Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ સુબોધ રારકુ0 s]] ]] ]] ]] ભાગ- (પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠા અને દશમા ગણના ધાતુઓના રૂપાયાનો) વો છે. - પ્રેરક : વૈરાગ્ય વારિધિ પ.પૂઆ. શ્રીકુલચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. સુબોધ આહીyક 8 શીશા જૈન
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ જ્ઞાની લાભ લેનાર સંચ શ્રી લીલાડુવારી લ્હી-છૂકછૂક ના ત્રણ, સહર વી, શરી (ઈસ્ટ), મુંબઈkGE કોલડુંગરી મંsણ છે | સ્વામી 'સુવ્રત ર ' મંsણ શ્રી મુસિણું" આયડ તીર્થોદ્ધારક, વૈરાગ્ય વારિધિ પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીકુલચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા ના શિષ્યરત્ન પ.પૂ. મુનિરાજ શ્રીરશ્મિરાજ વિજયજી મહારાજના શિષ્યરત્ન પ.પૂ. મુનિરાજ શ્રીઅમરચન્દ્ર વિજયજી મહારાજ તથા પ.પૂ.આ.પ્રેમ- ચશો- ભુવનભાનુ-જયઘોષ- રાજેન્દ્રસૂરિજીના આજ્ઞાવર્તિ પૂ. પ્રવતિની સા. શ્રીરોહિતાશ્રીજીના શિષ્યા પૂ. સા. શ્રીનિર્મલગુણાશ્રીજી ના શિષ્યા પૂ. સા. શ્રીવિપુલગુણાશ્રીજી મ.સા. આદિની નિશ્રામાં સંવત ૨૦૬૦ના શ્રી કોલડુંગરી જૈન સંઘ _ મળે ઉલ્લાસપૂર્વક થયેલ પર્યુષણ મહાપર્વની મંગલ આરાધના નિમિત્તે જ્ઞાનદ્રવ્યથી આ પુસ્તકનો લાભ લીધેલ છે. ખૂબ ખૂબ અનુમોદના. દે dવટી !!!s
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 થી (પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠા અને દશમા ગણના ધાતુઓના રૂપાખ્યાનો) ભાગ - 1 પ્રેરક સિદ્ધાન્ત મહોદધિ, કર્મ સાહિત્ય નિષ્ણાત * સ્વ.વ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી પ્રેમસૂરીશ્વરજી મ.સા. ના અંતિમ શિષ્યરત્ન વૈરાગ્ય વારિધિ,ગુરૂદેવ પ.પૂ. આચાર્યદેવશ્રી ફુલણજરીશ્વરજી મ.સા. - તથા વાત્સલ્ય વારિધિ PM, યૂ. મુનિરાજ શ્રી રશ્મિરાજવિજયજી મ.સા. સુબોધ આલેખક રાજેશ જૈન આ
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ પ્રાપ્તિસ્થાન | ધોળકા | | ઊંઝા- પ્રકાશાક મુંબઈ દિવ્ય દર્શન કાર્યાલય તવમયી પ્રકાશન શ્રી કોલડુંગરી જેન એ., કલિકુંડ સોસાયટી, મલપુર રાજેશ જેના મુનિસુવ્રત છાયા બીલ્ડીંગ, સાગલી ચાર રસ્તા, ધોળકા- 384100. 10, દિવ્ય કોલોની, શાંતિનગર બેંકની ઉપર, સાહાર રોડ, કોલગરી, અંધેરી (ઈ), મુંબઈ સોસા. પાસે, ઊંઝા- ૩૮૪૧૦૦જી. અમદાવાદ ફોનઃ (021) 225482, 225981 જી. મહેસાણા ફોન :- (02000) ફોનઃ ભગવાનજી ભાઈ (R) (022) 283206, (R) 254598, (M) 9421 0108 (M) 98200 8155 નક્ષ-૧૦૦૦ આવૃતિ• પ્રથમ વિ.સં.૨૦૫૯, ઈ.સ. 2074 મલ્ય- 15/ સૂચના :- આ પુસ્તક જ્ઞાનનિધિમાંથી છપાયેલ હોવાથી કોઈ પણ ગૃહસ્થે માલિકી કરવી નહી. (ગૃહરથને અભ્યાસાર્થે પુસ્તકની આવશયકતા હોય તો લખેલી કિંમત જ્ઞાનખાતામાં જમા કરાવવી) * મુદ્રકRaj Arts રાજેશ જેના ઊંઝા, જી. મહેસાણા (ઉ.ગુજ.) ફોન :- (R) (02767) 254578, (M) 94261 76 178
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ અનુક્રમણિકા (વિસ્તારથી) વિગત પૃષ્ઠ વિગત (પ્રકરણ-૧) ની - લઈ જવું પ્રથમ વિભાગના 4 ગણના ધાતુઓના 1-2 | [ જિલ્] -પીવું રૂપાખ્યાન માટેના પ્રત્યય પૂર -તૃપ્ત થવું વિકરણ પ્રત્યય પુષ્પ - બોધ થવો, જાણવું (પ્રકરણ-૨) પૂ -હોવું, થવું રૂપાખ્યાત વિરમ્ -વિરામ પામવો પૌપદ- કર્તરિ પ્રયોગ ઉ૬ વરસવું, વરસાદ થવો. પહેલો ગણ રાં - પ્રશંસા કરવી T[ J જવું નિ+સાંનિષી]- બેસવું - ગાવું 8 - હરણ કરવું, ચોરી કરવી નિ- જીતવું છે : બોલાવવું નિમ્ - જમવું, ખાવું બીજી ગણા નીવું - જીવવું મ - છે, હોવું, થવું તેન્ - તીક્ષ્ણ કરવું - ખાવું 1 - તરવું ચોથો ગણ. ટુ ઝરવું, ટપકવું અ - ફેંકવું ઘાવું - દોડવું W w ovu
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 19 અનુક્રમણિકા (વિજાથ્થી) વિગત પૃષ્ઠ વિગત મનું + 6 -શોધવું 16 | વિન્ - ચિંતન કરવું સન્ + ણ્ - સમૃદ્ધ થવું પુર - ચોરવું નૃત્ - નૃત્ય કરવું, નાચવું ત (તા) - મારવું પુણ્ - પોષણ કરવું 18 | - ફાડવું, ચીરવું માં માત્] - મદ કરવો, ગાંડા થવું ઘુ - ધારણ કરવું fશ્ન -ભેચ્યું વ - પીડવું છો ગણ પૂન્ - પૂજવું ફ]િ - ઈચ્છવું છ [ 9 ] - ખુશ કરવું 3 - વીણવું મા - શોધવું 6 - ખેડવું સમુન્નસ્ - જોવું, પરીક્ષા કરવી તુ- દુઃખ આપવું નિમણૂ [ નિપૂ] - નાશ કરવો ૩૫+શ - ઉપદેશ આપવો. છૂટું - ઝંખવું, તૃષ્ણા રાખવી કચ્છ [ 9 ]- પૂછવું સિ (શિ) - સીંચવું, છાંટવું આત્મતેપદ- કર્તરિ પ્રયોગ ત+૬ - આપવું 23 પહેલો ગણા દશમો ગણ * - જોવું સમ* [ 7 ] - સાથે જવું 23
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ પૃષ્ઠ 31 વિગત હ - ઉડવું બંન્ - નાશ થવો ત્ - દુર્ગધ આવવી મામ્ - બોલવું - ભરવું, પાલનપોષણ કરવું મુદ્દે - ખુશ થવું સન્- વંદન કરવા તું - હોવું, વર્તવું સ+કૃધુ - સમૃદ્ધ થવું, વધવું - શીખવું મ+ - આશ્રય કરવો સે - સેવા કરવી છે - બોલાવવું ચોથો ગણ પ્ર+શું - ચળકવું, પ્રકાશવું ન[ ના ]- ઉત્પન્ન થવું 3 : ઉત્પન્ન થવું અનુક્રમણિકા (વિસ્તાથી) વિગત મન - માનવું, સમજવું પુષ્પ - યુદ્ધ કરવું | મનુ - માનવું, તાબે થવું વિદ્ રહેવું છઠ્ઠો ગણ 6 - ખેડવું fક્ષ - ક્રવું મw [9]- વિદાય માંગવી [ ક ] - મરવું તમ્ - શરમાવું વિદ્ [ વિન્] મેળવવું, પામવું દશમો ગણ fમ+ - પ્રાર્થના કરવી - જાણવું, જણાવવું 7 [ સા ] - ધોવું ત - રક્ષણ કરવું 39 | તુન્ - તોલવું, જોખવું 38
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ પ૬ પ૬ 57 પ૮ અનુક્રમણિકા (વિરારથી) વિગત પૃષ્ઠ | વિગત પૃષ્ઠ તુમ્ - તૃપ્ત થવું 47. નૃત- નાચવું પપ અવસ્થી - તીરસ્કાર કરવો 48 || ઇ [વી ]- પીવું મિ -ભેદવું, ફાડવું - પાલન પોષણ કરવું, ભરવું 6 - શણગારવું યુ - બોધ પામવો મુ - શોધવું - હોવું, થવું પ૭ જm૬ - અભિવાદન કરવું,નમવું મૂળુ - શણગારવું - આચ્છાદન કરવું, ઢાંક્યું વિ -પ્રવેશ કરવો (પ્રકરણ-૪) શંર્ -પ્રશંસા કરવી કર્મણિ પ્રયોગ -સરકવું, જવું ૬ખાવું મૃ યાદ રાખવું ચ્ચે - બોલાવવું ગુરુ - ચોરવું (પ્રકરણ-૫) કિ - જીતવું પહેલાં, ચોથા, છઠ્ઠા અને દશમાં ગણના | 61- ફાડવું, ચોરવું ધાતુઓના ચાર કાળના રૂપો અને 105 ઘા- દોડવું કૃદંતોના રૂપો, ની - લઈ જવું - જવું પ૯ 54 પ૪ 55
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ -:-452 - 1 પ્રથમ વિભાગના 4 ગણના ધાતુઓના રૂપાખ્યાન માટેના પ્રત્યય પપદ આત્મપદ वर्तमान मे.व. वि . स.व. मे.व. वि . स.व. पुरुष 1 मि वस् मस् / इ वहे महे पुरुष 2 सि थस् थ / से इथे ध्वे / पुरुष 3 ति तस् अन्ति / ते . इते अन्ते હસ્તન (અનદ્યતન-અપૂર્ણ) ભૂતકાળ मे.व. द्विव. ज.व. मे.व. वि . स.व. पुरुष 1 अम् व म इ वहि महि पुरुष 2 स् तम् त थास् इथाम् ध्वम् पुरुष 3 त् ताम् अन् इताम् अन्त ल सुमो धातुपावली लास- - - - - - - - - - - - - - - - .
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ध्वम् अन्तु આજ્ઞાર્થ એ.વ, દ્વિવ. બ.વ. એ.વ. દ્વિવ, બ.વ. पुरुष 1 आनि आव आम आवहै आमहै પુરુષ 2 - તન્ત स्व इथाम् પુરુષ 3 તુ તામ્ તાનું इताम् अन्ताम् વિધ્યર્થ એ.વ. દ્વિવ. બ.વ. એ.વ. દ્વિવ. બ.વ. पुरुष 1 ईयम् ईव ईम ईय ईवहि ईमहि પુરુષ 2 ક્ તમ્ ત | ईथास् ईयाथाम् ईध्वम् પુરુષ 3 તુ ફુતામ્ : ईत ईयाताम् ईरन् તા.ક.: ઉપરોક્ત પ્રત્યયોનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ નીચે પ્રમાણે થાય છે. એ.વ. દ્વિવ. બ.વ. પુરુષ 1 અમે બે - અમે પુરુષ 2 તમે બે. પુરુષ 3 તેઓ બે તેઓ 4 2 3 સુબોધ સંરક્ત ધાતુ અપાવલી ભાગ- 1 - a. તમે E
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (વિકરણ પ્રત્યય). : 2 * પહેલા ગણના ધાતુઓને લાગતો વિકરણ પ્રત્યય * ચોથા ગણના ધાતુઓને લાગતો વિકરણ પ્રત્યયા * છઠ્ઠા ગણના ધાતુઓને લાગતો વિકરણ પ્રત્યય * દશમા ગણના ધાતુઓને લાગતો વિકરણ પ્રત્યય : : 4 મા | ગણ | 1 * ? | | 10 4 य | / 6 अ વિકરણ પ્રત્યય अ . अय નોંધઃ ધાતુઓને વિકરણ પ્રત્યય લગાડતા પૂર્વે ધાતુમાં જે ગુણવૃદ્ધિ રૂપ ક્ષર થાય છે, તે માટે “સુબોધ સંસ્કૃત માર્ગોપદેશિકા' ના પૃષ્ઠ નં. ૨નો નિયમ 3 તથા પૃષ્ઠ નં. ૨૧૮ના તમામ નિયમો કંઠસ્થ કરવા. = = = = = = = = = = = = = = = = = 4 3 : = = Pr's - -
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ રૂપાખ્યાન પરપદ- કર્તરિ પ્રયોગ પહેલો ગણ મન [ ] -- જવું હાન ભૂતકાળ गच्छामि गच्छाव: ચ્છમ: अगच्छम् अगच्छाम (હું જાઉં ) (અમે બે જઈએ છીએ) (અમે જઈએ છીએ). (હું ગયો) (અમે બે ગયા) (અમે ગયા) गच्छसि गच्छथ: गच्छथ ઝ8: अगच्छतम् अगच्छत (તું જાય છે) (તમે બે જાઓ ) (તમે જાઓ છો) (તું ગયો) (તમે બે ગચા) (તમે ગયા) છત છત: गच्छन्ति अगच्छत् अगच्छताम् अगच्छन् (તે જાય છે) (તેઓ બે જાય છે) (તેઓ જાય છે.) (તે ગયો) (તેઓ બે ગયા). (તેઓ ગયા) આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ गच्छानि गच्छाव गच्छाम गच्छेयम् गच्छेव गच्छेम (હું જાઉ) (અમે બે જઈએ) (અમે જઈએ) (મારે જવું જોઈએ) (અમારે બે એ જવું જોઈએ) (અમારે જવું જોઈએ) गच्छ गच्छतम् गच्छत गच्छेतम् गच्छेत (તુ જાચ) (તમે બે જાઓ) (તમે જાઓ) (તારે જવું જોઈએ) (તમારે બે એ જવું જોઇએ) (તમારે જવું જોઈએ) गच्छतु गच्छताम् गच्छेत् गच्छेताम् છે (તે જાય) (તેઓ બે જય) (તેઓ જય) (તે જવું જોઈએ) (તેઓ બે એ જવું જોઈએ) (તેઓએ જવું જોઈએ) : સુબોધ સંરત ધાતુ ઉપાવલી, ભાગ- 1 6 गच्छन्तु
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ गोंध: गम् [ गच्छ् ] ना ३धोनी नीये गुतीमा मनुवाद माल .तेरे धातुना ३पोमां ધાતુના અર્થ પ્રમાણે જાણવા. गै - गाj વર્તમાનકાળ હતન તકાળ गायामि गायावः गायाम: अगायम् अगायाव अगायाम गायसि गायथ: गायथ अगायः अगायतम् अगायत गायति गायत: गायन्ति अगायत् अगायताम् अगायन આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ गायानि गायाव गायाम गायेयम् गायेव गायेम गाय गायतम् गायत गाये: गायेतम् गायतु गायताम् गायन्तु / गायेत् गायेताम् गायेयुः जि - तj વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ जयामि जयावः जयाम: अजयम् अजय़ाव अजयाम जयसि जयथ: जयथ अजयः अजयतम् अजयत जयति जयत: जयन्ति अजयत् अजयताम् अजयन् - गायेत 1 - - - - - - - - - - - - - - #સુબોધ સંસ્કૃત ધાતુ પાવલી ભાગ-૧ - - - - -
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ जयानि जय जयतु जेमामि जेमसि जेमति આજ્ઞાથી વિધ્યર્થ जयाव जयाम जयेयम् जयेव जयेम जयतम् जयत जये: जयेतम् जयेत जयताम् जयन्तु जयेत् जयेताम् जयेयुः __ जिम् - मj, पाj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ जेमाव: जेमामः अजेमम् अजेमाव अजेंमाम जेमथः जेमथ अजेमः अजेमतम् अजेमत जेमतः जेमन्ति अजेमत् अजेमताम् अजेमन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ जेमाव जेमाम जेमेव जेमतम् जेमत जेमे: जेमेतम् जेमेत जेमताम् जेमन्तु / जेमेत् जेमेताम् जेमेयुः जीव् - Gaj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ जीवाव: जीवामः अजीवम् अजीवाव अजीवाम जीवथ: जीवथ अजीव: अजीवतम् अजीवत जीवत: जीवन्ति अजीवत् अजीवताम् अजीवन् जोध संत धातु पावली ला जेमेयम् जेमेम जेमानि जेम जेमतु जीवामि जीवसि जीवति - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ વિધ્યર્થ जीवेव जीवेतम् जीवेताम् जीवेम जीवेत जीवेयुः अतेजाम अतेजत तेजतः अतेजत् अतेजन् આજ્ઞાર્થ जीवानि जीवाव जीवाम जीवेयम् जीव जीवतम् जीवत जीवः जीवतु जीवताम् जीवन्तु / जीयेत् तेज् - तीक्ष। रj વર્તમાનકાળ तेजामि तेजाव: तेजामः अतेजम् तेजसि तेजथ: तेजथ अतेज: तेजति तेजन्ति આજ્ઞાર્થ तेजानि तेजाम तेजेयम् तेज तेजत तेजे: तेजतु तेजताम् .. तेजन्तु | तेजेत् तृ- तरj વર્તમાનકાળ तरामि तरावः तरामः अतरम् तरसि तरथः तरथ अतरः 'तरति तरतः तरन्ति अतरत् सुजीब संस्कृत धातुज्यावली लाग- A R E હતના ભૂતકાળ अतेजाव अतेजतम् अतेजताम् વિધ્યર્થ तेजेव तेजेतम् तेजेताम् तेजाव तेजतम् तेजेम तेजेत तेजेयुः હતન તકાળ अतराव अतरतम् अतरताम् अतराम अतरत अतरन्
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ तरेम तराणि तर तस्तु तरेव तरतम् तरतम् तरन्तु fur ftit द्रवामि द्रवसि द्रवति अद्रवत् આજ્ઞાર્ચ વિધ્યર્થ तराव तराम तरेयम् तरत तरे: तरेत तरताम् तरेत् तरेताम् तरेयुः P - , 24sj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ द्रवावः द्रवाम: अद्रवम् अद्रवाव अद्रवाम द्रवथः द्रवथ अद्रवः अद्रवतम् अद्रवत द्रवतः द्रवन्ति अद्रवताम् अद्रवन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ द्रवाव द्रवाम द्रवेव द्रवेम द्रवतम् द्रवेतम् द्रवेत द्रवताम् द्रवन्तु / द्रवेत् द्रवेताम् धाव्- Easy વર્તમાનકાળ. હસ્તન ભૂતકાળ धावाव: धावामः अधावम् अधावाव अधावाम धावथः धावथ. अधाव: अधावतम् अधावत' धावत: धावन्ति / अधावत् अधावताम् अधावन् जासंस्कृतधातुपावली द्रवेयम् द्रवाणि द्रव द्रवतु द्रवत द्रवे: द्रवेयुः 1919 धावामि धावसि धावति - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ नयत: આજ્ઞા વિધ્યર્થ धावानि धावाव धावाम धावेयम् धावेव धावेम धाव धावतम् धावत धावे: धावेतम् धावेत धावतु धावताम् धावन्तु धावेत् धावेताम् धावेयुः नी - Grj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ नयामि नयाव: नयाम: अनयम् अनयाव अनयाम नयसि नयथः नयथ अनय: अनयतम् अनयत नयति नयन्ति अनयत् अनयताम् अनयन् सातार्थ વિધ્યર્થ नयानि नयाव नयाम नयेव नयेम नय नयतम् नयत नये: नयेतम् नयेत नयतु नयताम् नयन्तु नयेत् नयेताम् नयेयुः पा [ पिब् ] - पी વર્તમાનકાળ હાસ્તન ભૂતકાળ पिबामि पिबाव: पिबाम: अपिबम् अपिबाव अपिबाम पिबसि पिबथ: पिबथ अपिब: अपिबतम् अपिबत पिबति पिबत: पिबन्ति अपिबत् अपिबताम् अपिबन् SEसुवोधत धातुइपावलीलाम नयेयम्
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ पिबानि पिब पिबेत पिबतु पिबेत् पूरामि पूरसि पूरति पूरथः આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पिबाव पिबाम पिबेयम् पिबेव पिबेम पिबतम् पिबत पिबे: पिबेतम् पिबताम् पिबन्तु पिबेताम् पिबेयुः पूर् - तृत थj વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ पूराव: पूरामः अपूरम् अपूराव अपूराम पूरथ अपूरः अपूरतम् अपूरत पूरत: पूरन्ति अपूरत् अपूरताम् अपूरन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पूराव पूराम पूरेयम् पूरतम् पूरत पूरेः पूरेतम् पूरताम् पूरन्तु पूरेत् पूरेताम् पूरेयुः बुध्- मोघ यवो,meij વર્તમાનકાળ. હતના ભૂતકાળ बोधाव: बोधामः अबोधम् अबोधाव अबोधाम बोधथ: बोधथ अबोध: अबोधतम् अबोधत बोधत: बोधन्ति ___ अबोधत् अबोधताम् अबोधन / सम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म संत धातु इपावली MIRE पूराणि पूरेव पूरेम पूरेत पूरतु बोधामि बोधसि बोधति 10
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ बोधेताम् भवसि ચાર્ય बोधानि बोधाव बोधाम बोधेयम् बोधेव बोधेम बोध बोधतम् बोधत बोधेः बोधेतम् बोधेत बोधतु बोधताम् बोधन्तु / बोधेत् बोधेयुः भू - adj, ej વર્તમાનકાળ હeતન ભૂતકાળ भवामि भवाव: भवामः अभवम् अभवाव अभवाम भक्थ: भवथ अभवः अभवतम् अभयत भवति भवत: भवन्ति अभवत् अभवताम् अभवन् આજ્ઞાર્થ લિશથ भवानि भवाव भवाम भवेयम् भवेव भवेम भव भवतम् भवत भवः भवेतम् भवतु भवताम् / भवेत् भवेताम् वि + रम् - विराम पामको વર્તમાનકાળ હસ્તન તકાળ विरमामि विरमाव: विरमामः व्यरमम् व्यरमाव व्यरमाम विरमसि विरमथ: विरमथ व्यरमः व्यरमतम् व्यरमत विरमति विरमत: विरमन्ति व्यरमत् व्यरमताम् व्यरमन् alu tirga पातु पावली ला भवेत भवन्तु भवेयुः F
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ विरमाणि विरम विरमतु वर्षामि वर्षसि वर्षति આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ विरमाव विरमाम विरमेयम् विरमेव विरमेम विरमतम् विरमत विरमेः विरमेतम विरमेत विरमताम् विरमन्तु विरमेत् विरमेताम् विरमेयुः वृष् - वरसj,वरसाद यवो વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ वर्षाव: वर्षामः अवर्षम् अवर्षाव अवर्षाम वर्षथः वर्षय अवर्षः अवर्षतम् अवर्षत वर्षतः वर्षन्ति अवर्षत् अवर्षताम् अवर्षन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ वर्षाव वर्षाम वर्षेयम् वर्षेव वर्षेम वर्षतम् वर्षत वर्षे: वर्षेतम् वर्षेत वर्षताम् वर्षन्तु वर्षेत् वर्षताम् वर्षेयुः शंस्- प्रशंसा रवी વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ शंसाव: शंसामः अशंसम् अशंसाव अशंसाम शंसथ: शंसथ अशंस: अशंसतम् अशंसत शंसत: शंसन्ति अशंसत अशंसताम् अशंसन HEREILL t u tirga धातु 3iqeii MII-I वर्षाणि वर्ष वर्षतु शंसामि शंससि शंसति
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ વિધ્યર્થ शंसेव शंसेतम् शंसेताम् शंसेम शंसेत शंसेयुः शंसतु આજ્ઞાર્થ शंसानि शंसाव शंसाम शंसेयम् शंस शंसतम् शंसत शंसे: शंसताम् शंसन्तु शंसेत् नि + सद् [ निषीद् ] - मेस વર્તમાનકાળ निषीदामि निषीदावः निषीदामः न्यषीदम् निषीदसि निषीदथः निषीदथ न्यषीद: निषीदति निषीदत: निषीदन्ति न्यषीदत આજ્ઞાર્થ निषीदानि निषीदाव निषीदाम निषीदेयम् निषीद निषीदतम् निषीदत निषीदेः निषीदतु निषीदताम् निषीदन्तु / निषीदेत् हृ-६२५ र, योरी रवी વર્તમાનકાળ) हरामि हराव: हरामः अहरम् हरसि हरथः हरथ अहर: हरति हरत: हरन्ति अहरत् सोधसंung पाली13- मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म હતના ભૂતકાળ न्यषीदाव न्यषीदाम न्यषीदतम् न्यषीदत न्यषीदताम् न्यषीदन् વિધ્યર્થ निषीदेव निषीदेम निषीदेतम् निषीदेत निषीदताम् निषीदेयुः હસ્તન ભૂતકાળ अहराव अहराम अहरतम् अहरत अहरताम् अहरन 13 - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ हरेताम् हरेयुः આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ हराणि हराव हराम हरेयम् हरेव हरेम हरतम् हरत हरे: हरेतम हरेत हरतु हरताम् हरन्तु हरेत् वे - जोलाव વર્તમાનકાળ હારતના ભૂતકાળ ह्वयामि वयाव: हरयाम: अवयम् अह्वयाव अह्वयाम ह्वयसि हवयथः ह्वयथ अह्वयः अह्वयतम् अह्वयत ह्वयति ह्वयतः ह्वयन्ति अह्वयत् अह्वयताम् अवयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ हरयानि ह्ययाव वयाम ह्वयेयम् ह्वयेव . ह्वयेम ह्वय बयतम् ह्वयत बये: ह्वयेतम् ह्वयेत ह्वयतु वयताम् वयन्तु / ह्वयेत् ह्वयेताम् ह्वयेयुः जल गया નોંધઃ “સુબોધ સંસ્કૃત માર્ગોપદેશિકા” (સંસ્કૃત પ્રથમ બુક)ના અભ્યાસમાં બીજા ગણના બે ધાતુઓનો (अस् मने अद्) उपयोगथयो छे, तेथीतना 35o ममापवामां आवे छे.जीलगाना मन्य ધાતુઓના રૂપાખ્યાનો માટે “સુબોધ સંસ્કૃત ધાતુ રૂપાવલી’નો ભાગ-૨ જુઓ. सुनो ga धातु sure III
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ स्थः હાસ્તન તાળ आस्व आस्म आस्तम् आस्त आस्ताम् आसन વિધ્યર્થ स्याव स्याम स्यातम् स्यात स्याताम् एधि अस् - छ,हो, थy વર્તમાનકાળ अस्मि स्मः आसम् असि स्थ आसी: अस्ति स्त: सन्ति आसीत् આકાઈ असानि असाव असाम स्याम् स्तम् स्त . स्याः अस्तु स्ताम् सन्तु स्यात् अद्- माj વર્તમાનકાળ अद्धः अद्मः आदम् अत्सि अत्थ: अत्थ आद: अत्ति अत्तः अदन्ति आदत આજ્ઞાર્થ अदानि अदाव अदाम अद्याम् अध्दि अत्तम् अत्त अद्या: अत्तु अत्ताम् अदन्तु अद्यात् मनोध संत धातु पाली MILI अद्मि હાન તકાળ आद्ध आध आत्तम् आत्त आत्ताम् आदन् વિધ્યર્થ अद्याव अद्याम अद्यातम् अद्यात अद्याताम् अद्युः - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ચોથો ગણ ) अस् - 3j વર્તમાનકાળ હારૂન ભૂતકાળ अस्यामि अस्याव: अस्यामः | आस्यम् आस्याव आस्याम अस्यसि अस्यथ: अस्यथ आस्यः आस्यतम् आस्यत अस्यति अस्यत: अस्यन्ति आस्यत् आस्यताम् आस्यन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अस्यानि अस्याव अस्याम अस्येयम् अस्येव अस्येम अस्य अस्यतम् अस्यत अस्यः अस्येतम् अस्येत अस्यतु अस्यताम् अस्यन्तु अस्येत् अस्येताम् अस्येयुः अनु + इष्- शोध વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ अन्विष्यामि अन्विष्याव: अन्विष्याम: अन्वैष्यम् अन्वैष्याव अन्वैष्याम अन्विष्यसि अन्विष्यथ: अन्विष्यथ अन्वैष्यः अन्वैष्यतम् अन्वैष्यत अन्विष्यति अन्विष्यत: अन्विष्यन्ति अन्वैष्यत् अन्वैष्यताम् अन्वैष्यन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अन्विष्याणि अन्विष्याव अन्विष्याम अन्विष्येयम् अन्विष्येव अन्विष्येम अन्विष्य अन्विष्यतम् अन्विष्यत / अन्विष्ये: अन्विष्येतम् अन्विष्येत मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्मो dega ung पाली CHISAR
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ अन्विष्यतु अन्विष्यताम् अन्विष्यन्तु | अन्विष्येत् अन्विष्येताम् अन्विष्येयुः सम् + ऋध्- समृद्ध थj. વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ समृध्यामि समृध्याव: समृध्यामः समाय॑म् समावि समााम समृध्यसि समृध्यथ: समृध्यथ समाऱ्या: समाय॑तम् समाऱ्यात समृध्यति समृध्यत: समृध्यन्ति समाऱ्यात् समाऱ्याताम् समाय॑न् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ समृध्यानि समृध्याव समृध्याम समृध्येयम् समृध्येव समृध्येम समृध्य समृध्यतम् समृध्यत समृध्येः समृध्येतम् समृध्येत समृध्यतु समृध्यताम् समृध्यन्तु / समृध्येत् . समृध्येताम् समृध्येयुः વર્તમાનકાળ नृत्- नृत्य रj, नायवू હસ્તન ભૂતકાળ नृत्याव: नृत्याम: अनृत्यम् अनृत्याव अनृत्याम नृत्यसि नृत्यथ: नृत्यथ अनृत्यः अनृत्यतम् अनृत्यत नृत्यति नृत्यत: नृत्यन्ति अनृत्यत् अनृत्यताम् अनृत्यन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ नृत्यानि नृत्याव नृत्याम नृत्येयम् नृत्येव नृत्येम नृत्य नृत्यतम् नृत्यत नृत्ये: नृत्येतम् नृत्येत सुबोध संस्कृत धातु पावली II- I नृत्यामि
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ नृत्यतु नोका पुष्यामि पुष्यसि पुष्यति पुष्यत: पुष्यानि पुष्येयम् पणे. पुष्यः LLLL LLE 111 11 पुष्यत पुष्येत पुष्य पुष्यतु नृत्यताम् नृत्यन्तु / नृत्येत् नृत्येताम् नृत्येयु: पुष्- पोष। रj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ पुष्याव: पुष्यामः अपुष्यम् अपुष्याव अपुष्याम पुष्यथ: पुष्यथ अपुष्य: अपुष्यतम् अपुष्यत पुष्यन्ति अपुष्यत् अपुष्यताम् अपुष्यन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पुष्याव पुष्याव पुष्येव पुष्येम पुष्यतम् पुष्येतम् पुष्यताम् पुष्यन्तु पुष्येत् पुष्येताम् पुष्येयुः मद् [ माद् ]- भइरो, iis / थj વર્તમાનકાળ હરતન ભુતકાળ माद्याव: माद्यामः अमाद्यम् अमाद्याव अमाद्याम माद्यथः माधथ अमाद्यः अमाद्यतम् अमाद्यत माद्यत: माद्यन्ति अमाद्यत् अमाद्यताम् अमाद्यन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ माद्याव माद्याम माद्येयम् माघेव माघेम माद्यतम माद्यत माये: माघेतम् माद्येत L alu rqa ki rial MIDIAL माद्यामि माद्यसि माद्यति माद्यानि माद्य -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ - माद्यतु श्लिष्यामि श्लिष्यसि श्लिष्यति श्लिष्यानि श्लिष्य श्लिष्यतु माद्यताम् माद्यन्तु / मायेत् माघेताम् माघेयुः श्लिष्- मेटj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ श्लिष्याव: श्लिष्याम: अश्लिष्यम् अश्लिष्याव अश्लिष्याम श्लिष्यथ: श्लिष्यथ अश्लिष्य: अश्लिष्यतम् अश्लिष्यत श्लिष्यतः श्लिष्यन्ति अश्लिष्यत् अश्लिष्यताम् अश्लिष्यन् | આજ્ઞાર્થ વિષ્યર્થ श्लिष्याव श्लिष्याम श्लिष्येयम् श्लिष्येव श्लिष्येम श्लिष्यतम् श्लिष्यत श्लिष्येः श्लिष्येतम् श्लिष्येत श्लिष्यताम् श्लिष्यन्तु श्लिष्येत् श्लिष्येताम् श्लिष्येयुः (7 गय इष् [ इच्छ् ]- 27j વર્તમાનકાળ હતન તકાળ इच्छावः इच्छामः ऐच्छम् ऐच्छाव ऐच्छाम इच्छथः ऐच्छ: ऐच्छतम् ऐच्छत इच्छतः ऐच्छत् ऐच्छताम् ऐच्छन् इच्छामि इच्छसि इच्छति इच्छथ इच्छन्ति - - - - - SEXोध संqधातुपावली 1-18 - - - - - - - - -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ इच्छेयम् इच्छानि इच्छ इच्छतु આજ્ઞાથ इच्छाव इच्छतम् . इच्छताम् इच्छाम इच्छत इच्छन्तु વિધ્યર્થ इच्छेव इच्छेतम् इच्छेताम् इच्छे: इच्छेम इच्छेत इच्छेयुः इच्छेत् વર્તમાનકાળ ડશ્ન - વીણવું उञ्छामि उञ्छसि उञ्छति उञ्छानि उञ्छ હસ્તન ભૂતકાળ उञ्छाव: उज्छामः औञ्छम औच्छाव औञ्छाम उज्छथः उज्छथ . औञ्छ: औञ्छतम् औञ्छत उञ्छत: उञ्छन्ति औञ्छत् औञ्छताम् औञ्छन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ उञ्छाव उज्छाम उच्छेयम् उञ्छेव उञ्छेम उञ्छतम् उञ्छत उञ्छेः उञ्छेतम उञ्छेत उञ्छताम् उज्छन्तु उच्छेत् उञ्छेताम् उञ्छेयुः कृष्- Msj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ कृषाव: कृषाम: अकृषम् अकृषाव अकृषाम कृषथः अकृषः अकृषतम् अकृषत कृषत: कषन्ति अकृषत् अकृषताम् अकृषन् मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म सुमो धातु पापली ला उञ्छतु कृषामि कृषसि कृषथ कृषति 20 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ तुदथ तुदति - આચ્ચાઈ વિથઈ कृषाणि कृषाव कृषाम कृषेयम् कृषेव कृषेम कृष कृषतम् कृषत कृषः कृषेतम् कृषेत कृषतु कृषताम् कृषन्तु कृषेत् कृषताम् कृषेयुः __ तुद्-हुम माप વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ तुदामि तुदाव: तुदामः अतुदम् अतुदाव अतुदाम तुदसि तुदथः अतुदः अतुदतम् अतुदत तुदतः तुदन्ति अतुदत् अतुदताम् अतुदन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ तुदाम तुदेयम् तुदेव तुदेम तुदतम् तुदत तुदेतम् तुदेत तुदतु तुदताम् तुदन्तु तुदेत् तुदेताम् तुदेयु: उप + दिश्- पहेश मापको વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ उपदिशामि उपदिशावः उपदिशाम: उपादिशम् उपादिशाव उपादिशाम उपदिशसि उपदिशथः उपदिशथ / उपादिश: उपादिशतम् उपादिशत उपदिशति उपदिशतः उपदिशन्ति / उपादिशत् उपादिशताम् उपादिशन् माधqa धातु पाली II- मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म तुदानि तुदाव
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ उपदिशानि उपदिश उपदिशतु पृच्छामि पृच्छसि पृच्छति पृच्छानि આજ્ઞાર્થ વિશ્ચર્ય उपदिशाव उपदिशाम उपदिशेयम् उपदिशेव उपदिशेम उपदिशतम् उपदिशत ___ उपदिशे: उपदिशेतम् उपदिशेत उपदिशताम् उपदिशन्तु | उपदिशेत् उपदिशेताम् उपदिशेयु: . प्रच्छ् [ पृच्छ् ]- पू७j વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ पृच्छाव: पृच्छामः अपृच्छम् अपृच्छाव अपृच्छाम पृच्छथ: पृच्छथ अपृच्छः अपृच्छतम् अपृच्छत पृच्छतः पृच्छन्ति अपृच्छत् अपृच्छताम् अपृच्छन् આજ્ઞા વિધ્ય पृच्छाव पृच्छाम पृच्छेयम् पृच्छेव पृच्छतम् पृच्छत पृच्छेः पृच्छेतम् पृच्छेत पृच्छताम् पृच्छन्तु पृच्छेत् पृच्छेताम् पृच्छेयुः सिच् (सिञ्च्)- सीयj, sieg વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ सिञ्चाव: सिञ्चाम: असिञ्चम् असिञ्चाव असिञ्चाम सिञ्चथः सिञ्चथ असिञ्चः असिञ्चतम् असिञ्चत सिञ्चत: सिञ्चन्ति / असिञ्चत् असिञ्चताम् असिञ्चन् मम्म म्जोध संस्कृत धातु पापली HIRE पृच्छेम पृच्छतु सिञ्चामि सिञ्चसि सिञ्चति 22
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ सिञ्चानि सिञ्चाव सिञ्चाम सिञ्चेयम् सिञ्चेव सिञ्चेम सिञ्च सिञ्चतम् सिञ्चत सिञ्चे. सिञ्चेतम् सिञ्चेत सिञ्चतु सिञ्चताम् सिञ्चन्तु सिञ्चेत् .. सिञ्चेताम् सिञ्चेयु: . अति + सृज्- आपj વર્તમાનકાળ. હતના ભૂતકાળ अतिसृजामि * अतिसृजाव: अतिसृजाम: अत्यसृजम् अत्यसृजाव अत्यसृजाम अतिसृजसि अतिसृजथ: अतिसृजथ अत्यसृज: अत्यसृजतम् अत्यसृजत अतिसृजति अतिसृजत: अतिसृजन्ति | अत्यसृजत् अत्यसृजताम् अत्यसृजन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अतिसृजानि अतिसृजाव अतिसृजाम अतिसृजेयम् अतिसृजेव अतिसृजेम अतिसृज अतिसृजतम् अतिसृजत अतिसृजे: अतिसृजेतम् अतिसृजेत अतिसृजतु अतिसृजताम् अतिसृजन्तु / अतिसृजेत् अतिसृजेताम् अतिसृजेयुः शमो गए। વર્તમાનકાળ कथयावः कथयामः कथयामि - હસ્તન ભૂતકાળ | अकथयम् अकथयाव अकथयाम HEGोध संस्कृत धातु पावलीलाम
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ कथयसि कथयथः कथयथ अकथयः अकथयतम् अकथयत कथयति कथयत: कथयन्ति अकथयत् अकथयताम् अकथयन् . આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ कथयानि कथयाव कथयाम कथयेयम् कथयेव कथयेम कथय कथयतम् कथयत कथये: कथयतम कथयेत कथयतु कथयताम् कथयन्तु कथयेत कथयेताम् कथयेयु: चिन्त- यिंग 52g વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ चिन्तयामि चिन्तयाव: चिन्तयाम: अचिन्तयम् अचिन्तयाव अचिन्तयाम चिन्तयसि चिन्तयथः चिन्तयथ अचिन्तयः अचिन्तयतम् अचिन्तयत चिन्तयति चिन्तयत: चिन्तयन्ति अचिन्तयत् अचिन्तयताम् अचिन्तयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ चिन्तयानि चिन्तयाव चिन्तयाव चिन्तयेयम् चिन्तयेव चिन्तयेम चिन्तय चिन्तयतम् चिन्तयत चिन्तये: चिन्तयेतम् चिन्तयेत चिन्तयतु चिन्तयताम् चिन्तयन्तु चिन्तयेत् चिन्तयेताम् चिन्तयेयुः वर्तमान चुर् - योर चोरयामि चोरयाव: चोरयामः હસ્તન ભૂતકાળ | अचोरयम् अचोरयाव अचोरयाम सुरोध संपतातुपावली -1 - - - - - - - - 24 - - --
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ चोरयसि चोरयति चोरयाणि चोरय अचोरयतम् अचोरयत अचोरयताम् अचोरयन् વિધ્યર્થ चोरयेव चोरयेम चोरयेतम् चोरयेत चोरयेताम् चोरयेयुः चोरयतु चोरयथ: चोरयथ अचोरयः चोरयत: चोरयन्ति अचोरयत् આજ્ઞાથી चोरयाव चोरयाम चोरयेयम् चोरयतम् चोरयत चोरयेः चोरयताम् चोरयन्तु / चोरयेत् तड् (ताड्)- भारg વર્તમાનકાળ ताडयाव: ताडयाम: अताडयम् ताडयथः ताडयथ अताडयः ताडयतः ताडयन्ति अताडयत् આજ્ઞાર્થ ताडयाव ताडयाम ताडयेयम् ताडयतम् ताडयत ताडये: ताडयताम् ताडयन्तु | ताडयेत् ताडयामि ताडयसि ताडयति હસ્તન ભૂતકાળ अताडयाव अताडयाम अताडयतम् अताडयत अताडयताम् अताडयन् વિથઈ ताडयेव ताडयेम ताडयतम् ताडयेत ताडयेताम् ताडयेयुः ताडयानि ताडय ताडयतु વર્તમાનકાળ 6 - શડવું, ચીરવું / अदारयम् दास्यामि दारयाव: दारयाम: Tu Haqa धातु पाली लाम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म ભારતના ભૂતકાળ अदारयाव अदारयाम 25
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ दारयसि दारयति दारयाणि दारय दारयतु धारयामि धारयसि धारयति दारयथः दारयथ अदारयः / अदारयतम् अदारयत दारयत: दारयन्ति अदारयत् अदारयताम् अदारयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ दारयाव दारयाम दारयेयम् दारयेव दारयेम दारयतम् दारयत दारयेः . दारयेतम् दारयेत दारयताम् दारयन्तु दारयेत दारयेताम् दारयेयुः धृ-धार। 5रवू . वर्तमान હતન હિતકાળ धारयाव: धारयामः अधारयम् अधारयाव अधारयाम धारयथः धारयथ अधारयः अधारयतम् अधारयत धारयत: धारयन्ति अधारयत् अधारयताम् अधारयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ धारयाव धारयाम धारयेयम् धारयेव . धारयेम धारयतम् धारयत धारये: ___ धारयेतम् धारयेत धारयताम् धारयन्तु धारयेत् धारयेताम् धारयेयुः पभाना पीड् - पीsj હસ્તન ભૂતકાળ पीडयाव: पीडयामः अपीडयम् अपीडयाव अपीडयाम मम्म्म्म्म्म्म्म मा संga धातु उपापली MIDI-R धारयाणि धारय धारयतु पीडयामि म 27
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ पीडयतु पूजयसि पूजयति पीडयसि पीडयथ: पीडयथ अपीडय: अपीडयतम् अपीडयत पीडयति पीडयतः पीडयन्ति अपीडयत् अपीडयताम् अपीडयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पीडयानि पीडयाव पीडयाम पीडयेयम् पीडयेव पीडयेम पीडय पीडयतम् पीडयत पीडये: पीडयेतम् पीडयेत पीडयताम् पीडयन्तु पीडयेत् पीडयेताम् पीडयेयुः पूज् - पूrg વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ पूजयामि पूजयाव: पूजयाम: अपूजयम् अपूजयाव अपूजयाम पूजयथ: पूजयथ अपूजयः अपूजयतम् अपूजयत पूजयतः अपूजयत् अपूजयताम् अपूजयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पूजयानि पूजयाव - पूजयाम पूजयेयम् पूजयेव पूजय पूजयतम् पूजयत पूजये: पूजयेतम् पूजयेत पूजयतु पूजयताम् पूजयेत् पूजयेताम् पूजयेयुः प्री [ प्रीण ] - मुश रj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ प्रीणयामि प्रीणयावः प्रीणयामः अप्रीणयम् अप्रीणयाव अप्रीणयाम सामसुतीय संस्कृत धातु ३पापली नाग-1 पूजयन्ति म मा राप्त चापागाला 1 1 - 20T
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ प्रीणयसि प्रीणयति प्रीणयानि प्रीणय प्रीणयतु मार्गयामि मार्गयसि मार्गयति प्रीणयथः प्रीणयथ अप्रीणयः अप्रीणयतम् अप्रीणयत प्रीणयत: प्रीणयन्ति अप्रीणयत् अप्रीणयताम् अप्रीणयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ प्रीणयाव प्रीणयाम प्रीणयेयम् प्रीणयेव प्रीणयेम प्रीणयतम् प्रीणयत प्रीणये: प्रीणयेतम् प्रीणयेत प्रीणयताम् प्रीणयन्तु / प्रीणयेत् प्रीणयेताम् प्रीणयेयुः मार्ग- शोध વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ मार्गयाव: मार्गयाम: अमार्गयम् अमार्गयाव अमार्गयाम मार्गयथः मार्गयथ अमार्गय: अमार्गयतम् अमार्गयत मार्गयतः मार्गयन्ति अमार्गयत् अमार्गयताम् अमार्गयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ मार्गयाव मार्गयाम मार्गयेयम् मार्गयेव मार्गयेम मार्गयतम् मार्गयत मार्गये: मार्गयतम् मार्गयेत मार्गयताम् मार्गयन्तु | मार्गयेत् मार्गयेताम् मार्गयेयु: सम् + लक्ष् - Mg, परीक्षा 5२वी અdડાકાળ હસ્તન ભૂતકાળ संलक्षयान सलक्षयामः . समलक्षयम् समलक्षयाव समलक्षयाम म +म नोध संqa धातु पाली ला मार्गयाणि मार्गय मार्गयतु संलक्षयामि + 28
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ संलक्षयसि संलक्षयथ: संलक्षयथ समलक्षयः समलक्षयतम् समलक्षयत संलक्षयति संलक्षयत: संलक्षयन्ति समलक्षयत् समलक्षयताम् समलक्षयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ संलक्षयाणि संलक्षयाव संलक्षयाम संलक्षयेयम् संलक्षयेव संलक्षयेम . संलक्षय संलक्षयतम् संलक्षयत संलक्षय: संलक्षयेतम् संलक्षयेत: संलक्षयतु संलक्षयताम् संलक्षयन्तु / संलक्षयेत् संलक्षयेताम् संलक्षयेयु: . नि + सूद् [निषूद् ]- नाश 5रव) વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ निषूदयामि निषूदयाव: निषूदयाम: न्यषूदयम् न्यषूदयांव न्यषूदयाम निषूदयसि निषूदयथ: निषूदयथ न्यषूदय: न्यषूदयतम् न्यषूदयत निषूदयति निषूदयतः निषूदयन्ति न्यषूदयत् न्यषूदयताम् न्यषूदयन् याज्ञार्थ વિધ્યર્થ नषूदयानि निषूदयाव निषूदयाम निषूदयेयम् निषूदयेव निषूदयेम निषूदयतम् निषूदयत निषूदये: निषूदयेतम् निषूदयेत नेषूदयतु निषूदयताम् निषूदयन्तु | निषूदयेत् निषूदयेताम् निषूदयेयुः स्पृह - मg, तृष्या राजवी વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ स्पृहयावः स्पृहयाम: अस्पृहयम् अस्पृहयाव अस्पृहयाम REGोध संस्कृतधातुपावली 10- 15 म्म्म्म्म्म्म म्म नेषूदय सहयामि
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ स्पृहयति स्पृहयसि स्पृहयथ: स्पृहयथ अस्पृहयः अस्पृहयतम् अस्पृहयत स्पृहयतः स्पृहयन्ति अस्पृहयत् अस्पृहयताम् अस्पृहयन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ स्पृहयाणि स्पृहयाव स्पृहयाम स्पृहयेयम् स्पृहयेव स्पृहयेम स्पृहय स्पृहयतम् स्पृहयत स्पृहये: स्पृहयेतम् स्पृहयेत स्पृहयतु स्पृहयताम् स्पृहयन्तु स्पृहयेत् . स्पृहयेताम् स्पृहयेयु: . - 52 - 3 -:આત્મને પદ- કર્તરિ પ્રયોગ पहेलो વર્તમાનકાળ ईश्- j હસ્તન ભૂતકાળ ईक्षे ईक्षावहे ईक्षामहे ऐक्षे ऐक्षावहि ऐक्षामहि ईक्षसे ईक्षेथे ईक्षध्वे ऐक्षथाः ऐक्षेथाम् ऐक्षध्वम् ईक्षते ईक्षन्ते ऐक्षत ऐक्षेताम् ऐक्षन्त આજ્ઞાર્થ " વિધ્યર્થ ईक्षावहै ईक्षामहै ईक्षेय ईक्षेवहि ईक्षेमहि ईक्षस्व ईक्षेथाम् ईक्षध्वम् ईक्षेथा: ईक्षेयाथाम् ईक्षेध्वम् ईक्षताम् ईक्षेताम् ईक्षन्ताम् | ईक्षेत ईक्षेयाताम् ईक्षेरन म 30EL Lोध संस्कृत धातु पावली ला- ईक्षेते ईक्ष
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 tl ill सम् + गम् [ गच्छ् ] - सायेrg વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ संगच्छे संगच्छावहे संगच्छामहे समगछे समगच्छावहि समगच्छामहि संगच्छसे संगच्छेथे संगच्छध्ये समगच्छेथा: समगच्छेयाथाम् समगच्छेध्वम् संगच्छते संगच्छेते संगच्छन्ते समगच्छेत समगच्छेयाताम् समगच्छेरन् આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ संगच्छे संगच्छावहै संगच्छामहै संगच्छेय संगच्छेवहि संगच्छेमहि संगच्छस्व संगच्छेथाम् संगच्छध्वम् संगच्छेथाः संगच्छेयाथाम् संगच्छेध्वम् संगच्छताम् संगच्छेताम् संगच्छन्ताम् संगच्छेत संगच्छेयाताम् संगच्छेरन् डी - Gsj વર્તમાનકાળ હાસ્તન ભૂતકાળ डीयावहे डीयामहे अडीये अडीयावहि अडीयामहि डीयसे डीयेथे डीयध्वे अडीयथा: अडीयेथाम् अडीयध्वम् डीयते डीयेते डीयन्ते अडीयत अडीयेताम् अडीयन्त - माशार्थ વિધ્યાર્થ डीयावहै. डीयामहै डीयेय डीयेवहि डीयेमहि डीयस्व डीयेथाम् डीयध्वम् डीयेथाः डीयेयाथाम् डीयेध्वम् हीयताम् डीयेताम् डीयन्ताम् डीयेत डीयेयाताम् डीयेरन् मसुदा संपत धातु पावली काम- सम्म डीये 11 s11 डीयै Tr - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - % 3D1CITI11AL
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ध्वंसे ध्वंससे ध्वंसते ध्वंस् - नाश यवो વર્તમાનકાળ. ध्वंसावहे ध्वंसामहे अध्वंसे ध्वंसेथे ध्वंसध्वे अध्वंसथा: ध्वंसेते ध्वंसन्ते अध्वंसत આજ્ઞાર્થ ध्वंसावहै ध्वंसामहै ध्वंसेय ध्वंसेथाम् ध्वंसध्वम् ध्वंसेथाः ध्वंसेताम् ध्वंसन्ताम् / ध्वंसेत હસ્તન ભૂતકાળ अध्वंसावहि अध्वंसामहि अध्वंसे अध्वंसध्वम् अध्वंसेताम् अध्वंसन्त વિધ્યર્થ ध्वंसेवहि ध्वंसेमहि ध्वंसेयाथाम् ध्वंसेध्वम् ध्वंसेयाताम् ध्वंसेरन् ध्वंसै ध्वंसस्व ध्वंसताम् पतभाना पूरा - मानवी पूयावहे पूये पूयसे पूयते पूयामहे पूयध्वे पूयेथे पूयन्ते હસ્તન ભૂતકાળ अपूये अपूयावहि अपूयामहि अपूयथाः अपूयेथाम् अपूयध्वम् अपूयत अपूयेताम् अपूयन्त વિધ્યર્થ पूयेय पूर्यवहि पूयेमहि पूयेथाः पूयेयाथाम् पूर्यध्वम् | पूयेत पूयेयाताम् पूयेरन् सुलोध संस्कृत धातु साली III पूयेते આજ્ઞાર્થ पूयावहै पूयेथाम् पूयेताम् मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म पूयस्व पूयताम् पूयामहै पूयध्वम् पूयन्ताम् 2
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ भाषे भाषसे भाष - जोj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ भाषावहे भाषामहे अभाषे __ अभाषावहि अभाषामहि भाषेथे भाषध्वे अभाषथा: अभाषेथाम् अभाषध्वम् भाषते भाषेते भाषन्ते अभाषत अभाषेताम् अभाषन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ भाषै भाषावहै भाषामहै भाषेय भाषेवहि __ भाषेहि भाषस्व भाषेथाम् भाषध्वम् भाषेथा: भाषेयाथाम् भाषेध्वम् भाषताम् भाषेताम् भाषन्ताम भाषेत भाषेयाताम् भाषेरन् भृ - (मरj, पालन पोषए। 52g વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ भरावहे भरामहे अभरावहिं अभरामहि भरेथे भरध्वे अभरथाः अभरेथाम् भरेते भरन्ते अभरत अभरेताम् अभरन्त વિધ્યર્થ भरावहै भरामहै भरेय भरेवहि भरेमहि परस्व भरेथाम् भरध्वम् भरेथाः भरेयाथाम् भरेध्वम् परताम् भरेताम् भरन्ताम् भरेत भरेयाताम् भरेरन् clu daga धातु ३पाली लाम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म अभरे भरसे अ ---- भरते આજ્ઞાર્થ
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ उप-मुश थy वर्तमान मोदे मोदसे मोदते मोदै मोदस्व मोदताम् હસ્તન ભૂતકાળ मोदावहे मोदामहे | अमोदे अमोदावहि अमोदामहि मोदेथे मोदध्ये अमोदथा: अमोदेथाम् अमोदध्वम् मोदेते मोदन्ते अमोदत अमोदेताम अमोदन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ मोदावहै मोदामहै मोदेय मोदेवहि मोदेमहि मोदेथाम् मोदध्वम् मोदेथाः मोदेयाथाम् मोदेध्वम् मोदेताम् मोदन्ताम् / मोदेत मोदेयाताम् . मोदेरन् वन्द - वहन 5रवा વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ वन्दावहे वन्दामहे अवन्दे अवन्दावहि अवन्दामहि वन्देथे वन्दध्ये अवन्दथा: अवन्देथाम् अवन्दध्वम् वन्देते वन्दन्ते अवन्दत अवन्देताम् अवन्दन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ वन्दावहै वन्दामहै वन्देय वन्देवहि वन्देमहि वन्दध्वम् वन्देथा: वन्दन्ताम् वन्देत वन्देयाताम् वन्देरन् मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म सुमोध संस्कृत धातु पावली HI वन्दे वन्दसे वन्दते बन्दथाम् वन्दस्व तन्दताम् 34
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ वर्तसे वर्तध्वे वर्तते वते वर्तेथाम् वर्तेताम् वृत् - 8oj, वर्त વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ वर्तावहे वर्तामहे | अवर्ते अवर्तावहि अवर्तामहि वर्तेथे अवर्तथाः अवर्तेथाम् अवर्तध्वम् वर्तेते वर्तन्ते अवर्तत अवर्तेताम् अवर्तन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ वर्तावहै वर्तामहै वर्तेय वर्तेवहि वर्तेमहि वर्तस्व वर्तध्वम् वर्तेथाः वर्तेयाथाम् वर्तेध्वम् वर्तताम् वर्तन्ताम् वर्तेत वर्तेयाताम् वर्तेरन् सम् + वृध् - समृद्ध यj, वधj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ संवर्धे संवर्धावहे संवर्धामहे समवर्धे समवर्धावहि समवर्धामहि संवर्धसे संवर्धेथे संवर्धध्वे समवर्धथा: समदर्धेथाम् समवर्धध्वम् संवर्धते मंवर्धते संवर्धन्ते समवर्धत समवर्धेताम् समवर्धन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ संवर्धे संवर्धावहै संवर्धामहै संवर्धय संवर्धेवहि संवर्धेमहि संवर्धस्व संवर्धेथाम् संवर्धध्वम् संवर्धथा: संवर्धेयाथाम् संवर्धध्वम् संवर्धताम् संवर्धेताम् संवर्धन्ताम् संवर्धेत संवर्धयाताम् संवधेरन् सुठोध संस्कृत धातु ३पापली लास- मम्म्म्म्म्म्म्म्म 35 --- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ शिक्षे शिक्षसे शिक्षते शिक्षै शिक्षस्व शिक्षताम् शिक्ष् - शील વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ शिक्षावहे शिक्षामहे अशिक्षे अशिक्षावहि अशिक्षामहि शिक्षेथे शिक्षध्वे अशिक्षथा: अशिक्षेथाम् अशिक्षध्वम् शिक्षेते शिक्षन्ते अशिक्षत अशिक्षेताम् अशिक्षन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ शिक्षावहै शिक्षामहै शिक्षेय शिक्षेवहि शिक्षेमहि शिक्षेथाम् शिक्षध्वम् शिक्षेथाः शिक्षेयाथाम् शिक्षेध्वम् शिक्षेताम् शिक्षन्ताम् शिक्षेत शिक्षेयाताम् शिक्षेरन् आ + श्रि - माश्रय 5रवो વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ आश्रयावहे आश्रयामहे आश्रये आश्रयावहि आश्रयामहि आश्रयेथे आश्रयध्वे आश्रयथा: आश्रयेथाम् आश्रयध्वम् / आश्रयेते आश्रयन्ते आश्रयत आश्रयेताम् आश्रयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ आश्रयावहै आश्रयामहै आश्रयेय आश्रयेवहि आश्रयेमहि आश्रयेथाम् आश्रयध्वम् आश्रयेथाः आश्रयेयाथाम् आश्रयेध्वम् आश्रयेताम् आश्रयन्ताम् आश्रयेत आश्रयेयाताम आश्रयेरन सुलोध संत धातु पापली III आश्रये आश्रयसे आश्रयते आश्रयै आश्रयस्व आश्रयताम् मम्म 36
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ सेवे હાસ્તન ભૂતકાળ असेवावहिं असेवामहि असेवेथाम् असेवध्वम् असेवेताम् असेवन्त વિધ્યર્થ सेवेवहि सेवेमहि सेवेयाथाम् सेवेध्वम् सेवेयाताम् सेवेरन् सेवै सेव् - सेवा रवी વર્તમાનકાળ सेवावहे सेवामहे असेवे सेवसे सेवेथे सेवध्ये असेवथा: सेवते सेवेते सेवन्ते असेवत આજ્ઞાર્થ सेवावहै सेवामहै सेवेय सेवस्व सेवेथाम् सेवध्वम् सेवेथाः सेवताम् सेवेताम् सेवन्ताम् सेवेत वे - मोलाaj વર્તમાનકાળ ह्वयावहे वयामहे अह्वये ह्वयेथे ह्वयध्वे अह्वयथाः बयेते अह्वयत આજ્ઞાર્થ ह्वयावहै ह्वयामहै ह्वयेय वयस्व ह्वयेथाम् ह्वयध्वम् ह्वयेथाः स्वयताम् ह्वयेताम् ह्वयन्ताम् ह्वयेत लोध संत धातु Faceii लाI A हवये वयसे वयते वयन्ते હસ્તન ભૂતકાળ अवयावहि अह्वयामहि अह्वयेथाम् अह्वयध्वम् अह्वयेताम् अह्वयन्त વિધ્યર્થ बयेवहि ह्वयेमहि ह्वयेयाथाम् ह्वये वम् ह्वयेयाताम् ह्वये ग्न् 3 0 वयै - - - - - - - - - - - - - -
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (योथो गया) प्र + काश् - यmsj, प्रशिj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ प्रकाश्ये प्रकाश्यावहे प्रकाश्यामहे अप्रकाश्ये अप्रकाश्यावहि अप्रकाश्यामहि प्रकाश्यसे प्रकाश्येथे प्रकाश्यध्ये अप्रकाश्यथा: अप्रकाश्येथाम् अप्रकाश्यध्वम् प्रकाश्यते प्रकाश्येते प्रकाश्यन्ते अप्रकाश्यत अप्रकाश्येताम् अप्रकाश्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ प्रकाश्यै प्रकाश्यावहै प्रकाश्यामहै प्रकाश्येय प्रकाश्येवहि प्रकाश्येमहि प्रकाश्यस्व प्रकाश्येथाम् प्रकार यम् प्रकाश्येथाः प्रकाश्येयाथाम् प्रकाश्येध्वम् प्रकाश्यताम् प्रकाश्येताम् प्रकाश्यन्ताम् / प्रकाश्येत प्रकाश्येयाताम् प्रकाश्येरन् जन् [जा ] - उत्पन थj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ जायावहे जायामहे अजाये अजायावहि अजायामहि जायसे जायेथे जायध्वे अजायथाः अजायेथ अजायध्वम् जायते जायन्ते अजायत अजायेताम् अजायन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ जायै जायावहै जायामहै जायेय जायेवहि जायेमहि 130 FREEसुनो संस्कृत धातु ३पावली लाग-१ जाये जायेते
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ उत्पद्ये उत्पद्येथे उदा उत्पद्यसे उत्पद्यते जायस्व जायथाम् जायध्वम् | जायेथाः जायेयाथाम् जायेध्वम् जायताम् जायेताम् जायन्ताम् जायेत जायेयाताम् जायेरन् उद् + पद् - उत्पन थj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ उत्पद्यावहे उत्पद्यामहे | उदपद्ये उदपद्यावहि उदपद्यामहि उत्पद्यध्ये उदपद्यथा: उदपद्यध्वम् उत्पद्यते उत्पद्यन्ते उदपद्यत उदपद्येताम् उदपद्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ उत्पथै उत्पद्यावहै उत्पद्यामहै उत्पद्येय उत्पद्येवहि उत्पद्येमहि उत्पद्यस्व उत्पद्येथाम् उत्पद्यध्वम् | उत्पद्येथाः उत्पद्येयाथाम् उत्पद्येध्वम् उत्पद्यताम् उत्पद्येताम् उत्पद्यन्ताम् | उत्पद्येत उत्पद्येयाताम् उत्पद्येरन् __ मन् - भानपुं, समर વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ मन्ये मन्यावहे मन्यामहे | अमन्ये अमन्यावहि अमन्यामहि मन्यसे मन्येथे मन्यध्वे अमन्यथाः अमन्येथाम् अमन्यध्वम् मन्यते मन्येते मन्यन्ते अमन्यत अमन्येताम् अमन्यन्त सुनो संस्-धातु ३पावली लासम्म 3GP
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ मन्यै मन्यस्व मन्यताम् युध्ये युध्यसे युध्यते युध्यन्ते આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ. मन्यावहै मन्यामहै मन्येय मन्येवहि मन्येमहि मन्येथाम् मन्यध्वम् मन्येथाः मन्येयाथाम् मन्येध्वम् मन्येताम् मन्यन्ताम् मन्येत मन्येयाताम् मन्येरन् युध् - युद्ध र વર્તમાનકાળા હસ્તન ભૂતકાળ युध्यावहे युध्यामहे अयुध्ये अयुध्यावहि अयुध्यामहि युध्येथे युध्यध्ये अयुध्यथाः अयुध्येथाम् अयुध्यध्वम् युध्येते अयुध्यत अयुध्येताम् अयुध्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ युध्यावहै युध्यामहै युध्येय युध्येवहि युध्येमहि यध्येथाम् युध्यध्वम् युध्येथाः युध्येयाथाम् युध्यध्वम् युध्येताम् युध्यन्ताम् / युध्येत युध्येयाताम् युध्येरन् अनु + रुध् - भानj, ताणे थj વર્તમાનકાળ | स्तन ISIm अनुरुध्यावहे . अनुरुध्यामहे | अन्वरुध्ये अन्वरुध्यावहि अन्वरुध्यामहि अनुरुध्येथे अनुरुध्यध्वे | अन्वरुध्यथा: अन्वरुध्येथाम् अन्वरुध्यध्वम् अनुरुध्येते अनुरुध्यन्ते | अन्वरुध्यत अन्वरुध्येताम् अन्वरुध्यन्त लोध संga धातु इपाली III युध्यै युध्यस्व युध्यताम् अनुरुध्ये अनुरुध्यसे अनुरुध्यते 40
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अनुरुध्यै अनुरुध्यावहै अनुरुध्यामहै | अनुरुध्येय अनुरुध्येवहि अनुरुध्येमहि अनुरुध्यस्व अनुरुध्येथाम् अनुरुध्यध्वम् | अनुरुध्येथा: अनुरुध्येयाथाम् अनुरुध्येध्वम् अनुरुध्यताम् अनुरुध्येताम् अनुरुध्यन्ताम् | अनुरुध्येत अनुरुध्येयाताम् अनुरुध्येरन् विद् - रहे વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ विद्ये विद्यावहे विद्यामहे अविद्ये अविद्यावहि अविद्यामहि विद्यसे विद्येथे विद्यध्ये अविद्यथा: अविद्येथाम् अविद्यध्वम् विद्यते विद्यते विद्यन्ते अविद्यत अविद्येताम् अविद्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ विद्यावहै विद्यामहै विद्येय विद्येवहि विद्येमहि विद्यस्व विद्येथाम् विद्यध्वम् विद्येथा: विद्येयाथाम् विद्यध्वम् विद्यताम् विद्येताम् विद्यन्ताम् / विद्येत विद्येयाताम् विद्येरन् (7Der) विद्यै कृष् - Disj पर्तमानsin अकृषे कृषावहे कृषामहे ge धातु पापली लाग- હતન કાળ अकृषावहि अकृषामहि 1
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ कृषसे कृषते अकृषध्वम् अकृषन्त कृषेते कृषन्ते पत कृषै कृषस्व कृषताम् વિધ્યર્થ कृषेवहि कृषेयाथाम् कृषयाताम् कृषमहि कृषध्वम् कृषेरन् कृषेथे कृषध्ये अकृषथाः अकृषत આજ્ઞાર્થ कृषावहै कृषामहै कृषेय कृषेथाम् कृषध्वम् कृषेथा: कृषेताम् कृषन्ताम् कृषेत क्षिप् - इंsj વર્તમાનકાળ क्षिपावहे क्षिपामहे अक्षिपे क्षिपेथे क्षिपध्ये अक्षिपथा: क्षिपेते क्षिपन्ते अक्षिपत આજ્ઞાર્થ क्षिपावहै / क्षिपामहै. क्षिपेय क्षिपेथाम् क्षिपध्वम् क्षिपेथा: क्षिपेताम् क्षिपन्ताम् क्षिपेत क्षिपे क्षिपसे क्षिपते હસ્તન ભૂતકાળ अक्षिपावहि अक्षिपामहि अक्षिपेथाम् अक्षिपध्वम् अक्षिपेताम् अक्षिपन्त વિધ્યર્થ क्षिपेवहि क्षिपेमहि क्षिपेयाथाम् क्षिपेध्वम् क्षिपेयाताम् क्षिपेरन् क्षिपै क्षिपस्व क्षिपताम् 42 लोध संस्कृत धातु ३पापली ला
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ आ + प्रच्छ [ पृच्छ् ] - विहाय मांगवी વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ आपृछे आपृच्छावहे आपृच्छामहे | आपृच्छे आपृच्छावहि आपृच्छामहि आपछसे आपृच्छेथे आपृच्छध्वे आपृच्छथा: आपृच्छेथाम् आपृच्छध्वम् आपृच्छते आपृच्छेते आपृच्छन्ते आपृच्छत आपृच्छेताम् आपृच्छन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ आपृच्छै आपृच्छावहै आपृच्छामहै आपृच्छेय आपृच्छेवहि आपृच्छेमहि आपृच्छस्व आपृच्छेथाम् आपृच्छध्वम् / आपृच्छेथाः आपृच्छेयाथाम् आपृच्छेध्यम् आपृच्छताम् आपृच्छेताम् आपृच्छन्ताम् / आपृच्छेत आपृच्छेयाताम् आपृच्छेरन् मृ [ म्रिय ] - भर વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ मियावहे म्रियामहे अम्रिये अम्रियावहि अम्रियामहि म्रियसे नियेथे नियध्वे अम्रियथा: अम्रियेथाम् अम्रियध्वम् म्रियते नियन्ते अम्रियत अम्रियेताम् / अम्रियन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ म्रियावहै म्रियामहै म्रियेय म्रियेवहि म्रियेमहि म्रियस्व नियेथाम म्रियध्वम् नियेथाः नियेयाथाम् नियध्वम् म्रियताम म्रियेताम म्रियन्ताम् म्रियेत म्रियेयाताम् म्रियेरन् Kati Naza धातु पापली HIDI- RE म्म्म्म्म्म्म्म्म्म म्रियै - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ लज्ज् - शरमा વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ लज्जे लज्जावहे लज्जामहे अलज्जे अलज्जावहि अलज्जामहि लज्जसे लज्जेथे लज्जध्ये अलज्जथाः अलज्जेथाम् अलज्जध्वम् लज्जते लज्जेते लज्जन्ते अलज्जत अलज्जेताम् अलज्जन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ लज्जै लज्जावहै लज्जामहै लज्जस्व लज्जेथाम् लज्जध्वम् / लज्जेथा: लज्जेयाथाम् लज्जेध्वम् लज्जताम् लज्जेताम् लज्जन्ताम् / लज्जेत लज्जेयाताम् लज्जेरन् विद् [ विन्द ] - भेmaj, पामj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ विन्दे विन्दावहे विन्दामहे अविन्दे अविन्दावहि अविन्दामहि विन्दसे विन्देथे विन्दध्ये अविन्दथा: अविन्देथाम् अविन्दध्वम् विन्दते विन्देते विन्दन्ते अविन्दत अविन्देताम् अविन्दन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ विन्दै विन्दावहै विन्दामहै विन्देय विन्देवहि विन्देमहि विन्दस्व विन्देथाम् विन्दध्वम् / विन्देथाः विन्देयाथाम् विन्देध्वम् विन्दताम विन्देताम विन्दन्ताम | विन्देत विन्देयाताम विन्देरन ४म्म्म्म्म्म्म्म्म्जोध संqa धातु पाली OIRAL
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (शमो गया) अभि + अर्थ - प्रार्थना 5रवी વર્તમાનકાળ હાસ્તના ભૂતકાળ अभ्यर्थये अभ्यर्थयावहे अभ्यर्थयामहे | अभ्यार्थये अभ्यार्थयावहि अभ्यार्थयामहि अभ्यर्थयसे अभ्यर्थयेथे अभ्यर्थयध्ये अभ्यार्थयथाः अभ्यार्थयेथाम् अभ्यार्थयध्वम् अभ्यर्थयते अभ्यर्थयेते अभ्यर्थयन्ते | अभ्यार्थयत अभ्यार्थयेताम् अभ्यार्थयन्त આજ્ઞાર્થ विध्यर्थ अभ्यर्थयै अभ्यर्थयावहै अभ्यर्थयामहै | अभ्यर्थयेय अभ्यर्थयेवहि अभ्यर्थयेमहि अभ्यर्थयस्व अभ्यर्थयेथाम् अभ्यर्थयध्वम् | अभ्यर्थयेथाः अभ्यर्थयेयाथाम् अभ्यर्थयध्वम् अभ्यर्थयताम् अभ्यर्थयेताम् अभ्यर्थयन्ताम् | अभ्यर्थयेत अभ्यर्थयेयाताम् अभ्यर्थयेरन् कृ- merj, rellaj વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ कारये कारयावहे कारयामहे अकारये अकारयावहि अकारयामहि कारयसे कारयेथे कारयध्वे अकारयथा: अकारयेथाम् अकारयध्वम् कारयते कारयेते कारयन्ते अकारयत अकारयेताम् अकारयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ कारयै कारयावहै कारयामहै कारयेय कारयेवहि कारयेमहि ca संत धातु पावली लाम
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ આજ્ઞાથી कारयस्व कारयेथाम् कारयध्वम् | कारयेथाः कारयेयाथाम् कारयेध्वम् कारयताम् कारयेताम् कारयन्ताम् | कारयेत कारयेयाताम् कारयेरन् વર્તમાનકાળ क्षल् (क्षाल्) - धोj સ્તન ભૂતકાળ क्षालये क्षालयावहे क्षालयामहे | अक्षालये अक्षालयावहि अक्षालयामहि क्षालयसे क्षालयेथे क्षालयध्वे अक्षालयथा: अक्षालयेथाम् अक्षालयध्वम् क्षालयते क्षालयेते क्षालयन्ते अक्षालयत अक्षालयेताम् अक्षालयन्त विध्यर्थ क्षालयै क्षालयावहै क्षालयामहै |क्षालयेय क्षालयेवहि क्षालयेमहि क्षालयस्व क्षालयेथाम् क्षालयध्वम् / क्षालयेथा: क्षालयेयाथाम् क्षालयेध्वम् क्षालयताम् क्षालयेताम् क्षालयन्ताम् | क्षालयेत क्षालयेयाताम् क्षालयेरन् तन्त्र् - रक्ष। 52g વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ तन्त्रयावहे तन्त्रयामहे अतन्त्रये अतन्त्रयावहि अतन्त्रयामहि तन्त्रयसे तन्त्रयेथे तन्त्रयध्वे अतन्त्रयथाः अतन्त्रयेथाम् अतन्त्रयध्वम् तन्त्रयते तन्त्रयेते तन्त्रयन्ते अतन्त्रयत अतन्त्रयेताम् अतन्त्रयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ तन्त्रयै तन्त्रयावहै तन्त्रयामहै तन्त्रयेय तन्त्रयेवहि तन्त्रयेमहि मम्म्म्म्म्म मममम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्सोध संस्थतधात पाली ना तन्त्रये
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ तोलये तन्त्रयस्व तन्त्रयेथाम् तन्त्रयध्वम् तन्त्रयेथा: तन्वयेयाथाम् तन्त्रयध्वम् तन्त्रयताम् तन्त्रयेताम् तन्त्रयन्ताम् / तन्त्रयेत तन्त्रयेयाताम् तन्त्रयेरन् तुल् - तो , मj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ तोलयावहे तोलयामहे / अतोलये अतोलयावहि अतोलयामहि तोलयसे तोलयेथे तोलयध्वे अतोलयथा: अतोलयेथाम् अतोलयध्वम् तोलयते तोलयेते तोलयन्ते अतोलयत अतोलयेताम् अतोलयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ तोलयै तोलयावहै तोलयामहै तोलयेय तोलयेवहि तोलयेमहि तोलयस्व तोलयेथाम् तोलयध्वम् तोलयेथाः तोलयेयाशाम तोलयेध्वम् तोलयताम् तोलयेताम् तोलयन्ताम् / | तोलयेत तोलयेयाताम् तोलयेरन् तृप् - तृप्त थj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ तर्पये तर्पयावहे तर्पयामहे अतर्पये अतर्पयावहि अतर्पयामहि यसे तर्पयेथे तर्पयध्वे अतर्पयथा: अतर्पयेथाम् अतर्पयध्वम् तर्पयते तर्पयेते तर्पयन्ते अतर्पयत अतर्पयेताम् अतपंयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ तर्पयै तर्पयावहै तर्पयामहै तर्पयेय तपयेवहि तर्पयेमहि लोध संस्कृत धातु ३पापली II- A HHH47
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ यस्व तर्पयेथाम तपयध्वम | तर्पयेथाः तर्पयेयाथाम् तर्पयेध्वम् तर्पयताम् तर्पयेताम् तर्पयन्ताम् | तर्पयेत तर्पयेयाताम् तर्पयेरन् अव + धीर् - तीर२।२ 5रवो વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ अवधीरये अवधीरयावहे अवधीरयामहे | अवाधीरये अवाधीरयावहि अवाधीरयामहि अवधीरयसे अवधीरयेथे अवधीरयध्ये अवाधीरयथा: अवाधीरयेथाम् अवाधीरयध्वम् अवधीरयते अवधीरयेते अवधीरयन्ते अवाधीरयत अवाधीरयेताम् अवाधीरयन्त આજ્ઞાર્થ विध्यर्थ अवधीरयै अवधीरयावहै अवधीरयामहै अवधीरयेय अवधीरयेवहि अवधीरयेमहि अवधीरयस्व अवधीरयेथाम् अवधीरयध्वम् अवधीरयेथाः अवधीरयेयाथाम् अवधीरयेध्वम् अवधीरयताम् अवधीरयेताम् अवधीरयन्ताम् अवधीरयेत अवधीरयेयाताम् अवधीरयेरन् भिद् - j, Isg વર્તમાનકાળ. હસ્તના ભૂતકાળ भेदये भेदयावहे भेदयामहे अभेदये अभेदयावहि अभेदयामहि भेदयसे भेदयेथे भेदयध्ये अभेदयथा: अभेदयेथाम् अभेदयध्वम् भेदयते भेदयन्ते अभेदयत अभेदयेताम् अभेदयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ भेदयै भेदयावहै भेदयामहै भेदयेय भेदयेवहि भेदयेमहि 48 सुनोध संaqa uld पापली II भेदयेते
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ भूषये भूषयसे भूषयते भेदयस्व भेदयेथाम् भेदयध्वम् भेदयेथाः भेदयेयाथाम् भेदयेध्वम् भेदयताम् भेदयेताम् भेदयन्ताम् / भेदयेत भेदयेयाताम् भेदयेरन् __ भूष् - शागार વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ भूषयावहे भूषयामहे अभूषये अभूषयावहि अभूषयामहि भूषयेथे भूषयध्ये अभूषयथाः अभूषयेथाम् अभूषयध्वम् भूषयेते भूषयन्ते अभूषयत अभूषयेताम् अभूषयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ भूषयै भूषयावहै भूषयामहै भूषयेय भूषयेवहि भूषयेमहि भूषयस्व भूषयेथाम् भूषयध्वम् | भूषयेथाः भूषयेयाथाम् भूषयेध्वम् भूषयताम् भूषयेताम् भूषयन्ताम् | भूषयेत भूषयेयाताम् भूषयेरन् વર્તમાનકાળ मृग् - शोध હસ્તન ભૂતકાળ मृगयावहे मृगयामहे अमृगये अमृगयावहि अमृगयामहि मृगयसे मृगयध्वे अमृगयथा: अमृगयेथाम् अमृगयध्वम् मृगयते मृगयेते मृगयन्ते अमृगयत अमृगयेताम् अमृगयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ मृगयै मृगयावहै मृगयामहै। मृगयेवहि मृगयेमहि सुबोध संत धातु पावली ला- PHH H40 मृगये मृगयेथे मृगयेय
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ मृगयस्व मृगयेथाम् मृगयध्वम् / मृगयेथाः मृगयेयाथाम् मृगयेध्वम् मृगयताम् मृगयेताम् मृगयन्ताम् / मृगयेत मृगयेयाताम् मृगयेरन् . अभि + वाद् - मलिवाहन 52j, नमj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ अभिवादये अभिवादयावहे अभिवादयामहे | अभ्यवादये अभ्यवादयावहि अभ्यवादयामहि भिवादयसे अभिवादयेथे अभिवादयध्वे | अभ्यवादयथा: अभ्यवादयेथाम् अभ्यवादयध्वम् अभिवादयते अभिवादयेते अभिवादयन्ते | अभ्यवादयत अभ्यवादयेताम् अभ्यवादयन्त આજ્ઞાર્થ विध्यर्थ अभिवादयै अभिवादयावहै अभिवादयामहै | अभिवादयेय अभिवादयेवहि अभिवादयेमहि अभिवादयस्व अभिवादयेथाम् अभिवादयध्वम् | अभिवादयेथाः अभिवादयेयाथाम् अभिवादयेध्वम् अभिवादयताम् अभिवादयेताम् अभिवादयन्ताम् | अभिवादयेत अभिवादयेयाताम् अभिवादयेरन् वृ - मारछाहन 52j, disg વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ वारयावहे वारयामहे अवारयावहि अवारयामहि वारयसे वारयेथे वारयध्वे अवारयथाः अवारयेथाम् अवारयध्वम् वारयते वारयेते वाग्यन्ते अवारयत अवारयेताम् अवारयन्त આજ્ઞાથી વિધ્યર્થ. वारयै वारयावहै वारयामहै वारयेय वारयेवहि वारयेमहि सप० सम्म्म्म्म्म्म्म सुनोध संस्कृत धातु पापडी मारा-मम् वारये अवारये - - - - - - - - - - - - - - - - - --
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ वारयस्व वारयताम् वारयेथाम् वारयध्वम् / वारयेथाः वारयेयाथाम् वारयेध्वम् वारयन्ताम् / वारयेत वारयेयाताम् वारयेरन् -*-4525 -4 -: अद्ये (भा प्रयोग) નોંધઃ કર્મણિ પ્રયોગ કરતાં પૂર્વે ધાતુમાં જે ાર થાય છે તે માટે “સુબોધ સંસ્કૃત માર્ગોપદેશિકાના' પાઠ ૧૨ના નિયમો તથા પૃષ્ઠ 222 અને 223 પર આપેલા તમામ નિયમો કંઠસ્થ કરવા. अद् - जावू વર્તમાનકાળ. હસ્તન ભૂતકાળ अद्यावहे अद्यामहे आद्य आद्यावहि आद्यामहि अद्यसे अद्येथे अद्यध्वे आद्यथाः आद्येथाम् आद्यध्वम् अद्यते अद्यते अद्यन्ते आद्यत आद्येताम् आद्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ अद्यै अद्यावहै अद्यामहै अद्येय अद्येवहि अद्येमहि अद्यस्व अद्येथाम् अद्यध्वम् अद्येथा: अद्येयाथाम् अद्यध्वम् अद्यताम् अद्यताम् अद्यन्ताम् अद्येत अद्येयाताम् अद्येरन् olu tirga धातु पापली HIDI 51 F - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ईक्ष्ये ईक्ष्यसे ईक्ष्यते ईक्ष्यै ईक्ष्यस्व ईक्ष्यताम् ईक्ष् - j વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ ईक्ष्यावहे ईक्ष्यामहे | ऐक्ष्ये ऐल्यावहि ऐक्ष्यामहि ईक्ष्येथे ईश्यध्ये ऐक्ष्यथा: ऐक्ष्येथाम् ऐक्ष्यध्वम् ईक्ष्येते ईक्ष्यन्ते ऐक्ष्यत ऐक्ष्येताम् ऐक्ष्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ ईक्ष्यावहै ईक्ष्यामहै ईक्ष्येय ईक्ष्येवहि ईक्ष्येमहि ईक्ष्येथाम् ईक्ष्यध्वम् | ईक्ष्येथाः ईक्ष्येयाथाम् ईक्ष्यध्वम् ईक्ष्येताम् ईश्यन्ताम् / ईक्ष्येत ईक्ष्येयाताम् ईक्ष्येरन् चुर् - योरj વર્તમાનકાળ હતના બકાળ - चोर्यावहे चोर्यामहे अचोर्ये अचोर्यावहि अचोर्यामहि चोर्येथे चोर्यध्ये अचोर्यथाः अचोर्येथाम् अचोर्यध्वम् चोर्येते चोर्यन्ते अचोर्यत अचोर्येताम् अचोर्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ चोर्यावहै चोर्यामहै चोर्येय चोयेंवहि चोर्येमहि चोर्येथाम् चोर्यध्वम् चोर्येथा: चोयेंयाथाम् चोर्येध्वम् चोर्येताम् चोर्यन्ताम् चोर्येत चोर्येयाताम् चोर्येरन् clu ga धातु पापली III चोर्ये चोर्यसे चोर्यते चोर्यै चोर्यस्व चोर्यताम् पर
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ जीयै जि - त વર્તમાનકાળ હન ભૂતકાળ जीये जीयावहे जीयामहे अजीये अजीयावहि अजीयाहि जीयसे जीयेथे जीयध्वे अजीयथा: अजीयेथाम् अजीयध्वम् जीयते जीयेते जीयन्ते अजीयत अजीयेताम् अजीयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ जीयावहै जीयामहै जीयेय जीयेवहि जीयेमहि जीयस्व जीयेथाम् जीयध्वम् जीयेथाः जीयेयाथाम् जीयेध्वम् जीयताम् जीयेताम् जीयन्ताम् जीयेत. जीयेयाताम् जीयेरन् दृ- झsj, थोर વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ दीयें दीर्यावहे दीर्यामहे अदीयें अदीर्यावहि अदीर्यामहि दीर्यसे दीर्येथे दीर्यध्वे अदीर्यथा: अदीर्येथाम् अदीर्यध्वम् दीर्यते दीर्येते दीर्यन्ते अदीर्यत अदीर्येताम् अदीर्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ दी दीर्यावहै दीर्यामहै दीर्येय दीर्येवहि दीर्येमहि दीर्यस्व दीर्यध्वम् दीर्येथाः दीपैयाथाम् दीर्यध्वम् दीर्यताम् दीर्येताम् दीर्यन्ताम दीर्येत दीर्येयाताम् दीर्येरन् FAct dega uld पावली DIPALI दीर्येथाम्
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ धाव्ये धाव्यसे धाव्यते धाव्यन्ते धाव्यै धाव्यस्व धाव्यताम् धाव - Easy વર્તમાનકાળ. હસ્તન ભૂતકાળ धाव्यावहे धाव्यामहे अधाव्ये अधाव्यावहि अधाव्यामहि धाव्येथे धाव्यध्वे अधाव्यथा: अधाव्येथाम् अधाव्यध्वम् धाव्येते अधाव्यत अधाव्येताम् अधाव्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ धाव्यावहै धाव्यामहै धाव्येय धाव्येवहि धाव्येमहि धाव्येथाम् धाव्यध्वम् धाव्येथाः धाव्येयाथाम् धाव्यध्वम् धाव्येताम् धाव्यन्ताम् धाव्येत धाव्येयाताम् धाव्येरन् नी - Grj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ नीयावहे नीयामहे अनीये अनीयावहि अनीयामहि नीयेथे नीयध्ये अनीयथाः अनीयेथाम् अनीयध्वम् नीयेते नीयन्ते अनीयत अनीयेताम् अनीयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ नीयावहै नीयामहै नीयेय नीयेवहि नीयेमहि नीयेथाम् नीयध्वम् नीयेथाः नीयेयाथाम् नीयेध्वम् नीयन्ताम् . / नीयेत नीयेयाताम् नीयेरन् म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म भुजोध संत धातु ३पावली HINA नीये नीयसे नीयते नायै नीयस्व नीयताम् नीयेताम् 54
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ नूयामहे नूयध्ये नूयन्ते नूयेते नूयस्व नु - Yj વર્તમાનકાળ नूयावहे. अनूये नूयेथे अनूयथा: अनूयत આજ્ઞાર્થ नूयावहै नूयामहै नूयेय नूयेथाम् नूयध्वम् नूयेथाः नूयताम् नूयेताम् नूयन्ताम् / नूयेत नृत् - नाय વર્તમાનકાળ नृत्ये नृत्यावहे नृत्यामहे | अनृत्ये नृत्यसे नृत्येथे अनृत्यथा: नृत्यते नृत्येते अनृत्यत આજ્ઞાર્થ नृत्यै नृत्यावहै नृत्यामहै नृत्येय नृत्यस्व नृत्येथाम् नृत्यध्वम् नृत्येथा: नृत्यताम् नृत्येताम् नृत्यन्ताम् / नृत्येत लोध संस्कृत धातु पापली लाम्म्मम्मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म હસ્તાન ભૂતકાળ अनूयावहि अनूयामहि अनूयेथाम् अनूयध्वम् अनूयेताम् अनूयन्त વિધ્યર્થ नूयेवहि नूयेमहि नूयेयाथाम् नूयेध्वम् नूयेयाताम् नूयेरन् હતના ભૂતકાળ अनृत्यावहि अनृत्यामहि अनृत्येथाम् अनृत्यध्वम् अनृत्येताम् अनृत्यन्त વિધ્યર્થ. नृत्येवहि नृत्येमहि नृत्येयाथाम् नृत्येध्वम् नृत्येयाताम् नृत्येरन् नृत्यध्वे नृत्यन्ते
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ पीयध्वम् पीयताम् वर्तमान पापापा बरतना दूता पा[ पी] - पीj पीये पीयावहे पीयामई अपीये अपीयावहि अपीयामहि पीयसे पीयेथे पीयध्ये अपीयथाः अपीयेथाम् अपीयध्वम् पीयते पीयेते पीयन्ते अपीयत अपीयेताम् अपीयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पीयै पीयावहै पीयामहै पीयेय पीयेवहि पीयेमहि पीयस्व पीयेथाम् पीयेथाः पीयेयाथाम् पीयेध्वम् पीयेताम् पीयन्ताम् | पीयेत पीयेयाताम् पीयेरन् पृ - पालन पोषe। इरपुं, मर વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ पूर्यावहे पूर्यामहे अपूर्ये अपूर्यावहि अपूर्यामहि पूर्यसे पूर्येथे पूर्यध्वे अपूर्यथाः अपूर्येथाम् अपूर्यध्वम् पूर्यते पूर्यन्ते अपूर्यत अपूर्येताम् अपूर्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ पूर्यावहै पूर्येय पूर्येवहि पूर्यमहि पूर्वस्व पूर्येथाम् पूर्यध्वम् पूर्यथा: पूर्येयाथाम् पूर्यध्वम् पर्यताम पर्येताम पर्यन्ताम पूर्येयाताम् पूर्येरन् पौध धातु पाली में पूर्यते पूर्यामहै
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ बुध्येथे बुध्यसे बुध्यते are age 115 114 बुध् - जोध पाभवो વર્તમાનકાળ बुध्ये , बुध्यावहे बुध्यामहे अबुध्ये बुध्यध्वे अबुध्यथाः बुध्येते बुध्यन्ते अबुध्यत આજ્ઞાર્થ बुध्यावहै बुध्यामहै बुध्येय बुध्यस्व बुध्येथाम् बुध्यध्वम् बुध्येथाः बुध्यताम् बुध्येताम् बुध्यन्ताम् / बुध्येत વર્તમાનકાળ भू - elj, यj भूये भूयावहे | अभूये भूयेथे भूयध्ये | अभूयथाः भूयते भूयेते अभूयत આજ્ઞાર્થ भूयै भूयावहै भूयामहै | भूयेय भूयस्व भूयेथाम् भूयध्वम् भूयेथाः भूयताम् भूयन्ताम् भूयेत cle isga धातु पापली II- RE હતના ભૂતકાળ अबुध्यावहि अबुध्यामहि अबुध्येथाम् अबुध्यध्वम् अबुध्येताम् अबुध्यन्त વિધ્યર્થ बुध्येवहि बुध्येमहि बुध्येयाथाम् बुध्यध्वम् बुध्येयाताम् बुध्येरन् હસ્તના ભૂતકાળ अभूयावहि अभूयामहि अभूयेथाम् अभूयध्वम् अभूयेताम् अभूयन्त વિધ્યર્થ भूयेवहि भूयेमहि भूयेयाथाम् भूयेध्वम् भूयेयाताम् भूयेरन् भूयामहे भूयसे भूयन्ते
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ भूष्ये भूष्यसे भूष्यते भूष्यन्ते भूष्यै भूष्यस्व भूष्यताम् भूष - शागारj વર્તમાનકાળ હતના ભૂતકાળ भूष्यावहे भूष्यामहे अभूष्ये अभूष्यावहि अभूष्यामहि भूष्येथे भूष्यध्ये अभूष्यथाः अभूष्येथाम् अभूष्यध्वम् भूष्येते अभूष्यत अभूष्येताम् अभूष्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ भूष्यावहै भूष्यामहै भूष्येय भूष्येवहि भूष्येमहि भूष्येथाम् भूष्यध्वम् / भूष्येयाथाम् भूष्येध्वम् भूष्येताम् भूष्यन्ताम् / भूष्येत भूष्येयाताम् भूष्येरन् विश् - प्रवेश ऽरवो વર્તમાનકાળ હાસ્તન ભૂતકાળ विश्यावहे विश्यामहे अविश्ये अविश्यावहि अविश्यामहि विश्येथे विश्यध्ये अविश्यथा: अविश्येथाम् अविश्यध्वम् विश्येते विश्यन्ते अविश्यत अविश्येताम् अविश्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ विश्यावहै विश्यामहै विश्येय विश्येवहि विश्येमहि विश्येथाम् विश्यध्वम् विश्येथाः विश्येयाथाम् विश्यध्वम् विश्येताम विश्यन्ताम् विश्येत विश्येयाताम् विश्येरन माम लोध संत धातु ३पापली HII- विश्ये विश्यसे विश्यते विश्यै विश्यस्व विश्यताम 58
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ शंस् - प्रशंसा 52वी વર્તમાનકાળ હતન તકાળ शस्ये शस्यावहे शस्यामहे अशस्ये अशस्यावहि अशस्यामहि शस्यसे शस्येथे शस्यध्ये अशस्यथाः अशस्यध्वम् शस्यते शस्येते शस्यन्ते अशस्यत अशस्येताम् अशस्यन्त આશાર્થ વિધ્યર્થ शस्यै शस्यावहै शस्यामहै शस्येय शस्येवहि शस्येमहि शस्यस्व शस्येथाम् शस्यध्वम् शस्येथाः शस्येयाथाम् शस्येध्वम् शस्यताम् शस्येताम् शस्यन्ताम् / शस्येत शस्येयाताम् शस्येरन् सृ- सरऽj, rj વર્તમાનકાળ. હસ્તન ભૂતકાળા खिये स्त्रियावहे स्रियामहे अस्रिये अस्रियावहि अस्रियामहि सियसे. लियेथे स्रियध्ये अस्रियथाः अस्रियेथाम् अस्रियध्वम् त्रियते स्रियेते स्रियन्ते अस्सियत अनियेताम् अस्त्रियन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ त्रियै स्रियावहै स्रियामहै स्त्रियेय स्रियेवहि स्रियेमहि त्रियस्व लियेथाम् स्रियध्वम् नियेथाः लियेयाथाम् सियेध्वम् त्रियताम् स्रियेताम् त्रियन्ताम् स्रियेत स्रियेयाताम् सियेरन् REAधातु पावली लास-4FER , पEE - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ स्मर्ये स्मर्यसे स्मर्यते स्मर्यै स्मर्यस्व स्मर्यताम् स्मृ - या राम વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ स्मर्यावहे स्मर्यामहे अस्मर्ये अस्मर्यावहि अस्मर्यामहि स्मर्येथे स्मर्यध्वे अस्मर्यथाः अस्मर्येथाम् अस्मर्यध्वम् स्मर्येते स्मर्यन्ते अस्मर्यत अस्मर्येताम् अस्मर्यन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ स्मर्यावहै स्मर्यामहै स्मर्येय स्मर्येवहि स्मर्येमहि स्मर्येथाम् स्मर्यध्वम् स्मर्येथाः स्मर्येयाथाम् स्मर्यध्वम् स्मर्येताम् स्मर्यन्ताम् स्मर्येत स्मर्येयाताम् स्मर्येरन् हवे - जोलाaj વર્તમાનકાળ હસ્તન ભૂતકાળ हूयामहे अहूये अहूयावहि अहूयामहि अहूयथा: अहूयेथाम् अहूयध्वम् अहूयत अहूयेताम् अहूयन्त આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ हूयावहै हूयामहै हूयेय हूयेवहि हूयेमहि हूयेथाम् हूयध्वम् हूयेथाः हूयेयाथाम् हूयेध्वम् हूयेताम् हूयन्ताम् हूयेयाताम् हूयेरन् A LAसुनो संस्कृत धातु पानीम हूये हूयावहे हूयसे हूयेथे हूयेते हूयते हूयध्ये हूयन्ते हूयस्व हूयताम् soH हूयेत
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * પ્રકરણ - 5 - આ પ્રકરણમાં આપેલા કોષ્ટકમાં પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠા અને દશમાં ગણના ધાતુઓના ચાર કાળના રૂપો અને કૃદંતોના રૂપોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. (1) “સુબોધ સંસ્કૃત માર્ગોપદેશિકા'માં આપેલા ઉપરોક્ત ચારેય ગણના તમામ ધાતુઓનું વર્ણક્રમાનુસાર સંકલન તથા ગણ પદ અને અર્થ 2) વર્તમાનકાળ તૃ:પુ. એ.વ.ના કર્તરિ અને કર્મણિ રૂપ હસ્તન (અનદ્યતન- અપૂર્ણ) ભૂતકાળ તૃપુ. એ.વ.ના કર્તરિ અને કર્મણિ રૂપ 4) આજ્ઞાર્થ તૃપુ. એ.વ.ના કર્તરિ અને કર્મણિ રૂપ 5) વિધ્યર્થ વ્રપુ.એ.વ.ના કર્તરિ અને કર્મણિ રૂપ 6) વર્તમાન કર્તરિ અને વર્તમાન કર્મણિ કૃદંત 7) વિધ્યર્થ કૃદંતા 8) કર્મણિ ભૂતકૃદંતા 9) હેત્વર્થ કૃદંત 10) સંબંધક ભૂતકૃદંતા *સુબોધ સંસ્કૃત ધાતુ પાવહી ભાગ-૩ - - - - - - - - - - - - -- - - - - - --
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ] આજ્ઞાર્થ | દિવ્ય અર્થ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ, કર્મણિ अट्-१, 52. मम अद्-२, 52. जावू अटति अत्ति अट्यते अद्यते आटत् आदत् आट्यत आद्यत अटतु अत्तु अट्यताम् | अटेत् | अट्येत अद्यताम् | अद्यात् अद्येत ताम् अभि+अर्थ -10, मा. अभ्यर्थयते अभ्यर्थ्यते अभ्यर्थयत अभ्यार्थ्यत अभ्यर्थय- अभ्यर्थ्य- | अभ्यर्थयेत अभ्यर्खेत વીનવવું अर्ह -1,52. योग्य होg अर्हति अद्यते |आर्हत् आयत अर्हतु अर्यताम् | अर्हेतु अर्खेत / अत्-१,५२. रक्षा र अवति अव्यते |आवत् आव्यत अवतु अव्यताम् | अवेत् | अव्येत अस्-२,५२.j अस्ति भूयते आसीत् | अभूयत |अस्तु भूयताम् | स्यात् भूयेत अस्-४,५२.३j अस्यति अस्यते आस्यत् आस्यत अस्यतु अस्यताम् | अस्येत् अस्येत इष्-६,५२.७j इच्छति इष्यते ऐच्छत | ऐष्यत इच्छतु इष्यताम् | इच्छेत् इष्येत अनु+इष्-४,५२. शोध ई-१,मा.पोj अन्विष्यति अन्विष्यते अन्वैष्यत् ईक्षते ईक्ष्यते ऐक्षत अन्वैष्यत | अन्विष्यतु अन्विष्यताम् | अन्विष्येत् अन्विष्येत | ऐयत ईक्ष्यताम् | ईक्षेत | ईक्ष्येत - - - - - - - - - - - - - - - - - - C5 - - - - - - - मसुधधातु पाली
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા अटत अट्यमान | अद्यमान अटित કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંતા ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત अटितुम् अटित्वा जग्ध अत्तुम् जग्ध्वा (प्रजग्ध्य) अभ्यर्थित अभ्यर्थयितुम् | अटितव्य, अटनीय, आट्य | अत्तव्य, अदनीय, आद्य अदत् अभ्यर्थयमान अभ्यर्थ्यमान अभ्यर्थितव्य,अभ्यर्थनीय,अभ्यर्थ्य | अभ्यर्थ्य अर्हत् अवत् अयमान | अहिंतव्य,अर्हणीय,अy अव्यमान अवितव्य, अवनीय,आव्य भूयमान भवितव्य, भवनीय, भव्य अस्यमान असितव्य, असनीय, आस्य सत् भवितुम् असितुम् अस्यत् अहिंत अर्हितुम् अर्हित्वा अवित,ऊत अवितुम् अवित्वा भूत्या अस्त असित्वा, अस्त्वा एषितुम्, इष्ट्वा , एष्टुम् एषित्वा अन्विषित | अन्वेषितुम् | | अन्विष्य इक्षित ईक्षितुम् इक्षित्वा इच्छत् इष्यमाण एषितव्य,एष्टव्य, एष्य अन्विष्यत् ईक्षमाण | अन्विष्यमाण अन्वेषितव्य, अन्वेष्टव्य,अन्वेष्य ईक्ष्यमाण | ईक्षितव्य,ईक्षणीय, ईक्ष्य oleeqa धातुपावली मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ] આજ્ઞાર્થ 1 વિધ્યર્થ કર્તરિ, Islelsतार | Helsतार | slerlsde | અર્થ उञ्छ्-६,५२. वीej उञ्छति उञ्छ्यते औञ्छत् औञ्झ्यत उञ्छतु उञ्छतु उञ्छ्यताम् | उञ्छेत् |उञ्छ्येत सम्+ऋ-४,५२. समृद्ध समृध्यति समृध्यते |समाऱ्यात् समाऱ्यात समृध्यतु समृध्यताम् समृध्येत् |समृध्येत થવું कत्थ्-१,मा.वाया कत्थते कत्थ्यते |अकत्थत अकत्थ्यत कत्थताम् |कत्थ्यताम् | कत्थेत कत्थ्येत कथ्-१०,8.5kg कथयति-ते कथ्यते अकथयत्- अकथ्यत / कथयतु- कथ्यताम् | कथयेत्-त कथ्येत कम्प्-१,आ.suh कम्पते प्र+काश्-१,मा.यsj| प्रकाशते कुप्-४,५२. seo कुप्यति कम्प्यते अकम्पत अकम्प्यत कम्पताम कम्प्यताम् | कम्पेत कम्प्येत प्रकाश्यते | प्राकाशत प्राकाश्यत प्रकाशताम् प्रकाश्यताम् प्रकाशेत | प्रकाश्येत कुप्यते अकुप्यत् अकुप्यत कुप्यतु कुप्यताम् | कुप्येत् |कुप्येत कुस्-४,५२. लेटj कुस्यति |कुस्यते अकुस्यत् अकुस्यत कुस्यतु |कुस्यताम् | कुस्येत् |कुस्येत कृष्-१, 52.sg कृष्-६,6.sg. कर्षति |कृष्यते कृषति-ते | कृष्यते अकर्षत् अकृष्यत अकृषत्-त अकृष्यत कर्षतु कृष्यताम् | कषेत् कृष्येत कृषतु-ताम् कृष्यताम् | कृषेत्-त | कृष्येत सोध संस्थत धातु पावली - - - - -
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક भूतत भूतत ભૂતકૃદંત उच्छित उञ्छित्वा समृध्द समर्थितुम् समृध्य उञ्छितुम् उञ्छत् समृध्यत् उञ्छ्यमान उञ्छितव्य, उञ्छनीय, उञ्छ्य समृध्यमान | समर्धितव्य, समर्धनीय, समृध्य कत्थमान कत्थ्यमान कत्थितव्य,कत्यनीय,कत्थ्य कथितव्य, कथनीय, कथ्य कत्थित कथित कत्थितुम् कथयितुम् कत्थित्वा कथयित्वा कथयत्-मान कथ्यमान कम्पमान कम्पितुम् प्रकाशमान कम्प्यमान कम्पितव्य, कम्पनीय, कम्प्य |प्रकाश्यमान | प्रकाशितव्य, प्रकाशनीय,प्रकाश्य कुप्यमान कोपितप्य, कोपनीय, कुप्य कम्पित प्रकाशित कुपित कुप्यत् कम्पित्वा प्रकाशितुम् प्रकाश्य कोपितुम् कुपित्वा, कोपित्वा कोसितुम् कुसित्वा, कोसित्वा कष्टुंम्,क्रष्टुम् | कृष्ट्वा कष्टुंम्,क्रष्टुम् | कृष्ट्वा कुस्यत् ' कुस्यमान | कोसितव्य,कोसनीय, कोस्य कुसित कर्षत् कृष्यमाण | कर्षितव्य,कर्षणीय,कृष्य कर्षितव्य, कर्षणीय, कृष्य कृषत-माण कृष्यमाण - - - - - - - - - - - - - सुबोध संस्कृत धातु ३पावलीलाम-सम्र AHE
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ . धातु,rel, 56, | વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ. વિધ્યર્થ અર્થ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ क्लृप्-१, मा. समर्थ थकल्पते क्लृप्यते अकल्पत अक्लृप्यत | कल्पताम् क्लृप्यताम् | कल्पेत क्लृप्येत कृ-१०, मा. meij कारयते |कार्यते अकारयत |अकार्यत |कारयताम् कार्यताम् |कारयेत कार्येत क्रीड्- 1, 52. रमवू क्रीडति क्रीडयते अक्रीडत् अक्रीड्यत क्रीड्यताम् | क्रीडेत् क्रीड्येत क्रुध्-४,५२.जोधरवो क्रुध्यति क्रुध्यते अक्रुध्यत् अक्रुध्यत क्रुध्यतु क्रुध्यताम् | क्रुध्येत् क्रुध्येत क्षम्-१, मा.क्षमा रवी क्षमते | क्षम्यते अक्षमत अक्षम्यत | क्षमताम् क्षम्यताम् |क्षमेत क्षम्येत क्षम्-४,५२.क्षमा क्षाम्यति [क्षम्यते अक्षाम्यत् |अक्षम्यत |क्षाम्यतु क्षम्यताम् |क्षाम्येत् क्षम्येत કરવી क्षल्-१०,6.धोg क्षालयति-क्षाल्यते अक्षालयत्-अक्षाल्यत |क्षालयतु-क्षाल्यताम् |क्षालयेत्-क्षाल्यत ताम् क्षि-१,५२.क्षय थवो क्षयति क्षीयते अक्षयत् अक्षीयत क्षयतु क्षीयताम् |क्षयेत क्षीयेत क्षिप्-६,6.नांuj |क्षिपति-ते | क्षिप्यते अक्षिपत्-त अक्षिप्यत | क्षिपतु-ताम् क्षिप्यताम् | क्षिपेत्-त क्षिप्येत शुभ-४,५२.क्षोभ शुभ्यति क्षुभ्यते अक्षुभ्यत् अक्षुभ्यत शुभ्यतु शुभ्यताम् |क्षुभ्येत् क्षुभ्येत પામવું Ecludega धाg rice III
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા कल्पमान |क्लृप्यमान | कल्पितव्य, कल्प्तव्य, कल्पनीय,कल्प्य कल्प्तुम् कारयमान क्रीडत् कार्यमान | कारितव्य, कारणीय, कार्य क्रीड्यमान क्रीडितव्य,क्रीडनीय,क्रीड्य क्रुध्यमान क्रोधितव्य,क्रोधनीय,क्रोध्य क्षम्यमाण क्षमितव्य, क्षन्तव्य,क्षम्य કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત भूतहत | | ભૂતકૃદંત क्लृप्त कल्पितुम्, |कल्पित्वा, |क्लृप्त्वा(संकल्प्य) कारित कारयितुम् कारयित्वा क्रीडित क्रीडितुम् क्रीडित्वा क्रुध्द क्रोदुम् क्रुद्ध्वा क्षान्त क्षमितुम्, क्षमित्वा, क्षन्तुम् क्षान्त्वा क्षान्त क्षमितुम्, क्षमित्या, क्षन्तुम् क्षान्त्वा क्षालित क्षालयितुम् क्षालयित्वा क्रुध्यत् क्षममाण क्षाम्यत् क्षम्यमाण क्षमितव्य,क्षन्तव्य, क्षम्य क्षालयत् |क्षाल्यमान क्षालितव्य, क्षालनीय,क्षाल्य मान क्षयत् क्षिपत्-माण सुभ्यत् क्षीयमाण क्षिप्यमाण सुभ्यमाण क्षेतव्य,क्षय्य, क्षेय क्षेप्तव्य, क्षेपणीय,क्षेप्य क्षोभितव्य, क्षोभणीय,क्षोभ्य क्षित,क्षीण | क्षेतुम् |क्षित्वा क्षिप्त क्षेप्तुम् | क्षिप्त्वा क्षुभित,क्षुब्ध | क्षोभितुम् क्षुभित्वा, क्षोभित्वा ESUम रोga धातुयाली सम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,rel, 56, વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ અર્થ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | भ तार | भरा खन्- १,६.मोj खनति-ते खन्यते, अखनत्-त अखन्यत, खनतु-ताम् खन्यताम्, खनेत्-त खन्येत, खायते अखायत खायताम् खायेत गण- 10, 6.nijगणयति-ते गण्यते अगणयत्- अगण्यत गणयतु- गण्यताम् गणयेत्-त गण्येत ताम् गम्-१, 52.xj गच्छति गम्यते |अगच्छत् | अगम्यत गच्छतु | गम्यताम् गच्छेत् गम्येत सम्+गम्-१,मा.साथे |संगच्छते संगम्यत समगच्छत समगम्यत संगच्छताम् | संगम्यताम् संगच्छेत |संगम्येत गल्-१,५२.245j गलति / |गल्यते अगलत् अगल्यत गलतु |गल्यताम् | गलेत् गल्येत प्र+गल्भ-१,मा.OSIM प्रगल्भते प्रगल्भ्यते | प्रागल्भत प्रागल्भ्यत प्रगल्भताम् | प्रगल्भ्यताम् प्रगल्भेत प्रगल्भ्येत મારવી अव+गाह्-१,मा.नाह अवगाहते अवगाह्यते | अवागाहत अवागाह्यत अवगाह- | अवगाह्म-अवगाहेत अवगाह्येत ताम् गै-१,५२. गावं गायति गीयते अगायत् अगीयत गायतु गीयताम् | गायेत् गीयेत घुष-१०,G. 2 र घोषयति-ते घोष्यते। अघोषयत्-अघोष्यत घोषयतु- घोष्यताम् | घोषयेत्-त घोष्येत ताम् मरम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म नोध संस्कृत धातु पापली लाग-१ ताम्
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ - વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા खनितव्य,खननीय,खेय खनत्, खनमान खन्यमान, खायमान કર્મણિ हेत्वर्थ | સંબંધક ભૂતકૃદંત ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત खात खनितुम् खनित्वा, खात्या गणित | गणयितुम् गणयित्वा गणयितव्य,गणनीय,गण्य गच्छत् | गम्यमान गन्तव्य,गमनीय, गम्य गत गन्तुम् संगच्छमान | संगम्यमान | संगन्तव्य, संगमनीय,संगम्य गलत् गल्यमान गलितव्य,गलनीय,गल्य प्रगल्भमान | प्रगल्भ्यमान | प्रगल्भितव्य, प्रगल्भनीय,प्रगल्भ्य संगत गलित प्रगल्मित गत्वा(आगम्य, आगत्य) संगन्तुम् संगम्य,संगत्य गलितुम् गलित्वा प्रगल्भितुम् | प्रगल्ल्य अवगाढ अवगाहमान | अवगाह्यमान अवगाहितव्य,अवगाढव्य,अवगाहनीय, अवगाह गायत् गीयमान | गातव्य,गानीय,गेय घोषयत्-माण घोष्यमाण घोषयितव्य,घोषणीय,पोष्य अवगाहितुम्, | अवगाह्य अवगादुम् गातुम् गीत्वा (प्रगाय) घोषयितुम् | घोषयित्वा गीत घोषित सुधqaulgपालीला-1
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ |चलतु ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ Tહસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ ! વિધ્યર્થ ' અર્થ 'કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ | કર્તરિ, કર્મણિ चर्-१,५२.j चरति चर्यते |अचरत् |अचर्यत |चरतु चर्यताम् |चरेत् चर्येत चल्-१,५२. यालj चलति चल्यते अचलत् |अचल्यत चल्यताम् | चलेत् चल्येत चिन्त-१०,8. चिंतन चिन्तयति-चिन्त्यते |अचिन्तयत् अचिन्त्यत | चिन्तयतु-चिन्त्यताम् | चिन्तयेत्-/चिन्त्येत કરવું -त ताम् चुर-१०,6. योरपुं चोयति-ते चोर्यते अचोरयत्- अचोर्यत |चोरयतु चोर्यताम् |चोरयेत्- |चोर्येत |-ताम् जन्-४.मा. मj जायते जन्यते, अजायत |अजन्यत, जायताम् |जन्यताम्, |जायेत जन्येत, जायते | अजायत जायताम् जायेत जल्प-१,५२. Sj जल्पति जल्प्यते अजल्पत् अजल्प्यत जल्पतु जल्प्यताम् | जल्पेत जल्प्येत |जि-१,५२. j जयति जीयते अजीयत जयतु जीयताम् जयेत् जीयेत वि+जि-१,मा.विश्य विजयते विजीयते | व्यजयत व्यजीयत | विजयताम् विजीयताम् विजयेत | विजीयेत પામવો जीव-१,५२.maj जीवति जीव्यते / अजीवत् |अजीव्यत |जीवतु जीव्यताम् |जीवेत् |जीव्येत टी-१,मा.Gsj अडयत अडीयत |डयताम् डीयताम् ।डयेत [डीयेत अजयत् इयते डीयते सुमधqaधातुपावली 009- 15
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ કર્મણિ | હેત્વર્થ ! સંબંધક ભૂતકૃદંત ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત चरित चरितुम्न रित्वा वलित चलितुम् चांग: 1 चिन्तित चिन्तयितुम् | चिन्तयित्वा चलत् વર્તમાન કૃદંત વિધ્યર્થ કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ घरत् चर्यमाण | चरितव्य,चरणीय,चर्य (आचार्य) चल्यमान चलितव्य,चलनीय,चल्य चिन्तयत्- चिन्तामान | चिन्तयितव्य,चिन्तनीय,चिन्त्य मान चोरयत्- चोर्यमाण |चोरयितव्य,चोरणीय,चोर्य मान जायमान |जन्यमान, I जनितव्य,जननीय.जन्य जायमान जल्पत् जल्प्यमान | तव्य,जल्पनीय,जल्प्य जयत् जीयमान जतव्य जानीय,जेय विजयमान |विजीयमान | विजेतव्य.नीय,विजेय चोरित चोरयितुम् |चोरयित्वा जात जनितुम् जल्पित जनित्वा (संजन्य,संजाय) जल्पित्वा जित्या विजित्य जल्पितुम् जेतुम् विजेतुम् जित विजित जीवत जीव्यमान डीयमान | जीवितव्य,जीवनीय,जीव्य डयितव्य,डयनीय,डेय जोक्ति डयित जीवितुम् डयितुम् जीवित्वा डयित्वा(डड्डीय) डयमान - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ક્રબોધ સંત ધાતુ અપાવલી ભાગ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળમાં આજ્ઞાર્થ 1 વિધ્યર્થ અર્થ तरि | इतर | Fresतार | sesतरि | se तड्-१०,6. भारj ताडयति-ते ताड्यते अताडयत्- अताड्यत ताडयतु- ताड्यताम् | ताडयेत्-त ताड्येत ताम् तन्त्र-१०,मा. मायूँ तन्त्रयते तन्त्र्यते अतन्त्रयत | अतन्त्र्यत |तन्त्रयताम् |तन्त्र्यताम् |तन्त्रयेत |तन्त्र्येत तप्-१,पर. तपy तपति तप्यते अतपत् अतप्यत तपतु तप्यताम् |तपेत् तप्येत तुद्-6,6.हु आपj तुदति-ते तुद्यते अतुदत्-त अतुघत |तुदतु-ताम् तुद्यताम् तुदेत-त तुघेत तुल्-१०,6.तोलj तोलयति-तोल्यते अतोलयत-अतोल्यत | तोलयतु- तोल्यताम् | तोलयेत्- | तोल्येत ताम् तुप-४,५२.संतोष पाभवो तुष्यति तुष्यते अतुष्यत् अतुष्यत तुष्यतु तुष्यताम् |तुष्येत् तुष्येत तृ-१,५२. मोग तरति तीर्यते अतरत् अतीर्यत तस्तु तीर्यताम् तरेत् / तीर्यंत त्यज्-१,पर.त्याग त्यजति त्यज्यते अत्यजत् |अत्यज्यत |त्यजतु त्यज्यताम् | त्यजेत् |त्यज्येत કરવો. त्वर-१,मा.Gतावन त्वर्यते अत्वरत अत्वर्यत त्वरताम् |त्वर्यताम त्वरेत त्वयेत કરવી दण्ड्-१०,.सMSeवी दण्डयति-ते दण्ड्यते अदण्डयत्-|अदण्ड्यत दण्डयतु- दण्ड्यताम् | दण्डयेत्-दण्ड्येत ताम् तर - - -- - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - -
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત 'ક્તરે | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત ताडित ताडयितुम् | ताडयित्वा ताडयत्- | ताड्यमान | ताडयितव्य,ताडनीय,ताड्य तन्त्रित तपत् तप्त मन्त्रयमाण |तन्त्र्यमाण | तन्त्रयितव्य,तन्त्रणीय,तन्त्र्य तप्यमान तप्तव्य,तपनीय,तप्य तुदत्-मान तुधमान तोत्तव्य,तोदनीय,तोच तोलयत्- | तोल्यमान | तोलयितव्य,तोलनीय,तोल्य तन्त्रयितुम् तप्तुम् तोत्तुम् तोलयितुम् तन्त्रयित्वा तप्त्वा(संतप्य) तुत्त्वा (प्रतुद्य) तोलयित्वा तुन्न तोलित मान वस्तु तुष्यमाण तीर्यमाण त्यज्यमान तोष्टव्य,तोषणीय,तोष्य तरितव्य,तरीतव्य,तरणीय,तार्य त्यक्तव्य,त्यजनीय,त्याज्य बजत् . तोष्टुम् तुष्ट्रवा तीर्ण तरितुम्,तरीतुम् | तीर्वा (उत्तीर्य) त्यक्त त्यक्त्वा (परित्यज्य) त्वरित,तूर्ण |त्वरितुम् त्वरित्या त्यक्तुम् त्वरमाण त्वर्यमाण त्वरितव्य,त्वरणीय,त्वार्य ण्डयत्- | दण्ड्यमान | दण्डयितव्य,दण्डनीय,दण्ड्य दण्डित |दण्डयितुम् दण्डयित्वा शोध संस्तधात पायबीना- मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म 3
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,me, , ' અર્થ दह-१,५२.in दा-१,पर. आपj વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ | વિધ્યર્થ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ दहति दह्यते अदहत् अदात दहतु दहाताम् |दहेत् / यच्छति दीयते अयच्छत् अदीयत यच्छतु दीयताम् यच्छेत् दीयेत दिश्-६,G.ताव दिशति-ते | दिश्यते अदिशत्-त अदिश्यत |दिशतु-तामदिश्यताम् |दिशेत-त दिश्येत दृश्यताम् दृश्-१,५२. g दृ-१०, Isj पश्यति / दारयति-ते दीर्यते अपश्यत् अदृश्यत |पश्यतु अदारयत्- अदीर्यत पश्येत् दारयेत् ताम् पुत्-१,मा.प्राशg घोतते पुत्यते अद्योतत अद्युत्यत घोतताम् युत्यताम् योतेत दू-१,५२. पीj द्रवति दुह-४,५२.द्रा6 sरपो द्रुह्यति यते द्रुह्मते अद्रवत् अद्रुह्यत् अद्यत अद्रुह्यत द्रवतु द्रुह्यतु यताम् द्रुह्यताम् द्रवेत् | द्रुह्येत् धाव-१,५२.aspधावति धाव्यते अधावत् 4 अधाव्यत धावतु धाव्यताम् | धावेत् धाव्येत सु नीधधातुपावली DISE
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્મણિ હેત્વર્થ ભૂતકૃદંત | भूतकृत दग्ध दग्धुम् दत्त(प्रदत्त, दातुम् સંબંધક ભૂતકૃદંત दग्ध्वा (संदह्य) दत्वा (संदाय) दहत् यच्छत् दह्यमान दीयमान दग्धव्य,दहनीय, दाह्म दातव्य, दानीय, देय प्रत्त) दिशत-मान |दिश्यमान | देष्टव्य,देशनीय,देश्य पश्यत् दृश्यमान दीर्यमाण | द्रष्टव्य, दर्शणीय, दृश्य दरितव्य,दरीतव्य,दारणीय,दार्य दारयत् माण पोतमान घुत्यमान | घोतितव्य, द्योतनीय,द्योत्य दिष्ट देष्टुम् दिष्ट्वा (आदिश्य) द्रष्टुम् दृष्ट्वा दीर्ण दरितुम्, दीर्वा (विदीर्य) दरीतुम् घुतित,घोतित घोतितुम् घोतित्वा (विद्युत्य) द्रोतुम् द्रुत्वा (विद्रुत्य) द्रुग्ध,दूढ द्रोहितुम्, दुहित्वा,द्रुवा द्रोग्यम्,द्रोदुम् द्रोहित्या, दुग्ध्या धावित धावितुम् धावित्वा HME द्रवत् द्यमान दुह्मात् द्रुहामान | द्रोतव्य,द्रवणीय,द्रव्य द्रोहितव्य,द्रोग्धव्य,द्रोढव्य, द्रोहणीय,द्रोह धावत् धाव्यमान | धावितव्य,धावनीय,धाव्य Entendulgerialo05-12 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ .धातुगा, 56, અર્થ વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થી વિધ્યર્થ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ, કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ अव+धीर-१०, अवधीरय-अवधीर्यते अवाधीर- अवाधीर्यत अवधीरयतु-अवधीर्य- अवधीर-अवधीर्येत 6.तीरररवो ति-ते यत्-त ताम् ताम् येत्-त 5-1,6.45sj धरति-ते |ध्रियते अधरत्- अध्रियत धरतु- ध्रियताम् |धरेत्-त |ध्रियेत ताम् ५-१०,Gधार,धीरj धारयति-ते धार्यते अधास्य- अधार्यत धारयतु- धार्यताम् |धारयेत्- धार्येत त्-त ताम् अध्यंसत |अध्यस्यत |ध्वंसताम् ध्वस्यताम् |ध्वंसेत ध्वस्येत ध्वंसते . ध्वस्यते ध्वंस्-१,मा.नाश પામવું अभि+नन्द-१,५२. ખુશ કરવું नम्-१,५२. नमj अभिनन्दति नमति अभिनन्यते अभ्यनन्दत् अभ्यनन्धत अभिन- न्दतु नम्यते अनमत् अनम्यत नमतु अभिनन्ध-अभिन- |अभिनन्येत ताम् न्देत् नम्यताम् नमेत् नम्येत नश-४,५२. नाश पामधूनश्यति नश्यते अनश्यत् अनश्यत नश्यतु नश्यताम् |नश्येत् नश्येत - - - 7 सम्ममा सुधिस्त धातुपावली 19-1
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંતા se | fe વિધ્યર્થ કૃદંત હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત अवधीरयत् |अवधीर्यमाण अवधीरयितव्य,अवधीरणीय,अवधीर्य अवधीरित | अवधीरयितुम् अवधीर्य धरत्-माण |ध्रियमाण | धर्तव्य,धरणीय,धार्य धृत धृत्वा (विधृत्य) | धार्यमाण धारयितव्य,धारणीय,धार्य धारयत्माण ध्वंसमान | ध्वस्यमान ध्वंसितव्य,ध्वंसनीय,ध्वंस्य धारित धारयितुम् धारयित्वा (संधार्य) ध्वस्त ध्वंसितुम् ध्वंसित्वा,ध्वस्त्वा (विध्वस्य) अभिनन्दित | अभिनन्दितुम् | अभिनन्य नमत् नम्यमान नन्तव्य,नमनीय,नम्य नत नन्तुम् नत्या(विनम्य, विनत्य) नशित्वा, नष्ट्वा,नंष्ट्रवा नश्यत् नश्यमान नशितव्य,नंष्टव्य,नशनीय,नाश्य नष्ट(प्रणष्ट)] नशितुम्, नंष्टुम् ઋસુબોધ સંરફત ધાતુ કપાવલી ભાગ-૧ - - - - - - - -
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ मर्थ . तार | तिरि | sfellsतरि | sesतार | भशि नाट्-१०,.raj नाटयति-ते नाट्यते अनाटयत्-अनाट्यत | | नाटयतु- नाट्यताम् | नाटयेत्-त नाट्येत ताम् निन्द-१,५२. नी। निन्द्यताम् | निन्देत् निन्येत કરવી. नी-१,6.svg नयति-ते |नीयते अनयत्-त अनीयत |नयतु-ताम् नीयताम् नयेत्-त |नीयेत नृत्-४,५२. नायj नत्यति ।नृत्यते अनृत्यत् अनृत्यत |नृत्यतु नृत्यताम् नृत्येत् नृत्येत पच्-१,6.२ij पत्-१,५२.शीug पचति-ते | पच्यते पठति पठ्यते अपचत्-त अपच्यत पचतु-ताम् पच्यताम् पचेतु-त |पच्येत अपठत् अपठ्यत | पठतु पठ्यताम् / पठ्येत पत्-१,५२.५sj पतति पत्यते अपतत् अपत्यत पततु पत्यताम् | पतेत् पत्येत | उत्पद्यते उदपद्यत उदपद्यत | उत्पद्यताम् | उत्पपताम् | उत्पधेत उत्पयेत उद्+पद्-४,मा.6c4al |उत्पद्यते થવું पा-१,पर.पीj पिबति म पीयते अपिबत् अपीयत |पिबतु | पीयताम् | पिबेत् outiqaagrial on पीयेत
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા भए। હેત્વર્થ સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત नाटित नाटयितुम् नाटयत्-मान| नाट्यमान | नाटयितव्य,नाटनीय,नाट्य नाटयित्वा निन्दत निन्द्यमान | निन्दितव्य,निन्दनीय,निन्ध निन्दित निन्दितुम् नीत नयत्-मान नृत्यत् | नीयमान | नेतव्य,नयनीय,नेय नृत्यमान | नर्तितव्य,नर्तनीय,नृत्य नेतुम् नर्तितुम् पक्व पचत्-मान | पच्यमान पठ्यमान | पक्तव्य,पचनीय,पाक्य पठितव्य,पठनीय,पाठ्य पक्तुम् पठितुम् निन्दित्वा (विनिन्य) नीत्या (प्रणीय नर्तित्वा (प्रणत्य) पक्त्वा(विपच्य) पठित्वा (प्रपठ्य) पतित्वा (निपत्य) उत्पध पठत् पठित पतत् पत्यमान | पतितव्य,पतनीय,पात्य पतित पतितुम् उत्पधमान उत्पद्यमान | उत्पत्तव्य,उत्पदनीय,उत्पाद्य उत्पन्न उत्पन्तुम् पिबत् पीत पातुम् पीत्वा (निपीय पीयमान | पातव्य,पानीय,पेय સુબોધ સંત ધાતુ શાહી ભાગ-૧
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ cital त धातु,गया, 4, વર્તમાનકાળ Tહસ્તન ભૂતકાળ) વિધ્યર્થ અર્થ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ पार-१०,6.पार पावू पारयति-ते पार्यते अपारयत्-त अपार्यत पारयतु- पार्यताम् पारयेत्- पायेंत ताम् पीड्-१०,6.पीsj पीडयति-ते पीड्यते अपीडयत्- अपीड्यत |पीडयतु- पीड्यताम् | पीडयेत्-त पीड्येत / ताम् पुष्-४,५२. पोषQ पुष्यति पुष्यते अपुष्यत् अपुष्यत पुष्यतु पुष्यताम् |पुष्येत् पुष्येत पूज्-१०,6.yrg पूजयति-ते पूज्यते अपूजयत्- अपूज्यत पूजयेत्- पूज्येत ताम् पूर-१०,G.नरवू पूरयति-ते पूर्यते अपूरयत्-त अपूर्यत पूरयतु-ताम् पूर्यताम् |पूरयेत्-त | पूर्येत प्रच्छ्-६,५२. पूछj पृच्छति पृच्छ्यते अपृच्छत् अपृच्छ्यत | पृच्छतु पृच्छ्यताम् | पृच्छेत् पृच्छ्येत प्रय्-१०,6 प्रसिद्ध प्रययति-ते प्रथ्यते अप्रथयत- अप्रथ्यत प्रथयतु- प्रथ्यताम् |प्रथयेत्-त प्रथ्येत કરવું ताम् प्री-१०,6.YN२j प्रीणयति-ते प्रीण्यते अप्रीणयत्-अप्रीण्यत प्रीणयतु- प्रीण्यताम् | प्रीणयेत्- प्रीण्येत ताम् फल्-१,५२.snj फलति फल्यते फल्यते अफलत् अफल्यत |फलतु | फलेत फल्येत त त - - - - - - - - - TH do सम्सु जोध संत धातु पाली नाम
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ કર્મણિ | હેત્વર્થ સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત पारयत्-माण | पार्यमाण | पारयितव्य,पारणीय,पार्य पारयितुम् पारयित्वा पीडयत्-मान|पीड्यमान | पीडयितव्य,पीडनीय,पीड्य पीडित पीडयितुम् पुष्ट पुष्यत् / पुष्यमाण पूजयत्-मान | पूज्यमान पोष्टव्य,पोषणीय,पोष्य पूजयितव्य,पूजनीय,पूज्य पोष्टुम् पूजयितुम् पूजित पीडयित्वा (निपीड्य) पुष्ट्वा (संपुष्य) पूजयित्वा (संपूज्य) पूरयित्वा पृष्ट्वा प्रथयित्वा पूरित पूरयत्-माण | पूर्यमाण | पूरयितव्य,पूरणीय,पूर्य पृच्छत् पृच्छ्यमान प्रष्टव्य,प्रच्छनीय,प्रच्छ्य प्रथयत्-मान | प्रथ्यमान प्रथयितव्य,प्रथनीय,प्रथ्य पृष्ट प्रथित पूरयितुम् प्रष्टुम् प्रथयितुम् प्रीणयत्-मान प्रीण्यमान | प्रीणयितव्य,प्रीणनीय,प्रीण्य प्रीणित प्रीणयितुम् प्रीणयित्वा फलत् | फल्यमान | फलितव्य,फलनीय,फल्य फलित फलित्वा जोध संत धातु सावली लास
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,rel, 56, | વર્તમાનકાળ Tહસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ અર્થ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિ | કર્મણિ बुथ्-१,6.जोध पामवा. बोधति-ते बुध्यते अबोधत्-त अबुध्यत बोधतु-ताम् बुध्यताम् | बोधेत्-त | बुध्येत भक्ष्-१०,G.HIg भक्षयति-ते भक्ष्यते अभक्षयत्-अभक्ष्यत |भक्षयतु- |भक्ष्यताम् [भक्षयेत्- |भक्ष्येत त ताम् भज्-१,6. Arg भजति-ते भज्यते अभजत्-त अभज्यत भजतु-ताम् भज्यताम् |भजेत्-त |भज्येत भाष्-१,मा.पोलकुंभाषते भाष्यते अभाषत अभाष्यत भाषताम् भाष्यताम् भाषेत भाष्येत भिक्ष्-१,मा.लीक्षा भिक्षते भिक्ष्यते भिक्ष्यते अभिक्षत अभिक्ष्यत भिक्षताम् [भिक्ष्यताम् | भिक्षेत भिक्ष्येत માંગવી भू-१,५२.cोj,थ भवति भूयते अभवत् अभूयत भवतु | भवेत् भूयेत भूष्-१०,G.शारj भूषयति-ते भूष्यते अभूषयत्- अभूष्यत |भूषयतु- भूष्यताम् भूषयेत्-त भूष्येत ताम् भू-१,8.लरj भरति-ते प्रियते अभरत्-त अप्रियत भरतु-ताम् भ्रियताम् भरेत्-त भ्रियेत मद्-४,५२.iisi ej मापति मद्यते अमाद्यत् अमद्यत माद्यतु मद्यताम् मायेत मद्येत मम्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म्म् tirga धातु पाली ला
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત se | વિધ્યર્થ કૃદંત बोधत-मान |बुध्यमान |बोधितव्य,बोधनीय,बोध्य કર્મણિ | હેત્વર્થ 1 સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંતા बुधित | बोधितुम् बुधित्वा, बोधित्वा, (संबुध्य) भक्षित भक्षयितुम् भक्षयित्वा भक्ष्यमाण | भक्षयितव्य,भक्षणीय,भक्ष्य भक्षयत्माण भजत्-मान |भज्यमान भाषमाण भाष्यमाण भिक्षमाण |भिक्ष्यमाण भक्तव्य,भजनीय,भाज्य,भाग्य भाषितव्य,भाषणीय,भाष्य मिक्षितव्य,भिक्षणीय,भिक्ष्य भक्त भाषित मिक्षित भक्तुम् भाषितुम् भिक्षितुम् भक्त्या भाषित्वा मिक्षित्वा भवितव्य,भवनीय,भव्य | भूषयितव्य,भूषणीय,भूष्य भूत भूषित भवितुम् भूषयितुम् भूत्वा(संभूय) भूषयित्वा भवत् भूयमान भूषयत्- भूष्यमाण माण भरत्-माण |प्रियमाण माधत् मद्यमान | भर्तव्य,भरणीय,भृत्य | मदितव्य, मदनीय,माद्य भृत मत्त भर्तुम् मदितुम् भृत्या मदित्वा Eara धातु पावली सम्म्म्म्म्म्म्म
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | Uસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ કિર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ मन्-४,मा.मानवू |मन्यते मन्यते अमन्यत अमन्यत मन्यताम् मन्यताम् मन्येत मन्येत અર્થ नि+मन्त्र-१०,मा. નિમંત્રણ આપવું मार्ग-१०,७. शोधj |निमन्त्रयते | निमन्त्र्यते न्यमन्त्रयत न्यमन्त्र्यत | निमन्त्रय-निमन्त्र्य- | निमन्त्रयेत निमन्त्र्येत ताम् ताम् मार्गयति- मार्यते अमार्गयत्-अमायेत मार्गयतु- मार्ग्यताम् |मार्गयेत-त मायेत ताम् मुञ्चति-ते मुच्यते अमुञ्चत्- अमुच्यत मुञ्चतु- मुच्यताम् | मुञ्चेत्-त मुच्येत मुच्-६,. j ताम् मुद्-१,मा.मुश थj मोदते मुद्यते अमोदत अमुद्यत मोदताम् | मुद्यताम् | मोदेत मुघेत मुह-४,५२.मोह पामो मुहाति मुहाते अमुह्यत् अमुहात मुह्यतु मुह्यताम् / मुह्येत् मुह्येत सुधधातु ३पावली नाम- सम्म
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત तरि | श વિધ્યર્થ કૃદંતા मन्यमान मन्यमान मन्तव्य,मननीय,मान्य કર્મણિ | હેત્વર્થ 1 સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત मत मत्या,मनित्या (अनुमत्य) निमन्त्रित निमन्त्रयितुम् निमन्त्र्य मन्तुम् मार्गित मार्गयितुम् |मार्गयित्वा निमन्त्रय- | निमन्त्र्यमाण निमन्त्रयितव्य,निमन्त्रणीय,निमन्त्र्य माण मार्गयत- माय॑माण | मार्गयितव्य, मार्गणीय,मार्ग्य माण मुञ्चत् | मुच्यमान मोक्तव्य,मोचनीय,मोच्य मान मोदमान | मुद्यमान | मोदितव्य,मोदनीय,मोद्य मुक्त | मोक्तुम् मुक्त्वा मुदित,मोदित मोदितुम् मुह्यत् मुह्यमान मोहितव्य,मोग्धव्य,मोढव्य,मोहनीय,मोह्य मुग्ध,मूढ मोहितुम्, मोग्धुम, | मुदित्वा, मोदित्वा (संमुद्य) मुग्ध्वा,मूदवा मुहित्या, मोहित्वा (विमुच्य) मोदुम् - - - - - - - - - - - - - - - - - - सुलोध संस्कृत धातु पापली ना
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' અર્થ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ | વિધ્યર્થ કર્તરિ | કર્મણિ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ કર્મણિ કિર્તરિ | કર્મણિ मूर्छ-१,५२.जमान यमूर्छति मूर्यते |अमूर्च्छत् अमूर्त्यत मूर्छतु मूर्ध्यताम् | मूच्र्छत मूच्र्येत मृ-६,मा.मरवू |म्रियते म्रियते अम्रियत अम्रियत म्रियताम् म्रियताम् | म्रियेत | म्रियेत मृग-१०,6.शोधj मृगयते |मृग्यते |अमृगयत अमृग्यत मृगयताम् | मृग्यताम् मृगयेत् |मृग्येत वि+मश-६,५२.परीक्षा विमृशति | विमृश्यते |व्यमृशत् व्यमृश्यत |विमृशतु विमृश्यताम् विमृशेत् |विमृश्येत કરવી यज्-१, पूrj यजति-ते |इज्यते |अयजत्-त | ऐज्यत यजतु-ताम् इज्यताम् / यजेत्-त | इज्येत यत्-१,मा. यत्रो यतते यत्यते अयतत अयत्यत यतनाम यत्यताम यतेत यत्येत याच-१,.भांगj याचति-ते | याच्यते अयाचत्-त अयाच्यत याचतु-ताम्याच्यताम् |याचेत्-त |याच्येत युध्-४,मा.Gsj युध्यते युध्यते अयुध्यत अयुध्यत युध्यताम् |युध्यताम् युध्येत युध्येत रक्ष-१,५२. रक्षा र क्षति रक्ष्यते अरक्षत् अरक्ष्यत रक्षतु रपटाम् रक्षेत् रक्ष्येत रच्-१०,6. रयj रचयति-ते रच्यते अरचयत् अरच्यत रचयतु रच्यताम् |रचयेत्- तरच्य। ताम् रमेत रभ-१,मा.श३२j रभते रभ्यते रम्-१,मा.रमj रमते रम्यते वि+रम्-१,५२.विरामस्वो विरमति | विरम्यते अरभत अरमत व्यरमत् अरभ्यत रभताम् रभ्यताम् रभ्येत अरम्यत रमताम् रम्यताम् रमेत रम्येत व्यरम्यत | |विरमतु |विरम्यताम् | विरमेत् |विरम्येत सुसंqa धातु पाखी ONE
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ मूर्च्छत् |मूय॑मान | मूछितव्य,मूर्छनीय,मूर्त्य नियमाण म्रियमाण | मर्तव्य,मरणीय,मार्य मृगयमाण मृग्यमाण | मृगयितव्य,मृगयणीय,मृग्य विमृशत् विमृश्यमान | विमटव्य,विम्रष्टव्य,विमर्षणीय,विमृश्य मृत विम्रष्टुम्, કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત, मूछित मूच्छितुम् मूर्षिछत्वा मर्तुम् मृत्वा मगित मृगयितुम् मृगयित्वा विमृष्ट विमृश्य विमटुंम् इष्ट यष्टुम् इष्ट्वा यत्त यतित्वा याचित याचित्वा युवा(नियुध्य) रक्षित रक्षितुम् रक्षित्वा(संरक्ष्य) रचयितुम् रचयित्वा (विरचय्य) रब्ध्वा (आरभ्य)। रन्तुम् रत्वा विरत विरम्य,विरत्य यतितुम् याचितुम् योध्दम् यजत-मान इज्यमान यष्टव्य,यजनीय,याज्य यतमान यत्यमान यतितव्य,यतनीय,यत्य याचत्-मान | याच्यमान याचितव्य,याचनीय,याच्य युध्यमान युध्यमान योध्दव्य,योधनीय,योध्य रक्ष्यमाण रक्षितव्य,रक्षणीय,रक्ष्य रचयत्- रच्यमान रचयितव्य,रचनीय,रच्य मान रभमाण रभ्यमाण | रब्धव्य,रभणीय,रभ्य रममाण रम्यमाण रन्तव्य,रमणीय,रम्य विरमत् विरम्यमाण | विरन्तव्य,विरमणीय,विरम्य cोध संत धातु पावती लामा रक्षत् रचित रब्ध रब्धुम् रत विरन्तुम्
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ | UIT.LE, TETभार धातु,गा, 56, ' અર્થ वि+राज्-१,6. વિરાજમાન થવું मुद्-१,मा.पुश थj | વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ विध्यर्थ કર્તરિ | કર્મણિ, કર્તરિ | કર્મણિ કર્તરિ, કર્મણિ કર્તરિ | કર્મણિ विराजति- विराज्यते व्यराजत्-त व्यराज्यत विराजतु- विराज्यताम् विराजेत्-त विराज्येत ताम् मोदते मुद्यते अमोदत अमुद्यंत मोदताम् मुद्यताम् | मोदेत मुघेत मुह-४,५२.मोह पावो मुह्यति / मुह्यते अमुहात् अमुह्यत / मुह्यतु मुह्यताम् महोत् मुह्येत मूर्छ-१,५२.लान थj| मूर्छति | मूच्य॑ते | अमूर्छत् अमूय॑त मूर्छतु मूच्छर्यताम् | मूच्र्छत मूच्छर्येत म-६,मा.मरg म्रियते म्रियते अम्रियत अम्रियत म्रियताम् | म्रियताम् |म्रियेत / नियेत मृग-१०,.शोधj मृगयते मृग्यते / अमृगयत |अमृग्यत मृगयताम् | मृग्यताम् | मृगयेत् ।मृग्येत वि+मृश्-६,५२.परीक्षा | विमृशति | विमृश्यते | व्यमृशत् व्यमृश्यत |विमृशतु |विमृश्यताम् | विमृशेत् विमृश्येत કરવી यजति-ते | इज्यते अयजत्-त| ऐज्यत यजतु-ताम् इज्यताम् |यजेत्-त |इज्येत यत्-१,मा. यत्न रवो यतते यत्यते अयत्यत यतताम् यत्यताम् रोध संस् धातु पाली 91-9 यज्-१,पूरj | यतेत यत्येत - - - - - - - - - - - - - - -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત. કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા विराजत्- |विराज्यमान | विराजितव्य,विराजनीय,विराज्य કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત विराजित |विराजितुम् विराज्य मान मोदमान मुद्यमान | मोदितव्य,मोदनीय,मोद्य मुदित,मोदित मोदितुम् | मुह्यत् मुह्यमान मोहितव्य,मोग्धव्य,मोढव्य,मोहनीय,मोह / मुग्ध,मूढ मोहितुम्, मोग्धुम्, मोद्म मुदित्या, मोदित्वा (संमुख) मुग्ध्वा,मूदा मुहित्या, मोहित्या मूञ्छित्वा मृत्वा मृगयित्वा विमृश्य | मूर्षिछतुम् मूर्च्छत् म्रियमाण मर्तुम् |मूर्यमान | मूच्छितव्य,मूर्छनीय,मूळ्य नियमाण मर्तव्य,मरणीय,मार्य मृग्यमाण | मृगयितव्य,मृगयणीय,मृग्य विमृश्यमान | विमटव्य,विम्रष्टव्य,विमर्षणीय,विमृश्य / मूच्छित मृत मृगित विमृष्ट मृगयमाण विमृशत् मृगयितुम् विम्रष्टुम्, विमटुंम् यष्टुम् यतितुम् यजत्-मान |इज्यमान यष्टव्य,यजनीय,याज्य यतमान यत्यमान यतितव्य,यतनीय,यत्य Hोध संस्कृत धातु स्थापती II-ASE इष्ट्वा यतित्वा यत्त
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, 1 વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ] આજ્ઞાર્થ | विध्यर्थ અર્થ तर | |sतार | fesतार | भ तार | se याच्-१, मांग याचति-ते याच्यते अयाचत्-त अयाच्यत याचतु-ताम् याच्यताम् याचेत्-त याच्येत युध्-४,मा.asp युध्यते युध्यते | अयुध्यत अयुध्यत युध्यताम् |युध्यताम् युध्येत युध्येत रक्ष-१,५२.रक्षा रक्षति रक्ष्यते अरक्षत् अरक्ष्यत रक्षतु रक्ष्यताम् रक्षेत् रक्ष्येत रच्-१०,.स्य रचयति-ते रच्यते अरचयत्-त अरच्यत रचयतु- रच्यताम् रचयेत्-तरच्येत ताम् रम्-१,मा.श३२j | रमते रभ्यते अरभत अरभ्यत रमताम् रभ्यताम् रभेत रभ्येत रम्-१,मा.रमj रमते रम्यते अरमत अरम्यत रमताम् रम्यताम् रमेत रम्येत वि+रम्-१,५२.विराम |विरमति |विरम्यते |व्यरमत् / व्यरम्यत |विरमतु विरम्यताम् |विरमेत् |विरम्येत sरवो वि+राज्-१,. विराजति- विराज्यते | व्यराजत्-त व्यराज्यत विराजतु- विराज्यताम् | विराजेत्-त विराज्येत બિરાજમાન થવું रुच्-१,मा.३यj रोचते रुच्यते |अरोचत अरुच्यत रोचताम् रुच्यताम् रोचेत रुच्येत ताम् अनु+रुध्-४,मा.मानj अनुरुध्यते अन्वरुध्यते अन्वरुध्यत अन्वरुध्यत अनुरुष ताम् अनुरुध्य-ताम् अनुरुध्येत अनुरुध्येत COM W a la dega angrid ODIA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ योदुम् रक्षितुम् 1 વર્તમાન કૃદંતા કર્તરિ, કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંતા याचत्-मान | याच्यमान याचितव्य,याचनीय,याच्य युध्यमान / युध्यमान | योध्दव्य.योधनीग,योध्य रक्षत् रक्ष्यमाण | रक्षितव्य,रक्षणीय,ख्य रचयत्- रच्यमान | रचयितव्य,रचनीय,रच्य मान रभमाण | भ्यमाण रब्धव्य,रभणीय,रभ्य रममाण रम्यमाण रन्तव्य,रमणीय,रम्य विरमत् विरम्यमाण | विरन्तव्य,विरमणीय,विरम्य કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંતા | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત याचित याचितुम् याचित्वा युध्ध युद्ध्वा(नियुध्य) रक्षित रक्षित्वा(संरक्ष्य) रचित रचयितुम् रचयित्वा (विरचय्य) रब्ध रब्धुम् रब्ध्वा(आरभ्य) रन्तम् रत्वा विरम्य,विरत्य विरत विरन्तुम् तिगजत विराज्यमान | विराजितव्य,विराजनीय,विराज्य विराजित विराजितुम् |विराज्य मान रोचमान रुच्यमान रोचितव्य,रोचनीय,रोच्य रुचित,रोचित रोचितुम् रुचित्वा, रोचित्वा (संरुच्य) अनुरुध्द अनुरोध्दुम् अनुरुध्य AGO अनुरुध्यमान अनुरुध्यमान अनुरोद्धष्य,अनुरोधनीय,अनुरोध्य સુબોધ સંગલ ઘા પાવહી ભાગ-૧
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,rel, 56, વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ | વિધ્યર્થ અર્થ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ, કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ रुह-१,५२.यsj | रोहति / रुह्यते अरोहत् |अरुह्यत रोहतु रुह्यताम् |रोहेत् होत सम्+लक्ष-१०,6. संलक्षयति- संलक्ष्यते |समलक्ष- समलक्ष्यत | संलक्षयतु | संलक्ष्यताम् संलक्षयेत्-संलक्ष्येत लक्ष्य माप ..ते यत्-त ल-१,मा. मोगंगवू लङ्यते अलवत |अलच्यत लयताम्ल च्यताम् | लड्वेत लड्च्येत लज्न-६,मा.शरमा लभ-१,मा.मेmaj लजलने / लज्लने लभते लज्यते लभ्यते अलज्जत |अलज्ज्यत | लज्जताम् लज्ज्यताम् | लज्जेत लज्येत अलभत अलभ्यत लभताम् लभ्यताम् लभेत लभ्येत अवलम्ब्य-अवलम्बेत अवलम्ब्येत अव+लम्ब-१,मा. अवलम्बते अवलम्ब्यते अवाल- अवालम्ब्यत अवलम्बઆશરો લેવો. म्बत ताम् लुट्-४,५२. जोटj | लुट्यति लुट्यते अलुट्यत् अलुट्यत लुट्यतु ताम् लुट्यताम् | लुट्येत् लुट्येत लुभ-४,५२.cोलseो | लुभ्यति लुभ्यते अलुभ्यत् अलुभ्यत लुभ्यतु लुभ्यताम् लुभ्येत् लुभ्येत - - - - - - - - જૈસુબોધ સંત ધાતુ પાવલી ભાગ- 14 - - -
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ છે. વર્તમાન કૃદંતા तर | भरा વિધ્યર્થ કૃદંત કર્મણિ હેત્વર્થ સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત, रोदुम् रुदवा(आरुहा) संलक्षित संलक्षयितुम् | संलक्ष्य BE रुह्यमाण रोढव्य,रोहणीय,रोह संलक्ष्यमाण | संलक्षयितव्य,संलक्षणीय,संलक्ष्य लक्षयत् सह्यमान | लयभान | लयितव्य,लचनीय,लथ्य लज्जमान लज्ज्यमान | लज्जितव्य,लज्जनीय, लज्य लभ्यमान |लब्धव्य,लभनीय,लभ्य(आलम्भ्य) लयित लयितुम् | लङ्घित्वा (उल्लङ्घ्य) लग्न,लज्जित | लज्जितुम् लज्जित्वा लब्ध लब्धुम् लब्ध्या (आलभ्य) अवलम्बित | अवलम्बितुम् | अवलम्ब्य लिभमान अवलम्ब- | अवलम्व्यमान अवलम्बितव्य,अवलम्बनीय,अवलम्ब्य लुट्यमान | लोटितव्य,लोटनीय,लोट्य | लुभ्यमान लोभितव्य,लोब्धव्य,लोभनीय,लोभ्य लुटित,लोटित | लोटितुम् लुटित्वा, लोटित्वा लुभित लोभितुम्, लुभित्वा, लोब्धुम् लोभित्या, लुब्ध्या SIH3 - - - - - - - - - - - - -- सोध संस्थधातुपावलीला- 15
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ધાતુ,ગણ, પદ, | વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ! આજ્ઞા વિધ્યર્થ અર્થ કિર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિકર્મણિકર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ, કર્મણિ लुभ-६,५२.sोम वो लुभति लुभ्यते अलुभत् अलुभ्यत लुभतु लुभ्यताम् लभेत् लुभ्येत वद्-१,५२.5dj वदति उद्यते अवदत् औद्यत उद्यताम् वदेत् उद्येत वन्द्-१,मा.न र वन्दते वन्द्यते अवन्दत अवन्द्यत वन्दताम |वन्द्यताम |वन्देत वन्येत वर्ण-१०,.defaq वर्णयति-ते वर्धते अवर्णयत-अवर्ण्यत |वर्णयत- |वर्ण्यताम् |वर्णयेत्-त वयेत ताम् वस्-१,५२.वस वह-१,6. s vg वाञ्छ्-१,५२.७j वसति वहति-ते वाञ्छति उष्यते उह्यते अवसत् औष्यत वसतु | उष्यताम् वसेत् उष्येत अवहत्-त ओह्मत वहतु-ताम् | उह्यताम् |वहेत-त. |उह्येत वाञ्छ्यते |अवाञ्छत् अवाञ्छ्यत वाञ्छतु वाञ्झ्यताम् वाञ्छेत् वाञ्छ्येत अभि+वाद्-१०,मा. નમવું यते अभिवाद- अभिवाद्यते अभ्यवा- अभ्यवाचत अभिवा- अभिवाद्य-अभिवाद-अभिवायेत दयत दयताम् येत सुनचqaulgia -
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ वर्तमान वृद्धः / વિધ્યર્થ કૃદંત तरि | लुभत् लुभ्यमान |लोभितव्य,लोब्धव्य,लोभनीय,लोभ्य वदत् उधमान | यदितव्य, वदनीय,वाद्य वन्दमान वन्धमान | वन्दितव्य,वन्दनीय,वन्ध કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંતા लुभित लोभितुम्. लुमित्वा, लोब्युम् लोभित्या, लुब्ध्या उदित वदितुम् उदित्वा (अनूद्य) वन्दित वन्दितुम् वन्दित्या (अभिवन्य) वर्णित वर्णयितुम् वर्णयित्वा (निर्वर्ण्य) उषित उषित्वा(प्रोष्य) वोदुम् ऊवा वाञ्छित वाञ्छितुम् वाजिछत्वा (अभिवाञ्छ्य) अभिवादित | अभिवादयि अभिवाद्य वर्णयत-मान| वर्ण्यमान / वर्णयितव्य,वर्णनीय,वर्ण्य वस्तुम् वसत् वहत्-मान वाञ्छत् उष्यमाण | वस्तव्य,वसनीय,वास्य उह्यमान | वोढव्य,वहनीय,वा,वाह्य | वाञ्छ्यमान | वाञ्छितव्य,वाञ्छनीय,वाञ्छ्य ऊढ अभिवादय-| अभिवाद्यमान अभिवादयितव्य,अभिवादनीय, अभिवाद्य मान मधधातुपावलीसम्म प
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,गा, 56, मर्थ / |विद्-६,९.मेmaj | વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ | विध्यर्थ तरि | sfe sतरि | |sतरि | fe|sde se विन्दति-ते| विद्यते |अविन्दत्-| अविद्यत |विन्दतु- |विद्यताम् | विन्देत्-त| विद्येत ताम् | विद्यते विश्यते विशतु विद्-४,मा.विधमान eig| विद्यते विश्-६,पर प्रवेश विशति वृत्-१,मा. वर्तवू वर्तते वृध्-१,मा.धg. वर्धते अविद्यत | अविद्यत विद्यताम् अविशत् / अविश्यत अवर्तत | अवृत्यत | वर्तताम् अवर्धत अवृध्यत वर्धताम् विद्यताम् |विद्येत |विद्येत विश्यताम् | विशेत् विश्येत वृत्यताम् वृत्येत वृध्यताम् | वर्धेत ध्यताम् वर्तेत वृत्यते वृध्यते | येपेत वेप्-१,माघrg. व्रज्-१,५२.१j वेपते ब्रजति वेप्यते ग्रज्यते / अवेपत | अवेप्यत | वेपताम् | अव्रजत् अव्रज्यत व्रजत वेप्यताम् व्रज्यताम् | व्रजेत् वेप्येत व्रज्येत शंसति / शस्यते |अशंसत् | अशस्यत शंसतु शस्यताम् |शंसेत् |शस्येत शंस-१,५२.प्रशंसा કરવી. आ+शंस-१,मा.माशा રાખવી शङ्क-१,मा.शंs। आशंसते [आशस्यते आशंसत [आशस्यत |आशंस- [आशस्य- आशंसेत आशस्येत ताम् ताम् शकते | शक्यते | अशङ्कत | अशक्यत|शकताम् शक्यताम् |शकेत |शक्येत કરવી सुबोध संस्कृत धातुपावली ना1-4
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ - વર્તમાન કૃદંત. विध्यर्थ त કર્તરિ | કર્મણિ विन्दत विधमान | विद्यमान वेत्तव्य,वेदितव्य, वेदनीय,वेद्य . विन्दत् वेत्तुम् विन्न विष्ट विशत् विद्यमान | विद्यमान विश्यमान वर्तमान . वृत्यमान वर्धमान वृध्यमान वेत्तव्य,वेदनीय,वेद्य वेष्टव्य,वेशनीय, वेश्य ।वर्तितव्य,वर्तनीय,वृत्य वर्धितव्य,वर्धनीय, वृध्य કર્મણિ हेत्वर्थ | संबंध ભૂતકૃદંતા ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંતા वित्त(विन्न) | वेत्तुम् वेदितुम् | विदित्वा, वेदित्वा वित्त्वा वेष्टुम् विष्ट्वा वर्तित्वा,वृत्त्वा वृध्द वर्धितुम् वर्धित्वा,वृद्ध्या (संवृध्य) वेपित व्रजित --.तुम् वाजत्या (अतिव्रज्य) शंसितुम् शंसित्या,शस्त्या वृत्त वर्तितुम् वेपमान वेप्यमान मा | वेपितव्य,वेपनीय,वेप्य व्रजितव्य,व्रजनीय,व्रज्य व्रजत् व्रज्यमान शंसत् शंसितव्य,शंसनीय,शस्य,शंस्य शस्त आशंसमान आशस्यमान | आशंसितव्य,आशंसनीय,आशंस्य,आशस्य आशंसित आशंसितुम् आशंस्य शङ्कमान शङ्क्यमान | शङ्कितव्य,शङ्कनीय,शङ्क्य हूँ शङ्कित | शङ्कितुम् शङ्कित्वा (आशङ्क्य) मोध संस्कृत धातु पावली मागसम्म - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,rel, 56, વર્તમાનકાળ હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ અર્થ કર્તરિ | કર્મણિ કર્તરિ | કર્મણિકર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિ | કર્મણિ शम्-४,पर.शांत यवू शाम्यति शम्यते अशाम्यत् अशम्यत शाम्चतु शम्यताम् |शाम्येत् शम्येत शिक्ष-१,मा.शील शिक्षते |शिक्ष्येत शिक्षत अशिक्ष्यत |शिक्षताम् |शिक्ष्यताम् | शिक्षेत शिक्ष्येत शुच्-१,५२. शोरवो शोचति शुच्यते अशोचत् अशुच्यत शोचतु शुच्यताम् | शोचेत् शुच्येत शुभ-१,मा.शोल शोभते शुभ्यते अशोभत अशुभ्यत शोभताम् |शुभ्यताम् / शोभेत शुभ्येत शुष्-४,५२.सूडा शुष्यति शुष्यते अशुष्यत् अशुष्यत |शुष्यतु शुष्यताम् |शुष्येत् शुष्येत श्रम्-४,५२.थाsj श्राम्यति |श्रम्यते अश्राम्यत् अश्रम्यत श्राम्यतु श्रम्यताम् |श्राम्येत् श्रम्येत - - - - - - - - A8 - मोघenaugure - - - - - - - - - - - - - - -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ शाम्यत् [शम्यमान | शमितव्य,शमनीय,शम्य शिक्षमाण | शिक्ष्यमाण | शिक्षितव्य,शिक्षणीय,शिक्ष्य शोचत् शुच्यमान | शोचितव्य,शोचनीय,शोच्य કર્મણિ | હેત્વર્થT સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંતા शान्त शमितुम् शान्त्वा, शमित्या, (निशम्य) शिक्षित | शिक्षितुम् |शिक्षित्वा (प्रशिक्ष्य) शुचित, | शोचितुम् शुचित्वा, शोचित | शोचित्या (परिशुच्य) शोभितुम् शुभित्वा, शोभित | शोभित्वा | (प्रशुभ्य) शुष्क | शोष्टुम् शुष्ट्वा (परिशुष्य) अमितुम् | श्रमित्वा,श्रान्त्वा (विश्रम्य) EGGLE शोभमान | शुभ्यमान | शोभितव्य,शोभनीय,शोभ्य शुभित, शुष्यत् |शष्यमाण | शोष्टव्य.शोषणीय,शोष्य श्राम्यत |श्रम्यमाण | श्रमितव्य,श्रमणीय,श्रम्य श्रान्त - - - - - - - - - - - - - - - - - - म नोवसंत धातु ३पावली ला - - - - - - - - - - - - ---
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ लेवो ति धातुगए,५६, વર્તમાનકાળ | હસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ છે વિધ્યર્થ અર્થ કિર્તરિ, કર્મણિ કર્તરિ | કર્મણિ કર્તરિ | કર્મણિ કિર્તરિ, કર્મણિ आ+श्रि-१,.माश्रय आश्रयति- आश्रीयते आश्रयत्-त आश्रीयत आश्रयतु-आश्रीयताम् आश्रयेत्-आश्रीयेत ताम् श्लाघ्-१,मा.वजावू श्लाघते श्लाघ्यते अश्लाघत अश्लाघ्यत श्लाघताम् श्लाघ्यताम् श्लाघेत श्लाघ्येत आ+श्लिष्-४, पर.ej आश्लिष्य- आश्लिष्यते आश्लिष्यत् आश्लिष्यत आश्लिष्यतु आश्लिष्य- आश्लिष्ये- आश्लिष्येत ताम् अव+सद्-१,५२.६:सी अवसीदति अवसघते अवासीदत् अवासघत अवसीदतु अवसद्यताम् अवसीदेत् अवसचेत થવું नि+सद्-१,पर.जेस | निषीदति | निषद्यते न्यषीदत् न्यषधत निषीदतु |निषद्यताम् निषीदेत् निषधेत सह-१,मा.सहेj सहते साते असहत असात सहताम् साताम् सहेत सहोत सान्त्य्-१०,6.शांत सान्त्वयति-सान्त्व्यते असान्त्व- असान्त्व्यत सान्त्वयतु सान्त्वयेत्-सान्त्व्येत કરવું यत्-त सिच्-६,6.siej सिञ्चति-ते| सिच्यते |असिञ्चत्-असिच्यत |सिञ्चतु- सिच्यताम् सिञ्चेत्-त सिच्येत ताम् नि+सूद्-१०,6.नाश निषूदयति- निघते न्यषूदयत्- न्यषूयत निषूदयतु-/निषुद्यताम् निषूदयेत्- निषूयेत કરવો FEER00 सुसंस्कृत धातु पालीला ताम् ताम् - - - - - - - - - - - - - - - - - %3 - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - -
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત आश्रित आश्रयितुम् आश्रित्य વર્તમાન કૃદંત કર્તરિ | કર્મણિ વિધ્યર્થ કૃદંત आश्रयत- आश्रीयमाण | आश्रयितव्य,आश्रयणीय,आश्रेय माण ग्लापमान |श्लाघ्यमान | श्लाघितव्य,श्लाघनीय,श्लाघ्य आश्लिष्यत् आश्लिष्य- | आश्लेष्टव्य,आश्लेषणीय,आश्लेष्य लाधित आश्लिष्ट श्लाधितुम् आश्लेष्टुम् | श्लायित्वा आश्लिष्य (श्लिष्ट्वा) अवसध माण अवसीदत् |अवसद्यमान | अवसत्तव्य,अवसदनीय,अवसाय अवसन्न अवसत्तुम् निषण्ण सोढ सान्वित व्यत- सान्व्य निषीदत् |निषद्यमान | निषत्तव्य,निषदनीय,निषाध सहमान |सह्यमान सहितव्य,सोढव्य,सहनीय,सह्य सान्त्वयत सान्त्वयितव्य,सान्त्वनीय,सान्त्व्य मान मान सिञ्चत्- |सिच्यमान |सेक्त व्य,सेचनीय,सेक्य मान निषूदयत्- |निषूद्यमान | निषूदयितव्य,निषूदनीय,निषूध मान REसुनोध संqधातु पावली -1 निषत्तुम् निषद्य सहितुम्,सोदुम् | साहित्या,सोवा सान्त्वयितुम् |सान्त्वयित्वा (परिसान्त्व्य) सेक्तुम् सिक्त्वा (अभिषिच्य) ! निषूदयितुम् |निषूध सिक्त निषदित - - -
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ धातु,गरा, 56, વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળને આજ્ઞાર્થ. વિધ્યર્થ ' અર્થ se | sfe sतरि | 5 sdर | भfesdfe | स-१,पर. सरयूँ / सरति [खियते असरत् अस्रियत सरतु स्रियताम् |सरेत् स्रियेत सृज-६,५२.सर्वन 2j सृजति सृज्यते असृजत् असृज्यत | सृजतु सृज्यताम् | सृजेत् सृज्येत सेक्-१,मा.सेवj सेवते सेव्यते असेवत असेव्यत सेवताम् सेव्यताम् . सेवेत सेव्येत स्था-१,५२.७मा रहे तिष्ठति |स्थीयते अतिष्ठत् स्थीयताम् तिष्ठेत् स्थीयेत प्र+स्था-१,I.HEIR rj प्रतिष्ठते / प्रस्थीयते प्रतिष्ठत प्रास्थीयत प्रतिष्ठताम् प्रस्थीयताम् प्रतिष्ठेत प्रस्थीयेत स्निह-४,५२. स्निह्यति |स्निाते अस्निात् | अस्निात रिनातु स्निह्यताम् | स्निोत् स्निह्येत સ્નેહ રાખવો स्पन्द्यते |स्पर्ध्यते स्पन्द-१,मा.ussj स्पन्दते स्पर्ध-१,मा.स्पर्धा रवी स्पर्धते स्पृश्-६,५२.45sj स्पृशति स्मृह-१०,Ging अस्पन्दत | अस्पन्धत |स्पन्दताम् स्पन्द्यताम् अस्पर्धत अस्पऱ्यात स्पर्धताम् |स्पर्ध्यताम् अस्पृशत् | अस्पृश्यत स्पृशतु स्पृश्यताम् अस्पृहयत्-अस्पृह्यत स्पृहयतु- स्पृह्यताम् 11111 स्पन्देत | स्पन्धेत स्पर्धेत स्पयेत स्पृशेत् स्पृश्येत स्पृहयेत्- | स्मृहीत स्पृहयति- स्पृह्यते अस्पृहयत् स्पृश्यते स्मृह्यते ताम् त स्फुर-६,५२:३२sj स्फुरति स्फूर्यते अस्फुरत् अस्फूर्यत स्फुरतु | स्फुरेत् स्फूर्येत सुनोgaधातु पाली - - - - - - - - 102 मन
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંત કર્મણિ | હેત્વર્થ સંબંધક વિધ્યર્થ કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ ભૂતકૃદંત | | ભૂતકૃદત ભૂતકૃદંત सरत् स्त्रियमाण | सर्तव्य,सरणीय,सार्य सृत सर्तुम् सृत्वा (अनुसृत्य) सृजत् सृज्यमान स्रष्टव्य,सर्जनीय,सृज्य,सर्दी सृष्ट स्रष्टुम् सृष्ट्वा(विसृज्य) सेवमान सेव्यमान सेवितव्य,सेवनीय,सेव्य सेवित सेवितुम सेवित्वा(निषेव्य) तिष्ठत् स्थीयमान स्थातव्य,स्थानीय,स्थेय स्थित स्थातुम् स्थित्वा (उत्थातुम्) (उत्थाय) प्रतिष्ठमान | प्रस्थीयमान | प्रस्थातव्य,प्रस्थानीय,प्रस्थय प्रस्थित प्रस्थातुम् प्रस्थाय स्निात् स्निह्यमान | स्नेहितव्य,स्नेढव्य,स्नेग्धव्य,स्नेहनीय,स्निा स्निग्ध,स्नीढ | स्नेहितुम्, . लिहिता,स्नेहित्वा, स्नेग्धुम,स्नेदम् स्निग्ध्वा,स्नीढ्वा (उपस्निह्या) स्पन्दमान स्पन्द्यमान स्पन्दितव्य,स्पन्दनीय,स्पन्द्य स्पन्दित स्पन्दितुम् / स्पन्दित्वा(परिस्पन्य) स्पर्धमान | स्पर्ध्यमान स्पर्धितव्य,स्पर्धनीय,स्पर्ध्य स्पर्धित स्पर्धितुम् स्पर्धित्वा(प्रतिस्पर्ध्य) स्पृशत् स्पृश्यमान स्पष्टव्य,स्पटव्य,स्पर्शनीय,स्पृश्य स्पृष्ट स्पष्टुम्,स्पष्टुम् स्पृष्ट्वा(उपस्पृश्य) स्पृहयत्- | स्पृह्यमान |स्पृहयितव्य,स्पृहणीय,स्पृह्म स्पृहित स्पृहयितुम् स्पृहयित्वा मान स्फुरित स्फुरितुम् स्फुरित्या (प्रस्फूर्य) स्फुरत् |स्फूर्यमाण | स्फुरितव्य,स्फुरणीय,स्फोर्य Hotu iqa wish CIA L
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ | વર્તમાનકાળ | હ્યસ્તન ભૂતકાળ આજ્ઞાર્થ | વિધ્યર્થ धातु,nel, NE, અર્થ स्मि-१,मा.हसg स्मयते / स्मीयते अस्मयत अस्मीयत स्मयताम् स्मीयताम् |स्मयेत स्मीयेत स्म-१,५२. संभारj स्मरति स्मर्यते अस्मरत् अस्मर्यत स्मरतु स्मर्यताम् |स्मरेत् स्मर्येत संस्-१,मा.नीये 4sg संसते खस्यते अस्रसत असंस्थत संसताम् सस्यताम् |संसेत सस्येत स्वादते स्वायते अस्थादत अस्वायत | स्वादताम् |स्वाद्यताम् |स्वादेत स्वात हस्यते हस्यते अहसत् अहस्यत हसतु हस्यताम् हस्येत हस्-१,५२.स | हसति हसेत् ह-१,6.67sej आ+ह्लाद्-१०,6. આનંદ પામવો. हवे-१,6.गोदाaj हरति-ते / ह्रियते अहरत-त अहियत हरतु-ताम् |हियताम् हरेत्-त |हियेत आह्लाद- आलायते आहलादय- आह्लाघत आहला- आलाच-|आलाद-आस्लाघेत यति-ते ताम् येत्-त स्वयति-ते | हूयते अह्वयत्-त अहूयत वयतु- इयताम् ह्वयेत्-त येत दयतु ताम् H सुजोध संस्कृत धातु पापली लाग
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ વર્તમાન કૃદંતા કર્તરિ | કર્મણિ विध्यर्थ त स्मयमान स्मीयमान स्मेतव्य,स्मयनीय,स्मेय स्मरत् स्मर्यमाण स्मर्तव्य,स्मरणीय,स्मार्य કર્મણિ | હેત્વર્થ | સંબંધક ભૂતકૃદંત | ભૂતકૃદંત| ભૂતકૃદંતા स्मित स्मतुम् स्मित्वा (विस्मित्य) स्मृत स्मर्तुम् स्मृत्वा (विस्मृत्य) | सस्त संसितुम् संसित्वा,सस्ता (विखंस्य) स्वादित | स्वादितुम् स्वादित्वा हसित हसित्वा संसमान सस्यमान संसितव्य.संसनीय,संस्थ स्वादमान |स्याचमान |स्वादितव्य,स्वादनीय,स्वाय हस्यमान हसितव्य,हसनीय,हास्य हसत् | हसितुम् हर्तुम हरत्-माण |ह्रियमाण हर्तव्य,हरणीय,हार्य आह्लादयत्-आलाच- |आहलादयितव्य,आलादनीय,आलाय मान मान स्वयत्-मान हूयमान ह्यातव्य,ह्वयनीय,हवेय हृत हृत्वा (विहत्य) आह्लादित, |आह्लादितुम् आह्लाच आलान ह्वातुम् हूत्वा (आहूय) हत सुनो संस्कृत धातु पावली II- II
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ પૃષ્ઠ વિગત. (પ્રકરણ-૧) પ્રથમ વિભાગના 4 ગણના ધાતુઓના રૂપાખ્યાન માટેના પ્રત્યય તથા વિકરણ પ્રત્યય પ્રકરણ-૨) રૂપાખ્યાત પરપદ- કર્તર પ્રયોગ પહેલો ગણા બીજે ગણ ચોથો ગણ છઠ્ઠો ગણા દશમો ગણ અનુક્રમણિ (સંઘમાં). પૃષ્ઠ | વિગત (પ્રકરણ-૩) T 1-3 આત્મપદ- કર્તરિ પ્રયોગ પહેલો ગણ 30-30 ચોથો ગણા 38-41 છઠ્ઠો ગણ 41-44 દશમો વગણ ૪પ-પ૦ (પ્રકરણ-૪) 4-14 કર્મણિ પ્રયોગ પ૧-૬૦ 15 પ્રકરણ-૫) 16-19 19-23 પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠા અને દશમા ગણના ૨૩-ર૯ ધાતુઓના ચાર કાળના રૂપો અને કૃદંતોના રૂપ. 105 [. પ્રસ્તુત પુસ્તકના આધાર ગ્રંથો (5) ધાતુ રત્નાકર 61 (1) સુલભ ધાતુ રૂપ કોશ | (2) સુબોધ સંસ્કૃત માર્ગોપદેશિકા (3) હૈમ સંસ્કૃત પ્રવેશિકા - પ્રથમ (4) રૂપ ચન્દ્રિકા
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ આયડ તીથોદ્ધારક, વૈરાગ્ય વારિધિ પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીકુલચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ની સાહિત્ય યાત્રા श्री धसूत्र अक्षरगभनिष्ठा (प्रत) १८ववियार मेवं तत्वज्ञान (हिन्दी) श्री भहानिशीथ सूत्र १८सुमोधसंस्कृत भार्गोपटेशिठा (संस्कृत सुध-१) श्री मायारांग सूत्र (भाग-१) 20 सुमोध संस्कृत भन्रािन्त: प्रवेशिष्ठा श्री आयारांग सूत्र (लाग-२) (संस्कृत मुष्ठ-२) श्री पंयउत्पभाष्य यूणि २१5र्भ नथावत तिमहिनायत न्यायावतार-स्टीट २२सुजीवननी भास्टर ही श्री विंशतिविशिष्ठ प्रश-अनुवाद २उछवथी शिव तर श्री विंशतिविशिष्ठा प्रडा-सटी 24 तत्त्वनी वेप्मसाट श्री श्राद्धविधि प्रराश (प्रत) २५भतिउरतांछूटे भारा प्रारा... श्री भार्गपरिशुद्धि प्रराश सटी 26 ठौन मनेगा गुरगुशज्ञानी सुलभ धातु उपद्रोश २७ओधो छेसाराभूलो... संस्कृत शब्दावली 28 सुमोध प्राकृत विज्ञान पाम्भाणा (प्राकृत मुड) संस्कृत धातु मधेतनाहि उपावली 28 सुमोधसंस्कृत धातु उपावली भाग-१ पत्तियां (हिन्दी-गुष्ठराती) उ०सुमोधसंस्कृतधातु पावली भाग-२ न श्रावडायार (हिन्दी) 231 सुमोध संस्कृत धातु इपावली-भाग-3 निश्रावडायार (गुष्ठराती) #२सुप्पोध संस्कृत धातु उपावली भाग-४ न छतिहास (हिन्दी) 2 सा निशानीवाणा पुस्तष्ठो अप्राप्य छे. म. मा निशानी वाणा पुस्तठो प्रेसमां छे. પ્રાપ્તિસ્થાન हिव्यदर्शन दार्थालाय ___36, इलिहुंऽ सोसायटी, भइलिपुर थार रस्ता, धोणा- 387810, கெ छ.अभघावा(०२७१४) 22282,21881 NOR
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ અંતર વરસે આGરાધાર સિદ્ધાન્ત મહોદધિ સ્વ. 5. પૂ. આ. શ્રી પ્રેમસૂરીશ્વરજી મ.સા. - વેરાગ્ય વારિધિ પ.પૂ. આ. શ્રીલચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.