વખાણિયું, આવ્યો દેવ તેણે ઠામ ।। પરમ૦ II એસેટ ॥૧૬॥ કરું પરિક્ષા એહની, ઇમ ચિંતી મન માંહ્ય ॥
વૈધ વૈદ્ય પોકારતો, આવ્યો મુનિ છે જ્યાંય ॥ ૫રમ૦ II એસે૦ ॥૧૭॥ મુનિ કહે રોગિ તન મુજ નહીં, પણ છે રોગ વિભાવ ।। તેહ મિટાવા શક્તિ તુજ, દિશે ન ઈસ્યો પ્રભાવ ॥ પરમ૦ ॥
એસે૦ ॥૧૮॥
ઇમ કહિ થુંકથી આંગલી, કિર ચોપડી કોઇ અંગ ।। કોડ વરણ મટિને હુવો, નિરમલ કંચન રંગ | પરમO II એસે૦ ॥૧૯॥ સ્પૃહા નહીં જસ દેહની, અવર સ્પૃહા નહિ તાસ II
ધૈર્યવંત મુનિ ધન્ય તે, વરતે જ્ઞાન વિલાસ | પરમ૦ II એસે૦ ૫૨૦ા ધૈર્યવંત દેખી મુની, અતિ વિસ્મિત હુઓ દેવ ।।
વંદ નમી મુનિરાજને, દેવ ગયો તતખેવ ।। પરમ૦ II એસે૦ ॥૨૧॥ ચરણ ૨મણ તપસ્યા કરીને, વિચરે આતમ ભાવ
અંતે સંલેખન કરી, આયુ માસ રહ્યું જાવ II ૫૨મ૦ એસે ॥૨૨॥ સનતકુમારમાં ઉપન્યો, વિલસે દિવ્ય સુભોગ |
મહાવિદેહે સિદ્ધશે, ધારી સંયમ યોગ ।। પરમ૦ ૫ એસે૦ ॥૨૩॥ શાન્તિ કુંથુ અર ચક્રિએ, ત્યાગિ સકલ ભવભોગ ।। ૫૨પરિણતિ મમતા તજી, લીના નિજ ગુણ ભોગ ।। પરમ૦ ॥
એસે૦ ॥૨૪॥
મહાપદ્મચિક્ર નવમ હુઓ, લહિ સંવેગ વિરાગ ॥ સંજમ સાધિ સુગતિ લહી, આણ્યો ભવજલ થાગ | પરમ૦ II
ચક્રિહરિષેણ કાંપિલપુરે, પુરવ પુણ્ય રિદ્ધિ ભોગ ।। પામ્યો વિલસે સુખ ઘણું, એક દિન હુઓ ઉપયોગ ॥
૭૫
એસે૦ ॥૨૫॥
પરમO I એસે૦ ॥૨૬॥
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ સંસાર અસાર છે, અનિત્ય સર્જન રિદ્ધિ સર્વ II અશુચિ ભરી એહ દેહનો, કહો કીમ કીજે ગર્વ | પરમ0 |
એસે) રિશી. રંગે સંવેગે વધ્યો, લીવું ચરણ ઉદાર ! કેવલ લહિ મુક્તિ વરી, પામ્યો ભવદધિ પાર // પરમ૦ | એસે ૨૮. રાજગૃહીમાં ઉપન્યો, જયચક્રી ગુણવંત . તૃપ્તિ ન દેખી ભોગથી, ચેત્યો તેહ મહંત // પરમ0 | એસેરા. લહિ સમકિત સંજમ ગ્રહ્યું, ધીર વીર ગંભીર // આઠ કરમ મલ ક્ષય કરી, પામ્યો ભવજલ તીર // પરમ0 |
એસે૩ી . અષ્ટમ સુભમચક્રી થયો, કરિ અતિ રાજયનો લોભ | સિંધુ ડુબી ગયો સાતમી, નરક જિહાં દુઃખ ક્ષોભ // પરમ૦ //
એસે) ૩૧. દ્વાદશમ ચક્રી હુઓ, બ્રહ્મદત્ત જસ નામ || ભોગાતુરતા વશ પડ્યો, ચિત્ત ન આવ્યું ઠામ // પરમ૦ ને એસેતુ || ૩રા પૂર્વ મિત્ર મુનિ ઉપદિશ્યો, પણ નવિ બૂઝયો લેશ .. પહોંચ્યો સાતમી નરકમાં, ભોગે વિવિધ કલેશ / પરમ૦ ||
એસે૦ ૩૩ ગણધર વીર નિણંદના, વેદ વાદી અગીઆર // માન ઠેલી મદ મહેલિને, આપ હુઆ અણગાર // પરમ૦ ||
એસે૦ ૩૪ વલિ પુંડરિકાદિક મલી, ચૌદશે બાવન ધાર છે. શ્રી જિનશાસન પ્રેરતા, કરતા બહુ ઉપકાર ! પરમ0 / એસે) ૩પા ચોવિશ જિનના એ સવે, સિદ્ધયા પ્રાક્રમ ફોર || સાદિઅનંત સુખ લહ્યું, મનસુખ શાશ્વત ઠોર // પરમ // એસે૦ ૩૬ll
૭૬
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
// ઢાલ (૨૯) ઓગણત્રીશમી (મહામુનિવિચાર)
|| કરાકન દરાખનરો ભાવે કરાકની એ રાગ / મોહમલ ખાયક કરિ ઝટકો રે / મોહO | અષ્ટ કર્મ દલ ફોજ ધ્યાન થિર રાખીને પટકો // એ આંકણી /. ચંપા નયર સોહામણું જીહો, શ્રેણિકરાય સુજાણ / ધારણી દેવી તસ ઘરે જીહો, શીલરૂપ ગુણખાણ / મોહ૦ ના તસ કૂખે અતિ પુણ્યથી જીહો, ઉપન્યો મેઘકુમાર || જોબન વય પામી કરિ જીહો વિલસે ભોગ ઉદાર મોહ) //રા. વીરજિણંદ સમોસર્યા જીહો, ગુણશિલ ચૈત્ય મોજાર // ચોત્રીશ અતિશય દીપતા જીહો, જગતજંતુ હિતકાર / મોહ૦ ૩. દેશના સુણવા આવિયો જીહો, મેઘકમર તેણિવાર .. વદ્ધમાન જિન ઉપદિશે જીહો, સુત ચરણ જગસાર મોહ૦ ll૪ો. પંચાગ્નવ કરી જીવને જીહો, બંધે અડવિધ કર્મ | ચઉગતિ ભવનંતારમાં જીહો, દુઃખ સહે વિણધર્મ / મોહ૦ પા તજિ આસ્રવ સંવર રહે જીહો, સેવે કારણ તીન || સમ્યફદરશન જ્ઞાનને જીહો, ચરણ શુદ્ધાત્મ અભિન્ન | મોહO |દી એ ત્રણ કારણ સેવતો જીહો, લહે જીવ નિરવાણ . તે માટે નરભવ લહી જીહો, શ્રોતા થાઓ સુજાણ / મોહollણી ઈમ નિસુણી પ્રભુ દેશના જીડો, ચેત્યો મેઘકુમાર || અનુજ્ઞા માત પિતા તણી જીહો, લેંઈ લીયો સંયમ ભાર // મોહO ૮ સંથારે સૂતે થકે જીહો, મુનિ પગ ફરસનું દુઃખ / માની મનમાં ચિંતવે જીહો, મહેલ સમો કિહાં સુખ / મોહ૦ || ૯ | પૂછી વીર નિણંદને જીહો, જાઇશ ઘર પરભાત // નિજ ઘરમાં રહેતાં થકાં જીહો, હોય નહીં ઉપઘાત / મોહO I૧૦ના સૂરજ ઊગે આવીને જીહો, વીરજિનને કહે એમ છે. જો મુજને અનુજ્ઞા દીયો જીહો, તો ઘર જાઊં ક્ષેમ | મોહ૦ ૧૧
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીર કહે મેઘા સુણો જીહો, પૂર્વે તું ગજ એક |
દાવાનલ વનમાં લગ્યો જીહો, દુખિયા જીવ અનેક ॥ મોહ૦ ૧૨॥ પગ ઉપાડ ખણતાં થકાં જીહો, સસલો આવ્યો એક II
તુજ પગ સ્થાને તે રહ્યો જીહો, દયા રાખિ તેં વિવેક | મોહ૦ | ૧૩ ત્રણ દિનમાં દવ ઉપશમ્યો જીહો, ગયો સસલો નિજ થાન ॥
પણ તુજ પગ અટકી રહ્યો જીહો, પામ્યો દુઃખ અમાન ॥ મોહ૦ ॥૧૪॥ એમ કેઇ તીરગ ભવિષે જીહો, રાખિ દયા તેં ધી II
સાધુ ચરણથી ઘૂમણો જીહો, કેમ હુઓ તું અધીર | મોહ૦ ॥૧૫॥ એમ જિન વચન સુણી લહ્યો જીહો, અતિ દ્રઢ ચિત્ત સંવેગ II ચરણે થિર પરિણતિ કરી જીહો, રાખ્યો એક વિવેક II મોહ૦ ॥૧૬॥ ગુણરત્નસંવત્સર આદરી હો, સંલેખન એક માસ ॥
પૂર્ણાયુ કરિ ઊપન્યો જીહો, વિજયવિમાને ખાસ | મોહ૦ ||૧૭|| બત્રીશ સાગર આયુમાં જીહો, દિવ્ય ભોગ સુવિલાસ II વિલસી પૂરણ આઉખે જીહો, મહાવિદેહ નર વાસ । મોહ૦ ॥૧૮॥ ચરણ લહી તિહા સિદ્ધશે જીહો, મેઘકુમરનો જીવ ॥
આઠ કર્મમલ ક્ષય કરી જીહો, લહેશે શાશ્વત શીવ | મોહ૦ ॥૧૯॥ આઠ વરસ વયમાં લિયો જીહો, અતિમુક્તે સંજમ ભાર ॥
પત્ર નાવ કરિ નદી વિષે જીહો, ખેલે બાલ અણગાર | મોહ૦ ॥૨૦॥ થિવિરે રમતો દેખિયો જીહો કહ્યું વીજિનને એમ ॥
શિષ્ય તુમારો સિદ્ધશે જીહો, અથવા હોશે કેમ ॥ મોહ૦ ।।૨૧।
વીર પ્રભુ કહે સિદ્ધશે જીહો, ચરમશરિરી એહ ||
એહને તુમ કાંઇ મત કહો હો, છે એહ ગુણનો ગેહ || મોહ૦ ॥૨૨॥ એક દિન વીર જિનેશ્વરુ જીહો, અતિમુક્તને કહે એમ
સંજમ ધારી તું થયો જીહો, દયા ન રાખે કેમ | મોહ૦ ॥૨૩॥ વચન સુણી શ્રી વીરનાં જીહો, પ્રતિક્રમતાં બહુ દોષ શુક્લધ્યાન કેવલ લહ્યું જીહો, ચાર અનંતાં પોષ | મોહ૦ ॥૨૪॥
૭૮
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
છેદી આઠે કર્મને જીહો, પામ્યો પદ નિરવાણ | મનસુખ સમભાવે લહે જીહો, શાશ્વત સુખ અમાન ||
મોહ) //રપી. | ઢાલ (૩૦) ત્રીશમી . (મોક્ષગામીવિચાર) કરકંડુ નમિરાજજી રે, નિગ્નઈ દુમુહ નરિંદ II કારણથી પ્રતિબૂઝિયા રે, ધાર્યું ચરણાનંદ | નિજ ગુણ રંગ લાગ્યો રંગ લાગ્યો ચોલ મજીઠ, ચરણે રંગ લાગ્યો .
એ આંકણી કેવલ લહિ સિદ્ધિ વર્યા રે, એમ કઈ પ્રત્યેકબુદ્ધ | વીરજ ફોરી સિદ્ધિયા રે, જગત જંતુ અવિરુદ્ધ નિજ0 રા. નમિરાજા વિદેહનો રે, કરકંડુ દેશ કલિંગ .. દુમુહ દેશ પંચાલનો રે, નિમ્નઈ ગંધારી ઢીંગ | નિજ0 Iી દધિવાહન રાજા સુતા રે, ચંદનબાલા નામ // બ્રહ્મચારી બાલકપણે રે, ગ્રહિ ચારિત્ર વિરામ // નિજ૦ ૪ો. ગુણી બહુ અજાણી રે, બહુ ભવિને આધાર // સંજમ સાધિ સિદ્ધિયાં રે, પામ્યાં ભવજલ પાર // નિજ0 પી રહેમી પ્રતિબૂઝિઓ રે, રાજુલ ચરણ મહંત || ધીર વીર પ્રાક્રમ કરી રે, આણ્યો ભવધિ અંત ! નિજ0 Ill રહેનેમી સિદ્ધિ વર્યા રે, તે રાજુલ ઉપકાર છે. રાજુલ વચને થિર થઈ રે, સાધ્યું સંજમ સાર | નિ શા. સિદ્ધયા ઉદાયન રુષી રે, તપ તપિ નિજ ગુણ લીન // અનુભવ રસ આસ્વાદમાં રે, અષ્ટ કર્મ કરિ ખીણ | નિજ૦ | દશ શ્રાવક શ્રી વીરના રે, આણંદાદિક ધીર | પરિસહ તાપે નવિ ચલ્યા રે, ધરિ વ્રત ગુણ ગંભીર /નિજO III સોહમ કલ્પે ઊપન્યા રે, વલિ લહેશે તે સિદ્ધ II એમ જે વ્રત દ્રઢ પાલશે રે, તે પામે નવનિદ્ધ II નિજ) ૧૦ના
૭૯
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુત્તર વાસી દશ હુવા રે, શ્રી જિન ધર્મ પસાય // વ્રત ધારી દશ સિદ્ધિયા રે, વીરજ ફોરી અમાય છે નિજ૦ ||૧૧|| એમ અનેક સિદ્ધિ વર્યા રે, પુરુષ પરાક્રમ કીધ // તજિ પ્રમાદ વ્રત આદરે રે, તે પામે નિજ રિદ્ધ. નિજ૦ ૧રા સિદ્ધયા સિદ્ધ સિદ્ધશે રે, સમગુણ સેવે જેહ છે. પરમજ્ઞાન મનસુખ લહી રે, શિવ સંગે રહે તેહ છે.
નિજગુણ રંગ લાગ્યો. ૧૩ી.
|| કલશ છે. ગાયો ગાયો રે મેં તત્ત્વ સુધારસ ગાયો // નિજપર તત્ત્વ લહ્યું જેણે જગમાં, ચરણ લહી શિવ પાયો // પરમાનંદ વિલાસ પ્રગટ કરિ, પૂરણ બ્રહ્મ સમાયો રે તત્ત્વ) I/૧ દાહોદ” શ્રાવણ શુક્લ દશમિ દિન, આનંદ હરખ વધાયો છે. કપૂરાં બાઈ” આગ્રહથી, એ અધિકાર બનાયો રે I રા. લીપી મદદ કરી “શાહ ગીરધર,” નિજપર હેતુ ઉપાયો | સંઘ સકલ મંગલ શિવ કારણ, ભણજો ગુણજો સદાયો રે ! મેં૦ ૩ જબલગ સિદ્ધ સમાધિ વિલસે, તબલગ રહો એ ગ્રંથો છે. ભવિજન તત્ત્વ અભ્યાસ કરીને, વર્નો વર શિવ પંથો રે // મેં૦ ૪l ઓગણીશ પાંસઠ બુદ્ધ બુદ્ધિ લખિ, શિવમગ પ્રેરણ કાજે . મનસુખ સમભાવે શિવ સંગે, વિલસે સદા શિવરાજે રે ! મેં પા.
| સંપૂર્ણ | શ્રીરતું
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાપ્તિસ્થાન : શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટ, ચંદ્રકાન્ત એસ. સંઘવી
૬-બી, અશોકા કોમ્પલેક્ષ, જનતા હૉસ્પિટલ પાસે, પાટણ, (ઉ.ગુ.)
મો. ૯૯૦૯૪૬૮૫૭૨
અક્ષયભાઈ શાહ ૫૦૬, પદ્મ એપાર્ટ. જૈન મંદિર કે સામને, સર્વોદયનગર, મુલુંડ (પ.) મુંબઈ.
મો. ૯૫૯૪પપપપ૦૫ Email:jinshasan 108@gmail.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ અહો સુકૃતમ્ શ્રી રતનપર શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ રતનપર - સુરેન્દ્રનગર પ્રેરણા - મુનિરાજ શ્રીહર્ષપ્રેમવિજયજી જ્ઞાનનિધિ-સદ્વ્યય બદલ શ્રીસંઘ તથા ટ્રસ્ટીઓની ભૂરિ ભૂરિ અનુમોદના