Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ "saMsAra ane dharmanuM anuzIlana khaMDa pahele 1. tatvajJAnanA mULa prazno A lekha eka bhAIne praznano uttara ApavAnI dRSTithI lakhAyela che, paNa vastutaH te svataMtra lekha ja che. tatvajJAna keNa zedhI, calAvI ke vadhArI zake ? tatvajJAna ane bhautika vijJAna vacce zuM zuM sarakhApaNuM che ane kayAMthI ke bheda dekhAya che ? tattvajJAnanI zodhamAM vAde kyAM sudhI sAdhaka thAya che ane kyAre bAdhaka thAya che? satyane zodhaka vAsanAnuM niyamana kare ke teno uchera kare che tene vizaddha kare? ityAdi praznonI sacoTa samajaNa ane chaNAvaTa ApI che ane karI che. jagataduHkhavAdIoe jagatane duHkharUpa kahyuM che, jema ke sAMkhya, buddha Adie. paNa e duHkharUpatA ekAntika nathI ane che te apekSAo che e bahu spaSTatAthI A lekhamAM samajAvyuM che. kharI rIte jeNe jeNe jagatane duHkhamaya kahyuM che te badhAe eka zarata mUkI che ane te zarata tRSNanI. je tRSNA hoya to sarvatra duHkha ja bhAsavAnuM. jyAM sukha hoya tyAM paNa tRSNa AvI ke te pratikUdanIya banI javAnuM. vaLiAtAvaI -e cogasUtramAM duHkhanuM kAraNa tRSNAne ja kaheluM che. jeNe vAsanAja ke tRSNAjaya karyo te buddha ke bIje game te heya ane chatAM tene pitAne duHkha bhAse ke anubhavAya te tatvajJa, sAdhaka ke yogI thavAmAM zo lAbha? AthI siddha che ke evA leke duHkhI na hatA; sadA sukhI ane saMtuSTa hatA. jagatamAM ApaNuM peThe jIvelA paNa kharA. e jagate emane duHkha kema na ApyuM ? uttara eka ja ke tRSNA na hatI. ane tRSNA na chatAM temanuM jIvana paNa dukhasaMtapta hota to teo tRSNAtyAgane upadeza karavAne badale jIvanano aMta ja ANavA kaheta. eTale zrI. mazarUvALAe jagatanI sukhaduHkharUpatA vize lekhamAM je karyuM che te yathArtha che. vivekIne badhuM duHkharUpa che eno artha eTalo ja ke je tRSNa-atRSNa vaccenuM aMtara jue che ane ubhayajanya pariNAmo nihALe che te tRSNaTimAM AvatI samagra vastuo, pachI bhale te game tevI sukharUpa bhAsatI hoya, tene duHkharUpa lekhe che, arthAta te vivekI tRSNA na hoya tyAre prakRtithI para banavAne lIdhe prAkRta AdhAtane
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuzIlana [ 1091 dukharUpa nathI lekha. Avo vivekI paNa AgamAM zaityane ke baraphamAM Aga anubhava nathI karato. tenI Ini anyanI peThe che te rUpe ja vastune anubhave che. paNuM ema bane ke eka avivekI Aga. jhera ke zALIthI pratikUla vedanA thatAM ja jIvanamehane lIdhe hAyahAya pikArI UThe. jyAre vivekI e pratikULa vedanA anubhavavA chatAM mana upara eTale kAbU rAkhe ke tethI tenI prasannatAmAM phera na paDe. sikreTisane jhera te kaDavuM ja lAgeluM, eno kepha paNa caDe, paNa koI ucca siddhAnta ane AdarzanA pAlananI khumArImAM tene e duHkha sahya baneluM. e ja vAta krAIsTa ane bIjAne lAgu paDe che. sukhaduHkha e mAnasika saMvedana che. manane jevuM ghaDavuM hoya te pramANe chevaTanI asara thAya. eTale jagatanI sukha ke duHkharUpatA mAnasika ghaDatara para avalaMbita che. jagata pote nathI sukharUpa ke duHkharUpa. e te avyakta ane avaktavya jevuM che. jIvananI dhArAmAM aneka sthULa-sUkSma tattane samAveza che. temAMthI koI eka aMzane pUrNa jIvana mAnI pUrA jIvananI vyAkhyA karI na zakAya. vaLI, vyAkhyA paNa adhikArI pramANe ja thAya che. A lekha jeTale suspaSTa che teTale ja supaTha ane bhramanivAraka hoI prathamathI aMta sudhInA tasvajijJAsune mATe upayogI che. te skUti Ape che ne nirAzA nivArI puruSArtha prere che. 2. jIvanane artha jIvanane aMtima uddeza zuM che? teno uttara kalpanAothI aneka rIte apAve che. ene anubhava heta te matabheda na hota. tethI jIvanane artha za che e jANavA karatAM jIvana zuM che ane te kaI rIte jIvI zakAya -bIjAnI sukha-sagavaDane khalela na pahoMce ema kevI rIte jIvI zakAya e ja jANavuM hitAvaha che; te zakya paNa che. je vastune lekhaka saMyama ane viveka kahe che tene eka zabdamAM varNavavI hoya te jIvanakalA zabdathI varNavI zakAya. jIvanakalAne artha sthaLa nathI, paNa bahu sUkSma ane vyApaka che. jema jIvanakalAmAM pitAnA jIvananI salAmatI tema anyanA jIvananI paNa salAmatI samAya che. emAM nathI bhayane ke kArpaSyane sthAna; emAM tejasvI puraSArtha ane karuNAta Ave che. eTale saMkSepamAM kaI rIte jIvana jIvavuM e ThIkaThIka jANyuM hoya te vanane aMtima hetu (je te haze te) Apa Apa jaNAI jaze. jIvana sAthe ja jijJAsA, kalpanA, sarjakatA, saMkalpazakita ane zraddhALu AzA-e pace siddhio
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1092] dazana ane ciMtaH manuSyane prApta che. jemAM zArIrika temaja mAnasika jIvana paNa na veDaphAya, e kalA siddha karavAnI rahe che. mAnasika jIvana veDaphAtAM zArIrika jIvana veDaphAya ja che ane mAnasika jIvanane veDaphaDyA vinA-ene surakSita rAkhIne-zArIrika jIvana veDaphI paNa na zake. tethI baMne jIvanane susaMvAda sAdhavAnI kalA e ja jIvanakalA che. dareka saMta ke sAdhake e ja kalA khIlavI hoya che. pachI e prazna bahu mahatva nathI dharAvate ke jIvananA mULamAM zuM che ane te kyAM jaI thaMbhe che athavA tene ati zuM che? A prazna anAdiva ane anaMtatvano heI jJAnamaryAdAnI bahAra paNa hoI zake, paNa jIvanakalAne prazna madhyakAlano che, tethI te eka rIte sAdi-sAnta che. paNa enA sAdi sAtapaNAne ThIkaThIka samAdhAnakArI ukela maLe te pelA anAdi-anaMta praznane paNa ukela kyAreka AvI ja jAya. A lekhanuM utthAna vinodI rIte thayuM che, paNa te uttarottara anubhavamUlaka hovAthI lekha aMte gaMbhIratAmAM ja sarato jAya che ane chevaTe buddhi ane hRdayane sparze che. 3. saMsAramAM rasa * "saMsAramAM rasa che te anivArya che. ene vizuddha ane vikasita karavo eTaluM ja ApaNAthI zakya che. eno uccheda zakya nathI. jo A sAcuM hoya che je sAmAnya rIte saMsAra gaNAya che. te uparAMta vyApaka saMsAra vizenI dRSTi jIvanakalA daramyAna ja keLavavI joIe. e keLavaNathI aneka jIvanavyApI ane dezakAlanI vistRta maryAdAvALI jIvanadaSTi ghaDAvAnI. ema thatAM mAtra vartamAna aMgata jIvanamAM je rAga ke rasa che te phelAI vadhAre sUkSma ane vyApaka thavAno. enI saghanatA ghaTatAM ja enuM baMdhaka tatva osaravAnuM. e rIte eno rasa sahaja rIte ja poSAvAne ane vadhavAnI ane chatAM e saMkIrNa arthamAM rasa uparathI vairAgya paNa sadhAvAne. sArAMza ke "svamAM vadhAre "para" samAtAM te "sva" vistRta banavAne ane sva-paranuM aMtara nahi rahevAnuM. e ja saMsAramAM rasanI vRddhi ane zuddhi che. 4jIvanamAM mRtyunuM sthAna * jema "saMsAramAM rasa"e lekhamAM vaiyaktika jIvanamAM pUrI thatI saMkIrNa dRSTine vistAravAnI ane vizALa tema ja vizALatara jIvanane sparzavAnI sUcanA che, ke je sUcanA eka taraphathI vairAgyano khulAso kare che ane bIjI taraphathI saMsAranA rasane puSTi Ape che, te ja rIte jIvanamAM bhUtyane
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anIlana [ 1093 sthAna" A lekha paNa vizALa chavananI daSTie mRtyunI upakArakatA, AvazyakatA ane anivAryatA varNave che. e dekhItuM nirAzA ane zAkajanaka maraNa paNa vastutaH tevuM nathI; UlaTuM, te vizALa jIvanane vikasavAne tema ja vyavasthita cAlavAne rasto mokaLe kare che. A vastu bilakula suma dRSTithI vicAratAM anubhavasiddha ja lAge che. kharI rIte "saMsAramAM rasa" ane "jIvanamAM mRtyunuM sthAna" e banne muddAo pAchaLa eka ja daSTi rahelI che, ane te e ke vaiyaktika tema ja saMkucita jIvana pUratI piSiAyelI ane pichAtI daSTine vistAravI ane anya jIvana sAthe tene abheda athavA sumeLa sAdhavo. dharmadaSTika tatvadRSTi AvA vizALa jIvananA arthamAMthI ja phure che. vizALa jIvanane artha ane tene vaiyaktika jIvana sAthe meLa athavA te samaSTijIvanathI vyaSTijIvananI abhinnatA ane abhedamUlaka pariNAme na samajAya tyAM lagI saMsAramAM sadA vairAgyapUta rasa ane mRtyu nirbhayatA Ave nahi. vairAgya eTale vaiyaktika tRSNAne vilaya karI sarva sukha mATe tema ja vizALa jIvananA vikAsa mATe rasa keLavo arthAt tRSNAnuM vyApaka ane zuddha uSyakaraNa karavuM. e ja rIte mRtyu nirbhayatA eTale vizALa jIvanane upakAraka thavAnI agara tenI sAthe sumeLa sAdhavAnI hoMza ane tamannA. jema ekale brahmacArI svapravRttimAM saMtuSTa hoya ane pachI te buddhipUrvaka gAuMdhya svIkAre tyAre brahmacaryAzrama pUratuM tenuM maraNa paNa vastutaH zAha-jIvananuM upakAraka heI anekanAM jIvana sAthe sumeLa sAdhe che ane tethI te brahmacaryAzramane parityAga duHkhada nathI lekhAte, UlaTuM vadhAvI levAya che, tema ja mRtyunuM che. bIjI rIte kahIe te ghare besI kamAte mANasa vadhAre kamAvA pravAsa kare tyAre tene pravAsa mULa hetune sAdhaka hAI AvakAradAyaka bane che tema mRtyu vize che. AvI vizALa daSTi keLavavI e ja lekhane Azaya che. je AvI dRSTi keLavavI hoya te vAsanAone vadhAre zubha ane zuddha karavI ja joIe. ema thayuM eTale AMtarajagata badalAyuM. ene ja svarga mAnI jUnA artho navesara dhaTAvavA. 1. mRtyu para jIta sArvajanika kalyANa, je mahAyAnanI bhAvanArUpa che ane je dIrdhakALe ja siddha thaI zake ane je ekale hAthe ke eka ja janmamAM siddha thaI ne zake, tene ja zreya mAnavAnI vyApaka daSTi prakaTI hoya tyAre maraNane jItI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1094 ] darzana ane ciMtana zakAya che, jIvana ane maraNa sama thaI jAya che, kAraNa ke te samaje che ke jIvIne sAdhatA hatA te bharIne paNa sAdhIza ane maraNa e bIjAomAM vadhAre preraNA mUkaze. sArvajanika kalyANanI siddhi te anekane hAthe ja thavAnI, eTale bIjAomAM te mATenI preraNuM janme e paNa chavIne karavA barAbara ja che. vaLI vayaktika punarjanma hoya te paNa te bharIne pharI pharI e ja karavAno che. A lekhamAM jalakaNa, nALA ane gaMgAno je saMbaMdha varNavyuM che, gaMgAnA pravAhanI akhaMDatA ane zAzvatatA mATe je jalakaNa ane nadInALAno bhoga apAte varNavyuM che te dRSTAnta ati marama ane mULa, muddAnuM samarthaka che. alabatta, lekhaka vaiyaktika mekSa ane punarjanma para bhAra na ApatAM sAmUhika mekSa ane punarjanma upara ja bhAra Ape che, paNa vaiyaktika mokSa ane punarjanma mAnI laIe to paNa te mAnyatAvALo sAce sAdhaka jIvanamaraNamAM samatala rahI zake che. buddha ane mahAvIra e tevA mala ane punarjanmamAM mAnatA ane chatAM temane bharaNamAM jIvana jeTalI ja zAMti hatI. maraNa anivArya che ema samajI jeNe jIvananI saphala upaga karyo hoya ane vAsanAjaya karyo hoya te vyakti sAmUhika kalyANanI daSTie ke vaiyaktika kalyANanI daSTie prayatna karanAra hoya te paNa sarvatra jIvanamaraNamAM sama rahI zake ane mRtyujaya sAdhI zake. "AghunimatiSTha' ene bhAva lekhake potAnI tattvadRSTi pramANe ati adbhuta rIte batAvyuM che. paNa tene bhAva vaiyaktika mekSanI daSTie paNa ghaTAvI zakAya. vastutaH lekhakanI daSTi mahAyAnI ja che. e daSTie ja badhA praznonuM nirAkaraNa te kare che. 1. jIvana sukhamaya ke duHkhamaya A lekhamAM "jIvana sukhamaya ke duHkhamaya e prazna para vicAra darzAvatAM chevaTe viveka ane puruSArthanI himAyata karI che. jeNe jagatane mAtra duHkharUpa mAnyuM che teNe paNa e ja vAta pratipAdI che ke viveka ane puruSArtha sevavA -vadhAravA. jeNe sukharUpa brahma hevAthI jagatane paNa sukharUpa ja mAnyuM che ane duHkhane mAtra AbhAsa mAnyuM che teNe paNa e ja vAta kahI che. sukha ane dukha bannene jagatamAM mAnanAra paNa e ja vAta kahe che. eTale A lekhamAM tattvataH bahu navInatA nathI; heya to daSTAnta pUratI avazya che. lapasaNuM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anupAlana [ 109 DhALane ane himAlayane dAkhale samarthaka che. tethIye vadhAre samarthaka te garama pANIthI Aga garama na thAya tyAre garama pANIne bhAMDavAne dAkhala che. - duHkhane nivAravA mathavuM ane sukhanI samRddhi vadhAravA yatna kare ene artha chevaTe te eTale ja che ke AtmA sukhasthiti ja pasaMda kare che-bhale te uttarottara pragatizIla hoya. ane duHkha nivAravA mathe che tene artha svagata vaiyaktika sthitine nivAravA mathe che eTale ja thaze. ane te ja sthiti saMsAra che. eTale je dArzanikoe saMsArane duHkharUpa kahyo hoya te te khoTuM nathI. emaNe saMsAramAM sukhanuM astitva kabUlyuM che paNa te sukhane duHkha keTinuM mAnyuM che, kAraNa ke te sthAyI saMtoSa nathI ApatuM. eTale sthAyI satiSa ke vikasatA satiSane ja dArzanike e sukha kahyuM che. koIe e ja vastune dukhAbhAvarUpe vizeSa dRSTie varNavI che te kaI e bhAvAtmaka sukharUpe. paNa A varNana te muktidazAnuM che. saMsAradazAmAM te badhAe sukha ane duHkha mizrita ja mAnyAM che. emAM du:khabhAvanA karavAne upadeza vairAgya utpanna karavA mATe che. eTale te upadeza ke bhautika sukhamAM pUrNatA bhAnI temAM rAcI rahevAno niSedhamAtra kare che. vyavahAradazAmAM sApekSa sukha ane duHkhanuM astitva badhA ja svIkAre che ane badhA ja viveka ane puruSArtha upara bhAra Ape che. alabatta, A bhAra ApavAnI dRSTi atyAre kamalegamAM paNa ghaTAvI zakAya. pahelAM te bhakti ane jJAnayogamAM paNa ghaTAvAtI. sArvajanika kalyANane parama dhyeya ane zreya mAnI te mATe ja viveka ane puruSArtha sevavo hoya te paNa e daSTa ane zakya che. game te satkArya--pachI te vaiyaktika hoya ke sAmUhika hoya-temAM viveka ane puruSArtha Avazyaka che ja. lekhake A muddAnuM vizadIkaraNa pitanI Dhabe karyuM che eTaluM ja. e vizadIkaraNa tAjagI te Ape ja che. pariziSTa 5, 46, nA meM ghA ro vinA' AnA uttaramAM lekhake je hiMdI bhajana racyuM che te bhAre AkarSaka ane geya che. kharI rIte be divasanuM jIvana ene zabdArtha levAne nathI, mAtra alpa jIvanane ja pUrNa mAnI tene sukhanuM sAdhana lekhanAra rAgI ane nAstikane te bhajana cImakI Ape che ane sUcave te e che ke zarIrajIvana e zAzvata jIvananI siddhio meLavavAnuM eka sAdhana che. ene upayoga e rIte ja kare. mAtra vartamAna sukhamAM mahAchavananI siddhio na visaravI. brahmAnaMdane e ja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] darzana ane ciMtana bhAva che. ene bahu gya rIte lekhake navA bhajanamAM sphaTa karyo che. be divasanuM jIvana e kathanane tAtparyArthI jyAre navA bhajanamAM bahu khUbIthI vyakta thAya che tyAre jUnA ane navA bhajana vacce virodha nathI rahetuM. pahelene baMgAthe bIjAne vAcyArtha bane che. eTaluM kharuM ke sthUladaSTi leko be divasanuM jIvana" eTalA kathana uparathI vartamAna jIvana pratye vairAgya ke udAsInatA keLave to temAM sAmaSTika jIvananuM kalyANa sAdhavAnI chUrti nathI pragaTatI. jyAre navuM bhajana e saMskAra UbhuM kare che ke te evI smRti pragaTAve. kharI rIte prAcIna udgArenA gUDha arthe na samajAyAthI je de utpanna thAya che te AvA spaSTIkaraNathI ja dUra thAya. "haMsale nAne ne devaLa jUnuM re thayuM' e uddagAra keTale arthavAhI che! paNa tenuM lekhake karela bhASya na hoya to bahu na samajAya; rUpakathI AgaLa na vadhI zakAya. khaMDa bIjo 1. avatArabhakita AmAM je vicAra mUkyo che te bahu kAmane che. avatAra ane gurubhaktine nAme je vikRtio jAmI che tenuM nivAraNa thavuM ja joIe. ane A lekha te mATe bahu upayogI che. jyAM dekhe tyAM avatAra ane gurubhaktine nAme saMpradAya cAle ja che. khUbI te e che ke eka saMpradAya bIjAnA avatAra ane gurune bhaktipAtra nathI lekhate; jyAre badhA atyaMta virodhI rUpe pravarte che. A lekhamAM brAhmaNamAnasanI je kalpanA cAturI, je vidaka zailI ane je rUpakavarNananI hathoTIne ullekha che te sAce che. A lekha strIpuruSa darekane-khAsa karI bheLA zraddhALune--mATe bahu kAmane che. 2. be dRSTie * be dRSTimAM eka naigama yA vyavahAra yA mizrita ke Apita daSTi che, jyAre bIjI zuddha ane nizcayaSTi che. Aropita daSTi pramANe avatAra ane gurune paramezvara mAnavAmAM Ave che. eno mULa uddeza te avatAra ane gurunuM bahumAna vadhAravA ane bhakti poSavAne che, paNa aviveka bhaLatAM ja tenuM pariNAma aniSTa Ave che. bahumAna pAmanAra ane bahumAnanuM phaLa
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuzIlana [ 1097 bhagavanAra mAna ane bhoganI lAlasAmAM bhaktonuM patana nihALI nathI zakatA. bhakto paNa gADariyA pravAhathI vadhAre ne vadhAre paDatA jAya che. tethI jAgrata karavA mATenI bIjI zuddha dRSTi che, je evA patanathI bacAve kharI. Izvara ke khudA e sAva judI vastu che evuM dRSTibiMdu krizciyana, musalamAna ane yAdInuM che. jeo Izvarane svataMtra vyakti na mAnatA mAnavamAtramAM prayatnasAdhya Izvaratva mAne che teo koIne avatAra mAne che tyAre eno artha eTale ja che ke teNe prayatnathI Izvaratva siddha karyuM. bIjA paNa tema karI zake. eTale tenA pratye bahumAna vadhe che, paNa te sImita nathI rahetuM. gurune to teo tyAM lagI ja mAne che, jyAM lagI tenAmAM gukhya sadgaNo hoya. eTale gumAM Izvarane vArase mAnavAnI bhUlathI bacI jAya che. gurune Izvara jevA mAnavAne pariNAme savapaNanI bhAvanAmAMthI anAcAra pioSAya che, eTale e daSTinuM saMzodhana ISTa che. avatAra ke gusamAM IzvaranI mAnyatAne je lAkSaNika ke AlaMkArika artha che te lekhake bahu sarasa rIte skuTa karyo che. kanaka-suvarNa ane jala- samudranAM daSTA samarthaka che. A lekhamAM mAnyatA pAchaLanI dRSTinuM saMzodhana che. tattvajJAna ke dRSTisaMzodhana AcAra ghaDe che. AcAranuM pIThabaLa ja e che. paNa eka vAra AcAra sthapAyA pachI tenI preraka dRSTimAM pharI koI saMzodhana kare tyAre navA saMzodhana pramANe punaH AcAra jaladI jaladI badalAtuM nathI. eTale daSTimAM saMzodha thatAM rahe che ane jUnI AcArapraNAlio paNa cAlu rahe che. tattvajJAna AgaLa vadhe che ane AcAra pAchaLa ja paDyo rahe che. advaitanuM tatvajJAna kharuM, paNa jIvanamAM sparzAsparza AcAra mAtra detapradhAna ja che. ata vyavahAra varNadharmamAM nathI. e sUcave che ke AcAranuM khokhuM jUnuM ane ata bhAvanA pAchaLanI. ata upara ja prathamathI AcAra ghaDAya heya te A sparzAsparza AvI na zake. bhrAtRbhAvano siddhAMta dalIlamAM che. tabhUlaka tene AcAra paNa prathamathI ja che. e siddhAMta ane AcAra sAthe sAthe cAle che, jyAre hiMdu dharmamAM tema nathI. mUrtimAM Izvaratva mAnavAnI viruddha daSTi navA saMpradAya dvArA AvI, paNa sAdhAraNa samAja mUrti mAnate na aTako. yatra nAryastu pUrAse e vicAra kyAreka sthira thaye, paNa vyavahAramAM nArInI avagaNanA ja cAlu rahI. avagaNanA nahi te tenuM UtaratuM sthAna te kharuM ja,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ] darzana ane ciMtana samAnatAne vyavahAra sthapAyA nahi. A badhuM sUcave che ke vicArA vidyutavege ti kare che ane AcAra raziyA gADAne vege. 3. upAsanAzuddhi A lekhamAM satya ane avyabhiyAriNI bhakti upara bhAra ApyA che. dhArmikatA mATe e Avazyaka che. mAtra dha granthAnuM adhyayana ke pAMDityapUrNa adhyayana ke vizALa vAcana dhArmikatA ANI zakatAM nathI. UlaTuM, evI bahuzrutatvavRtti dhArmikatAne zake paNa che. dhArmi katA eTale dhaniSThA; dharma niSThA eTale sadguNonI khIlavaNI ane kAi eka Adarza pratye ananya niSThA. A eka nirALI ja bhUkha che, je adhyayananA khArAkathI saMtoSI na zakAya. AvA aMgata anubhava che ja. lekhake joke hiMdudharmanI upAsanAne khIcaDI rUpa kahI che ane islAmanI upAsanAne saccAriNI ananya niSThA kahI che. e vAta sAcI paNa che. paraMtu emAM jJAna na heAvAthI ane dveSAvaha ane che. khIcaDI upAsanA eTale phAve tyAMthI lAbha uThAvavA phAve tene vaLagavAnI vRtti. ane ekanaSpha upAsanA eTale ekane ja vaLagavAnI vRtti. A temAM jo cittAgatuM hAya ne viveka TAya te ane guNAvaha nIpaje. aneka dezanA samanvaya nAnazuddha hoya to musalamAnanI peThe anya pratye adekhAI ke dveSa na Ave. musalamAnae ja anya devezana dhvaMsa karyo che, te ajJAnayukta ekaniSThAne kAraNe, jo kharekhara talasparzI jJAna hAya to ekaniSTha upAsanA hoya ke bahuniSTha upAsanA hAya toya te udAtta bane. eTale mArI dRSTie te jarUra hoya to samatva, udAratA, cittazuddhi ane vivekanI che. mAtra khudAno upAsaka paN jo te sucitta hoya te itara devA pratye sahiSNutA thavAnA ja. ane aneka devAtA upAsaka paNa te zudhdhi hAya to te paNa ADe raste na dvArAya ke kAine dArUM nahi. gAMdhIjInAM prAthanA zatrumeLA hatI teTalAmAtrathI te vyabhicAriNI hatI ane UlaTu' aura gajebanI namAja avyabhicAriNI hAvAthI anukaraNIya hatI ema paNa nahi kahI zakAya. gAMdhIjImAM sAcI dhaniSThA ane vivekI samacittatA hatI tethI te prAnA khIcaDI hAvA chatAM zAbhatI. paNa eka madiramAM besADela aneka devene zatrumeLA e kutUhalava ka ane paNa cittazodhaka ke dha poSaka na bane. kAI kIra mAtra khudAne mAnavA chatAM bilakula vivekI, sacitta hAya te tenuM sthAna anukaraNIya kharuM. eTale lekhaka abhicarcAraNI bhakti viSe kahe che tyAre temAM vivekI,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ azodhana [1099 jJAna ane samacittatAnI himAyata che ja. ane deva-samanvayamAM paNa jo e tattva hoya te lekhake spaSTa kahyAM na chatAM te grAhya gaNAvuM joIe. lekhakane dharmavikAsa thaye te amuka rIte kharuM. paNa badhAne vikAsa kAMI eka ja rIte nathI thatuM. rAmakRSNa dhArmika hatA emAM zaMkA nathI. temanI upAsanAmAM anekahevaniSThA hatI ane chatAM vikAsa thayo. 4. IzvaraniSThAnuM baLa satyane vaLagI rahIne ja jIvanakrama calAvavAnI ane pitAnuM dhyeya siddha karavAnI je zakti te ja satyAgraha. AmAM sAdhya ane sAdhana vacce saMbaMdha satyane ja hoya che. A ja IzvaraniSThAnuM baLa agara adhyAtmabaLa che. 5. parokSapUjA mAtra pakSane ja mahimA gA-svIkAra e jIvanane pAMgaLuM ane AMdhaLuM banAve che. bhUtakALanA pratha, AdazI ke saspaSe pratyenI zraddhAe vartamAna kALanA egya purUSa pAsethI tatvadaSTi zIkhavatAM ane vartamAna kartavyanuM bhAna karatAM ADe AvavuM na joIe. e prAcIna zraddhA vartamAna prakaTa puruSa pratye nave rUpe janmavI joIe. te ja tenuM saMskaraNa thayuM gaNAya, nahi te bharaNa. 6. beTI bhAvikatA cAlu jIvana vyavahAramAMthI koI nAnI jevI bAbata pakaDI laI tenuM re lekhaka vizleSaNa kare che ane aMdhazraddhA tema ja mANasanI nabaLAI upara prahAra kare che tyAre te sAcuM hovA uparAMta bahu marama paNa bane che. emanI e hatheTI che. be daSTivALA lekhamAM paNa eka pravAsa vakhate banela ghaTanAnA tAtvika vizleSaNanuM manarama citra che. 7. Izvara viSe keTalAka prazno A lekhamAM Izvara ane karmanuM jIvanamAM zuM sthAna che enuM varNana che. ane Izvara viSe nAstikatA pedA karanAra navalekhakanI cimakI lIdhI che. saMsAra ane dharma dharma 1. dharmanuM navanirmANa; 2. navI dRSTi navIdaSTimAM emaNe jude jude samaye je kAMI vicAryuM ane chahyuM che tema ja
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1100 ]. darzana ane ciMtana AcaryuM che tene TUMkamAM paDe che. emaNe tatvajJAna viSe, samAja-sudhArA viSe, jIvananA artha viSe, IzvaraniSThA viSe ke sapradA viSe je kAMI vistArathI lakhyuM che, tene sAra ja AmAM Avyo hoya ema lAge che. eTale navI daSTivALA lekha sUtrAtmaka che. bIjA ghaNuM lekhe enAM bhALe che. abhyAsI prathama navI daSTi vAMce ane pachI te muddA ke niyama para je anya lekhe hoya tene vAMce te abhyAsamAM, samajaNamAM saraLatA paDe. dA. ta. "navI daSTimAM jIvanane artha navesara samajavAnuM kahyuM che. A mATe vAcake "jIvanane artha" e lekha vAMca ghaTe. karma vyaktigata ke samAjagata ene uttara "Izvara viSe keTalAka zrama" e lekhamAMthI maLe. ema kahI zakAya ke A lekha nAnI jIvanapothI che. 3. zAsUdaSTinI maryAdA A lekhamAM saMtadaSTinI agara to anubhavanI ke vivekazaktinI zreSThatA sthApI che, je sAmarthaganI koTimAM Ave. kemake e pratyakSa pramANa che. zAstrAvalaMbI daSTi game tevI vidvattAvALI hoya teya te parokSa che ane AsapAsanA dabANathI ke anusaraNathI mukatapaNe vicArI zakatI nathI. game te vidvAna paNa paraMparAne oLaMgI nathI zakata; jyAre saMtamAM e sAmartha hoya che. zAstrAvalaMbana lekabhaktimAM pariName che. te anusrota pravRtti che; jyAre saMtadaSTi tethI UlaTI che. temAMthI ja zAstro ane vidvAnone khorAka maLI rahe che. leke saMtanI dRSTine AvakAre che tyAre ema nathI jotA ke eNe keTalAM zAstro vAMcyAM che ke vidvAna jyAre teo vidvAna pAse tenI apekSA rAkhe che. zAstradaSTivALA mANasanuM AtyaMtika samarthana karIne paNa chevaTe saMtanA pagamAM ja paDe che, kemake te baMdhanamukta che. A lekha dareka sAmpradAyika manettivALA mATe bhAre mananIya che. 4. zAstra viveka . AmAM anubhava ane zAstra, AptavAkya tema ja anumAna vaccenuM tAratamya batAvyuM che, jene nahi jANavAthI mUDhatA Ave che. A ane zAstradaSTivALe lekha baMne ekabIjAnA pUraka che. baMne dvArA sAmarthya yoganuM ja mahatva batAvAya che ane te mATe yoganI anivAryatA paNa sUcavAya che. 5. dharmasaMmelananI maryAdA - A lekhamAM dharmasaMmelananI maryAdA eka sAcA satyAgrahIne zebhe e
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuzIlana [ 1101 rIte batAvI che. jANe ke gAMdhIjI ekadharmaniSTha rahIne aneka dharmo pratye samabhAva pachI darekamAM je mahatvane sudhAro karavA jIvana jIvyA che, tenuM ja nirUpaNa AmAM na hoya? kharI rIte gUDha ane vividha samasyAone khAsa karI sarvadharmasamabhAvane lagatI samasyAone ukela kara hoya te te mAtra kalpanAthI nathI thaI zakata, paNa e prakAranuM koI jIvana jIvyo hoya ane evA jIvanano Akho paTa nihALyuM hoya ane pote paNa pachI emAM hRdayathI rasa leto thayo hoya to ja A ukela spaSTapaNe sUcavI zakAya che; kemake eka bAjuthI teNe bIjAnuM evuM jIvana nihALyuM hoya che ane bIjI bajAthI teNe paNa e mArgamAM rasa laI anubhava sAo hoya che. A ja kAraNathI vartamAnanI peThe atIta ghaTanAo paNa sAme hoya tema lAge che. A lekhamAM lekhaka tevuM ja nirUpaNa kauzala darzAve che. 6. saMka9pasiddhi saMkalpa siddhine nirUpaNa dvArA to karmanA kAyadAnuM ja nirUpaNa karyuM che, te anubhavasiddha hovAthI tAdaza che. e vicAra emaNe sAdhanA daramiyAna karyo haze. 7. japa japa viSe je lakhyuM che te temaNe anubhavyuM ja che. prAcIna sAdhakone anabhava to hato ja. bApunA jape saune batAvI ApyuM ke te ke cittanI sthiratA, beyanI smRti ane saMkalpanI siddhimAM upayogI che. chevaTe paNa, "rAma" e ja nAme temane samAhita citte maraNane AvakAravA preryA. ' paNa A lekhamAM je jaMgala ane sTorahAusane dAkhale che te cittagata nAnA-moTA astavyasta ane caMcala-acaMcala, sArA-narasA saMskAra ke saMkalpane dUbahU citAra Ape che ane darekane pitAnuM mana sAkSAta jevuM karavAmAM madada Ape che. kharI rIte AdhyAtmika sAdhanAmAM upayogI manAtI japa jevI vastuone lekhaka dareka kSetramAM upayegI thaI paDe evI jAtane khulAso kare che. AvuM vizleSaNa, vizadIkaraNa, ane vyApakIraNa bhAgye ja anyatra haze. 8. yajJAtvA mokSyase zubhAt / karma ane dharma vacce bheda nathI mA e barAbara che. kema ke dharma
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] dana ane ciMtana addhithI ja karAya te karyuM e vyAkhyA sArarUpa che. vaLI cittazuddhi ane te mATenA yama-niyama, bhAvanA Adi dvArA jIvana e lakSya hoya te AtmasAkSAtkAra vagere haze te ApeApa siddha thaI jaze; anyathA svarUpaniSThA tA thaze ja. 9. brahmacarya ane aparigraha brahmacarya pALatA paNa parigrahI dekhAya che. maryAdita brahmacaya hAya chatAM aparigrahI hoI zake; brahmacaya ane aparigraha vacce kAraNa-kArya bhAva nathI. paNu aparigrahanI daSTie bhrahmacarya svIkAryuM hoya to te poSaka jarUra khate, maryAdita brahmacarya thI saMtati thAya toya te amuka pramANamAM apari grahanuM poSaka bane che. keTalIka vAra aparigrahanI zuddha bhAvanAmAMthI brahmacarya sAcI rIte Ave che. keTalIka vAra zuddha brahmacaryanI dRSTi hoya te aparigraha ApoApa pASAya che. mULa vAta sAcI samajaNu ane vivekanI che. 15. kamajora sAttvikatA dhana ane sAdhanayAga viSe aneka bhramo pravarte che. te bhramA manamAM paDacA hovA chatAM jJAnathI meAkSa che ke cAritrathI meAkSa che-e sUtrane avalakhI jJAna ke cAritrasiddhine prayatna thAya che. tethI sAcuM jJAna teA maLatuM nathI ane mAtra cAlu vatAmAM ja cAritranI itizrI samajAya che. tethI jJAna, mokSa, cAritra ityAdi viSe sAcA jJAnanI jarUra che, ane bhrama nivAravAnI paNa jarUra che. nAna jeTalI ja balke tethIye vadhAre siddhAMtane vaLagI rahevAnI vRtti Avazyaka che. janma-maraNanA kAlpanika bhayA e bhrama che. japa-tapa ke vratanAM sthULa rUpe, jo emAM sUkSma viveka, dhaiya ane satpuztrArtha na hoya to, dravyarUpa khanI jAya che. AvA dravyadhathI bacavAnuM dareka sAcA dharmAtmAe kahyu che. jenAmAM bhAvadhama jAgatA hoya tenA badhA vyavahAra dharmarUpa ja banI jAya che. bhAvadhama eTale sUkSma viveka, tene vadhAravA ane zodhavAnI khaMta, satata jAgRti ane paurvopanuM bhAna. vizALa Adaza pramANe jIvana jIvyA vinA asatASanA samAveza thAya che. 16. kakSaya ane pravRtti A lekhamAM dareka muktivAcchu sampradAyane sataSe evA nivrutti-pravrutti, vRtti ane parAttine khulAsA che. je kama jJAna ane cAritrane utarAttara vikasAve, tenA upara mAThI asara na kare, te karmAM nivRtti keATimAM Ave che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuzIlana [1103 ema karatAM jJAna ane cAritranI evI sthiti Ave che ke pachI karma tenA upara koI paNa jAtanI asara karI zaktAM ja nathI. A ja sthiti mokSa che. A lekhamAM sabhAna dAna ApanAra ane sabhAnapaNe pAmanAra vacce je vRttibhedane kAraNe phera batAvyo che te jaina paraMparAnA grantha samajavAmAM upayogI che. vaLI ka kha ga gha e cAre dAnakamadi choDI de ane 5 pha ba bha cAre anna na pAme, bhUkhyA rahe te tyAM paNa judI judI asara dekhAya che. eTale pravRtti ke parAvRttimAM phera nathI paDate; paNa je koI zuddha AzayathI sabhAnapaNe e cAre dAna Ape ane cAre le te temAM kAMI bheda nahi jAya. cAre lenAra ke denAranAM jJAna ke cAritra upara kusaMskAranI raja nahi paDe, UlaTAM te vadhAre jaLahaLaze. kAraNa ke enI pAchaLa viveka, samabhAva, kartavyabuddhi ane ahaMkAra che. A lekha bahu ja gerasamaja dUra karanAra havAthI sarvopayogI che, ane e bhramaNAnisAsa karAvanAre che. kamajora sAttvikatAnI peThe A lekha dharmavargamAM calAvavA jevuM che, athavA adhikArIne vAMcavAnI bhalAmaNa karavA jevA che. tatvajJAnanA keTalAka gahana lekhe amukane mATe ja upayogI che, jyAre kamajora sAtvikatA ane karmakSayavALA lekha sarvagamya jevA che. tethI e ucca vargamAM samajAvavA lAyaka che. A be ane bIjA evA keTalAya lekhe amuka kakSAnA jijJAsunI dRSTie judA tAravI chapAvavA ane dharmavargamAM calAvavA jevA che. emAM saMkalpasiddhi ane japa jevA lekhane paNa sthAna che. 17. dharma ane tattvajJAna AdhyAtmika zedha karatI vakhate aMtaravalokana, pRthakakaraNa ane vAsanAzodhana te svapUratuM ja-vyakti pUratuM ja, pratyagatimAna pUratuM ja karavAnuM hoya che. e jema jema thAya tema tema vyaktitva ke jIvata osaratuM jAya che ane temAMthI pariNamata AcAra teTalA pramANamAM vyApaka ane mahAyAnI bane che. ane chevaTe sarvanA kalyANathI atirikta svakalyANa ke svamukti bhAsatI ja nathI. je jagatanA mULamAM eka ja caitanya che ema mAnyuM hoya te kaI paNa mumukSu vyaktigata makSa kalpI zake nahi. temAM ja saMtuSTa rahI zake. ane je jagatanA mULamAM aneka cetana chatAM te samAna che ema mAnyuM te paNa kaI mumukSu vaiyaktika mekSa Adarza sAthI saMtuSTa thaI zake nahi; kemake te te teno samAnatAne siddhAnta ja haNAya. ekacaitanyavAdI hoya ke
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ **] dUna ane ciMtana aneka-samAna--caitanyavAdI hAya ane sAcA mumukSu hAya to teNe mahAyAnI thavuM ja rahyuM. ema lAge che ke A ja kAraNathI mahAyAnanI bhAvanA udhyamAM ApameLe AvI haze. vaiyaktika meAkSane vicAra karyAM teA cetanavaiSamyanA vicAramAMthI, kAM to puNya-pApakRta saheja ane anivAya vaiSamyanA vicAramAMthI je jAtivAdI kamakAMDa cAlelo tenA ja avazeSarUpe sabhave che. jyAre meAkSanI kalpanA na hatI ke nahi haiAya tyAre paNa lokApuNya dvArA ucca pada prApta karavA prayatna karatA, paNa te prayatna pAtA . pUratA ja hateA. A saskAra vArasAgata thai gayA. jyAre meAkSanI bhAvanA dAkhala thaI tyAre paNa e ja vaiyaktika uccatAprAptinA sarakArane lIdhe vaiyaktika mAkSanu ja valaNa rahyuM. te hajI lagI cAlu che. paNa AtmasamAnatAvAda agara AtmakacavAdanI sAthe ene meLa nathI. samAnatA ane ekatAnI anubhUti to samukti dvArA ja thaI zake. eTale samuktinI dRSTie ja mumukSunA AcAra-vyavahAra hovA Te; e ja Adaza heAI zake. " ApaNe rIDhA vyaktivAdI anyA. jete peAtAnA ja hitanI vadhAre ciMtA lAge ane jagatanI bilakula na lAge te vadhAre sAcA mumukSu kahevAya." (pR. 1882) e uparathI muddo e phalita thAya che ke AdhyAtmika sAdhanA vakhate ane siddhi pachI prathama hinayAnI mAnasa nivAravuM ghaTa. vaiSamyanI avasthA vakhate tenI Apatti mATe je karmavAda vaiyaktika dRSTie vicArAyelo te ja samAnatA ane advaitanI avasthA vakhate paNa te ja rIte vicAravAmAM AvyA. ane e sAmAjika karmaphaLa bhogavAya che. ekanuM kama bIjAmAM phaLa Ape che. e sAmAjika kaLavAda. kAI ekanuM kama mAtra tenAmAM ja samApta thAya che ane bIjAne tene anubhava thatA ja nathI, AvA vicAra te vaiyaktika kamavAda che. AthI UlaTuM te sAmAjika kavAda, pU. na. 206, na. 36. ahIM' je vyaktimAtrane paraspara anivArya sabaMdha kahyo che, kAI khIjAthI sAva chUTuM na hovAnI vAta kahI che te vastutaH sAvajanika kalyANuMmaya AcAra sthApavAnI vRttimAMthI udbhavela che athavA e ja tattvajJAnane AdhAre sAnika AcAra dhaDAvA joIe evuM vidhAna ISTa che. A tattvajJAnanA vAda dravya-paryAyamAM, brahmajIvamAM, STi-samaSTimAM, azAMzImAM che. to kharI, paNa te AcArapa`vasAyI nathI khanyo. vaicitrya avasthAnA vyaktivAda viSayaka
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ atulana [ 105 AcAra sAme udbhavI zakyo nathI. tatvajJAna AgaLa vadhatuM gayuM, paNa vaiyaktika karmavAda ane AcAravAda enI sAthe mArI macaDIne besADavAmAM Abe athavA tene te ja kAyama raheze. atyAre e AgaLa vadhela tattvajJAna pramANe ja dharma ghaDA joIe. AmAM tatvajJAna ane dharma baMnene taddana muktadvArA karavAmAM AvyA che jethI te je je sampradAyane Azraye uddabhavyA hoya agara pAchaLathI vikAsa pAmyA hoya ane temAM ja rUdhAI gayA hoya te badhA sampradAyathI mukti meLavI ekabIjAne Alige, bheTe ane samUhavat vyApaka bane. vaLI emAM e paNa udiSTa che ke tattvajJAnanuM paryavasAne dhamacAramAM ja thavuM joIe. je tattvajJAna dharmAcAramAM na pariName tene tattvajJAna kahevAne zo artha? ane dharmAcAra paNa te ja mukhya heI zake jemAM prathama mAnavatAnI zuddhivRddhi abhipreta hoya tyAra bAda ja tenAthI saMbaddha ja sarvabhUtAhitane vicAraya gaNAya. mAnavatAnuM pUrepUruM piSaNa na thatuM hoya tyAre sarva. bhUtahitagAmI dharmAcAre paNa zuSka thaI jAya che.* * zrI kizoralAla mazarUvALA kUta "saMsAra ane dharma " graMthanuM paMDitajIe karela anuzIlana,