Book Title: Prakrit Abhyas Uttar Pustak
Author(s): Kamalchand Sogani, Shakuntala Jain
Publisher: Apbhramsa Sahitya Academy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004209/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक डॉ. कमलचन्द सोगाणी द्वारा रचित प्राकृत रचना सौरभ प्राकृत अभ्यास सौरभ के अभ्यासों की स्वयं जाँच हेतु रचित उत्तर पुस्तक की लेखिका श्रीमती शकुन्तला जैन पाशु ज्जाबो जोबा जैनविद्या संस्थान श्री महावीरजी प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी राजस्थान For Personal & Private Use Only. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक डॉ. कमलचन्द सोगाणी निदेशक जैनविद्या संस्थान-अपभ्रंश साहित्य अकादमी __द्वारा रचित प्राकृत रचना सौरभ प्राकृत अभ्यास सौरभ के अभ्यासों की स्वयं जांच हेतु रचित उत्तर पुस्तक की लेखिका • श्रीमती शकुन्तला जैन सहायक निदेशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी, जयपुर जाणुज्जीबरोबो जैनविद्या संस्थान श्री महावीरजी / my प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी राजस्थान For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशक अपभ्रंश साहित्य अकादमी जैनविद्या संस्थान दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी श्री महावीरजी - 322 220 (राजस्थान) . दूरभाष - 07469-224323 प्राप्ति-स्थान 1: साहित्य विक्रय केन्द्र, श्री महावीरजी 2. साहित्य विक्रय केन्द्र दिगम्बर जैन नसियाँ भट्टारकजी सवाई रामसिंह रोड, जयपुर - 302 004 दूरभाष - 0141-2385247 प्रथम संस्करण 2012 सर्वाधिकार प्रकाशकाधीन मूल्य - 600 रुपये ISBN No. 978-81-921276-3-7 पृष्ठ संयोजन फ्रैण्ड्स कम्प्यूटर्स जौहरी बाजार, जयपुर - 302003 दूरभाष - 0141-2562288 ● मुद्रक जयपुर प्रिण्टर्स प्रा. लि. एम.आई. रोड, जयपुर - 302 001 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अनुक्रमणिका प्रकाशकीय प्राकृत अभ्यास सौरभ अभ्यास संख्या विषय पृष्ठ संख्या वर्तमानकाल अभ्यास-1 अभ्यास-2 अभ्यास-3 अभ्यास-4 अभ्यास-5 अभ्यास-6 अभ्यास-7 अभ्यास-8 अभ्यास-9 अभ्यास-10 अभ्यास-11 अभ्यास-12 अभ्यास-13 अभ्यास-14. 'अभ्यास-15 अभ्यास-16 अभ्यास-17 अभ्यास-18 अभ्यास-19 अभ्यास-20 अभ्यास-21 विधि एवं आज्ञा भूतकाल भविष्यत्काल अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ वर्तमानकाल, विधि एवं आज्ञा भविष्यत्काल मिश्रित वाक्य मिश्रित वाक्य सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक एवं हेत्वर्थक कृदन्त । अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा (एकवचन) अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा (बहुवचन) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा (एकवचन) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा (बहुवचन) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (एकवचन) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (बहुवचन) संज्ञाओं के मिश्रित वाक्य भूतकालिक कृदन्त (कर्तृवाच्य) वर्तमान कृदन्त 105 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 अभ्यास संख्या विषय पृष्ठ संख्या अभ्यास-22 भूतकालिक कृदन्त (भाववाच्य) - 110 अभ्यास-23 मिश्रित वाक्य 114 अभ्यास-24 अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ (भाववाच्य) 118 अभ्यास-25 विधि कृदन्त (भाववाच्य) अभ्यास-26 कर्तवाच्य एवं भाववाच्य अभ्यास-27 संज्ञा (द्वितीया-एकवचन, बहुवचन) ... 125 अभ्यास-28 अतिरिक्त सकर्मक क्रियाएँ .. अभ्यास-29 संज्ञा (इ,ई,उ,ऊ पु. नपुं. स्त्री.) अभ्यास-30 संज्ञा (इ,ई,उ,ऊ पु. नपुं. स्त्री.) अभ्यास-31 . · संज्ञा, सकर्मक क्रियाएँ 136 अभ्यास-32 कृदन्त, कर्मवाच्य, तृतीया 138 अभ्यास-33 विविध कृदन्त 141 अभ्यास-34 संज्ञा, चतुर्थी, षष्ठी (एकवचन, बहुक्चन) 142 अभ्यास-35 संज्ञा, पंचमी, सप्तमी (एकवचन, बहुवचन) 143 अभ्यास-36 प्रेरणार्थक प्रत्यय 144 अभ्यास-37 स्वार्थिक प्रत्यय, विविध सर्वनाम, अव्यय 147 अभ्यास-38 अनियमित कर्मवाच्य 148 अभ्यास-39 अनियमित भूतकालिक कृदन्त 149 विषय पृष्ठ संख्या प्राकृत रचना सौरभ के अभ्यास पाठ संख्या पाठ 27 अतिरिक्त अकर्मक क्रियाएँ एवं मिश्रित वाक्य पाठ 28 सम्बन्धक भूतकृदन्त 155 For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ संख्या पाठ 29 पाठ 33 160 पाठ 37 पाठ 41 164 पाठ44 166 167 168 विषय पृष्ठ संख्या हेत्वर्थक कृदन्त 160 अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा (एकवचन, बहुवचन) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा 163 (एकवचन, बहुवचन) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा (एकवचन, बहुवचन) भूतकाल, भूतकालिक कृदन्त (कर्तृवाच्य) वर्तमान कृदन्त भूतकालिक कृदन्त (भाववाच्य) अकर्मक क्रियाएँ (भाववाच्य) विधि कृदन्त (भाववाच्य) सकर्मक क्रियाएँ एवं मिश्रित वाक्य कर्मवाच्य भूतकालिक कृदन्त (कर्मवाच्य) विधि कृदन्त (कर्मवाच्य) 174 विविध कृदन्त-द्वितीया सहित संज्ञा, चतुर्थी, षष्ठी (एकवचन, बहुवचन) 175 अकारान्त पुलिंग संज्ञा, पंचमी (एकवचन) 177 संज्ञा, सप्तमी (एकवचन) संज्ञा, सम्बोधन (एकवचन, बहुवचन) विविध सर्वनाम अव्यय 169 169 पाठ 46 पाठ 48 पाठ 50 पाठ 53 पाठ 56 पाठ 58 पाठ 63 . पाठ 65 पाठ 70 पाठ 71 172 173 175 177 178 पाठ 77 पाठ 80 पाठ 81 178 179 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रकाशकीय 'प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक अध्ययनार्थियों के हाथों में समर्पित करते हुए हमें हर्ष का अनुभव हो रहा है। वैदिककाल से ही प्राकृत भाषा भारतीय आर्य भाषा परिवार की एक सुसमृद्ध लोक भाषा रही है। यह सर्वविदित है कि तीर्थंकर महावीर ने जनभाषा प्राकृत में उपदेश देकर सामान्यजनों के विकास का मार्ग प्रशस्त किया है। भाषा संप्रेषण का सबल माध्यम होती है। उसका जीवन से घनिष्ठ संबंध होता है। जीवन के उच्चतम मूल्यों को जनभाषा में प्रस्तुत करना प्रजातान्त्रिक दृष्टि है। मौर्यों के काल में प्राकृत राजभाषा थी ही किन्तु उसका यह क्रम सातवाहनों के काल में भी जारी रहा। कालिदास के नाटकों में प्राकृत का प्रयोग इस बात का प्रमाण है कि उनके समय में प्राकृत बोलनेवालों की संख्या अधिक थी। प्राकृत भाषा की परम्परा अपभ्रंश को प्राप्त हुई। अनन्तर अपभ्रंश की परम्परा आधुनिक भाषाओं को प्राप्त हुई। ___ आधुनिक भारतीय आर्यभाषाओं के अध्ययन के लिए प्राकृत का अध्ययन अपरिहार्य है। यह एक सार्वजनीन सिद्धान्त है कि किसी भी भाषा का ज्ञान प्राप्त करना रचना और अनुवाद की शिक्षा के बिना कठिन है। प्राकृतअपभ्रंश को सीखने-समझने के लिए ही दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी द्वारा संचालित जैनविद्या संस्थान' के अन्तर्गत अपभ्रंश साहित्य अकादमी की स्थापना सन् 1988 में की गई। वर्तमान में प्राकृत भाषा के अध्ययन के लिए पत्राचार के माध्यम से प्राकृत सर्टिफिकेट व प्राकृत डिप्लामो पाठ्यक्रम संचालित हैं, ये दोनों पाठ्यक्रम राजस्थान विश्वविद्यालय से मान्यता प्राप्त हैं। For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . प्राकृत भाषा को सीखने-समझने को ध्यान में रखकर ही प्राकृत रचना सौरभ', 'प्राकृत अभ्यास सौरभ', 'प्राकृत गद्य-पद्य सौरभ', 'प्रौढ प्राकृत रचना सौरभ', 'प्राकृत-व्याकरण' आदि पुस्तकों का प्रकाशन किया जा चुका है। 'प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक' इसी क्रम का प्रकाशन है। शिक्षक के अभाव में अध्ययनार्थी 'प्राकृत रचना सौरभ' व 'प्राकृत अभ्यास सौरभ' के अभ्यासों को हल करके जाँचने में समर्थ नहीं हो सकते हैं। अतः इस कठिनाई को दूर करने के लिए 'प्राकृत रचना सौरभ' व 'प्राकृत अभ्यास सौरभ' के अभ्यासों को हल करके 'प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक' की रचना की गई है, जिससे अध्ययनार्थी अभ्यासों को स्वयं जाँच सके। आशा है 'प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक' प्राकृत अध्ययनार्थियों के लिए उपयोगी सिद्ध होगी। __श्रीमती शकुन्तला जैन ने बड़े परिश्रम से 'प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक' को तैयार किया है जिससे अध्ययनार्थी प्राकृत भाषा को सीखने में अनवरत उत्साह बनाये रख सकेंगे। अतः वे हमारी बधाई की पात्र हैं। पुस्तक प्रकाशन के लिए अपभ्रंश साहित्य अकादमी के विद्वान एवं पृष्ठ । संयोजन के लिए फ्रेण्ड्स कम्प्यूटर्स के हम आभारी हैं। पुस्तक प्रकाशन के लिए जयपुर प्रिण्टर्स प्रा. लि. धन्यवादाह है। जस्टिस नगेन्द्र कुमार जैन प्रकाशचन्द्र जैन डॉ. कमलचन्द सोगाणी अध्यक्ष मंत्री संयोजक प्रबन्धकारिणी कमेटी जैनविद्या संस्थान समिति दिगम्बर जैन अतिशय क्षेत्र श्री महावीरजी जयपुर तीर्थंकर शीतलनाथ ज्ञान कल्याणक दिवस पौष कृष्ण चतुर्दशी, वीर निर्वाण संवत्-2538 - 23.12.2011 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्राकृत अभ्यास सौरभ उत्तर For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ महे वय अभ्यास-1 (क) 1. सो हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/हसेदि/हसदे। 2. ता/ताउ/ताओ णच्चन्ति/णच्चेन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे। 3. तुमं/तुं/तुह लुक्कसि/लुक्केसि/लुक्कसे। 4. अहं/हं/अम्मि रूसमि/रूसामि/रूसेमि। 5. ता/ताउ/ताओ जग्गन्ति/जग्गेन्ति/जग्गन्ते/जग्गिरे। ___ सयमो/सयामो/सयिमो/सयेमो/सयमु/सयामु/सयिमु/सयेमु/सयम/सयाम/सयिम/ सयेम। 7. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीवह/जीवेह/जीवध/जीवेध/जीवित्था/जीवेइत्था। 8. ता/ताउ/ताओ ठान्ति-ठन्ति/ठान्ते+ठन्ते/ठाइरे। 9. अहं/हं/अम्मि हामि। 10. सा होइ/होदि। . 11. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे हसह/हसेह/हसध/हसेध/हसित्था/हसेइत्था। 12. अम्हे/वयं णच्चमो/णच्चामो/णच्चिमो/णच्चेमो/णच्चमु/णच्चामु/णच्चिमु/णच्चेमु/णच्चम/णच्चाम/ णच्चिम/णच्चेम। . 13. ते लुक्कन्ति/लुक्केन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। 14. तुम/तुं/तुह रूससि/रूसेसि/रूससे। . 15. अहं/ह/अम्मि जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि। सयइ/सयेइ/सयए/सयदि/सयेदि/सयदे। जीवन्ति/जीवेन्ति/जीवन्ते/जीविरे। : 18. अहं/हं/अम्मि ठामि। 19. ता/ताउ/ताओ हान्ति-हन्ति/हान्ते-हन्ते/हाइरे। 20. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे होह/होध/होइत्था। 21. तुमं/तुं/तुह णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। 22. ता/ताउ/ताओ हसन्ति/हसेन्ति/हसन्ते/हसिरे। 23. सा लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए/लुक्कदि/लुक्केदि/लुक्कदे। 24. ते . रूसन्ति/रूसेन्ति/रूसन्ते/रूसिरे। • 25. तुमं/तुं/तुह जग्गसि/जग्गेसि/जग्गसे। 26. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे सयह/सयेह/सयध/सयेध/सयित्था/सयेइत्था। .. 27. अहं/हं/अम्मि जीवमि/जीवामि/जीवेमि। 28. अम्हे/वयं ठामो/ठामु/ठाम। 29. सा हाइ/हादि। 30. ता/ताउ/ताओ होन्ति/होन्ते/होइरे। 31. अहं/हं/अम्मि हसमि/हसामि/हसेमि। 32. तुम्हे/तुझे/तुब्भे णच्चह/णच्चेह/णच्चध/णच्चेध/णच्चित्था/णच्चेइत्था। - 33. अम्हे/वयं लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्किमो/लुक्केमो/लुक्कमु/लुक्कामु/लुक्किमु/लुक्केमु/ लुक्कम/लुक्काम/लुक्किम/लुक्केम। 16. सो 17. ते प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34.सा रूसइ/रूसेइ/रूसए/रूसदि/रूसेदि/रूसदे। 35. अम्हे/वयं जग्गमो/जग्गामो/जग्गिमो/जग्गेमो/जग्गमु/जग्गामु/जग्गिमु/जग्गेमु/जग्गम/जग्गाम/ जग्गिम/जग्गेम। 36. अहं/हं/अम्मि सयमि/सयामि/सयेमि। 37. सा जीवइ/जीवेइ/जीवए/जीवदि/जीवेदि/जीवदे। 38. तुम/तुं/तुह ठासि। 39. अम्हे/वयं ण्हामो/हामु/हाम। 40. अहं/हं/अम्मि होमि। 41. तुमं/तुं/तुह हससि/हसेसि/हससे। 42. सो णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे। 43. अहं/हं/अम्मि' लुक्कमि/लुक्कामि/लुक्केमि। 44. अम्हे/वयं रूसमो/रूसामो/रूसिमो/रूसेमो/रूसमु/रूसामु/रूसिमु/रूसेंमु/रूसम/रूसाम/ . रूसिम/रूसेम। 45. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जग्गह/जग्गेह/जग्गध/जग्गेध/जगित्था/जग्गेइत्था। 46. ता/ताउ/ताओ सयन्ति/सयेन्ति/सयन्ते/सयिरे। . 47. अम्हे/वयं जीवमो/जीवामो/जीविमो/जीवेमो/जीवमु/जीवामु/जीविमु/जीवेमु/जीवम/जीवाम/ ' जीविम/जीवेम। 48. सा ठाइ/ठादि। 49. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाह/ठाध/ठाइत्था। 50. तुमं/तुं/तुह हासि। 51. अम्हे/वयं हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/हसाम/हसिम/ हसेम। 52. अहं/हं/अम्मि णच्चमि/णच्चामि/णच्चेमि। 53. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्कह/लुक्केह/लुक्कध/लुक्केध/लुक्कित्था/लुक्केइत्था। 54. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसह/रूसेह/रूसध/रूसेध/रूसित्था/रूसेइत्था। जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए/जग्गदि/जग्गेदि/जग्गदे। 56. तुमं/तुं/तुह सयसि/सयेसि/सयसे। 57. तुमं/तुं/तुह जीवसि/जीवेसि/जीवसे। 58. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ठाह/ठाध/ठाइत्था। 59. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ण्हाह/हाध/व्हाइत्था। 60. अम्हे/वयं होमो/होमु/होम। 1. अहं/हं/अम्मि 2. अहं/हं/अम्मि 3. अहं/हं/अम्मि 4. अहं/हं/अम्मि 5. अहं/हं/अम्मि रूसं। जग्गं। जीवं। सयं। णच्चं। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. स/से 6. तुमं/तुं/तुमे लुक्कसि/लुक्केसि/लुक्कसे। 7. तुमं/तुं/तुमे णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। 8. तुमं/तुं/तुमे रूससि/रूसेसि/रूससे। 9. तुमं/तुं/तुमे सयसि/सयेसि/सयसे। 10. तुमं/तुं/तुमे ण्हासि। 11. स/से सयति/सयेति। 12. स/से होति। णच्चति/णच्चेति। 14. स/से जीवति/जीवेति। 15. स/से हसति/हसेति। 16. अम्हे/वयं णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। 17. अहं/हं/अम्मि हाज्ज/हाज्जा/हाएज्ज/हाएज्जा। 18. सा जीवेज्ज/जीवेज्जा। 19. ता/ताउ/ताओ ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा। 20. तुम्हे/तुझे/तुब्भे हसेज्ज/हसेज्जा। 21. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसेज्ज/रूसेज्जा। 22. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीवेज्ज/जीवेज्जा। 23. सा होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। 24.ते . रूसेज्ज/रूसेज्जा। 25. सा हाज्ज/पहाज्जा/पहाएज्ज/व्हाएज्जा। 1. ते/ता/ताउ/ताओ णच्चन्ति। 3. अम्हे/वयं सयम। 5. अहं/हं/अम्मि ठामि। . 7. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्कध। 9. अहं/हं/अम्मि लुक्कं। 11. सो/सा/स/स सयए। .13. अम्हे/वयं णच्चमो। 15. ते/ता/ताउ/ताओ लुक्कन्ति। 17. अहं/ह/अम्मि सयं। 19. सो/सा/स/से लुक्केति। 21. अम्हे/वयं हसमु। 23. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गन्ते। . 25. अहं/हं/अम्मि णच्चं। 27. सो/सा/स/से सयदि। 29. तुम्हे/तुझे/तुम्भे होह। 2. अहं/हं/अम्मि जग्गेमि। 4. सो/सा/स/से रूसइ। 6. तुमं/तुं/तुह/तुमे हससे। 8. अम्हे/वयं ण्हाम। 10. तुमं/तुं/तुह/तुमे जग्गसि। 12. अहं/हं/अम्मि होमि। 14. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसह। 16. अम्हे/वयं ण्हामो। 18. तुमं/तुं/तुह/तुमे जीवसे। 20. सो/सा/स/से ठाइ। 22. तुम्हे/तुझे/तुम्भे जीवित्था। 24. अम्हे/वयं ण्हामु। 26. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसेसि। 28. सो/सा/स/से जीवेदि। 30. अहं/तुमं/सो/सा/अम्हे/तुम्हे/ते/ ता/आदि सयेज्ज। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 3 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. ते/ता/ताउ/ताओ जगिरे। 33. तुम्हे/तुझे/तुम्भे हसध। 35. तुमं/तुं/तुह/तुमे णच्चसे। 37. अम्हे/वयं जग्गेमो। 39. अम्हे/वयं जीवमु। 41. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्केइत्था। 43. अम्हे/वयं होम। 45. ते/ता/ताउ/ताओ जीवेन्ति। 47. सो/सा/स/से णच्चति। 49. अम्हे/वयं लुक्कमु। 51. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गन्ति। 53. त/ता/ताउ/ताओ णच्चन्ते। 55. सो/सा/स/से सयेति। 57. ते/ता/ताउ/ताओ रूसेन्ति। 59. सो/सा/स/से ठादि। 61. अहं/हं/अम्मि णच्चेमि। 63. सा णच्चइ। 65. सो/सा/स/से सये। 67. अहं/तुमं/सो/अम्हे/आदि होएज्जा। 69. ते/ता/ताउ/ताओ सयेन्ति। 32. अहं/हं/अम्मि रूसमि। 34. तुमं/तुं/तुह/तुमे लुक्केसि। 36. सो/सा/स/से सयदे। 38. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसेध। 40. ते/ता/ताउ/ताओ हसन्ते। 42. तुमं/तुं/तुह/तुमे ठासि। 44. अहं/तुमं/सो/अम्हे/आदि रूसेज्जा। 46. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ण्हाह। 48. सो/सा/स/स हसए। .. . 50. तुम्हे/तुझे/तुब्भे सयह। 52. सो/सा/स/से होदि। 54. अहं/तुमं/अम्हे/आदि ण्हाएज्जा। . 56. तुम्हे/तुझे/तुब्भे व्हाइत्था। 58. ते/ता/ताउ/ताओ सयन्ते। 60. अहं/हं/अम्मि जीवं।। 62. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूससे। 64. अहं/हं/अम्मि सयामि। 66. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीवह। 68. अम्हे/वयं सयमो। 1. अम्हे E हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/हसाम/ हसिम/हसेम/हसेज्ज/हसेज्जा। सयसि/सयेसि/सयसे/सयेज्ज/सयेज्जा। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे/णच्चति/णच्चेति/णच्चते/ णच्चेते/णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। रूसमि/रूसामि/रूसेमि/रूसं/रूसेज्ज/रूसेज्जा। लुक्कह/लुक्केह/लुक्कध/लुक्केध/लुक्किथा/लुक्केहत्था/लुक्केज/ लुक्केज्जा। जग्गन्ति/जग्गेन्ति/जग्गन्ते/जग्गिरे/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। जीवमो/जीवामो/जीविमो/जीवेमो/जीवमु/जीवामु/जीविमु/जीवेमु/ जीवम/जीवाम/जीविम/जीवेम/जीवेज्ज/जीवेज्जा। ण्हाइ/हादि/पहाज्ज/ण्हाज्जा/ण्हाएज्ज/पहाएज्जा। ठान्ति- ठन्ति/ठान्ते- ठन्ते/ठाइरे/ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा। होह/होध/होइत्था/होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। लुक्कमो/लुक्कामो/लुक्किमो/लुक्केमो/लुक्कमु/लुक्कामु/लुक्किमु/ लुक्केमु/लुक्कम/लुक्काम/लुक्किम/लुक्केम/लुक्केज्ज/लुक्केज्जा। 7. वयं 9. ता 10. तुझे 11. अम्हे प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. ताओ 13. हं 14. सो 15. तुह 16. अम्हे 17. ता 18. तुब्भे रूसन्ति/रूसेन्ति/रूसन्ते/रूसिरे/रूसेज्ज/रूसेज्जा। णच्वमि/णच्चामि/णच्चेमि/णच्चं/णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। जग्गइ/जग्गेइ/जग्गए/जग्गदि/जग्गेदि/जग्गदे/जग्गति/जग्गेति/जग्गते / जग्गेते/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। जीवसि/जीवेसि/जीवसे/जीवेज्ज/जीवेज्जा। हामो/ग्रहामु/हाम/हाज्ज/हाज्जा/पहाएज्ज/ण्हाएज्जा। होन्ति/होन्ते/होइरे/होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। सयह/सयेह/सयथ/सयेध/सयित्था/सयेइत्था/सयेज्ज/सयेज्जा। लुक्कसि/लुक्केसि/लुक्कसे/लुक्केज्ज/लुक्केज्जा। रूसह/रूसेह/रूसध/रूसेध/रूसित्था/रूसेइत्था/रूसेज्ज/रूसेज्जा। णच्चमो/णच्चामो/णच्चिमो/णच्चेमो/णच्चमु/णच्चामु/णचिमु/णच्चेमु/ णच्चम/णच्चाम/णच्चिम/णच्चेम/णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि/जग्गं/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। जीवइ/जीवेइ/जीवए/जीवदि/जीवेदि/जीवदे/जीवति/जीवेति/जीवते/ जीवेते/जीवेज्ज/जीवेज्जा। हासि/ण्हाज्ज/हाज्जा/पहाएज्ज/पहाएज्जा। होह/होध/होइत्था//होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। ठान्ति- ठन्ति/ठान्ते- ठन्ते/ठाइरे/ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा। हसह/हसेह/हसध/हसेध/हसित्था/हसेइत्था/हसेज्ज/हसेज्जा। . ठमसि/ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा। सयन्ति/सयेन्ति/सयन्ते/सयिरे/सयेज्ज/सयेज्जा। हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/हसेदि/हसदे/हसति/हसेति/हसते /हसेते / हसेज्ज/हसेज्जा। 22. अम्मि PETE OF 30. सा. पुरुष वचन प्रत्यय मूलरूप णच्च सय सय सि रूस जग्ग अनुस्वार सय . इत्था णच्च 1. णचन्ति 2. सयसि. .3. रूसइ 4. जग्गं ... 5. सयित्था . 6. णच्चति : 7. रूसमि 8. लुक्कन्ति .. 9. हससे _10. ठादि . 11. ण्हामु . 12. सयसे अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन रूस लुक्क हस । * 44 so a y = मा . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 5 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जीव जग्ग जीव लुक्क हस TE EF णच्च अनुस्वार जीव ण्हा हस .. . 13. जीवह 14. रूसन्ते 15. जग्गेसि 16. जीवसे 17. लुक्कमि 18. हसेदि 19. होम 20. णच्चं 21. जीवति 22. पहामि 23. हसध 24. हसन्ते 25. णच्चसि 26. होइत्था 27. लुंक्किरे 28. होसि 29. ठामु 30. जग्गेमि 31. जीवए 32. णच्चए 33. जीवदे 34. रूसेति 35. लुक्कं 36. हसति मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन हस णच . लुक्क हो जग्ग जीव णच्च जीव रूस लुक्क अनुस्वार ति (छ) 1. अम्हे/वयं 6. तुमं/तुं/तुह 5. सो/स/से 2. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 7. ता/ताउ/ताओ 3. ते 8. सा 4. अहं/हं/अम्मि . पुरुष विभक्ति प्रथमा 1. अम्हे 2. ते प्रथमा वचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन लिंग तीनों लिंग पुल्लिंग तीनों लिंग तीनों लिंग तीनों लिंग 3. तुब्भे उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष प्रथमा 4. वयं 5. तुम 6. सो 7. अहं प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा एकवचन पुल्लिंग एकवचन तीनों लिंग प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. तुझे 9. ताओ 10. सा 11. हं 12. तुह मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन तीनों लिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग तीनों लिंग तीनों लिंग प्रथमा अभ्यास-2 3. सो 1. ते/ता/ताउ/ताओ णच्चन्तु/णच्चन्तु। 2. अम्हे/वयं सयमो/सयामो/सयेमो। हसउ/हसेउ/हसदु/हसेदु। 4. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीवह/जीवेह/जीवध/जीवेध। 5. अहं/हं/अम्मि रूसमु/रूसामु/रूसिमु/रूसेमु। 6. तुमं/तुं/तुह लुक्कहि/लुक्केहि/लुक्कसु/लुक्केसु/लुक्कधि/लुक्केधि/लुक्क/लुक्केज्जसु/ लुक्केजहि/लुक्केज्जे। 7. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गन्तु/जग्गेन्तु। 8. ते/ता/ताउ/ताओ ठान्तु-ठन्तु। 9. सो/सा होउ/होदु। 10. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे हसह/हसेह/हसध/हसेध। 11. अम्हे/वयं णच्चमो/णच्चामो/णच्चेमो। 12. अहं/हं/अम्मि ण्हामु। 13. तुमं/तुं/तुह रूसहि/रूसेहि/रूससु/रूसेसु/रूसधि/रूसेधि/रूस/रूसेज्जसु/रूसेज्जहि/रूसेज्जे। 14. ते/ता/ताउ/ताओ लुक्कन्तु/लुक्केन्तु।। 15. सो सयउ/सयेउ/सयदु/सयेदु। 16. अहं/हं/अम्मि जग्गमु/जग्गामु/जग्गिमु/जग्गेमु। 17. ते/ता/ताउ/ताओ जीवन्तु/जीवेन्तु। 18. सो/सा हाउ/ण्हादु। 19. अहं/हं/अम्मि ठामु। .20. तुम्हे/तुझे/तुब्भे होह/होध। 21. ते/ता/ताउ/ताओ हसन्तु/हसेन्तु। 22. तुमं/तुं/तुह णच्चहि/णच्चेहि/णच्चसु/णच्चेसु/णच्चधि/णच्चेधि/णच्च/णच्चेज्जसु/णच्चेजहि/ . णच्चेज्जे। 23. सा लुक्कउ/लुक्केउ/लुक्कदु/लुक्केदु। 24. तुमं/तुं/तुह जग्गहि/जग्गेहि/जम्गसु/जग्गेसु/जग्गधि/जग्गेधि/जग्ग/जग्गेज्जसु/जग्गेज्जहि/जग्गेज्जे। • 25. ते/ता/ताउ/ताओ रूसन्तु/रूसेन्तु। 26. अहं/हं/अम्मि जीवमु/जीवामु/जीविमु/जीवेमु। 27. तुम्हे/तुझे/तुब्भे सयह/सयेह/सयध/सयेध। 28. अम्हे/वयं ठामो। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ते / ता/ ताउ / ताओ होन्तु । 30. ते/ता/ ताउ / ताओ ठान्तु 31. अहं / हं / अम्मि 32. तुम्हे / तुज्झे/तुब्भे 33. अम्हे / वयं 34. सो / सा 35. अम्हे/वयं 36. अहं / हं/अम्मि 37. सो/सा 38. तुमं / तुं / तुह 39. अम्हे/वयं 40. अहं / हं / अम्मि 41. सो/सा 42. तुमं/तुं / तुह 43. अहं/हं/अम्मि 44. ते/ता/ ताउ / ताओ 45. अम्हे/वयं 46. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 47. ते/ता/ ताउ / ताओ 48. सो/सा 49. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 50. तुमं / तुं / तुह 51. अम्हे / वयं 52. तुम्हे / तुझे /तुब्भे 53. अहं हं / अम्मि 54. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 55. सो/सा 56. तुमं / तुं / तुह 57. तुमं / तुं / तुह 58. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 59. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे 60. अम्हे/वयं (ख) 1. अहं / हं / अम्मि . 2. अहं / हं / अम्मि 3. अहं / हं / अम्मि 4. अहं / हं / अम्मि 8 . ठन्तु । हसमु/हसामु / हसिमु / हसेमु । णच्चह / णच्चेह / णच्वध / णच्चेध | लुक्कमो / लुक्कामो/लुक्केमो । रूसउ / रूसेउ / रूसदु / रूसेदु । जग्गमो / जग्गामो / जग्गेमो । सयमु/सयामु/सयिमु/सयेमु । जीवउ / जीवेउ / जीवदु / जीवेदु । ठाठा हाम होमु । णच्चउ / णच्चेउ / णच्चदु/ णच्चेदु । हसहि / हसेहि / हससु / हसेसु / हसधि / हसेधि/हस / हसेज्जसु / हसेज्जहि / हसेज्जे । - लुक्कमु/लुक्कामु/ लुक्किमु / लुक्केमु । सयन्तु / सयेन्तु । हसमो / हामो / हसेमो | जग्गह / जग्गेह / जग्गध / जग्गेध | रूसन्तु / रूसेन्तु । 313/3151 ठाह /ठाध | हाहहासु/हाधि रूसमो / रूसामो / रूसेमो | लुक्कह/लुक्केह/लुक्कधं/लुक्केध। णच्चमु/ णच्चामु / णच्चिमु/णच्चेमु । रूसह / रूसेह / रूसध / रूसेध | जग्गउ / जोउ / जग्गदु / जग्गेदु । सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु / सयधि/सयेधि / सय / सयेज्जसु/सयेज्जहि/सयेज्जे | जीवहि / जीवेहि / जीवसु / जीवेसु / जीवधि / जीवेधि / जीव / जीवेज्जसु / जीवेज्जहि / जीवेज्जे । ठाह /ठाध | न्हाह / हाध सयमो / सयामो/सयेमो | जीवेज्जा / जीवेज्जामि | हज्जा / हज्जाम । लुक्केज्जा/लुक्केज्जामि | जग्गेज्जा / जग्गेज्जामि | For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. अहं / हं / अम्मि 6. तुमं / तुं / तुमे 7. तुमं/तुं / तुमे 8. तुमं / तुं / तुमे 9. तुमं/तुं / तुमे 10. तुमं/तुं / तुमे 11. सो/सा/स/से 12. सो /सा/स/से 13. सो / सा / स/से 14. सो /सा/स/से 15. सो /सा/स/से 16. अहं / हं / अम्मि 17. तुमं / तुं / तुमे 18. सो /सा/स/से 19. तुमं / तुं / तुह 20. सो/सा/स/से 21. अम्हे/वयं 22. अम्हे /वयं 23. अम्हे / वयं 24. अम्हे / वयं . णच्चेज्जा / णच्वेज्जामि | जग्गेज्जा/जग्गेज्जासि / जग्गेज्जाहि । रूसेज्जा / रूसेज्जासि / रूसेज्जाहि । सज्जा/सज्जासि/सयेज्जाहि । जीवेज्जा / जीवेज्जासि / जीवेज्जाहि । लुक्केज्जा/लुक्केज्जासि/लुक्केज्जाहि । सये / सज्जा | रूसे / रूसेज्जा । लुक्के/लुक्केज्जा । जगे / जग्गेज्जा | जीवे / जीवेज्जा । ठाएज्जा/ठाएज्जामि। होज्जा / होज्जासि / होज्जाहि । जीवेज्जाम । लुक्केज्जा | णच्चेज्जाम । जग्गेज्जाम । 25. अम्हे / वयं रूसेज्जाम । 26. तुम्हे / तुझे / तुब्भे लुक्केज्जाह । 27. तुम्हें / तुझे / तुब्भे रूसेज्जाह । 28. तुम्हे / तुझे / तुब्भे जग्गेज्जाह। 29. तुम्हे / तुझे / तुब्भे जीवेज्जाह । णच्चेज्जाह । 30. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 31. ते/ता/ ताउ / ताओ 32. ते/ता/ ताउ / ताओ जीवेज्जा । जग्गेज्जा । 33. ते / ता/ ताउ / ताओ णच्वेज्जा । . 34. ते/ता/ ताउ / ताओ सयेज्जा । 35. ते/ता/ ताउ / ताओ हसेज्जा । 36. अम्हे / वयं 37. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 38. ते/ता/ ताउ / ताओ 39. अम्हे / वयं 40. ते/ता/ ताउ / ताओ ठाएज्जा । हाएज्जा । ठाएज्जा /ठाएज्जासि /ठाएज्जाहि । जा ठाएज्जाम । होज्जाह । हाएज्जा । होज्जाम । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 9 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. तुमं/तुं/तुह/तुमे हसधि। 3. सो/सा/स/से होदु। 5. अम्हे/वयं णच्चामो। 7. ते/ता/ताउ/ताओ जीवन्तु। 9. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्केह। 11. अहं/हं/अम्मि ठामु। 13. ते/ता/ताउ/ताओ सयेन्तु। 15. अम्हे/वयं हसामो। 17. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीवध। 19. अम्हे/वयं लुक्केमो। 21. तुमं/तुं/तुह/तुमे जग्गेज्जसु। 23 तुमं/तुं/तुह/तुमे जीवेहि। 25. सो/सा/स/से रूसे। 27. अम्हे/वयं जग्गेमो 29. ते/ता/ताउ/ताओ णच्चन्तु। 31. अम्हे/वयं सयमो। 33. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्केध। 35. सो/सा/स/से ठाउ। 37. तुमं/तुं/तुह/तुमे होसु। 39. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गन्तु। 41. अहं/हं/अम्मि सयेज्जामि। 43. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ण्हाह। 45. अहं/हं/अम्मि लुक्केमु। 47. अम्हे/वयं ठामो। 49. तुमं/तुं/तुह/तुमे जग्गेज्जासि। 51. अहं/तुमं/सो/सा/ते/ता/आदि जीवेज्जा। 53. सो/सा/स/से ण्हाउ। 55. तुमं/तुं/तुह/तुमे लुक्केधि। 57. अहं/हं/अम्मि ठामु। 59. अहं/तुमं/सो/सा/ते/ता/आदि होज्जा। 61. सो/सा/स/से जग्गउ। 63. तुमं/तुं/तुह/तुमे ण्हाधि। 65. अम्हे/वयं होमो। 67. अहं/हं/अम्मि जग्गिमु। 69. ते/ता/ताउ/ताओ होन्तु। 2. सो/सा/स/से जग्गेउ। 4. अहं/हं/अम्मि सयमु। .. 6. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसह। 8. अहं/हं/अम्मि हसेमु। 10. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/तुमे/. - सो/सा/स/से/ते/ता/ताउ/ताओ जग्गेज्जा। 12. तुमं/तुं/तुह/तुमे णच्चेसु। 14. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ण्हाएज्जाह। 16. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसहि। 18. अम्हे/वयं होज्जाम। 20. अहं/हं/अम्मि ण्हामु। 22. अहं/हं/अम्मि सयेमु। 24. सो/सा/स/से लुक्कउ। 26. सो/सा/स/से ठादु। 28. तुम्हे/तुझे/तुम्भे सयह। 30. तुम्हे/तुझे/तुब्भे होज्जाह। 32. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ठाह। ' 34. तुमं/तुं/तुह/तुमे पहाहि। 36. अहं/हं/अम्मि रूसामु। 38. सो/सा/स/से णच्चेदु। 40. ते/ता/ताउ/ताओ ण्हन्तु। 42. तुम्हे/तुज्झे/तुम्भे हसह। 44. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीवध। 46. अहं/हं/अम्मि हो। 48. तुमं/तुं/तुह/तुमे णच्चेजहि। 50. .सो/सा/स/से सयेउ। 52. तुमं/तुं/तुह/तुमे हससु। 54. ते/ता/ताउ/ताओ रूसेन्तु। 56. तुमं/तुं/तुह/तुमे ठाहि।। 58. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूस। 60. तुमं/तुं/तुह/तुमे सयेज्जाहि। 62 तुमं/तुं/तुह/तुमे होसु। 64. तुमं/तुं/तुह/तुमे सयेसु। 66. अम्हे/वयं रूसमो। 68. तुमं/तुं/तुह/तुमे सयहि। 10 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) 1. तुह - 2. हं 3. तुम्हे 4. अम्हे 5. सो 6. वयं 7. ते 8. सा 9. तुब्भे 10. ताओ 11. तुझे 12. अम्हे 13. तुं 14. अहं 15. ता 16. सो 17. तुमं 18. अम्मि 19. ता 20. तुमं 21. ते 22. अम्हे 23. तुझे 24. हं 25. सो 26. तुह 27. अम्हे 28. ते 29. तुभे 30. ताउ सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु/सयधि/सयेधि/सय/सयेज्जसु / सयेज्जहि / सज्जे / सज्जा / सज्जासि/सयेज्जाहि । समु/रूसामु / रूसिमु / रूसेमु/रूसेज्जा / रूसेज्जामि । लुक्कह/ लुक्केह / लुक्कध / लुक्केध/लुक्केज्जाह । हसमो / हसामो / हसेमो / हसेज्जाम । णच्च / णच्चेउ / णच्चदु/ णच्चेदु / णच्चे / णच्चेज्जा | जीवमो / जीवामो / जीवेमो / जीवेज्जाम । जग्गन्तु / जग्गेन्तु / जग्गेज्जा । हाउ / हादु / हाएज्जा । होह / होध / होज्जाह । ठान्तु ठन्तु /ठाएज्जा । → हसह / हसे ह / हसध / हसेध / हसेज्जाह । लुक्कमो / लुक्कामो/लुक्केमो / लुक्केज्जाम । सहि/सयेहि/सयसु/सयेसु/सयधि/सयेधि/सय/सयेज्जसु /सयेज्जहि / सयेज्जे /सयेज्जा/सयेज्जासि/सयेज्जाहि । णच्चमु / णच्चामु / णच्चिमु / णच्चेमु/ णच्चेज्जा/णच्चेज्जामि । रूसन्तु / रूसेन्तु / रूसेज्जा । जग्गड / जग्गेउ / जग्गदु / जग्गेदु / जग्गे / जग्गेज्जा | जीवहि / जीवेहि / जीवसु / जीवेसु / जीवधि / जीवेधि / जीव / जीवेज्जसु / जीवेज्जहि / जीवेज्जे / जीवेज्जा / जीवेज्जासि / जीवेज्जाहि । हामु / हाएज्जा / हाएज्जामि । णच्चन्तु / णच्चेन्तु / णच्चेज्जा । सयहि/सयेहि/सयसु/सयेसु / सयधि / सयेधि / सय / सयेज्जसु /सयेज्जहि / सज्जे / सज्जा / सज्जासि/सयेज्जाहि । लुक्कन्तु / लुक्केन्तु / लुक्केज्जा । णच्चमो / णच्चामो/ णच्चेमो / णच्चेज्जाम । रूसह / रूसेह / रूसध / रूसेध / रूसेज्जाह । जग्गमु / जग्गामु / जग्गिमु / जग्गेमु / जग्गेज्जा / जग्गेज्जामि । जीवउ / जीवेउ / जीवदु/जीवेदु / जीवे / जीवेज्जा | हि / हासु/हाधि / व्हाएज्जा / व्हाएज्जासि / पहाएज्जाहि । होमो / होज्जाम । ठान्तु → ठन्तु / ठाएज्जा । हसह / हसे ह / हसध / हसेध / हसे ज्जाह । णच्चन्तु / णच्चेन्तु / णच्चेज्जा । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 11 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ को . पुरुष वचन प्रत्यय एकवचन मूलरूप जीव जग्ग एकवचन सय रूस 1. जीवेमु 2. जग्गउ 3. सयहि 4. रूसामो 5. ठाहि 6. णच्चह 7. लुक्केन्तु 8. होज्जाह 9. हसेज्जा ठा णच्च लुक्क " ___एज्जाह एज्जा मो. ण्हा जग्ग सय लुक्क णच्च रूस 0/शून्य एज्जाहि उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष E EEELLLLLLLILLILIITTITIET जीव एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन बहुवचन . एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन 'बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन 10. ण्हासु 11. जग्गमो 12. सयेउ 13. लुक्क 14. णच्चेमो 15. रूसेज्जाहि 16. होउ 17. हसन्तु 18. जीवदु 19. सयेध 20. रूसेन्तु 21. लुक्केज्जासि 22. होज्जाम 23. ठामो 24. णच्चेहि 25. होह 26. ण्हाधि 27. हसमु 28. सयेज्जसु 29. ठान्तु- ठन्तु 30. जग्गेज्जे 31. होमु 32. हसहि 33. रूसेसु 34. होसु 35. लुक्केह 36. ण्हाएज्जामि सय रूस लुक्क एज्जासि एज्जाम = F . . . EExe ... EME »e -. इज्जसु न्तु इज्जे रूस लुक्क ण्हा एज्जामि 12 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-3 (क) 1. सो हसी। 2. ता/ताउ/ताओ णच्ची। 3. तुम/तुं/तुह लुक्की । 4. अहं/हं/अम्मि रूसी। 5. ता/ताउ/ताओ जग्गी। 6. अम्हे/वयं सयी। 7. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीवी। 8. ता/ताउ/ताओ ठासी/ठाही/ठाहीअ। 9. अहं/हं/अम्मि हासी/ण्हाही/व्हाही। 10. सा होसी/होही/होही। 11. तुम्हे/तुझे/तुब्भे हसीअ। 12. अम्हे/वयं णच्ची। 13. ते लुक्की । 14. तुमं/तुं/तुह रूसी॥ 15. अहं/हं/अम्मि जग्गी॥ 16. सो सयी॥ 17. ते जीवी। 18. अहं/हं/अम्मि ठासी/ठाही/ठाही। 19. ता/ताउ/ताओ हासी/व्हाही/व्हाही। 20. तुम्हे/तुझे/तुब्भे होसी/होही/होही। 21. तुमं/तुं/तुह णच्ची । . 22. ता/ताउ/ताओ हसीअ। 23. सा लुक्की। 24. ता/ताउ/ताओ रूसी। 25. तुमं/तुं/तुह जग्गी। 26. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे सयी। 27. अहं/हं/अम्मि जीवी॥ 28. अम्हे/वयं ठासी/ठाही/ठाही। 29. सा हासी/व्हाही/व्हाही। 30. ता/ताउ/ताओ होसी/होही/होहीअ। 31. अहं/हं/अम्मि हसी। 32. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे सयी। 33. अम्हे/वयं लुक्की । 34. सा रूसी। 35. अम्हे/वयं जग्गी । 36. अहं/हं/अम्मि सयी। 37. सा जीवी। 38. तुमं/तुं/तुह ठासी/ठाही/ठाही। : 39. अम्हे/वयं ण्हासी/ण्हाही/व्हाही। 40. अहं/हं/अम्मि होसी/होही/होहीअ। 41. तुमं/तुं/तुह हसी। 42. सोणच्ची। 43. अहं/हं/अम्मि लुक्की । 44. अम्हे/वयं रूसी। 45. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जग्गी॥ 46. ता/ताउ/ताओ सयी। . 47. अम्हे/वयं जीवी। 48. साठासी/ठाही/ठाही। 49. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ठासी/ठाही/ठाही। 50. तुमं/तुं/तुह हासी/ण्हाही/ण्हाही। 51. अम्हे/वयं . हसी। 52. अहं/हं/अम्मि णच्ची। 53. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्की। 54. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसी। 55. सा ... जग्गी। 56. तुमं/तुं/तुह सयी। 57. तुमं/तुं/तुह जीवी। ___58. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठासी/ठाही/ठाही। 59. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ण्हासी/व्हाही/व्हाही। 60. तुम्हे/तुझे/तुब्भे होसी/होही/होही। (ख) . 1. अहं/हं/अम्मि हसित्था/हसिंसु। 3. सो/स/से हसित्था/हसिंसु। ... 5. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीवित्था/जीविंसु। 7. सा. जग्गित्था/जगिंसु। 2. तुमं/तुं/तुमे हसित्था/हसिसु। 4. अम्हे/वयं लुक्कित्था/लुक्किंसु। 6. ते रूसित्था/रूसिंस। 8. ता/ताउ/ताओ णच्चित्था/णच्चिंसु। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 13 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. अहं/हं/अम्मि 11. अहं/ह/अम्मि 13. तुमं/तुं/तुमे 15. ते सयित्था/सयिंसु। ठाइत्था/ठाइंसु। हाइत्था/हाइंसु। ण्हाइत्था/हाइंसु। 10. अहं/हं/अम्मि णच्चित्था/णच्चिंसु। 12. अम्हे/वयं होइत्था/होइंसु/होत्था। . 14. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाइत्था/ठाइंसु। .. (ग) 1. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ णच्ची। 2. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ रूसी। 3. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ जीवी। 4. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ लुक्कित्था। 5. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ जग्गी। 6. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ ठासी। 7. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ सयित्था। 8. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ ठाही। 9. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्मे/ते/ता/ताउ/ताओ होसी। 10. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ व्हाही।. 11. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ ण्हासी। 12. अहं/रं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ होही। 13. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ होइंसु। 14. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ व्हाही। 15. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुझे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ हसी। 16. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ सयी। 17. अहं/हं/अम्मि/तुम/तुं/तुह/सो/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे/ते/ता/ताउ/ताओ होही। 18. अहं/हं/अम्मि/तुमं/तुं/तुह/सी/सा/अम्हे/वयं/तुम्हे/तुज्झे/तुब्मे/ते/ता/ताउ/ताओ लुक्की । हासा। (घ) 1. अम्हे EEEEP FEE हसीअ/हसित्था/हसिंसु। सयीअ/सयित्था/सयिंसु। णच्चीअ/णचित्था/णचिंसु। रूसीअ/रूसित्था/रूसिंसु। लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। जग्गीअ/जग्गित्था/जग्गिंसु। जीवीअ/जीवित्था/जीविंसु। पहासी/व्हाही/व्हाहीअ/व्हाइस्था/व्हाइंसु। ठासी/ठाही/ठाहीअ/ठाइत्था/ठाइंसु। होसी/होही/होहीअ/होइत्था/होइंसु/होत्था। लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। रूसीअ/रूसित्था/रूसिंसु। 11.तु 12. हं 14 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. ता 14. सा 15. अम्मि 16. तुह 17. ते 18. तुझे 19. अम्मि 20. तुम्हे 21. अम्हे 22. अहं 23. सो 24. तुह णच्चीअ/णचित्था/णचिंसु। जग्गीअ/जग्गित्था/जग्गिंसु। ण्हासी/व्हाही/व्हाहीअ/व्हाइत्था/व्हाइंसु। जीवीअ/जीवित्था/जीविंसु। होसी/होही/होहीअ/होइत्था/होइंसु/होत्था। सयीअ/सयित्था/सयिंसु। लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। रूसीअ/रूसित्था/रूसिंसु। णच्चीअ/णच्चित्था/णचिंसु। जग्गीअ/जग्गित्था/जग्गिंसु। जीवीअ/जीवित्था/जीविंसु। ण्हासी/व्हाही/व्हाहीअ/व्हाइत्था/व्हाइंसु। होसी/होही/होहीअ/होइत्था/होइंसु/होत्था। ठासी/ठाही/ठाहीअ/ठाइत्था/ठाइंसु। हसीअ/हसित्था/हसिंसु। सयीअ/सयित्था/सयिंसु। लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। रूसीअ/रूसित्था/रूसिंसु। 27. तुब्भे 28. ते . 29. अम्मि 30. तुमं प्रत्यय ईअ इत्था मूलरूप णच्च ठा। हस रूस हो। लुक्क हा ईअ हीअ वन जग्ग 1. णच्चीअ 2. ठाही 3. हसित्था 4. रूसी 5. होही 6. लुक्की 7. ण्हाही 8. जणिंसु . . • 9. होइत्था 10. जीविंसु 11. ठासी . 12. ठाइत्था - 13. सयी 14. व्हाही ... 15. ण्हाइंसु ___16. हसीअ. 17. जग्गी पुरुष वचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन इत्था हो । जीव ठा ठा सय हा पहा हस जग्ण प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 15 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. होसी 19. जीवी 20. ठाही. 21. हासी सी ईअ . उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन हो उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन. जीव उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन ठा उत्तम पुरुष/मध्यम पुरुष/अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन हा सी 4. सो अभ्यास-4 (क) 1. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीविहिह/जीवेहिह/जीविहिध/जीवेहिध/जीविहित्था/जीवेहित्था/ . जीविस्सह/जीवेस्सह/जीविस्सध/जीवेस्सध/जीविस्सइत्था/जीवेस्सइत्था/ जीविस्सिह/जीविस्सिध/जीविस्सिइत्था। 2. ते . णच्चिहिन्ति/णच्चेहिन्ति/णच्चिहिन्ते/णच्चेहिन्ते/णच्चिहिइरे/णच्चेहिइरे/ णच्चिस्सन्ति/णच्चेस्सन्ति/पच्चिस्सन्ते/णच्चेस्सन्ते/णच्चिस्सइरे/णच्चेस्सइरे/ णच्चिस्सिन्ति/णच्चिस्सिन्ते/णच्चिस्सिइरे। 3. अम्हे/वयं सयिहिमो/सयेहिमो/सयिहिमु/सयेहिमु/सयिहिम/सयेहिम/ सयिस्सामो/सयेस्सामो/सयिस्सामु/सयेस्सामु/सयिस्साम/सयेस्साम/ सयिहामो/सयेहामो/सयिहामु/सयेहामु/सयिहाम/सयेहाम/ सयिस्सिमो/सयिस्सिमु/सयिस्सिम/ सयिहिस्सा/सयेहिस्सा/ सयिहित्था/सयेहित्था। हसिहिइ/हसेहिइ/हसिहिए/हसेहिए/हसिहिदि/हसेहिदि/हसिहिदे/हसेहिदे/ हसिस्सइ/हसेस्सइ/हसिस्सए/हसेस्सए/हसिस्सदि/हसेस्सदि/हसिस्सदे/हसेस्सदे हसिस्सिदि/हसिस्सिदे। 5. अहं/हं/अम्मि रूसिहिमि/रूसेहिमि/ .. रूसिस्सामि/रूसेस्सामि/ रूसिहामि/रूसेहामि/ रूसिस्सिमि/ रूसिस्सं/रूसेस्सं। 6. तुमं/तुं/तुह लुक्किहिसि/लुक्केहिसि/लुक्किहिसे/लुक्केहिसे/ लुक्किस्ससि/लुक्केस्ससि/लुक्किस्ससे/लुक्केस्ससे/ लुक्किस्सिसि/लुक्किस्सिसे। 7. ता/ताउ/ताओ जगिहिन्ति/जग्गेहिन्ति/जग्गिहिन्ते/जग्गेहिन्ते/जग्गिहिइरे/जग्गेहिइरे/ जगिस्सन्ति/जग्गेस्सन्ति/जगिस्सन्ते/जग्गेस्सन्ते/जग्गिस्सइरे/जग्गेस्सइरे/ जग्गिस्सिन्ति/जग्गिस्सिन्ते/जग्गिस्सिइरे। 8. ता/ताउ/ताओ ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे/ ठास्सन्ति/ठास्सन्ते/ठास्सइरे/ ठास्सिन्ति/ठास्सिन्ते/ठास्सिइरे। 9. सा होहिइ/होहिदि/ होस्सइ/होस्सदि/होस्सिदि। 16 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. सो 10. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे हसिहिह/हसेहिह/हसिहिध/हसेहिध/हसिहित्था/हसेहित्था/ हसिस्सह/हसेस्सह/हसिस्सध/हसेस्सध/हसिस्सइत्था/हसेस्सइत्था/ हसिस्सिह/हसिस्सिध/हसिस्सिइत्था। 11. अम्हे/वयं पच्चिहिमो/णच्चेहिमो/णचिहिमु/णच्चेहिमु/णचिहिम/णच्चेहिम/ णच्चिस्सामो/णच्चेस्सामो/णच्चिस्सामु/णच्चेस्सामु/णच्चिस्साम/णच्चेस्साम/ णच्चिहामो/णच्चेहामो/णच्चिहामु/णच्चेहामु/णच्चिहाम/णच्चेहाम/ णचिस्सिमो/णच्चिस्सिमु/णच्चिस्सिम/ णच्चिहिस्सा/णच्चेहिस्सा/ णचिहित्था/णच्चेहित्था। 12. अहं/हं/अम्मि हाहिमि/हास्सामि/हाहामि/ हास्सिमि/हास्सं। 13. तुमं/तुं/तुह । रूसिहिसि/रूसेहिसि/रूसिहिसे/रूसेहिसे/ रूसिस्ससि/रूसेस्ससि/रूसिस्ससे/रूसेस्ससे/ रूसिस्सिसि/रूसिस्सिसे। 14. ते लुक्किहिन्ति/लुक्केहिन्ति/लुक्किहिन्ते/लुक्केहिन्ते/लुक्किहिइरे/लुक्केहिइरे/ लुक्किस्सन्ति/लुक्केस्सन्ति/लुक्किस्सन्ते/लुक्केस्सन्ते/लुक्किस्सइरे/लुक्केस्सइरे/ लुक्किस्सिन्ति/लुक्किस्सिन्ते/लुक्किस्सिइरे। सयिहिइ/सयेहिइ/सयिहिए/सयेहिए/सयिहिदि/सयेहिदि/सयिहिदे/सयेहिदे/ सयिस्सइ/सयेस्सइ/सयिस्सए/सयेस्सए/सयिस्सदि/सयेस्सदि/सयिस्सदे/सयेस्सदे सयिस्सिदि/सयिस्सिदे। 16. अहं/हं/अम्मि जगिहिमि/जग्गेहिमि/ जग्गिस्सामि/जग्गेस्सामि/ जग्गिहामि/जग्गेहामि/ जग्गिस्सिमि/ जग्गिस्सं/जग्गेस्सं। जीविहिन्ति/जीवेहिन्ति/जीविहिन्ते/जीवेहिन्ते/जीविहिइरे/जीवेहिइरे/ जीविस्सन्ति/जीवेस्सन्ति/जीविस्सन्ते/जीवेस्सन्ते/जीविस्सइरे/जीवेस्सइरे/ जीविस्सिन्ति/जीविस्सिन्ते/जीविस्सिइरे। 18. सो ण्हाहिइ/हाहिदि/ . ण्हास्सइ/हास्सदि/ ण्हास्सिदि। . 19. अहं/हं/अम्मि ठाहिमि/ठास्सामि/ठास्सिमि/ठाहामि/ठास। . 20. तुम्हें/तुज्झे/तुब्भे होहिह/होहिध/होहित्था/ होस्सह/होस्सध/होस्सइत्था/ होस्सिह/होस्सिध/होस्सिइत्था। हसिहिन्ति/हसेहिन्ति/हसिहिन्ते/हसेहिन्ते/हसिहिइरे/हसेहिइरे/ हसिस्सन्ति/हसेस्सन्ति/हसिस्सन्ते/हसेस्सन्ते/हसिस्सइरे/हसेस्सइरे/ हसिस्सिन्ति/हसिस्सिन्ते/हसिस्सिइरे। 17. ते 21.ते प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 17 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. तुमं / तुं / तुह 23. सो 24. तुमं / तुं / तुह 25. ते 28. अम्हे/वयं 29. ते 26. अहं / हं / अम्मि जीविहिमि / जीवेहिमि / जीविस्सामि / जीवेस्सामि / 30. ते 31. अहं / हं / अम्मि चिहिसि / णच्चेहिसि / णच्चिहिसे / णच्चेहिसे / णच्चिस्ससि / णच्चेस्ससि / णच्चिस्ससे / णच्चेस्ससे/ णच्चिस्सिसि/ णच्चिस्सिसे। जीवसिमि / जीविस्सं / जीवेस्सं । 27. तुम्हे / तुझे / तुब्भे सयिहिह / सयेहिह / सयिहिध /सयेहिध/सयिहित्था/सयेहित्था / सविस्सह/सयेस्सह / सयिस्सध/सयेस्सध/सयिस्सइत्था / सयेस्सइत्था / सयिस्सिह/सयिस्सिध/सयिस्सिइत्था । 18 लुक्किहिइ/लुक्केहिइ / लुक्किहिए/लुक्केहिए / लुक्किहिदि/लुक्केहिदि/लुक्किहिदे/ लुक्केहिदे / लुक्किस्स / लुक्केस्स / लुक्कििस्सए/लुक्केस्सए/ लुक्किस्सदि/लुक्केस्सदि / लुक्किस्सदे/लुक्केस्सदे/ लुक्किस्सिदि / लुक्किस्सिदे। जगहिसि / जग्गेहिसि / जग्गिहिसे / जग्गेहिसे / जग्गस्ससि / जग्गेस्ससि / जग्गिस्ससे / जग्गेस्ससे/ जग्गिस्सिसि / जग्गिस्सिसे। रूसिहिन्ति / रूसेहिन्ति / रूसिहिन्ते/रूसेहिन्ते/रूसिहिरे / रूसेहिरे / रूसिस्सन्ति / रूसेस्सन्ति / रूसिस्सन्ते / रूसेस्सन्ते/रूसिस्सइरे / रूसेस्सइरे / रूसिस्सिन्ति/रूसिस्सिन्ते / रूसिस्सिइरे । विहामि / जीवेहामि / ठाहिमो/ठाहिमुठाहिम/ ठास्सामो/ठास्सामु / ठास्साम / ठास्सिमो / ठास्सिमु/ठास्सिम / ठाहामो / ठाहामु / ठाहाम / ठाहिस्सा / ठाहित्था । होहिन्ति / होहिते / होहिरे या होहिरे / होस्सन्ति / होस्सन्ते / होस्सइरे / होस्सिन्ति / होस्सिन्ते / होस्सिइरे । ठाहिन्ति / ठाहिन्ते / ठाहिरे या ठाहिइरे / ठास्सन्ति / ठास्सन्ते / ठास्सइरे / ठास्सिन्ति / ठास्सिन्ते / ठास्सिइरे । हसहिमि / हसेहिमि / हसिस्सामि / हसेस्सामि / सिहामि / हसे हामि / हसिस्सिमि / हसिस्सं / हसेस्सं । For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. तुम्हे/तुझे/तुब्भे णचिहिह/णच्चेहिह/णचिहिध/णच्चेहिध/णचिहित्था/णच्चेहित्था/ णच्चिस्सह/णच्चेस्सह/णच्चिस्सध/णच्चेस्सध/णच्चिस्सइत्था/णच्चेस्सइत्था/ णच्चिस्सिह/णच्चिस्सिध/णच्चिस्सिइत्था। 33. अम्हे/वयं लुक्किहिमो/लुक्केहिमो/लुक्किहिमु/लुक्केहिमु/लुक्किहिम/लुक्केहिम/ लुक्किस्सामो/लुक्केस्सामो/लुक्किस्सामु/लुक्केस्सामु/लुक्किस्साम/लुक्केस्साम/ लुक्किहामो/लुक्केहामो/लुक्किहामु/लुक्केहामु/लुक्किहाम/लुक्केहाम/ लुक्किस्सिमो/लुक्किस्सिमु/लुक्किस्सिम/ लुक्किहिस्सा/लुक्केहिस्सा/ लुक्किहित्था/लुक्केहित्था। 34. सा रूसिहिइ/रूसेहिइ/रूसिहिए/रूसेहिए/रूसिहिदि/रूसेहिदि/रूसिहिदे/रूसेहिदे/ रूसिस्सइ/रूसेस्सइ/रूसिस्सए/रूसेस्सए/रूसिस्सदि/रूसेस्सदि/रूसिस्सदे/रूसेस्सदे रूसिस्सिदि/रूसिस्सिदे। 35. अम्हे/वयं जग्गिहिमो/जग्गेहिमो/जग्गिहिमु/जग्गेहिमु/जग्गिहिम/जग्गेहिम/ जग्गिस्सामो/जग्णेस्सामो/जग्णिस्सामु/जग्गेस्सामु/जग्गिस्साम/जग्गेस्साम/ जग्गिहामो/जग्गेहामो/जग्गिहामु/जग्गेहामु/जग्गिहाम/जग्गेहाम/ जग्गिस्सिमो/जग्गिस्सिमु/जग्गिस्सिम/ जग्गिहिस्सा/जग्गेहिस्सा/ जग्निहित्था/जग्गेहित्था। 36. अहं/हं/अम्मि सयिहिमि/सयेहिमि/ सयिस्सामि/सयेस्सामि/ सयिहामि/सयेहामि/ सयिस्सिमि/ सयिस्सं/सयेस्स। जीविहिइ/जीवेहिइ/जीविहिए/जीवेहिए/जीविहिदि/जीवेहिदि/जीविहिदे/जीवेहिदे/ जीविस्सइ/जीवेस्सइ/जीविस्सए/जीवेस्सए/जीविस्सदि/जीवेस्सदि/जीविस्सदे/ जीवेस्सदे/ जीविस्सिदि/जीविस्सिदे। 38. तुम/तुं/तुह ठाहिसि/ठास्ससि/ठास्सिसि। 39. अहं/हं/अम्मि होहिमि/होस्सामि/होस्सिमि/होहामि/होस्सं। 40. सो जग्गिहिइ/जग्गेहिइ/जग्गिहिए/जग्गेहिए/जग्गिहिदि/जग्गेहिदि/जग्गिहिदे/जग्गेहिदे/ जग्गिस्सइ/जग्गेस्सइ/जग्गिस्सए/जग्गेस्सए/जग्गिस्सदि/जग्गेस्सदि/जग्गिस्सदे/ जग्गेस्सदे/जग्गिस्सिदि/जग्गिस्सिदे। 41. तुम/तुं/तुह हसिहिसि/हसेहिसि/हसिहिसे/हसेहिसे/ हसिस्ससि/हसेस्ससि/हसिस्ससे/हसेस्ससे/ हसिस्सिसि/हसिस्सिसे। 42. अहं/हं/अम्मि लुक्किहिमि/लुक्केहिमि/ लुक्किस्सामि/लुक्केस्सामि/ लुक्किहामि/लुक्केहामि/ लुक्किस्सिमि/ लुक्किस्सं/लुक्केस्स। :: 37. सो. प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 19 For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. ते 43. अम्हे/वयं ण्हाहिमो/हाहिमु/पहाहिम/ ण्हास्सामो/ण्हास्सामु/ण्हास्साम/ हास्सिमो/हास्सिमु/हास्सिम/ हाहामो/हाहामु/हाहाम/ ण्हाहिस्सा/हाहित्था। 44. ते सयिहिन्ति/सयेहिन्ति/सयिहिन्ते/सयेहिन्ते/सयिहिइरे/सयेहिइरे/ सयिस्सन्ति/सयेस्सन्ति/सयिस्सन्ते/सयेस्सन्ते/सयिस्सइरे/सयेस्सइरे/ सयिस्सिन्ति/सयिस्सिन्ते/सयिस्सिइरे। 45. अम्हे/वयं हसिहिमो/हसेहिमो/हसिहिमु/हसेहिम्/हसिहिम/हसेहिम/ हसिस्सामो/हसेस्सामो/हसिस्सामु/हसेस्सामु/हसिस्साम/हसेस्साम/ हसिहामो/हसेहामो/हसिहामु/हसेहामु/हसिहाम/हसेहाम/ हसिस्सिमो/हसिस्सिमु/हसिस्सिम/ हसिहिस्सा/हसेहिस्सा/ हसिहित्था/हसेहित्था। 46. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जग्गिहिह/जग्गेहिह/जग्गिहिध/जग्गेहिध/जणिहित्था/जग्गेहित्था/ जगिस्सह/जग्गेस्सह/जग्गिस्सध/जग्गेस्सध/जग्गिस्सइत्था/जग्गेस्सइत्था/ जग्गिस्सिह/जग्गिस्सिध/जग्गिस्सिइत्था। रूसिहिन्ति/रूसेहिन्ति/रूसिहिन्ते/रूसेहिन्ते/रूसिहिइरे/रूसेहिइरे/ रूसिस्सन्ति/रूसेस्सन्ति/रूसिस्सन्ते/रूसेस्सन्ते/रूसिस्सइरे/रूसेस्सइरे/ रूसिस्सिन्ति/रूसिस्सिन्ते/रूसिस्सिइरे। 48. सा ठाहिइ/ठाहिदि/ ठास्सइ/ठास्सदि/ ठास्सिदि। 49. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाहिह/ठाहिध/ठाहित्था/ ठास्सह/ठास्सध/ठास्सइत्था/ ठास्सिह/ठास्सिध/ठास्सिइत्था। 50. तुमं/तुं/तुह ण्हाहिसि/ण्हास्ससि/ग्रहास्सिसि। 51. अम्हे/वयं रूसिहिमो/रूसेहिमो/रूसिहिमु/रूसेहिमु/रूसिहिम/रूसेहिम/ रूसिस्सामो/रूसेस्सामो/रूसिस्सामु/रूसेस्सामु/रूसिस्साम/रूसेस्साम/ रूसिहामो/रूसेहामो/रूसिहामु/रूसेहामु/रूसिहाम/रूसेहाम/ रूसिस्सिमो/रूसिस्सिमु/रूसिस्सिम/ रूसिहिस्सा/रूसेहिस्सा/ रूसिहित्था/रूसेहित्था। 52. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे लुकिहिह/लुक्केहिह/लुक्किहिध/लुक्केहिध/लुक्किहित्था/लुक्केहित्था/ लुक्किस्सह/लुक्केस्सह/लुक्किस्सध/लुक्केस्सध/लुक्किस्सइत्था/लुक्केस्सइत्था/ लुक्किस्सिह/लुक्किस्सिध/लुक्किस्सिइत्था। 53. अहं/हं/अम्मि णच्चिहिमि/णच्चेहिमि/ णच्चिस्सामि/णच्चेस्सामि/ 20 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ णच्चिहामि/णच्चेहामि/ णचिस्सिमि/ णच्चिस्सं/णच्चेस्स। 54. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे रूसिहिह/रूसेहिह/रूसिहिध/रूसेहिंध/रूसिहित्था/रूसेहित्था/ रूसिस्सह/रूसेस्सह/रूसिस्सध/रूसेस्सध/रूसिस्सइत्था/रूसेस्सइत्था/ रूसिस्सिह/रूसिस्सिध/रूसिस्सिइत्था। 55. सो णच्चिहिइ/णच्चेहिइ/णच्चिहिए/णच्चेहिए/णच्चिहिदि/णच्चेहिदि/णच्चिहिदे/णच्चेहिदे/ णच्चिस्सइ/णच्चेस्सइ/णच्चिस्सए/णच्चेस्सए/णच्चिस्सदि/णच्चेस्सदि/णच्चिस्सदे/ णच्चेस्सदे/ णचिस्सिदि/णच्चिस्सिदे। 56. तुमं/तुं/तुह सयिहिसि/सयेहिसि/सयिहिसे/सयेहिसे/ सयिस्ससि/सयेस्ससि/सयिस्ससे/सयेस्ससे/ सयिस्सिसि/सयिस्सिसे। 57. तुमं/तुं/तुह जीविहिसि/जीवेहिसि/जीविहिसे/जीवेहिसे/ जीविस्ससि/जीवेस्ससि/जीविस्ससे/जीवेस्ससे/ जीविस्सिसि/जीविस्सिसे। 58. तुमं/तुं/तुह होहिसि/होस्ससि/होस्सिसि। 59. तुम्हे/तुझे/तुब्भे पहाहिह/हाहिध/ण्हाहित्था/ ण्हास्सह/हास्सध/ण्हास्सइत्था/ ण्हास्सिह/हास्सिध/हास्सिइत्था। 60. अम्हे/वयं . जीविहिमो/जीवेहिमो/जीविहिमु/जीवेहिमु/जीविहिम/जीवेहिम/ जीविस्सामो/जीवेस्सामो/जीविस्सामु/जीवेस्सामु/जीविस्साम/जीवेस्साम/ जीविहामो/जीवेहामो/जीविहामु/जीवेहामु/जीविहाम/जीवेहाम/ जीविस्सिमो/जीविस्सिमु/जीविस्सिम/ जीविहिस्सा/जीवेहिस्सा/ जीविहित्था/जीवेहित्था। (ख) पाठ 19 - नियम 3 (i), (ii), (iii) ____ 1. अहं/हं/अम्मि (i) सोच्छं (ii) सोच्छिमि/सोच्छेमि (iii) सोच्छिहिमि/सोच्छेहिमि (iv) सोच्छिस्सामि/सोच्छेस्सामि (v) सोच्छिहामि/सोच्छेहामि (vi) सोच्छिस्सं/सोच्छेस्सं। 2. अहं/हं/अम्मि (i) रोच्छं (ii) रोच्छिमि/रोच्छेमि (iii) रोच्छिहिमि/रोच्छेहिमि (iv) रोच्छिस्सामि/रोच्छेस्सामि (v) रोच्छिहामि/रोच्छेहामि (vi) रोच्छिस्सं/रोच्छेस्स। 3. अहं/हं/अम्मि (i) गच्छं (ii) गच्छिमि/गच्छेमि (iii) गच्छिहिमि/गच्छेहिमि (iv) गच्छिस्सामि/गच्छेस्सामि (v) गच्छिहामि/गच्छेहामि (vi) गच्छिस्सं/गच्छेस्सं। . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. अहं/हं/अम्मि 5. अहं/हं/अम्मि 6. अहं/हं/अम्मि (i) मोच्छं (ii) मोच्छिमि/मोच्छेमि (iii) मोच्छिहिमि/मोच्छेहिमि (iv) मोच्छिस्सामि/मोच्छेस्सामि (v) मोच्छिहामि/मोच्छेहामि (vi) मोच्छिस्सं/मोच्छेस्स। (i) वोच्छं (ii) वोच्छिमि/वोच्छेमि (ii) वोच्छिहिमि/वोच्छेहिमि (iv) वोच्छिस्सामि/वोच्छेस्सामि (v) वोच्छिहामि/वोच्छेहामि (vi) वोच्छिस्सं/वोच्छेस्सं। (i) छेच्छं (ii) छेच्छिमि/छेच्छेमि (iii) छेच्छिहिमि/छेच्छेहिमि (iv) छेच्छिस्सामि/छेच्छेस्सामि (v) छेच्छिहामि/छेच्छेहामि (vi) छेच्छिस्सं/छेच्छेस्स। (i) वेच्छं (ii) वेच्छिमि/वेच्छेमि (iii) वेच्छिहिमि/वेच्छेहिमि (iv) वेच्छिस्सामि/वेच्छेस्सामि (v) वेच्छिहामि/वेच्छेहामि (vi) वेच्छिस्सं/वेच्छेस्स। (i) दच्छं (ii) दच्छिमि/दच्छेमि (iii) दच्छिहिमि/दच्छेहिमि (iv) दच्छिस्सामि/दच्छेस्सामि (v) दच्छिहामि/दच्छेहामि (vi) दच्छिस्सं/दच्छेस्स। (i) दाहं (ii) दाहिमि। (i) काहं (ii) काहिमि। 7. अहं/हं/अम्मि 8. अहं/हं/अम्मि 9. अहं/हं/अम्मि 10. अहं/हं/अम्मि पाठ 19 - नियम 4 11. अहं/हं/अम्मि (i) रोच्छामि। 12. अहं/हं/अम्मि (i) भोच्छामि (ii) भोक्खामि। 13. अहं/हं/अम्मि (i) होक्खामि। 14. अहं/हं/अम्मि (i) पेक्खामि। 15. अहं/हं/अम्मि (i) भेच्छामि। पाठ 20 - नियम 5 (i), (ii) 16. तुमं/तुं/तुह (i) सोच्छिसि/सोच्छेसि/सोच्छिसे/सोच्छेसे (ii) सोच्छसि (iii) सोच्छिहिसि/ सोच्छेहिसि/सोच्छिहिसे/सोच्छेहिसे। 17. तुमं/तुं/तुह (i) रोच्छिसि/रोच्छेसि/रोच्छिसे/रोच्छेसे (ii) रोच्छसि (iii) रोच्छिहिसि/ रोच्छेहिसि/रोच्छिहिसे/रोच्छेहिसे। 18. तुमं/तुं/तुह (i) गच्छिसि/गच्छेसि/गच्छिसे/गच्छेसे (ii) गच्छसि (iii) गच्छिहिसि/ गच्छेहिसि/गच्छिहिसे/गच्छेहिसे। 19. तुमं/तुं/तुह (i) मोच्छिसि/मोच्छेसि/मोच्छिसे/मोच्छेसे (ii) मोच्छसि (iii) मोच्छिहिसि/ मोच्छेहिसि/मोच्छिहिसे/मोच्छेहिसे। 20. तुमं/तुं/तुह (i) वोच्छिसि/वोच्छेसि/वोच्छिसे/वोच्छेसे (ii) वोच्छसि (iii) वोच्छिहिसि/ वोच्छेहिसि/वोच्छिहिसे/वोच्छेहिसे।। 22 . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. सो/स/से पाठ 21 - नियम 5 (i), (ii) 21. सो/स/से (i) सोच्छिइ/सोच्छेइ/सोच्छिए/सोच्छेए (ii) सोच्छइ (ii) सोच्छिहिइ/सोच्छेहिइ/ सोच्छिहिए/सोच्छेहिए। 22. सो/स/से (i) रोच्छिइ/रोच्छेइ/रोच्छिए/रोच्छेए (ii) रोच्छइ (ii) रोच्छिहिइ/रोच्छेहिइ/ रोच्छिहिए/रोच्छेहिए। 23. सा (i) गच्छिइ/गच्छेइ/गच्छिए/गच्छेए (ii) गच्छइ (iii) गच्छिहिइ/गच्छेहिइ/ गच्छिहिए/गच्छेहिए। (i) मोच्छिइ/मोच्छेइ/मोच्छिए/मोच्छेए (ii) मोच्छइ (iii) मोच्छिहिइ/मोच्छेहिइ/ मोच्छिहिए/मोच्छेहिए। 25. सो/स/से (i) वोच्छिइ/वोच्छेइ/वोच्छिए/वोच्छेए (ii) वोच्छइ (ii) वोच्छिहिइ/वोच्छेहिइ/ वोच्छिहिए/वोच्छेहिए। पाठ 23 - नियम 5, 6 26. अम्हे/वयं (i) सोच्छिमो/सोच्छेमो/सोच्छिमु/सोच्छेमु/सोच्छिम/सोच्छेम (ii) सोच्छामो (iii) सोच्छिहिमो/सोच्छेहिमो/सोच्छिहिमु/सोच्छेहिमु/सोच्छिहिम/सोच्छेहिम (iv) सोच्छिस्सामो/सोच्छेस्सामो/सोच्छिस्सामु/सोच्छेस्सामु/सोच्छिस्साम/ सोच्छेस्साम (v) सोच्छिहामो/सोच्छेहामो/सोच्छिहामु/सोच्छेहामु/ सोच्छिहाम/सोच्छेहाम (vi) सोच्छिहिस्सा/सोच्छेहिस्सा (vii) सोच्छिहित्था/ सोच्छेहित्था। 27. अम्हे/वयं (i) वोच्छिमो/वोच्छेमो/वोच्छिमु/वोच्छेमु/वोच्छिम/वोच्छेम (ii) वोच्छामो (ii) वोच्छिहिमो/वोच्छेहिमो/वोच्छिहिमु/वोच्छेहिमु/वोच्छिहिम/वोच्छेहिम (iv) वोच्छिस्सामो/वोच्छेस्सामो/वोच्छिस्सामु/वोच्छेस्सामु/वोच्छिस्साम/वोच्छेस्साम (v) वोच्छिहामो/वोच्छेहामो/वोच्छिहामु/वोच्छेहामु/वोच्छिहाम/वोच्छेहाम (vi) वोच्छिहिस्सा/वोच्छेहिस्सा (vii) वोच्छिहित्था/वोच्छेहित्था। 28. अम्हे/वयं (i) छेच्छिमो/छेच्छेमो/छेच्छिमु/छेच्छेमु/छेच्छिम/छेच्छेम (ii) छेच्छामो (iii) छेच्छिहिमो/छेच्छेहिमो/छेच्छिहिमु/छेच्छेहिमु/छेच्छिहिम/छेच्छेहिम (iv) छेच्छिस्सामो/छेच्छेस्सामो/छेच्छिस्सामु/छेच्छेस्सामु/छेच्छिस्साम/छेच्छेस्साम (v) छेच्छिहामो/छेच्छेहामो/छेच्छिहामु/छेच्छेहामु/छेच्छिहाम/छेच्छेहाम (vi) छेच्छिहिस्सा/छेच्छेहिस्सा (vii) छेच्छिहित्था/छेच्छेहित्था। 29. अम्हे/वयं (i) वेच्छिमो/वेच्छेमो/वेच्छिमु/वेच्छेमु/वेच्छिम/वेच्छेम (ii) वेच्छामो (iii) वेच्छिहिमो/वेच्छेहिमो/वेच्छिहिमु/वेच्छेहिमु/वेच्छिहिम/वेच्छेहिम (iv) वेच्छिस्सामो/वेच्छेस्सामो/वेच्छिस्सामु/वेच्छेस्सामु/वेच्छिस्साम/वेच्छेस्साम (v) वेच्छिहामो/वेच्छेहामो/वेच्छिहामु/वेच्छेहामु/वेच्छिहाम/वेच्छेहाम (vi) वेच्छिहिस्सा/वेच्छेहिस्सा (vii) वेच्छिहित्था/वेच्छेहित्था। 30. अम्हे/वयं (i) दच्छिमो/दच्छेमो/दच्छिमु/दच्छेमु/दच्छिम/दच्छेम (ii) दच्छामो (iii) दच्छिहिमो/दच्छेहिमो/दच्छिहिमु/दच्छेहिमु/दच्छिहिम/दच्छेहिम (iv) दच्छिस्सामो/दच्छेस्सामो/दच्छिस्सामु/दच्छेस्सामु/दच्छिस्साम/दच्छेस्साम (v) दच्छिहामो/दच्छेहामो/दच्छिहामु/दच्छेहामु/दच्छिहाम/दच्छेहाम (vi) दच्छिहिस्सा/दच्छेहिस्सा (vii) दच्छिहित्था/दच्छेहित्था। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 23 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ 24 - नियम 5,6 31. तुम्हे/तुझे/तुब्भे (i) सोच्छिह/सोच्छेह/सोच्छिध/सोच्छेध/सोच्छित्था/सोच्छेत्था (ii) सोच्छह __(iii) सोच्छिहिह/सोच्छेहिह/सोच्छिहिध/सोच्छेहिध/सोच्छिहित्था/सोच्छेहित्था। 32. तुम्हे/तुझे/तुब्भे (i) वोच्छिह/वोच्छेह/वोच्छिध/वोच्छेध/वोच्छित्था/वोच्छेत्था (ii) वोच्छह .. (iii) वोच्छिहिह/वोच्छेहिह/वोच्छिहिध/वोच्छेहिध/वोच्छिहित्था/वोच्छेहित्था। 33. तुम्हे/तुझे/तुब्भे (i) गच्छिह/गच्छेह/गच्छिध/गच्छेध/गच्छित्था/गच्छेत्था (ii) गच्छह । (iii) गच्छिहिह/गच्छेहिह/गच्छिहिध/गच्छेहिध/गच्छिहित्था/गच्छेहित्था। 34. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे (i) दच्छिह/दच्छेह/दच्छिध/दच्छेध/दच्छित्था/दच्छेत्था (ii) दच्छह (iii) दच्छिहिह/दच्छेहिह/दच्छिहिध/दच्छेहिध/दच्छिहित्था/दच्छेहित्था। 35. तुम्हे/तुझे/तुब्भे (i) वेच्छिह/वेच्छेह/वेच्छिध/वेच्छेध/वेच्छित्था/वेच्छेत्था (ii) वेच्छह (iii) वेच्छिहिह/वेच्छेहिह/वेच्छिहिध/वेच्छेहिध/वेच्छिहित्था/वेच्छेहित्था। .. 37.ते पाठ 25 - नियम 5, 6 36. ते (i) सोच्छिन्ति/सोच्छेन्ति/सोच्छिन्ते/सोच्छन्ते/सोच्छिहरे/सोच्छेहरे (ii) सोच्छन्ति (iii) सोच्छिहिन्ति/सोच्छेहिन्ति/सोच्छिहिन्ते/सोच्छेहिन्ते/सोच्छिहिइरे/ . सोच्छेहिइरे। (i) वोच्छिन्ति/वोच्छेन्ति/वोच्छिन्ते/वोच्छन्ते/वोच्छिहरे/वोच्छेहरे (ii) वोच्छन्ति (iii) वोच्छिहिन्ति/वोच्छेहिन्ति/वोच्छिहिन्ते/वोच्छेहिन्ते/वोच्छिहिइरे/ वोच्छेहिइरे। 38. ते (i) गच्छिन्ति/गच्छेन्ति/गच्छिन्ते/गच्छन्ते/गच्छिहरे/गच्छेइरे (ii) गच्छन्ति (iii) गच्छिहिन्ति/गच्छेहिन्ति/गच्छिहिन्ते/गच्छेहिन्ते/गच्छिहिइरे/गच्छेहिइरे। (i) छेच्छिन्ति/छेच्छेन्ति/छेच्छिन्ते/छेच्छन्ते/छेच्छिहरे/छेच्छेइरे (ii) छेच्छन्ति (iii) छेच्छिहिन्ति/छेच्छेहिन्ति/छेच्छिहिन्ते/छेच्छेहिन्ते/छेच्छिहिइरे/ छेच्छेहिइरे। 40. ता/ताउ/ताओ (i) वेच्छिन्ति/वेच्छेन्ति/वेच्छिन्ते/वेच्छन्ते/वेच्छिहरे/वेच्छेइरे (ii) वेच्छन्ति (iii) वेच्छिहिन्ति/वेच्छेहिन्ति/वेच्छिहिन्ते/वेच्छेहिन्ते/वेच्छिहिइरे/ वेच्छेहिइरे। 39. ते 1. ते/ता/ताउ/ताओ जीविस्सन्ति 3. अम्हे/वयं सयिस्सिमु 5. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसिस्सिसि 7. अम्हे/वयं लुक्किहामो 9. अम्हे/वयं रूसिहिमो 11. अहं/हं/अम्मि ठास्सं 13. अम्हे/वयं ण्हास्साम 15. तुमं/तुं/तुह/तुमे जग्गिस्सिसि 17. अहं/हं/अम्मि होहामि 2. तुमं/तुं/तुह/तुमे हसिहिसि 4. तुमं/तुं/तुह/तुमे जग्गिहिसे 6. ते/ता/ताउ/ताओ सयिस्सन्ते 8. अम्हे/वयं सयिस्सामु 10. ते/ता/ताउ/ताओ णचिस्सिन्ति 12. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्किस्सध 14. अहं/हं/अम्मि जीविस्सामि 16. सो/सा/स/से सयिस्सिदि 18. अम्हे/वयं णचिहामो 24 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसिस्सह 21. अम्हे/वयं ण्हाहिमो 23. सो/सा/स/से लुक्किस्सइ 25. अम्हे/वयं हसिहिमु 27. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गिस्सन्ते 29. अहं/ह/अम्मि णच्चिस्सं 31. सो/सा/स/से सयिस्सिदि 33. तुम्हे/तुझे/तुम्भे होस्सह 35. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गिस्सिइरे 37. तुम्हे/तुझे/तुब्भे हसिस्सध 39. तुमं/तुं/तुह/तुमे णच्चिस्ससे 41. अम्हे/वयं जग्गिस्सिम 43. अम्हे/वयं जीविस्सामु 45. तुम्हे/तुझे/तुम्भे लुक्किस्सिइत्था 47. अम्हे/वयं होस्सिम 49. ते/ता/ताउ/ताओ जीविस्सन्ति 51. सो/सा/स/से णच्चिस्सइ 53. अम्हे/वयं लुक्किस्सिमु . 55. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गिस्सिन्ति 57. ते/ता/ताउ/ताओ णचिहिन्ते 59. सो/सा/स/से ठास्सदि 20. ते/ता/ताउ/ताओ लुक्किस्सन्ति 22. तुमं/तुं/तुह/तुमे जीविस्ससे 24. सो/सा/स/से ठास्सिदि 26. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीविस्सइत्था 28. अम्हे/वयं ण्हाहामु 30. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसिस्ससि 32. सो/सा/स/से जीविस्सदे 34. अम्हे/वयं सयिहामो 36. अहं/हं/अम्मि रूसिहामि 38. तुमं/तुं/तुह/तुमे लुक्किस्ससि 40. सो/सा/स/से सयिस्सिदे 42. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसिहिध 44. ते/ता/ताउ/ताओ हसिहिन्ते 46. तुमं/तुं/तुह/तुमे ठास्ससि 48. तुमं/तुं/तुह/तुमे रूसिहिसे 50. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ण्हास्सह 52. सो/सा/स/से हसिस्सए 54. तुम्हे/तुझे/तुब्भे सयिस्सिह 56. सो/सा/स/से होहिदि 58. तुम्हे/तुझे/तुम्भे ण्हाहिह 60. सो/सा/स/से जीविस्सइ 1. अम्हे _2. तुमं ___(i) हसिहिमो/हसेहिमो/हसिहिमु/हसेहिमु/हसिहिम/हसेहिम (ii) हसिस्सामो/ - हसेस्सामो/हसिस्सामु/हसेस्सामु/हसिस्साम/हसेस्साम (iii) हसिहामो/हसेहामो/ हसिहामु/हसेहामु/हसिहाम/हसेहाम (iv) हसिस्सिमो/हसिस्सिमु/हसिस्सिम (v) हसिहिस्सा/हसेहिस्सा (vi) हसिहित्था/हसेहित्था (vii) हसिज्ज/हसेज्ज/ हसिज्जा/हसेज्जा। (i) सयिहिसि/सयेहिसि/सयिहिसे/सयेहिसे (ii) सयिस्ससि/सयेस्ससि/ सयिस्ससे/ सयेस्ससे (iii) सयिस्सिसि/सयिस्सिसे (iv) सयिज्ज/सयेज्ज/सयिज्जा/सयेज्जा। (i) णच्चिहिइ/णच्चेहिइ/णचिहिए/णच्चेहिए/णचिहिदि/णच्चेहिदि/णच्चिहिदे/ णच्चेहिदे (ii) णच्चिस्सइ/णच्चेस्सइ/णच्चिस्सए/णच्चेस्सए/णच्चिस्सदि/णच्चेस्सदि/ णच्चिस्सदे/णच्चेस्सदे (iii) णच्चिस्सिदि/णच्चिस्सिदे (iv) णच्चिज्ज/णच्चिज्जा/ णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। (i) रूसिहिमि/रूसेहिमि (ii) रूसिस्सामि/रूसेस्सामि (ii) रूसिहामि/रूसेहामि (iv) रूसिस्सिमि (v) रूसिस्सं/रूसेस्सं (vi) रूसिज्ज/रूसिज्जा/रूसेज्ज/रूसेज्जा। (i) लुक्किहिह/लुक्केहिह/लुक्किहिध/लुक्केहिध/लुक्किहित्था/लुक्केहित्था/ (ii) लुक्किस्सह/लुक्केस्सह/लुक्किस्सध/लुक्केस्सध/लुक्किस्सइत्था/ लुक्केस्सइत्था (iii) लुक्किस्सिह/लुक्किस्सिध/लुक्किस्सिइत्था (iv) लुक्किज्ज/लुक्केज्ज/लुक्किज्जा/लुक्केज्जा। 4. अहं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 25 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6.ते 7. वयं 8. सा 9.ता 10. अम्हे (i) जग्गिहिन्ति/जग्गेहिन्ति/जग्गिहिन्ते/जग्गेहिन्ते/जग्गिहिरे/जग्गेहिइरे/ (ii) जग्गिस्सन्ति/जग्गेस्सन्ति/जग्गिस्सन्ते/जग्गेस्सन्ते/जग्गिस्सइरे/जग्गेस्सइरे/ (iii) जग्गिस्सिन्ति/जगिस्सिन्ते/जग्गिस्सिइरे (iv) जग्गिज्ज/जग्गेज्ज/जग्गिज्जा/जग्गेज्जा। (i) जीविहिमो/जीवेहिमो/जीविहिमु/जीवेहिमु/जीविहिम/जीवेहिम (ii) जीविस्सामो/ जीवेस्सामो/जीविस्सामु/जीवेस्सामु/जीविस्साम/जीवेस्साम (i) जीविहामो/जीवेहामो/ जीविहामु/जीवेहामु/जीविहाम/जीवेहाम (iv) जीविस्सिमो/जीविस्सिमु/जीविस्सिम (v) जीविहिस्सा/जीवेहिस्सा (vi) जीविहित्था/जीवेहित्था (vi) जीविज्ज/जीवेज्ज/ जीविज्जा/जीवेज्जा। (i) पहाहिइ/पहाहिदि (ii) ण्हास्सइ/हास्सदि (iii) हास्सिदि (iv) पहाज्ज/हाज्जा/ ण्हाएज्ज/हाएज्जा/हाइज्ज/हाइज्जा। (i) ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे (ii) ठास्सन्ति/ठास्सन्ते/ठास्सइरे/ (ii) ठास्सिन्ति/ठास्सिन्ते/ठास्सिइरे (iv) ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा/ठाइज्ज/ठाइज्जा। (i) लुक्किहिमो/लुक्केहिमो/लुकिहिमु/लुक्केहिमु/लुक्किहिम/लुक्केहिम (ii) लुक्किस्सामो/लुक्केस्सामो/लुक्किस्सामु/लुक्केस्सामु/लुक्किस्साम/लुक्केस्साम (ii) लुक्किहामो/लुक्केहामो/लुक्किहामु/लुक्केहामु/लुक्किहाम/लुक्केहाम (iv) लुक्किस्सिमो/लुक्किस्सिमु/लुक्किस्सिम । (v) लुक्किहिस्सा/लुक्केहिस्सा (vi) लुक्किहित्था/लुक्केहित्था (vii) लुक्किज्ज/लुक्किज्जा/लुक्केज्ज/लुक्केज्जा। . (i) णच्चिहिमि/णच्चेहिमि (ii) णच्चिस्सामि/णच्चेस्सामि (iii) णच्चिहामि/णच्चेहामि (iv) णच्चिस्सिमि (v) णच्चिस्सं/णच्चेस्सं । (vi) णच्चिज्ज/णच्चिज्जा/णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। (i) जीविहिसि/जीवेहिसि/जीविहिसे/जीवेहिसे (ii)जीविस्ससि/जीवेस्ससि/ जीविस्ससे/जीवेस्ससे (iii) जीविस्सिसि/जीविस्सिसे (iv) जीविज्ज/जीविज्जा/जीवेज्ज/जीवेज्जा। (i) होहिन्ति/होहिन्ते/होहिरे या होहिइरे (ii) होस्सन्ति/होस्सन्ते/होस्सइरे (iii) होस्सिन्ति/होस्सिन्ते/होस्सिइरे (iv) होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा/होइज्ज/होइज्जा। (i) लुक्किहिन्ति/लुक्केहिन्ति/लुक्किहिन्ते/लुक्केहिन्ते/लुक्किहिइरे/लुक्केहिइरे (ii) लुक्किस्सन्ति/लुक्केस्सन्ति/लुक्किस्सन्ते/लुक्केस्सन्ते/लुक्किस्सइरे/लुक्केस्सइरे (ii) लुक्किस्सिन्ति/लुक्किस्सिन्ते/लुक्किस्सिइरे।। (iv) लुक्किज्ज/लुक्किज्जा/लुक्केज्ज/लुक्केज्जा। (i) णचिहिमो/णच्चेहिमो/णच्चिहिमु/णच्चेहिमु/णच्चिहिम/णच्चेहिम (ii) णच्चिस्सामो/णच्चेस्सामो/णच्चिस्सामु/णच्चेस्सामु/णच्चिस्साम/णच्चेस्साम (iii) णच्चिहामो/णच्चेहामो/णच्चिहामु/णच्चेहामु/णच्चिहाम/णच्चेहाम (iv) णच्चिस्सिमो/णच्चिस्सिमु/णच्चिस्सिम (v) णच्चिहिस्सा/णच्चेहिस्सा (vi) णच्चिहित्था/णच्चेहित्था (vii) णच्चिज्ज/णच्चिज्जा/णच्चेज्ज/णच्चेज्जा। 11. हं 12. तुह . 13. ता/ताउ/ताओ 14. ते 15. वयं 26 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. सो 17. तुब्भे 18. तुझे 19. ते 20. तुझे 21. ताओ .. 22. सो . (i) जीविहिइ/जीवेहिइ/जीविहिए/जीवेहिए/जीविहिदि/जीवेहिदि/जीविहिदे/ जीवेहिदे (ii) जीविस्सइ/जीवेस्सइ/जीविस्सए/जीवेस्सए/जीविस्सदि/जीवेस्सदि/ (iii) जीविस्सदे/जीवेस्सदे/जीविस्सिदि/जीविस्स्सिदे (vii) जीविज्ज/जीवेज्ज/जीविज्जा/जीवेज्जा। (i) होहिह/होहिध/होहित्था (ii) होस्सह/होस्सध/होस्सइत्था (iii) होस्सिह/ होस्सिध/होस्सिइत्था (iv) होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा/होइज्ज/होइज्जा। (i) हसिहिह/हसेहिह/हसिहिध/हसेहिध/हसिहित्था/हसेहित्था (ii) हसिस्सह/ हसेस्सह हसिस्सध/हसेस्सध/हसिस्सइत्था/हसेस्सइत्था (iii) हसिस्सिह/ हसिस्सिध/हसिस्सिइत्था (vii) हसिज्ज/हसेज्ज/हसिज्जा/हसेज्जा। (i) सयिहिन्ति/सयेहिन्ति/सयिहिन्ते/सयेहिन्ते/सयिहिइरे/सयेहिइरे (ii) सयिस्सन्ति/ • सयेस्सन्ति/सयिस्सन्ते/सयेस्सन्ते/सयिस्सइरे/सयेस्सरे (iii) सयिस्सिन्ति/ सयिस्सिन्ते/सयिस्सिइरे (iv) सयिज्ज/सयिज्जा/सयेज्ज/सयेज्जा। (i) होहिह/होहिध/होहित्था (ii) होस्सह/होस्सध/होस्सइत्था (ii) होस्सिह/ होस्सिध/होस्सिइत्था (iv) होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा/होइज्ज/होइज्जा। (i) रूसिहिन्ति/रूसेहिन्ति/रूसिहिन्ते/रूसेहिन्ते/रूसिहिइरे/रूसेहिइरे (ii) रूसिस्सन्ति/रूसेस्सन्ति/रूसिस्सन्ते/रूसेस्सन्ते/रूसिस्सइरे/रूसेस्सइरे/ (iii) रूसिस्सिन्ति/रूसिस्सिन्ते/रूसिस्सिइरे (iv) रूसिज्ज/रूसिज्जा/रूसेज्ज/रूसेज्जा। (i) जम्मिहिइ/जग्गेहिइ/जग्गिहिए/जग्गेहिए/जग्गिहिदि/जग्गेहिदि/जग्गिहिदे/जग्गेहिदे/ (ii) जग्गिस्सइ/जग्गेस्सइ/जग्गिस्सए/जग्गेस्सए/जग्गिस्सदि/जग्गेस्सदि/जग्गिस्सदे/ जग्गेस्सदे (iii) जग्गिस्सिदि/जग्गिस्सिदे (iv) जग्मिज्ज/जग्गिज्जा/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। (i) ण्हाहिमो/हाहिमु/हाहिम (ii) हास्सामो/हास्सामु/हास्साम (ii) हास्सिमो/ हास्सिमु/हास्सिम (iv) अहाहामो/व्हाहामु/हाहाम (v) ण्हाहिस्सा (vi) पहाहित्था (iv) ण्हाज्ज/हाज्जा/हाएज्ज/हाएज्जा/हाइज्ज/हाइज्जा। (i) सयिहिह/सयेहिह/सयिहिध/सयेहिध/सयिहित्था/सयेहित्था (ii) सयिस्सह/सयेस्सह/सयिस्सध/सयेस्सध/सयिस्सइत्था/सयेस्सइत्था (ii) सयिस्सिह/सयिस्सिध/सयिस्सिइत्था (iv) सयिज्ज/सयिज्जा/सयेज्ज/सयेज्जा। (i) रूसिहिह/रूसेहिह/रूसिहिध/रूसेहिध/रूसिहित्था/रूसेहित्था (ii) रूसिस्सह/रूसेस्सह/रूसिस्सध/रूसेस्सध/रूसिस्सइत्था/रूसेस्सइत्था (iii) रूसिस्सिह/रूसिस्सिध/रूसिस्सिइत्था (iv) रूसिज्ज/रूसिज्जा/रूसेज्ज/रूसेज्जा। (i) जग्गिहिमि/जग्गेहिमि (ii) जग्गिस्सामि/जग्गेस्सामि (iii) जगिहामि/जग्गेहामि/ (iv) जग्गिस्सिमि (v)जग्गिस्सं/जग्गेस्सं (iv) जग्गिज्ज/जग्गिज्जा/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। (i) ण्हाहिसि (i) ण्हास्ससि (iii) ण्हास्सिसि (iv) ण्हाज्ज/हाज्जा/ण्हाएज्ज/ ____ण्हाएज्जा/हाइज्ज/हाइज्जा। (i) ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे (ii) ठास्सन्ति/ठास्सन्ते/ठास्सइरे (iii) ठास्सिन्ति/ठास्सिन्ते/ठास्सिइरे (iv) ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा/ठाइज्ज/ठाइज्जा। 23. अम्हे 24. तुब्भे 25. तुम्हे 26. अम्मि - 27. तुं - 28. ताउ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 27 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ते (i) ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे (ii) ठास्सन्ति/ठास्सन्ते/ठास्सइरे (iii) ठास्सिन्ति/ठास्सिन्ते/ठास्सिइरे (iv) ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा/ठाइज्ज/ठाइज्जा। (i) हसिहिह/हसेहिह/हसिहिध/हसेहिध/हसिहित्था/हसेहित्था (ii) हसिस्सह/हसेस्सह/हसिस्सध/हसेस्सध/हसिस्सइत्था/हसेस्सइत्था (iii) हसिस्सिह/हसिस्सिध/हसिस्सिइत्था (iv) हसिज्ज/हसेज्ज/हसिज्जा/हसेज्जा। 30. तुम्हे रूस सय जीव हि+न्तिः .. हस पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष 1. णच्चिस्सिन्ति 2. सयिहिसि 3. रूसिस्सइ 4. जग्गिस्सामि 5. सयिस्सइत्था 6. जीविस्सए 7. रूसेस्सं 8. लुकिहिन्ति 9. हसिस्ससे 10. ठास्सदि 11. आहाहामु 12. सयिस्ससे 13. जीविस्सिह 14. लुक्किस्सामो 15. जग्गिस्ससि 16. जीविस्सिसे 17. लुक्किस्साम 18. हसिस्सदि 19. होस्सिम 20. णच्चिस्सए 21. जीविस्सदे 22. ण्हास्सं 23. हसिस्सध 24. रूसिस्सन्ते 25. णच्चिस्ससि 26. होस्सिइत्था 27. लुक्किस्सइरे 28. होहिसि 29. ठाहामु 30. हसिस्सिन्ति वचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE मूलरूप प्रत्यय णच्च स्सि+न्ति सय हिसि स्स+इ . जग्ग स्सा+मि... स्स+इत्था स्स+ए रूस स्सं लुक्क स्स+से स्स+दि पहा हा+मु सय , स्स+से जीव स्सि+ह लुक्क स्सा+मो स्स+सि जीव स्सि+से स्सा+म हस स्स+दि स्सि+म स्स+ए जीव स्स+दे ण्हा . स्सं स्स+ध रूस . स्स+न्ते णच्च स्स+सि स्सि+इत्था स्स+इरे हो हि+सि ठा हा+मु स्सि+न्ति जग्ग लुक्क णच्च लुक्क 28 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क) 1. अहं / हं / अम्मि 2. सो 3. तुमं / तुं / तुह 4. ते 5. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 6. अम्हे / वयं 7. ते 8. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 9. अम्हे / वयं 10. अहं / हं / अम्मि 11. ते 12. सो 13. तुमं / तुं / तुह 14. अम्हे/वयं 15. à 16. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 17. अम्हे / वयं 18. ते 24. तुमं / तुं / तुह 25. ता/ ताउ / ताओ 26. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 27. अम्हे / वयं . 28. तुम्हे / तुज्झे/तुब्भे 29. अम्हे / वयं 30. अहं / हं / अम्मि 31. तुमं/तुं / तुह 32. अहं / हं / अम्मि 33. सो 34. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 35. अम्हे/वयं 36. ते/ता/ ताउ / ताओ उज्जममि / उज्जमामि / उज्जमेमि | कलहइ / कलहेइ/ कलहए/ कलहदि/कलहेदि/कलहदे । थक्कसि / थक्केसि / थक्कसे । तडफडन्ति / तडफडेन्ति / तडफडन्ते / तडफडिरे । लज्जह / लज्जेह / लज्जध/लज्जेध / लज्जित्था / लज्जेइत्था । पडमो/पडामो/पडिमो/पडेमो / पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु/पडम/पडाम/आदि रुवन्ति / रुवेन्ति/रुवन्ते/रुविरे । डरह / डरेह / डरध / डरेध / डरित्था / डरेइत्था । कंपमो/कंपामो/कंपिमो/कंपेमो/कंपमु/कंपामु/कंपिमु/कंपेमु/कंपम/कंपाम/आदि । मरमि / मरामि / मरेमि | 20. सा. 21. अहं/हं/अम्मि 19. तुम्हे / तुझे / तुब्भे उल्लसह / उल्लसेह / उल्लसध / उल्लसेध / उल्लसित्था / उल्लसे इत्था | अच्छइ / अच्छेइ/अच्छए/अच्छदि/अच्छेदि/अच्छदे । थक्कमि/थक्कामि/थक्केमि । जुज्झन्ति / जुज्झेन्ति / जुज्झन्ते / जुज्झिरे । 22. ता/ ताउ / ताओ 23. अम्हे / वयं अभ्यास-5 जुज्झन्ति / जुज्झेन्ति / जुज्झन्ते / जुज्झिरे । मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए/मुच्छदि/मुच्छेदि/मुच्छदे। कुल्लसि/ कुल्लेसि / कुल्लसे। उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमिमो / उज्जमेमो / उज्जममु / उज्जमामु / उज्जमिमु / आदि । खेलन्ति / खेलेन्ति / खेलन्ते / खेलिरे । उट्ठह / उट्ठेह/उठ्ठध / उद्वेध / उट्ठित्था / उट्ठेइत्था | घुममो / घुमामो / घुमिमो / घुमेमो / घुममु / घुमामु / घुमिमु/ घुमेमु / घुमम/ घुमाम / घुमिम / घुमेम | उच्छलन्ति/उच्छलेन्ति/उच्छलन्ते/उच्छलिरे। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक डरमो / डरामो / डरिमो / डरेमो / डरमु / डरामु / डरिमु / डरेमु / डरंम / डराम / डरिम / डरेम | कंपास/ कंपेसि / कंपसे । लज्जन्ति / लज्जेन्ति / लज्जन्ते / लज्जिरे । उज्जमह / उज्जमेह / उज्जमध / उज्जमेध / उज्जमित्था / उज्जमेइत्था । अच्छमो/ अच्छामो/अच्छिमो / अच्छेमो / अच्छमु/ अच्छामु/अच्छिमु/आदि कलहह / कलहेह / कलहध / कलहेध/कलहित्था/कलहेइत्था । मुच्छमो / मुच्छामो/मुच्छिमो/मुच्छेमो / मुच्छमु/मुच्छामु/मुच्छिमु/मुच्छेमु/आदि। तडफडमि/ तडफडामि/ तडफडेमि | लज्जहि / लज्जेहि/लज्जसु / लज्जेसु / लज्जधि/लज्जेधि/लज्ज / लज्जेज्जसु / आदि । अच्छमु/ अच्छामु/अच्छिमु / अच्छेमु । डरउ / डरेउ / डरदु / डरेदु । कुल्लह/कुल्लेह/कुल्लध/कुल्लेध | खेलमो / खेलामो / खेलेमो । उट्ठन्तु / उट्ठेन्तु । For Personal & Private Use Only 29 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उच्छलह/उच्छलेह/उच्छलध/उच्छलेध। 38. अम्हे/वयं - घुममो/घुमामो/घुमेमो। 39. ते/ता/ताउ/ताओ कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। 40. तुमं/तुं/तुह उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु/उज्जमधि/उज्जमेधि/उज्जम/आदि। 41. सो थक्कउ/थक्केउ/थक्कदु/थक्केदु। 42. अहं/हं/अम्मि पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु। 43. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे तडफडह/तडफडेह/तडफडध/तडफडेध। 44. अम्हे/वयं उज्जममो/उज्जमामो/उज्जमेमो। 45. ते/ता/ताउ/ताओ उल्लसन्तु/उल्लसेन्तु। 46. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे मुच्छह/मुच्छेह/मुच्छध/मुच्छेध। 47. ते/ता/ताउ/ताओ कंपन्तु/कंपेन्तु। 48. अम्हे/वयं मरमो/मरामो/मरेमो। 49. सो/सा खेलउ/खेलेउ/खेलदु/खेलेदु। 50. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जुज्झह/जुज्झेह/जुज्झध/जुज्झेध। 51. सो/सा अच्छउ/अच्छेउ/अच्छदु/अच्छेदु। 52. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उट्ठह/उठेह/उठ्ध/उट्टेध।। 53. अहं/हं/अम्मि कुल्लमु/कुल्लामु/कुल्लिमु/कुल्लेमु। 54. अम्हे/वयं उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसेमो। 55. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे उज्जमह/उज्जमेह/उज्जमध/उज्जमेध। 56. ते/ता/ताउ/ताओ उच्छलन्तु/उच्छलेन्तु। 57. अम्हे/वयं उद्यमो/उद्यमो/उठेमो। 58. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लज्जह/लज्जेह/लज्जध/लज्जेध। 59. ते/ता/ताउ/ताओ डरन्तु/डरेन्तु। 60. सो/सा घुमउ/घुमेउ/घुमदु/घुमेदु। (ख) 1. अहं/हं/अम्मि हसं। 2. तुमं/तुं/तुमे जग्गसि/जग्गेसि/जग्गसे। 3. स/से ठाति। 4. अम्हे/वयं जीवेज्ज/जीवेज्जा। 5. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसेज्ज/रूसेज्जा। 6. ता/ताउ/ताओ जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। 7. अहं/हं/अम्मि जग्गेज्जा/जग्गेज्जामि। 8. तुमं/तुं/तुमे सयेज्जा/सयेज्जासि/सयेज्जाहि। 9. सो/सा/स/से लुक्के/लुक्केज्जा। 10. अम्हे/वयं णच्चेज्जाम। 11. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ठाएज्जाह। 12. ते/ता/ताउ/ताओ जीवेज्जा। 30 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. अहं/हं/अम्मि जग्गीअ/जग्गित्था/जगिंसु। 14. तुमं/तुं/तुमे हसीअ/हसित्था/हसिंसु। 15. सो/स/से लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। 16. अम्हे/वयं जीवीअ/जीवित्था/जीविंसु। 17. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। 18. ते सयीअ/सयित्था/सयिंसु। 19. अहं/हं/अम्मि (i) गच्छं (ii) गच्छिमि/गच्छेमि (iii) गच्छिहिमि/गच्छेहिमि (iv) गच्छिस्सामि/गच्छेस्सामि (v) गच्छिहामि/गच्छेहामि (vi) गच्छिस्सं/गच्छेस्सं। 20. तुमं/तुं/तुह (i) सोच्छिसि/सोच्छेसि/सोच्छिसे/सोच्छेसे (ii) सोच्छसि (ii) सोच्छिहिसि/ __ सोच्छेहिसि/सोच्छिहिसे/सोच्छेहिसे। 21. सो/स/से (i) रोच्छिइ/रोच्छेइ/रोच्छिए/रोच्छेए (ii) रोच्छइ (ii) रोच्छिहिइ/रोच्छेहिइ/ रोच्छिहिए/रोच्छेहिए। 22. अम्हे/वयं (i) सोच्छिमो/सोच्छेमो/सोच्छिमु/सोच्छेमु/सोच्छिम/सोच्छेम (ii) सोच्छामो (iii) सोच्छिहिमो/सोच्छेहिमो/सोच्छिहिमु/सोच्छेहिमु/सोच्छिहिम/सोच्छेहिम (iv) सोच्छिस्सामो/सोच्छेस्सामो/सोच्छिस्सामु/सोच्छेस्सामु/सोच्छिस्साम/ सोच्छेस्साम (v) सोच्छिहामो/सोच्छेहामो/सोच्छिहामु/सोच्छेहामु/सोच्छिहाम/ सोच्छेहाम (vi) सोच्छिहिस्सा/सोच्छेहिस्सा (vii) सोच्छिहित्था/सोच्छेहित्था। 23. तुम्हे/तुझे/तुब्भे (i) वोच्छिह/वोच्छेह/वोच्छिध/वोच्छेध/वोच्छित्था/वोच्छेत्था (ii) वोच्छह (ii) वोच्छिहिह/वोच्छेहिह/वोच्छिहिध/वोच्छेहिध/वोच्छिहित्था/वोच्छेहित्था। 24. ते जग्गिज्ज/जग्गिज्जा/जग्गेज्ज/जग्गेज्जा। 25. अहं/हं/अम्मि होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। 26. तुमं/तुं/तुह हाज्ज/पहाज्जा/पहाएज्ज/पहाएज्जा। 27. अम्हे/वयं होज्ज/होज्जा/होएज्ज/होएज्जा। 28. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाज्ज/ठाज्जा/ठाएज्ज/ठाएज्जा। 29. ते ण्हाज्ज/हाज्जा/हाएज्ज/ण्हाएज्जा। ठाएज्जाम। 31. तुम्हे/तुझे/तुब्भे पहाएज्जाह। 32. अहं/हं/अम्मि ठाइत्था/ठाइंसु। 33. तुम/तुं/तुह होइत्था/होइंसु/होत्था। 34. सो/स/से ण्हाइत्था/ण्हाइंसु। 35. अम्हे/वयं (i) वेच्छिमो/वेच्छेमो/वेच्छिमु/वेच्छेमु/वेच्छिम/वेच्छेम (ii) वेच्छामो (iii) वेच्छिहिमो/वेच्छेहिमो/वेच्छिहिमु/वेच्छेहिमु/वेच्छिहिम/वेच्छेहिम (iv) वेच्छिस्सामो/वेच्छेस्सामो/वेच्छिस्सामु/वेच्छेस्सामु/वेच्छिस्साम/वेच्छेस्साम (v) वेच्छिहामो/वेच्छेहामो/वेच्छिहामु/वेच्छेहामु/वेच्छिहाम/वेच्छेहाम (vi) वेच्छिहिस्सा/वेच्छेहिस्सा (vii) वेच्छिहित्था/वेच्छेहित्था। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 31 For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं लज्जमु। 3. ते/ता/ताउ/ताओ डरन्ते। 5. सो/सा/स/से थक्कदु। 7. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं पडम् । 9. तुमं/तुं/तुह/तुमे तडफडसि। 11. तुमं/तुं/तुह/तुमे ण्हासि। 13. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं उज्जममु। 15. सो/सा//स/से कंपए। 17. ते/ता/ताउ/ताओ. खेलन्ते। 19. तुमं/तुं/तुह/तुमे जुज्झसे। 21. तुमं/तुं/तुह/तुमे लज्जधि। 23. तुम्हे/तुझे/तुम्भे थक्कित्था। 25. तुमं/तुं/तुह/तुमे कलहहि। 27. अम्हे/वयं पडम। 29. अहं/हं/अम्मि तडफडमि। 31. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं मुच्छमु। 33. सो/सा/स/से कुल्लदे। 35. तुम्हे/तुझे/तुब्भे मरेध। 37. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं उल्लसे मु। 39. सो/सा/स/से उच्छलउ। 41. तुम्हे/तुझे/तुब्भे घुमह। 43. तुमं/तुं/तुह/तुमे उठेज्जसु। 45. सो/सा/स/से अच्छेदु। 47. तुम्हे/तुझे/तुब्भे कलहह। 49. अम्हे/वयं रुवेमो। 51. अहं/हं/अम्मि होमि। 53. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जुज्झेह। 55. तुम/तुं/तुह/तुमे खेलहि। 57. तुमं/तुं/तुह/तुमे घुमसु। 59. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे लज्जह। 2. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे रूवित्था। . 4. सो/सा/स/से कलहइ। 6. ते/ता/ताउ/ताओ अच्छिरे। 8. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उद्ध। 10. सो/सा/स/से घुमेइ। 12. ते/ता/ताउ/ताओ उच्छलन्ति। 14. सो/सा/स/से उल्लसदि। ... 16. अहं/हं/अम्मि मरेमि। . . 18. अम्हे/वयं कुल्लमो। 20. तुमं/तुं/तुह/तुमे मुच्छेसि। 22. तुमं/तुं/तुह/तुमे अच्छेधि। 24. अहं/हं/अम्मि रुवमि। 26. सो/सा/स/से डरेदि। 28. ते/ता/ताउ/ताओ उट्ठन्ति। .. 30. तुम्हे/तुझे/तुब्भे घुमेह। . 32. तुमं/तुं/तुह/तुमे जुझेज्जहि। 34. अम्हे/वयं खेलमो। 36. ते/ता/ताउ/ताओ कंपन्तु। 38. तुमं/तुं/तुह/तुमे उज्जमेजे। 40. सो/सा/स/से ठादि। 42. ते/ता/ताउ/ताओ तडफडेन्तु। 44. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं पडमु। 46. तुमं/तुं/तुह/तुमे थक्केज्जे। 48. ते/ता/ताउ/ताओ डरन्तु। 50. तुमं/तुं/तुह/तुमे लज्जहि। 52. सो/सा/स/से कलहे। 54. ते/ता/ताउ/ताओ उल्लसेन्तु। 56. अम्हे/वयं डरामो। 58. अहं/हे/अम्मि/अम्हे/वयं तडफडिमु 30. तुम/तुं/तुह/तुमे डरेसु। (घ) 1. अम्हे जुज्झमो/जुज्झामो/जुज्झिमो/जुज्झेमो/जुज्झमु/जुज्झामु/जुज्झिमु/जुज्झेमु/ जुज्झम/जुज्झाम/जुज्झिम/जुज्झेम/जुज्झेज्ज/जुज्झेज्जा। उच्छलसि/उच्छलेसि/उच्छलसे/उच्छलेज्ज/उच्छलेज्जा। कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/कुल्लदि/कुल्लेदि/कुल्लदे/कुल्लति/ कुल्लेति/कुल्लते/कुल्लेते/कुल्लेज्ज/कुल्लेज्जा। 32 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. तम्हे 6.ते 7. वयं 8. सा 9. ता 10. तुब्भे 11. ताओ 12. ता 13. हं 14. सो 15. तुह 16. अम्हे 17. ताउ 18. तुझे रुवमि/रुवामि/रुवेमि/रुवं/रुवेज्ज/रुवेज्जा। खेलह/खेलेह/खेलध/खेलेध/खेलित्था/खेलेइत्था/खेलेज्ज/खेलेज्जा। डरन्ति/डरेन्ति/डरन्ते /डरिरे/डरेज्ज/डरेज्जा। लज्जमो/लज्जामो/लज्जिमो/लज्जेमो/लज्जमु/लज्जामु/लज्जिमु/ लज्जेमु/लज्जम/लज्जाम/लज्जिम/लज्जेम/लज्जेज्ज/लज्जेज्जा। कलहइ/कलहेइ/कलहए/कलहदि/कलहदि/कलहदे/कलहति/ कलहेति/कलहते/कलहेते/कलहेज्ज/कलहेज्जा। पडन्ति/पडेन्ति/पडन्ते /पडिरे/पडेज्ज/पडेज्जा। थक्कह/थक्केह/थक्क्य/थक्केध/थक्कित्था/थक्केइत्था/थक्केन्ज/ थक्केज्जा। तडफडन्ति/तडफडेन्ति/तडफडन्ते /तडफडिरे/तडफडेज्ज/तडफ्डेज्जा। अच्छन्ति/अच्छन्ति/अच्छन्ते / अच्छिरे/अच्छेज्ज/अच्छेज्जा। कंपमि/मामि/कंपेमि/कंयं/कंपेज्ज/कंज्जा । उठुइ/उढेइ/उट्टए/उट्ठदि/उद्वेदि/उट्ठदे/उटुति/उडेति/उट्टते/उठूते/उद्वेज्ज/ उडेज्जा । मरसि/मरेसि/मरसे/मरेज्ज/मरेज्जा। तडफडमो/तडफडामो/तडफडेमो/तडफडेज्जाम। कलहन्तु/कलहेन्तु/कलहेज्जा। घुमह/घुमेह/घुमध/घुमेध/घुमेज्जाह। डरन्तु/डरेन्तु/डरेज्जा। उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमेसु/उज्जमधि/उज्जमेधि/उज्जम/ उज्जमेज्जसु/उज्जमेज्जहि/उज्जमेज्जे/उज्जमेज्जा/उज्जमेज्जासि/ उज्जमेज्जाहि। उज्जमउ/उज्जमेउ/उज्जमदु/उज्जमेदु/उज्जमे/उज्जमेज्जा। उल्लसमु/उल्लसामु/उल्लसिमु/उल्लसेमु/उल्लसेज्जा/उल्लसेज्जामि। कंपह/कंपेह/कंपध/कंध/कंपेज्जाह। कंपमु/कंपामु/कंपिमु/कंपेमु/कंपेज्जा/कंपेज्जामि। पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु/पडेज्जा/पडेज्जामि। मुच्छन्तु/मुच्छेन्तु/मुच्छेज्जा। खेलमु/खेलामु/खेलिमु/खेलेमु/खेलेज्जा/खेलेज्जामि। कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु/कुल्लेज्जा। उच्छलह/उच्छलेह/उच्छलध/उच्छले ध/उच्छलेज्जाह। उल्लसहि/उल्लसेहि/उल्लससु/उल्लसेसु/उल्लसधि/उल्लसेधि/ उल्लस/उल्लसेज्जसु/उल्लसेज्जहि/उल्लसेज्जे/उल्लसेज्जा/ उल्लसेज्जासि/उल्लसेज्जाहि। 19. ii. 21. सा 22. अहं 23. तुझे 24. अम्मि 25. अहं 26. ताओ 27. अम्मि 28. ताउ 29. तुब्भे 30. तुमं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 33 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (च) पुरुष प्रत्यय काल हि व/वि व/वि 1. डरहि 2. कलहह 3. थक्कइ 4. अच्छेध 5. तडफडउ 6. मरमि 7. उच्छलसि 8. उल्लसमो मर 91 व/वि 9. कंपेदु वचन मूलरूप एकवचन बहुवचन कलह एकवचन थक्क बहुवचन अच्छ एकवचन तडफड एकवचन एकवचन उच्छल बहुवचन उल्लस एकवचन बहुवचन एकवचन कुल्ल बहुवचन एकवचन मुच्छ एकवचन/बहुवचन लज्ज एकवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन पड एकवचन उज्जम एकवचन लज्ज एकवचन मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष कंप खेल 10. खेलह 11. कुल्लामि 12. जुन्झन्ति 13. मुच्छेसि 14. लज्जमु 15. रुवदि 16. घुमन्तु 17. पडमु 18. उज्जमधि 19. लज्जसे 20. कुल्लदे E+FEEL Frk EREE FREE #FREE व/वि . रुख घुम वि व/वि वि PPEN. कुल्ल 5. सो अभ्यास-6 (क) 1. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे उल्लसह/उल्लसेह/उल्लसध/उल्लसेध। 2. ते रूवन्ति/रूवेन्ति/रूवन्ते/रूविरे।। 3. अहं/हं/अम्मि अच्छमि/अच्छामि/अच्छेमि। 4. अम्हे/वयं अमो/डामो/डरिमो/डोमो/डामु/डरामु/डरिमु/डोमु/डम/डाम/डरिम/डरेम। हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/हसेदि/हसदे। 6. तुम्हे/तुझे/तुब्भे सयह/सयेह/सयध/सयेध। लज्जन्ति/लज्जेन्ति/लज्जन्ते/लज्जिरे। 8. तुमं/तुं/तुह तडफडसि/तडफडेसि/तडफडसे। 9. अहं/हं/अम्मि जग्गमि/जग्गामि/जग्गेमि। 10. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाह/ठाध। 11. सा कंपइ/कंपेइ/कंपए/कंपदि/कंपेदि/कंपदे। 12. तुमं/तुं/तुह हाहि/ण्हासु/ण्हाधि। 13. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे णच्चह/णच्चेह/णच्चध/णच्चेध। 34 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. अम्हे / वयं 15. ते 16. तुमं/तुं / तुह 17. सो 18. अहं / हं / अम्मि 19. अम्हे / वयं 20. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 21. सो 22. ते 23. तुमं / तुं / तुह 24. अहं / हं / अम्मि 25. अम्हे/वयं 26. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 27. सो 28. ते 29. अहं / हं / अम्मि 30. अम्हे / वयं 31. सो 32. अम्हे / वयं 33. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे 34. ते 35. अम्हे / वयं 36. तें 37. अहं / हं / अम्मि 38. सो 39. तुमं/तुं / तुह 40. तुमं / तुं / तुह ते 41. 42. अहं / हं / अम्मि 43. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे 44. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 45. सा 46. ते 47. सा 48. अहं / हं / अम्मि 49. तुमं/तुं / तुह मरमो / मरामो / मरिमो / मरेमो / मरमु/मरामु/मरमु/मरेमु/मरम/मराम / मरिम/मरेम | मरन्ति / मरेन्ति / मरन्ते / मरिरे । घुमहि/घुमेहि/घुमसु / घुमेसु / घुमधि / घुमेधि / घुम/घुमेज्जसु / घुमेज्जहि / घुमेज्जे । ठाठादि । रूमि / रूसामि / रूसेमि । उज्जममो / उज्जमामो / उज्जमेमो । खेलह/ खेलेह / खेलध / खेले । लुक्क/लुक्केउ / लुक्कद/लुक्केदु । जीवन्ति / जीवेन्ति / जीवन्ते / जीविरे । कुल्लसि/कुल्लेसि / कुल्लसे। उच्छलमु/उच्छलामु/उच्छलिमु/उच्छलेमु । समो/सयामो/सयेमो । थक्कह/ थक्केह / थक्कध / थक्केध/थक्कित्था / थक्केइत्था । उट्ठउ / उट्ठेउ / उदु/उट्ठेदु । कलहन्ति / कलहेन्ति / कलहन्ते/कलहिरे । जुज्झमि / जुज्झामि / जुज्झेमि | मुच्छमो/मुच्छामो/मुच्छिमो/मुच्छेमो / मुच्छमु/मुच्छामु/मुच्छिमु/मुच्छेमु/आदि। कलहइ / कलहेइ / कलहए/ कलहदि/कलहेदि/कलहदे । ठामो रुवह / रुवेह / रुवध / रुवेध / रुवित्था / रुवेइत्था । अच्छन्तु / अच्छेन्तु । जग्गमो / जग्गामो / जग्गेमो । डरन्ति / डरेन्ति / डरन्ते / डरिरे । हसमु / हसामु / हसिमु / हसेमु । पडइ/पडेइ/पडए/पडदि/पडेदि / पडदे । लज्जसि / लज्जेसि/लज्जसे । . कुल्लहि/कुल्लेहि/कुल्लसु/कुल्लेसु/कुल्लधि/कुल्लेधि/कुल्ल/कुल्लेज्जसु/आदि । तडफडन्ति / तडफडेन्ति / तडफडन्ते / तडफडरे । हामि । उज्जमह / उज्जमेह / उज्जमध / उज्जमेध / उज्जमित्था / उज्जमेइत्था । हसह / हसेह / हसध / हसेध | मरइ/मरेइ/मरए/मरदि/मरेदि / मरदे । होन्तु । णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि / णच्चेदि /णच्चदे । घुममि / घुमामि / घुमे । उज्जमहि/ उज्जमेहि/ उज्जमसु / उज्जमेसु / उज्जमधि / उज्जमेधि / उज्जम / आदि । खेल / खेलेइ/खेलए/खेलदि/खेलेदि/खेलदे । 50. सा 51. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे लुक्कह/लुक्केह/लुक्कध/लुक्केध। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 35 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. ते 53. सो 54. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 55. अहं / हं / अम्मि 56. तां / ताउ / ताओ 57. अम्हे/वयं 58. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 59. अम्हे/वयं 60. ते / ता / ताउ / ताओ घुमन्तु / घुमेन्तु । (ख) 1. तुमं / तुं / तुमे 2. अहं / हं / अम्मि 3. स/से 4. अम्हे / वयं 5. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भ 6. ता/ ताउ / ताओ 7. अहं / हं / अम्मि 8. तुमं / तुं / तुमे 9. सो /सा/स/से 10. अम्हे /वयं 11. ते/ता/ ताउ / ताओ मुच्छन्ति / मुच्छेन्ति/मुच्छन्ते /मुच्छिरे । उल्लसउ / उल्लसेउ / उल्लसदु/उल्लसेदु । उट्ठह / उट्ठेह/उध/ उट्ठेध / उट्ठित्था / उट्ठेइत्था । कुल्लमु/कुल्लामु/कुल्लिमु / कुल्लेमु । जुज्झन्ति / जुज्झेन्ति / जुज्झन्ते / जुज्झिरे । जीवमो / जीवामो / जीवेमो । अच्छह / अच्छेह/अच्छध / अच्छेध । उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसिमो / उल्लसेमो / उल्लसमु/ उल्लसामु / आदि । 36 लुक्कसि / लुक्केसि / लुक्कसे। जग्गं । हसति / हसेति / हसते/हसेते । ठाज्ज/ ठाज्जा /ठाएज्ज /ठाएज्जा । हाज्ज / हाज्जा / हाएज्ज / पहाएज्जा | होज्ज / होज्जा / होएज्ज / होएज्जा । (ग) 1. अम्हे / वयं हसामो । 3. अहं / हं / अम्मि / अम्हे / वयं णच्चमु । 5. ते / ता/ ताउ / ताओ उट्ठेन्तु । 7. सो / सा / स / से खेल । 9. सो / सा / स / से रुवउ । 11. अम्हे / वयं होम | 13. अहं / हं / अम्मि डरमि । 15. ते / ता / ताउ / ताओ मुच्छन्ति । 17. ते / ता / ताउ / ताओ कलहन्ति । हसेज्जा / हसेज्जामि | जज्जा / जग्गेज्जासि / जग्गेज्जाहि । रूसे / रूसेज्जा | लुक्केज्जाम । होज्जा । 19. अहं / हं / अम्मि उच्छलामि । 21. तुम्हे / तुझे / तुभे लुक्क । 23 ते / ता / ताउ / ताओ उज्जमेन्तु । 25. अम्हे / वयं थक्कमो । 27. तुमं / तुं / तुह मरसि । 2. तुमं / तुं / तुह कुल्लहि । 4. 6. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे लज्जह। अहं / हं / अम्मि / अम्हे / वयं ठामु । 8. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे उल्लसेह । 10. तुमं / तुं / तुह जीवसि । 12. सो /सा/स/से अच्छदे । 14. तुमं / तुं / तुह हाहि । 16. 18. तुमं / तुं / तुह घुम 20. अम्हे / वयं सयमु । 22. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे जुज्झध । 24. तुमं/तुं / तुह तडफडसे। 26. अहं / हं / अम्मि पडेमि । 28. सो / सा / स/ से कंपेइ । तुम्हे / तुज्झे/तुब्भे जग्गित्था। For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. तुम/तुं/तुह रूससु। 31. तुमं/तुं/तुह सयेसु। 33. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं हसेमु। 35. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं जग्गमु। 37. सो/सा/स/से लज्जदि। 39. सो/सा/स/से होउ। 41. सो/सा/स/से पडए। 43. अहं/हं/अम्मि उल्लसमि। 45. तुम्हे/तुझे/तुब्भे कंपह। 47. तुमं/तुं/तुह उज्जम। 49. अहं/हं/अम्मि पहामि। 51. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीवह। 53. तुमं/तुं/तुह थक्कहि। 55. अम्हे/वयं घुमेमो। 57. तुम्हे/तुझे/तुम्भे कलहध। 59. तुमं/तुं/तुह हसेसु। 30. ते/ता/ताउ/ताओ मरन्ते। 32. सो/सा/स/से कुल्लेउ। 34. सो/सा/स/से ठाइ। 36. तुमं/तुं/तुह णच्चेज्जसु। 38. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे उट्ठह। 40. तुम/तुं/तुह खेल। 42. ते/ता/ताउ/ताओ अच्छन्तु। 44. सो/सा/स/से तडफडे। 46. ते/ता/ताउ/ताओ जुज्झिरे। 48. सो/सा/स/से उल्लसदु। 50. सो/सा/स/से उच्छलेदु। 52. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं लुक्कमु 54. ते/ता/ताउ/ताओ डरेन्तु। 56. तुमं/तुं/तुह मुच्छसि। 58. सो/सा/स/से ठादु। 60. अम्हे/वयं रूसेमो। 1. अम्हे Ene neTE TEEEEEEE हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/आदि। कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/कुल्लदि/कुल्लेदि/कुल्लदे/आदि। 'उज्जमसि/उज्जमेसि/उज्जमसे। उल्लसन्ति/उल्लसेन्ति/उल्लसन्ते / उल्लसिरे। कंपमि/कंपामि/कंपेमि। जीवह/जीवेह/जीवध/जीवेध/जीवित्था/जीवेइत्था। ठाह/ठाध/ठाइत्था। णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे/आदि। उल्लसमो/उल्लसामो/उल्लसिमो/उल्लसमो/उल्लसमु/आदि। लज्जन्ति/लज्जेन्ति/लज्जन्ते/लज्जिरे। तडफडइ/तडफडेइ/तडफडए/तडफडदि/तडफडेदि/तडफडदे/आदि। सयसि/सयेसि/सयसे। कलहह/कलहेह/कलहध/कलहेध/कलहित्था/कलहेइत्था। उच्छलन्ति/उच्छले न्ति/उच्छलन्ते /उच्छलिरे। उठुइ/उट्टेइ/उट्टए/उट्ठदि/उटेदि/उट्टदे। रुवउ/रुवेउ/रुवदु/रुवेदु। लुक्कमु/लुक्कामु/लुक्किमु/लुक्केमु। होह/होध। खेलमो/खेलामो/खेलेमो। हाहि/ग्रहासु/ण्हाधि। 16. सो 17. अहं 18. तुझे 19. अम्हे . .. 20. तुह प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 37 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. ते 22. ताओ 23. सो 24. वयं 25. ताउ 26. तुम 27. ते घुमन्तु/घुमेन्तु। रूसन्तु/रूसेन्तु। मरउ/मरेउ/मरद/मरेदु। जग्गमो/जग्गामो/जग्गेमो। डरन्तु/डरेन्तु। थक्कहि/थक्के हि/थक्कसु/थक्केसु/थक्कधि/थक्केधि/थक्क/आदि। अच्छन्तु/अच्छे न्तु। पडह/पडेह/पडध/पडेध। जुज्झमु/जुज्झामु/जुज्झिमु/जुज्झे। मुच्छहि/मुच्छेहि/मुच्छसु/मुच्छेसु/मुच्छधि/मुच्छेधि/मुच्छ/आदि। 28. ताडे 29. अम्मि 30. तुं (च) प्रत्यय काल हव/वि हि . वि। मि शून्य व . वि व/वि व/वि पड 1. हसह 2. अच्छहि 3. लज्जइ 4. घुममि 5. उट्ठ 6. खेलध 7. उल्लसेन्तु 8. लज्जमो 9. लुक्कसु 10. जीवसु 11. पडमि 12. जग्गदु 13. जुज्झदि 14. ठासु 15. रूसेमि 16. कंपसि 17. तडफडए 18. सयेह 19. उज्जमेमु 20. मुच्छेसि 21. कुल्लेमो 22. उच्छलित्था 23. णच्चन्ति 24. ण्हाइरे 25. होम जम्ग पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष 111111111111111111111 वचन मूलरूप बहुवचन हस एकवचन अच्छ- एकवचन लज्ज एकवचन घुम एकवचन उ? बहुवचन खेल बहुवचन उल्लस बहुवचन लज्ज एकवचन लुक्क एकवचन जीव एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन रूस एकवचन एकवचन तडफड बहुवचन सय एकवचन/बहुवचन उज्जम एकवचन मुच्छ बहुवचन कुल्ल बहुवचन उच्छल बहुवचन णच्च बहुवचन बहुवचन कंप मु व/वि वि/व व व/वि व व व इत्था न्ति इरे ण्हा से 38 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रुव वि 26. रुवन्ते 27. लुक्कधि 28. तडफडेह 29. णच्चमु 30. लज्जउ अन्य पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष बहुवचन एकवचन लुक्क बहुवचन तडफड एकवचन/बहुवचन णच्च एकवचन लज्ज ह व /वि वि/व मु उ वि अभ्यास-7 1. तुमं/तुं/तुह णच्चिहिसि/णच्चिहिसे/णच्चिस्ससि/णच्चेस्ससि/णच्चिस्सिसि/आदि। 2. सो ठाहिइ/ठाहिदि/ठास्सइ/ठास्सदि/ठास्सिदि। 3. तुम्हे/तुज्झे/तुम्भे सयिहिह/सयिहिध/सयिहित्था/सयिस्सह/सयिस्सिह/आदि। 4. सा हसिहिइ/हसेहिइ/हसिस्सइ/हसेस्सइ/हसिस्सए/हसिस्सिदि/हसिस्सिदे/आदि। 5. अम्हे/वयं . जग्गिहिमो/जग्गिस्सामो/जग्गिहामो/जग्गिस्सिमो/जग्गिहिस्सा/जग्गिहित्था/आदि। 6. अहं/हं/अम्मि जीविहिमि/जीविस्सामि/जीविहामि/जीविस्सिमि/जीविस्सं। 7. ता/ताउ/ताओ ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे/ठास्सन्ति/ठास्सइरे/ठास्सिन्ति/आदि। 8. तुम्हे/तुझे/तुब्भे होहिह/होहिध/होहित्था/होस्सह/होस्सध/होस्सइत्था/होस्सिह/आदि। 9. तुमं/तुं/तुह रूसिहिसि/रूसेहिसि/रूसिस्ससि/रूसेस्ससि/रूसिस्सिसि/रूसिस्सिसे/आदि। 10. अम्हे/वयं हाहिमो/हास्सामो/ण्हास्सिमो/हाहामो/हाहिस्सा/ण्हाहित्था। 11. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जीविहिह/जीविहिध/जीविहित्था/जीविस्सह/जीविस्सिह/जीविस्सिध/आदि। 12. सो लुक्किहिइ/लुक्केहिइ/लुक्किस्सइ/लुक्केस्सइ/लुक्किस्सिदि/लुक्किस्सिदे/आदि। 13. अम्हे/वयं सयिहिमो/सयिस्सामो/सयिहामो/सयिस्सिमो/सयिहिस्सा/सयिहित्था/आदि। - 14. ते हसिहिन्ति/हसेहिन्ति/हसिस्सन्ति/हसेस्सन्ति/हसिस्सिन्ति/हसिस्सिन्ते/आदि। 15. सा जग्गिहिइ/जग्गेहिइ/जग्गिस्सइ/जगेस्सइ/जग्गिस्सिदि/जग्गिस्सिदे/आदि। 16. अम्हे/वयं लज्जिहिमो/लज्जिस्सामो/लज्जिहामो/लज्जिस्सिमो/लज्जिहिस्सा/आदि। 17. ते जुज्झिहिन्ति/जुज्झेहिन्ति/जुज्झिस्सन्ति/जुज्झिस्सिन्ति/आदि। 18. तुमं/तुं/तुह खेलिहिसि/खेलेहिसि/खेलिस्ससि/खेलेस्ससि/खेलिस्सिसि/खेलिस्सिसे। 19. सा • उट्ठिहिइ/उद्वेहिइ/उहिस्सइ/उद्धेस्सइ/उहिस्सए/उट्ठिस्सिदि/उट्ठिस्सिदे/आदि। उल्लसिहिन्ति/उल्लसेहिन्ति/उल्लसिस्सन्ति/उल्लसेस्सन्ति/उल्लसिस्सिन्ति/आदि। 21. सा . घुमिहिइ/घुमेहिइ/घुमिस्सइ/घुमेस्सइ/घुमिस्सिदि/घुमिस्सिदे/आदि। • - 22. सो तडफडिहिइ/तडफडिस्सइ/तडफडिस्सदि/तडफडिस्सदे/तडफडिस्सिदि/आदि। 23. ते रुविहिन्ति/रुवेहिन्ति/रुविस्सन्ति/रुवेस्सन्ति/रुविस्सिन्ति/रुविस्सिन्ते/आदि। 24. ते . कंपिहिन्ति/कंपेहिन्ति/कंपिस्सन्ति/कंपेस्सन्ति/कंपिस्सिन्ति/कंपिस्सिन्ते/आदि। 25. सो मरिहिइ/मरिस्सइ/मरिस्सदि/मरिस्सदे/मरिस्सिदि/मरिस्सिदे/आदि। 26. तुमं/तुं/तुह अच्छिहिसि/अच्छिहिसे/अच्छिस्ससि/अच्छेस्ससि/अच्छिस्सिसि/आदि। 27. तुम्हे/तुझे/तुब्भे पडिहिह/पडिहिध/पडिहित्था/पडिस्सह/पडिस्सिह/पडिस्सिध/आदि। 28. ते . कुल्लिहिन्ति/कुल्लिस्सन्ति/कुल्लेस्सन्ति/कुल्लिस्सिन्ति/कुल्लिस्सिन्ते/आदि। 29. सो उल्लसिहिइ/उल्लसिस्सइ/उल्लसिस्सदि/उल्लसिस्सदे/उल्लसिस्सिदि/आदि। 30. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उज्जमिहिह/उज्जमिहिध/उज्जमिहित्था/उज्जमिस्सह/उज्जमिस्सिह/आदि। 20. ते प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 39 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) 1 अहं/हं/अम्मि (i) रोच्छं (ii) रोच्छिमि/रोच्छेमि (iii) रोच्छिहिमि/रोच्छेहिमि (iv) रोच्छिस्सामि/रोच्छेस्सामि (v) रोच्छिहामि/रोच्छेहामि (vi) रोच्छिस्सं/रोच्छेस्सं (vii) रोच्छामि। 2. तुम/तुं/तुह (i) भोच्छिसि/भोच्छेसि/भोच्छिसे/भोच्छेसे (ii) भोच्छसि (iii) भोच्छिहिसि/ भोच्छेहिसि/भोच्छिहिसे/भोच्छेहिसे। 3. सो/स/से (i) गच्छिइ/गच्छेइ/गच्छिए/गच्छेए (ii) गच्छइ (iii) गच्छिहिइ/गच्छेहिइ/ ___ गच्छिहिए/गच्छेहिए। 4. अम्हे/वयं (i) वोच्छिमो/वोच्छेमो/वोच्छिमु/वोच्छेमु/वोच्छिम/वोच्छेम (ii) वोच्छामो (iii) वोच्छिहिमो/वोच्छेहिमो/वोच्छिहिमु/वोच्छेहिमु/वोच्छिहिम/वोच्छेहिम (iv) वोच्छिस्सामो/वोच्छेस्सामो/वोच्छिस्सामु/वोच्छेस्सामु/वोच्छिस्साम/वोच्छेस्साम (v) वोच्छिहामो/वोच्छेहामो/वोच्छिहामु/वोच्छेहामु/वोच्छिहाम/वोच्छेहाम ' ' (vi) वोच्छिहिस्सा/वोच्छेहिस्सा (vii) वोच्छिहित्था/वोच्छेहित्था। 5. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे (i) सोच्छिह/सोच्छेह/सोच्छिध/सोच्छेध/सोच्छित्था/सोच्छेत्था (ii) सोच्छह (iii) सोच्छिहिह/सोच्छेहिह/सोच्छिहिध/सोच्छेहिध/सोच्छिहित्था/सोच्छेहित्था। 6. ते (i) वेच्छिन्ति/वेच्छेन्ति/वेच्छिन्ते/वेच्छन्ते/वेच्छिहरे/वेच्छेइरे (ii) वेच्छन्ति । (iii) वेच्छिहिन्ति/वेच्छेहिन्ति/वेच्छिहिन्ते/वेच्छेहिन्ते/वेच्छिहिइरे/वेच्छेहिइरे। 1. तुमं/तुं/तुह हसिस्ससि। 3. सो/सा/स/से खेलिस्सिदि। 5. तुम्हे/तुझे/तुब्भे डरिस्सह। 7. तुमं/तुं/तुह उच्छलिस्सिसे। 9. सो/सा/स/से थक्किस्सिदे। 11. तुम्हे/तुझे/तुब्भे सयिस्सिह। 13. तुम/तुं/तुह लज्जिहिसि। 15. ते/ता/ताउ/ताओ हसिहिन्ति। 17. सो/सा/स/से हास्सिदि। 19. तुमं/तुं/तुह घुमिहिसे। 21. सो/सा/स/से कुल्लिहिदि। 23. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उल्लसिस्सिइत्था। 25. तुमं/तुं/तुह ण्हास्सिसि। 27 सो/सा/स/से सयिस्सइ। 29. तुम्हे/तुझे/तुम्भे पडिस्सिध। 31. तुमं/तुं/तुह कुल्लिस्सिसि। 33. अम्हे/वयं उठ्ठिहामो। 35. अहं/हं/अम्मि तडफडिस्सिमि 2. अम्हे/वयं लज्जिस्सिम। 4. अहं/हं/अम्मि जीविस्सामि। 6. ते/ता/ताउ/ताओ जग्गिस्सन्ते। 8. अम्हे/वयं जुज्झिस्सामो। 10. अहं/हं/अम्मि कंपिहिमि। 12. ते/ता/ताउ/ताओ ठास्सन्ति। 14. अम्हे/वयं खेलिस्सामु। 16. अहं/हं/अम्मि जुज्झिहामि। 18. ते/ता/ताउ/ताओ लुक्किस्सिइरे। 20. अहं/हं/अम्मि उल्लसिस्सामि। 22. अहं/हं/अम्मि उठ्ठिस्सिमि। 24. ते/ता/ताउ/ताओ होहिन्ते। 26. अम्हे/वयं कलहिहिम्। 28. अहं/हं/अम्मि उज्जमिस्सिमि। 30. ते/ता/ताउ/ताओ रूसिहिन्ति। 32. तुमं/तुं/तुह जगिस्ससि। 34. सो/सा/स/से पडिस्सए। 36. अहं/हं/अम्मि उज्जमिस्सं। 40 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. सो/सा/स/से उच्छलिस्सइ। 39. अम्हे/वयं मुच्छिस्सिम। 41. तुम्हे/तुझे/तुब्भे णच्चिहिह। 43. अम्हे/वयं रुविहिमो। 45. अम्हे/वयं मुच्छिस्सिमु। 47. तुमं/तुं/तुह तडफडिस्सिसे। 49. अम्हे/वयं मरिहिम्। 51. अहं/हं/अम्मि णच्चिस्सामि। 53. तुम्हे/तुझे/तुब्भे अच्छिस्सइत्था। 55. अम्हे/वयं उल्लसिहिम। 57. अहं/हं/अम्मि डरिहामि। 59. ते/ता/ताउ/ताओ रूसिहिन्ति। 38. तुमं/तुं/तुह थक्किहिसे। 40. ते/ता/ताउ/ताओ हसिहिन्ति। 42. तुमं/तुं/तुह ठाहिसि। 44. सो/सा/स/से अच्छिहिइ। 46. तुम्हे/तुझे/तुब्भे घुमिस्सिध। 48. तुम्हे/तुझे/तुम्भे मरिहिह। 50. सो/सा/स/से हसिस्सिदि। 52. ते/ता/ताउ/ताओ होहिन्ति। 54. तुमं/तुं/तुह कंपिस्ससि। 56. सो/सा/स/से जीविहिदे। 58. सो/सा/स/से कलहिस्सइ। 60. अहं/हं/अम्मि ण्हास्सामि। (घ) 1. अम्हे Ene 6. तुब्भे 7. तुम्हे 8. सा 9. वयं 10. ताओ 11. सो 12. तुं 13. तुझे 14. ते 15. सा •18. सो हसिहिमो/हसिस्सामो/हसिहामो/हसिस्सिमो/हसिहिस्सा/हसिहित्था। कुल्लिहिइ/कुल्लिस्सइ/कुल्लिस्सिदि/आदि। उज्जमिहिसि/उज्जमिस्ससि/उज्जमिस्सिसि/आदि। लज्जिहिन्ति/लज्जिस्सन्ति/लज्जिस्सिन्ति/आदि। कंपिहिमि/कंपिस्सामि/कंपिहामि/कंपिस्सिमि/कंपिस्सं/आदि। जीविहिह/जीविस्सह/जीविस्सिह/आदि। ठाहिह/ठाहिध/ठाहित्था/ठास्सह/ठास्सिह/आदि णच्चिहिइ/णच्चिस्सइ/णच्चिस्सिदि/आदि। उल्लसिहिमो/उल्लसिस्सामो/उल्लसिहामो/उल्लसिस्सिमो/आदि। लज्जिहिन्ति/लज्जिस्सन्ति/लज्जिस्सिन्ति/आदि। तडफडिहिइ/तडफडिस्सइ/तडफडिस्सिदि/आदि। . सयिहिसि/सयिस्ससि/सयिस्सिसि/आदि। कलहिहिह/कलहिस्सह/कलहिस्सिह/आदि। उच्छलिहिन्ति/उच्छलिस्सन्ति/उच्छलिस्सिन्ति/आदि। उट्ठिहिइ/उट्ठिस्सइ/उट्ठिस्सिदि/आदि। रुविहिइ/रुविस्सइ/रुविस्सिदि/आदि। लुक्किहिमि/लुक्किस्सामि/लुक्किहामि/लुक्किस्सिमि/लुक्किस्सं/आदि। होहिह/होस्सह/होस्सिह/होस्सिध/होस्सिइत्था/आदि। खेलिहिमो/खेलिस्सामो/खेलिहामो/खेलिस्सिमो/खेलिहिस्सा/खेलिहित्था/आदि। ण्हाहिसि/हास्ससि/ग्रहास्सिसि/आदि। घुमिहिन्ति/घुमिस्सन्ति/घुमिस्सिन्ति/आदि। रूसिहिन्ति/रूसिस्सन्ति/रूसिस्सिन्ति/आदि। मरिहिइ/मरिस्सइ/मरिस्सिदि/आदि। जग्गिहिमो/जग्गिस्सामो/जग्गिहामो/जम्गिस्सिमो/जग्गिहिस्सा/जग्गिहित्था/आदि। . 17. अहं । 18. तुम्हे 19. अम्हे 20. तुम 21. ते • 22. ताउ 23. सो • 24. अम्हे . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 41 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. सा 26. तुह 27. ते डरिहिइ/डरिस्सइ/डरिस्सिदि/आदि। थक्किहिसि/थक्किस्ससि/थक्किस्सिसि/आदि। अच्छिहिन्ति/अच्छिस्सन्ति/अच्छिस्सिन्ति/आदि। पडिहिह/पडिस्सह/पडिस्सिह/आदि। . जुज्झिहिमि/जुज्झिस्सामि/जुज्झिहामि/जुज्झिस्सिमि/जुन्झिस्सं/आदि। मुच्छिहिसि/मुच्छिस्ससि/मुच्छिस्सिसि/आदि। 28. तुज्झे 29. अम्मि 30. तुम पुरुष वचन जीव 1. घुमिस्सामि 2. लज्जिस्सइ 3. उल्लसिस्सन्ति 4. हसिस्सामु 5. अच्छिस्सिसि 6. उहिस्सह 7. लुक्किस्ससि 8. खेलिस्सं 9. जीविस्सए 10. पडिहिमि 11. जग्गिस्सध 12. जुज्झिहिन्ति 13. ठास्ससि 14. रूसिस्सामो 15. कंपिस्सिन्ते 16. तडफडिहिए 17. सयिस्सइत्था 18. उज्जमिस्सिमु 19. मुच्छिहिह 20. कुल्लिहामि 21. उच्छलिहित्था 22. णच्चिस्सिन्ति 23. ण्हास्सह 24. होस्सामि 25. रुविहिमो 26. लुक्किहित्था 27. डरिहिम 28. कलहिहिसि 29. ण्हास्सामि 30. ठाहिइ उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष अन्य पुरुष एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन मूलरूप प्रत्यय .. घुम स्सा+मि लज्ज उल्लस स्स+न्ति हस स्सा+मु अच्छ स्सि+सि 'स्स+ह लुक्क स्स+सि खेल स्स+ए पड हि+मि जग्ग स्स+ध हि+न्ति स्स+सि रूस स्सा+मो कप स्सि+न्ते तडफड . हि+ए सय स्स+इत्था उज्जम स्सि+मु मुच्छ हि+ह कुल्ल हा+मि उच्छल हित्था णच्च स्सि+न्ति स्स+ह हो स्सा+मि हि+मो लुक्क हित्था डर हि+म कलह हि+सि ण्हा स्सा+मि ठा हि+इ बहुवचन पहा एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन 42 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-8 (क) 1. अहं/हं/अम्मि हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु। 2. अहं/हं/अम्मि कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि। 3. अहं/हं/अम्मि उज्जमिहिमि/उज्जमिस्सामि/उज्जमिहामि/उज्जमिस्सिमि/उज्जमिस्सं/आदि। 4. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे अच्छह/अच्छेह/अच्छध/अच्छेध। 5. तुम्हे/तुझे/तुब्भे कंपह/कंपेह/कंपध/कंपेध/कंपित्था/कंपेइत्था। 6. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीविहिह/जीविस्सह/जीविस्सिह/जीविहिध/जीविस्सध/जीविस्सिध/आदि। 7. सो ठासी/ठाही/ठाहीअ/ठाइत्था/ठाइंसु। 8. सा णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे। 9. सो उल्लसिहिइ/उल्लसिस्सइ/उल्लसिस्सिदि/उल्लसिस्सिदे/आदि। 10. अम्हे/वयं सयी। 11. अम्हे/वयं लज्जमो/लज्जामो/लज्जिमो/लज्जेमो/लज्जमु/लज्जामु/लज्जिमु/लज्जेमु/आदि। 12. अम्हे/वयं लुकिहिमो/लुक्किस्सामो/लुक्किस्सिमो/लुक्किहामो/लुक्किहिस्सा/आदि। 13. तुमं/तुं/तुह उच्छलहि/उच्छलेहि/उच्छलसु/उच्छलेसु/उच्छलधि/उच्छलेधि/आदि। 14. तुमं/तुं/तुह तडफडसि/तडफडेसि/तडफडसे। 15. तुमं/तुं/तुह कलहसि/कलहेसि/कलहसे। 16. ते उट्ठी। 17. ता/ताउ/ताओ रुवन्ति/रुवेन्ति/रुवन्ते/रुविरे। 18. ते . होहिन्ति/होहिन्ते/होहिइरे/होहिरे/होस्सन्ति/होस्सन्ते/होस्सइरे/होस्सिन्ति/आदि। 19. अहं/हं/अम्मि खेलीअ/खेलित्था/खेलिंसु। 20. अहं/हं/अम्मि घुमिहिमि/घुमेहिमि/घुमिस्सामि/घुमेस्सामि/घुमिस्सिमि/घुमिहामि/घुमिस्सं/आदि। 21. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जग्गह/जग्गेह/जग्गध/जग्गेध। 22. अहं/हं/अम्मि पहामि। 23. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे रूसह/स्सेह/रूसध/स्सेध/सित्था/रूसेइत्था। . 24. तुम्हे/तुझे/तुब्भे मरिहिह/मरिहिध/मरिहित्था/मरिस्सह/मरिस्सध/मरिस्सइत्था/मरिस्सिह/आदि। 25. सो जग्गी ॥ 26. सा डरइ/डरेइ/डरए/डरदि/डरेदि/डरदे। थक्की । 28. अम्हे/वयं अच्छमो/अच्छामो/अच्छेमो। 29. अम्हे/वयं पडमो/पडामो/पडिमो/पडेमो/पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु/पडम/पडाम/आदि। 30. अम्हे/वयं मुच्छमो/मुच्छामो/मुच्छिमो/मुच्छेमो/मुच्छमु/मुच्छामु/मुच्छिमु/मुच्छम/आदि। 31. अहं/हं/अम्मि हसिहिमि/हसेहिमि/हसिस्सामि/हसेस्सामि/हसिस्सिमि/हसिहामि/हसिस्स/आदि। 32. अहं/हं/अम्मि कुल्लमु/कुल्लामु/कुल्लिमु/कुल्लेमु। 33. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे अच्छिहिह/अच्छिहिध/अच्छिहित्था/अच्छिस्सह/अच्छिस्सध/आदि। 34. ते कंपन्ति/कंपेन्ति/कंपन्ते/कंपिरे। 35. सो जीवउ/जीवेउ/जीवदु/जीवेदु। 36. तुमं/तुं/तुह ठाहि/ठासु/ठाधि। 27. सो प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 43 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. ते 38. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 39. अम्हे / वयं 40. ते 41. अहं / हं / अम्मि लुक्कमु/लुक्कामु/लुक्किमु/लुक्केमु । 42. सो 43. ते 44. तुमं / तुं / तुह 45. सा 46. अम्हे / वयं 47. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 48. ते / ता/ ताउ / ताओ 49. अहं / हं / 50. तुमं/तुं / तुह अम्मि 51. सा 52. ते 53. अहं / हं / अम्मि 54. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 55. अहं / हं/अम्मि 56. ते 57. सा 58. तुमं / तुं / तुह 59. सो 60. अम्हे / वयं णच्चन्तु / णच्चेन्तु । उल्लसह / उल्लसेह / उल्लसध / उल्लसेध | सयिहिमो / सयिस्सामो / सयिस्सिमो / सयिहामो / सयिहिस्सा / आदि । लज्जिहिन्ति / लज्जिहिते / लज्जिहिरे / लज्जिस्सन्ति / लज्जिस्सिन्ति / आदि । 44 तडफडइ/तडफडेइ/तडफडए/ तडफडदि / तडफडेदि/तडफडदे । कलहन्ति / कलहेन्ति / कलहन्ते / कलहिरे । उट्ठहि/उट्ठेहि/उट्ठसु/उट्ठेसु/उट्ठधि/ उट्ठधि / उट्ठ/ उट्ठेज्जसु / उट्टेज्जहि / उद्वेज्जे । रुवइ/रुवेइ/रुवए/रुवदि/रुवेदि/रुवदे। होहिमो / होस्सामो / होस्सिमो / होहामो / होहिस्सा / होहित्था / आदि । खेलह/ खेलेह / खेल / खेले । हन्तु । घुममु/ घुमामु / घमिमु / घुमेमु । जग्गसि / जग्गेसि / जग्गसे। रूसीअ । मरन्ति/मरेन्ति/मरन्ते / मरिरे । अच्छिहिमि /अच्छिस्सामि / अच्छिस्सिमि/अच्छिहामि /अच्छिस्सं/आदि। थक्कह/थक्केह /थक्कध /थक्केध /थक्कित्था / थक्केइत्था । डरिहिमि / डरिस्सामि / डरिस्सिमि/डरिहामि / डरिस्सं/आदि। पडीअ । (ख) 1. ते / ता / ताउ / ताओ होस्सन्ति । 3. अम्हे / वयं लुक्किस्सिमो । 5. तुम्हे / तुझे / तुब्भे जीविस्सिह । 7. ते / ता / ताउ / ताओ रुवन्ति । 9. अम्हे / वयं लज्जमो । 11. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे कंप | 13. ते/ ता / ताउ / ताओ उट्ठन्तु । 15. अम्हे / वयं सयमो । 17. सो / सा / स / से अच्छइ । 19. तुम्हे / तुज्झे / तुम्भे उल्लसेह । 21. अहं / तुं / सो / अम्हे / तुम्हे /ते/ता/आदि ठाहीअ । 23. ते / ता/ ताउ / ताओ कंपन्ति । मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए/मुच्छदि/मुच्छेदि/मुच्छदे। उज्जमहि/उज्जमसु/उज्जमधि / उज्जम / उज्जमेज्जसु / उज्जमेज्जहि / उज्जमेज्जे / आदि। णच्चिहिइ / णच्चिस्स / णच्चिस्सिदि /णच्चिस्सिदे/आदि। उज्जमिहिमो / उज्जमिस्सामो / उज्जमिस्सिमो / उज्जमिहामो / उज्जमिहिस्सा / आदि । 2. तुमं / तुं / तुह कलहसे। 4. 6. सो / सा / स / से उल्लसिस्स । अहं / हं / अम्मि उज्जमिस्सामि । 8. तुमं/तुं / तुह तडफडसि । 10. अहं / हं / अम्मि णच्चं । 12. सो / सा / स / से कुल्लेदि । 14. अम्हे / वयं उच्छलेज्जाम । 16. सो / सा / स/से ठाउ । 18. अहं / हं / अम्मि / अम्हे / वयं हसमु । 20. ते/ता/ ताउ / ताओ णच्चेन्तु । 22. सो / सा / स / से जीवेउ । 24. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे अच्छिस्सध। For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. अहं/हं/अम्मि कुल्लेज्जामि। 26. अहं/हं/अम्मि हसिस्सामि। 27. अम्हे/वयं मुच्छमो। 28. सो/सा/स/से थक्किस्सए। 29. तुम्हे/तुझे/तुब्भे मरिस्सइत्था। 30. तुमं/तुं/तुह घुमेज्जाहि। 31. अम्हे/वयं पडिस्सम। 32. सो/सा/स/से डरेइ। 33. तुम्हे/तुझे/तुब्भे रूसित्था। 34. अहं/हं/अम्मि ण्हामि। 35. अहं/तुं/सो/ते/ता अच्छेज्जा । 36. सो/सा/स/से जग्गेउ। 37. अहं/तुं/सो/अम्हे/तुम्हे/ते/ता/आदि जग्गी) 38. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं खेलमु। 39. अम्हे/वयं उज्जमिस्सामो। 40. सो/सा/स/से णच्चिहिइ। 41. सो/सा/स/से मुच्छए। 42. तुमं/तुं/तुह उज्जमेज्जसु। 43. ते/ता/ताउ/ताओ पडन्ते। 44. अहं/हं/अम्मि अच्छिहिमि। 45. तुम्हे/तुझे/तुम्भे थक्कित्था। 46. तुम/तुं/तुह डरेज्जासि। 47. ते/ता/ताउ/ताओ मरिरे। 48. सो/सा/स/से रूसए। 49. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं घुममु। 50. तुम्हे/तुझे/तुम्भे ण्हाएज्जाह। 51. तुम्हे/तुझे /तुब्भे खेलह। 52. अहं/तुं/सो/ते/ता होएज्जा। 53. सो/सा/स/से रुवेइ। 54. तुमं/तुं/तुह उज्जमेधि। 55. सो/सा/स/से उदेति। 56. ते/ता/ताउ/ताओ कलहन्ते। 57. सो/सा/स/से तडफडए। 58. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं लुक्केमु। 59. ते/ता/ताउ/ताओ लज्जिस्सन्ति। 60. अम्हे/वयं सयिस्सिम। 61. सो/सा/स/से णच्चइ। 62. तुमं/तुं/तुह उट्ठ। 63. अम्हे/वयं अच्छामो। 64. अम्हे/वयं होहिम। 65. अम्हे/वयं डरिहिम। 66. अहं/हं/अम्मि घुमिस्सं। 67. ते/ता/ताउ/ताओ ण्हन्तु। 68. तुमं/तुं/तुह उच्छल। 69. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं कुल्लेमु। - 1. अम्हे 2. तुमं 3. हं . 4. तुब्भे . . • '5. ते 7. सा : 8. अम्हे 9. सो 10. ताओ 11. ते 12. तुह 13. अम्हे हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसम/हसाम/आदि। .. मुच्छिहिसि/मुच्छिहिसे/मुच्छिस्ससि/मुच्छिस्सिसि/आदि। जुज्झमु/जुज्झामु/जुज्झिमु/जुझे। पडह/पडेह/पडध/पडेध। अच्छन्तु/अच्छेन्तु। थक्किहिसि/थक्किस्ससि/थक्किस्सिसि/आदि। डरइ/डरेइ/डरए/डरदि/डरेदि/डरदे। जग्गमो/जग्गामो/जग्गेमो। मरी। रूसन्ति/रूसेन्ति/रूसन्ते/रूसिरे। घुमन्तु/घुमेन्तु। ण्हासी/व्हाही/हाही। खेलमो/खेलामो/खेलिमो/खेलमु/खेलामु/खेलम/खेलाम/आदि। .. प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 45 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. तुम्हे 15. अहं 16. सो 17. सा 18. ताउ 19. तुम्हे 20. तुह 21. सो 22. ताउ 23. वयं 24. ता 25. तुझे 26. तुम्हे 27. अम्मि 28. हं 29. तुह 30. सो (घ) 1. कुल्लो 2. मुच्छेसि 3. उज्जमिस्ससि 4. सह 5. तडफडए 6. कंपिस्सिह 7. रूसेमि 8. ठासी 9. हाएज्जाह 10. जग्ग 11. पडेज्जाहि 12. जीवि 13. लुक् 14. लज्ज 15. उल्लसिस्स 16. उट्ठेज्जासि 17. खेलह 46 हो / हो । लुक्किहिमि / लुक्किस्सामि / लुक्किहामि / लुक्किस्सिमि/ लुक्किस्सं/आदि । रुवइ/रुवेइ/रुवए/रुवदि/रुवेदि/रुवदे। उट्ठउ/उट्ठेउ/उदु/उट्ठेदु । उच्छलिहिन्ति/उच्छलिस्सन्ति / उच्छलिस्सिन्ति / आदि । कलहह / कलहेह/कलहध/कलहेध / कलहित्था/कलहेइत्था / आदि । सयहि/सयसु/सयधि/सय/सयेज्जसु/सयेज्जहि/सयेज्जे । तडफडिहिइ/तडफडिस्सइ / तडफडिस्सिदि / आदि। लज्जन्ति / लज्जेन्ति / लज्जन्ते / लज्जिरे । उल्लसमो / उल्लसामो/उल्लसेमो । णच्चीअ ठाह /ठाध /ठाइत्था | जीवह / जीवेह / जीवध / जीवेध | कंपिहिम / कंपिस्सामि / कंपिहामि / कंपिस्सिमि/कंपिस्सं / आदि। हासी / हाही / हाही । उज्जमहि/उज्जमसु / उज्जमधि / उज्जम / उज्जमेज्जसु / उज्जमेज्जहि / आदि । कुल्लिहिइ / कुल्लिस्सइ / कुल्लिस्सिदि/आदि। पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष बहुवचन उत्तम पुरुष एकवचन उत्तम / मध्यम / अन्यपुरुष एकवचन / बहुवचन मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष अन्य पुरुष मध्यम पुरुष उत्तम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष मध्यम पुरुष वचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन मूलरूप प्रत्यय कुल्ल मो सि मुच्छ उज्जम सय तडफड कंप रूस 역 ण्हा जग्ग पड जीव लुक्क लज्ज उल्लस उट्ठ खेल For Personal & Private Use Only स्स+सि 최 ह ए स्सि+ह 免 सी एज्जाह · काल व / वि व भ व / वि व भ व भू हि मो स्स+ध भ নত to ড় to do to do एज्जाहि वि स्स+इ भ व / वि स्स+से भ एज्जासि वि ह व / वि प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ घुम हो स्सा+मि ___ ज्जा भ व लज्ज हस स्स+न्ति भ लज्ज णच्च पहा ण्हा हि+ह हि भ 18. घुमिस्सामि उत्तम पुरुष एकवचन 19. होएज्जा उत्तम/मध्यम एकवचन अन्य पुरुष एकवचन/बहुवचन 20. लज्जी उत्तम/मध्यम/अन्यपुरुष एकवचन/ बहुवचन 21. हसिस्सन्ति अन्य पुरुष बहुवचन 22. लज्जउ अन्य पुरुष एकवचन 23. णच्चन्ति अन्य पुरुष बहुवचन 24. पहाहिह मध्यम पुरुष बहुवचन 25. होहि मध्यम पुरुष एकवचन 26. रुवन्ते अन्य पुरुष बहुवचन 27. लुक्किहामो उत्तम पुरुष बहुवचन 28. तडफडेइ अन्य पुरुष एकवचन 29. णच्चिहिन्ति अन्य पुरुष बहुवचन 30. लज्जसे मध्यम पुरुष एकवचन 31. पडमि उत्तम पुरुष एकवचन 32. उट्ठ मध्यम पुरुष एकवचन 33. कुल्लेज्जामि उत्तम पुरुष एकवचन 34. अच्छसि मध्यम पुरुष एकवचन 35. जुज्झिस्सामो . उत्तम पुरुष बहुवचन 36. हसेज्जाम उत्तम पुरुष बहुवचन लुक्क हा+मो तडफड ३ णच्च हि+न्ति भ लज्ज पड मि __ शून्य .. कुल्ल ___ एज्जामि अच्छ सि व स्सा+मो भ एज्जाम वि उट्ट अभ्यास-9 . . 1. (i) अहं लुक्कमि/लुक्कामि/लुक्केमि। ... (ii) तुमं/तुं/तुह लुक्कसि। 2. (i) तुमं णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। ___(ii) अहं/हं/अम्मि णच्चमि। . 3. (i) सो हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/हसेदि/हसदे। (ii) तुमं/तुं/तुह हसेसि। 4. (i) अम्हे हसमो/हसामो/हसिमो/हसेमो/हसमु/हसामु/हसिमु/हसेमु/हसम/हसाम/आदि। (ii) सो/सा/स/से हसदि। 5. (i) तुम्हे थक्कह/थक्केह/थक्कध/थक्केध/थक्कित्था/थक्केइत्था। (ii) ते/ता/आदि थक्कन्ति। 6. (i) ते लज्जन्ति/लज्जेन्ति/लज्जन्ते/लजिरे। (ii) अम्हे/वयं लज्जमो। . 7. (i) ता पडन्ति/पडेन्ति/पडन्ते/पडिरे। (ii) तुम्हे/आदि पडध। . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक ___47 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. (i) तुब्भे घुमह/घुमेह/घुमध/घुमेध/घुमित्था/घुमेइत्था। (i) ते/ता/आदि घुमन्ति। 9. (i) वयं ठामो/ठामु/ठाम। (ii) सो/सा/स/से ठाइ। 10. (i) ते मरन्ति/मरेन्ति/मरन्ते/मरिरे। ___ (ii) सो/सा/स/से मरइ। 11. (i) सो खेलइ/खेलेइ/खेलए/खेलदि/खेलेदि/खेलदे। (ii) ते/ता/आदि खेलन्ति। 12. (i) तुह पडसि/पडेसि/पडसे। (i) तुम्हे/आदि पडित्था। 13. (i) तुझे उच्छलह/उच्छलेह/उच्छलध/उच्छलेध/उच्छलित्था/उच्छलेइत्था। (ii) सो/सा/स/से उच्छलदे। 14. (i) हं कंपमि/कंपामि/कंपेमि। ___ (i) तुम्हे/आदि कंपित्था। 15. (i) अम्मि कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि। (ii) ते/ताउ/आदि कुल्लन्ति। 16. (i) तुह मुच्छसि/मुच्छेसि/मुच्छसे। (ii) सो/सा/स/से मुच्छेइ। 17. (i) तुम्हे हाह/हाध/व्हाइत्था। (i) अम्हे/वयं ण्हामु। 18. (i) अम्हे होमो/होमु/होम। (i) तुमं/तुं/तुह होसि। 19. (i) ता उट्ठन्ति/उटेन्ति/उठ्ठन्ते/उडिरे। (ii) सो/सा/स/से उट्ठइ। 20. (i) तुह मरसि/मरेसि/मरसे। (ii) ते/ताउ/आदि मरन्ते। 1. (i) हं पडमु/पडामु/पडिमु/पडे। (i) सो/सा/स/से पडउ। 2. (i) तुह रुवहि/रुवेहि/रुवसु/रुवेसु/रुवधि/रुवेधि/रुव/रुवेज्जसु/रुवेज्जहि/रुवेज्जे। (ii) अम्हे/वयं रुवमो। 3. (i) सो थक्कउ/थक्केउ/थक्कदु/थक्केदु। (ii) तुमं/तुं/तुह थक्कधि। 4. (i) अम्हे डरमो/डरामो/डरेमो। (ii) ते/ताउ/आदि डरन्तु। 5. (i) तुम्हे कंपह/कंपेह/कंपध/कंपेध। (ii) अहं/हं/अम्मि कंपमु। 48 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. (i) तुं मुच्छहि/मुच्छसु/मुच्छधि/मुच्छेधि/मुच्छ/मुच्छेजसु/मुच्छेन्जहि/मुच्छेज्जे/आदि। (ii) सो/सा/स/से मुच्छदु। 7. (i) सा कुल्लउ/कुल्लेउ/कुल्लदु/कुल्लेदु। (ii) तुझे/आदि कुल्लह। 8. (i) अहं जुज्झमु/जुज्झामु/जुज्झिमु/जुज्झेमु। (ii) ते/ता/आदि जुज्झेन्तु। 9. (i) तुम्भे . डरह/डरेहै/डरध/डरेध। (ii) अम्हे/वयं डरामो। 10. (i) हं तडफड्मु/तडफडामु/तडफडिमु/तडफडेमु। (ii) तुमं/तुं/तुह तडफड। 11. (i) ते अच्छन्तु/अच्छेन्तु। (ii) सो/सा/स/से अच्छ उ।। 12. (i) सो उट्ठ/उठेउ/उट्ठदु/उद्धेदुः । (ii) तुब्भे/आदि उट्ठह। 13. (i) ता खेलन्तु/खेलेन्तु। (ii) तुम्हे/आदि खेलध। 14. (i) हं हामु। . (ii) तुमं/तुं/तुह पहाधि। 15. (i) तुमं कुल्लहि/कुल्लसु/कुल्लधि/कुल्लेधि/कुल्ल/कुल्लेज्जसु/कुल्लेज्जहि/आदि। (ii) सो/सा/स/से कुल्लदु। 16. (i) ते ' रुवन्तु/रुवेन्तु। (ii) सो/सा/स/से रुवउ। 17. (i) अम्मि उल्लसमु/उल्लसामु/उल्लसिमु/उल्लसेमु। (ii) तुमं/तुं/तुह उल्लस । 18. (i) सो कलहउ/कलहेउ/कलहदु/कलहेदु। ___(ii) तुमं/तुं/तुह कलहसु।। · 19. (i) तुब्भे . अच्छह/अच्छेह/अच्छध/अच्छेध। . (ii) तुमं/तुं/तुह अच्छेज्जसु। 20. (i) अम्मि लज्जमु/लज्जामु/लज्जिमु/लज्जेमु। (ii) तुमं/तुं/तुह लज्जसु। 1. (i) तुह उहिहिसि/उठेहिसि/उहिहिसे/उट्ठिस्ससि/उद्येस्ससि/उहिस्सिसि/उविस्सिसे/आदि। (i) अहं/हं/अम्मि उठ्ठिस्सं। 2. (i) हं पडिहिमि/पडेहिमि/पडिस्सामि/पडेस्सामि/पडिस्सिमि/पडिहामि/पडिस्सं/आदि। (ii) तुमं/तुं/तुह पडिहिसि। 3. (i) सा कंपिहिइ/कंपेहिइ/कंपिहिए/कंपिस्सइ/कंपेस्सइ/कंपिस्सिदि/कंपिस्सिदे/आदि। (ii) अहं/हं/अम्मि कंपिहिमि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 49 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. (i) अहं . (ii) अम्हे / वयं 5. (i) तुं (ii) तुम्हे / आदि 6. (i) तुम्हे (ii) अम्हे / वयं 7. (i) अम्हे (ii) तुझे / आदि 8. (i) तुभे (ii) सो/ सा / स/से 10. (i) तुमं 9. (i) ता (ii) सो / सा / स / से हाहिदि । (ii) अम्हे / वयं 11. (i) तुं (ii) अम्हे / वयं 12. (i) अम्मि (ii) तुब्भे/आदि 13. (i) हं (ii) तुम्हे / आदि 14. (i) ताओ (ii) तुम्हे / आदि 15. (i) ताउ (ii) तुझे / आदि लज्जिहमि / लज्जेहिमि / लज्जिस्सामि / लज्जिस्सिमि/ लज्जिहामि / लज्जिस्सं / आदि । लज्जिस्सिमो । हसिहिसि/हसेहिसि/हसिहिसे / हसिस्ससि / हसिस्ससि / हसिस्सिसि/हसिस्सिसे / आदि । हसिहिह । डरहिह / डरेहिह / डरिहिध /डोहिध/डरिस्सह/डरिस्सिह / डरिहित्था / आदि । डरहिमु । खेलिहिमो/खेलिस्सामो/खेलिस्सिमो / खेलिहामों/खेलिहिस्सा / खेलिहित्था / आदि । खेलिस्सध । मुच्छिहिह /मुच्छिस्सध/मुच्छेस्सध/मुच्छिस्सिइत्था /मुच्छिस्सिइत्था / आदि । मुच्छिस्सदे । हाहिन्ति/हाहिन्ते/हाहिरे / ण्हाहिरे / व्हास्सन्ति / व्हास्सन्ते/ व्हास्सिइरे / आदि । 50 16. (i) वयं जग्गहिमो / जग्गस्सामो / जग्गिस्सिमो / जग्गिहामो / जग्गिहिस्सा / जग्गिहित्था / आदि । जग्गिस्सिह । (ii) तुज्झे / आदि 17. (i) सो रूसिहिइ/रूसेहिइ/रूसिहिए/रूसिस्सइ/रूसेस्सर/रूसिस्सिदि/रूसिस्सिदे/आदि । सिस्सिइरे । (ii) ते 18. (i) ते ण्हाहिन्ति/ण्हाहिन्ते/हाहिरे / ण्हाहिरे / व्हास्सन्ति / व्हास्सन्ते / हास्सिइरे / आदि । (ii) अहं / हं / अम्मि हाहिमि । 19. (i) तुझे मुच्छिहिह/मुच्छिस्सिह/मुच्छिस्सध/मुच्छेस्सध/मुच्छिस्सिइत्था / आदि । (ii) ते/ ताउ / आदि मुच्छिहिन्ति । 20. (i) हं घुमिहिमि / घुमिस्सामि / घुमिस्सिमि / घुमिहामि / घुमिस्सं / घुमेस्सं / आदि । (ii) अम्हे / वयं घुमिस्सिमु । मरिहिसि/मरेहिसि/मरिहिसे / मरिस्ससि / मरिस्ससे / मरिस्सिसि / मरिस्सिसे / आदि । मरहिम । कुल्लिहिसि / कुल्लिहिसे/कुल्लिस्ससि / कुल्लिस्ससे/कुंल्लिस्सिसि/आदि। कुल्लिस्सिमो । जुज्झिहिमि / जुज्झिस्सामि /जुज्झिस्सिमि / जुज्झिहामि / जुज्झिस्सं / आदि । जुज्झिस्सइत्था । खेलिहिमि / खेलिस्सामि / खेलिस्सिमि / खेलिहामि / खेलिस्सं/खेलेस्सं/आदि। खेलिहिह । ण्हाहिन्ति/ण्हाहिन्ते/ण्हाहिरे / ण्हाहिइरे / ण्हास्सन्ति / व्हास्सन्ते / हास्सिइरे / आदि । हाहिध । उज्जमिहिन्ति / उज्जमिहिन्ते / उज्जमिहिरे / उज्जमिस्सन्ति / उज्जमिस्सिइरे / आदि । उज्जमिहिध । (घ) 1. अहं / हं / अम्मि थक्कमि । 3. अहं / हं / अम्मि / अम्हे / वयं पडमु । 2. अम्हे / वयं डरमो । 4. तुमं/तुं / तुह उट्ठ। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. तुमं/तुं/तुह कलहसे। 7. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे अच्छध। 9. अहं/हं/अम्मि/अम्हे/वयं होमु। 11. सो/सा/स/से जुज्झदु। 13. तुम/तुं/तुह कंपसि। 15. सो/सा/स/से उच्छलए। 17. अहं/हं/अम्मि मरिहिमि। 19. तुम्हे/तुझे/तुम्भे जग्गिस्सध। 21. तुमं/तुं/तुह उल्लस। 23. सो/सा/स/से ण्हादि। 25. अहं/तुमं/सो/अम्हे/तुम्हे/ते/आदि ण्हाही। 27 अम्हे/वयं उठ्ठिहिमो। 29. तुम्हे/तुझे/तुम्भे लज्जिस्सइत्था। 6. तुमं/तुं/तुह मुच्छहि। 8. तुम्हे/तुझे/तुब्भे मुच्छिहिह। 10. सो/सा/स/से कुल्लउ। 12. ते/ता/ताउ/ताओ उज्जमन्तु। 14. सो/सा/स/से उल्लसेइ। 16. अहं/तुमं/सो/आदि लज्जी। 18. सो/सा/स/से जुज्झिस्सिदे। 20. तुम्हे/तुज्झे/तुष्भे ठाहिध। 22. तुमं/तुं/तुह जग्गहि। 24. ते/ता/ताउ/ताओ मुच्छिहिन्ति। 26. तुमं/तुं/तुह खेलिस्सिसि। 28. ते/ता/ताउ/ताओ सयन्तु। 30. तुमं/तुं/तुह उज्जमेज्जसु। (च) 1. हं 2. अम्हे ___3. तुम्हे . ___5. तुब्भे 6. तुझे कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि। खेलिहिमो/खेलिस्सामो/खेलिहामो/खेलिस्सिमो/खेलिहिस्सा/खेलिहित्था/आदि। उट्ठह/उटेह/उठ्ध/उट्टेध। अच्छी । मुच्छी ॥ हसिहिह/हसिहिध/हसिहित्था/हसिस्सह/हसिस्सध/हसिस्सइत्था/हसिस्सिह/आदि। लज्जी ॥ डरिहिमि/डरिस्सामि/डरिहामि/डरिस्सिमि/डरिस्सं/आदि। उल्लसमि/उल्लसामि/उल्लसेमि। जुज्झिहिन्ति/जुज्झिस्सन्ति/जुज्झिस्सिन्ति/जुज्झिहिन्ते/जुज्झिहिइरे/आदि। 7. सा 8. अम्मि 9. अहं : : 10. ते अभ्यास-10 (क) 1. सो 2. तुम/तुं/तुह रुविण/रुवेण/रुविऊणं/रुवे:/रुविदण/रुवेदण/रुविणं/रुवेदणं/रुविअ/ रुवेअ/रुविय/रुवेय/रुविउं/रुवेउं/रुवित्ता/रुवेत्ता सयइ/सयेइ/सयए/आदि। उच्छलिण/उच्छलेऊण/उच्छलिऊणं/उच्छलेऊणं/उच्छलिदूण/ उच्छलेदूण/उच्छलिदूणं/उच्छलेदूणं/उच्छलिअ/उच्छलेअ/उच्छलिय/ उच्छलेय/उच्छलिउं/उच्छलेउं/उच्छलित्ता/उच्छलेत्ता कुल्लहि/कुल्लेहि/ कुल्लसु/कुल्लेसु/कुल्लधि/कुल्लेधि/कुल्ल/कुल्लेज्जसु/कुल्लेज्जहि/आदि। खेलिऊण/खेलेऊण/खेलिऊणं/खेलेऊणं/खेलिदूण/खेलेदूण/खेलिदूणं/ खेलेदूणं/खेलिअ/खेलेअ/खेलिय/खेलेय/खेलिउं/खेले/खेलित्ता/ खेलेत्ता उल्लसिहिमि/उल्लसिस्सामि/उल्लसिहामि/उल्लसिस्सिमि/आदि। 3. अहं/हं/अम्मि प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. सा कलहिण/कलहेअग/कलहिणं/कलहेअगं/कलहिदूण/कलहेदूण/ कलहिदूणं/कलहेदूणं/कलहिअ/कलहेअ/कलहिय/कलहेय/कलहिउं/ कलहेडं/कलहिता/कलहेत्ता लुक्कन्ति/लुक्केन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे। णच्चिण/णच्चेण/णच्चिऊणं/णच्चे/णच्चिदूण/णच्चेदूण/णच्चिदूणं/ णच्चेदूणं/णच्चिअ/णच्चेअ/णच्चिय/णच्चेय/णच्चिङ/णच्चे/णच्चित्ता/ णच्वेत्ता थक्कीअ/थक्कित्था/थक्किंसु। 6. अम्हे/वयं डरिण/डरेअग/डरिऊणं/डरेऊणं/डरिदूण/डरेदूण/डरिदूणं/डरेदूणं/ डरिअ/डरेअ/डरिय/डरेय/डरिउं/डरेउं/डरित्ता/डरेत्ता रुवमो/आदि। 7. ते कंपिऊण/कंपेण/कंपिऊणं/कंपेऊगं/कंपिदूण/कंपेदूण/कंपिणं/कंपेदूणं/ कंपिअ/कंपेअ/कंपिय/कंपेय/कंपिउं/कंपेउं/कंपित्ता/कंपेत्ता मरन्ति/ . मरेन्ति/मरन्ते/मरिरे। 8. तुमं/तुं/तुह पडिग/पडेग/पडिऊणं/पडेअणं/पडिदूण/पडेदूण/पडिदूणं/पडेदूणं/ पडिअ/पडेअ/पडिय/पडेय/पडिउं/पडेउं/पडित्ता/पडेत्ता उट्ठसि/आदि 9. अहं/हं/अम्मि हसिऊण/हसेऊण/हसिऊणं/हसेऊणं/हसिदूण/हसेदूण/हसिदूणं/हसेदूणं/ हसिअ/हसेअ/हसिय/हसेय/हसिउं/हसेड/हसित्ता/हसेत्ता जीवमि/आदि। . 10. सा तडफडिग/तडफ्डेअग/तडपडिग/तडफडेऊगं/तडफडिदूण/तडफ्डेदूण/ तडफडिदणं/तडफडेदणं/तडफडिअ/तडफडेअ/तडपडिय/तडफडेय/ तडपडिउं/तडफडेउं/तडफडित्ता/तडफडेत्ता मरीअ/मरित्था/मरिंसु। 11. ता/ताउ/ताओ कुल्लिग/कुल्लेअग/कुल्लिअगं/कुल्लेअगं/कुल्लिदूण/कुल्लेदूण/ कुल्लिदूणं/कुल्लेदूणं/कुल्लिअ/कुल्लेअ/कुल्लिय/कुल्लेय/कुल्लिउं/ कुल्लेउं/कुल्लित्ता/कुल्लेत्ता मरन्ति/मरेन्ति/मरन्ते/मरिरे। 12. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जुझिअग/जुज्झेऊण/जुझिां /जुज्झे/जुज्झिदूण/जुज्झेदूण/ जुज्झिदूणं/जुज्झेदूणं/जुज्झिअ/जुज्झेअ/जुज्झिय/जुज्झेय/जुज्झिउं/ जुझे/जुज्झित्ता/जुज्झेत्ता रुवह/रुवेह/रुवध/रुवेध/रुवित्था/रुवेइत्था। लज्जिऊग/लज्जेअग/लज्जिऊणं/लज्जेऊणं/लज्जिदूण/लज्जेदूण/ लज्जिदूणं/लज्जेदूणं/लज्जिअ/लज्जे अ/लज्जिय/लज्जेय/लज्जिङ/ लज्जेउं/लज्जित्ता/लज्जेत्ता णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे। 14. तुमं/तुं/तुह घुमिऊग/घुमेऊण/घुमिऊगं/घुमेणं/घुमिदूण/घुमेदूण/घुमिदूणं/घुमेदूणं/ घुमिअ/घुमेअ/घुमिय/घुमेय/घुमिउं/घुमे/घुमित्ता/घुमेत्ता सयहि/आदि। 15. अम्हे/वयं थक्किण/थक्केण/थक्किम/थक्केणं/थक्किदूण/थक्केदूण/थक्किदूणं/ थक्केदूणं/थक्किम/थक्केअ/थक्किय/थक्केय/थक्किउं/थक्केउं/ थक्कित्ता/थक्केत्ता सयमो/सयामो/सयेमो। उज्जमिअग/उज्जमेऊण/उज्जमिळणं/उज्जमेणं/उज्जमिदूण/उज्जमेदूण/ उज्जमिदणं/उज्जमेदणं/उज्जमिअ/उज्जमेअ/उज्जमिय/उज्जमेय/ उज्जमिउं/उज्जमेउं/उज्जमित्ता/उज्जमेत्ता उच्छलिहिन्ति/आदि। 17. अहं/हं/अम्मि सयिऊण/सयेग/सयिां /सयेऊणं/सयिदूण/सयेदूण/सयिदूणं/सयेदूणं/ सयिअ/सयेअ/सयिय/सयेय/सयिउं/सयेउं/सयित्ता/सयेत्ता उठ्ठिहिमि/आदि। 13.सा 16. ते 52 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जुज्झिण / जुज्झेण / जुज्झिअगं / जुज्झेअगं / जुज्झिदूण / जुज्झेदूण/ जुज्झिणं / जुज्झेदूणं / जुज्झिअ/जुज्झेअ / जुज्झिय / जुज्झेय / जुज्झिउं / जुज्झेउं / जुज्झित्ता / जुज्झेत्ता पडइ / पडेइ / पडए / पडदि /पडेदि / पडदे । 19. तुम्हे / तुझे / तुब्भे उल्लसिण / उल्लसेऊण / उल्लसिगं / उल्लसे अगं / उल्लसिदूण / उल्लसेदूण/उल्लसिदूणं / उल्लसेदूणं / उल्लसिअ / उल्लसे अ / उल्लसिय/ उल्लसेय / उल्लसिउं / उल्लसेउं / उल्लसित्ता / उल्लसेत्ता खेलह/ आदि । रुविण/रुवेण/रुविऊणं/रुवेणं / रुविदूण/रुवेदूण/रुविदूणं / रुवेदूणं / रुविअ / रुवेअ/रुविय/रुवेय/रुविउं / रुवेउं / रुवित्ता / रुवेत्ता मुच्छइ / मुच्छेड़ / आदि । अच्छिण / अच्छेऊण / अच्छिऊगं/ अच्छेजणं/अच्छिदूण / अच्छेदूण/ अच्छिदूणं / अच्छेदूणं/अच्छिअ/अच्छे अ/अच्छिय/अच्छेय / अच्छिउं / अच्छे / अच्छित्ता / अच्छेत्ता उट्ठहिन्ति / उट्ठिस्सिन्ति / उट्ठिस्सन्ति / आदि । 22. अहं/हं/अम्मि उल्लसिण / उल्लसेऊण / उल्लसिगं / उल्लसे अगं / उल्लसिदूण / उल्लसेदूण/ उल्लसिदूणं / उल्लसेदूणं / उल्लसिअ / उल्लसेअ / उल्लसिय/ उल्लसेय/ उल्लसिउं / उल्लसेउं / उल्लसित्ता / उल्लसेत्ता घुमिहिमि / आदि । मुच्छिण / मुच्छेण/मुच्छिगं/मुच्छेऊगं/मुच्छिदूण/ मुच्छेदूण/ मुच्छिदूणं/मुच्छेदूणं/मुच्छिअ/मुच्छेअ/मुच्छिय/मुच्छेय/मुच्छिउं / मुच्छे ं / मुच्छित्ता / मुच्छेत्ता मरइ / मरेइ / मरए/मरदि / मरेदि / मरदे । ठाण / ठाणं/ठादूण/ ठादूणं/ठाअ / ठाय / ठाउं / ठात्ता→ ठत्ता अच्छहि/ अच्छसु/अच्छधि/अच्छ/ अच्छेज्जसु / अच्छेज्जहि / अच्छेज्जे / आदि । 25. ता/ ताउ / ताओ जीविण / जीवेण / जीविअगं / जीवेअगं / जीविदूण/ जीवेदूण/जीविदूणं / वेदू / जीविअ / जीवेअ/जीविय / जीवेय / जीविडं / जीवेउं / जीवित्ता / जीवेत्ता उल्लसन्ति / उल्लसेन्ति / उल्लसन्ते / उल्लसिरे । 24. तुमं/तुं / तुह 18. सो 20. सा 21. ते 23. सा 26. सो/सा 27. तुमं/तुं / तुह 28. सा 29. तुमं / तुं / तुह 30. सो (ख) 1. सो. हाण / हाणं/हादूण/ ण्हादूणं / ण्हाअ / व्हाय / हाउं / व्हात्ता→ण्हत्ता सयउ /सयेउ / सयदु/सयेदु । उल्लसिण/उल्लसेअग/ उल्लसिगं / उल्लसेगं / उल्लसिदूण/ उल्लसेदूण/ उल्लसिदूणं / उल्लसेदूणं / उल्लसिअ / उल्लसे अ / उल्लसिय/ उल्लसेय / उल्लसिउं / उल्लसेउं / उल्लसित्ता / उल्लसेत्ता खेलहि / आदि । लुक्कण/लुक्केण / लुक्किगं/लुक्केअगं / लुक्किदूण/लुक्केदूण/ लुक्किणं/लुक्केणं / लुक्किअ/लुक्केअ/लुक्क्यि/लुक्केय / लुक्किडं / लुक्के / लुक्क्तिा/लुक्केता रुवइ / रुवेइ / रुवए / रुवदि/रुवेदि/रुवदे। हसिण / हसे अग / हसिगं / हसेअगं / हसिदूण/ हसेदूण / हसिदूणं / हसेदूणं / हसिअ / हसेअ / हसिय/ हसेय / हसिउं / हसेउं / हसित्ता / हसेत्ता जीवहि / आदि । उज्जमिऊण/उज्जमेऊण/उज्जमिअगं / उज्जमेअगं / उज्जमिदूण / उज्जमेदूण/ उज्जमिदूणं / उज्जमेदूणं / उज्जमिअ/ उज्जमेअ / उज्जमिय/ उज्जमेय / उज्जमिउं/ उज्जमेउं / उज्जमित्ता / उज्जमेत्ता णच्चइ / णच्चे / णच्चए / आदि । थक्क्तिाण / थक्केताण / थक्क्तिाणं / थक्क्ताणं / थक्काय/ थक्काए / थक्क्यिाण/ थक्केयाण/ थक्कियाणं / थक्केयाणं / थक्कित्तु /थक्केत्तु सयीअ । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 53 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. सो जुज्झिताण/जुज्झेताण/जुज्झिताणं/जुज्ञताणं/जुज्झाय/जुज्झाए/ 'जुझियाण/जुज्ञयाण/जुज्झियाणं/जुज्ञयाणं/जुज्झित्तु/जुज्झेत्तु पडी। 3. अहं/हं/अम्मि सयिताण/सयेताण/सयिताणं/सयेताणं/सयाय/सयाए/ सयियाण/ सयेयाण/सयियाणं/सयेयाणं/सयित्तु/सयेत्तु उट्ठी। 4. तुम्हे/तुझे/तुब्भे खेलिताण/खेलेताण/खेलिताणं/खेलेताणं/खेलाय/खेलाए/ खेलियाण/खेलेयाण/खेलियाणं/खेलेयाणं/खेलित्तु/खेलेत्तु थक्किहिह/ थक्किहिध/थक्किहित्था/थक्किस्सह/थक्किस्सध/थक्किस्सइत्था/आदि। 5. अम्हे/वयं जीविताण/जीवेताण/जीविताणं/जीवेताणं/जीवाय/जीवाए/जीवियाण/ जीवेयाण/जीवियाणं/जीवेयाणं/जीवित्तु/जीवेत्तु उल्लसमो/उल्लसामो/ . उल्लसिमो/उल्लसेमो/उल्लसमु/उल्लसामु/उल्लसिमु/उल्लसेमु/उल्लसम/आदि। ........ ........ .....हसिऊण (जीव) वर्तमानकाल ..........उट्टिदूण (खेल) विधि एवं आज्ञा ..........जुज्झिऊणं (मर) भविष्यत्काल 4. ..........उच्छलिअ (कुल्ल) विधि एवं आज्ञा 5. ..........लुक्किउं (रुव) वर्तमानकाल उज्जमित्ता (उच्छल) भविष्यत्काल 7. ..........घुमिऊण (सय) विधि एवं आज्ञा 8. ..........कलहिदूण (लुक्क) वर्तमानकाल 9. ..........डरिअ (रुव) वर्तमानकाल 10. ..........उल्लसित्ता (खेल) विधि एवं आज्ञा 11. ........ ..सयिदूणं (उ) भविष्यत्काल ..ण्हाउं (सय) विधि एवं आज्ञा ..रुवित्ता (मुच्छ) वर्तमानकाल ..ठादूण (अच्छ) विधि एवं आज्ञा ....... ..खेलिऊण (उल्लस) वर्तमानकाल ...... ..पडिअ (रुव) वर्तमानकाल ..तडफडिऊण (मर) भविष्यत्काल ..थक्किउं (सय) विधि एवं आज्ञा ..जीवित्ता (उल्लस) वर्तमानकाल ..लज्जिऊणं (णच्च) वर्तमानकाल ..........होदूण (रुव) भविष्यत्काल ..........जग्गेऊण (उ8) विधि एवं आज्ञा ..........कुल्लेदूणं (मर) वर्तमानकाल ..........मुच्छित्ता (पड) वर्तमानकाल ..........णच्चिउं (उल्लस) भविष्यत्काल 26. .........रूसिअ (सय) वर्तमानकाल ...........उल्लसिऊणं (उल्लस) विधि एवं आज्ञा 28. .........कंपिय (पड) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) ...... ..... 54 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ..........लज्जिउं (हस) वर्तमानकाल 30. ..........डरिअ (जग्ग) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (घ-1) 1. सो (डर, रुव) 2. हं (हस, जीव) 3. ते (तडफड, मर) 4. सा (जुज्झ, पड) 5. अम्हे (जीव, उल्लस) 6. तुम्हे (उच्छल, रुव) 7. तुह (पड, उट्ठ) 8. सा (मुच्छ, मर) 9. ता (लज्ज, णच्च) 10. सो (णच्च, थक्क) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 1, 3) (घ-2) 1. तुमं (उच्छल, कुल्ल). 2. तुझे (उल्लस, खेल) 3. अम्मि (ठा, अच्छ) 4. सा (ण्हा, सय) 5. तुं (घुम, सय) 6. ते (उज्जम, कुल्ल) 7. हं (खेल, सय) 8. ताओ (उल्लस, जीव) 9. तुब्में (खेल, अच्छ) 10. सो (उज्जम, खेल) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 2) (घ-3) 1. अम्मि (खेल, उल्लस) . : 2. ते (उज्जम, उच्छल) 3. ताउ (लज्ज, णच्च) 4. वयं (अच्छ, उट्ठ) 5. सो (मुच्छ, मर) 6. तुम्हे (घुम, उल्लस) 7. अहं (सय, उ8) . 8. सा (हस, णच्च) 9. ते (उज्जम, खेल) 10. तुह (उच्छल, कुल्ल) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 4) 55 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (च) . प्रत्यय मूलक्रिया लज्ज उं घुम अच्छ ऊण En E E-FREFEE कलह थक्क खेल हस जग्ग कुल्ल rad. c. A उच्छल सय जीव FEF कप तडफड रुव 1. लज्जिउं 2. घुमित्ता 3. अच्छेदूण 4. डरेऊण 5. कलहिअ 6. थक्किदूण 7. उट्ठेऊण 8. खेलित्ता 9. हसित्ता . 10. जग्गित्तु 11. कुल्लिङ 12. उच्छलिउं 13. सयेदूणं 14. जीवित्ता 15. कंपियाणं 16. ठादूण 17. तडफडित्ता 18. रुवित्ता 19. पडिऊण 20. उल्लसेऊणं 21. उज्जमेदूण 22. उल्लसिऊणं 23. णच्चिउं 24. रूसित्ताणं 25. लुक्कित्ताण 26. जीविडं 27. ण्हाइत्ता 28. होऊण 29. मरिठं 30. ठादूणं 31. लुक्कित्ता 32. कंपिऊण 33. उल्लसियाणं 34. रूसाय 35. जग्गिय 36. उच्छलेत्ताण पड ऊण उल्लस ऊण उज्जम उल्लस णच्च ताण त्ताण रूस लुक्क जीव ण्हाअ ता ऊण he# लुक्क ऊण कंप उल्लस याण आय जग्ग उच्छल त्ताण 56 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-11 5. सो 8. सो 1. ते उल्लसिउं/उल्ल्सेउ/उल्लसितुं/उल्ल्सेदं जीवन्ति/जीवेन्ति/जीवन्ते/जीविरे। 2. तुमं/तुं/तुह जग्गिउं/जग्गेउं/जग्गि,/जग्गेहूँ उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/आदि। 3. अम्हे/वयं सयिउं/सयेउं/सयिदं/सये, थक्किहिमो/थक्किस्सामो/थक्किस्सिमो/आदि। 4. सा णच्चिउं/णच्चेउ/णच्चिदं/णच्चे, उट्ठीअ/उठ्ठित्था/उटुिंसु। मरिउं/मरेउं/मरिद्/मरेदं कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/कुल्लदि/कुल्लेदि/कुल्लदे। 6. तुमं/तुं/तुह उच्छलिउं/उच्छलेउ/उच्छलिदुं/उच्छले, उज्जमहि/उज्जमेहि/आदि। 7. ते थक्किउं/थक्केउं/थक्किदं/थक्के, घुमन्ति/घुमेन्ति/घुमन्ते/घुमिरे। मरिउं/मरेउं/मरिद/मरे, तडफडइ/तडफडेइ/तडफडए/तडफडदि/तडफडेदि। 9. तुम्हे/तुझे/तुब्भे णच्चिङ/णच्चेउं/णच्चिदं/णच्चेदं उट्ठह/उठेह/उट्ठध/उट्टेध। 10. सो जुज्झिउं/जुज्झेउं/जुज्झिदं/जुज्झेदं ठासी/ठाही/ठाही। 11. ते सयिउं/सयेउं/सयितुं/सयेदुं उट्ठन्तु/उद्वेन्तु। 12. ते जग्गिउं/जग्गेउं/जग्गिदुं/जग्गे, उज्जमन्ति/उज्जमेन्ति/उज्जमन्ते/उज्जमिरे। 13. सो रुविउं/रुवेउं/रुविदुं/रुवे, लुक्कइ/लुक्केइ/लुक्कए/लुक्कदि/लुक्केदि/लुक्कदे। 14. तुमं//तुह खेलिउं/खेले/खेलिदं/खेलेदं उज्जमहि/उज्जमेहि/उज्जमसु/उज्जमधि/आदि। 15. अम्हे/वयं उल्लसिउं/उल्लसेउं/उल्लसिदं/उल्लसेदं घुमिहिमो/घुमिस्सामो/आदि। 16. सा कलहिउँ/कलहेउं/कलहिदुं/कलहे, ठासी/ठाही/ठाही। 17. तुमं/तुं/तुह थक्किउं/थक्केउं/थक्किदुं/थक्के, घुमहि/घुमेहि/घुमसु/घुमेसु/आदि। 18. ते घुमिउं/घुमेउं/घुमिदं/घुमेदं उल्लसिहिन्ति/उल्लसिहिन्ते/उल्लसिहिइरे/आदि। 19. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे उल्लसिउं/उल्ल्सेउ/उल्लसितुं/उल्ल्से, जीवह/जीवेह/जीवध/जीवेध। 20. तुमं/तुं/तुह कुल्लिङ/कुल्लेउं/कुल्लिदुं/कुल्लेदुं उट्ठहि/उठेहि/उट्ठसु/उद्देसु/उट्ठ/आदि। 21. सा खेलिउं/खेले/खेलिदुं/खेलेदुं रूसइ/रूसेइ/रूसए/रूसदि/रूसेदि/रूसदे। 22. तुमं/तुं/तुह हसिउं/हसेउं/हसिढुं/हसे, णच्चहि/णच्चेहि/णच्चसु/णच्चेसु/णच्चधि/आदि। 23. सो ण्हाउं/हादुं ठाहिइ/ठाहिदि/ठास्सइ/ठास्सदि/ठास्सिदि। 24. ता/ताउ/ताओ णच्चिङ/णच्चेउ/णच्चिदं/णच्चेदं उज्जमिहिन्ति/उज्जमिस्सन्ते/आदि। 25. तुम्हे/तुज्झे/तुंब्भे अच्छिउं/अच्छेउं/अच्छिदं/अच्छे, ठाह/ठाध। -26. अम्हे/वयं जीविउं/जीवेड/जीविदुं/जीवेदं उल्लसिहिमो/उल्लसिस्सामो/आदि। जुज्झिउं/जुज्झेउं/जुज्झिदं/जुज्झे, लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। 28. ता/ताउ/ताओ खेलिउं/खेलेउ/खेलिदं/खेलेदं उल्लसिहिन्ति/उल्लसिस्सिन्ति/आदि। 29. सो कुल्लिङ/कुल्लेउं/कुल्लितुं/कुल्लेदुं ठाउ/ठादु। 30. ते सयिउं/सयेउं/सयितुं/सये, रुवन्ति/रुवेन्ति/रुवन्ते/रुविरे। 27.ते (ख) 1. सो णचित्तए/णच्चेत्तए उठुइ/उठेइ/उट्टए/उट्ठदि/उद्वेदि/उट्ठदे। 2. सा अच्छित्तए/अच्छेत्तए पडइ/पडेइ/पडए/पडदि/पडेदि/पडदे। 3. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उल्लसित्तए/उल्लसेत्तए खेलिहिह/खेलिहिध/खेलिहित्था/आदि। जग्गित्तए/जग्गेत्तए उज्जमउ/उज्जेमउ/उज्जमदु/उज्जमेदु। सयित्तए/सयेत्तए रुवीअ/रुवित्था/रुविंसु। 4. सो 5. सो प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 57 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... ........ खेलिउँ (रूस) वर्तमानकाल 2. ........कलहिदुं (अच्छ) वर्तमानकाल 3. .........थक्केउं (घुम) भविष्यत्काल ..........उल्लसे, (जीव) वर्तमानकाल ..जग्गेउं (उज्जम) विधि एवं आज्ञा .मरे, (कुल्ल) वर्तमानकाल .....उच्छलिउं (उज्जम) विधि एवं आज्ञा .उल्लसित्तए (घुम) भविष्यत्काल ...जुज्झे, (मर) वर्तमानकाल ...सयेउं (उ8) विधि एवं आज्ञा 11. ..........घुमेउं (उल्लस) भविष्यत्काल 12. ..........पडि, (कुल्ल) वर्तमानकाल ...... ...णच्चिउं (उद्य) भविष्यत्काल ..सयेउं (रुव) वर्तमानकाल ..कुल्लिङ (ठा) विधि एवं आज्ञा 16. ..........जीवे, (उल्लस) भविष्यत्काल .रुवेउं (लुक्क) वर्तमानकाल सयितुं (ठा) विधि एवं आज्ञा .णच्चेत्तए (लज्ज) भविष्यत्काल ..उठिं (उज्जम) वर्तमानकाल ....ण्हाउं (अच्छ) विधि एवं आज्ञा ..........उल्लसिउं (खेल) वर्तमानकाल ..........लुक्के, (उज्जम) भविष्यत्काल ..........ठाउं (अच्छ) विधि एवं आज्ञा ....जीवित्तए (उज्जम) वर्तमानकाल ..........जुज्झिउं (उद्य) वर्तमानकाल ...........थक्के, (णच्च) भविष्यत्काल 28. ..........सये, (थक्क) विधि एवं आज्ञा 29. ..........थक्किडं (णच्च) वर्तमानकाल 30. ..........कुल्लेदुं (उट्ट) भविष्यत्काल (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) 17. ......... 27. (घ-1) 1. अम्हे (उल्लस, जीव) 2. ते (कलह, घुम) 3. ता (थक्क, घुम) 4. हं (जग्ग, उज्जम) 5. सा (णच्च, उट्ट) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) 58 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. सो (मर, कुल्ल) 7. ताओ (खेल, रूस) 8. तुह (सय, रुव) 9. सा (उट्ठ, उज्जम) 10. तुम्हे (पड, कुल्ल) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (घ-2) 1. ते (घुम, उल्लस) 2. तुमं (हा, ठा) 3. अम्हे (जीव, उल्लस) 4. ताउ (थक्क, घुम) 5. सा (थक्क, णच्च) 6. तुम्हे (लुक्क, उल्लस) 7. सो (कुल्ल, उट्ट) 8. ता (णच्च, लज्ज) 9. ताओ (उल्लस, घुम) 10. अहं (खेल, ठा) (देखें अभ्यास 11, (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 11, 2) (घ-3) 1. ते (जग्ग, उज्जम) 2. तुब्भे (सय, उट्ठ) 3. तुमं (कुल्ल, ठा) ___4. सो (हा, अच्छ) 5. सा (णच्च, उट्ठ) 6. ता (उल्लस, जीव) 7. तुम्हे (हस, णच्च) . 8. वयं (अच्छ, ठा) 9. तुं (सय, थक्क) 10. अम्मि (उच्छल, उज्जम) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 11, 4) मूलक्रिया प्रत्यय हस लज्ज 1. हसिउं . 2. लज्जिदूं 3. घुमेहूं · 4. रुविउं 5. तडफडेउं । 6. कलहि, घुम GN. 4.4.Galani.. तडफड कलह प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 59 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अच्छ मुच्छ उल्लस K. Gov. sas. a. a.and. aas. a. al. जुज्झ उच्छल सय 7. उठिं 8. अच्छे 9. पडेदुं 10. मुच्छिदूं 11. उल्लसिउं 12. जुज्झेउं 13. उच्छलिहूं 14. सयेदं 15. कुल्ले 16. उज्जमित्तए 17. खेलेलं 18. णच्चिदं 19. उल्लसि, 20. मरे, 21. जीवे 22. कंपिउं 23. लुक्केत्तए 24. ठाकुं 25. रूसे, 26. जग्गिउं कुल्ल उज्जम खेल णच्च उल्लस ब. a.N. Gol. GN. G. मर जीव कंप लुक्क रूस जग्ग 27. ण्हाउं पहा 28. जीविउं 29. होउं 30. सयितुं 31. उज्जमिङ 32. लुक्किदूं 33. होk Gan. aat. a.bal. a. a. c. a.in.sat. सय उज्जम लुक्क अभ्यास-12 3. ते 1. तुमं/तुं/तुह उल्लसिण/उल्लसिऊणं/उल्लसिदूण/आदि जीवहि/जीवसु/जीवधि/आदि। 2. सा णच्चिङ/णच्चे/णच्चिदं/णच्चेदं उठ्छ/उठेइ/उदि/आदि। उच्छलिउं/उच्छलेउ/उच्छलिदुं/उच्छलेदं उज्जमिहिन्ति/आदि। 4. तुमं/तुं/तुह घुमिअण/घुमेअग/घुमिऊणं/घुमेऊणं/आदि थक्कसि/थक्केसि/आदि। मरिउं/मरेउं/मरिद/मरे, कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/आदि। 6. तुम्हे/तुझे/तुब्भे हसिऊण/हसेऊण/हसिऊणं/हसिदूण/आदि खेलह/खेलेह/खेलध/खेलेध। 7. अम्हे/वयं जग्गि/जग्गेश/जग्गिऊणं/जग्गिदूण/आदि उट्ठमो/उद्यमो/उट्ठिमो/आदि। 8. अहं/हं/अम्मि खेलिऊण/खेलेऊण/खेलिणं/खेलिदूण/आदि हरिसमि/हरिसामि/आदि। 5. सो 60 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. ते 9.सा णच्चिउं/णच्चे/णच्चिदं/णच्चेदं लज्जिहिइ/लज्जिस्सइ/आदि। 10. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे ठाऊग/ठाऊणं/ठादूण/ठादूणं/ठाअ/ठाय/ठाउं/आदि हाह/ण्हाध। 11. अहं/हं/अम्मि घुमिउं/घुमेउं/घुमिदं/घुमेहूँ उहिहिमि/उट्ठिस्सामि/आदि। 12. सो/स/से कंपिऊण/कंपिऊणं/कंपिदूण/कंपिणं/आदि मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छ ए/आदि। 13. ते जुज्झिग/जुज्झिऊणं/आदि मरिहिन्ति/मरिस्सन्ति/मरिस्सिन्ति/आदि। 14. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे अच्छिउं/अच्छेउं/अच्छिदं अच्छेहूँ ठाह/ठाध। .. जुज्झिऊण/जुज्झिऊणं/जुझिदूण/आदि तडफडन्ति/तडफडन्ते/आदि। 16. अहं/हं/अम्मि हसिऊण/हसेऊण/हसिऊणं/हसिणं/आदि जीविहिमि/जीविस्सामि/आदि। 17. सा लज्जिग/लज्जेअग/लज्जिणं/लज्जेऊणं/आदि णचिहिइ/आदि। 18. तुमं/तुं/तुह रूसिअण/रूसेऊण/रूसिगं/रूसेऊणं/आदि सयसि/सयेसि/सयसे। 19. ते जग्गिउं/जग्गेउं/जग्गिदुं/जग्गे, उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 20. ता/ताउ/ताओ घुमिउं/घुमेउं/घुमिदं/घुमेदं/आदि हरिसिहिन्ति/हरिसिहिन्ते/आदि। 21. तुमं/तुं/तुह उट्ठिउं/उट्टेउं/उट्ठिदु/उठेवु ठाहि/ठासु/ठाधि। 22. सा रुवि/रुवेऊण/रुविऊणं/रुवेऊणं/आदि सयिहिइ/सयिहिए/सयिहिदि/आदि। 23. अम्हे/वयं उल्लसिउं/उल्लसेउं/उल्लसिदं/उल्लसेदं घुमिहिमो/घुमिस्सामो/आदि। 24. ते जुज्झिउं/जुज्झेउं/जुज्झिदुं/जुज्झे, लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/लुक्किरे/आदि। 25. तुमं/तुं/तुह पहाऊण/ण्हाऊणं/ण्हादूण/आदि सयहि/सयेहि/सयसु/सयसु/आदि। 26. तुमं/तुं/तुह णच्चिऊण/णच्चिऊणं/णच्चिदूण/णच्चिदूणं/आदि थक्कसि/थक्केसि/आदि। 27. ते अच्छिऊण/अच्छेऊणं/अच्छिऊणं/अच्छेऊणं खेलन्तु/खेलेन्तु। 28. तुम/तुं/तुह उट्ठिां/उट्टे/उठ्ठिएं/उद्धेदुं जग्गहि/जग्गसु/जग्गधि/आदि। 29. अहं/हं/अर्मि सयिउं/सयेउं/सयितुं/सये, उट्ठमि/उद्यमि/उटेमि। 30. सा उल्लसिण/उल्लसिणं/उल्लसिदूण/आदि घुमिहिइ/घुमिस्सइ/आदि। E-ch & Lio 1. ..........उल्लसित्ता (जीव) विधि एवं आज्ञा ...........णच्चिदुं (लज्ज) भविष्यत्काल ..कंपिदूण (मुच्छ) वर्तमानकाल हसित्ताणं (खेल) विधि एवं आज्ञा ..घुमिउं (उल्लस) भविष्यत्काल .........ण्हाइत्ताण (सय) विधि एवं आज्ञा ..हसिउं (उट्ट) वर्तमानकाल । .खेलिऊण (उल्लस) वर्तमानकाल ..........उल्लसेत्तु (घुम) भविष्यत्काल ...........अच्छाय (खेल) विधि एवं आज्ञा 11. ..........सयित्तु (उ8) वर्तमानकाल 12. ..........रुवाए (सय) भविष्यत्काल 13. ..........उठ्ठित्तए (जग्ग) विधि एवं आज्ञा 14. ..........मरेत्ताण (कुल्ल) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 1) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 61 . For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. ..........ठाइत्तु (ण्हा) विधि एवं आज्ञा 16. ......... उच्छलाय (उज्जम) भविष्यत्काल ..........जग्गिउं (उ8) वर्तमानकाल . ..........उद्धिं (ठा) विधि एवं आज्ञा ..........लज्जियाणं (णच्च) वर्तमानकाल 20. .........जुज्झिदूणं (मर) भविष्यत्काल ..........उज्जमेत्तु (उट्ट) विधि एवं आज्ञा ..........घुमित्ता (ठा) भविष्यत्काल .........जीविउं (उज्जम) भविष्यत्काल कलहिताण (रुव) वर्तमानकाल ..लुक्काए (अच्छ) विधि एवं आज्ञा .खेलियाण (रूस) वर्तमानकाल .थक्किदूण (घुम) भविष्यत्काल ..पडेऊण (रुव) वर्तमानकाल ..........तडफडित्तए (मर) भविष्यत्काल 30. ..........उल्लसेत्ताण (णच्च) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 4) - . (देखें अभ्यास 10, 11, 1) (देखें अभ्यास 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4). (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 2) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 10, 4) (देखें अभ्यास 10, 1) (देखें अभ्यास 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 2) ......... ... (ग-1) 1. सो (लज्ज, णच्च) 2. सा (जुज्झ, मर) 3. हं (खेल, उल्लस) 4. तुह (सय, उट्ट) 5. ते (मर, कुल्ल ) 6. अम्हे (खेल, अच्छ) 7. तुम्हे (उल्लस, घुम) 8. ता (कंप, मर) 9. सो (कलह, रुव) 10. तुम (पड, रुव) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 10, 11, 1, 3) (ग-2) 1. सो (खेल, उज्जम) 2. तुह (ठा, अच्छ) 3. हं (खेल, सय) 4. ता (उल्लस, जीव) 5. ते (कुल्ल, उज्जम) 6. अम्हे (जग्ग, उज्जम) 7. तुब्भे (ण्हा, सय) . 8. तुं (उ8, जग्ग) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) .. 62 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. सा (अच्छ, खेल) 10. तुम्हे (हस, खेल) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 10, 11, 2) (ग-3) 1. ते (उच्छल, उज्जम) 2. अम्मि (खेल, उल्लस) 3. वयं (उल्लस, घुम) 4. सा (लज्ज, णच्च) 5. तुह (उच्छल, कुल्ल) 6. ता (सय, उट्ठ) 7. तुझे (हा, सय) 8. हं (हस, जीव) 9. सो (मुच्छ, मर) 10. सा (उल्लस, णच्च) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 10, 11, 4) मूलक्रिया प्रत्यय हस ता घुम मुच्छ सय याण ऊण आय तडफड आए जुज्झ णच्च उट्ठ कुल्ल 1. हसित्ता 2. घुमिदूण 3. मुच्छियाण 4. सयिऊण 5. ठाआय 6. तडफडिउं 7. जुज्झाए 8. णच्चिदं 9. उद्विदूर्ण 10. कुल्लिअ 11. रुवित्तए 12. पडित्ताण 13. खेलेदूण 14. लुक्केउं 15. मरिहूँ 16. अच्छियाणं 17. कंपेत्तु 18. थक्किऊण 19. जग्गेत्तए 20. ण्हाइत्ताण 21. कलहियाण कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त . सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त त्ताण खेल लुक्क मर अच्छ शाण कंप थक्क जग्ग ऊण त्तए ताण ण्हाअ कलह याण प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 63 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उल्लस आए डर जीव ऊण त्ता 22. उल्लसाए 23. डरिलं 24. जीवेऊण 25. उज्जमित्ता 26. होइत्ताण 27. रुवित्तु 28. उच्छलेड 29. मरित्ता 30. लज्जित्ताण उज्जम हो ताण सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त/हेत्वर्थक कृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त सम्बन्धक भूतकृदन्त तु उच्छल मर ता लज्ज ताण अभ्यास-13 (क) 1. कुक्कुरो/कुक्कुरे बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए/बुक्कदि/बुक्केदि/बुक्कदे। 2. करहो/करहे णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे। 3. पुत्तो/पुत्ते हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। जरइ/जरेइ/जरए/जरदि/जरेदि/जरदे। 5. सायरो/सायरे सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। 6. माउलो/माउले उठ्ठ/उठेउ/उदु/उद्वेनु। 7. हुअवहो/हुअवहे जली। 8. रक्खसो/रक्खसे मरउ/मरेउ/मरदु/मरेदु। 9. पडो/पडे सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। 10. भवो/भवे खयिहिइ/खयेहिइ/खयिस्सइ/खयेस्सइ/खयिस्सिदि/खयिस्सिदे/आदि। 11. आगमो/आगमे सोहउ/सोहेउ/सोहदु/सोहेदु। 12. गव्वो/गव्वे गलइ/गलेइ/गलए/गलदि/गलेदि/गलदे। 13. ससुरो/ससुरे अच्छउ/अच्छेउ/अच्छदु/अच्छेदु। 14. मित्तो/मित्ते उल्लसिहिइ/उल्लसेहिइ/उल्लसिस्सइ/उल्लसेस्सइ/उल्लसिस्सिदि/आदि। 15. दिवायरो/दिवायरे उगी। 16. रयणो/रयणे सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे। 17. दुहो/दुहे गलउ/गलेउ/गलदु/गलेदु। 18. सीहो/सीहे चिठ्ठ/चिठूइ/चिट्ठए/चिट्ठदि/चिट्टेदि/चिठ्ठदे। 19. घरो/घरे पडिहिइ/पडेहिइ/पडिस्सइ/पडेस्सइ/पडिस्सिदि/पडिस्सिदे/आदि। 20. वयो/वये तुट्टइ/तुट्टेड/तुट्टए/तुट्टदि/तुट्टेदि/तुट्टदे। 21. सायरो/सायरे पसरउ/पसरेउ/पसरदु/पसरेदु। 22. पिआमहो/पिआमहे थक्किहिइ/थक्केहिइ/थक्किस्सइ/थक्केस्सइ/थक्किस्सिदि/थक्किस्सिदे/आदि। 23. पोत्तो/पोत्ते घुमउ/घुमेउ/घुमदु/घुमेदु। 24. गव्वो/गव्वे णस्सउ/णस्सेउ/णस्सदु/णस्सेदु। 25. रहुणन्दणो/रहुणन्दणे हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/ हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। 26. बालओ/बालए रूसी। 64 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. अवयसो / अवयसे 28. गंथो / गंथे 29. बप्पो / प् 30. दिअरो/दिअरे 31. परमेसरो / परमेसरे 32. कूवो / कूवे 33. रायो/राये 34. नरिंदो / नरिंदे 35. हणुवन्तो/हणुवन्ते 36. कयंतो / कयं 37. मारु/मारु 38. सलिलो / सलिले 39. बप्पो / बप्पे 40. अवयसो / अवयसे 41. सलिलो /सलिले 42. रो/रे 43. पिआमहो /पिआहे 44. बालओ / बालए 45. दिवायरो/दिवायरे 46. माउलो / माउले 47. सप्पो / संप्पे 48. गव्वो/गव्वे 49. पोसो/पोत्ते 50. पुत्तो/पुत्ते 51. करहो / कर 52. दिअरो/दिअरे 53. 54. बप्पो / बप्पे 55. घरोघरे 56. गंथो/गंथे 57. कुक्कुरो / कुक्कुरे 58. वयो/व 59. रक्खसो / रक्खसे 60. सलिलो/सलिले (ख) 1. नरिंदो / नरिंदे 2. पुत्तो / पुत्ते पसरइ / पसरेइ / पसरए / पसरदि/पसरेदि/पसरदे। पडइ/पडेइ/पडए/ पडदि/पडेदि / पडदे । उट्ठइ/ उट्ठेइ / उट्ठए / उट्ठदि / उट्ठेदि / उट्ठदे । घुम घुमेउ / घुमदु / घुमदु हरिसउ / हरिसेउ / हरिसदु / हरिसेदु । सुक्खहि / सुक्खेहि/सुक्खिस्स / सुक्खेस्स / सुक्खिस्सिदि / सुक्खिस्सिदे/आदि। जीव / जीवेउ / जीवदु / जीवेदु । हसइ / हसेइ / हसए/हसदि/हसेदि / हसदे । कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/कुल्लदि/कुल्लेदि । होइ/होदि। पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। णिज्झरिहिइ / णिज्झरेहिइ / णिज्झरिस्सइ / णिज्झरेस्सइ / णिज्झरिस्सिदि/आदि। जीवउ / जीवेउ / जीवदु/ जीवेदु । गलइ / गलेइ / गलए / गलदि / गलेदि / गलदे । णिज्झरिऊण / णिज्झरिऊणं / णिज्झरिदूण/ आदि लुढइ / लुढेइ / लुढए/आदि । उप्पज्जिऊण/उप्पज्जिऊणं / उप्पज्जिदूण/ आदि मरइ/मरेइ/मरए / आदि । जीविउं / जीवेडं / जीविदुं / जीवेदुं हरिसउ / हरिसेउ / हरिसदु / हरिसेदु । सयिउं/सयेउं / सयितुं / सयेदुं रुवइ / रुवेइ / रुवए / रुवदि / आदि। उगिऊण/उगिऊणं / उगिदूण/उगिदूणं / आदि सोहिहिइ / सोहिस्सइ / आदि । हरिसिऊण / हरिसिऊणं / हरिसिदूण / हरिसिदूणं / आदि चिट्ठउ/चिट्ठेउ / आदि । उड्डण/उड्डिऊणं/उड्डण / उडिदूणं / आदि पडिहिइ / पडिस्स / आदि । गलिऊण/गलिऊणं/गलिदूण / गलिदूणं / आदि णस्सिहिइ/णस्सिस्सइ/आदि। णच्चिरं / णच्चेउं / णच्चिदं /णच्चेदुं उट्ठउ / उट्ठेउ / उदु/उट्ठेदु । कलहिऊण/कलहिऊणं/कलहिदूण/आदि लज्जिहि / लज्जिस्सइ /आदि । थक्किडं/थक्केडं/थक्किदुं/थक्केतुं णच्चिहिर/आदि। घुमिउं / घुमेउं / घुमिदं / घुमेदुं उट्ठउ/उट्ठेउ/उट्ठदु/आदि। पडिऊण/पडिऊणं/पडिदूण/पडिदूणं / आदि तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए/तुट्टदि/आदि। जग्गिऊण/जग्गिऊणं/जग्गिदूण/ जग्गिदूणं / आदि डुलइ / डुलेइ / डुलाए/आदि । पडिऊण/पडिऊणं/पडिदूण/पडिदूणं / आदि णस्सिहिइ / णस्सिस्सइ /आदि। जलिऊण/जलिऊणं/जलिदूण/जलिदूणं / आदि खयइ/खयेइ/खयए / आदि। बुक्किऊण / बुक्किकणं / बुक्किण / बुक्किणं / आदि चिट्ठइ/चिट्ठेइ/चिट्ठए/आदि। तुट्टण/तुट्टिऊणं/तुट्टिदूण/तुट्टिदूणं/आदि गलीअ। मरिउं / मरेउं / मरिदुं / मरेदुं कुल्लीअ/कुल्लित्था/कुल्लिंसु । पसरिऊण / पसरिऊणं/पसरिदूण/पसरिदूणं / आदि सुक्खिहिइ / सुक्खेहिइ /आदि। हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/हसेदि / हसदे । हरिसउ / हरिसेउ / हरिसदु/हरिसेदु । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 65 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. सायरो/सायरे सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। . 4. गव्वो/गव्वे गलइ/गलेइ/गलए/गलदि/गलेदि/गलदे। 5. ससुरो/ससुरे चिट्ठ/चिट्टेउ/चिठ्ठदु/चिट्ठदु। 6. मित्तो/मित्ते उल्लसिहिइ/उल्लसेहिइ/उल्लसिस्सइ/उल्लसेस्सइ/उल्लसिस्सिदि/आदि। 7. अवयसो/अवयसे पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरदि/पसरदे। 8. दिअरो/दिअरे घुमउ/घुमेउ/घुमदु/घुमेदु। 9. बालओ/बालए कंदिहिइ/कंदेहिइ/कंदिस्सइ/कंदेस्सइ/कंदिस्सिदि/कंदिस्सिदे/आदि। 10. णरो/णरे जरइ/जरेइ/जरए/जरदि/जरेदि/जरदे। 11. माउलो/माउले उट्ठ/उट्टेउ/उद्/उद्देछ । 12. घरो/घरे पडिहिइ/पडेहिइ/पडिस्सइ/पडेस्सइ/पडिस्सिदि/पडिस्सिदे/आदि। 13. पडो/पडे सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। 14. पिआमहो/पिआमहे वलीअ/वलित्था/वलिंसु। 15. दिवायरो/दिवायरे उगीअ/उगित्था/उगिंसु। 16. वयो/वये तुट्टइ/तुट्टेड/तुट्टए/तुट्टदि/तुट्टेदि/तुट्टदे। 17. परमेसरो/परमेसरे हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 18. करहो/करहे पलासी/पलाही/पलाहीअ/पलाइत्था/पलाइंसु। 19. कुक्कुरो/कुक्कुरे बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए/बुक्कदि/बुक्केदि/बुक्कदे। 20. गंथो/गंथे सोहीअ/सोहित्था/सोहिंसु। 21. कयंतो/कयंते सयिहिइ/सयेहिइ/सयिस्सइ/सयेस्सइ/सयिस्सिदि/सयिस्सिदे/आदि। . 22. पोत्तो/पोत्ते खेलीअ/खेलित्था/खेलिंसु। 23. रहुणन्दणो/रहुणन्दणे हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। 24. आगमो/आगमे सोहउ/सोहेउ/सोहदु/सोहेदु। 25. सप्पो/सप्पे उड्डइ/उड्डेइ/उड्डए/उड्डदि/उड्डेदि/उड्डदे। 26. भवो/भवे खयइ/खयेइ/खयए/खयदि/खयेदि/खयदे। 27. कूवो/कूवे सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। 28. रयणो/रयणे उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/उप्पज्जए/उप्पज्जदि/उप्पज्जेदि/उप्पज्जदे। 29. रायो/राये उज्जमउ/उज्जमेउ/उज्जमदु/उज्जमेदु। 30. हणुवन्तो/हणुवन्ते कुल्लइ/कुल्लेइ/कुल्लए/कुल्लदि/कुल्लेदि/कुल्लदे। 31. हुअवहो/हुअवहे जलिहिइ/जलेहिइ/जलिस्सइ/जलेस्सइ/जलिस्सिदि/जलिस्सिदे/आदि। 32. मारुअ/मारुए डुलइ/डुलेइ/डुलए/डुलदि/डुलेदि/डुलदे। 33. कयंतो/कयंते होसी/होही/होहीअ/होत्था/होइंसु। 34. सीहो/सीहे चिठ्ठ/चिठूइ/चिट्टए/चिट्ठदि/चिठेदि/चिट्ठदे। 35. दुहो/दुहे णस्सउ/णस्सेउ/णस्सदु/णस्सेदु। 36. बप्पो/बप्पे जीवइ/जीवेइ/जीवए/जीवदि/जीवेदि/जीवदे। 37. सलिलो/सलिले णिज्झरिहिइ/णिज्झरेहिइ/णिज्झरिस्सइ/णिज्झरेस्सइ/णिज्झरिस्सिदि/आदि। 38. गव्वो/गव्वे गलीअ/गलित्था/गलिंसु। 66 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. रक्खसो/रक्खसे मरिहिइ/मरेहिइ/मरिस्सइ/मरेस्सइ/मरिस्सिदि/मरिस्सिदे/आदि। 40. सलिलो/सलिले लुढइ/लुढेइ/लुढए/लुढदि/लुढेदि/लुढदे। (ग-1) 1. कुक्कुर (बुक्क, चिट्ठ) 2. पिआमह (घुम, उट्ठ) 3. रयण (पड, तुट्ट) 4. जणेर (जग्ग, कुल्ल) 5. पोत्त (थक्क, घुम) 6. घर (जल, पड) 7. वय (गल, णस्स) 8. रहुणन्दण (हरिस, चिट्ठ) 9. पड (जल, खय) 10. दिवायर (सोह, उग) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 1, 3) (ग-2) 1. णर (जीव, हरिस) 2. करह (थक्क, णच्च) 3. दिअर (घुम, उट्ठ) 4. जणेर (हरिस, अच्छ) 5. रयण (सोह, उप्पज्ज) 6. सलिल (सुक्ख, णिज्झर) 7. माउल (कुल्ल, उज्जम) 8. नरिंद (हरिस, चिट्ठ) 9. बालअ (णच्च, उट्ठ) 10. पोत्त (खेल, उज्जम) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 2) (ग-3) 1. गव्व (गल, खय) 2. पुत्त (कलह, लज्ज) 3. रक्खस (कुल्ल, मर) 4. सप्प (उड्ड, पड) 5. सलिल (पसर, सुक्ख) 6. दिवायर (सोह, उग) 7. पड (जल, णस्स) 8. मारुअ (पसर, पड) 9. दुक्ख (उप्पज्ज, खय) 10. बालअ (रुव, सय) .. (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) . (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 10, 11, 4) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 67 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) प्रत्यय ओ ओ 1. नरिंदो 2. करहो 3. हणुवन्तो 4. पोत्तो 5. कुक्कुरो 6. गव्वो 7. मित्तो 8. बालओ 9. पिआमहो 10. णरो 11. सप्पो 12. भवो 13. सायरो 14. हुअवहो 15. पडो 16. सीहो 17. रयणो 18. दिअरो 19. आगमो 20. मारुओ 21. कयंतो 22. रक्खसो 23. दुक्खो 24. बप्पो 25. गामो पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग एकवचन नरिंद पुल्लिंग एकवचन करह पुल्लिंग एकवचन हणुवन्त पुल्लिंग एकवचन पोत्त एकवचन कुक्कुर पुल्लिंग एकवचन गव्व पुल्लिंग एकवचन मित्त एकवचन बालअ एकवचन पिआमह पुल्लिंग एकवचन णर पुल्लिंग एकवचन सप्प एकवचन भव एकवचन सायर पुल्लिंग एकवचन हुअवह पुल्लिंग एकवचन पड पुल्लिंग एकवचन सीह एकवचन रयण पुल्लिंग एकवचन दिअर एकवचन आगम एकवचन मारुअ पुल्लिंग एकवचन कयंत पुल्लिंग एकवचन रक्खस पुल्लिंग एकवचन दुक्ख एकवचन बप्प एकवचन गाम एकवचन राय एकवचन अवयस पुल्लिंग एकवचन घर एकवचन क्य पुल्लिंग एकवचन माउल पुल्लिंग EFFEk REFEREFEREE FREEEEEEEEEE 是魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯魯 ओ पुल्लिंग 魯魯魯魯魯魯魯魯魯 26. रायो 27. अवयसो 28. घरो 29. वयो 30. माउलो ओ ओ अभ्यास-14 (क) 1. कुक्कुरा 2. करहा 3. पुत्ता बुक्कन्ति/बुक्केन्ति/बुक्कन्ते/बुक्किरे। णच्चन्ति/णच्चेन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. णरा 5. सायरा 6. मेहा 7. रक्खसा 8. पड़ा 9. आगमा 10. मित्ता 11. रयणा 12. सीहा 13. घरा 14. पोत्ता 15. बालआ 16. दुहा 17. गंथा 18. कूवा 19. नरिंदा 20. मेहा 21. वया 22. रक्खसा 23. दुहा 24. पुत्ता 25. सप्पा 26. माउला 27. रक्खसा 28. णरा 29. बालआ 30. राया 31. मेहा 32. घरा 33. गंथा 34. पुत्ता 35. वया 36. रक्खसा 37. कुक्कुरा 38. नरिंदा 39. बालआ 40. पोत्ता 41. णरा जरन्ति / जरेन्ति / जरन्ते / जरिरे । सुक्खिहिन्ति/सुक्खिहिन्ते/सुक्खिहिरे / सुक्खिस्सन्ति /सुक्खिस्सिन्ति/आदि । गज्जन्ति / गज्जेन्ति / गज्जन्ते / गज्जिरे । मरन्तु / मरेन्तु । सुक्खन्ति / सुक्खन्ति / सुक्खन्ते / सुक्खिरे । सोहन्तु / सोहेन्तु । उल्लसिहिन्ति / उल्लसिहिन्ते / उल्लसिहिइरे / उल्लसिस्सन्ति / उल्लसिस्सन्ते / आदि । सोहन्ति / सोहेन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । चिट्ठिहिन्ति / चिट्ठेहिन्ति / चिट्ठिहिन्ते/चिट्ठिहिरे/चिट्ठिस्सन्ति / चिट्ठिस्सन्ते/आदि । पडन्ति /पडेन्ति / पडन्ते/पडिरे । घुमन्तु / घुमेन्तु । रूसिहिन्ति/रूसेहिन्ति/रूसिहिन्ते/रूसिहिइरे/रूसिस्सन्ति / रूसेस्सन्ति / आदि । णस्सन्ति / णस्सेन्ति / णस्सन्ते / णस्सिरे । पडन्ति /पडेन्ति / पडन्ते / पडिरे । सुक्खी / सुक्खित्था / सुक्खंसु । हसन्ति / हसे न्ति / हसन्ते / हसिरे । पसरीअ/पसरित्था/पसरिंसु । सोहन्ति / सोहेन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । डरन्ति / डरेन्ति / डरन्ते / डरिरे । गलन्तु / गन्तु । जीवन्तु / जीवेन्तु । उड्डीअ उट्ठन्तु उट्ठेन्तु। मुच्छिहिन्ति/मुच्छेहिन्ति/मुच्छिहिन्ते/मुच्छिहिरे/मुच्छिस्सन्ति/मुच्छेस्सन्ति / आदि। उज्जमन्तु / उज्जमेन्तु । रुवन्ति/रुवेन्ति/रुवन्ते/रुविरे । हरिसन्तु/हरिसेन्तु । पसरिहिन्ति/पसरेहिन्ति/पसरिहिन्ते / पसरिहिइरे/पसरिस्सन्ति / पसरेस्सन्ति / आदि । जलिहिन्ति / जलेहिन्ति/जलिहिन्ते/जलिहिइरे/जलिस्सन्ति /जलिस्सिन्ति / आदि । णस्सिहिन्ति/ णस्सेहिन्ति / णस्सिहिन्ते / णस्सिहिइरे / णस्सिस्सन्ति / णस्सिस्सिन्ति / आदि । कंपन्ति / कंपेन्ति / कंपन्ते / कंपिरे । तुट्टन्ति/तुट्टेन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टि । पलाहिन्ति/पलाहिन्ते/पलाहिरे या पलाहिरे / पलास्सन्ति / पलास्सन्ते/आदि । जुज्झन्ति / जुज्झेन्ति / जुज्झन्ते / जुज्झिरे । मुच्छन्ति/मुच्छेन्ति/मुच्छन्ते /मुच्छिरे । कुल्लन्ति / कुल्लेन्ति/कुल्लन्ते / कुल्लिरे । उच्छलन्तु /उच्छलेन्तु । जुज्झन्ति /जुज्झेन्ति/जुज्झन्ते / जुज्झिरे । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 69 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. बालआ 43. माउला 44. सप्पा 45. गव्वा 46. पुत्ता 47. पोत्ता 48. करहा 49. रयणा 50. पडा 51. कुक्कुरा 52. रक्खसा 53. पुत्ता 54. णरा 55. बालआ 56. पोत्ता 57. नरिंदा 58. रक्खसा 59. बालआ 60. पुत्ता सयिउं/सयेउं/सयितुं/सये, रुवन्ति/रुवेन्ति/रुवन्ते/रुविरे। हरिसिऊण/हरिसिऊणं/हरिसिदूण/हरिसिदूणं/आदि चिठ्ठन्तु/चिट्ठन्तु। उडिऊण/उडिऊणं/उहिदूण/उडिदूणं/आदि पडिहिन्ति/पडिस्सन्ति/आदि। णस्सिउं/णस्सेउं/णस्सिदुं/णस्सेदं गलिहिन्ति/गलिस्सन्ति/गलिस्सिन्ति/आदि। कलहिऊण/कलहिऊणं/कलहिदूण/कलहिणं/आदि लज्जी। णचिउं/णच्चेउ/णच्चिद्/णच्चे, उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। णच्चिऊण/णच्चिऊणं/णच्चिदूण/णच्चिदूणं/आदि थक्किहिन्ति/आदि। पडिऊण/पडिऊणं/पडिदूण/पडिदूणं/आदि तुट्टन्ति/तुट्टन्ते/तुष्ट्रि/आदि। लुढन्ति/लुढेन्ति/लुढन्ते/लुढिरे। बुक्किळण/बुक्किळणं/बुक्किदूण/बुक्किदूणं/आदि जुज्झन्ति/आदि। मरिउं/मरेउं/मरिदं/मरे, कुल्लिहि कुल्लिस्सही कुल्लिस्सि आदि। ... हरिसिऊण/हरिसिऊणं/हरिसिदूण/हरिसिदूणं/आदि जीवन्तु/आदि। उप्पज्जिऊण/उप्पज्जिऊणं/उप्पज्जिदूण/उप्पज्जिदूणं/आदि मरंन्ति/आदि। उच्छलिऊण/उच्छलिऊणं/उच्छलिदूण/आदि कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। णच्चिङ/णच्चेउ/णच्चिद्/णच्चेदं उट्ठन्ति/उडेन्ति/उठ्न्ते/उहिये। हरिसिऊण/हरिसिऊणं/हरिसिदूण/हरिसिदणं आदि अच्छन्तु/आदि। मुच्छिऊण/मुच्छिऊणं/मुच्छिदूण/मुच्छिदूणं/आदि मरिहिन्ति/आदि। पलाऊण/पलाऊणं/पलादूण/पलादूणं/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। णच्चिऊण/णच्चिऊणं/णच्चिदूण/णच्चिदूणं/आदि थक्कन्ति/आदि। 1. नरिंदा 2. पुत्ता 3. सायरा 4. गव्वा 5. मित्ता 6. दिअरा 7. बालआ 8. णरा 9. माउला 10. घरा 11. पडा 12. वया 13. करहा 14. कुक्कुरा 15. गंथा 16. माउला 17. पोत्ता हसन्ति/हसेन्ति/हसन्ते/हसिरे। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। सुक्खिहिन्ति/सुक्खिहिन्ते/सुक्खिहिइरे/सुक्खिस्सन्ति/सुक्खिस्सिन्ति/आदि। गलन्तु/गलेन्तु। उल्लसिहिन्ति/उल्लसिहिन्ते/उल्लसिहिइरे/उल्लसिस्सन्ति/उल्लसिस्सिन्ते/आदि। घुमन्ति/घुमेन्ति/घुमन्ते/घुमिरे। कंदिहिन्ति/कंदिहिन्ते/कंदिहिइरे/कंदिस्सन्ति/कंदिस्सिन्ति/आदि। जरन्ति/जरेन्ति/जरन्ते/जरिरे। उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। पडिहिन्ति/पडिहिन्ते/पडिहिइरे/पडिस्सन्ति/पडिस्सिन्ति/आदि। सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुक्खिरे। तुट्टी। पलासी/पलाही/पलाही। बुक्कन्ति/बुक्केन्ति/बुक्कन्ते/बुक्किरे। सोहन्ति/सोहेन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। सयिहिन्ति/सयिहिन्ते/सयिहिइरे/सयिस्सन्ति/सयिस्सिन्ति/आदि। खेलन्तु/खेलन्तु। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. आगमा 19. सप्पा 20. कूवा 21. रयणा 22. राया 23. सीहा 24. दुहा 25. हुअवहा 26. रक्खसा 27. करहा 28. रयणा 29. णरा 30. दुक्खा 31. पुत्ता 32. राया 33. दुहा 34. घरा 35. सप्पा 36. पोत्ता 37. पुत्ता 38. मित्ता 39. माउला 40. रक्खसा सोहन्तु/सोहेन्तु। उड्डन्ति/उड्डेन्ति/उडन्ते/उडिटे। सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुविखरे। उप्पज्जन्ति/उप्पज्जेन्ति/उप्पज्जन्ते/उप्पज्जिरे। उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। अच्छन्ति/अच्छन्ति/अच्छन्ते/अच्छिरे। णस्सी । जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। मरिहिन्ति/मरिहिन्ते/मरिहिइरे/मरिस्सन्ति/मरिस्सिन्ति/आदि। णचन्ति/णच्चेन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे। सोहिहिन्ति/सोहिहिन्ते/सोहिहिहरे/सोहिस्सन्ति/सोहिस्सिन्ति/आदि। उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। णस्सिहिन्ति/णस्सिहिन्ते/णस्सिहिइरे/णस्सिस्सन्ति/णस्सिस्सिन्ति/आदि। कंपन्ति/कंपेन्ति/कंपन्ते/कंपिरे। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। गलिहिन्ति/गलिहिन्ते/गलिहिइरे/गलिस्सन्ति/गलिस्सिन्ति/आदि। जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। वलिहिन्ति/वलिहिन्ते/वलिहिइरे/वलिस्सन्ति/वलिस्सिन्ति/आदि। कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। उच्छलन्तु/उच्छलेन्तु। उठ्ठन्तु/उद्वेन्तु। डरन्ति/डरेन्ति/डरन्ते/डरिरे। मुच्छिहिन्ति/मुच्छिहिन्ते/मुच्छिहिइरे/मुच्छिस्सन्ति/मुच्छिस्सिन्ति/आदि। (ग-1) 1. कुक्कुर (बुक्क, अच्छ) 2. रयण (पड, तुट्ट) 3. घर (जल, पड) 4. पोत्त (थक्क, घुम) 5. वय (गल, णस्स) - 6. पड (जल, खय) . 7. बालअ (सय, कंद) 8. णर (उप्पज्ज, मर) 9. पुत्त (णच्च, थक्क) 10. रक्खस (मर, कुल्ल) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 1, 3) (ग-2) 1. णर (जीव, हरिस) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 71 For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. करह (थक्क, णच्च) 3. दिअर (घुम, उट्ठ) 4. रयण (सोह, उप्पज्ज) 5. पोत्त (णच्च, उट्ठ) 6. माउल (कुल्ल, उज्जम) 7. नरिंद (हरिस, चिट्ठ) 8. बालअ (णच्च, उट्ट) 9. पोत्त (खेल, उज्जम) 10. बालअ (पला, खेल) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2) | (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 2). (ग-3) 1. मेह (णिज्झर, सुक्ख) 2. पुत्त (कलह, लज्ज) 3. रक्खस (कुल्ल, मर) 4. सप्प (उड्ड, पड) 5. पड (जल, णस्स) 6. दुक्ख (उप्पज्ज, खय) 7. बालअ (रुव, सय) 8. करह (णच्च, थक्क) 9. रयण (पड, तुट्ट) 10. बालअ (पला, खेल) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14,10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 14, 10, 11, 4) (घ) पुरुष 1. नरिंदा 2. करहा 3. पोत्ता 4. कुक्कुरा 5. गव्वा 6. मित्ता 7. बालआ . 8. पिआमहा 9. णरा 10. सप्पा 11. भवा 12. सायरा 13. हुअवहा 14. पडा अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग बहुवचन नरिंद पुल्लिंग बहुवचन करह पुल्लिंग बहुवचन पोत्त बहुवचन कुक्कुर पुल्लिंग बहुवचन गव्व पुल्लिंग बहुवचन मित्त पुल्लिंग बहुवचन बालअ पुल्लिंग बहुवचन पिआमह पुल्लिंग बहुवचन णर पुल्लिंग बहुवचन सप्प पुल्लिंग बहुवचन भव पुल्लिंग बहुवचन सायर पुल्लिंग बहुवचन हुअवह पुल्लिंग बहुवचन पड पुल्लिंग प्रत्यय 0+आ 0-आ 0-आ 0+आ 0-आ 0-आ 0-आ 0+आ 0-आ 0-आ 0-आ 0+आ 0+आ -आ 72 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुल्लिंग पुल्लिंग 聊聊啊聊聊 15. सीहा 16. हणुवन्ता 17. रयणा 18. दिअरा 19. आगमा 20. मारुआ 21. कयंता 22. रक्खसा 23. दुक्खा 24. बप्पा 25. गामा 26. राया 27. अवयसा 28. घरा 29. वया 30. माउला अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष बहुवचन सीह बहुवचन हणुवन्त बहुवचन रयण बहुवचन दिअर बहुवचन आगम बहुवचन मारुअ बहुवचन कयंत बहुवचन रक्खस बहुवचन दुक्ख बहुवचन बप्प बहुवचन गाम बहुवचन राय . बहुवचन अवयस बहुवचन घर बहुवचन वय बहुवचन माउल पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग पुलिंग पुल्लिंग -आ -आ 0-आ 0+आ 0-आ 0+आ 0-आ 0-आ 0-आ 0-आ 0-आ 0-आ 0→आ 0→आ 0-आ 0+आ पुल्लिंग पुल्लिंग पुल्लिंग अभ्यास-15 (क) 1. धणं 2. धनं 3. मज्जं 4. सासणं 5. वसणं 6. पोट्टलं 7. सुहं 8. खीरं 9. वसणं 10. रज्जं 11. जोव्वणं वड्डइ/वड्लेइ/वड्डए/वडदि/वड्डेदि/वडदे। उगिहिइ/उगेहिइ/उगिस्सइ/उगेस्सइ/उगिस्सिदि/उगिस्सिदे/आदि। छुट्टछ/छुट्टेउ/छुटदु/छुट्टेदु। पसरिहिइ/पसरेहिइ/पसरिस्सइ/पसरेस्सइ/पसरिस्सिदि/पसरिस्सिदे/आदि। णस्सउ/णस्सेउ/णस्सदु/णस्सेदु। लुढी॥ वड/वड्ड/वडदु/वड्डेदु। चुइहिइ/चुएहिइ/चुइस्सइ/चुएस्सइ/चुइस्सिदि/चुइस्सिदे/आदि। छुट्ट/छुट्टेड/छुट्टदु/छुट्टेदु। चेट्ट/चेटेड/चेदु/चेहेदु। फुल्लइ/फुल्लेइ/फुल्लए/फुल्लदि/फुल्लेदि/फुल्लदे। सोहउ/सोहेउ/सोहदु/सोहेदु। गुंजइ/गुंजेइ/गुंजए/गुंजदि/गुंजेदि/गुंजदे। वड्डी। सयिहिइ/सयेहिइ/सयिस्सइ/सयेस्सइ/सयिस्सिदि/सयिस्सिदे/आदि। उड्ड/उड्डेड/उड्दु/उड्डेदु। सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। छुट्टइ/छुट्टेइ/छुट्टए/छुट्टदि/छुट्टेदि/छुट्टदे। चुक्कइ/चुक्केइ/चुक्कए/चुक्कदि/चुक्केदि/चुक्कदे। 12. सीलं 13. णहं 14. वेरग्गं 15. णयरजणं 16. विमाणं 17. पत्तं. 18. छिक्क 19. रज्जं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 73 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. सच्चं 21. लक्कुडं 22. उदगं 23. गाणं 24. जूअं 25. तिणं 26. गाणं 27. भोयणं 28. भयं 29. रत्तं 30. मरणं 31. खेत्तं 32. वत्थं 33. कट्ठ 34. असणं 35. घयं 36. सिरं 37. धनं 38. वणं 39. सीलं 40. वत्थं 41. उदगं विअसउ/विअसेउ/विअसदु/विअसेदु। जलिहिइ/जलेहिइ/जलिस्सइ/जलेस्सइ/जलिस्सिदि/जलिस्सिदे/आदि। चुई। गुंजउ/गुंजेउ/गुंजदु/गुंजेदु। छुट्टउ/छुट्टेउ/छुट्टदु/छुट्टेदु। उगइ/उगेइ/उगए/उगदि/उगेदि/उगदे। गुंजइ/गुंजेइ/गुंजए/गुंजदि/गुंजेदि/गुंजदे। वड्डइ/वड्लेइ/वड्डए/वड्डदि/वड्डेदि/वड्डदे। णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए/णस्सदि/णस्सेदि/णस्सदे। चुअइ/चुएइ/चुअदि/चुएदि/चुअदे। सिज्झइ/सिज्झेइ/सिज्झए/सिज्झदि/सिझेदि/सिज्झदे। जलइ/जलेइ/जलए/जलदि/जलेदि/जलदे। सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। जलइ/जलेइ/जलए/जलदि/जलेदि/जलदे। वडिहिइ/वड्लेहिइ/वङ्लिस्सइ/वड्लेस्सइ/वड्डिस्सिदि/वडिस्सिदे/आदि। तवी। दुक्खइ/दुक्खेइ/दुक्खए/दुक्खदि/दुक्खेदि/दुक्खदे। उगउ/उगेउ/उगदु/उगेदु। णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए/णस्सदि/णस्सेदि/णस्सदे। सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे। जलिहिइ/जलेहिइ/जलिस्सइ/जलेस्सइ/जलिस्सिदि/जलिस्सिदे/आदि। चुइहिइ/चुएहिइ/चुइस्सइ/चुएस्सइ/चुइस्सिदि/चुइस्सिदे/आदि। विअसिऊण/विअसिऊणं/विअसिदूण/आदि फुरइ/फुरेइ/फुरए/आदि। गलिऊण/गलिणं/गलिदूण/गलिदूणं/आदि तुइ/तुट्टेइ/तुट्टए/आदि। जग्गिउं/जग्गेउं/जग्गिPage #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. खीरं 59. रिणं 60. णयरजणं (ख) 1. पत्तं 2. सीलं 3. सासणं 4. धणं 5. मज्जं 6. खीरं 7. जोव्वणं 8. वेरगं 9. णयरजणं 10. छिक्कं 11. विमाणं 12. धनं 13. णहं 14. रज्जं 15. सोक्खं 16. पोट्टलं 17. रज्जं 18. वत्थं 19. वसणं 20. लक्कुडं 21. तिणं 22. भयं 23. सासणं 24. तं 25. जूअं 26. वत्थं 27. भोयणं 28. गाणं 29. मरणं 30. कट्ठ 31. घयं 32. धनं 33. वत्थं चुइऊण/चुइऊणं/चुइदूण/चुइदूणं / आदि पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/आदि । खयइ/खये / खयए/ खयदि / खयेदि / खयदे । हरिसिउं / हरिसेउं / हरिसिदुं / हरिसेदुं खेलइ / खेलेइ / खेलए/खेलदि/आदि। सुक्खइ / सुक्खेइ / सुक्खए/ सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। सोहउ/सोहेउ/सोहदु/सोहेदु पसरिहिइ/पसरेहिइ/पसरिस्सइ / पसरेस्सइ / पसरिस्सिदि /पसरिस्सिदे/आदि। वड्डइ / वड्ढेइ / वड्ढए / वढदि/ वड्डेदि/वडदे । छुट्टउ/छुट्टेउ/छुट्टदु/छुट्टेदु। चुइहिइ/चुइहिए/चुएहिइ/चुइस्सइ/चुएस्सइ/चुइस्सिदि / चुइस्सिदे/आदि । विअसइ / विअसेइ / विअसए/विअसदि/विअसेदि/विअसदे । / वड्डे/व/वडे । संयिहिइ/सयेहिइ/सयिस्सइ / सयेस्सइ / सयिस्सिदि / सयिस्सिदे/आदि। छुट्ट/ छुट्टे / छुट्टए / छुट्टदि / छुट्टेदि / छुट्टदे। उड्डउ / उड्डेउ / उड्डदु/उड्डेदु । उगहिइ / उगेहि / उगिस्सइ / उगेस्सइ / उगिस्सिदि / उगिस्सिदे / आदि । गुंजइ/गुंजेइ / गुंजए / गुंजदि/गुंजेदि / गुंजदे । उज्जमीअ उ/उ/दु/वढे। लुढइ/लुढेइ/लुढए/लुढदि/लुढेदि/लुढदे। चुक्क / चुक्केइ / चुक्कए/ चुक्कदि/चुक्केदि/चुक्कदे। सुक्खिहि / सुक्खेहिइ / सुक्खिस्सइ / सुक्खेस्स / सुक्खिस्सिदि /सुक्खिस्सिदे/आदि। स/स्सेउ / णस्स / णस्सेदु । जलिहिइ / जलेहिइ/जलिस्सा/जलेस्सइ/जलिस्सिदि/जलिस्सिदे/आदि। उगइ / उगे / उगए / उगदि / उगेदि / उगदे । खयउ/खयेउ / खयदु/खयेदु । छुट्टि / छुट्टहि / छुट्टिस्स/छुट्टेस्स / छुट्टिस्सिदि / छुट्टिस्सिदे/आदि। चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि/चुएदि/चुअदे।. छुट्टउ/छुट्टेउ / छुट्टदु/छुट्टेदु । वडइ / वड्डे/वढए / वढदि/वड्डेदि/वडदे । डिहि/वेहिइ/वड्डिस्स/वेस्सइ/वडिस्सिदि/वड्ढिस्सिदे / आदि । गुंजउ / गुंजेउ / गुंजदु/गुंजेदु । सिज्झइ / सिज्झेइ/सिज्झए / सिज्झदि/सिज्झेदि/सिज्झदे । जलइ / जलेइ / जलए/ जलदि/जलेदि/जलदे। तवउ / तवेउ / तवदु/तवेदु । उग/ उगेउ / उदु/ उगेदु । जलिहिइ / जलेहि/जलिस्सा/जलेस्सइ/जलिस्सिदि /जलिस्सिदे/आदि । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only 75 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. खेत्तं 35. वणं । 36. उदगं 37. पोट्टलं 38. विमाणं 39. सोक्खं 40. णयरजणं णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए/णस्सदि/णस्सेदि/णस्सदे। जलइ/जलेइ/जलए जलदि/जलेदि/जलदे। चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि/चुएदि/चुअदे। लुढिहिइ/लुढेहिइ/लुढिस्सइ/लुढेस्सइ/लुढिस्सिदि/लुढिस्सिदे/आदि। उड्डइ/उड्डेइ/उड्डए/उड्डदि/उड्डेदि/उड्डदे। वड्डीअ/वलित्था/वडिंसु। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। (ग-1) 1. सुत्त (गल, तु) 2. रूव (विअस, फुर) 3. मण (कील, हरिस) 4. धन्न (उग, वड्ढ) 5. धण (तव, हव) 6. खीर (चुअ, पसर) 7. रिण (छुट्ट, णस्स) 8. सासण (चे?, उच्छह) 9. णयरजण (हरिस, खेल) 10. पुप्फ (वट, विअस) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1; 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) .. (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) . (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 1, 3) (ग-2) 1. णयरजण (जागर, चेट्ट) 2. णाण (वड, फुर) 3. मण (खेल, रम) 4. सासण (वड, पसर) 5. धन्न (उग, सोह) 6. मज्ज (छुट्ट, णस्स) 7. सच्च (फुर, सोह) 8. णयरजण (ठा, विज्ज) 9. कम्म (तव, सिज्झ) 10. खीर (चुअ, पसर) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 2) 1. विमाण (चिट्ठ, वह) 2. णयरजण (जागर, उज्जम) 3. सुत्त (तुट्ट, णस्स) 4. गाण (गुंज, फुर) 5. णयरजण (विज्ज, चिट्ठ) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) 76 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. वण (जल, खय) 7. तिण (उग, वह) 8. उदग (चुअ, पसर) 9. सील (फुर, सोह) 10. रज्ज (पसर, वड) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 10, 11, 4) पुरुष . . पत्त नपुंसकलिंग . . . नप . . . . . 1. धणं 2. मणं 3. खेत्तं 4. सासणं 5. पत्तं 6. सोक्खं 7.सीलं 8. णयरजणं 9. भयं 10. वेरग्गं 11. रत्तं 12. मज्ज 13. खीरं 14. विमाणं 15. रज्जं 16. छिक्कं 17. लक्कुडं 18. उदगं 19. तिणं 20. भोयणं 21, सुहं 22. जोव्वणं 23. कम्म 24. णाणं 25. असणं 26. वत्थं 27. कटुं 28. बीअं 29. रिणं 30. सिरं अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय एकवचन धण नपुंसकलिंग : एकवचन मण नपुंसकलिंग : एकवचन खेत्त नपुंसकलिंग : एकवचन सासण एकवचन पत्त एकवचन सोक्ख नपुंसकलिंग एकवचन सील एकवचन णयरजण नपुंसकलिंग : एकवचन भय नप एकवचन वेरग्ग नपुंसकलिंग : एकवचन रत्त नपुंसकलिंग : एकवचन मज्ज नपुंसकलिंग : एकवचन खीर नपुंसकलिंग : एकवचन विमाण नपुंसकलिंग : एकवचन रज्ज नपुंसकलिंग : एकवचन छिक्क नपुंसकलिंग : एकवचन लक्कुड नपुंसकलिंग : एकवचन उदग नपुंसकलिंग : एकवचन तिण नपुंसकलिंग : एकवचन भोयण नपुंसकलिंग : एकवचन सुह नपुंसकलिंग : एकवचन जोव्वण नपुंसकलिंग : एकवचन कम्म नपुंसकलिंग एकवचन णाण नपुंसकलिंग : एकवचन असण नपुंसकलिंग : एकवचन वत्थ नपुंसकलिंग : एकवचन कट्ठ नपुंसकलिंग : एकवचन बीअ नपुंसकलिंग . एकवचन रिण नपुंसकलिंग : एकवचन सिर नपुंसकलिंग : . . . . . . . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 77 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क) 1. धणाई / धणाइँ / धणाणि 2. वसणाई / वसणाइँ / वसणाणि 3. पोट्टलाई / पोट्टलाई / पोट्टलाणि 4. विमाणाइं / विमाणाइँ / विमाणाणि 5. रज्जाई / रज्जाइँ / रज्जाणि 6. णयरजणाइं /णयरजणाइँ / णयरजणाणि 7. विमाणाइं / विमाणाइँ / विमाणाणि 8. पत्ता / पत्ताईं / पत्ताणि 9. छिक्काई / छिक्किाइँ / छिक्काणि 10. लक्कुडाइं / लक्कुडाइँ / लक्कुडाणि 11. णयरजणाइं/णयरजणाइँ / णयरजणाणि 12. गाणाई / गाणाईं/गाणाणि 13. रज्जाइं/रज्जाइँ / रज्जाणि 14. पत्ताइं / पत्ताइँ / पत्ताणि 15. वणाई / वणाईं / वाणि 16. लक्कुडाई /लक्कुडाइँ / लक्कुडाणि 17. भयाइं/भयाइँ / भयाणि 18. धन्नाइं / धन्नाइँ / धन्नाणि 19. खेत्ताइं / खेत्ताइँ / खेत्ताणि 20. वसणाइं/ वसणाइँ / वसणाणि 21. गाणाइं/गाणाइँ / गाणाणि 22. पोट्टलाई / पोट्टलाई / पोट्टलाणि 23. धन्नाइं / धन्नाइँ / धन्नाणि 24. णयरजणाइं/णयरजणाइँ / णयरजणाणि 25. लक्कुडाई / लक्कुडाइँ / लक्कुडाण 26. पत्ताइं / पत्ताइँ / पत्ताणि 27. पोट्टलाई / पोट्टलाई / पोट्टलाणि 28. धन्नाइं / धन्नाइँ / धन्नाणि 29. भयाइं/भयाइँ / भयाणि 30. विमाणाइं / विमाणाइँ / विमाणाणि 31. वणाइं/वणाइँ / वाणि 32. णयरजणाइं/ णयरजणाइँ / णयरजणाणि 33. सासणाइं/ सासणाइँ / सासणाणि 34. विमाणाइं / विमाणाइँ / विमाणाणि 35. सुत्ता / सुत्ताइँ / सुत्ताणि 36. वत्थाइं / वत्थाइँ/वत्थाणि 78 अभ्यास-16 वड्ढन्तु / वड्ढेन्तु । णस्सन्ति / णस्सेन्ति / णस्सन्ते / णस्सिरे । लुढन्ति/लुढेन्ति/लुढन्ते / लुढिरे । उड्डन्ति / उड्डेन्ति / उडन्ते / उड्डये। चेट्ठन्ति / चेट्ठेन्ति / चेट्ठन्ते/चेनि । सयिहिन्ति/सयिस्सन्ति / सयिस्सिन्ति / आदि । उड्डन्तु / उड्डेन्तु । सुक्खन्ति / सुक्खन्ति /सुक्खन्ते / सुक्खिरे । छुट्टन्ति / छुट्टेन्ति/ छुट्टन्ते / छुट्टिरे। जलिहिन्ति /जलिस्सन्ति /जलिस्सिन्ति / आदि । खिज्जन्ति / खिज्जेन्ति / खिज्जन्ते / खिज्जिरे । गुजिहिन्ति / गुजिस्सन्ति / गुंजिस्सिन्ति / आदि । चुक्कन्ति / चुक्केन्ति / चुक्कन्ते / चुक्किरे । सुक्खन्तु / सुक्खन्तु । णस्सन्ति / णस्सेन्ति / णस्सन्ते / णस्सिरे । जलन्ति / जलेन्ति / जलन्ते / जलिरे । सीअ / णस्सित्था/स्सिंसु । उगन्ति / उगेन्ति / उगन्ते / उगिरे। लिहिन्ति/जलिस्सन्ति/जलिस्सिन्ति / आदि । सन्तु / णस्सेन्तु । गुंजन्ति / गुंजेन्ति / गुंजन्ते / गुंजिरे । लुढन्तु / लुढेन्तु । उगिहिन्ति/उगिस्सन्ति / उगिस्सिन्ति / आदि । चेट्ठन्तु चेद्वेन्तु । जलीअ | सुक्खिहिन्ति/ सुक्खिस्सन्ति /सुक्खिस्सिन्ति / आदि । लुढिहिन्ति / लुढिस्सन्ति / लुढिस्सिन्ति / आदि । गन्तु सन्तु / सेतु । पडन्ति / पडेन्ति / पडन्ते/पडिरे । णस्सिहिन्ति / णस्सिस्सन्ति / णस्सिस्सिन्ति / आदि । पलान्तु पलन्तु पसरन्तु / पसरेन्तु । उड्डिहिन्ति/उड्डिस्सन्ति/उड्डिस्सिन्ति / आदि । तुट्टन्ति / तुट्टेन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिरे। जलन्ति / जलेन्ति / जलन्ते/जलिरे । For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि 38. खेत्ताइ/खेत्ताइँ/खेत्ताणि 39. रज्जाई/रज्जाइँ/रज्जाणि 40. बीआई/बीआई/बीआणि 41. सुत्ताइं/सुत्ता’/सुत्ताणि 42. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि 43. बीआई/बीआई/बीआणि 44. धन्नाई/धन्नाइँ/धन्नाणि 45. णयरजणाइं/णयरजणाई/णयरजणाणि 46. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि 47. गाणाइं/गाणाइँ/गाणाणि 48. रिणाइं/रिणाइँ/रिणाणि 49. पोट्टलाइं/पोट्टलाइँ/पोट्टलाणि 50. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि 51. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 52. रज्जाई/रज्जाइँ/रज्जाणि 53. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि 54. विमाणाइं/विमाणाइँ/विमाणाणि 55. णयरजणाई/णयरजणाईं/णयरजणाणि 56. विमाणाइं/विमाणाई/विमाणाणि 57. बीआई/बीआई/बीआणि 58. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 59. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि 60. वत्थाई/वत्थाइँ/वत्थाणि कुल्लन्ति/कुल्लेन्ति/कुल्लन्ते/कुल्लिरे। णस्सन्ति/णस्सेन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। सोहन्तु/सोहेन्तु। उगन्ति/उगेन्ति/उगन्ते/उगिरे। गलिऊण/गलिऊणं/आदि तुट्टिहिन्ति/आदि। चुक्किऊण/चुक्किऊणं/आदि खिज्जन्ति/आदि। वहिउँ/वहिदुं/आदि उगिहिन्ति/उगिस्सन्ति/आदि। उगिऊण/उगिऊणं/आदि वडन्तु/वडेन्तु। जग्गिउं/जग्गिदुं/आदि उच्छहन्ति/आदि। णस्सिउं/णस्सिदुं/आदि जलन्ति/जलन्ते/आदि। गुंजिऊण/गुंजिऊणं/आदि फुरन्ति/फुरन्ते/आदि। णस्सिहिन्ति/णस्सिस्सन्ति/णस्सिस्सिन्ति/आदि। लुढिऊण/लुढिऊणं/आदि पडन्ति/पडन्ते/पडिरे/आदि। उच्छहिऊण/उच्छहिऊणं/आदि हरिसिहिन्ति/आदि। णच्चिउं/णच्चिदं/आदि उट्ठन्तु/उद्वेन्तु। पसरिउं/पसरिदं/आदि कलहन्ति/कलहन्ते/आदि। विज्जिऊण/विज्जिऊणं/आदि हरिसिहिन्ति/आदि। पडिऊण/पडिऊणं/आदि णस्सन्ति/णस्सन्ते/आदि। उज्जमिण/उज्जमिअणं/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। ठाऊण/ठाऊणं/आदि उड्डिहिन्ति/आदि। उगिऊण/उगिऊणं/आदि वन्ति/वडन्ते/आदि। कुल्लिऊण/कुल्लिऊणं/आदि पलान्तु-पलन्तु। जलिऊण/जलिऊणं/आदि णस्सिहिन्ति/आदि। गलिग/गलिऊणं/आदि णस्सन्ति/णस्सन्ते/आदि। 1. विमाणाइं/विमाणाइँ/विमाणाणि 2. वसणाई/वसणाइँ/वसणाणि 3. धणाई/धणाइँ/धणाणि 4. पोट्टलाइं/पोट्टलाइँ/पोट्टलाणि 5. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि 6. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 7. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि 8. णयरजणाइं/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 9. पत्ताइं/पत्ताइँ/पत्ताणि 10. छिक्काई/छिक्काइँ/छिक्काणि 11. गाणाइं/गाणाई/गाणाणि 12. खीराइं/खीराई/खीराणि उड्डन्तु/उड्डेन्तु। णस्सन्ति/णस्सेन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। वसन्तु/वड्वेन्तु। लुढन्ति/लुढेन्ति/लुढन्ते/लुढिरे। चेन्तु/चेद्वेन्तु। लोट्टन्तु/लोट्टन्तु। जलिहिन्ति/जलिस्सन्ति/जलिस्सिन्ति/आदि। खिज्जन्ति/खिज्जेन्ति/खिज्जन्ते/खिज्जिरे। सुक्खन्तु/सुक्खेन्तु। छुट्टन्ति/छुट्टेन्ति/छुट्टन्ते/छुट्टिये। गुंजिहिन्ति/गुंजिस्सन्ति/गुंजिस्सिन्ति/आदि। चुअन्तु/चुएन्तु। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 79 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. धन्नाई/धन्नाई/धन्नाणि 14. खेत्ताई/खेत्ताइँ/खेत्ताणि 15. वसणाइं/वसणाइँ/वसणाणि 16. गाणाइं/गाणाइँ/गाणाणि 17. पोट्टलाइं/पोट्टलाई/पोट्टलाणि 18. पत्ताइं/पत्ताइँ/पत्ताणि 19. भयाई/भयाइँ/भयाणि 20. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 21. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि 22. सोक्खाइ/सोक्खाइँ/सोक्खाणि 23. धन्नाइं/धन्नाई/धन्नाणि 24. णयरजणाई/णयरजणाईं/णयरजणाणि 25. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि 26. वणाई/वणाई/वणाणि 27. पोट्टलाइं/पोट्टलाइँ/पोट्टलाणि 28. धन्नाई/धन्नाइँ/धन्नाणि 29. वणाइं/वणाई/वणाणि 30. भयाइं/भयाइँ/भयाणि 31. विमाणाई/विमाणाइँ/विमाणाणि 32. सासणाइं/सासणाई/सासणाणि 33. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि 34. विमाणाई/विमाणाइँ/विमाणाणि 35. सुत्ताइं/सुत्ताइँ/सुत्ताणि 36. वत्थाइं/वत्थाइँ/वत्थाणि 37. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि 38. खेत्ताइं/खेत्ताइँ/खेत्ताणि | 39. मज्जाइं/मज्जाइँ/मज्जाणि 40. बीआई/बीआई/बीआणि उगन्ति/उगेन्ति/उगन्ते/उगिरे। जलीअ/जलित्था/जलिंसु। णस्सन्तु/णस्सेन्तु। गुंजन्ति/गुंजेन्ति/गुंजन्ते/गुंजिरे। लुढन्तु/लुढेन्तु। सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुक्खिरे। खयिहिन्ति/खयिस्सन्ति/खयिस्सिन्ति/आदि। खिजिहिन्ति/खिज्जिस्सन्ति/खिज्जिस्सिन्ति/आदि। चुक्कन्ति/चुक्केन्ति/चुक्कन्ते/चुक्किरे। वड्ढन्तु/वड्ढेन्तु। उगिहिन्ति/उगिस्सन्ति/उगिस्सिन्ति/आदि। चेट्ठन्ति/चेटेन्ति/चेन्ते/चेट्ठिये। जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। वसिहिन्ति/वसिस्सन्ति/वसिस्सिन्ति/आदि। लुढिहिन्ति/लुढिस्सन्ति/लुढिस्सिन्ति/आदि। उगन्तु/उगेन्तु। खयीअ/खयित्था/खयिंसु। णस्सन्तु/णस्सेन्तु। उड्डन्ति/उड्डेन्ति/उड्डन्ते/उड्डिरे।। पसरन्तु/पसरेन्तु। पलान्तु-पलन्तु उड्डिहिन्ति/उड्डिस्सन्ति/उड्डिस्सिन्ति/आदि। तुट्टन्ति/तुट्टेन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिरे। जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। कुल्लन्तु/कुल्लेन्तु। णस्सन्ति/णस्सेन्ति/णस्सन्ते/णस्सिरे। णस्सन्तु/णस्सेन्तु। उगिहिन्ति/उगिस्सन्ति/उगिस्सिन्ति/आदि। (ग-1) 1. धन्न (उग, वड्ड) 2. णयरजण (चुक्क, खिज्ज) 3. गाण (गुंज, फुर) 4. पोट्टल (लुढ, पड) 5. रज्ज (पसर, जुज्झ) 6. विमाण (पड, णस्स) 7. बीअ (उग, वह) 8. णयरजण (कुह, पला) 9. वत्थ (गल, खय) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) 80 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 1, 3) 10. णयरजण (हरिस, विज्ज) (ग-2) 1. णयरजण (णच्च, उट्ठ) 2. वसण (छुट्ट, णस्स) 3. भय (णस्स, पला) 4. गाण (गुंज, पसर) 5. विमाण (चिट्ठ, उड्ड) 6. णयरजण (जागर, चेट्ठ) 7. सासण (वड्ड, पसर) 8. धन्न (उग, सोह) 9. वेरग्ग (वस, पसर) 10. खीर (चुअ, पसर) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 2) (ग-3) 1. विमाण (चिट्ठ, उडु) 2. णयरजण (ठा, विज्ज) 3. गाण (गुंज, फुर) . 4. रिण (छुट्ट, णस्स) 5. सुत्त (गल, तुट्ट) 6. बीअ (वह, उग) 7. लक्कुड (जल, णस्स) 8. गाम (वस, पसर) । 9. णयरजण (जागर, चेट्ट) - 10. वसण (छुट्ट, णस्स) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 16, 10, 11, 4) पुरुष. 1. धणाई 2. खेत्ताणि 3. सासणाई 4. पत्ता 5. लक्कुडाणि 6. सोक्खाई 7. णयरजणाई 8. रज्जाई 9. भयाइँ. 10. वसणाई 11. रत्ताणि अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय बहुवचन धण नपुंसकलिंग ई-आई बहुवचन खेत्त नपुंसकलिंग णि आणि बहवचन सासण नपुंसकलिंग ई-आई बहुवचन पत्त नपुंसकलिंग इं-आई बहुवचन लक्कुड नपुंसकलिंग णि आणि बहुवचन सोक्ख नपुंसकलिंग इं-आई बहुवचन णयरजण नपुंसकलिंग इं--आई बहुवचन रज्ज नपुंसकलिंग ई-आई बहुवचन भय नपुंसकलिंग ई-आई बहुवचन वसण नपुंसकलिंग ई-आई बहुवचन रत्त नपुंसकलिंग णि→आणि प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 81 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. तिणाई . 13. भोयणाई 14. खीराणि 15. सुत्ताई 16. बीआई 17. सासणाई 18. गाणाई 19. पोट्टलाई 20. छिक्काणि 21. धन्नाई 18: वूया 11. सरिआ 12. कमला 13. पण्णा 14. इच्छा 15. गुहा 16. भज्जा अन्य पुरुष बहुवचन तिण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन भोयण नपुंसकलिंग ई-आई. अन्य पुरुष बहुवचन खीर नपुंसकलिंग णि-आणि अन्य पुरुष बहुवचन सुत्त नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन बीअ नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन सासण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन गाण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन पोट्टल नपुंसकलिंग ई-आई। अन्य पुरुष बहुवचन छिक्क नपुंसकलिंग णि-आणि अन्य पुरुष बहुवचन धन्न नपुंसकलिंग ई- आईं हात्सपारस5/हारसदुलाइवचन वत्थ नपंसकलिंग ई-आईं . सुखिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुखिस्सिदे/आदि। वड्ढइ/वड्ढेइ/वड्ढए/वड्ढदि/वड्ढेदि/वड्ढदे। सिज्झउ/सिज्झेउ/सिज्झदु/सिज्झेदु। उवसमिहिइ/उवसमेहिइ/उवसमिस्सइ/उवसमिस्सिदि/उवसमिस्सिदे/आदि। णस्सिहिइ/णस्सेहिइ/णस्सिस्सइ/णस्सेस्सइ/णस्सिस्सिदि/णस्सिस्सिदे/आदि। डरइ/डरेइ/डरए/डरदि/डरेदि/डरदे। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक (क) 1. माया 2. सद्धा 3. सिक्खा 4. ससा 5. भुक्खा 6. वाया 7. मइरा 8. तिसा 9. आणा 10. धूआ 11. सरिआ 12. कमला 13. पण्णा 14. इच्छा 15. गुहा 16. भज्जा हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। . वड/वड्लेउ/वडदु/वड्डेदु। पसरी॥ सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे। उवसमउ/उवसमेउ/उवसमदु/उवसमेदु। थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/थक्केदि/थक्कदे। छुट्टउ/छुट्टेउ/छुट्टदु/छुट्टेदु। उवसमिहिइ/उवसमेहिइ/उवसमिस्सइ/उवसमिस्सिदि/उवसमिस्सिदे/आदि। फुरइ/पुरेइ/फुरए/फुरदि/फुरेदि/फुरदे। हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। वड्ढइ/वड्ढेइ/वड्ढए/वड्ढदि/वड्ढेदि/वड्ढदे। सिज्झउ/सिझेउ/सिज्झदु/सिझेदु। उवसमिहिइ/उवसमेहिइ/उवसमिस्सइ/उवसमिस्सिदि/उवसमिस्सिदे/आदि। णस्सिहिइ/णस्सेहिइ/णस्सिस्सइ/णस्सेस्सइ/णस्सिस्सिदि/णस्सिस्सिदे/आदि। डरइ/डरेइ/डरए/डरदि/डरेदि/डरदे। 82 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. वाया 18. करुणा 19. गंगा 20. पइट्टा 21. परिक्खा 22. तिसा 23. महिला 24. कण्णा 25. णिद्दा 26. महिला 27. तणया 28. पसंसा 29. गड्डा 30. जउणा 31. मेहा 32. तणया 33. सीया 34. धूआ 35. तण्हा 36. निसा 37. णम्मया 38. सोहा 39. सुया 40. सीया 41. सोहा 42. तणया 43. ससा 44. नणंदा 45. नणंदा 46. सिक्खा 47. कण्णा 48. धूआ 49. भज्जा फुरउ/फुरेउ/फुरद/फुरेदु। छुट्टइ/छुट्टेइ/छुट्टए/छुट्टदि/छुट्टेदि/छुट्टदे। पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। वड/वड्डेड/ववदु/वड्डेदु। होसी/होही/होही। उवसमइ/उवसमेइ/उवसमए/उवसमदि/उवसमेदि/उवसमदे। उच्छहउ/उच्छहेउ/उच्छहदु/उच्छहेदु। चिराविहिइ/चिराविहिए/चिराविस्सइ/चिराविस्सिदि/चिराविस्सिदे/आदि। णस्सउ/णस्सेउ/णस्सदु/णस्सेदु। तवउ/तवेउ/तवदु/तवेदु। खासइ/खासेइ/खासए/खासदि/खासेदि/खासदे। पसरिहिइ/पसरिहिए/पसरिस्सइ/पसरिस्सए/पसरिस्सिदि/पसरिस्सदे/आदि। वडइ/वड्लेइ/वड्डए/वडदि/वड्वेदि/वडदे। सुक्खिहिइ/सुक्खेहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खेस्सइ/सुक्खिस्सिदि/सुक्खिस्सिदे/आदि। विअसउ/विअसेउ/विअसदु/विअसेदु। खेलइ/खेलेइ/खेलए/खेलदि/खेलेदि/खेलदे। हसिहिइ/हसिहिए/हसिस्सइ/हसिस्सए/हसिस्सिदि/हसिस्सिदे/आदि। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। खयउ/खयेउ/खयदु/खयेदु। सयिउं/सयेउं/सयिदुं/सये, होइ/होदि। पसरिहिइ/पसरिहिए/पसरिस्सइ/पसरिस्सए/पसरिस्सिदि/पसरिस्सिदे/आदि। वड/वड्ड/वडदु/वड्डेदु। उस्ससउ/उस्ससेउ/उस्ससदु/उस्ससेदु। छज्जइ/छज्जेइ/छज्जए/छज्जदि/छज्जेदि/छज्जदे। खयइ/खयेइ/खयए/खयदि/खयेदि/खयदे। डरिअग/डरिऊणं/डरिदूण/डरिदूणं/आदि सयइ/सयेइ/सयए/आदि। उवसमिण/उवसमिऊगं/आदि उवविसउ/उवविसेउ/उवविसदु/आदि। घुमिउं/घुमेउं/घुमिदं/घुमे, थंभिहिइ/थंभिहिए/थंभिस्सइ/थंभिस्सिदि/आदि। गडयडिऊण/गडयडिऊणं/गडयडिदूण/गडयडिदूणं/आदि रुवइ/रुवेइ/आदि। वहिऊण/वडिऊणं/वहिदूण/वडिदूणं/आदि पसरउ/पसरेउ/आदि।। चिराविऊण/चिराविऊणं/चिराविदूण/आदि उवविसइ/उवविसेइ/आदि। कंदी। ठाऊण/ठाऊणं/ठादूण/ठादूणं/आदि लोट्ट/लोट्टेउ/लोट्टदु/लोट्टेदु। खेड्डिऊण/खेड्डिऊणं/खेड्डिदूण/खेड्डिदूणं/आदि उवसमइ/उवसमेइ/आदि। उच्छहिऊण/उच्छहिऊणं/उच्छहिदूण/उच्छहिदूणं/आदि चेट्ठउ/आदि। डरिऊण/डरिऊणं/डरिदूण/डरिदूणं/आदि थंभइ/थंभेइ/थंभए/थंभदि/आदि। उवविसिउं/उवविसेउ/उवविसिदं/उवविसे, थंभउ/थंभेउ/थंभदु/थंभेदु। वडिऊण/वड्डिऊणं/वद्विदूण/वड्डिदूणं/आदि छज्जउ/छज्जेउ/छज्जदु/छज्जेदु। 50. माया 51. जाया 52. नणंदा 53. सुया 54. कमला प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 83 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. कण्णा . 56. तणया 57. ससा 58. कण्णा 59. ससा कंदिऊण/कंदिऊणं/कंदिदूण/कंदिदूणं/आदि चिरावइ/चिरावेइ/आदि। किडिं/किडेडं/विडिदुं/किडे, उल्लसिहिइ/उल्लसिस्सइ/उल्लसिस्सिइ/आदि। उच्छहिऊण/उच्छहिणं/उच्छहिदूण/उच्छहिदूणं/आदि घुमेहिइ/आदि। लोट्टिां/लोट्टेड़/लोट्टिदं/लोट्टेदुं उठी। खासिऊण/खासिऊणं/खासिदूण/आदि किलिसइ/किलिसए/किलिसदि/आदि। . " 1. गंगा 2. जाया 3. सद्धा 4. सिक्खा 5. वाया 6. पण्णा 7. करुणा 8. कमला 9. धूआ 10. ससा . 11. इच्छा 12. माया 13. वाया 14. परिक्खा 15. धूआ 16. महिला 17. कण्णा 18. णिद्दा 19. सुया 20. महिला 21. सरिआ 22. गड्डा 23. मेहा 24. तणया 25. नणंदा 26. तण्हा 7. धूआ 8. सया 29. गुहा 30. सोहा पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। बिहइ/बिहेइ/बिहए/बिहदि/बिहेदि/बिहदे। वडउ/वड्डेउ/वड्डदु/वड्डेदु। पसरिहिइ/पसरिहिए/पसरेहिइ/पसरिस्सइ/पसरिस्सए/पसरिस्सिदि/पसरिस्सिदे/आदि। थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/थक्केदि/थक्कदे।। सिज्झउ/सिज्झेउ/सिज्झद/सिज्झेद। फुरिहिइ/फुरिहिए/फुरेहिइ/फुरिस्सइ/फुरिस्सए/फुरिस्सिदि/फुरिस्सिदे/आदि। होइ/होदि। हरिस3/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। छज्जइ/छज्जेइ/छज्जए/छज्जदि/छज्जेदि/छज्जदे। उवसमिहिइ/उवसमेहिइ/उवसमिस्सइ/उवसमिस्सिदि/उवसमिस्सिदे/आदि। उल्लसीअ/उल्लसित्था/उल्लसिंसु। फुरउ/फुरेउ/फुरद/फुरेदु। हविहिइ/हवेहिइ/हविहिए/हविहिदि/हवेहिदि/हविस्सइ/हविस्सिदि/हविस्सिदे/आदि। छुब्भइ/छुब्भेइ/छुब्भए/छुब्भदि/छुब्भेदि/छुब्भदे। उच्छहउ/उच्छहेउ/उच्छहदु/उच्छहेदु। चिराविहिइ/चिराविहिए/चिराविस्सइ/चिराविस्सिदि/चिराविस्सिदे/आदि। वड्ढउ/वड्ढेउ/वड्ढदु/वड्ढेदु। खासइ/खासेइ/खासए/खासदि/खासेदि/खासदे। चे/चेटेउ/चेद्/चेद्वेद। सुक्खीअ/सुक्खित्था/सुक्खिंसु। वड्डइ/वड्लेइ/वड्डए/वडदि/वड्वेदि/वडदे। विअसउ/विअसेउ/विअसदु/विअसेदु।। बिहइ/बिहेइ/बिहए/बिहदि/बिहेदि/बिहदे। गडयडिहिइ/गडयडिहिए/गडयडिस्सइ/गडयडिस्सिदि/गडयडिस्सिदे/आदि। हुउ/हुदु। उवरमइ/उवरमेइ/उवरमए/उवरमदि/उवरमेदि/उवरमदे। उस्ससउ/उस्ससेउ/उस्ससदु/उस्ससेदु। णस्सिहिइ/णस्सेहिइ/णस्सिस्सइ/णस्सेस्सइ/णस्सिस्सिदि/णस्सिस्सिदे/आदि। खयइ/खयेइ/खयए/खयदि/खयेदि/खयदे। छुट्टउ/छुट्टेउ/छुट्टदु/छुट्टेदु। 31. महरा प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. पइझ 33. सीया 34. आणा 35. जरा 36. जउणा 37. कहा 38. कलसिया 39. झा 40. निसा ( ग - 1 ) वडउ / वड्डेउ / वढदु/वढेदु । सिज्झइ / सिज्झेइ / सिज्झए / सिज्झदि / सिज्झेदि / सिज्झदें । फुरइ / फुरेइ / फुरए / फुरदि / फुरेदि /फुरदे । वडइ/ वड्डे/वढए / वढदि/वेदि/वदे। सुक्खहि / सुक्खेहि/सुक्खिस्सइ / सुक्खेस्सइ / सुक्खिस्सिदि / सुक्खिस्सिदे/आदि। हविहिर / हवेहि / हविहिए / हविहिदि/हवेहिदि/हविस्सइ/हविस्सिदि /हविस्सिदे/आदि । चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि /चुएदि /चुअदे । होहि / होहिदि / होस्स / होस्सदि / होस्सिदि । हवइ / हवेइ/हवए/ हवदि / हवेदि / हवदे । 1. सुया ( बिह, लोह) 2. नणंदा (गडयड, रुव) 3. कण्णा ( चिराव, खिस) 4. धूआ (रुव, खंज) 5. माया (गडयड, उवसम) 6. कण्णा ( उवसम, उवविस) 7. ससा ( खास, उवरम ) 8. महिला (छज्ज, कुद्द ) 9. जाया (उस्सस, थंभ ) 10. झुंपडा (वस, हो) (π-2) 1. ससा ( उवसम, उवविस) 2. सिक्खा (वड, पसर) 3. जाया (चिट्ठ, लोट्ट 4. महिला (उच्छह, चेट्ठ) 5. तण्हा (जग्ग, उवसम ) 6. तणया ( उवविस, थंभ ) 7. कण्णा (लोह, उट्ठ) 8. कमला (व, सोह) 9. ससा (हरिस, उत्तर) 10. धूआ (थंभ, कील) (ग-3) 1. धूआ (थंभ, चिट्ठ) 2. सुया (कील, हरिस) 3. जाया ( बिह, पला) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) For Personal & Private Use Only 85 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. महिला (चुक्क, खिज्ज) 5. ससा (हरिस, घुम) 6. नणंदा (खंज, कुद्द) 7. कण्णा (चिराव, चिट्ठ) 8. झुंपडा (वस, हो) 9. करुणा (सोह, फुर) 10. माया (लोट्ट, चेट्ठ) (घ) 1. परिक्खा 2. ससा 3. माया 4. करुणा 5. वाया . 6. आणा 7. णम्मया 8. भुक्खा 9. कलसिया 10. गुहा 11. मइरा 12. धूआ 13. महिला 14. ति 15. 16. कहा 17. गंगा 18. इच्छा 19. तण्हा 20. सोहा 21. झुंडा 22. सरिआ 23. नणंदा 24. सीया 25. जरा 26. णिद्दा 27. पसंसा 28. जाया 29. सद्धा 30. मेहा 86 पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष अन्य पुरुष (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 10, 11, 4) वचन प्रत्यय मूलसंज्ञा लिंग एकवचन परिक्खा स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग '0' (शून्य) '0' (शून्य) एकवचन ससा '0' (शून्य) एकवचन माया एकवचन करुणा स्त्रीलिंग . '0' (शून्य) एकवचन वाया स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन आणा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) एकवचन णम्मया स्त्रीलिंग एकवचन भुक्खा स्त्रीलिंग एकवचन कलसिया स्त्रीलिंग एकवचन गुहा एकवचन मइरा एकवचन धूआ एकवचन महिला एकवचन तिसा एकवचन निसा एकवचन कहा एकवचन गंगा एकवचन इच्छा एकवचन तण्हा एकवचन सोहा एकवचन झुंपा एकवचन सरिआ एकवचन नणंदा एकवचन सीया एकवचन जरा एकवचन णिद्दा एकवचन पसंसा एकवचन जाया एकवचन सद्धा एकवचन मेहा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग - '0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग '0' (शून्य) '0' (शून्य) 'o' (शून्य) For Personal & Private Use Only '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) '0' (शून्य) 'o' (शून्य) 'o' (शून्य) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-18 1. माया/मायाउ/मायाओ 2. सिक्खा/सिक्खाउ/सिक्खाओ 3. ससा/ससाउ/ससाओ 4. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ 5. धूआ/धूआउ/धूआओ 6. गुहा/गुहाउ/गुहाओ 7. भज्जा/भज्जाउ/भज्जाओ 8. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ 9. जाया/जायाउ/जायाओ 10. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ 11. सुया/सुयाउ/सुयाओ 12. महिला/महिलाउ/महिलाओ 13. गड्डा/गाउ/गाओ 14. तणया/तणयाउ/तणयाओ 15. धूआ/धूआउ/धूआओ. 16. नणंदा/नणंदाउ/नणंदाओ 17. सुया/सुयाउ/सुयाओ 18. माया/मायाउ/मायाओ 19. वाया/वायाउ/वायाओ 20. झुपडा/झुपडाउ/झुपडाओ 21. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ 22. तणया/तणयाउ/तणयाओ 23. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ 24. महिला/महिलाउ/महिलाओ 25. वाया/वायाउ/वायाओ . 26. ससा/ससाउ/ससाओ 27. सुया/सुयाउ/सुयाओ 28. ससा/ससाउ/ससाओ 29. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ 30. माया/मायाउ/मायाओ 31. जाया/जायाउ/जायाओ 32. तणया/तणयाउ/तणयाओ 33. ससा/ससाउ/ससाओ 34. धूआ/धूआउ/धूआओ 35. सिक्खा/सिक्खाउ/सिक्खाओ 36. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ हरिसन्ति/हरिसेन्ति/हरिसन्ते/हरिसिरे। पसरिहिन्ति/पसरिस्सन्ति/पसरिस्सिन्ति/आदि। छज्जन्ति/छज्जेन्ति/छज्जन्ते/छज्जिरे। उवसमिहिन्ति/उवसमिस्सन्ति/उवसमिस्सिन्ति/आदि। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। णस्सिहिन्ति/णस्सिस्सन्ति/णस्सिस्सिन्ति/आदि। बिहन्ति/बिहेन्ति/बिहन्ते/बिहिरे। होहिन्ति/होहिन्ते/होहिरे या होहिइरे/होस्सन्ति/आदि। उच्छहन्तु/उच्छहेन्तु। चिराविहिन्ति/चिराविस्सन्ति/चिराविस्सिन्ति/आदि। खासन्ति/खासेन्ति/खासन्ते/खासिरे। तवन्तु/तवेन्तु। वडन्ति/वड्वेन्ति/वन्ते/वडिरे। छुब्भन्ति/छुब्भेन्ति/छुब्भन्ते/छुब्भिरे। . उवसमन्ति/उवसमेन्ति/उवसमन्ते/उवसमिरे। उत्तरन्ति/उत्तरेन्ति/उत्तरन्ते/उत्तरिरे। उस्ससन्तु/उस्ससेन्तु। उवविसन्ति/उवविसेन्ति/उवविसन्ते/उवविसिरे। सिज्झन्ति/सिझेन्ति/सिज्झन्ते/सिज्झिरे। सोहन्ति/सोहेन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। हवन्ति/हवेन्ति/हवन्ते/हविरे। उवविसन्ति/उवविसेन्ति/उवविसन्ते/उवविसिरे। सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुक्खिरे। चेट्टन्ति/चेतॄन्ति/चेट्टन्ते/चेट्ठिये। फुरन्तु/फुरेन्तु। ठाहिन्ति/ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे/ठास्सन्ति/आदि। खेड्डिऊण/खेड्डिऊणं/आदि हरिसिहिन्ति/आदि। खेलिउं/खेलिq/आदि जुज्झी) .. पलाऊण/पलाऊणं/आदि. थक्कन्ति/थक्केन्ति/आदि। हरिसिऊण/हरिसिऊणं/आदि जीवन्तु/जीवेन्तु। थक्किळण/थक्केऊणं/आदि लोट्टन्तु/लोट्टेन्तु। णच्चिऊण/णच्चिऊणं/आदि थक्किहिन्ति/आदि। उवसमिऊण/उवसमिऊणं/आदि उवविसन्तु/आदि। हरिसिऊण/हरिसिऊणं/आदि ठाहिन्ति/आदि। वड्ढिऊण/वड्ढिऊणं/आदि पसरन्तु/पसरेन्तु। डरिऊण/डरिऊणं/आदि थंभन्ति/थंभन्ते/आदि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 87 For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. धूआ / धूआउ / धूआओ 38. माया / मायाउ / मायाओ 39. भज्जा / भज्जाउ / भज्जाओ 40. महिला / महिला / महिलाओ 41. तण्हा / तण्हाउ / तण्हाओ 42. सुया / सुयाउ / सुयाओ 43. नणंदा / नणंदाउ / नणंदाओ 44. तणया / तणयाउ / तणयाओ 45. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 46. ससा / ससाउ / ससाओ 47. तणया / तणयाउ / तणयाओ 48. माया / मायाउ / मायाओ 49. सुया/सुयाउ/सुयाओ 50. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 51. माया / मायाउ / मायाओ 52. ससा / ससाउ / ससाओ 53. नणंदा / नणंदाउ / नणंदाओ 54. ससा / ससाउ / ससाओ 55. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 56. तणया/तणयाउ / तणयाओ 57. ससा / ससाउ / ससाओ 58. सुया/सुयाउ/सुयाओ 59. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 60. ससा/ससाउ / ससाओ (ख) 1. धूआ / धूआउ / धूआओ 2. महिला / महिला / महिलाओ 3. सिक्खा / सिक्खाउ / सिक्खाओ 4. माया / मायाउ / मायाओ 5. सुया / सुयाउ / सुयाओ 6. झुंपडा / झुंपडाउ / झुंपडाओ 7. परिक्खा / परिक्खाउ / परिक्खाओ 8. तणया / तणयाउ / तणयाओ 9. ससा / ससाउ / ससाओं 10. नणंदा / नणंदाउ / नणंदाओ 11. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 12. वाया/वायाउ / वायाओ 88 जोहिऊण / जोहिऊणं / आदि कंदन्ति / कंदन्ते / आदि । बिहिऊण / बिहिऊणं / आदि उवसमन्ति / आदि। लोडिं/लोट्टदु/आदि ठान्तु ठन्तु । उच्छहिऊण/उच्छहिऊणं / आदि चेट्ठन्तु / चेट्टेन्तु । छुट्टिऊण / छुट्टिऊणं/ आदि उवसमन्तु / उवसमेन्तु । stऊण / डरिऊणं / आदि लोट्टन्ति / लोट्टन्ते / आदि । घुमि / घुमिदं / आदि उट्ठहिन्ति / उट्ठिस्सन्ति/आदि । थंभिऊण /थंभिऊणं / आदि अच्छन्तु / अच्छेन्तु । रुविऊण / रुविऊणं / आदि चिरावन्ति / चिरावन्ते / आदि । खिसिऊण / खिसिऊणं / आदि उवविसन्ति / आदि । सयि/सयितुं / आदि रुवन्ति / रुवन्ते/रुविरे / आदि । जीवि / जीवितुं / आदि उज्जमन्तु / उज्जमेन्तु । खेल / खेलिदुं / आदि उल्लसिहिन्ति / आदि । णच्चिऊण / णच्चिऊणं/आदि थक्कन्ति / थक्कन्ते / आदि। उवसमिऊण/उवसमिऊणं / आदि चिट्ठन्तु / चिट्ठेन्तु । सयिऊण/सयिऊणं / आदि उट्ठन्तु / उट्ठेन्तु । थक्किउं/ थक्किदुं / आदि घुमन्तु / घुमेन्तु । जग्गउं/जग्गिदं / आदि उज्जमन्तु / उज्जमेन्तु । य/सयितुं / आदि उट्ठहिन्ति / उट्ठिस्सन्ति / आदि । चि/च्चितुं / आदि उज्जमन्ति / उज्जमेन्ति / आदि । उच्छहिऊण/उच्छहिऊणं / आदि घुमिहिन्ति / आदि । खेलिउं / खेलिदं / आदि कुद्दिहिन्ति / आदि । मुच्छिऊण/मुच्छिऊणं/ आदि मरन्ति / मरन्ते / आदि । घुमिउं / घुमेउं / घुमिदं / घुमेदुं थंभन्तु / थंभेन्तु । - जंभान्ति → जंभन्ति / जंभान्ते जंभन्ते / जंभाईरे । हरिसन्तु / हरिसेन्तु । पसरिहिन्ति/पसरिस्सन्ति/पसरिस्सिन्ति / आदि । हरिसन्ति / हरिसेन्ति / हरिसन्ते / हरिसिरे । जोहन्तु / जोहेतु । सोहन्ति / सोहेन्ति / सोहन्ते / सोहिरे । हविहिन्ति / हविहिते / हविहिइरे / हविस्सन्ति / आदि । खासन्ति/खासेन्ति/खासन्ते / खासिरे । थंभिहिन्ति/थंभिहिन्ते/थंभिहिइरे/थंभिस्सन्ति/आदि । उस्ससिहिन्ति / उस्ससिस्सन्ति / उस्ससिस्सिन्ति / आदि । पलासी /पलाही/पलाहीअ / पलाइत्था / पलाइंसु । फुरन्तु / फुरेन्तु । For Personal & Private Use Only - प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. माया/मायाउ/मायाओ 14. गुहा/गुहाउ/गुहाओ 15. जाया/जायाउ/जायाओ 16. वाया/वायाउ/वायाओ 17. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ 18. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ 19. सुया/सुयाउ/सुयाओ 20. कलसिया/कलसियाउ/कलसियाओ 21. माया/मायाउ/मायाओ 22. ससा/ससाउ/ससाओ 23. जाया/जायाउ/जायाओ 24. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ 25. नणंदा/नणंदाउ/नणंदाओ 26. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ 27. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ 28. सुया/सुयाउ/सुयाओ 29. माया/मायाउ/मायाओ 30. धूआ/धूआउ/धूआओ 31. तणया/तणयाउ/तणयाओ 32. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ 33. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ 34. कलसिया/कलसियाउ/कलसियाओ 35. ससा/ससाउ/ससाओ 36. सुया/सुयाउ/सुयाओ 37. महिला/महिलाउ/महिलाओ 38. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ 39. नणंदा/नणंदाउ/नणंदाओ 40. धूआ/धूआउ/धूआओ उवसमन्ति/उवसमेन्ति/उवसमन्ते/उवसमिरे। खयिहिन्ति/खयिहिन्ते/खयिहिइरे/खयिस्सन्ति/आदि। उवविसन्तु/उवविसेन्तु। सिज्झन्ति/सिझेन्ति/सिज्झन्ते/सिज्झिरे। सुखिहिन्ति/सुखिहिन्ते/सुखिहिइरे/आदि। उवसमन्तु/उवसमेन्तु। गडयडन्ति/गडयडेन्ति/गडयङन्ते/गडयडिरे। लुढन्ति/लुढेन्ति/लुढन्ते/लुढिरे। चेन्तु/चेटेन्तु। जुज्झिहिन्ति/जुज्झिहिन्ते/जुज्झिहिइरे/जुज्झिस्सन्ति/आदि। जागरन्तु/जागरेन्तु। छज्जीअ/छज्जित्था/छज्जिंसु। चिराविहिन्ति/चिराविस्सन्ति/चिराविस्सिन्ति/आदि। हवन्ति/हवेन्ति/हवन्ते/हविरे। उवविसन्ति/उवविसेन्ति/उवविसन्ते/उवविसिरे। बिहिहिन्ति/बिहिस्सन्ति/बिहिस्सिन्ति/आदि। खिज्जन्ति/खिज्जेन्ति/खिज्जन्ते/खिज्जिरे। कंदन्ति/कंदेन्ति/कंदन्ते/कंदिरे। खंजन्तु/खंजेन्तु। सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुविखरे। वडन्ति/वड्डेन्ति/वड्डन्ते/वडिरे। तुट्टिहिन्ति/तुट्टिस्सन्ति/तुट्टिस्सिन्ति/आदि। हरिसन्तु/हरिसेन्तु। थंभन्तु/थंभेन्तु। विज्जिहिन्ति/विजिहिन्ते/विज्जिहिइरे/आदि। __खिसन्ति/खिसेन्ति/खिसन्ते/खिसिरे। चुक्कन्ति/चुक्केन्ति/चुक्कन्ते/चुक्किरे। उच्छहन्तु/उच्छहेन्तु। (ग-1) 1. ससा. (कील, ठा) 2. कण्णा (बिह, चिट्ठ) 3. धूआ (जुज्झ, कंद) 4. माया (रुव, उवसम) 5. सुया (बिह, लोट्ट) 6. नणंदा (छज्ज, कंद) 7. तणया (कंद, चिराव) 8. महिला (थंभ, उवविस) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 89 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. झुंपडा (वस, हो) 10. कण्णा (णच्च, थक्क) (ग-2) 1. माया (हरिस, जीव ) 2. जाया (लोट्ट, चिट्ठ) 3. ससा (जागर, चेट्ठ) 4. नणंदा ( थक्क, घुम) 5. सुया (थंभ, उवविस) 6. तण्हा (छुट्ट, उवसम ) 7. सिक्खा (वढ, पसर) 8. माया (उच्छह, चेट्ठ) 9. ससा ( उवसम, उवविस) 10. धूआ (रम, कील) (ग-3) 1. कण्णा (लोह, उट्ठ) 2. ससा (हरिस, घुम) 3. धूआ (कील, रम) 4. सिक्खा (वड, पसर) 5. गुहा (जल, णस्स) 6. सुया (कंद, चिट्ठ) 7. जाया ( बिह, पला) 8. महिला (जागर, उट्ठ) 9. झुंपडा (वस, हो) 10. नणंदा (जोह, कंद) (घ) 1. सीया 2. परिक्खा 3. मायाओ 4. कहाउ 5. तणयाओ 6. इच्छा 7. गंगाओ 8. नणंदाउ 9. महिलाओ 90 (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 1, 3) अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2 ) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2). (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 18, 10, 11, 4) वचन पुरुष अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन इच्छा गंगा नणंदा महिला मूलसंज्ञा लिंग सीया परिक्खा माया कहा तणया For Personal & Private Use Only प्रत्यय स्त्रीलिंग'0' (शून्य) स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग ओ स्त्रीलिंग उ स्त्रीलिंग ओ स्त्रीलिंग '0' (शून्य) स्त्रीलिंग ओ स्त्रीलिंग उ स्त्रीलिंग ओ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? गड्डा कण्णा 10. निसाउ 11. सरिआ 12. सिक्खा 13. झुपडाओ 14. कलसिया 15. गाउ 16. जायाउ 17. गुहाओ 18. कण्णाउ 19. पसंसाओ 20. धूआओ 21. महिलाउ 22. सीयाओ 23. झुपडा 24. ससा 25. सुयाओ 26. वायाओ 27. सरिआउ 28. माया 29. सिक्खाओ 30. निसाओ अन्य पुरुष बहुवचन निसा स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सरिआ स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सिक्खा स्त्रीलिंग o' (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन झुपडा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन कलसिया स्त्रीलिंग '०' (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन जाया स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन गुहा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन पसंसा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन महिला स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन सीया स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन झुपडा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन ससा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन सुया स्त्रीलिंग ओ • अन्य पुरुष बहुवचन वाया स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन सरिआ स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन माया स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष बहुवचन सिक्खा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन निसा स्त्रीलिंग ओ धूआ . अभ्यास-19 (क) 1. करहो/करहे अच्छइ/अच्छेइ/अच्छए/अच्छदि/अच्छेदि/अच्छदे। 2. विमाणाई/विमाणाई/विमाणाणि उड्डन्तु/उड्डेन्तु। 3. परिक्खा होहिइ/होहिदि/होस्सइ/होस्सदि/होस्सिदि। 4. कुक्कुरो/कुक्कुरे बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए/बुक्कदि/बुक्केदि/बुक्कदे। 5. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ णच्चीअ/णच्चित्था/णच्चिंसु। 6. सासणं पसरउ/पसरेउ/पसरदु/पसरेदु। 7. गंथा जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। 8. सोक्खं वडउ/वड्ठेउ/वड्वदु/वड्डेदु। 9. ससा/ससाउ/ससाओ खेलन्ति/खेलेन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। 10. नरिंदो/नरिंदे . हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 11. पोट्टलं लुढइ/लुढेइ/लुढए/लुढदि/लुढेदि/लुढदे। 12. कलसिया/कलसियाउ/कलसियाओ तुट्टन्ति/तुट्टेन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिटे। 13. पोत्तो/पोत्ते हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 14. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि जग्गिहिन्ति/जगिहिन्ते/जगिहिइरे/जग्गिस्सन्ति/जग्गिस्सिन्ति/आदि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 91 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. कमला 16. मेहा 17. वेरगं 18. इच्छा/ इच्छाउ / इच्छाओ 19. वत्थं 20. रूवं 21. सिक्खा 22. माउलो / माउले 23. सलिलो /सलि 24. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ 25. अवयसो / अवयसे 26. दुक्खा 27. गुहा / गुहाउ / गुहाओ 28. वया 29. णाणं 30. ससा / ससाउ / ससाओ 31. पुत्तो / पुत्ते 32. सीलं 33. तिस 34. रक्खसा 35. बीआई / बीआइँ / बी आणि 36. महिला/महिलाउ/महिलाओ 37. सीहा 38. सच्च 39. वाया 40. रक्खसा 41. णयरजणं 42. तणया 43. बालआ 44. विमाणं 45. तण्हा 46. दिवायरो / दिवायरे 47. णरो/रे 48. सुया / सुयाउ / सुयाओ 49. माउला 50. सुत्तं 51. कण्णा 52. रयणो/रयणे 92 वडइ/ वड्डे/वढए/ वढदि/वेदि/वदे। गज्जन्ति / गज्जेन्ति/गज्जन्ते / गज्जिरे । व/वढेउ/वदु/वजेदु । उवसमिहिन्ति / उवसमिहिन्ते / उवसमिहिरे / उवसमिस्सन्ति / आदि । सुक्खइ/ सुक्खेइ / सुक्खए/ सुक्खदि/सुक्खदि/सुक्खदे। फुल्लिहिइ/फुल्लिहिए/फुल्लिहिदि / फुल्लिस्सइ/फुल्लिस्सिदि / आदि। पसरिहिइ/पसरिहिए/पसरिहिदि/पसरिस्सइ/पसरिस्सिदि / आदि । उट्ठउ/उट्ठेउ/उद्दु/उट्ठेदु । चुअइ/चुएइ / चुअदि/चुएदि /चुअदे । सुक्खिहिन्ति /सुक्खिहिन्ते / सुक्खिहिरे / सुक्खिस्सन्ति / आदि । पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। छुट्टी / छुट्टित्था / छुट्टि णस्सीअ / णस्सित्था / णस्सिंसु । छज्जन्ति/छज्जेन्ति/छज्जन्ते / छज्जिरे । सिज्झउ/सिज्झेउ / सिज्झदु/सिज्झेदु । ठाहिन्ति / ठाहिन्ते/ठाहिरे या ठाहिइरे / ठास्सन्ति / ठास्सिन्ति / आदि । कंपइ/कंपेइ/कंपए/कंपदि/कंपेदि/कंपदे। सोहउ/सोहेउ /सोहदु/सोहेदु। उवसमउ / उवसमेउ / उवसमदु / उवसमेदु । मरीअ/मरित्था/मरिंसु । उगिहिन्ति/उगिहिन्ते/उगिहिरे / उगिस्सन्ति / उगिस्सिन्ति / आदि । उच्छहन्तु / उच्छहेन्तु । पलान्ति पलन्ति / पलान्ते पलन्ते / पलाइरे । - विअसउ/विअसेउ/विअसद / विअसेदु । थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/थक्केदि/थक्कदे/थक्कति/आदि। कुल्लिण/ कुल्लि / आदि मरन्ति / मरेन्ति / मरन्ते / मरिरे । जग्गउं/ जग्गेउं / जग्गिदं / जग्गेदुं चेट्ठिहिइ / चेट्ठिहिए / चेट्ठिस्सइ /आदि । जुज्झिण / जुज्झिणं / आदि कंद / कंदेइ / कंदए / कंददि / आदि। रुविऊण/रुविऊणं/ आदि सयिहिन्ति / सयिहिन्ते / सयिस्सन्ति/आदि । ठाऊण/ठाऊणं/आदि उड्डिहि/उड्डिस्सइ/उड्डिस्सिदि / आदि । छुट्टिण / छुट्टिगं / आदि उवसमउ / उवसमेउ / उवसमदु / उवसमेदु । उगण/उगिणं/ आदि सोहीअ / सोहित्था / सोहिंसु । जीवि / जीवे / जीवितुं / जीवेदुं उज्जमउ / उज्जमेउ / आदि। खेल/खेलेउ / खेलिदं/खेलेढुं उल्लसिहिन्ति / उल्लसिहिन्ते / आदि । थक्किमण /थक्किम / आदि उवविसन्ति / उवविसन्ते / आदि । गलिऊण/गलिऊणं/ आदि तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए/तुट्टदि/आदि । चिराविण/चिराविणं/आदि उट्ठइ/ उट्ठेइ / उट्ठए/ उट्ठदि/आदि । पडण/पडिगं / आदि तुट्टिहिइ/तुट्टिहिए / तुट्टिहिदि / आदि । - For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि पसरिउं/पसरेउं/पसरिदुं/पसरेदं जुज्झन्ति/जुझेन्ति/आदि। 54. धूआ ठाऊण/ठाउणं/आदि उट्ठिहिइ/उट्ठिहिए/उहिस्सइ/उट्ठिस्सिइ/आदि। 55. गंथा जलिऊण/जलिअगं/आदि खयन्ति/खयेन्ति/खयन्ते/खयिरे। 56. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि उज्जमिअण/उज्जमिअणं/आदि खेलन्तु/खेलेन्तु। 57. ससा उल्लसिऊण/उल्लसिणं/आदि घुमिहिइ/घुमिहए/आदि। 58. सप्पा डरिण/डरिऊणं/आदि पलासी/पलाही/पलाही। 59. माया/मायाउ/मायाओ जीविउं/जीवेउं/जीविदुं/जीवेदं चेट्ठन्तु/चेटेन्तु। (ख) 1. कुक्कुर (बुक्क) वर्तमानकाल 2. पत्त (सुक्ख) विधि एवं आज्ञा 3. सिक्खा (पसर) भविष्यत्काल 4. पोत्त (णच्च) वर्तमानकाल 5. लक्कुड (जल) विधि एवं आज्ञा 6. इच्छा (उवसम) भविष्यत्काल 7. परिक्खा (हव) भविष्यत्काल 8. वत्थ (सुक्ख) विधि एवं आज्ञा 9. पुत्त (कुद्द) भूतकाल 10. माया (थंभ) भविष्यत्काल 11. खीर (चुअ) विधि एवं आज्ञा 12. वय (गल) वर्तमानकाल 13. घर (पड) वर्तमानकाल 14. सासण (पसर) विधि एवं आज्ञा 15. मेहा (विअस) भविष्यत्काल 16. मेह (गज्ज) वर्तमानकाल 17. रज्ज (चे?) विधि एवं आज्ञा 18. कण्णा (चिराव) भविष्यत्काल 19. माउल (पला) वर्तमानकाल 20. जोव्वण (विअस) वर्तमानकाल 21. कमला (सोह) वर्तमानकाल 22. दुक्ख (गल) विधि एवं आज्ञा 23. वेरग्ग (वह) विधि एवं आज्ञा 24. पण्णा (सिज्झ) विधि एवं आज्ञा 25. हुअवह (जल) भविष्यत्काल 26. रज्ज (उच्छह) भविष्यत्काल 27. तिसा (उवसम) भविष्यत्काल 28. मेहा (विअस) वर्तमानकाल 29. विमाण (उड्ड) भूतकाल (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 3) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें. अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 1) (देखें अभ्यास 17, 18, 1) (देखें अभ्यास 13, 14, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 3) - प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 93 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. आगम (सोह) विधि एवं आज्ञा 31. वाया (सिज्झ) वर्तमानकाल 32. णयरजण (चेट्ट) विधि एवं आज्ञा 33. महिला (उच्छह) विधि एवं आज्ञा 34. णर (उज्जम) भविष्यत्काल 35. बीअ (उग) भविष्यत्काल 36. गुहा (णस्स) भविष्यत्काल 37. अवयस (पसर) वर्तमानकाल 38. सील (सोह) विधि एवं आज्ञा 39. ससा (चिट्ठ) भविष्यत्काल 40. करह (णच्च) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 13, 14, 2) , (देखें अभ्यास 17, 18, 1) (देखें अभ्यास 15. 16.2) (देखें अभ्यास 17, 18, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 1) (ग-1) 1. कुक्कुर (बुक्क, उवविस) 2. सलिल (चुअ, पसर) - 3. ससा (खास, उट्ठ) 4. णर (उप्पज्ज, मर) 5. गाण (गुंज, फुर) 6. सुया (लोट्ट, कंद) 7. दिअर (वल, उवविस) 8. णर (उ?, उवविस) 9. झुपडा (वस, हो) 10. वसण (छुट्ट, णस्स) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 1, 3) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 1, 3) (ग-2) 1. रहुणन्दण (हरिस, अच्छ) 2. रज्ज (पसर, सोह) 3. गाण (गुंज, फुर) 4. महिला (उच्छह, चेट्ट) 5. गाम (वस, पसर) 6. वसण (छुट्ट, णस्स) 7. बप्प (हस, जीव) 8. दिवायर (सोह, उग) 9. ससा (उवसम, उवविस) 10. सिक्खा (वड, पसर) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 2) (ग-3) 1. सुत्त (गल, तुट्ट) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 4) 94 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. रयण (पड, तुट्ट) 3. विमाण (ठा, उड्ड) 4. धूआ (थंभ, चिट्ठ) 5. सुया (खेल, रम) 6. ससा (हरिस , कील) 7. घर (पड, णस्स) 8. उदग (सुक्ख, णिज्झर) 9. गंथ (जल, णस्स) 10. महिला (उच्छह, चेट्ट) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11,4) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 4) पुत्त वया 1. सोक्खाई 2. ससाओ 3. पुत्तो 4. विमाणाणि 5. तणयाउ 6. वया 7. रज्जाई 8. माया, 9. सप्पो 10. लक्कुडं 11. मेहाओ 12. आगमो 13. सासणाई 14. परिक्खा 15. परमेसरों 16. छिक्कं 17. सुयाओ 18, स्यणाई 19. वत्थाई 20. आणा 21. अवयसो 22. भोयणं 23. राया 24. सरिआ 25. खेत्तं 26. करुणाओ पुरुष वचन मूलसंज्ञा लिंग प्रत्यय अन्य पुरुष बहुवचन सोक्ख नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन ससा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन पुल्लिंग 0+ओ अन्य पुरुष बहुवचन विमाण नपुंसकलिंग णि-आणि अन्य पुरुष बहुवचन तणया स्त्रीलिंग उ अन्य पुरुष बहुवचन पुल्लिंग -आ अन्य पुरुष बहुवचन रज नपुंसकलिंग इं-आई अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन माया स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन सप्प पुल्लिंग -ओ अन्य पुरुष एकवचन लक्कुड नपुंसकलिंग . अन्य पुरुष बहुवचन मेहा स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष एकवचन आगम पुल्लिंग -ओ अन्य पुरुष बहुवचन सासंण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन परिक्खा स्त्रीलिंग 'o' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन परमेसर पुल्लिंग 0+ओ अन्य पुरुष एकवचन छिक्क नपुंसकलिंग : अन्य पुरुष बहुवचन सुया स्त्रीलिंग ओ अन्य पुरुष बहुवचन रयण नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष बहुवचन वत्थ - नपुंसकलिंग ई-आई अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन आणा स्त्रीलिंग '0' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन अवयस पुल्लिंग 0+ओ अन्य पुरुष एकवचन भोयण नपुंसकलिंग : अन्य पुरुष बहुवचन राय पुल्लिंग -आ अन्य पुरुष एकवचन व बहुवचन सरिआ. स्त्रीलिंग o' (शून्य) अन्य पुरुष एकवचन खेत्त नपुंसकलिंग : अन्य पुरुष बहुवचन करुणा स्त्रीलिंग ओ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 95 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भव उदग 27. भवो 28. उदगं 29. सायरा 30. धणाई अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष बहुवचन अन्य पुरुष बहुवचन पुल्लिंग -ओ.. नपुंसकलिंग : पुल्लिंग -आ . नपुंसकलिंग ई-आई सायर धण अभ्यास-20 (क-1) क्रिया भूतकालिक कृदन्त 1. हस हसिअ/हसिय/हसित/हसिद 2. सय सयिअ/सयिय/सयित/सयिद 3. णच्च णच्चिअ/णच्चिय/णच्चित/णच्चिद 4. रूस रूसिअ/रूसिय/रूसित/रूसिद 5. लुक्क लुक्किम/लुक्किय/लुक्कित/लुक्किद 6. जग्ग जग्गिअ/जग्गिय/जग्गित/जग्गिद 7. जीव जीविअ/जीविय/जीवित/जीविद 8. कंद . कंदिअ/कंदिय/कंदित/कंदिद 9. हरिस हरिसिअ/हरिसिय/हरिसित/हरिसिद अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन हसिओ/हसियो/हसितो/हसिदो सयिओ/सयियो/सयितो/सयिदो णच्चिओ/णच्चियो/णच्चितो/णच्चिदो रूसिओ/रूसियो/रूसितो/रूसिदो लुक्किओ/लुक्कियो/लुक्कितो/लुक्किदो जग्गिओ/जग्गियो/जग्गितो/जग्गिदो जीविओ/जीवियो/जीवितो/जीविदो कंदिओ/कंदियो/कंदितो/कंदिदो हरिसिओ/हरिसियो/हरिसितो/हरिसिदो (क-2) क्रिया भूतकालिक कृदन्त 1. वड्ड वडिअ/वड्डिय/वलित/वडिद 2. विअस विअसिअ/विअसिय/विअसित/विअसिद 3. गुंज गुंजिअ/गुंजिय/गुंजित/गुंजिद 4. कुद्द कुद्दिअ/कुद्दिय/कुद्दित/कुद्दिद 5. जागर जागरिअ/जागरिय/जागरित/जागरिद 6. विज्ज विज्जिअ/विज्जिय/विज्जित/विज्जिद 7. छुट्ट छुट्टिअ/छुट्टिय/छुट्टित/छुट्टिद 8. वस वसिअ/वसिय/वसित/वसिद 9. चुक्क चुक्किम/चुक्किय/चुक्कित/चुक्किद अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन वडिअं/वडियं/वडितं/वडिदं विअसिअं/विअसिय/विअसितं/विअसिदं गुंजिअं/गुंजियं/गुंजितं/गुंजिदं कुद्दिअं/कुद्दियं/कुद्दितं/कुदिदं जागरिअं/जागरियं/जागरितं/जागरिदं विज्जिअं/विज्जियं/विज्जितं/विज्जिदं छुट्टिअं/छुट्टियं/छुट्टितं/छुट्टिदं वसिअं/वसियं/वसितं/वसिदं चुक्किअं/चुक्कियं/चुक्कितं/चुक्किदं (क-3) क्रिया भूतकालिक कृदन्त 1. णच्च णच्चिअ/णच्चिय/णच्चित/णच्चिद 2. खय खयिअ/खयिय/खयित/खयिद 3. जल जलिअ/जलिय/जलित/जलिद अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन णच्चिआ/णच्चिया/णच्चिता/णच्चिदा खयिआ/खयिया/खयिता/खयिदा जलिआ/जलिया/जलिता/जलिदा 96 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. सोह सोहिअ/सोहिय/सोहित/सोहिद 5. सुक्ख सुक्खिअ/सुक्खिय/सुक्खित/सुखिद 6. पला पलाअ/पलाय/पलात/पलाद 7. ठा ठाअ/ठाय/ठात/ठाद 8. बुक्क बुक्किअ/बुक्किय/बुक्कित/बुक्किद 9. उग उगिअ/उगिय/उगित/उगिद सोहिआ/सोहिया/सोहिता/सोहिदा सुक्खिआ/सुक्खिया/सुक्खिता/सुक्खिदा पलाआ/पलाया/पलाता/पलादा ठाआ/ठाया/ठाता/ठादा बुक्किआ/बुक्किया/बुक्किता/बुक्किदा उगिआ/उगिया/उगिता/उगिदा (क-4) क्रिया भूतकालिक कृदन्त 1. विअस विअसिअ/विअसिय/विअसित/विअसिद । 2. हो होअ/होय/होत/होद 3. उवविस उवविसिअ/उवविसिय/उवविसित/उवविसिद . 4. खास खासिअ/खासिय/खासित/खासिद अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन विअसिआइं/विअसिआई/विअसिआणि विअसियाइं/विअसियाइँ/विअसियाणि विअसिताइं/विअसिताइँ/विअसिताणि विअसिदाइं/विअसिदाइँ/विअसिदाणि होआई/होआई/होआणि होयाई/होयाइँ/होयाणि होताई/होताई/होताणि होदाई/होदाइँ/होदाणि उवविसिआई/उवविसिआई/उवविसिआणि उवविसियाई/उवविसियाइँ/उवविसियाणि उवविसिताइं/उवविसिताइँ/उवविसिताणि उवविसिदाई/उवविसिदाइँ/उवविसिदाणि खासिआई/खासिआईं/खासिआणि खासियाई/खासियाइँ/खासियाणि खासिताइं/खासिताइँ/खासिताणि खासिदाइं/खासिदाइँ/खासिदाणि उवसमिआइं/उवसमिआईं/उवसमिआणि उवसमियाइं/उवसमियाइँ/उवसमियाणि उवसमिताइं/उवसमिताइँ/उवसमिताणि उवसमिदाइं/उवसमिदाइँ/उवसमिदाणि थंभिआइं/थंभिआई/थंभिआणि थंभियाइं/थंभियाइँ/थंभियाणि थंभिताइं/थंभिताइँ/थंभिताणि थंभिदाई/थंभिदाइँ/थंभिदाणि उत्तरिआइं/उत्तरिआईं/उत्तरिआणि उत्तरियाई/उत्तरियाइँ/उत्तरियाणि उत्तरिताइं/उत्तरिताई/उत्तरिताणि उत्तरिदाइं/उत्तरिदाइँ/उत्तरिदाणि 5. उवसम उवसमिअ/उवसमिय/उवसमित/उवसमिद 6. थंभ थंभिअ/थंभिय/थंभित/थंभिद 7. उत्तर उत्तरिअ/उत्तरिय/उत्तरित/उत्तरिद प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 97 For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. तुट्ट तुट्टिअ/तुट्टिय/तुट्टित/तुट्टिद तुट्टिआई/तुट्टिआई/तुट्टिआणि तुट्टियाई/तुट्टियाइँ/तुट्टियाणि तुट्टिताई/तुट्टिताइँ/तुट्टिताणि तुट्टिदाई/तुट्टिदाइँ/तुट्टिदाणि उड्डिआई/उड्डिआइँ/उड्डिआणि उड्डियाइं/उड्डियाइँ/उड्डियाणि उड्डिताइं/उड्डिताइँ/उड्डिताणि उड्डिदाइं/उड्डिदाइँ/उड्डिदाणि - 9. उड्डु उड्डिअ/उड्डिय/उड्डित/उड्डिद . (क-5) क्रिया भूतकालिक कृदन्त आकारान्त में आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ परिवर्तन के समान प्रथमा एकवचन 1. उट्ठ उट्ठिअ/उठ्ठिय/ उट्ठिआ/उठ्ठिया/ उट्ठिआ/उठ्ठिया/ उहित/उट्ठिद उट्ठिता/उद्द्दिा उट्ठिता/उट्ठिदा 2. ठा ठाअ/ठाय/ ठाआ/ठाया/ ठाआ/ठाया/ ठात/ठाद ठाता/ठादा . ठाता/ठादा 3. हस हसिअ/हसिय/ हसिआ/हसिया/ हसिआ/हसिया/ हसित/हसिद हसिता/हसिदा हसिता/हसिदा 4. लज्ज लज्जिअ/लज्जिय/ लज्जिआ/लज्जिया/ लज्जिआ/लज्जिया/ लज्जित/लज्जिद लज्जिता/लज्जिदा लज्जिता/लज्जिदा 5. अच्छ अच्छिअ/अच्छिय/ अच्छिआ/अच्छिया/ अच्छिआ/अच्छिया/ अच्छित/अच्छिद अच्छिता/अच्छिदा अच्छिता/अच्छिदा 6. णिज्झर णिज्झरिअ/णिज्झरिय/ णिज्झरिआ/णिज्झरिया/ णिज्झरिआ/णिज्झरिया/ णिज्झरित/णिज्झरिद णिज्झरिता/णिज्झरिदा णिज्झरिता/णिज्झरिदा 7. मर मरिअ/मरिय/ मरिआ/मरिया/ मरिआ/मरिया/ मरित/मरिद मरिता/मरिदा मरिता/मरिदा 8. खेल खेलिअ/खेलिय/ खेलिआ/खेलिया/ खेलिआ/खेलिया/ . खेलित/खेलिद खेलिता/खेलिदा खेलिता/खेलिदा 9. कुल्ल कुल्लिअ/कुल्लिय/ कुल्लिआ/कुल्लिया/ कुल्लिआ/कुल्लिया/ कुल्लित/कुल्लिद कुल्लिता/कुल्लिदा कुल्लिता/कुल्लिदा (क-6) क्रिया भूतकालिक कृदन्त 1. जग्ग जग्गिअ/जग्गिय/ जग्गित/जग्गिद आकारान्त में आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ परिवर्तन के समान प्रथमा बहुवचन जग्गिआ/जग्गिया/ जग्गिआ/जग्गिआउ/जग्गिआओ जग्गिता/जम्गिदा जग्गिया/जग्गियाउ/जग्गियाओ जगिता/जगिताउ/जगिताओ जग्गिदा/जगिदाउ/जग्गिदाओ 98 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. छज्ज छज्जिअ/छज्जिय/ छज्जित/छज्जिद 3. बिह बिहिअ/बिहिय/ बिहित/बिहिद 4. पसर पसरिअ/पसरिय/ पसरित/पसरिद 5. थंभ थंभिअ/थंभिय/ थंभित/थंभिद 6. उस्सस उस्ससिअ/उस्ससिय/ उस्ससित/उस्ससिद छज्जिआ/छज्जिया/ छज्जिआ/छज्जिआउ/छज्जिआओ छज्जिता/छज्जिदा छज्जिया/छज्जियाउ/छज्जियाओ छज्जिता/छज्जिताउ/छज्जिताओ छज्जिदा/छज्जिदाउ/छज्जिदाओ बिहिआ/बिहिया/ बिहिआ/बिहिआउ/बिहिआओ बिहिता/बिहिदा बिहिया/बिहियाउ/बिहियाओ बिहिता/बिहिताउ/बिहिताओ बिहिदा/बिहिदाउ/बिहिदाओ पसरिआ/पसरिया/ पसरिआ/पसरिआउ/पसरिआओ पसरिता/पसरिदा पसरिया/पसरियाउ/पसरियाओ पसरिता/पसरिताउ/पसरिताओ पसरिदा/पसरिदाउ/पसरिदाओ थंभिआ/थंभिया/ थंभिआ/थंभिआउ/थंभिआओ थंभिता/थंभिदा थंभिया/थंभियाउ/थंभियाओ थंभिता/थंभिताउ/थंभिताओ थंभिदा/थंभिदाउ/थंभिदाओ उस्ससिआ/उस्ससिया/ उस्ससिआ/उस्ससिआउ/उस्ससिआओ उस्ससिता/उस्ससिदा उस्ससिया/उस्ससियाउ/उस्ससियाओ उस्ससिता/उस्ससिताउ/उस्ससिताओ उस्ससिदा/उस्ससिदाउ/उस्ससिदाओ हविआ/हविया/ हविआ/हविआउ/हविआओ हविता/हविदा हविया/हवियाउ/हवियाओ हविता/हविताउ/हविताओ हविदा/हविदाउ/हविदाओ उच्छहिआ/उच्छहिया/ उच्छहिआ/उच्छहिआउ/उच्छहिआओ उच्छहिता/उच्छहिदा उच्छहिया/उच्छहियाउ/उच्छहियाओ उच्छहिता/उच्छहिताउ/उच्छहिताओ उच्छहिदा/उच्छहिदाउ/उच्छहिदाओ चेट्ठिा/चेट्ठिया/ चेट्ठिा/चेट्ठिआउ/चेट्ठिआओ चेट्ठिता/चेट्ठिदा चेट्ठिया/चेट्ठियाउ/चेटियाओ चेट्टिता/चेट्टिताउ/चैट्टिताओ चेट्ठिदा/चेट्ठिदाउ/चेट्ठिदाओ 7. हव हविअ/हविय/ हवित/हविद 8. उच्छह उच्छहिअ/उच्छहिय/ उच्छहित/उच्छहिद 9. चेटू · चेट्ठिअ/चेटिय/ चेट्टित/चेट्टिद 1. नरिंदो 2. पुत्तो 3. वयो 4. रयणो हसिओ/हसियो/हसितो/हसिदो। उट्ठिओ/उठ्ठियो/उद्वितो/उट्ठिदो। गलिओ/गलियो/गलितो/गलिदो। पडिओ/पडियो/पडितो/पडिदो। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 99 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. हुअवहो जलिओ/जलियो/जलितो/जलिदो। 6. अवयसो पसरिओ/पसरियो/पसरितो/पसरिदो। 7. गंथो खयिओ/खयियो/खयितो/खयिदो। 8. बालओ रुविओ/रुवियो/रुवितो/रुविदो। 9. हणुवन्तो कुद्दिओ/कुद्दियो/कुद्दितो/कुद्दिदो। 10. रक्खसो मरिओ/मरियो/मरितो/मरिदो। 11. मेहा गज्जिआ/गज्जिया/गज्जिता/गज्जिदा। 12. नरिंदा हसिआ/हसिया/हसिता/हसिदा। 13. पुत्ता उट्ठिआ/उठ्ठिया/उठ्ठिता/उद्विदा। 14.वया गलिआ/गलिया/गलिता/गलिदा। 15. रयणा पडिआ/पडिया/पडिता/पडिदा। 16. पडा सुक्खिआ/सुक्खिया/सुक्खिता/सुक्खिदा। 17. गामा वसिआ/वसिया/वसिता/वसिदा। 18. पोत्ता अच्छिआ/अच्छिया/अच्छिता/अच्छिदा। 19. विमाणाइं/विमाणाइँ/विमाणाणि उड्डिआई/उड्डिआइँ/उड्डिआणि/उड्डियाई/उड्डियाइँ/उड्डियाणि/ उड्डिताई/उडिताइँ/उड्डिताणि/उड्डिदाई/उड्डिदाइँ/उड्डिदाणि। 20. सासणाई/सासणाइँ/सासणाणि पसरिआई/पसरिआई/पसरिआणि/पसरियाई/पसरियाइँ/पसरियाणि/ पसरिताई/पसरिताईं/पसरिताणि/पसरिदाइं/पसरिदाइँ/पसरिदाणि। 21. रज्जं वडिअं/वड्डियं/वडितं/वड्डिद। 22. पोट्टलं लुढिअं/लुढियं/लुढितं/लुढिद। 23. सीलं फुरिअं/फुरियं/फुरितं/फुरिदं। 24. रूवं फुल्लिअं/फुल्लियं/फुल्लितं/फुल्लिदं। 25. लक्कुडं जलिअं/जलियं/जलितं/जलिदं। 26. वणं णस्सिअं/णस्सियं/णस्सितं/णस्सिदं। 27. सिरं दुक्खि/दुक्खियं/दुक्खितं/दुक्खिदं। 28. सच्चं विअसिअं/विअसियं/विअसितं/विअसिदं। 29. विमाणं उड्डिअं/उड्डियं/उडितं/उड्डिद। 30. पत्ताइं/पत्ताइँ/पत्ताणि सुक्खिआइं/सुक्खिआईं/सुक्खिआणि/सुक्खियाइं/सुक्खियाइँ/ सुक्खियाणि/सुक्खिताइं/सुक्खिताईं/सुक्खिताणि/सुक्खिदाइं/ सुक्खिदाइँ/सुक्खिदाणि। 31. सुहाई/सुहाइँ/सुहाणि वडिआई/वडिआई/वडिआणि/वड्डियाइं/वटियाइँ/ वडियाणि/ वनिताई/वडिताइँ/वङ्किताणि/वडिदाइं/वड्डिदाइँ/वडिदाणि। 32. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि पसरिआई/पसरिआइँ/पसरिआणि/पसरियाई/पसरियाइँ/पसरियाणि/ पसरिताई/पसरिताइँ/पसरिताणि/पसरिदाई/पसरिदाइँ/पसरिदाणि। 33. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि जलिआई/जलिआई/जलिआणि/जलियाई/जलियाई/जलियाणि/ जलिताई/जलिताइँ/जलिताणि/जलिदाइं/जलिदाइँ/जलिदाणि। 34. वसणाई/वसणाइँ/वसणाणि छुट्टिआई/छुट्टिआईं/छुट्टिआणि/छुट्टियाइं/छुट्टियाइँ/छुट्टियाणि/ छुट्टिताई/छुट्टिताइँ/छुट्टिताणि/छुट्टिदाइं/छुट्टिदाइँ/छुट्टिदाणि। 100 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. वत्थाई/वत्थाई/वत्थाणि सुखिआइं/सुक्खिआईं/सुक्खिआणि/सुक्खियाइं/सुक्खियाइँ/ सुक्खियाणि/सुक्खिताइं/सुक्खिताइँ/सुक्खिताणि/ सुक्खिदाइं/ सुक्खिदाइँ/सुक्खिदाणि। 36. सुत्ताई/सुत्ताईं/सुत्ताणि तुट्टिआई/तुट्टिआई/तुट्टिआणि/तुट्टियाई/तुट्टियाइँ/तुट्टियाणि/तुट्टिताई/ तुट्टिताइँ/तुट्टिताणि/तुट्टिदाई/तुट्टिदाइँ/तुट्टिदाणि। 37. गाणाई/गाणाइँ/गाणाणि गुंजिआइं/गुंजिआईं/गुंजिआणि/गुंजियाई/गुंजियाइँ/गुंजियाणि/गुंजिताइं/ गुंजिताइँ/गुंजिताणि/गुंजिदाई/गुंजिदाइँ/गुंजिदाणि। 38. खेत्ताइं/खेत्ताइँ/खेत्ताणि सोहिआइं/सोहिआई/सोहिआणि/सोहियाई/सोहियाइँ/सोहियाणि/ सोहिताई/सोहिताईं/सोहिताणि/सोहिदाइं/सोहिदाइँ/सोहिदाणि। 39. परिक्खा होआ/होया/होता/होदा। 40. ससा थंभिआ/थंभिया/थंभिता/थंभिदा। 41. झुपडा छज्जिआ/छज्जिया/छज्जिता/छज्जिदा। 42. सिक्खा पसरिआ/पसरिया/पसरिता/पसरिदा। 43. सरिआ सुक्खिा /सुक्खिया/सुक्खिता/सुक्खिदा। 44. धूआ सयिआ/सयिया/सयिता/सयिदा। 45. जउणा पसरिआ/पसरिया/पसरिता/पसरिदा। 46. भज्जा डरिआ/डरिया/डरिता/डरिदा। 47. सुया ठाआ/ठाया/ठाता/ठादा। 48. पसंसा पसरिआ/पसरिया/पसरिता/पसरिदा। 49. तणया/तणयाउ/तणयाओ चिट्ठिआ/चिट्ठिआउ/चिट्ठिआओ/चिठ्ठिया/चिट्ठियाउ/चिट्ठियाओ/ चिट्ठिता/चिट्ठिताउ/चिट्ठिताओ/चिट्ठिदा/चिट्ठिदाउ/चिट्ठिदाओ। 50. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ होआ/होआउ/होआओ/होया/होयाउ/होयाओ/होता/होताउ/ होताओ/होदा/होदाउ/होदाओ। 51. ससा/ससाउ/ससाओ ___थंभिआ/थंभिआउ/थंभिआओ/थंभिया/थंभियाउ/थंभियाओ/थंभिता/ थंभिताउ/थंभिताओ/थंभिदा/थंभिदाउ/थंभिदाओ। 52. सिक्खा/सिक्खाउ/सिक्खाओ पसरिआ/पसरिआउ/पसरिआओ/पसरिया/पसरियाउ/पसरियाओ/ पसरिता/पसरिताउ/पसरिताओ/पसरिदा/पसरिदाउ/पसरिदाओ। 53. धूआ/धूआउ/धूआओ सयिआ/सयिआउ/सयिआओ/सयिया/सयियाउ/सयियाओ/ सयिता/सयिताउ/सयिताओ/सयिदा/सयिदाउ/सयिदाओ। 54. सुया/सुयाउ/सुयाओ जग्गिआ/जग्गिआउ/जग्गिआओ/जग्गिया/जग्गियाउ/जग्गियाओ जग्गिता/जग्गिताउ/जग्गिताओ/जग्गिदा/जग्गिदाउ/जग्गिदाओ। 55. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ सुक्खिा /सुक्खिआउ/सुक्खिआओ/सुक्खिया/सुक्खियाउ/ सुक्खियाओ/सुक्खिता/सुक्खिताउ/सुक्खिताओ/सुक्खिदा/सुक्खिदाउ/ सुक्खिदाओ। 56. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ वडिआ/वडिआउ/वडिआओ/वडिया/वड्डियाउ/वडियाओ/वड़िता/ वलिताउ/वड़िताओ/वड्डिदा/वड्डिदाउ/वड्डिदाओ। 57. झुपडा/झुपडाउ/झुपडाओ वसिआ/वसिआउ/वसिआओ/वसिया/वसियाउ/वसियाओ/वसिता/ वसिताउ/वसिताओ/वसिदा/वसिदाउ/वसिदाओ। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 101 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. गुहा/गुहाउ/गुहाओ 59. अहं/हं/अम्मि 60. सो 61. तुमं/तुं/तुह 62. अहं/हं/अम्मि 63. तुमं/तुं/तुह 64. सा 65. अहं/हं/अम्मि 66. सो 67. तुम/तु/तुह 68. सो 69. अम्हे/वयं 70. ते 71. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 72. अम्हे/वयं 73. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 74. ते 75. अम्हे/वयं 76. ते 77. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे 78. ते णस्सिआ/णस्सिआउ/णस्सिआओ/णस्सिया/णस्सियाउ/णस्सियाओ/ णस्सिता/णस्सिताउ/णस्सिताओ/णस्सिदा/पस्सिदाउ/णस्सिदाओ। जग्गिओ/जग्गियो/जग्गितो/जग्गिदो। ठाओ/ठायो/ठातो/ठादो। हरिसिओ/हरिसियो/हरिसितो/हरिसिदो। उवविसिआ/उवविसिया/उवविसिता/उवविसिदा। सयिओ/सयियो/सयितो/सयिदो। हसिआ/हसिया/हसिता/हसिदा। पलाओ/पलायो/पलातो/पलादो। वलिओ/वलियो/वलितो/वलिदो। उट्ठिओ/उठ्ठियो/उट्ठितो/उठ्ठिदो। खेलिओ/खेलियो/खेलितो/खेलिदो। जग्गिआ/जग्गिया/जग्गिता/जग्गिदा। ठाआ/ठाया/ठाता/ठादा। हरिसिआ/हरिसिया/हरिसिता/हरिसिदा। चिट्ठिआ/चिट्ठिया/चिट्ठिता/चिट्ठिदा। सयिआ/सयिया/सयिता/सयिदा। कुल्लिआ/कुल्लिया/कुल्लिता/कुल्लिदा। पलाआ/पलाया/पलाता/पलादा। वलिआ/वलिया/वलिता/वलिदा। उट्ठिआ/उठ्ठिया/उठ्ठिता/उट्ठिदा।। किड्डिआ/किड्डिया/किड्डिता/किड्डिदा। (ग-1) 1. कुक्कुर, बुक्क (अच्छ) 2. पुत्त, बिह (कंद) 3. गंथ, जल (णस्स) 4. मित्त, हरिस (जीव) 5. पोत्त, णच्च (उट्ट) 6. रयण, पड (तुट्ट) 7. माउल, जागर (डुल) 8. करह, थक्क (णच्च) 9. दुह, गल (णस्स) 10. वय, तुट्ट (गल) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 13, 14, 10, 11, 20) 102 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग-2) 1. विमाण, उड्डु (थंभ) 2. सासण, पसर (वड) 3. लक्कुड, णस्स (जल) 4. णयरजण, कुद्द (पला) 5. सुत्त, गल (तुट्ट) 6. पोट्टल, लुढ (पड) 7. घय, चुअ (पसर) 8. भय, खय (पला) 9. बीअ, उग (वड) 10. रिण, छुट्ट (णस्स) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 15, 16, 10, 11, 20) (ग-3) . 1. सीया, थक्क (लोट्ट) 2. धूआ, बिह (कंद) 3. ससा, णच्च (थक्क) 4. महिला, डर (पला) 5. तणया, जुज्झ (रुव) 6. जाया, उवसम (उवविस) 7. तण्हा, छुट्ट (णस्स) 8. झुपडा, वस (हव) 9. पसंसा, वड (पसर) 10. कण्णा, कुद्द (चिट्ठ) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 17, 18, 10, 11, 20) (ग-4) 1. त, णच्च (थक्क) 2. अम्ह, डर (पला) . 3. तुम्ह, उच्छह (उज्जम) 4. ता, खेल (सय) 5. त, मर (कुल्ल) 6. अम्ह, चिराव (उत्तर) 7. तुम्ह, थक्क (घुम) 8. ता, कंद (मुच्छ) 9. अम्ह, हरिस (कील) 10. त, कलह (लज्ज) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) (देखें अभ्यास 1, 10, 11, 20) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 103 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) प्रत्यय 1. हसिआ हस अ 2. विअसिआई 3. उहिआउ 4. ठाओ 5. बिहिआओ 6. थंभिआओ 7. दुक्खियं - दुक्ख 8. चुक्किआ सुक्ख 9. कुद्दिआओ 10. सुक्खिआउ 11. खेलिआईं 12. उवसमिआओ 13. गलिआणि 14. णस्सि 15. हरिसिआ गल णस्स मूलक्रिया लिंग पुल्लिंग स्त्रीलिंग विअस नपुंसकलिंग स्त्रीलिंग पुल्लिंग बिह स्त्रीलिंग थंभ स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग चुक्क पुल्लिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग स्त्रीलिंग खेल नपुंसकलिंग उवसम स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग नपुंसकलिंग हरिस पुल्लिंग स्त्रीलिंग णच्च नपुंसकलिंग जीव पुल्लिंग : अच्छ नपुंसकलिंग लुक्क स्त्रीलिंग जग्ग स्त्रीलिंग जागर पुल्लिंग स्त्रीलिंग हो नपुंसकलिंग सय पुल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग घुम नपुंसकलिंग डर नपुंसकलिंग उज्जम पुल्लिंग स्त्रीलिंग लज्ज । स्त्रीलिंग दुक्ख नपुंसकलिंग वचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन - बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन एकवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन 16. णच्चि 17. जीविओ 18. अच्छिआई 19. लुक्किआओ 20. जग्गिआउ 21. जागरिआ उत्तर 22. होआई 23. सयिओ 24. उत्तरिआओ 25. जुझिआई 26. घुमिअं 27. डरिआई 28. उज्जमिआ 29. लज्जिआओ 30. दुखिआणि 104 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-21 (क-1) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. हस हसन्त/हसमाण 2. डर डरन्त/डरमाण 3. सय सयन्त/सयमाण 4. णच्च णच्चन्त/णच्चमाण 5. रूस रूसन्त/रूसमाण 6. लज्ज लज्जन्त/लज्जमाण अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन हसन्तो/हसमाणो डरन्तो/डरमाणो सयन्तो/सयमाणो णच्चन्तो/णच्चमाणो रूसन्तो/रूसमाणो लज्जन्तो/लज्जमाणो (क-2) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. हस हसन्त/हसमाण 2. णच्च णच्चन्त/णच्चमाण 3. खय खयन्त/खयमाण . 4. जल जलन्त/जलमाण 5. सोह सोहन्त/सोहमाण 6. उवसम उवसमन्त/उवसममाण अकारान्त पुल्लिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन हसन्ता/हसमाणा णच्चन्ता/णच्चमाणा खयन्ता/खयमाणा जलन्ता/जलमाणा सोहन्ता/सोहमाणा उवसमन्ता/उवसममाणा (क-3) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. वड वसन्त/वड्डमाण 2. विअस विअसन्त/विअसमाण 3. गुंज गुंजन्त/गुंजमाण 4. कुद्द कुद्दन्त/कुद्दमाण 5. जागर जागरन्त/जागरमाण 6. उत्तर उत्तरन्त/उत्तरमाण अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा एकवचन वसन्तं/वड्डमाणं विअसन्तं/विअसमाणं गुंजन्तं/गुंजमाणं कुद्दन्तं/कुद्दमाणं जागरन्तं/जागरमाणं उत्तरन्तं/उत्तरमाणं • .. (क-4). क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. विअस विअसन्त/विअसमाण अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञाओ के समान प्रथमा बहुवचन विअसन्ताई/विअसन्ताइँ/विअसन्ताणि विअसमाणाइं/विअसमाणाइँ/विअसमाणाणि होन्ताई/होन्ताइँ/होन्ताणि होमाणाई/होमाणाइँ/होमाणाणि 2. हो होन्त/होमाण प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 105 For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. थंभ थंभन्त/थंभमाण 4. तुट्ट तुट्टन्त/तुट्टमाण थंभन्ताई/थंभन्ताइँ/थंभन्ताणि थंभमाणाइं/थंभमाणाई/थंभमाणाणि तुन्ताई/तुट्टन्ताई/तुट्टन्ताणि तुट्टमाणाई/तुट्टमाणाइँ/तुट्टमाणाणि . उड्डन्ताई/उड्डन्ताइँ/उड्डन्ताणि उड्डमाणाई/उड्डमाणाइँ/उड्डमाणाणि डरन्ताइं/डरन्ताइँ/डरन्ताणि डरमाणाइं/डरमाणाइँ/डरमाणाणि 5. उड्ड उड्डन्त/उड्डमाण 6. डर डरन्त/डरमाण (क-5) क्रिया वर्तमान कृदन्त 1. णच्च णच्चन्त/णच्चमाण 2. उट्ठ उठ्ठन्त/उठ्माण 3. लज्ज लज्जन्त/लज्जमाण 4. हस हसन्त/हसमाण 5. डुल डुलन्त/डुलमाण 6. रूस रूसन्त/रूसमाण आकारान्त में आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ... परिवर्तन के समान प्रथमा एकवचन णच्चन्ता/णच्चमाणा णच्चन्ता/णच्चमाणा उठ्ठन्ता/उद्यमाणा उठ्न्ता/उद्यमाणा लज्जन्ता/लज्जमाणा लज्जन्ता/लज्जमाणा । हसन्ता/हसमाणा हसन्ता/हसमाणा डुलन्ता/डुलमाणा डुलन्ता/डुलमाणा रूसन्ता/रूसमाणा रूसन्ता/रूसमाणा (क-6) क्रिया वर्तमान कृदन्त वचन 1. सय सयन्त/सयमाण 2. जग्ग जग्गन्त/जग्गमाण 3. बिह बिहन्त/बिहमाण आकारान्त में आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञाओ परिवर्तन के समान प्रथा सयन्ता/सयमाणा सयन्ता/सयन्ताउ/सयन्ताओ सयमाणा/सयमाणाउ/सयमाणाओ जग्गन्ता/जग्गमाणा जग्गन्ता/जग्गन्ताउ/जग्गन्ताओ जग्गमाणा/जग्गमाणाउ/जग्गमाणाओ बिहन्ता/बिहमाणा बिहन्ता/बिहन्ताउ/बिहन्ताओ बिहमाणा/बिहमाणाउ/बिहमाणाओ थंभन्ता/थंभमाणा थंभन्ता/थंभन्ताउ/थंभन्ताओ थंभमाणा/थंभमाणाउ/थंभमाणाओ चेट्ठन्ता/चे?माणा चेट्ठन्ता/चेन्ताउ/चेन्ताओ चे?माणा/चे?माणाउ/चे?माणाओ हरिसन्ता/ हरिसमाणा हरिसन्ता/हरिसन्ताउ/ हरिसन्ताओ हरिसमाणा/हरिसमाणाउ/हरिसमाणाओ 4. थंभ थंभन्त/थंभमाण 5. चेट्ठ चेट्टन्त/चे?माण 6. हरिस हरिसन्त/ हरिसमाण (ख) 1. पुत्तो 2. कुक्कुरो 3. रक्खसा 4. बालओ लज्जन्तो/लज्जमाणो अच्छइ/अच्छए/आदि। बुक्कन्तो/बुक्कमाणो पलाइ/पलादि। कंपन्ता/कंपमाणा अच्छन्ति/अच्छेन्ति/आदि। डरन्तो/डरमाणो रुवइ/रुवए/रुवदि/आदि। 106 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. सो . 5. हुअवहो जलन्तो/जलमाणो णस्सइ/णस्सए/णस्सदि/आदि। 6. करहा णचन्ता/णच्चमाणा थक्कन्ति/थक्केन्ति/आदि। 7.सीलं वडन्तं/वडमाणं विअसइ/विअसए/आदि। 8.लक्कुडाइं/लक्कुडाई/लक्कुडाणि जलन्ताइं/जलन्ताई/जलन्ताणि/आदि णस्सन्ति/णस्सेन्ति आदि। 9. वेरग्गं वड्डन्तं/वट्ठमाणं सोहइ/सोहए/सोहदि/आदि। 10. माया उच्छ हन्ता/उच्छहमाणा चिठ्ठ/चिट्टए/आदि। 11. पइट्टा वड्डन्ता/वड्डमाणा छज्जइ/छज्जए/आदि। 12. महिला/महिलाउ/महिलाओ खिज्जन्ता/खिज्जन्ताउ/खिज्जन्ताओ/आदि घुमन्ति/आदि। 13. सद्धा वड्डन्ता/वड्डमाणा छज्जइ/छज्जए/आदि। 14. कम्माइं/कम्माईं/कम्माणि गलमाणाइं/गलमाणाइँ/गलमाणाणि/आदि छुट्टन्ति/छुट्टेन्ति/आदि। लज्जन्तो/लज्जमाणो लुक्कइ/लुक्कए/आदि। 16. अहं/हं/अम्मि खेलन्तो/खेलमाणो उल्लसमि/उल्लसामि/आदि। 17. तुमं/तुं/तुह णच्चन्तो/णच्चमाणो थक्कसि/थक्कसे/आदि। 18. ते रुवन्ता/रुवमाणा जुज्झन्ति/जुज्झन्ते/आदि। 19. अम्हे/वयं खेलन्ता/खेलमाणा उल्लसमो/उल्लसमु/आदि। 20. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे कलहमाणा/कलहमाणाउ/कलहमाणाओ/आदि जुज्झह/आदि। 21. णरो हसन्तो/हसमाणो जीवउ/जीवेउ/जीवदु/आदि। 22. बप्पो उल्लसन्तो/उल्लसमाणो उज्जमउ/उज्जमदु/आदि। 23. कण्णा उच्छ हन्ता/उच्छ हमाणा चेट्टङ/चेट्टदु/आदि। 24. महिला/महिलाउ/महिलाओ उच्छहन्ता/उच्छ हन्तााउ/उच्छहमाणा/आदि चेट्ठन्तु/चेट्ठन्तु । 25. कण्णा उवसमन्ता/उवसममाणा चिट्ठउ/चिट्ठदु/आदि। 26. तुमं/तुं/तुह हरिसन्तो/हरिसमाणो खेलहि/खेलसु/आदि। 27. अहं/हं/अम्मि उल्लसन्तो/उल्लसमाणो णच्चमु/णच्चामु/णच्चिमु/आदि। 28. तुम्हे/तुझे/तुब्भे हसन्ता/हसमाणा अच्छह/अच्छेह/अच्छध/आदि। 29. अम्हे/वयं पलान्ता/पलामाणा खेलमो/खेलामो/खेलेमो। 30. सच्चं सिज्झन्तं/सिज्झमाणं सोहिहिइ/सोहिहिए/आदि। 31. सिक्खा । वड्डन्ता/वड्डमाणा पसरिहिइ/पसरिहिए/आदि। 32. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ णच्चन्ता/णचन्ताउ/णच्चमाणा/आदि थक्किहिन्ति/आदि। 33. रयणा पडन्ता/पडमाणा तुट्टिहिन्ति/तुट्टिहिन्ते/आदि। 34. णरा उज्जमन्ता/उज्जममाणा कुद्दिहिन्ति/कुद्दिहिन्ते/आदि। उवविसन्तो/उवविसमाणो । वलिहिइ/वलिहिए/आदि। 36. रक्खसा कुल्लन्ता/कुल्लमाणा मरिहिन्ति/मरिहिन्ते/आदि। 37. अहं/हं/अम्मि हसन्ता/हसमाणा जीविहिमि/जीविस्सिमि/आदि। 38. तुमं/तुं/तुह कुहन्तो/कुइमाणो थक्किहिसि/थक्किहिसे/आदि। 39. सा हरिसन्ता/हरिसमाणा णचिहिइ/आदि। 40. आम्हे/वयं उज्जमन्ता/उज्जममाणा जग्गिहिमो/जग्गिस्सामो/आदि। 41.ता/ताउ/ताओ उवसमन्ता/उवसमन्ताउ/उवसमन्ताओ/आदि उवविसिहिन्ति/आदि। 42. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे डरन्ता/डरमाणा/आदि लुक्किहिह/लुक्किहित्था/आदि। 35. पोत्तो भाद। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 107 For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. घयं 44. पिआमहो 45. मित्तो 46. पोत्ता 47. पुत्तो 48. रक्खसो 49. सलिलो 50. णयरजणं 51. तणया 52. झुपडा/झुपडाउ/झुपडाओ 53. तिणं 54. अहं/हं/अम्मि 55. सा 56. तुम/तुं/तुह 57. ते 58. ता/ताउ/ताओ 59. अम्हे/वयं चुअन्तं/चुअमाणं उज्जमन्तो/उज्जममाणो चेन्तो/चे?माणो जोहन्ता/जोहमाणा गडयडन्तो/गडयडमाणो तडफडन्तो/तडफडमाणो चुअन्तो/चुअमाणो हसन्तं/हसमाणं हरिसन्ता/हरिसमाणा वसन्ता/वसन्ताउ/आदि जलन्तं/जलमाणं खेलन्तो/खेलमाणो डरन्ता/डरमाणा/आदि खिज्जन्तो/खिज्जमाणो थंभन्ता/थंभमाणा उवसमन्ता/उवसमन्ताओ कुहन्ता/कुद्दमाणा (i) पडीअ (ii) पडिअं/आदि। (i) चिट्ठीअ (ii) चिट्ठिओ/आदि। (i) हरिसीअ (ii) हरिसिओ/आदि। (i) कंपीअ (i) कंपिआ/आदि। (ii) मरीअ (ii) मरिओ/आदि। (i) मरीअ (ii) मरिओ/आदि। (i) सुक्खीअ (ii) सुक्खिओ/आदि। (i) जीवीअ (ii) जीविअं/आदि। (i) उट्टीअ (ii) उद्विआ/आदि। (i) णस्सीअ (ii) णस्सिआ/आदि। (i) खयीअ (ii) खयिअं/आदि। (i) हरिसीअ (ii) हरिसिओ/आदि।। (i) रुवीअ (ii) रुविआ/आदि। (i) अच्छीअ (ii)अच्छिओ/आदि। (i) उत्तरीअ (ii) उत्तरिआ/आदि। (i) चिट्ठीअ (ii) चिट्ठिआ/आदि। (i) थक्कीअ (ii) थक्किआ/आदि। (ग-1) 1. करह (णच्च, थक्क) 2. वेरग्ग (वड, सोह) 3. झुपडा (पड, णस्स) 4. ता (डर, पला) 5. अम्ह (कील, हरिस) 6. तुम्ह (उच्छह, चे?) (देखें अभ्यास 13, 14, 21, 1) (देखें अभ्यास 15, 16, 21, 1) (देखें अभ्यास 17, 18, 21, 1) (देखें अभ्यास 1, 21) (देखें अभ्यास 1; 21) (देखें अभ्यास 1, 21) (ग-2) 1. रज्ज (वड, पसर) 2. महिला (उच्छह, चेट्ट) 3. बालअ (उच्छह, खेल) 4. तुम्ह (हस, अच्छ) 5. अम्ह (पला, खेल) 6. त (उवसम, चिट्ठ) (देखें अभ्यास 15, 16, 21, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 21, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 21, 2) (देखें अभ्यास 1, 21, 2) (देखें अभ्यास 1, 21, 2) (देखें अभ्यास 1, 21, 2) (ग-3) 1. सच्च (सिज्झ, सोह) 2. रक्खस (कुल्ल, मर) 3. कण्णा (णच्च, थक्क) 4. त (उवसम, अच्छ) (देखें अभ्यास 15, 16, 21, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 21, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 21, 4) (देखें अभ्यास 1, 21, 4) 108 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. तुम्ह (डर, लुक्क) 6. अम्ह (चे?, जागर) (देखें अभ्यास 1, 21, 4) (देखें अभ्यास 1, 21, 4) (ग-4) 1. पोत्त (जुज्झ, कंप) 2. पुत्त (गडयड, चिट्ठ) 3. सुया (हरिस, उट्ठ) 4. ता (डर, कंद) 5. तुम्ह (खिज्ज, उवविस) 6. अम्ह (कुद्द, थक्क) (देखें अभ्यास 13, 14, 21, 20, 3) (देखें अभ्यास 13, 14, 21, 20, 3) (देखें अभ्यास 17, 18, 21, 20, 3) (देखें अभ्यास 1, 21, 20, 3) (देखें अभ्यास 1, 21, 20, 3) (देखें अभ्यास 1, 21, 20, 3) वचन प्रत्यय माण माण माण माण मूलक्रिया लिंग 1. हसन्तो हस पुल्लिंग 2. विअसमाणाणि विअस नपुंसकलिंग 3. वसन्ताई नपुंसकलिंग 4. कुद्दन्ताउ । कुद्द स्त्रीलिंग 5. रमन्ताओ रम स्त्रीलिंग 6. गुंजमाणाणि गुंज नपुंसकलिंग 7. चिठ्ठन्ता चिट्ठ स्त्रीलिंग पुल्लिंग 8. चिरावमाणा चिराव स्त्रीलिंग पुल्लिंग 9. फुरन्ता स्त्रीलिंग पुल्लिंग 10. छुट्टन्तो पुल्लिंग 11. जागरन्ताइँ , जागर नपुंसकलिंग 12. छुट्टमाणो छुट्ट पुल्लिंग " 13. थंभमाणाइँ थंभ नपुंसकलिंग 14. खासन्ता स्त्रीलिंग पुल्लिंग 15. कुल्लन्ताउ कुल्ल स्त्रीलिंग 16. गडयडमाणाइँ गडयड नपुंसकलिंग 17. लज्जमाणो पुल्लिंग 18. डरन्तो पुल्लिंग 19. उट्ठन्ता स्त्रीलिंग पुल्लिंग 20. थक्कन्ताई नपुंसकलिंग एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन एकवचन एकवचन एकवचन/बहुवचन बहुवचन बहुवचन माण माण खास माण माण न्त थक्क प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक .. 109 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( क - 1 ) अकारान्त पुल्लिंग संज्ञा 1. नरिंद 2. करह 3. दिवायर 4. मित्त 5. परमेसर 6. गंथ 7. रक्खस 8. मारु 9. पड अभ्यास- -22 110 तृतीया एकवचन नरिदेण/नरिदेणं करण/करणं दिवायरेण / दिवारेणं मित्ण / मित् परमेसरेण / परमेसरेणं थे/गंथे ( क - 2) अकारान्त नपुंसकलिंग संज्ञा तृतीया एकवचन 1. कमल कमले / कमले रज्जेण / रज्जेणं 2. रज्ज 3. पोट्टल पोट्टलेण / पोट्टलेणं 4. खेत्त खेत्ण/खेत्ते 5. वत्थ वणवत्थे 6. कम्म कम्मेण / कम्मे लक्कुडेण /लक्कुडे 7. लक्कुड 8. जीवण 9. धण रक्खण/क्खणं मारुण/मारुणं पण /पडे ( क - 3) आकारान्त स्त्रीलिंग संज्ञा तृतीया एकवचन 1. ससा ससाअ / ससाइ / ससाए 2. माया मायाअ / मायाइ/मायाए 3. जरा जराअ / जराइ / जराए 4. कहा कहाअ / कहाइ/ कहाए 5. कण्णा 6. झुंपडा 7. महिला 8. गंगा 9. सिक्खा / कण्णाअ / कण्णाइ / कण्णाए झुंपडाअ / झुंपडाइ/झुंपडाए महिलाअ / महिला / महिलाए गंगा/ गंगा/ गंगा सिक्खाअ/सिक्खाइ / सिक्खाए तृतीया बहुवचन नरिदेहि/नरिदेहिं / नरिंदेहिं करहि / करहिं / करहिं दिवायरेहि/दिवायरेहिं / दिवायरेहिं मित्तेहि/मित्तेहिं/मित्ते हिं परमेसरेहि/ परमेसरेहिं / परमेसरेहिं गंथेहि/गंथेहिं/गंथेहिँ रक्खसेहि/रक्खसेहिं / रक्खसेहिँ मारुएहि / मारुएहिं / मारुएहिँ पडेहि/पडेहिं/पडेहिं तृतीया बहुवचन कमलेहि/कमलेहिं/कमलेहिं रज्जेहि / रज्जेहिं / रज्जेहिं पोट्टले हि / पोट्टलेहिं / पोट्टले हिँ खेत्ते हि / खेत्तेहिं/खेत्ते हिं वत्थेहि/वत्थेहिं/वत्थेि कम्मेहि/कम्मेहिं / कम्मे हिं लक्कुडेहि /लक्कुडेहिं /लक्कुडेहिं जीवणेहि / जीवणेहिं / जीवणेहिं हि/धणेहिं/धणेहिं तृतीया बहुवचन ससाहि/ससाहिं/ससाहिँ मायाहि/मायाहिं/मायाहिं जराहि / जराहिं/जराि कहाहि / कहाहिं/कहाहिं कण्णाहि / कण्णाहिं / कण्णाहिं झुंपडाहि/ झुंपडाहिं/झुंपडाहिँ महिलाहि/महिलाहिं / महिलाहिं गंगाहि/गंगाहिं / गंगाहिं सिक्खाहि / सिक्खाहिं / सिक्खाहिँ For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-4) पुरुषवाचक सर्वनाम 1. अम्ह 2. तुम्ह 3. त 4. ता तृतीया एकवचन मइ/मए/मे/ममए तइ/तए/तुमे/तुमए तेण/तेणं ताअ/ताइ/ताए तृतीया बहुवचन अम्हेहि/अम्हाहि तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं तेहि/तेहिं/तेहिं ताहि/ताहिं/ताहिँ (ख) क्रिया भूतकालिक कृदन्त नपुंसकलिंग प्रथमा एकवचन 1. हस हसिअ/हसिय/हसित/हसिद हसि/हसियं/हसितं/हसिदं 2. लज्ज लज्जिअ/लज्जिय/लज्जित/लज्जिद लज्जिअं/लज्जियं/लज्जितं/लज्जिदं 3. थक्क थक्किम/थक्किय/थक्कित/थक्किद थक्किअं/थक्कियं/थक्कितं/थक्किदं 4. पड पडिअ/पडिय/पडित/पडिद पडिअं/पडियं/पडितं/पडिदं 5. घुम घुमिअ/घुमिय/घुमित/घुमिद घुमिअं/घुमियं/घुमितं/घुमिदं 6. उच्छल उच्छलिअ/उच्छलिय/उच्छलित/उच्छलिद । उच्छलिअं/उच्छलियं/उच्छलितं/उच्छलिदं 7. खेल खेलिअ/खेलिय/खेलित/खेलिद खेलिअं/खेलियं/खेलितं/खेलिदं 8. कुल्ल कुल्लिअ/कुल्लिय/कुल्लित/कुल्लिद कुल्लिअं/कुल्लियं/कुल्लितं/कुल्लिदं 9. जुज्झ जुझिअ/जुज्झिय/जुज्झित/जुज्झिद जुझिअं/जुज्झियं/जुज्झितं/जुझिदं 10. सय सयिअ/सयिय/सयित/सयिद सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं 11. बिह बिहिअ/बिहिय/बिहित/बिहिद बिहिअं/बिहियं/बिहितं/बिहिदं 12. पसर पसरिअ/पसरिय/पसरित/पसरिद पसरिअं/पसरियं/पसरितं/पसरिदं (ग) 1. नरिदेण/नरिदेणं हसिअं/हसियं/हसितं/हसिदं। 2. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं कुद्दिअं/कुद्दियं/कुदितं/कुद्दिदं। . 3. णयरजणेण/णयरजणेणं जग्गिअं/जग्गियं/जग्गितं/जग्गिदं। 4. पोत्तेण/पोत्तेणं कुल्लिअं/कुल्लियं/कुल्लितं/कुल्लिदं। 5. कण्णाअ/कण्णाइ/कण्णाए णच्चिअं/णच्चियं/णच्चितं/णच्चिदं। 6. मित्तेण/मित्तेणं हरिसिअं/हरिसियं/हरिसितं/हरिसिदं। 7. रक्खसेण/रक्खसेणं मरिअं/मरियं/मस्तिं/मरिदं। 8.परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए होअं/होयं/होतं/होदं। 9. धूआअ/धूआइ/धूआए खासिअं/खासियं/खासितं/खासिदं। 10. सायरेण/सायरेणं सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 11. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिअं/उड्डियं/उडितं/उड्डिद। 12. पोट्टलेण/पोट्टलेणं लुढिअं/लुढियं/लुढितं/लुढिदं। 13. सीहेण/सीहेणं गज्जिअं/गज्जियं/गज्जितं/गज्जिदं। 14. मायाअ/मायाड/मायाए उल्लसि/उल्लसियं उल्लसितं उल्लसिट 15. भज्जाअ/भज्जाइ/भज्जाए डरिअं/डरियं/डरितं/डरिदं। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 111 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. करहेण/करहेणं उवविसिअं/उवविसियं/उवविसितं/उवविसिदं। 17. पुत्तेण/पुत्तेणं सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं। 18. वत्थेण/वत्थेणं सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 19. तेण/तेणं थक्कि/थक्कियं/थक्कितं/थक्किदं। 20. तइ/तए/तुमे/तुमए चिराविअं/चिरावियं/चिरावितं/चिराविदं। 21. मइ/मए/मे/ममए अच्छिअं/अच्छियं/अच्छितं/अच्छिदं। 22. नरिदेहि/नरिंदेहि/नरिंदेहि हसिअं/हसियं/हसितं/हसिदं। 23. मित्तेहि/मित्तेहिं/मित्तहिं हरिसिअं/हरिसियं/हरिसितं/हरिसिदं। 24. रक्खसेहि/रक्खसेहि/रक्खसेहिँ मरिअं/मरियं/मरितं/मरिदं। 25. धूआहि/धूआहिं/धूआहिँ खासिअं/खासियं/खासितं/खासिदं। 26. सीहेहि/सीहेहि/सीहेहिँ गज्जिअं/गज्जियं/गज्जितं/गज्जिदं। 27. मायाहि/मायाहिं/मायाहिँ उल्लसिअं/उल्लसियं/उल्लसितं/उल्लसिदं। 28. करहेहि/करहेहिं/करहेहिँ चिट्ठिअं/चिट्ठियं/चिट्ठितं/चिट्ठिदं। 29. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिं सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं। 30. कुक्कुरेहि/कुक्कुरेहिं/कुक्कुरेहिँ बुक्किअं/बुक्कियं/बुक्कितं/बुक्किदं। 31. णयरजणेहि/णयरजणेहि/णयरजणेहिं जगिअं/जग्गियं/जग्गितं/जग्गिदं। 32. कण्णाहि/कण्णाहि/कण्णाहिँ णच्चिअं/णच्चिय/णच्चितं/णच्चिदं। 33. सायरेहि/सायरेहि/सायरेहिँ सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 34. कूवेहि/कूवेहि/कूवेहिं सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुखिदं। 35. रयणेहि/रयणेहि/रयणेहिँ सोहिअं/सोहियं/सोहितं/सोहिदं। 36. रज्जेहि/रज्जेहिं/रज्जेहिँ जुझिअं/जुज्झियं/जुज्झितं/जुज्झिदं। 37. महिलाहि/महिलाहिं/महिलाहिँ उवसमिअं/उवसमियं/उवसमितं/उवसमिदं। 38. विमाणेहि/विमाणेहिं/विमाणेहिँ उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उड्डिदं। 39. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ लुक्किअं/लुक्कियं/लुक्कितं/लुक्किदा । 40. णयरजणेहि/णयरजणेहिं/णयरजणेहिँ खिज्जिअं/खिज्जियं/खिज्जितं/खिज्जिदं। 41. माउलेहि/माउलेहि/माउलेहिँ उल्लसिअं/उल्लसियं/उल्लसितं/उल्लसिदं। 42. नरिदेहि/नरिंदेहिं/नरिंदेहिँ विज्जिअं/विज्जियं/विज्जितं/विज्जिदं। ' 43. बालएहि/बालएहिं/बालएहिँ खेलिअं/खेलियं/खेलितं/खेलिदं। 44. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं डरिअं/डरियं/डरितं/डरिदं। 45. तेहि/तेहिं/तेहिँ थक्किअं/थक्कियं/थक्कितं/थक्किदं। 46. अम्हेहि/अम्हाहि चिट्ठिअं/चिट्ठियं/चिट्टितं/चिट्ठिदं। 47. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं चिराविअं/चिरावियं/चिरावितं/चिराविदं। 48. ताहि/ताहि/ताहिँ सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं। 49. अम्हेहि/अम्हाहि घुमिअं/घुमियं/घुमितं/घुमिदं। 1. मित्तो 2. मित्तेण/मित्तेणं हरिसिओ/हरिसियो/हरिसितो/हरिसिदो। हरिसिअं/हरिसियं/हरिसितं/हरिसिदं। 112 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. नरिंदो हसिओ/हसियो/हसितो/हसिदो। 4. नरिदेण/नरिदेणं हसिअं/हसियं/हसितं/हसिदं। 5. रक्खसा कुद्दिआ/कुद्दिया/कुद्दिता/कुद्दिदा। 6. रक्खसेहि/रक्खसेहि/रक्खसेहिँ कुद्दिअं/कुद्दियं/कुदितं/कुद्दिद। 7. धूआ खासिआ/खासिया/खासिता/खासिदा। 8. धूआअ/धूआइ/धूआए खासिअं/खासियं/खासितं/खासिदं। 9. पोत्ता कुद्दिआ/कुद्दिया/कुद्दिता/कुद्दिदा। 10. पोत्तेहि/पोत्तेहिं/पोत्तेहिं कुद्दिअं/कुद्दियं/कुद्दितं/कुद्दिदं। 11. माया/मायाउ/मायाओ उल्लसिआ/उल्लसिआउ/उल्लसिआओ/उल्लसिया/उल्लसियाउ/ उल्लसियाओ/उल्लसिता/उल्लसिताउ/उल्लसिताओ/उल्लसिदा/ उल्लसिदाउ/उल्लसिदाओ। 12. मायाहि/मायाहिं/मायाहिँ उल्लसिअं/उल्लसियं/उल्लसितं/उल्लसिदं। 13. कुक्कुरो बुक्किओ/बुक्कियो/बुक्कितो/बुक्किदो। 14. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं बुक्किअं/बुक्कियं/बुक्कितं/बुक्किदं। 15. भज्जा डरिआ/डरिया/डरिता/डरिदा। 16. भज्जाहि/भज्जाहिं/भज्जाहिँ डरिअं/डरियं/डरितं/डरिदं। 17. पुत्तो सयिओ/सयियो/सयितो/सयिदो। 18. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिँ सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं। 19. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि जग्गिआइं/जग्गिआईं/जग्गिआणि/जग्गियाइं/जग्गियाइँ/जग्गियाणि/ जग्गिताइं/जम्गिताइँ/जग्गिताणि/जग्गिदाई/जग्गिदाइँ/जग्गिदाणि। 20. णयरजणेहि/णयरजणेहिं/णयरजणेहिँ जग्गिअं/जग्गियं/जगितं/जग्गिदं। 21. करहो चिट्ठिओ/चिट्ठियो/चिट्ठितो/चिट्ठिदो। 22. करहेण/करहेणं चिट्ठिअं/चिट्ठियं/चिट्ठितं/चिट्ठिदं। 23. उदगं णिज्झरिअं/णिज्झरियं/णिज्झरितं/णिज्झरिदं। 24. उदगेण/उदगेणं णिज्झरिअं/णिज्झरियं/णिज्झरितं./णिज्झरिदं। 25. अवयसो पसरिओ/पसरियो/पसरितो/पसरिदा। 26. अवयसेण/अवयसेणं . पसरिअं/पसरियं/पसरितं/पसरिदं। 27. हुअवहो जलिओ/जलियो/जलितो/जलिदो। 28. हुअवहेण/हुअवहेणं जलिअं/जलियं/जलितं/जलिदं। 29. पइट्टा वडिआ/वड्डिया/वड्डिता/वडिदा। 30. पइाअ/पइट्टाइ/पइट्टाए वडिअं/वडियं/वलितं/वड्डिद। . 31. सुहं गलिअं/गलियं/गलितं/गलिदं। 32. सुहेण/सुहेणं गलिअं/गलियं/गलितं/गलिदं। 33. विमाणं उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उड्डिद। 34. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उड्डिदं। 35. पोट्टलं लुढिअं/लुढियं/लुढितं/लुढिदं। 36. पोट्टलेण/पोट्टलेणं लुढिअं/लुढियं/लुढितं/लुढिदं। 37. पडो सुक्खिओ/सुक्खियो/सुक्खितो/सुक्खिदो। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 113 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. पडेण/पडेणं सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 39. गंथो जलिओ/जलियो/जलितो/जलिदो। 40. गंथेण/गंथेणं जलिअं/जलियं/जलितं/जलिदं। 41. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ णच्चिआ/णच्चिआउ/णच्चिआओ/णच्चिया/णच्चियाउ/णच्चियाओ/ णच्चिता/णच्चिताउ/णच्चिताओ/णच्चिदा/णच्चिदाउ/णच्चिदाओ। 42. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ णच्चिअं/णच्चियं/णच्चितं/णच्चिदं। 43. मेहा गज्जिआ/गज्जिया/गज्जिता/गज्जिदा। 44. मेहेहि/मेहेहिं/मेहेहिँ गज्जिअं/गज्जियं/गज्जितं/गज्जिदं। 45. सायरा सुक्खिआ/सुक्खिया/सुक्खिता/सुक्खिदा। 46. सायरेहि/सायरेहि/सायरेहिँ सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 47. रयणा सोहिआ/सोहिया/सोहिता/सोहिदा। 48. रयणेहि/रयणेहि/रयणेहिँ सोहिअं/सोहियं/सोहितं/सोहिद। 49. महिला उवसमिआ/उवसमिया/उवसमिता/उवसमिदा। 50. महिलाअ/महिलाइ/महिलाए उवसमिअं/उवसमिय/उवसमितं/उवसमिदं। अभ्यास-23 (क) 1. नरिंदो हसइ/हसए/हसेइ/हसदि/हसेदि/हसदे। 2. नरिंदो हसउ/हसेउ/हसदु/हसेदु। 3. नरिंदो हसिहिइ/हसिहिए/हसिहिदि/हसिस्सइ/हसिस्सिदि/हसिस्सिदे/आदि। 4. नरिंदो हसिओ/हसियो/हसितो/हसिदो। 5. नरिदेण/नरिदेणं हसिअं/हसियं/हसितं/हसिदं। 6. बालआ चिट्ठन्ति/चिडेन्ति/चिठ्ठन्ते/चिटिरे। . 7. बालआ चिठ्ठन्तु/चिट्ठन्तु। 8. बालआ चिट्ठिहिन्ति/चिट्ठिहिन्ते/चिट्ठिहिइरे/चिट्ठिस्सन्ति/चिट्ठिस्सिन्ति/आदि। 9. बालआ चिट्ठिआ/चिट्ठिया/चिट्ठिता/चिट्ठिदा। 10. बालएहि/बालएहिं/बालएहिँ चिट्ठिअं/चिट्ठियं/चिट्ठितं/चिट्ठिदं। 11. विमाणं उड्डुइ/उड्डेइ/उड्डए/ उड्डदि/उड्डेदि/उड्डदे। 12. विमाणं उड्डउ/उड्डेउ/उड्डदु/उड्डेदु। 13. विमाणं उड्डिहिइ/उड्डिहिए/उड्डिहिदि/उड्डिस्सइ/उड्डिस्सिदि/उड्डिस्सिदे/आदि। 14. विमाणं उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उड्डिद। 15. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उड्डिदं। 16. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिहिइ/उड्डिहिए/उड्डिहिदि/उड्डिस्सइ/उड्डिस्सिदि/उड्डिस्सिदे/आदि। 17. णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि विज्जन्ति/विज्जेन्ति/विज्जन्ते/विजिरे। 18. णयरजणाइं/णयरजणाई/णयरजणाणि विज्जन्तु/विज्जेन्तु। 19. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि विजिहिन्ति/विज्जिहिन्ते/विजिहिइरे/विज्जिस्सन्ति/आदि। 20. णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि विज्जिआइं/विज्जियाई/विज्जिताइं/विज्जिदाइं/आदि। 21. णयरजणेहि/णयरजणेहिं/णयरजणेहिँ विज्जिअं/विज्जियं/विज्जितं/विज्जिदं। 114 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. माया 23. माया 24. माया 25. माया 26. मायाअ / मायाइ / मायाए 27. कण्णा / कण्णा / कण्णाओ 28. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 29. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ 30. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ 31. सो 32. सो 33. सो 34. सो 35. ते/ते 36. तुम्हे / तुझे /तुब्भे 37. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 38. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 39. तुम्हे / तुझे / तु 40. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं 41. अहं / हं / अम्मि 42. अहं / हं / अम्मि 43. अहं / हं / अम्मि 44. अहं / हं / 45. मइ / मए / मे / ममए 46. ता/ ताउ / ताओ 47. ता/ ताउ / ताओ 48. ता/ ताउ / ताओ 49. ता/ ताउ / ताओ 50. ताहि / ताहिं / ताहिं 51. सीया 52. सीया 53. अम्मि 57. 54. सीया 55. सीयाअ / सीयाइ / सीयाए 56. तुमं/तुं / तुह तुमं / तुं / तुह 58. तुमं / तुं / तुह 59. तुमं / तुं / तुह 60. तइ/त/ते / तुमए • प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। हरिसउ/हरिसेउ / हरिसद् / हरिसेदु । हरिसिहि / हरिसिहिए / हरिसिहिदि / हरिसिस्सइ/हरिसिस्सिदि / आदि । हरिसिआ / हरिसिया / हरिसिता / हरिसिदा । हरिसिअं / हरिसियं / हरिसितं / हरिसिदं । लुक्कन्ति/लुक्केन्ति/लुक्कन्ते / लुक्किरे । लुक्कन्तु / लुक्न्तु । लुक्किहिन्ति / लुक्किहिन्ते/ लुक्किहिइरे/ लुक्किस्सन्ति/आदि । लुक्किअं/लुक्कियं / लुक्कितं / लुक्किदं । जग्गs/ जग्गेइ / जग्गए / जग्गदि / जग्गेदि / जग्गदे । जग्गउ / जग्गेउ / जग्गदु / जग्गेदु । जग्गहिइ / जग्गहिए/जग्गिहिदि / जग्गिस्सइ / जग्गिस्सिदि/आदि। गिओ / जग्गियो/जग्गितो / जग्गिदो | अं/जग्गियं / जग्गितं / जग्गिदं । /// भेध /थंभित्था / थंभेइत्था | ह/ भे/थंभध/थंभेध | भिहिथंभेहिह /थंभिस्सह/थंभेस्सह/थंभिस्सिह/थंभिस्सिध / आदि । भिआ/भिया/थंभिता / थंभिदा । थंभ/भियं/थंभितं /थंभिदं । ठामि । ठामु । ठाहिमिठास्सामि/ठास्सिमि/ठाहामि / ठास्सं । ठाआ/ठाया /ठाता /ठादा | ठाअं/ठायं/ठातं/ठादं। जगन्ति / जग्गेन्ति / जग्गन्ते / जग्गरे । जन्तु / जग्गेन्तु । जग्गहिन्ति / जग्गहिते / जग्गिहिरे / जग्गिस्सन्ति / जग्गिस्सन्ते / आदि । जग्गआ/ जग्गिया/जग्गिता / जग्गिदा । जग्गअं/जग्गियं / जग्गितं / जग्गिदं । सयिउं/सयितुं / आदि उट्ठइ/ उट्ठेइ / उट्ठए/ उट्ठदि / उद्वेदि/ उट्ठदे। सयिउं/सयिदुं/आदि उट्ठउ/उट्ठेउ/उठ्ठदु/उट्ठेदु। सयिउं/सयितुं / आदि उट्ठआ / उट्ठिया/उट्ठिता / उट्ठिदा। सयि/सयितुं / आदि उट्ठहि / उट्ठिस्सा / उट्ठिस्सिदि / आदि । सियितुं / आदि उट्ठअं/उट्ठियं/उट्ठितं / उट्ठिदं । च्चि / णचिदं / आदि उट्ठसि / उट्ठेसि / उसे । णच्चिरं / णच्चिदूं / आदि उट्ठहि / उठसु / उट्ठधि / उट्ठ/आदि । चि/ णचिदं/आदि उट्ठिहिसि / उट्ठिस्ससि / उट्ठिस्सिसि / आदि । चिउं/ णचिदं / आदि उट्ठिओ / उट्ठियो/उट्ठितो/उट्ठिदो । णच्चिरं/णच्चिदं/आदि उट्ठिअं/उट्ठियं/उट्ठितं/उट्ठिदं । For Personal & Private Use Only 115 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Is ४ * . ४ का तणया. . गंगा 1. नरिंदो 2. पोत्तेहिं 3. णरेहिं 4. विमाणं 5. रज्जाई 6. वेरग्गं 7. कमलाउ 8. तणयाए 9. ससाहिं 10. गंगाओ 11. करहो 12. गंथेणं 13. रहुणन्दणेहिं 14. दिवायरा 15. कूवा 16. णयरजणाणि 17. छिक्काणि 18. भोयणेहिं 19. कम्माई 20. णाणेण पुल्लिंग . ओ करह पुल्लिंग कूव पुरुष वचन विभक्ति लिंग प्रत्यय मूलशब्द अन्य पुरुष एकवचन प्रथमा पुल्लिंग ओ नरिंद अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया पुल्लिंग हिं पोत्त . अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया पुल्लिंग हिं णर अन्य पुरुष एकवचन प्रथमा नपुंसकलिंग - विमाण अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा नपुंसकलिंग आई अन्य पुरुष .. एकवचन प्रथमा नपुंसकलिंग - वेग्ग। अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा स्त्रीलिंग उ कमला । अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया स्त्रीलिंग अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया स्त्रीलिंग ससा अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा स्त्रीलिंग अन्य पुरुष एकवचन प्रथमा अन्य पुरुष __एकवचन तृतीया पुल्लिंग एणं गंथ अन्य पुरुष . बहुवचन तृतीया पुल्लिंग हिं रहुणन्दण अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा __ आ दिवायर अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा पुल्लिंग आ अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा नपुंसकलिंग आणि णयरजण अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा ___ नपुंसकलिंग आणि अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया नपुंसकलिंग हिं। अन्य पुरुष ___ बहुवचन प्रथमा नपुंसकलिंग आई कम्म अन्य पुरुष एकवचन तृतीया नपुंसकलिंग एण णाण अन्य पुरुष एकवचन प्रथमा पुल्लिंग - अन्य पुरुष एकवचन तृतीया पुल्लिंग/ - नपुंसकलिंग अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा स्त्रीलिंग उत्तम पुरुष बहुवचन प्रथमा तीनों लिंग - उत्तम पुरुष एकवचन प्रथमा तीनों लिंग - अन्य पुरुष बहुवचन तृतीया तीनों लिंग - अन्य पुरुष बहुवचन प्रथमा स्त्रीलिंग - ता अन्य पुरुष एकवचन तृतीया पुल्लिंग - - तुम्ह अन्य पुरुष ___ बहुवचन तृतीया स्त्रीलिंग - उत्तम पुरुष बहुवचन प्रथमा तीनों लिंग - अम्ह EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE छिक्क भोयण 3 4 21. सो 22. तेण 4 4 23. ताउ 24. अम्हे 25. हं 26. तुम्हेहिं 27. ता 28. तुमे 29. ताहिं 30. वयं EEEE मूलक्रिया प्रत्यय कृदन्त विभक्ति वचन हस अ भूतकालिक कृदन्त प्रथमा लिंग एकवचन 1. हसिओ पुल्लिंग - 116 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. णच्चन्ता णच्च न्त वर्तमान कृदन्त प्रथमा 3. जीविओ 4. रूसिआ जीव रूस ** भूतकालिक कृदन्त प्रथमा भूतकालिक कृदन्त प्रथमा 5. लुक्कन्तो लुक्क 6. जग्गमाणो जग्ग 7. सयिआ सय माण अ। वर्तमान कृदन्त प्रथमा वर्तमान कृदन्त प्रथमा भूतकालिक कृदन्त प्रथमा 8. लज्जिआइं लज्ज 9. डरमाणाई डर 10. अच्छन्ता अच्छ माण भूतकालिक कृदन्त प्रथमा वर्तमान कृदन्त प्रथमा वर्तमान कृदन्त प्रथमा 11. पडन्ताउ पड 12. उट्ठन्ताओ उट्ठ 13. घुमन्ताउ घुम 14. उल्लसिआउ उल्लस 15. णिज्झरिआ णिज्झर Fonte R*** **! एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुल्लिंग एकवचन पुल्लिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुल्लिंग एकवचन पुल्लिंग एकवचन पुल्लिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुल्लिंग बहुवचन नपुंसकलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुल्लिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग बहुवचन स्त्रीलिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुल्लिंग एकवचन पुलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन/ स्त्रीलिंग/ बहुवचन पुलिंग वर्तमान कृदन्त प्रथमा वर्तमान कृदन्त प्रथमा वर्तमान कृदन्त प्रथमा भूतकालिक कृदन्त प्रथमा भूतकालिक कृदन्त प्रथमा THIRUTHALISEERIBLIBLIL. अ प्रथमा 16. जलन्सो जल 17. सुक्खान्ताई सुक्ख 18. पसरमाणा पसर वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त प्रथमा माण प्रथमा माण 19. बुक्कमाणाई बुक्क 20. कंदन्ता कंद वर्तमान कृदन्त वर्तमान कृदन्त . प्रथमा प्रथमा न्त 21. जलिउं जल 22. सोहिऊण सोह 23.. पसरे, पसर 24. कंदित्ता कंद 25. तुट्टाय तुट्ट 26. विअसेउं विअस 27. हसि, हस 28. फुरेदूण फुर 29. णच्चेउं णच्च 30. जग्गि, जग्ग हेत्वर्थक/संबंधक कृदन्त - ऊण संबंधक कृदन्त हेत्वर्थक कृदन्त - त्ता संबंधक कृदन्त - आय संबंधक कृदन्त हेत्वर्थक/संबंधक कृदन्त - . हेत्वर्थक कृदन्त दूण । संबंधक कृदन्त - हेत्वर्थक/संबंधक कृदन्त - हेत्वर्थक कृदन्त - . al. प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 117 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-24 (क) क्रिया भाववाच्य 1. हस हसिज्ज/हसीअ/हसीय 2. णच्च णच्चिज्ज/णच्चीअ/णच्चीय वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) हसिज्जइ/हसीअइ/हसिज्जए/हसीअए/हसिज्जदि/ हसीअदि/हसिज्जदे/हसीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) हसिज्जउ/हसीअउ/हसिज्जदु/हसीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) हसिज्जईअ (हसिज्जीअ)/ हसीअईअ (हसीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) हसिहिइ/हसिहिए/हसिहिदि/हसिहिदे/आदि। वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) णच्चिज्जइ/णच्चीअइ/णचिज्जए/णच्चीअए/णच्चिज्जदि/ णच्चीअदि/णच्चिज्जदे/णच्चीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) णच्चिज्जउ/णच्चीअउ/णच्चिज्जदु/णच्चीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) णच्चिज्जईअ (णच्चिज्जीअ)/णच्चीअईअ (णच्चीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवत्रन) णच्चिहिइ/णचिहिए/णच्चिहिदि/णच्चिहिदे/आदि। वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) लुक्किज्जइ/लुक्कीअइ/लुक्किज्जए/लुक्कीअए/ लुक्किज्जदि/लुक्कीअदि/लुक्किज्जदे/लुक्कीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) लुक्किज्जउ/लुक्कीअउ/लुक्किज्जदु/लुक्कीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) लुक्किज्जईअ(लुक्किज्जीअ)/लुक्कीअईअ (लुक्कीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) लुक्किहिइ/लुक्किहिए/लुक्किहिदि/लुक्किहिदे/आदि। वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) गलिज्जइ/गलीअइ/गलिज्जए/गलीअए/गलिज्जदि/ गलीअदि/गलिज्जदे/गलीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) गलिज्जउ/गलीअउ/गलिज्जदु/गलीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) गलिज्जईअ (गलिज्जीअ)/गलीअईअ (गलीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) गलिहिइ/गलिहिए/गलिहिदि/गलिहिदे/आदि। 3. लुक्क लुक्किज्ज/लुक्कीअ/लुक्कीय 4. गल गलिज्ज/गलीअ/गलीय 118 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. हरिस हरिसिज्ज/हरिसीअ/हरिसीय वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसीअए/ हरिसिज्जदि/हरिसीअदि/हरिसिज्जदे/हरिसीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) हरिसिज्जउ/हरिसीअउ/हरिसिज्जदु/हरिसीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) हरिसिज्जईअ (हरिसिज्जीअ)/ हरिसीअईअ (हरिसीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) हरिसिहिइ/हरिसिहिए/हरिसिहिदि/हरिसिहिदे/आदि। 6. उल्लस उल्लसिज्ज/उल्लसीअ/उल्लसीय वर्तमानकाल (अन्य पुरुष एकवचन) उल्लसिज्जइ/उल्लसीअइ/उल्लसिज्जए/उल्लसीअए/ उल्लसिज्जदि/उल्लसीअदि/उल्लसिज्जदे/उल्लसीअदे। विधि एवं आज्ञा (अन्य पुरुष एकवचन) उल्लसिज्जउ/उल्लसीअउ/उल्लसिज्जदु/उल्लसीअदु। भूतकाल (अन्य पुरुष एकवचन) उल्लसिज्जईअ (उल्लसिज्जीअ)/उल्लसीअईअ (उल्लसीईअ)। भविष्यत्काल (अन्य पुरुष एकवचन) उल्लसिहिइ/उल्लसिहिए/उल्लसिहिदि/आदि। (ख) 1. नरिण/नरिदेणं हसिज्जइ/हसीअइ/हसिज्जए/हसीअए/हसिज्जदि/आदि। 2. कमलेण/कमलेणं विअसिज्जइ/विअसीअइ/विअसिज्जए/विअसीअए/आदि। 3. ससाअ/ससाइ/ससाए जग्गिज्जइ/जग्गीअइ/जग्गिज्जए/जग्गीअए/जग्गिज्जदि/आदि। . 4. मइ/मए/मे/ममए णच्चिज्जइ/णच्चीअइ/णच्चिज्जए/णच्चीअए/णच्चिज्जदि/आदि। 5. तइ/तए/तुमे/तुमए कुल्लिज्जइ/कुल्लीअइ/कुल्लिज्जए/कुल्लीअए/आदि। 6. तेण/तेणं उट्ठिज्जइ/उट्ठीअइ/उठ्ठिन्जए/उट्ठीअए/उट्ठिजदि/उट्ठीअदि/आदि। 7. ताअ/ताइ/ताए . हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसीअए/हरिसिज्जदि/आदि। 8. नरिदेहि/नरिदेहिं/नरिदेहिं हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसीअए/हरिसिज्जदि/आदि। 9. कमलेहि/कमलेहिं/कमलेहिँ विअसिज्जइ/विअसीअइ/विअसिज्जए/विअसीअए/आदि। 10. ससाहि/ससाहि/ससाहिँ ___जग्गिज्जइ/जग्गीअइ/जग्गिज्जए/जगीअए/जग्गिज्जदि/आदि। i1. अम्हेहि/अम्हाहि णच्चिज्जइ/णच्चीअइ/णच्चिज्जए/णच्चीअए/णच्चिज्जदि/आदि। 12. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं कुद्दिज्जइ/कुद्दीअइ/कुद्दिज्जए/कुद्दीअए/कुद्दिज्जदि/आदि। 13. तेहि/तेहिं/तेहिं उट्ठिज्जइ/उट्टीअइ/उट्ठिज्जए/उट्टीअए/उट्ठिज्जदि/उट्ठीअदि/आदि। 14. ताहि/ताहिं/ताहिँ हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसीअए/हरिसिज्जदि/आदि। 15. पुत्तेण/पुत्तेणं खेलिज्जउ/खेलीअउ/खेलिज्जदु/खेलीअदु। 16. णयरजणेण/णयरजणेणं विज्जिज्जउ/विज्जीअउ/विज्जिज्जदु/विज्जीअदु। 17. मायाअ/मायाइ/मायाए चिट्ठिजउ/चिट्टीअउ/चिट्ठिज्जद/चिट्ठीअद।। 18. तइ/तए/तुमे/तुमए उज्जमिज्जईअ (उज्जमिज्जीअ)/उज्जमीअईअ (उज्जमीईअ)। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 119 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. मइ/मए/मे/ममए सयिज्जउ/सयीअउ/सयिज्जदु/सयीअदु। 20. तेण/तेणं कुद्दिज्जउ/कुद्दीअउ/कुद्दिज्जदु/कुद्दीअदु। 21. ताअ/ताइ/ताए लुक्किज्जउ/लुक्कीअउ/लुक्किज्जदु/लुक्कीअदु।। 22. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिं . खेलिज्जईअ (खेलिज्जीअ)/खेलीअईअ (खेलीईअ)। 23. णयरजणेहि/णयरजणेहिं/णयरजणेहिँ विज्जिज्जउ/विज्जीअउ/विज्जिज्जदु/विज्जीअदु। 24. मायाहि/मायाहिं/मायाहिँ उवविसिज्जउ/उवविसीअउ/उवविसिज्जदु/उवविसीअदु। 25. अम्हेहि/अम्हाहि . सयिज्जउ/सयीअउ/सयिज्जदु/सयीअदु। 26. तुम्हेहिं/तुज्ञहिं/तुब्भेहिं उज्जमिज्जउ/उज्जमीअउ/उज्जमिजदु/उज्जमीअदु। 27. तेण/तेणं कुद्दिज्जईअ (कुद्दिज्जीअ)/कुद्दीअईअ (कुद्दीईअ)। 28. ताहि/ताहिं/ताहिँ कुद्दिज्जउ/कुद्दीअउ/कुद्दिज्जदु/कुद्दीअदु। 29. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं बुक्किज्जउ/बुक्कीअउ/बुक्किज्जदु/बुक्कीअदु। 30. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिहिइ/उड्डेहिइ/उड्डिहिए/उड्डेहिए/उड्डिहिदि/उड्डिहिदे/आदि। 31. कण्णाअ/कण्णाइ/कण्णाए । खेलिहिइ/खेलेहिइ/खेलिहिए/खेलेहिए/खेलिहिदि/खेलिहिदे/आदि। 32. तेण/तेणं उच्छलिहिइ/उच्छलेहिइ/उच्छलिहिए/उच्छलेहिए/आदि। 33. ताअ/ताइ/ताए खिन्जिहिइ/खिज्जेहिइ/खिज्जिहिए/खिज्जेहिए/खिज्जिहिदि/आदि। 34. तइ/तए/तुमे/तुमए चिराविहिइ/चिरावेहिइ/चिराविहिए/चिरावेहिए/चिराविहिदि/आदि। 35. मइ/मए/मे/ममए हरिसिहिइ/हरिसेहिइ/हरिसिहिए/हरिसेहिए/हरिसिहिदि/आदि। 36. कुक्कुरेहि/कुक्कुरेहिं/कुक्कुरेहिँ बुक्किहिइ/बुक्केहिइ/बुक्किहिए/बुक्केहिए/बुक्किहिदि/आदि। . 37. विमाणेहि/विमाणेहिं/विमाणेहिँ उड्डिहिइ/उड्डेहिइ/उड्डिहिए/उड्डेहिए/उड्डिहिदि/उड्डिहिदे/आदि। 38. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ लुक्किहिइ/लुक्केहिइ/लुक्किहिए/लुक्केहिए/लुक्किहिदि/आदि। 39. तेहि/तेहिं/तेहिं उच्छलिहिइ/उच्छलेहिइ/उच्छलिहिए/उच्छलेहिए/आदि। 40. अम्हेहि/अम्हाहि विअसिहिइ/विअसेहिइ/विअसिहिए/विअसेहिए/विअसिहिदि/आदि। 41. ताहि/ताहि/ताहिँ खिज्जिहिइ/खिज्जेहिइ/खिज्जिहिए/खिज्जेहिए/खिन्जिहिदि/आदि। 42. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं चिराविहिइ/चिरावेहिइ/चिराविहिए/चिराहिए/चिराविहिदि/आदि। (ग) 1. नरिंद (हस) वर्तमानकाल 2. कुक्कुर (बुक्क) वर्तमानकाल 3. मित्त (हरिस) विधि एवं आज्ञा 4. सीह (गज्ज) विधि एवं आज्ञा 5. महिला (अच्छ) विधि एवं आज्ञा 6. दिवायर (उग) भूतकाल 7. कमल (विअस) वर्तमानकाल 8. सील (फुर) विधि एवं आज्ञा 9. रज्ज (उज्जम) विधि एवं आज्ञा 10. विमाण (उड्ड) भूतकाल 11. सीया (हस) वर्तमानकाल 12. ससा (जग्ग) वर्तमानकाल 13. माया (हरिस) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 22, 24, 1) (देखें अभ्यास 22, 24, 1) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 3) (देखें अभ्यास 22, 24, 1) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 3) (देखें अभ्यास 22, 24, 1) (देखें अभ्यास 22, 24, 1) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) 120 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. महिला ( उवसम) विधि एवं आज्ञा 15. अम्ह (कुल्ल) भूतकाल 16. अम्ह (खेल) वर्तमानकाल 17. तुम्ह (हरिस) विधि एवं आज्ञा 18. तुम्हे (उज्जम) विधि एवं आज्ञा 19. त ( उवविस) भविष्यत्काल 20. ता (णच्च) विधि एवं आज्ञा (घ) भाववाच्य 1. हसिज्जइ 2. गलिज्ज‍ 3. खयिहि 4. की लिज्ज 5. हसिज्ज 6. वसिहि 7. कुल्लिज्जए 8. अच्छिज्जउ 9. रुविज्ज 10. लोट्ट ( क - 1) क्रिया 1. हस मूलक्रिया हस गल 5. घुम खय कील हस वस कुल्ल अच्छ रुव लोट्ट विधि कृदन्त हसि अव्व / हसे अव्व / हसियव्व / हसेयव्व / हसितव्व / हसेतव्व / सिदव्व / हसेदव्व / हसणीय 2. लज्ज लज्जिअव्व / लज्जे अव्व / लज्जियव्व / लज्जेयव्व / लज्जितव्व/लज्जेतव्व / लज्जिदव्व/लज्जेदव्व/लज्जणीय 3. कलह कलहिअव्व/कलहे अव्व/कलहियव्व/ कलहेयव्व/कलहितव्व/कलहेतव्व/ कलहिदव्व/ कलहेदव्व/ कलहणीय / 4. अच्छ अच्छि अव्व / अच्छे अव्व / अच्छियव्व अच्छेयव्व/अच्छितव्व/ अच्छेतव्व/ अच्छिदव्व/ अच्छेदव्व/ अच्छणीय घुमिव्व / घुमे अव्व / घुमियव्व / घुमेयव्व/ घुमितव्व/ घुमेतव्व / घुमिदव्व/ घुमेदव्व/ घुमणीय प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 3) (देखें अभ्यास 22, 24, 1 ) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) (देखें अभ्यास 22, 24, 4) (देखें अभ्यास 22, 24, 2) पुरुष वचन प्रत्यय अन्य पुरुष एकवचन इज्ज इज्ज हि+इ अभ्यास-: 25 अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन हि+इ इज्ज अन्य पुरुष एकवचन अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन इज्ज अन्य पुरुष एकवचन हि+इ हसेयव्वं /हसितव्वं /हसेतव्वं / हसिदव्वं /हसेदव्वं/ हसणीयं लज्जिअव्वं/लज्जेअव्वं / लज्जियव्वं / लज्जेयव्वं/ लज्जितव्वं /लज्जेतव्वं / लज्जिदव्वं/लज्जेदव्वं/लज्जणीयं कलहिअव्वं /कलहे अव्वं /कलहियव्वं / कलहेयव्वं/कलहितव्वं/कलहेतव्वं / कलहिदव्वं/ कलहेदव्वं/ कलहणीयं अच्छिअव्वं /अच्छे अव्वं /अच्छियव्वं / अच्छेयव्वं /अच्छितव्वं /अच्छेतव्वं / अच्छिदव्वं /अच्छेदव्वं/ अच्छणीयं घुमिअव्वं /घुमे अव्वं /घुमियव्वं / घुमेयव्वं/ घुमितव्वं/ घुमेतव्वं / घुमिदव्वं/ घुमेदव्वं/ घुमणीयं काल वर्तमानकाल वर्तमानकाल भविष्यत्काल वर्तमानकाल विधि एवं आज्ञा भविष्यत्काल वर्तमानकाल विधि कृदन्त नपुंसकलिंग प्रथमा एकवचन हसि अव्वं /हसे अव्वं /हसियध्वं / For Personal & Private Use Only विधि एवं आज्ञा वर्तमानकाल भविष्यत्काल 121 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. उट्ठ उअव्व/उट्ठेअव्व/उट्ठियव्व / उव्व/उतव्व/उद्वेतव्व/ उव्व / उट्ठेदव्व / उणीय 7. उवसम उवसमिअव्व / उवसमे अव्व / उवसमियव्व / उवसमेयव्व / उवसमितव्व / उवसमेतव्व / उवसमिदव्व / उवसमेदव्व / उवसमणीय थंभिअव्व/ थंभे अव्व/थंभियव्व / थंभेयव्व/थंभितव्व/थंभेतव्व / थंभिदव्व/थंभेदव्व/थंभणीय 9. कुछ कुद्दिअव्व / कुद्देअव्व / कुद्दियव्व / It उअव्वं/ उद्वेअव्वं /उट्ठियव्वं / उट्ठेयव्वं /उतिव्वं /उद्वेतव्वं / उदिव्वं/ उट्ठेदव्वं/ उट्ठणीयं उवसमिअव्वं/ उवसमे अव्वं / उवसमियव्वं / उवसमेयव्वं/ उवसमितव्वं/ उवसमेतव्वं / उवसमिदव्वं/उवसमेदव्वं/ उवसमणीय थंभिअव्वं /थंभे अव्वं /थंभियव्वं / थंभेयव्वं/थंभितव्वं /थंभेतव्वं / थंभिदव्वं /थंभेदव्वं /थंभणीयं कुदिअव्वं /कुद्दे अव्वं /कुद्दियव्वं / कुद्देयव्वं /कुद्दितव्वं/कुद्देतव्वं / कुद्देव्व / कुद्दितव्व/कुद्देतव्व / कुव्वि/कुद्देदव्व/कुद्दणीय 10. जागर जागरिअव्व / जागरे अव्व / जागरियव्व / जागरेयव्व / जागरितव्व / जागरेतव्व / जागरिदव्व / जागरेदव्व / जागरणीय कुद्दिदव्वं/कुद्देदव्वं/कुद्दणीयं जागरिअव्वं /जागरे अव्वं/जागरियव्वं / जागरेयव्वं / जागरितव्वं /जागरेतव्वं / जागरिदव्वं/ जागरेदव्वं/ जागरणीयं 8. थंभ (ख) 1. नरिदेण / नरिदेणं 2. मित्तेण / मित्ते 3. पुत्तेण / पुत्ते 4. नरिदेहि / नरिदेहिं / नरिदेहिं 5. मित्तेहि/मित्तेहिं/मित्तेहिं 6. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिं 7. रज्जेण / रज्जेणं 8. विमाण / विमाणं 9. रज्जेहि / रज्जेहिं / रज्जेहिं 10. मायाअ / मायाइ / मायाए 11. विमाणेहि / विमाणेहिं / विमाणेहिँ 12. कण्णाअ / कण्णाइ / कण्णाए 13. मायाहि / मायाहिं / मायाहिँ 14. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ 15./ 16. तइ / तए / तुमे / तुम 17. मइ / मए / मे / ममए 18. ताअ / ताइ/ताए 19. अम्हेहि /अम्हाहि 20. तेहि/तेहिं/तेहिँ 122 हसिअव्वं /हसियव्वं /हसितव्वं /हसिदव्वं/ हसणीयं / आदि । हरिसिअव्वं/हरिसियव्वं/हरिसितव्वं /हरिसिदव्वं /हरिसणीयं / आदि । सयिअव्वं/सयियव्वं/सयितव्वं /सयिदव्वं /सयणीयं / आदि । हसिअव्वं /हसियव्वं /हसितव्वं /हसिदव्वं/ हसणीयं / आदि । हरिसिअव्वं /हरिसियव्वं /हरिसितव्वं /हरिसिदव्वं /हरिसणीयं / आदि । सयिअव्वं/सयियव्वं/सयितव्वं /सयिदव्वं /सयणीयं / आदि । जुज्झि अव्वं /जुज्झियव्वं /जुज्झितव्वं /जुज्झिदव्वं /जुज्झणीयं / आदि । उड्डिअव्वं/उड्डियव्वं/उड्डितव्वं/उड्डिदव्वं/उड्डणीयं /आदि। जुज्झिअव्वं/जुज्झियव्वं /जुज्झितव्वं /जुज्झिदव्वं /जुज्झणीयं / आदि । उल्लसि अव्वं/ उल्लसियव्वं/ उल्लसितव्वं/ उल्लसिदव्वं /आदि । उड्डिअव्वं /उड्डियव्वं/उड्डितव्वं/उड्डिड्दव्वं/ उड्डणीयं / आदि । लुक्किअव्वं/लुक्कियव्वं/लुक्कितव्वं/लुक्किदव्वं/लुक्कणीयं / आदि । उल्लसिअव्वं/उल्लसियव्वं/ उल्लसितव्वं/ उल्लसिदव्वं/आदि । लुक्किअव्वं/लुक्कियव्वं/लुक्कितव्वं/लुक्किदव्वं/लुक्कणीयं /आदि। खेलिअव्वं/खेलियव्वं/खेलितव्वं/खेलिदव्वं/खेलणीयं / आदि । हसिअव्वं /हसियव्वं /हसितव्वं /हसिदव्वं/ हसणीयं / आदि । अव्वं चेट्ठियव्वं चेतिव्वं/चेदिव्वं/चेट्ठणीयं / आदि । णच्चि अव्वं /णच्चियव्वं /णच्चितव्वं /णच्चिदव्वं /णच्चणीयं / आदि । चेट्ठिअव्वं/चेट्ठियव्वं/चेट्ठितव्वं चेदिव्वं/ चेट्ठणीयं / आदि । हरिसिअव्वं /हरिसियव्वं /हरिसितव्वं /हरिसिदव्वं /हरिसणीयं / आदि । For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. नरिदेण/नरिदेणं हसिअव्वं/हसियव्वं/हसितव्वं/हसिदव्वं/हसणीयं/आदि। 2. कमलेण/कमलेणं विअसिअव्वं/विअसियव्वं/विअसितव्वं/विअसिदव्वं/विअसणीयं/आदि। 3. ससाहि/ससाहिं/ससाहिँ खेलिअव्वं/खेलियव्वं/खेलितव्वं/खेलिदव्वं/खेलणीयं/आदि। . 4. मइ/मए/मे/ममए जग्गिअव्वं/जग्गियव्वं/जग्मितव्वं/जग्गिदव्वं/जग्गणीयं/आदि। 5. पोत्तेण/पोत्तेणं कुल्लिअव्वं/कुल्लियव्वं/कुल्लितव्वं/कुल्लिदव्वं/कुल्लणीयं/आदि। 6. विमाणेहि/विमाणेहिं/विमाणेहिँ उड्डिअव्वं/उड्डियव्वं/उड्डितव्वं/उड्डिदव्वं/उड्डणीयं/आदि। 7. मायाअ/मायाइ/मायाए हरिसिअव्वं/हरिसियव्वं/हरिसितव्वं/हरिसिदव्वं/हरिसणीयं/आदि। 8. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं उज्जमिअव्वं/उज्जमियव्वं/उज्जमितव्वं/उज्जमिदव्वं/उज्जमणीय/आदि। 9. ताहि/ताहि/ताहिँ णच्चिअव्वं/णच्चियव्वं/णचितव्वं/णच्चिदव्वं/णच्चणीय/आदि। णच्चिअव्वं/णच्चियव्वं/णच्चितन्वं 10. रज्जेहि/रज्जेहिं/रज्जेहिँ जुझिअव्वं/जुज्झियव्वं/जुज्झितव्वं/जुज्झिदव्वं/जुज्झणीयं/आदि। . मूलक्रिया वचन विभक्ति प्रत्यय प्रथमा हस लज्ज प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा थक्क अव्व तव्व दव्व णीय अव्व अव्व दव्व णीय अव्व अव्व अच्छ प्रथमा पड 1. हसिअव्वं 2. लज्जितव्वं 3. रुविदव्वं 4. डरणीयं 5. थक्केअव्वं 6. अच्छेअव्वं 7. पडेदव्वं 8. उट्ठणीयं 9. घुमिअव्वं 10. उच्छलिअव्वं 11. उज्जमितव्वं 12. कंपिदव्वं 13. मरिअव्वं 14. खेलेअव्वं 15. कुल्लेतव्वं 16. जुज्झेदव्वं 17. सयणीयं 18. णचितव्वं 19. रूसिअव्वं 20. लुक्किदव्वं एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन एकवचन घुम . उच्छल उज्जम प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा प्रथमा तव्व कंप दव्व मर अव्व खेल कुल्ल अव्व तव्व प्रथमा दव्व जुज्झ सय प्रथमा णीय णच्च तव्व एकवचन रूस लुक्क प्रथमा प्रथमा प्रथमा अव्व दव्व एकवचन अभ्यास-26 1. बालआ 2. बालएहि/बालएहिं/बालएहिँ खेलन्ति/खेलेन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। खेलिज्जइ/खेलीअइ/खेल्लिज्जए/खेलिज्जदि/खेलीअदि/आदि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 123 For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. बालओ खेलिओ/खेलियो/खेलितो/खेलिदो। 4. बालएण/बालएणं खेलिअं/खेलियं/खेलितं/खेलिदं। 5. बालआ खेलन्तु/खेलन्तु। 6. बालएहि/बालएहिं/बालएहिँ खेलिज्जउ/खेलीअउ/खेलिज्जदु/खेलीअदु। खेलिअव्वं/खेलियव्वं/खेलितव्वं/खेलिदव्वं/खेलणीयं/आदि। 7. बालआ खेलिहिन्ति/खेलिहिन्ते/खेलिहिइरे/खेलिस्सन्ति/खेलिस्सिन्ति/आदि। 8. बालएहि/बालएहिं/बालएहिँ खेलिहिइ/खेलिस्सइ/खेलिस्सिदि/आदि। 9. माया हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसदे। 10. मायाअ/मायाइ/मायाए हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसिज्जदि/हरिसीअदि/आदि। 11. माया हरिसिआ/हरिसिया/हरिसिता/हरिसिदा। 12. मायाअ/मायाइ/मायाए हरिसिअं/हरिसियं/हरिसितं/हरिसिदं। 13. माया हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 14. मायाअ/मायाइ/मायाए हरिसिज्जउ/हरिसीअउ/हरिसिज्जदु/हरिसीअदु। हरिसिअव्वं/हरिसियव्वं/हरिसितव्वं/हरिसिदव्वं/हरिसणीयं/आदि। 15. माया हरिसिहिइ/हरिसिस्सइ/हरिसिस्सिदि/आदि। 16. मायाअ/मायाइ/मायाए हरिसिहिइ/हरिसिस्सइ/हरिसिस्सिदि/आदि। 17. अहं/हं/अम्मि सयमि/सयामि/सयेमि/सयं। 18. मइ/मए/मे/ममए सयिज्जइ/सयीअइ/सयिज्जए/सयिज्जदि/सयीअदि/आदि। 19. अहं/हं/अम्मि सयिओ/सयियो/सयितो/सयिदो। 20. मइ/मए/मे/ममए सयिअं/सयियं/सयितं/सयिदं। 21. अहं/हं/अम्मि सयमु/सयामु/सयिमु/सयेमु। 22. मइ/मए/मे/ममए सयिज्जउ/सयीअउ/सयिज्जदु/सयीअदु। सयिअव्वं/सयियव्वं/सयितव्वं/सयिदव्वं/सयणीयं/आदि। 23. अहं/हं/अम्मि सयिहिमि/सयिस्सामि/सयिस्सिमि/सयिहामि/सयिस्सं/आदि। 24. मइ/मए/मे/ममए सयिहिइ/सयिस्सइ/सयिस्सिदि/आदि। 1. विमाण (उ) वर्तमानकाल 2. कण्णा (लुक्क) भूतकाल 3. रज्ज (जुज्झ) भविष्यत्काल 4. कुक्कुर (बुक्क) भविष्यत्काल 5. ता (णच्च) भूतकाल 6. सद्धा (वड) विधि एवं आज्ञा 7. माया (हरिस) विधि एवं आज्ञा 8. तुम्ह (थक्क) वर्तमानकाल 9. त (ण्हा) भूतकाल 10. सुया (खेल) विधि एवं आज्ञा (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) (देखें अभ्यास 26) 124 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. माउलेण/माउलेणं उठ्ठिन्जउ/उट्ठीअउ/उठ्ठिन्जदु/उट्टीअदु। 2. मित्तेहि/मित्तेहिं/मित्तेहिं हरिसिज्जउ/हरिसीअउ/हरिसिज्जदु/हरिसीअदु। 3. णरेहि/णरेहि/णरेहिँ उज्जमिहिइ/उज्जमिहिए/उज्जमिहिदि/उज्जमिहिदे/आदि। 4. लक्कुडेहि/लक्कुडेहिं/लक्कुडेहिँ जलिज्जइ/जलीअइ/जलिज्जदि/जलीअदि/आदि। . 5. वत्थेहि/वत्थेहि/वत्थेहिँ सुक्खिअं/सुक्खियं/सुक्खितं/सुक्खिदं। 6. मइ/मए/मे/ममए ठाइज्जइ/ठाईअइ/ठाइज्जदि/ठाईअदि। 7. तइ/तए/तुमे/तुमए लुक्किज्जइ/लुक्कीअइ/लक्किज्जदि/लुक्कीअदि/आदि। 8. तेण/तेणं हाइज्जइ/हाईअइ/हाइज्जदि/पहाईअदि। 9. मइ/मए/मे/ममए णच्चिज्जउ/णच्चीअउ/णच्चिज्जदु/णच्चीअदु। 10. ताहि/ताहिं/ताहिँ णच्चिअं/णच्चियं/णच्चितं/णच्चिदं। (घ) 1. कुक्कुरो बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए/बुक्कदि/बुक्केदि/बुक्कदे। 2. पोत्ता सयन्ति/सयेन्ति/सयन्ते/सयिरे। 3. णरा उज्जमिहिन्ति/उज्जमिहिन्ते/उज्जमिहिइरे/उज्जमिस्सन्ति/आदि। 4. मित्ता हरिसिआ/हरिसिया/हरिसिता/हरिसिदा। 5. लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि जलिआइं/जलिआई/जलिआणि/जलियाई/जलियाइँ/आदि। 6. अहं/हं/अम्मि कुल्लमि/कुल्लामि/कुल्लेमि। 7. तुमं/तुं/तुह उठ्ठसि/उटेसि/उट्ठसे। 8. तुमं/तु/तुह णच्चहि/णच्चसु/णच्चधि/णच्च/णच्चेज्जसु/णच्चेज्जहि/णच्चेज्जे। 9. सो उवसमउ/उवसमेउ/उवसमदु/उवसमेदु। 10. अहं/हं/अम्मि लुक्किओ/लुक्कियो/लुक्कितो/लुक्किदो। अभ्यास-27 (क-1) 1. नरिंद द्वितीया एकवचन नरिंदै कुक्कुरं माउलं णर 2. कुक्कुर 3. माउल 4. णर 5. वय 6. मेह 7. रक्खस पथ मेहं रक्खसं द्वितीया बहुवचन नरिंदा/नरिदे कुक्कुरा/कुक्कुरे माउला/माउले णरा/णरे वया/वये मेहा/मेहे रक्खसा/रक्खसे सलिला/सलिले दिवायरा/दिवायरे सीहा/सीहे करहा/करहे जणेरा/जणेरे 8. सलिल सलिलं दिवायरं सीह 9. दिवायर 10. सीह 11. करह 12. जणेर करह जणेरं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 125 For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क-2) द्वितीया एकवचन भोयणं विमाणं कम्म णाणं . 1. भोयण 2. विमाण 3. कम्म 4. णाण 5. सुत्त 6. वत्थ 7.खेत्त 8. सुह 9.णयरजण 10. रज्ज 11. धण 12. मण वत्थं खेत्तं द्वितीया बहुवचन भोयणाई/भोयणाई/भोयणाणि विमाणाई/विमाणाइँ/विमाणाणि कम्माइं/कम्माईं/कम्माणि णाणाई/णाणाई/णाणाणि सुत्ताई/सुत्ताइँ/सुत्ताणि वत्थाई/वत्थाइँ/वत्थाणि खेत्ताइंखेत्ताइँ/खेत्ताणि सुहाइं/सुहाइँ/सुहाणि णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि धणाई/धणाइँ/धणाणि मणाई/मणाइँ/मणाणि सहं णयरजणं . धणं 90 (क-3) 1. माया 2. कमला 3. णम्मया 4. कहा 5. सरिआ 6. गुहा 7. कण्णा पसंसा निसा द्वितीया एकवचन मायं कमलं णम्मयं कह सरिअं द्वितीया बहुवचन माया/मायाउ/मायाओ कमला/कमलाउ/कमलाओ णम्मया/णम्मयाउ/णम्मयाओ. कहा/कहाउ/कहाओ सरिआ/सरिआउ/सरिआओ गुहा/गुहाउ/गुहाओ कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ पसंसा/पसंसाउ/पसंसाओ निसा/निसाउ/निसाओ नणंदा/नणंदाउ/नणंदाओ महिला/महिलाउ/महिलाओ सिक्खा/सिक्खाउ/सिक्खाओ कण्णं पसंसं निसं 10. नणंदा 11. महिला 12. सिक्खा नणंद महिलं सिक्खं (क-4) द्वितीया एकवचन ममं/मं/मि तुमं/तुं/तुह द्वितीया बहुवचन अम्हे/अम्ह/णे तुम्हे/तुझे/तुब्भे/भे ते/ता ताई/ताइँ/ताणि ता/ताउ/ताओ 1. अम्ह 2. तुम्ह 3. त (पु.) 4. त (नपुं.) 5. ता (स्त्री.) Al. Al. al. 126 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. नरिंदो तिणं मायं 5. बप्पो गाणं 11. माया (ख) परमेसरं पणमइ/पणमेइ/पणमए/पणमदि/आदि। 2. करहो चरइ/चरेइ/चरए/चरदि/चरेदि/चरदे। 3. पुत्तो पणमइ/पणमेइ/पणमए/पणमदि/आदि। 4. तुमं/तुं/तुह ममं/मं/मि पालसि/पालेसि/पालसे। रक्खउ/रक्खेउ/रक्खदु/रक्खेदु। 6. रायो रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि जाणउ/जाणेउ/जाणदु/जाणेदु। 7. तणया सिक्खं जाणउ/जाणेउ/जाणदु/जाणेदु। 8. तुमं/तुं/तुह ममं/मं/मि रक्खसि/रक्खेसि/रक्खसे। 9. पिआमहो पोतं पालिहिइ/पालिस्सइ/पालिस्सिदि/आदि। 10. णयरजणं सुणिहिइ/सुणिस्सइ/सुणिस्सिदि/आदि। सुयं रक्खिहिइ/रक्खिस्सइ/रक्खिस्सिदि/आदि। 12. सा . तं पालिहिइ/पालिस्सइ/पालिस्सिदि/आदि। 13. रहुणन्दणो परमेसरा/परमेसरे पणमइ/पणमेइ/पणमए/पणमदि/आदि। 14. सासणं रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि पालइ/पालेइ/पालए/पालदि/पालेदि/आदि। 15. ससा/ससाउ/आदि कहा/कहाउ/कहाओ सुणन्ति/सुणेन्ति/सुणन्ते/सुणिरे। 16. सा अम्हे/अम्ह/णे रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए/रक्खदि/आदि। 17. राया वया/वये पालउ/पालेउ/पालदु/पालेदु। 18. पुत्तो सुहाइं/सुहाइँ/सुहाणि जाणउ/जाणेउ/जाणदु/जाणेदु। सिक्खा/सिक्खाउ/सिक्खाओ जाणउ/जाणेउ/जाणदु/जाणेदु। 20. तुमं/तुं/तुह ते/ता/ताउ/ताओ रक्खहि/रक्खसु/रक्खधि/रक्ख/आदि। 21. सा तुमं/तुं/तुह जाणइ/जाणेइ/जाणए/जाणदि/आदि। 22. सीया वया/वये पालिहिइ/पालिस्सइ/पालिस्सिदि/आदि। 23. ते णरा/णरे रक्खिहिन्ति/रक्खिहिन्ते/रक्खिहिइरे/आदि। तिणाइं/तिणाई/तिणाणि चरिहिन्ति/चरिहिन्ते/चरिहिइरे/आदि। 25. धूआ ते/ता/ताउ/ताओ पणमिहिइ/पणमिहिए/पणमिस्सइ/आदि। 26. पोत्तो ते/ता/ताउ/ताओ पणमिहिइ/पणमिहिए/पणमिस्सइ/आदि। 27. ते अम्हे/अम्ह/णे पालन्ति/पालेन्ति/पालन्ते/पालिरे। 28: हणुवन्तो रहुणन्दणं पणमइ/पणमेइ/पणमए/पणमदि/आदि। 29. हणुवन्तो सीयं रक्खइ/रक्खेइ/रक्खए/रक्खदि/आदि। 30. माया धूआ/धूआउ/धूआओ रक्खउ/रक्खेउ/रक्खदु/रक्खेदु। 31. रहुणन्दणो हणुवन्तं जाणइ/जाणेइ/जाणए/जाणदि/आदि। 32. ससुरो भोयणाइं/भोयणाई/भोयणाणि खाइ/खादि। 33. पिआमहा। आगमा/आगमे जाणन्ति/जाणेन्ति/जाणन्ते/जाणिरे। 34. णयरजणाई/आदि रयणा/रयणे रक्खन्तु/रक्खेन्तु। 35. मित्तो कह सुणिहिइ/सुणिहिदि/सुणिस्सइ/आदि। 24. करहा प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 127 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. पिआमहा 37. रायो 38. रज्ज 39. सीया 40. अहं / हं / अम्मि 41. नरिंदो 42. परमेसरा 43. तणया 44. सीया 45. मेहा 46. तुमं/तुं/तुह 47. अहं / हं / अम्मि 48. 49. रक्खसो 50. तुमं / तुं / तुह पोत्ता / पोत्ते पालिहिन्ति / पालिस्सन्ति / आदि । यरजणाई / णयरजणाइँ / आदि जाणइ / जाणेइ/जाणए / जाणदि/आदि । रक्खइ/रक्खेइ / रक्खए / रक्खदि/आदि । सुणिहिइ/सुणिस्सइ/सुणिस्सिदि / आदि । पणममि/पणमामि/पणमेमि । नरिंद कह तुमं / तुं मायं अम्हे / अम्हणे भोयणाई / भोयणाइँ / भोयणाणि खाहिइ / खास्सइ / खास्सिदि / आदि । हणुवन्तं रा/रे जाणइ / जाणे / जाण/जाणदि/आदि । पालन्ति / पालेन्ति/पालन्ते / पालिरे । जाणहि/जाणसु/जाणधि/जाण/आदि | पणममु/पणमामु/पणमिमु/पणमेमु । जाति / जाणेन्ति/जाणन्ते / जाणिरे । खा/खादि । रक्खहि/रक्खसु/रक्खधि / रक्ख/ आदि। दुक्खा/दुखे ते / ता/ ताउ / ताओ अम्हे / अम्हणे (TT) 1. करह, तिण (चर) वर्तमानकाल बालआ / बालए ते/ता/ ताउ / ताओ 2. सीया, हणुवन्त (जाण) वर्तमानकाल 3. अम्ह, त (पणम) विधि एवं आज्ञा 4. णयरजण, रयण (रक्ख) विधि एवं आज्ञा 5. पोत्त, त (पणम) भविष्यत्काल 128 6. मित्त, कहा (सुण) भविष्यत्काल 7. ससुर, भोयण (खा) वर्तमानकाल 8. त, अम्ह (जाण) वर्तमानकाल 9. तुम्ह, दुक्ख (जाण) विधि एवं आज्ञा 10. सुया, सिक्खा (सुण) विधि एवं आज्ञा 11. माया, वय (पाल) भविष्यत्काल 12. तणया, भोयण (खा ) भविष्यत्काल 13. त, र ( रक्ख) भविष्यत्काल 14. ता, त (पाल) विधि एवं आज्ञा 15. अम्ह, तुम्ह (पणम) विधि एवं आज्ञा 16. नरिंद, परमेसर (पणम) विधि एवं आज्ञा 17. तुम्ह, अम्ह (जाण) भविष्यत्काल 18. बालअ, गाण (सुण) भविष्यत्काल 19. पुत्त, माया (पणम) वर्तमानकाल 20. माउल, पुत्त (रक्ख) विधि एवं आज्ञा पणमिहिइ/पणमिस्सइ/पणमिस्सिदि / आदि । रक्खन्तु / रक्खेन्तु । (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 1) (देखें अभ्यास 17, 18, 27, 1 ) (देखें अभ्यास 27, 2) (देखें अभ्यास 15, 16, 27, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 1) (देखें अभ्यास 27, 1) (देखें अभ्यास 27, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 27, 2) (देखें अभ्यास 17, 18, 27, 4) (देखें अभ्यास 17, 18, 27, 4) (देखें अभ्यास 27, 4) (देखें अभ्यास 27, 2) (देखें अभ्यास 27, 2) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 2) (देखें अभ्यास 27, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 4) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 1 ) (देखें अभ्यास 13, 14, 27, 2) For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (घ) 1. माया 'o'(शून्य) करह 2. नरिंदो 3. भोयणाई 4. अम्हे 5. तुमं 6. विमाणाई 7. ससाउ 8. करहा 9. ममं 10. सोक्खं 11. माउलो 12. इच्छाओ 13. ताओ 14. ताई 15. पोत्ते ཟླ ཝ ལ ༼ སྒྲ ༔ མ ཝ གྷཱ ཙྪཱ བྷྱཱ ཙྪི ཟླ ལྕེ ཙྪཱ ཝཱ ཙྪཱ ཙྪཱ ཉྙོ ཙྪཱ བྷྱཱ मूलशब्द लिंग वचन माया स्त्रीलिंग एकवचन/बहुवचन बहुवचन नरिंद पुल्लिंग एकवचन भोयण नपुंसकलिंग बहुवचन अम्ह तीनों लिंग बहुवचन तीनों लिंग एकवचन विमाण नपुंसकलिंग बहुवचन ससा स्त्रीलिंग बहुवचन पुल्लिंग बहुवचन अम्ह तीनों लिंग एकवचन सोक्ख नपुंसकलिंग एकवचन माउल पुल्लिंग एकवचन इच्छा स्त्रीलिंग बहुवचन ता स्त्रीलिंग बहुवचन नपुंसकलिंग बहुवचन पुल्लिंग एकवचन/ बहुवचन रज्ज नपुंसकलिंग एकवचन कमला स्त्रीलिंग एकवचन/बहुवचन बहुवचन नपुंसकलिंग एकवचन तीनों लिंग एकवचन ता स्त्रीलिंग बहुवचन . तीनों लिंग एकवचन विभक्ति प्रत्यय प्रथमा द्वितीया प्रथमा अ-ओ प्रथमा/द्वितीया ई-आई प्रथमा/द्वितीया - प्रथमा/द्वितीया - प्रथमा/द्वितीया ई-आई प्रथमा/द्वितीया उ प्रथमा/द्वितीया 0-आ द्वितीया प्रथमा/द्वितीया : प्रथमा अ-ओ प्रथमा/द्वितीया ओ प्रथमा/द्वितीया - प्रथमा/द्वितीया प्रथमा/ अ-ए द्वितीया प्रथमा/द्वितीया । प्रथमा ''(शून्य) द्वितीया प्रथमा द्वितीया प्रथमा/द्वितीया प्रथमा पोत्त 16. रज्जं 17. कमला क. 18.तं त/ता 19. ता 20. हं . अम्ह अभ्यास-28 1..अहं/हं/अम्मि परमेसरं 2. सीलं अवयसं 3. तुमं/तुं/तुह खीरं 4. भज्जा वत्थाइं/वत्थाईं/वत्थाणि 5. कण्णाउ/आदि कलसियं 6. हणुवन्तो रहुणन्दणं 7. तुमं/तुं/तुह भोयणं 8. कुक्कुरा 9. णरा वसणाई/वसणाइँ/वसणाणि अच्चमि/अच्चामि/अच्चेमि। रोक्कइ/राक्केइ/रोक्कए/रोक्कदि/आदि। चक्खहि/चक्खसु/चक्खधि/चक्ख/आदि। धोइहिइ/धोइहिए/धोइहिदि/धोइस्सइ/आदि। उग्घाडन्ति/उग्घाडन्ते/उग्घाडिरे/आदि। उवयरइ/उवयरेइ/उवयरए/उवयरदि/आदि। करहि/करसु/करधि/कर/करेज्जसु/आदि। उप्पाडन्ति/उप्पाडेन्ति/उप्पाडन्ते/आदि छडन्तु/छड्डेन्तु। धनं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 129 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. ससा/ससाउ/आदि धन्नं 11. तण्हा णि 12. जूअं 18. ते 13. सो बीआई/बीआई/बीआणि 14. दिअरो सीहा/सीहे 15. अम्हे/वयं धन्नं 16. पिआमहो । पोत्ता/पोत्ते 17. तुमं/तुं/तुह ते/ता/ताउ/ताओ खेत्तं 19. ते पोट्टलं 20. महिलाओ/आदि वया/वये 21. ससाउ/आदि तणया/तणयाउ/तणयाओ। 22. अम्हे/वयं गंगं 23. तुम्हे/तुझे/तुब्भे लक्कुडं 24. ते मइरं 25. सुयाउ/आदि वत्थाइं/वत्थाइँ/वत्थाणि 26. नणन्दाओ/आदि भोयणं 27. रक्खसो बालआ/बालए 28. रक्खसा बालआ/बालए 29. बालओ कमलं भोयणं 31. अहं/हं/अम्मि घयं 32. ससाओ/आदि णि 33. ससुरो भज्जं 34. रायो रयणा/रयणे 35. तुम्हे/तुझे/तुब्भे मेहा/मेहे 36. धूआ 37. णयरजणं बालअं 38. माउलो आगमा/आगमे 39. पसंसा 40. सो/सा 41. बालआ विमाणं 42. तुमं/तुं/तुह 43. दुक्खो/दुक्खे 44. तुमं/तुं/तुह सलिलं 45. अहं/हं/अम्मि वणं पीसिहिन्ति/पीसिहिन्ते/पीसिहिइरे/आदि। रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए/रोक्कदि/आदि। कलंकइ/कलंकेइ/कलंकए/कलंकदि/आदि। . चिणउ/चिणेउ/चिणदु/चिणेदु। देखिहिइ/देक्खिस्सइ/देक्खिस्सिदि/आदि। कुट्टमो/कुट्टामो/कुमु/कुट्टमु/कुट्टम/आदि। कोक्कइ/कोक्कए/कोक्कदि/आदि। पुक्करहि/पुक्करसु/पुक्करधि/पुक्कर/आदि। खणिहिन्ति/खणिहिन्ते/खणिहिइरे/आदि। कट्टिहिन्ति/कट्टिहिन्ते/कट्टिहिइरे/आदि।। छोडिहिन्ति/छोडिहिन्ते/छोडिहिइरे/आदि। देक्खन्तु/देखेन्तु। अच्चिहिमो/अच्चिस्समो/अचिस्सिमो/आदि। . छोल्लह/छोल्लध/छोल्लित्था/आदि। .: छड्डन्तु/छड्डेन्तु। धोइहिन्ति/धोइहिन्ते/धोइहिइरे/आदि। . जिमन्ति/जिमेन्ति/जिमन्ते/जिमिरे। छलिहिइ/छलिहिए/छलिहिदि/आदि छलन्ति/छलेन्ति/छलन्ने/छलिरे। तोडइ/तोडेड/तोडए/तोडदि/आदि। चोप्पडइ/चोप्पडेइ/चोप्पडए/आदि। खामि। छड्डन्तु/छड्डेन्तु। गरहइ/गरहेइ/गरहए/गरहदि/गरहदे/आदि। गवेसइ/गवेसेइ/गवेसए/गवेसदि/आदि। देक्खह/देक्खेह/देक्खध/देक्खध। तोडिहिइ/तोडिस्सइ/तोडिस्सिइ/आदि। छलइ/छलइ/छलए/छलदि/आदि। छुवइ/छुवेइ/छुवए/छुवदि/आदि। छुवइ/छुवेइ/छुवए/छुवदि/आदि। गवेसउ/गवेसेउ/गवेसदु/गवेसेदु। देक्खन्ति/देखेन्ति/देखिन्ते/देक्खिरे। खाहि/खासु/खाधि। रोक्कइ/रोक्कए/रोक्कदि/रोक्कदे/आदि। छुवहि/छुवसु/छुवधि/छुव/छुवेज्जसु/आदि। कट्टिहिमि/कट्टिस्सामि/कट्टिस्सिमि/आदि। 30. घयं मणं घयं 130 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. तुम्हे / तुझे / तुब्भे भोयणं 47. भुक्खा तिसं 48. अम्हे / वयं 49. माया 50. पण्णा 51. सो 52. नरिंदो 53. 54. पुत्तो 55. सच्चं 56. पुत्तो 57. तुम्हे / तुज्झे/तुब्भे सो 59. अहं / हं / अम्मि 60. महिला 58. ( क - 1 ) 1. सामि 2. मुणि 3. केसरि 4. गिरि 5. रिसि 6. गामणी गडुं पुत्तं णणं पडा / पडे गव्वं कुक्कुरं तिणं सीलं वसणं मज्जं इं/बीआई / बी आणि कण्णं डुं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक एकवचन प्रथमा सामी द्वितीया सामिं तृतीया सामिणा प्रथमा मुणी द्वितीया मुणिं तृतीया मुणिणा प्रथमा केसरी द्वितीया केसरि तृतीया केसरिणा प्रथमा गिरी द्वितीया गिरिं तृतीया गिरिणा प्रथमा रिसी द्वितीया रिसिं तृतीया रिसिणा प्रथमा गामणी द्वितीया गामणि तृतीया जिमह/जिमेह / जिमध /जिमेध | रोक्कइ / रोक्के / रोक्कए/रोक्कदि/आदि । खणमो / खणामो / खणेमो । गामणिणा छुवइ/छुवेइ/छुवए/छुवदि/आदि । उग्घाडइ/उग्घाडेइ/उग्घाडए / उग्घाडदि / आदि । फाडिहिर/फाडिस्सर/फाडिस्सिइ /आदि । अभ्यास- 29 छड्डुउ/छड्डेउ / छड्डदु/छड्डेदु । रोक्किहिइ/रोक्किहिए / रोक्किहिदि/आदि। कट्टउ/कट्टेउ/कट्टदु/कट्टेदु । उघाडिहि / उग्घाडिहिए / उग्घाडिहिदि / आदि । छड्डउ / छड्डेउ / छड्डदु/छड्डेदु । छड्डह / छड्डेह / छड्डुध / छड्डेध । पीसइ/ पीसेइ/ पीसए/ पीसदि / पीसदे / आदि । पुक्करमि/पुक्करामि / पुक्करेमि । ढक्कइ/ढक्केइ/ढक्कए/ ढक्कदि/आदि । बहुवचन सामी / सामउ / सामओ / सामिणो सामी / सामिणो सामीहि / सामीहिं/ सामीहिँ मुणी/मुणउ / मुणओ / मुणिणो मुणी/मुणो मुणीहि/मुणीहिं/मुणीहिँ केसरी/केसर/केसरओ/केसरिणो केसरी/रिण केसरीहि/केसरीहिं/केसरीहिं गिरी / गिरउ / गिरओ / गिरिणो गिरी / गिरिणो गिरीहि/गिरीहिं/गिरीहिं रिसी / रिसउ / रिसओ / रिसिणो रिसी / रिसिणो रिसीहि / रिसीहिं/ रिसीहिं गामणी / गामणउ / गामणओ / गामणिणो गामणी / गामणिणो गामणीहि/गामणीहिं/गामणीहिं For Personal & Private Use Only 131 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( क - 2) 1. 2. अच्छि 3. अि 4. वारि 5. सालि 6. सप्पि ( क - 3) 1. भत्ति प्रथमा द्वितीया तृतीया 2. मणि प्रथमा द्वितीया तृतीया 3. रत्ति प्रथमा द्वितीया तृतीया 4. परमेसरी प्रथमा द्वितीया तृतीया 5. सामिणी प्रथमा द्वितीया तृतीया 132 एकवचन हिं हिं तृतीया दहिणा प्रथमा अच्छिं द्वितीया अच्छिं तृतीया अच्छिणा प्रथमा अट्ठि द्वितीया अट्ठि तृतीया अट्ठा प्रथमा वारिं द्वितीया वारिं तृतीया वारिणा प्रथमा सालिं द्वितीया सालिं तृतीया प्रथमा सप्पिं द्वितीया सप्पिं तृतीया प्रथमा द्वितीया एकवचन भत्ती भत्तिं मणी मणि भत्तीअ/भत्तीआ/भत्तीइ/भत्तीए सालिणा रत्ती रत्तिं सप्पिणा मणीअ/मणीआ/मणीइ / मणीए रत्तीअ/रत्तीआ/ रत्तीइ/रत्तीए परमेसरी / परमेस परमेसरिं परमेसरीए सामिणी / सामिणीआ सामिणि सामिणीए बहुवचन दही/दही/दहीणि दही/ दहीइँ / दहीणि दहीहि / दहीहिं/दहीहिं अच्छीइं / अच्छीइँ / अच्छीणि अच्छीई/अच्छीइँ/अच्छीणि अच्छीहि/अच्छीहिं/अच्छीहिँ अट्ठीइं/अट्ठीइँ/अट्ठीणि अट्ठीइं/अट्ठीइँ / अट्ठीि अट्ठीहि/अट्ठीहिं/अट्ठीहिं वारीइं / वारीइँ / वाणि वाइं/वाइँ / वाणि वारीहि/वारीहिं/वारीहिं सालीइं/सालीइँ/सालीणि सालीइं/ सालीइँ/सालीणि सालीहि/सालीहिं/सालीहिँ सप्पीइं/सप्पीइँ / सप्पणि सप्पीइं/सप्पीइँ/सप्पीणि सप्पीहि/सप्पीहिं/सप्पीहिं बहुवचन भत्ती/भत्तीउ /भत्तीओ भत्ती/भत्तीउ /भत्तीओ भत्तीहि/भत्तीहिं/भत्तीहिँ मणी/मणीउ / मणीओ परमेसरीअ/परमेसरीआ/परमेसरीइ / परमेसरीहि / परमेसरीहिं/ परमेसरीहिं मणी / मणीउ / मणीओ मणीहि/मणीहिं/मणीहिँ रत्ती / रत्तीउ / रत्तीओ रत्ती / रत्तीउ / रत्तीओ रतीहि / रत्तीहिं/ रत्ती हिँ परमेसरी / परमेसरीआ/ परमेसरीउ / परमेसरीओ परमेसरी/परमेसरीआ/ परमेसरीउ / परमेसरीओ सामिणी/सामिणीआ/सामिणीउ / सामिणीओ सामिणी / सामिणीआ/सामिणीउ / सामिणीओ सामिणीअ/सामिणीआ/सामिणी / सामिणीहि / सामिणीहिं / सामिणीहिं For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. णारी प्रथमा , णारी/णारीआ द्वितीया णारिं तृतीया णारीअ/णारीआ/णारीइ/णारीए णारी/णारीआ/णारीउ/णारीओ णारी/णारीआ/णारीउ/णारीओ /गाई णारा एकवचन प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया जंतुणा बिंदू 2. बिंदु तृतीया बिंदुणा मच्चू 3. मच्चु मच्छु मच्चुणा 4. सत्तु बहुवचन जंतू/जंतउ/जंतओ/जंतवो/जंतुणो जंतू/जंतुणो जंतूहि/जंतूहिं/जंतूहिँ बिंदू/बिंदउ/बिंदओ/बिंदवो/बिंदुणो बिंदू/बिंदुणो बिंदूहि/बिंदूहि/बिंदूहिँ मच्चू/मच्चउ/मच्चओ/मच्चवो/मच्चुणो मच्चू/मच्चुणो मच्चूहि/मच्चूहि/मच्चूहिँ सत्तू/सत्तउ/सत्तओ/सत्तवो/सत्तुणो सत्तू/सत्तुणो सत्तूहि/सत्तूहि/सत्तूहिँ सयंभू/सयंभउ/सयंभओ/सयंभवो/सयंभुणो सयंभू/सयंभुणो सयंभूहि/सयंभूहि/सयंभूहिँ खलपू/खलपउ/खलपओ/खलपवो/खलपुणो खलपू/खलपुणो खलपूहि/खलपूहि/खलपूहिँ सत्तू 5. सयंभू प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE. lebbrrburberbert borbrukerbert सत्तुं सत्तुणा सयंभू सयं, सयंभुणा खलपू खलपुं खलपुणा 6.खलपू (क -5) एकवचन 1. मह महं प्रथमा द्वितीया तृतीया महणा 2. अंसु ... अंसु प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया 3. वत्थु बहुवचन महूइं/महू./महूणि महूइं/महूइँ/महूणि महूहि/महूहिं/महूहिँ अंसूइं/अंसू./अंसूणि अंसूइं/अंसूइँ/अंसूणि अंसूहि/अंसूहि/अंसूहिँ वत्थूइं/वत्थू / वत्थूणि वत्थूइं/वत्थूइँ/वत्थूणि वत्थूहि/वत्थूहि/वत्थूहिँ जाणूइं/जाणूइँ/जाणूणि जाणूइं/जाणूइँ/जाणूणि जाणूहि/जाणूहि/जाणूहिँ अंसु अंसुणा वत्थु वत्थु वत्थुणा जाणु 4. जाण. जाणु जाणुणा प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 133 For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. आउ प्रथमा द्वितीया तृतीया प्रथमा द्वितीया तृतीया आउं आउं आउणा दारु आऊइं/आऊईं/आऊणि आऊइं/आऊइँ/आऊणि आऊहि/आऊहिं/आऊहिँ दारूई/दारूइँ/दारूणि दारूइं/दारूइँ/दारूणि दारूहि/दारूहि/दारूहिँ 6. दारु दारु दारुणा . एकवचन बहवचन 1. घेणु प्रथमा धेणू धेणू/घेणूउ/घेणूओ द्वितीया धेj धेणू/घेणूड/घेणूओ घेणूअ/घेणूआ/घेणूइ/घेणूए धेणूहि/घेणूहि/घेणूहिँ 2. सस्सु प्रथमा सस्सू सस्सू/सस्सूउ/सस्सूओ द्वितीया सस्सू/सस्सूड/सस्सूओ तृतीया सस्सूअ/सस्सूआ/सस्सूइ/सस्सूए । सस्सूहि/सस्सूहि/सस्सूहिँ 3. हणु प्रथमा हणू/हणूउ/हणूओ द्वितीया हणू/हणूउ/हणूओ तृतीया हणूअ/हणूआ/हणूइ/हणूए हणूहि/हणूहि/हणूहिँ 4. बहू प्रथमा बहू बहू/बहूर/बहूओ द्वितीया • बहू/बहू/बहूओ तृतीया बहूअ/बहूआ/बहूइ/बहूए बहूहि/बहूहिं/बहूहिँ 5. सासू प्रथमा सासू सासू/सासूउ/सासूओ द्वितीया सासुं सासू/सासूउ/सासूओ तृतीया सासूअ/सासूआ/सासूइ/सासूए सासूहि/सासूहि/सासूहिँ 6. चमू प्रथमा चमू चमू/चमूळ/चमूओ द्वितीया चमुं चमू/चमूळ/चमूओ तृतीया चमूअ/चमूआ/चमूइ/चमूए चमूहि/चमूहिं/चमूहिँ EEEEEEEEEEEE EEEEEEEEEEEEEEEEEE. अभ्यास-30 (क) 1. सामी हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। 2. मुणी/मुणउ/मुणओ/मुणिणो उवविसिहिन्ति/उवविसिहिन्ते/उवविसिहिइरे/आदि। 3. मंती/मंतउ/मंतओ/मंतिणो उज्जमन्तु/उज्जमेन्तु। 4. अरी (i) जोहिओ/जोहियो/जोहितो/जोहिदो (ii) जोही। 5. गामणी उवविसइ/उवविसए/उवविसदि/उवविसदे/आदि। 6. दहिं चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि/चुएदि/चुअदे। 7. अच्छीइं/अच्छीई/अच्छीणि (i) दुक्खिआई/दुखिआई/दुक्खिआणि/आदि (ii) दुक्खी। 8. अहिँ सुक्खिहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खिस्सिदि/आदि। 134 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. वारि णिज्झरउ/णिज्झरेउ/णिज्झरदु/णिज्झरेदु। 10. भत्ती वउ/वड्डेउ/वडदु/वड्डेदु। 11. तत्ती हविहिइ/हविहिए/हविहिदि/हविहिदे/हविस्सइ/हविस्सिदि/आदि। 12. मणी/मणीउ/मणीओ पडन्ति/पडेन्ति/पडन्ते/पडिरे। 13. रिद्धी (i) वडिआ/वड्डिया/वडिता/वडिदा (ii) वड्डी। 14. पुत्ती/पुत्तीआ/पुत्तीउ/पुत्तीओ खेलन्ति/खेलेन्ति/खेलन्ते/खेलिरे। 15. लच्छी/लच्छीआ वडा/वड्डेड/वडदु/वड्डेदु। 16. इत्थी/इत्थीआ/इत्थीउ/इत्थीओ उज्जमिहिन्ति/उज्जमिहिन्ते/उज्जमिहिइरे/उज्जमिस्सन्ति/आदि। 17. माउसी/माउसीआ (i) थक्किआ/थक्किया/थक्किता/थक्किदा (ii) थक्की। 18. साडी/साडीआ सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। 19. बहिणी/बहिणीआ (i) णच्चिआ/णच्चिया/णच्चिता/णच्चिदा (i) णच्ची। 20. जणेरी/जणेरीआ थक्किहिइ/थक्किहिए/थक्किस्सइ/थक्किस्सिदि/आदि। 21. पिआमही/पिआमहीआ उवविसउ/उवविसेउ/उवविसदु/उवविसेदु। 22. बिंदू/बिंदउ/बिंदओ/बिंदवो/बिंदुणो पडिहिन्ति/पडेहिन्ति/पडिहिन्ते/पडिहिरे। 23. गुरू हरिसउ/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 24. तेऊ विअसउ/विअसेउ/विअसदु/विअसेदु। जुज्झइ/जुज्झेइ/जुज्झए/जुज्झदि/जुज्झेदि/जुज्झदे। (i) हसिओ/हसियो/हसितो/हसिदो (ii) हसी। 27. महुं चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि/चुएदि/चुअदे। 28. अंसूइं/अंसूइँ/अंसूणि णिज्झरिहिन्ति/णिज्झरिहिन्ते/णिज्झरिहिइरे/आदि। 29. जाणुं (i) थक्किअं/थक्कियं/थक्कितं/थक्किदं (ii) थक्की। 30. आउं वड्ड/वड्डेड/वडदु/वड्डेदु। 31. वत्थूई/वत्थूइँ/वत्थूणि सोहन्ति/सोहेन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। 32. घेणू/घेणूउ/घेणूओ पलान्ति-पलन्ति/पलान्ते-पलन्ते/पलाइरे। 33. कडच्छू (i) तुट्टिआ/तुट्टिया/तुट्टिता/तुट्टिदा (ii) तुट्टी। 34. सासू चिट्ठ/चिट्ठेउ/चिट्ठदु/चिढ़ेदु। 35. बहू . . चे/चेटेइ/चेट्टए/चेदि/चेटेदि/चेतृदे। पिज असणं (ख) 1. सामी जिमइ/जिमेइ/जिमए/जिमदि/जिमेदि/जिमदे। 2. कई/कइउ/कइओ/कइणो वया/वये पालिहिन्ति/पालिस्सन्ति/आदि। 3. मुणी/मुणउ/मुणओ/मुणिणो वारिं पिबन्तु/पिबेन्तु। 4. गामणी ते/ता/ताउ/ताओ ओणंदइ/ओणंदेइ/ओणंदए/ओणंददि/आदि। 5. अच्छीइं/अच्छीइँ/अच्छीणि णरं देखिन्ति/देक्खन्ते/देक्खिरे/आदि। 6. अहं/हं/अम्मि भुंजमु/भुंजामु/भुंजिमु/भुंजेमु। 7. कुक्कुरो अट्ठीइं/अट्ठी/अट्ठीणि असिहिइ/असिहिए/असिहिदि/आदि। 8. मुणी/मुणउ/मुणओ/मुणिणो वारिं पिबन्ति/पिबेन्ति/पिबन्ते/पिबिरे। 9. णरा भत्तिं करन्तु/करेन्तु। दहिं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 135 For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गठवं पुत्तिं 10. पुढवी/पुढवीआ मणिं जणिहिइ/जणिहिए/जणिहिदि/आदि। 11. माया/मायाउ/मायाओ साडी/साडीआ/साडीउ/साडीआ धोइहिन्ति/आदि। . 12. बहिणी/बहिणीआ/बहिणीउ/बहिणीओ परमेसरं अच्चन्तु/अच्चेन्तु। 13. णरो रिद्धिं चुअइ/चुअए/चुअदि/आदि। 14. पिऊ गरहइ/गरहेइ/गरहए/गरहदि/आदि। 15. तवस्सिी छड्डु/छड्डेउ/छड्दु/छड्डेदु। 16. माउसी/माउसीआ वद्धावइ/वद्धावेइ/वद्धावए/वद्धावदि/आदि। 17. पह/पहुणो/पहवो/पहओ/पहउ तुम्हे/तुझे/तुब्भे रखिहिन्ति/रक्खिस्सन्ति/आदि। 18. रहू/रहुणो/रहवो/रहओ/रहउ अम्हे / अम्ह उवयरन्ति/उवयरेन्ति/उवयरन्ते/उवयरिरे। 19. खलपू खणइ/खणे/खणए/खणदि/खणेदि/खणदे। 20. सयंभू रहुणन्दणं पणमइ/पणमेइ/पणमए/पणमदि/आदि। 21. सूणू खाइ/खादि। 22. सूणू जाणुं छुवउ/छुवेउ/छुवदु/छुवेद। . 23. तुमं/तुं/तुह अंसूइं/अंसू./अंसूणि रोक्कहि/रोक्कसु/रोक्कधि/रोक्क/आदि। 24. सा वत्थूई/वत्थूई/वत्थूणि गवेसिहिइ/गवेसिहिए/गवेसिहिदि/आदि। 25. धेणू जंबुं तोडइ/तोडए/तोडदि/आदि। 26. बहू सस्सुं सेविहिइ/सेविस्सइ/सेविस्सिदि/आदि। 27. चमू पाणी/पाणिणो रक्खिहिइ/रक्खिस्सइ/रक्खिस्सिदि/आदि। रक्खिहिड/रक्खिस्सड/रमि 28. बहिणी/बहिणीआ चोरावइ/चोरावए/चोरावदि/चोरावदे/आदि। 29. सूणू वत्थ मइलइ/मइलए/मइलदि/मइलदे/आदि। 30. करेणू पिबिहिइ/पिबिहिए/पिबिहिदि/आदि। महं वारि अभ्यास-31 (क) 1. सामी ममं/मं/मि कोक्कइ/कोक्कए/कोक्कदि/कोक्कदे/आदि। 2. सामिणा अहं/हं/अम्मि कोक्किज्जमि/कोक्कीअमि। 3. मुणी/मुणउ/मुणओ/मुणिणो । अम्हे/अम्ह/णे देखन्ति/देखेन्ति/देक्खन्ते/देखिरे। 4. मुणिणा अम्हे/अम्ह/णे देखिज्जमो/देक्खीअमो/आदि। 5. अरी तुमं/तुं/तुह हणिहिइ/हणिहिए/हणिहिदि/आदि। 6. अरिणा तुमं/तुं/तुह हणिहिसि/हणिहिसे/हणिस्ससि/आदि। 7. नरवई साहुं णमउ/णमेउ/णमदु/णमेदु। 8. नरवइणा साहू णमिज्जउ/णमीअउ/णमिज्जदु/णमीअदु। 9. तवस्सी/तवस्सउ/तवस्सिणो कहं वक्खाणिहिन्ति/वक्खाणिहिन्ते/आदि। 10. तवस्सीहि/तवस्सीहिं/तवस्सीहिँ कहा वक्खाणिहिइ/वक्खाणिहिए/आदि। 11. बंधू ममं/मं/मि भुल्लइ/भुल्लए/भुल्लदि/भुल्लदे/आदि। 12. बंधुणा अहं/हं/अम्मि भुल्लिज्जमि/भुल्लीअमि। 13. सेणावई सामि णमउ/णमेउ/णमदु/णमेदु। 14. सेणावइणा णमिज्जउ/णमीअउ/णमिज्जदु/णमीअदु। सामी 136 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धनं 15. जणेरी/जणेरीआ कुट्टिहिइ/कुट्टिहिए/कुट्टिहिदि/आदि। 16. जणेरीअ/जणेरीआ/जणेरीइ/जणेरीए धन्नं कुट्टिहिइ/कुट्टिहिए/कुट्टिहिदि/आदि। 17. तुमं/तुं/तुह ममं/मं/मि पुक्करसि/पुक्करेसि/पुक्करसे। 18. तइ/तए/तुमे/तुमए अहं/हं/अम्मि पुक्करिज्जमि/पुक्करीअमि। 19. अम्हे/वयं तुमं/तुं/तुह सुमरिहिमो/सुमरिस्समो/सुमरिस्सिमो/आदि। 20. अम्हेहि/अम्हाहि तुमं/तुं/तुह सुमरिहिसि/सुमरिहिसे/आदि। 21. सो रिद्धिं चुअउ/चुएउ/चुअदु/चुएदु। 22. तेण/तेणं रिद्धी चुइज्जउ/चुईअउ/चुइज्जदु/चुईअदु। 23. जणेरी/जणेरीआ/जणेरीउ/जणेरीओ सूणू/सुणुणो पालन्ति/पालेन्ति/पालन्ते/पालिरे। 24. जणेरीहि/जणेरीहिं/जणेरीहिँ सूणू/सूणउ/सूणओ/सुणवो/सुणुणो पालिज्जन्ति/आदि। 25. सप्पो सिसुं डंसइ/डसेइ/डंसए/डंसदि/डसेदि/डंसदे। 26. सप्पेण सिसू डंसिज्जइ/डंसीअइ/आदि। 27. बहिणी/बहिणीआ समणिं सेवइ/सेवेइ/सेवए/सेवदि/सेवेदि/सेवदे। 28. बहिणीअ/बहिणीइ/बहिणीस समणी/समणीआ सेविज्जइ/सेवीअइ/आदि। 29. सो ते/ता/ताउ/ताओ थुणइ/थुणेइ/थुणए/थुणदि/थुणेदि/थुणदे। 30. तेण/तेणं ते/ता/ताउ/ताओ थुणिज्जन्ति/थुणीअन्ति/आदि। (ख) 1. बंधु......अम्ह (कोक्क) वर्तमानकाल । 2. अम्ह......साह (णम) भविष्यत्काल 3. कइ......गाण (गा) विधि एवं आज्ञा 4. मंती......नरवइ (णम) भविष्यत्काल 5. तुम्ह......त (थुण) विधि एवं आज्ञा 6. अरि......अम्ह (हण) वर्तमानकाल 7. अम्ह......तवस्सि (सुमर) वर्तमानकाल : 8. जामाउ......भोयण (खा) भविष्यत्काल · 9. पहू......अम्ह (पेच्छ) वर्तमानकाल (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 1) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 4) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 2) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 4) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 2) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 1) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 1) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 4) (देखें अभ्यास 27, 29, 31, 1) (घ) . . प्रत्यय 1. सामिणासामि 2. कईहिं कइ हिं-ईहिं 3. वारीइं 4. अट्टिणा मूलशब्द लिंग वचन विभक्ति पुल्लिंग एकवचन तृतीया पुल्लिंग बहुवचन तृतीया वारि नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया अट्ठि नपुंसकलिंग एकवचन तृतीया . भत्ति स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया तत्ति स्त्रीलिंग एकवचन प्रथमा बहुवचन प्रथमा/द्वितीया लच्छी स्त्रीलिंग एकवचन प्रथमा/तृतीया बहुवचन प्रथमा/द्वितीया णा उ-ईउ 5. भत्तीउ 6. तत्ती 7. लच्छीआ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 137 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ । 8. सत्तूहिं 9. भत्तीओ 10. पहू हिं-ऊहिं ओ-ईओ . 0-ऊ णा हिं-ऊहिं वत्थु सत्तु पुल्लिंग बहुवचन तृतीया स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया पुल्लिंग एकवचन प्रथमा बहुवचन प्रथमा/द्वितीया पुल्लिंग एकवचन तृतीया नपुंसकलिंग बहुवचन तृतीया नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया नपुंसकलिंग बहुवचन तृतीया पुत्ती स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया सस्सू स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा/द्वितीया स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया चमू स्त्रीलिंग बहुवचन तृतीया पुल्लिंग एकवचन तृतीया बहिणी स्त्रीलिंग एकवचन तृतीया ततीया - अंसु 11. साहुणा 12. महूहिं 13. वत्थूई 14. अंसूहि 15. पुत्तीइ 16. सस्सूउ 17. तणूए 18. चमूहिं 19. वाउणा 20. बहिणीए हि-अहि उ-ऊए वाउ ए . सुत्तं पण्णा अभ्यास-32 (क-1) 1. सत्तुणा सेणावई मारिओ/मारियो/मारितो/मारिदो। 2. सिसुणा वत्थाई/वत्थाइँ/वत्थाणि फाडिआइं/फाडिआई/आदि 3. बंधूहि/बंधूहि/बंधूहिँ खीरं पिबिअं/पिबियं/पिबितं/पिबिद। 4. पाणीहि/पाणीहिं/पाणीहिँ कम्माइं/कम्माईं/कम्माणि बंधिआइं/बंधिआईं/आदि। 5. कइणा गाणाई/गाणा./गाणाणि गाआई/गाआई/गाआणि/आदि। 6. सामिणा कट्टिअं/कट्टियं/कट्टितं/कट्टिद। 7. जइणा सिक्खा धारिआ/धारिया/धारिता/आदि। 8. रिसीहि/रिसीहिं/रिसीहिँ जाणिआ/जाणिया/आदि। 9. णयरजणेण/णयरजणेणं भोयणं खाअं/खायं/खातं/खाद। 10. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं रक्खसा हणिआ/हणिया/हणिता/हणिदा। 11. पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/पुत्तीए लच्छी/लच्छीआ इच्छिआ/इच्छिया/आदि। 12. जइणा कहा कहिआ/कहिया/कहिता/आदि। 13. मइ/मए/मे/ममए विमाणाइं/विमाणाइँ/विमाणाणि पेच्छिआई/पेच्छिआई/आदि। 14. तेण/तेणं वेरग्गं इच्छिअं/इच्छियं/आदि। 15. तइ/तए/तुमे/तुमए वसणाइं/वसणाइँ/वसणाणि वण्णिआई/वण्णिआई/आदि। 16. अम्हेहि/अम्हाहि उदगं पिबिअं/पिबियं/पिबितं/आदि। 17. तेहि/तेहिं/तेहिँ करुणा जणिआ/जणिया/जणिता/आदि। 18. तेण/तेणं आणा पालिआ/पालिया/आदि। 19. गुरुणा मुणी थुणिओ/थुणियो/थुणितो/आदि। 20. जामाउणा झुपडा पेच्छिा /पेच्छिया/आदि। 138 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रवी उदगं (क-2) 1. बंधुणा तरू सिंचिअव्वो/सिंचियव्वो/आदि। 2. रहुवइणा साहू/साहओ/साहवो/आदि कोक्किअव्वा/आदि। 3. कईहि/कईहिं/कईहिँ . गाणाइं/गाणाइँ/गाणाणि गाअव्वाइं/गाअव्वाइँ/आदि। 4. करिणा केसरी मारिअव्वो/मारियव्वो/आदि। 5. रिसिणा वंदितव्वो/वंदिदव्वो/आदि। 6. मइ/मए/मे/ममए दहिं भुंजिअव्वं/भुंजितव्वं/आदि। 7. अम्हेहि/अम्हाहि पिबिअव्वं/पिबितव्वं/आदि। 8. तेहि/तेहिं/तेहिँ अट्ठीइं/अट्ठी/अट्ठीणि खिविअव्वाइं/आदि। 9. तइ/तए/तुमे/तुमए वत्थूई/वत्थूइँ/वत्थूणि सिंचिअव्वाइं/आदि। 10. तेण/तेणं आउं पेच्छिअव्वं/पेच्छितव्वं/आदि। 11. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं रिद्धी लभिअव्वा/लभितव्वा/आदि। 12. ताअ/ताइ/ताए तत्ती मग्गिअव्वा/मग्गितव्वा/आदि। 13. पुढवीअ/पुढवीआ/आदि मणी/मणीउ/मणीओ धारिअव्वाउ/धारिअव्वाओ/आदि। 14. माउसीअ/माउसीइ/माउसीआ साडी/साडीआ/साडीउ/साडीओ कीणिअव्वाउ/आदि। 15. जुवईअ/जुवईआ/जुवईइ/जुवईए भत्ती करिअव्वा/करितव्वा/आदि। 16. तइ/तए/तुमे/तुमए गुंधिअव्वा/गुंधितव्वा/आदि। 17. तेण/तेणं घेणू/घेणूउ/घेणूओ पालिअव्वा/पालिअव्वाउ/आदि। 18. अम्हेहि/अम्हाहि जंबू सिंचिअव्वा/सिंचियव्वा/आदि। 19. सस्सूहि/सस्सूहि/सस्सूहिँ बहू/बहूउ/बहूओ खमिअव्वा/खमिअव्वाउ/आदि। 20. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं तिणं डहिअव्वं/डहियव्वं/आदि। (ख-1) 1. रहुणन्दण, रक्खस (हण) . 2. सामि, भोयण (खा) 3. कइ, वय (पाल) 4. ससा, तुम्ह (खम) - 5. मित्त, अम्ह (वद्धाव) 6. बंधु, अम्ह (पुक्कर) 7. त, धण (मग्ग). 8. अम्ह, त (णिरक्ख) 9. तुम्ह, अम्हः (बंध) 10. मुणि, तुम्ह (पेस) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (ख-2) 1. रहुवइ, साहू (कोक्क) . 2. त, लक्कुड (रंग) 3. अम्ह, दुक्ख (उप्पाड) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 139 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. महिला, परमेंसर (थुण) 5. जोगि, आगम (पढ) 6. तवस्सि, अम्ह (कोक्क) 7. तुम्ह, रज्जु (गुंध) 8. त, अम्ह (खम) 9. अम्ह, वारि (पिब) 10. रिसि, दिवायर (वंद) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) (देखें अभ्यास 32) भूतकालिक ... अव्व गण अव्व मूलशब्द लिंग वचन विभक्ति प्रत्यय कृदन्त-नाम 1. कोक्किओ कोक्क पुल्लिंग एकवचन प्रथमा अ. भूतकालिक .. 2. देखिआ देख स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा अ पुल्लिंग बहुवचन 3. सुणिआउ सुण स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा अ 'भूतकालिक 4. कीणिअव्वं . कीण नपुंसकलिंग एकवचन प्रथमा अव्व विधिकृदन्त 5. रक्खितव्वो रक्ख एकवचन प्रथमा तव्व विधिकृदन्त 6. लभिदव्वो लभ पुल्लिंग एकवचन प्रथमा दव्व विधिकृदन्त 7. झाएअव्वा झाअ स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा विधिकृदन्त . पुल्लिंग बहुवचन 8. पिबिअव्वा पिब स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा • विधिकृदन्त पुल्लिंग बहुवचन 9. गणेअव्वाइं नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा विधिकृदन्त 10. पेच्छेअव्वा . पेच्छ स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा अव्व विधिकृदन्त पुल्लिंग बहुवचन 11. धारिआई धार नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा अ भूतकालिक 12. पालिआउ पाल स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा भूतकालिक 13. पेसिआओ स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा भूतकालिक 14. धारेअव्वा धार स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा विधिकृदन्त पुल्लिंग बहुवचन 15. बहूउ बहू स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा 16. माणेतव्वो पुल्लिंग एकवचन प्रथमा तव्व विधिकृदन्त 17. चक्खिअव्वाओ चक्ख । स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा विधिकृदन्त 18. घेणूओ घेणु स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा । ओ 19. सामिणा सामि पुल्लिंग एकवचन तृतीया 20. मुणीहिं मुणि पुल्लिंग बहुवचन तृतीया हिं-ईहिं - 21. गामणीहिँ गामणी पुल्लिंग बहुवचन तृतीया हिं - 22. साहुणा साहु पुलिंग एकवचन तृतीया णा - 23. विमाणाई विमाण नपुंसकलिंग बहुवचन प्रथमा ई-आई - REEEEEEEEEEEEEEEEEEEE श अव्व माण अव्व 140 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. सीलेण सील 25. अच्छीहिं अच्छि 26. पाविअव्वाओ पाव 27. पुत्तो पुत्त 28. बुज्झिअव्वा बुज्झ । नपुंसकलिंग एकवचन तृतीया नपुंसकलिंग बहुवचन तृतीया स्त्रीलिंग बहुवचन प्रथमा पुल्लिंग एकवचन प्रथमा स्त्रीलिंग/ एकवचन/ प्रथमा पुल्लिंग बहुवचन पुल्लिंग एकवचन प्रथमा पुल्लिंग बहुवचन तृतीया ण-एण हिं-ईहिं अव्व ओ अव्व - - विधिकृदन्त - विधिकृदन्त 29. गणिदव्वो 30. गुरूहिं गण गुरु दव्व विधिकृदन्त हिं-ऊहिं - 3.ते 6. पुत्ती खेत्तं पतं अभ्यास-33 1. सामी रहुवई णमन्तो/णममाणो उइ/उठूइ/उट्टए/उट्ठदि/आदि। 2. सो गामणिं सेवन्तो/सेवमाणो थक्किहिइ/थक्किहिए/आदि चक्खन्ता/चक्खमाणा गच्छन्ति/गच्छन्ते/आदि। 4. सीहो बालअं भुंजन्तो/भुंजमाणो मारइ/मारेइ/मारए/आदि। 5. माया पुत्तिं पालन्ता/पालमाणा उल्लसिहिइ/आदि। गाणं गान्ता/गामाणाणच्चउ/णच्चेउ/आदि। 7. बप्पो सिंचन्तो/सिंचमाणो थक्किहिइ/थक्किहिए/आदि। 8. तुमं/तुं/तुह . परमेसरं थुणन्तो/थुणमाणो वंदहि/वंदसु/वंदधि/आदि। 9. सो दहिं खान्तो/खामाणो सयइ/सयेइ/सयए/सयदि/आदि। 10. सा पेसन्ता/पेसमाणा रुवइ/रुवेइ/रुवए/रुवदि/आदि। 11. अम्हे/वयं परमेसरं अच्चिउं/अच्चि, उद्यमो/उद्यमो/उठेमो। 12. तुमं/तुं/तुह लभिउं/लभिदुं उज्जमिहिसि/आदि 13. पिऊ पालिउं/पालिदं उच्छहइ/उच्छहए/आदि। 14. ते बंधिउं/बंधिदूं चे?न्तु/चेटेन्तु। 15. महिला पेच्छिउं/पेच्छिदं उठ्छ/उठेइ/उट्टए/उद्बुदि/आदि। 16. सा कीणिउं/कीणिदुं वच्चिहिइ/वच्चिहिए/आदि। 17. सेणावई मारिउं/मारिदं पलाइ/पलादि। 18. पिआमहो वद्धाविउं/वद्धाविदुं गच्छइ/गच्छदि/आदि। 19. तुम/तुं/तुह कहं सुणिउं/सुणि, उट्ठहि/उट्सु/उर्दुधि/उट्ठ/आदि। 20. अहं/हं/अम्मि भोयणं चाविउं/चावि, चेट्ठमि/चेयामि/चे मि। 21. सामी णमिऊण/आदि हरिसइ/हरिसेइ/हरिसदि/आदि। 22. कई. वंदिऊण/आदि उवविसइ/उवविसए/आदि। 23. तुमं/तुं/तुह भत्ति करिऊण/आदि . जीवहि/जीवसु/जीवधि/आदि। 24. तुमं/तुं/तुह लभिऊण/आदि उल्लसिहिसि/आदि। 25. ते धेणू/घेणूड/घेणूओ पेच्छिऊण/आदि उट्ठन्ति/उटेन्ति/उठ्ठन्ते/उडिरे। 26. रिसी/रिसउ/आदि परमेसरं वंदिऊण/आदि झाअन्ति/झाअन्ते/आदि। 27. बंधू रयणं चोराविऊण/आदि पलाइ/पलादि। 28. नरवई परमेसरं सुमरिऊण/आदि सयउ/सयेउ/सयदु/सयेदु। 29. रक्खसो बालअं पीडिऊण/आदि उच्छलइ/उच्छलदि/आदि। 30. सूणू खंडिऊण/आदि खिवइ/खिवेइ/खिवदि/आदि। aaa तति प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 141 For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अभ्यास-: 34 1. मम / महं / मज्झ पुत्तो सुहं इच्छइ / इच्छेइ /आदि। 2. नरिंदस्स पुत्तो रहुणन्दणं पणमिहिइ / पणमिहिए / आदि । 3. पुत्तस्स सुहं बप्पस्स सुहं होइ / होदि । 4. तुह / तुम्हं / तुज्झ माया कहं सुणउ / सुणेउ / सुणदु / सुणेदु । 5. मम / महं / मज्झ पुत्ती सोक्खं इच्छिहिइ / इच्छेहि / आदि । 6. सामिस्स / सामिणो बंधू- परमेसरं वंदिहिइ / वंदिहिए / आदि । 7. तुमं / तुं / तुह णम्मयाअ / णम्मयाइ / णम्मयाए वारिं पिबहि / पिबसु / पिबधि / आदि । 8. मम / महं/ मज्झ गुरू/गुरओ / गुरवो / आदि परमेसरं झाअन्ति / झाअन्ते । 9. नरिंदाण / नरिंदाणं रिऊ / रिअउ / आदि जुज्झं चिंतन्ति / चिंतन्ते / आदि । 10. मम/महं / मज्झ माउसीआ / माउसीउ / आदि साडिं कीणन्ति / कीन्ति / आदि । 11. ताण / ताणं सुया / सुयाउ / सुयाओ हरिसन्ति / हरिसेन्ति / आदि । 12. मम/महं / मज्झ नणंदा तं वण्णइ / वण्णए/वण्णदि / आदि । 13. सो कइस्स / कइणो गाणं सुमरइ / सुमरेइ / सुमरदि / आदि । 14. माउलस्स ससा कहं सुणउ / सुणेउ / सुणदु/सुणेदु । 15. मम / महं / मज्झमित्तो तास / तस्स / से पोट्टलं मग्गउ / मोउ / मग्गदु / मग्गेदु । 16. बंधुस्स / बंधुण सत्तू पुत्तं मारिहिइ / मारिहिए / आदि । 17. तास/तस्स/से अच्छीइं / अच्छीइँ / अच्छीणि दुक्खन्ति / दुक्खन्ते / आदि । 18. माउसीअ / माउसीइ / माउसीए पुत्तो बहिणीआ / बहिणीइ / बहिणीए गंथं कीणउ / कीणदु / आदि । 19. नरिंदस्स पुत्तो तवस्सिं सेवइ / सेवेइ / सेवए / सेवदि/आदि । 20. बंधुस्स / बंधुणो तणया परमेसर थुणउ / थुणेउ / थुणदु/आदि । 21. सेणावइस्स / सेणावइणो बहिणी माउलस्स / माउलाय महुं पेसिहिइ / पेसिहिए / आदि । 22. माउलस्स धूआ रिद्धीअ / रिद्धीआ / रिद्धीइ / रिद्धीए परमेसरं अच्चइ / अच्चे / आदि । 23. तुम्हं / तुह / तुज्झ पुत्तो अप्पलद्धिं लभउ / लभेउ / लभदु/लभेदु । 24. तुमं / तुं / तुह साहुस्स / साहुणो भोयणं कीणहि / कीणसु/कीणधि / आदि । 25. पिआमही / पिआमहीआ पोत्तस्स / पोत्ताय भोयणं रयइ / रयेइ/रयदि/आदि । 26. तास / तस्स / से बहिणी लुक्कउ / लुक्केउ / आदि । 27. नणंदाअ / नणंदाइ / नणंदाए धूआ सयिहिइ / सयिहिए / आदि । 28. माउसीअ / माउसीआ / माउसीइ / माउसीए सूणू तं उवयरिहिइ / उवयरिहिए / आदि 29. तुह / तुम्हं / तुज्झ पुत्तो मम / महं / मज्झ पुत्तं खमउ / खमेउ / खमदु / खमेदु । 30. तुमाण / तुहाण / तुम्हाणं / तुज्झाण / तुज्झाणं बंधू / बंधओ / आदि मुणी / मुणिणो गणिहिन्ति / आदि । 31. पहू तुह / तुम्हं / तुज्झ पुत्तं रक्खउ / रक्खेउ / आदि । 32. जंबूअ / जंबूआ / जंबूई / जंबूए वडइ / वड्ढेइ/वढए / वड्डदि / आदि । 33. सो करिस्स/करिणो गड्डुं खण / खणे / आदि । 34. सस्सू तास / तस्स / से बहुं रक्खइ / रक्खेइ / आदि । 35. सो तत्तीअ / तत्तीआ/तत्तीइ / तत्तीए भोयणं खाइ / खादि । 36. तुमं / तुं / तुह जंतूण / जंतूणं वत्थाइं / वत्थाएँ / वत्थाणि लभिहिसि / लभिस्सिसि / आदि। 37. मंतिस्स / मंतिणो पत्तो नरिंदं णमउ / णमदु/आदि । 142 For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. रहुणंदणस्स सोक्खं मम / महं / मज्झ सोक्खं अत्थि । 39. सीयाअ / सीयाइ / सीयाए माया कहं सुणिहिइ / सुणिहिदि/आदि । 40. रज्जस्स सासणं तं रक्खिहि / रक्खिहिदि / आदि । 41. सामी / सामगः बंधू / बंधउ / बंधओ / बंधवो / बंधुणो तं णमिहिन्ति / णमिहिन्ते / आदि। गुरू/गुरउ / गुरओ / गुरवो / गुरुणो अम्हे / अम्ह देक्खन्ति / देक्खन्ते / आदि । 42. कई / 43. तास / तस्स / से गुरू / गुरउ / गुरओ / गुरवो / गुरुणो भोयणं जिमन्ति / जिमन्ते / आदि । 44. सो तास / तस्स / से गंथं परिक्खाअ / परिक्खाइ / परिक्खाए पढइ / पढेइ /आदि । 45. मम / महं / मज्झ पुत्तो सोक्खस्स / सोक्खाय हसिहिइ / हसिहिदि / आदि । 46. नरिंदस्स पुत्तो रहुणंदणस्स /रहणंदणाय पोट्टलं मग्गउ / मग्गदु / आदि । 47. सो तणूअ / तणूआ / तणूइ / तणूए णम्मयाअ / णम्मयाइ / णम्मयाए सलिलं पिबइ / पिए/ आदि । 48. तास / तस्स / से माया तुमं / तुं / तुह पालिहिइ / पालिहिदि / आदि । 49. अहं / हं / अम्मि गंगाअ / गंगाइ / गंगाए कहं सुणिहिमि / सुणिस्सामि / आदि । 50. तास / तस्स / से पुत्तो घरं गच्छउ / गच्छेउ / आदि । (क) 1. बालओ सप्पा / सप्पाउ / सप्पा ओ / सप्पत्तो / सप्पाहि / सप्पाहिन्तो डर / डरदि / आदि । 2. खेत्ता / खेत्ताउ / खेत्ताओ / खेत्तत्तो/खेत्ताहि /खेत्ताहिन्तो धन्नं उप्पज्जइ / उप्पज्जेइ / आदि । 3. सो घेणूअ / घेणूआ / घेणूइ / घेणूड / धेणूए/धेणूओ / धेणुत्तो / धेणूहिन्तो डरिहिइ / डरिहिदि / आदि । 4. जंबूअ / जंबूआ / जंबूड / जंबूउ / जंबूए / जंबू ओ / जंबुत्तो / जंबूहिन्तो पत्ताइं पडन्ति / पडन्ते / आदि । 5. तो सीहा / सीहाउ / सीहाओ /सीहत्तो/सीहाहि / सीहाहिन्तो डरिऊण / आदि पलाहि / आदि । 6. गिरीड / गिरींओ / गिरिणो / गिरित्तो / गिरीहिन्तो बालंओ पडइ / पडेइ /पडए/पडदि/आदि । 7. गिरीउ / गिरीओ / गिरिणो / गिरित्तो / गिरीहिन्तो गंगा णीसरइ / णीसरेइ / णीसरए/आदि । 8. सो मइत्तो / ममाओ / मज्झाओ / ममाहिन्तो डरउ / डरेउ / डरदु / डरेदु । 9. सो तुवत्तो/तुमाओ / तुहाओ / तुम्हाहिन्तो गंथं पढिहिइ / पढिस्सइ / पढिस्सिदि / आदि । 10. बीआ / बीआउ / बीआओ / बीअत्तो/बीआहि / बीआहिन्तो तरू उप्पज्जइ / उप्पज्जेइ / आदि । 11. अम्हे / वयं मायाउ / मायाओ / मायत्तो / मायाहिन्तो / मायासुन्तो डरंमो / डरामो / डरिमो / डरेमो / आदि । 12. ते जुवईउ / जुवईओ / जुवइत्तो / जुवईहिन्तो / जुवईसुन्तो लुक्कन्ति / लुक्केन्ति / लुक्कन्ते / आदि । 13. अम्हे / वयं बप्पाउ / बप्पा ओ / बप्पत्तो / बप्पाहि / बप्पाहिन्तो / बप्पासुन्तो / बप्पेहि / बप्पेहिन्तो / बप्पेसुन्तो डरमो / डरामो / डरिमो / डरेमो / आदि । 11 14. ते सामीउ / सामीओ / सामित्तो / सामीहिन्तो / सामी डरन्ति / डरन्ते / आदि । 15. तुमं/तुं / तुह साहूउ / साहूओ/साहुणो/ साहुत्तो/ साहूहिन्तो पढहि / पढसु / पढधि / आदि । 16. वारीउ / वारीओ / वारिणो / वारित्तो / वारीहिन्तो पत्तं उप्पज्जइ / उप्पज्जेइ / उप्पज्जए / आदि 17. तुम्हे / तुझे / तुब्भे नरवईड / नरवईओ / नरवइत्तो / नरवइणो / नरवईहिन्तो डरह / डरेह / डरध / डरेध | 18. सिसू / सिसउ / सिसओ /सिसवो / सिसुणो करेणूड / करेणूओ / करेणुणो/करेणुत्तो / करेणूहिन्तो डरन्ति / डन्ति / डरन्ते / डरिरे । 19. मंती नरिंदा / नरिंदाउ / नरिंदाओ / नरिंदत्तो / नरिंदाहि / नरिंदाहिन्तो डरइ / डरेइ / डरए / आदि । 20. कलसियाअ / कलसियाइ / कलसियाउ/कलसियाए/ कलसियाओ / कलसियत्तो / कलसियाहिन्तो वारि णीसरइ / णीसरेइ / णीसरए / णीसरदि / आदि । 21. माउलो / माउले सप्पा/सप्पाउ / सप्पा ओ / सप्पत्तो / सप्पाहि / सप्पाहिन्तो डरिहि / आदि । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक अभ्यास- 35 For Personal & Private Use Only 143 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) 1. हे / णहम्मि मेहा गज्जन्ति / गज्जेन्ति / गज्जन्ते / गज्जिरे । 2. णम्याअ / णम्याइ / णम्याए वारिं सुक्खिहि / सुक्खिहिए / सुक्खिहिदि / आदि । 3. सीया घरे / घरम्मि कहं णिसुणइ /आदि । 4. सा पोट्टले / पोट्टलम्मि उवविसइ / उवविसेइ / उवविसए / उवविसदि / आदि । 5. जराअ / जराइ / जराए वाया थक्किहिइ / थक्किहिए/थक्किस्सइ /आदि। 6. रहुणन्दणस्स रज्जे / रज्जम्मि कमला वड्ढइ / वड्डेइ/वढए/ वढदि/वेदि/वढदे। 7. तास / तस्स / से माया घरे / घरम्मि पुत्तं पालइ / पालेइ/पालए/आदि । 8. तुमं / तुं / तुह हसिऊण घरे / घरम्मि णच्चहि / णच्चसु / णच्चधि/ णच्च/ णच्चेज्जसु / णच्चेज्जहि / णच्वेज्जे । 9. सा परिक्खाअ / परिक्खाइ / परिक्खाए मुच्छइ / मुच्छेइ/मुच्छए/मुच्छदि/आदि । 10. तुमं / तुं / तुह धेणुं खेत्ते / खेत्तम्मि बंधहि / बंधसु / बंधधि / बंध / आदि । 11. पुत्ती / पुत्तीआ / पुत्तीउ / पुत्तीओ हे / णहम्मि ससिं देक्खिहिन्ति / देक्खेहिन्ते / आदि । 12. ता/ ताउ / ताओ खेत्ते / खेत्तम्मि वत्थूइं / वत्थूइँ / वत्थूणि खिवन्ति / खिवेन्ति / खिवन्ते / खिविरे । 13. तुमं / तुं / तुह हाउं / हादुं सायरे / सायरम्मि कुद्दहि / कुद्दसु / कुद्दधि/कुद्द / आदि। 14. कुक्कुरो / कुक्कुरे वणे / वणम्मि गड्डुं खणइ / खणेइ / खणए / खणदि / आदि । 15. सप्पो /सप्पे तरुम्मि डुलइ / डुलेइ / डुलए / डुलदि/आदि। 16. पिऊ घरे/घरम्मि परमेसरस्स थुई करइ / करेइ / करए / करदि / आदि । 17. माउलो/माउले संझाअ / संझाइ / संझाए लच्छिं वंदइ / वंदेइ / वंदए/वंददि/आदि। 18. वत्थूइं / वत्थूइँ / वत्थूणि झुंपडाअ / झुंपडाइ / झुंपडाए जलिऊण / आदि णस्सिहिन्ति / णस्सिस्सन्ति / आदि । 19. सो जउणाअ / जडणाइ / जउणाए हाइ / हादि । 20. तास / तस्स / से घरे / घरम्मि मणं लग्गइ / लग्गेइ / लग्गए/ लग्गदि/आदि। (TT) 1. सामी / सामि तुमं / तुं / तुह अम्हे / अम्ह रक्खहि / रक्खसु / रक्खधि / आदि । 2. नरिंद/ नरिंदा / नरिंदो तुज्झ / तुम्ह/तुह रज्जे / रज्जम्मि सुहं हवउ / हवेउ / हवदु/हवेदु । 3. मित्त/मित्ता/मित्तो तुमं/तुं / तुह मम/मह/मज्झ घरे / घरम्मि / आगच्छहि/आगच्छसु/आदि। 4. माया / माये तुमं / तुं / तुह सिसू / सिसउ / सिसओ /सिसवो / सिसुणो पालहि / पालसु / पालधि / आदि । 5. सीया/सीये वणे / वणम्मि दुहो हविहिर / हविहिए / हविस्सइ /आदि । 6. पुत्त / पुत्ता / पुत्तो सच्चं बोल्लहि / बोल्लसु / बोल्लधि / आदि । 7. जुवई / जुवइ तुमं / तुं / 8. बालआ तुम्हे / तुझे / 9. मित्ता तुम्हे / तुझे / तुब्भे रज्जाउ / रज्जाओ / रज्जत्तो / आदि डरह / डरेह / आदि । 10. साहू / साहउ / साहओ / साहवो / साहुणो संजमं पालह / पालेह / पालध / पालेध | 144 हसहि / हससु / हसधि / आदि । तुब्भे गंथं पढह / पढेह / पढध / पढेध । तुह (क) 1. सो णहे/णहम्मि विमाणं ओड्डर/ओड्डेड / ओड्डावर/ओड्डावेइ / उड्डुइ / उड्डेड / उड्डावइ / उड्डावे / आदि । 2. नरिंदो रज्जेसु / रज्जेसुं सासणं पसारउ / पसारेउ / पसरावउ / पसरावेउ / आदि । अभ्यास - 36 For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. हणुवन्तो वणं जालइ/जालेइ/जलावइ/जलावेइ/आदि। 4. सेणावई चमु लुक्किहिइ/लुक्केहिइ/लुक्सविहिइ/लुक्कावेहिइ/लोक्किहिइ/लोक्केहिइ/ लोक्काविहिइ/लोक्कावेहिइ/आदि। 5. तुमं/तुं/तुह जराअ/जराइ/जराए वेरणं वडहि/वड्डेहि/वड्डावहि/वडावेहि/आदि। 6. साहू णरं ओवसमइ/ओवसमेइ/ओवसमावइ/ओवसमावेइ/उवसमइ/उवसमेइ/उवसमावइ/ उवसमावेह/आदि। 7. माया पुत्तिं णच्चि/णच्चेउं/णच्चाविउं/णच्चावेउं/णच्चाविद्/णच्चावेहूँ रोक्कइ/रोक्कावइ/आदि। 8. सा ममं/मं/मे हासइ/हासेइ/हसावइ/हसावेइ/आदि। 9. अहं/हं/अम्मि तं जग्गमि/जग्गेमि/जग्गावमि/जग्गावेमि। 10. तुमं/तुं/तुह तं लुक्कसि/लुक्केसि/लुक्कावसि/लुक्कावेसि/लोक्कसि/लोक्केसि/ लोक्कावसि/लोक्कावेसि/आदि। 11. ते ता/ताउ/ताओ णच्चन्ति/णचेन्ति/णच्चावन्ति/णच्चावेन्ति/आदि। 12. णयरजणाई/णयरजणाइँ/आदि खेत्ते/खेत्तम्मि धन्नं ओगन्ति/ओगेन्ति/ओगावन्ति/ उगन्ति/उगेन्ति/ ___ उगावन्ति/उगावेन्ति। 13. रक्खसो बालअं मारइ/मारेइ/मारावइ/मारावेइ/आदि। 14. माउसी पुत्तिं सायरे कुद्दइ/कुद्देइ/कुद्दावइ/कुद्दावेइ/कोहइ/कोदेइ/कोद्दावइ/कोद्दावेइ/आदि। 15. पिआमही पोतं. पहाअइ/ण्हाएइ/हावइ/हावेइ/आदि। 16. माउलो तणयं ठाअइ/ठाएइ/ठावइ/ठावेइ/आदि। 17. बप्पो पुत्तिं सायउ/सायेउ/सयावउ/सयावेउ/आदि। 18. रक्खसा बालआ/बालए डारन्ति/डारेन्ति/डरावन्ति/डरावेन्ति/आदि। 19. पिआमही बालआ/बालए खाअइ/खाएइ/खावइ/खावेइ/आदि। 20. नरिंदो साहुं अच्छइ/अच्छेइ/अच्छावइ/अच्छावेइ/आदि। (ख) 1. तेण/तेणं णहे/णहम्मि विमाणं उड्डाविज्जइ/उड्डावीअइ/उड्डिज्जइ/उड्डीअइ/आदि। 2. नरिदेहि रज्जे/रज्जमि सासणं. पसराविज्जइ/पसरावीअइ/पसारिज्जइ/पसारीअइ/आदि। 3. हणुवन्तेण वणं जलाविज्जइ/जलावीअइ/जालिज्जइ/जालीअइ/आदि। 4. सेणावइणा चमू लुक्काविज्जइ/लुक्कावीअइ/लुक्किज्जइ/लुक्कीअइ/आदि। 5. तइ/तए/तुमे/तुमए जराअ/जराइ/जराए वेरगं वडाविज्जइ/वडावीअइ/वहिज्जइ/वडीअइ/आदि। 6. साहुणा णरो/णरे जीवाविज्जइ/जीवावीअइ/जीविज्जइ/जीवीअइ/आदि। 7. मायाअ पुत्ती णच्चिउं/णच्चेउं/णच्चिदं/णच्चेदं रोक्काविज्जइ/रोक्कावीअइ/रोक्किज्जइ/आदि। 8. तेण अहं/हं/अम्मि हसाविज्जमि/हसावीअमि/हासिज्जमि/हासीअमि। 9. मइ/मए/मे/ममए सो जग्गाविज्जइ/जग्गावीअइ/जग्गिज्जइ/जग्गीअइ। 10. तइ/तए/तुमे/तुमए सो लुक्काविज्जइ/लुक्कावीअइ/लुक्किज्जइ/लुक्कीअइ/आदि। 11. तेहि/तेहिं/तेहिं ते णच्चाविज्जन्ति/णच्चावीअन्ति/णच्चिज्जन्ति/णच्चीअन्ति/आदि। 12. णयरजणेण/णयरजणेणं खेते/खेत्तम्मि धन्नं उगाविज्जइ/उगावीअइ/उगिज्जइ/उगीअइ/आदि। 13: रक्खसेण/रक्खसेणं बालओ/बालए मराविज्जइ/मरावीअइ/मारिज्जइ/मारीअइ। 14. पिआमहेण/पिआमहेणं पोत्तो व्हाआविज्जइ/हाआवीअइ/हाइज्जइ/हाईअइ/आदि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 145 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 15. माउलेण/माउलेणं धूआ ठाआविज्जइ/ठाआवीअइ/ठाइज्जइ/ठाईअइ/आदि। . 16. बप्पेण/बप्पेणं पुत्तो खाआविज्जइ/खाआवीअइ/खाइज्जइ/खाईअइ/आदि। 17. रक्खसेहि/रक्खसेहिं बालआ डराविज्जन्ति/डरावीअन्ति/डरिज्जन्ति/डरीअन्ति/आदि। 18. पिआमहेण/पिआमहेणं सिसू खाआविज्जइ/खाआवीअइ/खाइज्जइ/खाईअइ/आदि। . 19. साहुणा नरिंदो/नरिदे उवविसाविज्जइ/उवविसावीअइ/उवविसिज्जइ/उवविसीअइ/आदि 20. माउसीअ/माउसीआ/माउसीइ सिसू सायरे/सायरम्मि कुल्लाविज्जइ/कुल्लावीअइ/आदि। 1. मइ/मए/मे/ममए सो हसाविओ/हासिओ/आदि। 2. तइ/तए/तुमे/तुमए अहं/हं/अम्मि लुक्काविओ/लुक्किओ/आदि। 3. बप्पेण/बप्पेणं पुत्तो णिरक्खाविओ/णिरक्खिओ/आदि। 4. माउसीअ/माउसीआ/माउसीइ पुत्ती णच्चाविआ/णच्चिआ/आदि। 5. अम्हेहि/अम्हाहि वत्थूइं/वत्थू /वत्थूणि कीणाविआइं/कीणिआइं/आदि। 6. सो तं हसावन्तो/हसावमाणो/हासन्तो/हासमाणो खेलइ/खेलेइ/खेलए/खेलदि/आदि। 7. तुमं/तुं/तुह रिउं पलावन्तो/पलावमाणो/पलान्तो/पलामाणो थक्कसि/थक्केसि/थक्कसे। 8. पुत्तो ममं/मं/मि डरावन्तो/डरावमाणो/डारन्तो/डारमाणो/आदि लुक्कइ/लुक्केइ/आदि। 9. बालओ ससं कंदावन्तो/कंदावमाणो/कांदन्तो/कांदमाणो पलाइ/पलादि। 10. माउलो मायं ठावन्तो/ठावमाणो/ठान्तो/ठामाणो हरिसइ/हरिसेइ/हरिसदि/हरिसेदि/आदि। 11. तइ/तए/तुमे/तुमए सो हसाविअव्वो/हसावियव्वो/हासिअव्यो/हासियव्यो/आदि। 12. गुरुणा सिक्खा पसराविअव्वा/पसरावितव्वा/पसरावणिज्जा/पसरावणीया/आदि। 13. मुणिणा तवाविअव्वो/तवावितव्यो/तवावणिज्जो/तवावणीयो/ताविअव्वों/आदि। 14. जोगिणा झाविअव्यो/झावियव्यो/झावितव्यो/झाविदव्यो। 15. तेण/तेणं वत्थु धराविअव्वं/धरावियव्वं/धरावितव्वं/धराविदव्वं/धाराविअव्वं/आदि। 16. तुमं/तुं/तुह हसाविऊण/हसाविऊणं/हासिऊण/हासिऊणं/आदि जीवसि/आदि। 17. माया पुत्तिं णच्चाविऊण/णच्चाविऊणं/णच्चिऊण/णचिऊणं/आदि हरिसइ/आदि। 18. मुणी णरा/णरे झाआविऊण/झाआविऊणं/झाऊण/झाऊणं/आदि उवविसइ/आदि। 19. सा जग्गाविऊण/जग्गाविऊणं/जग्गिऊण/जग्गिऊणं/आदि पलाइ/पलादि। 20. ते खाआविऊण/खाऊण/आदि उल्लसन्ति/उल्लसन्ते/आदि। 21. सो हसाविउं/हसावेउं/हासिउं/हासेउं/आदि जग्गइ/जग्गदि/आदि। 22. जोपी झाआविङ/झाउं/आदि उवविसइ/उवविसए/आदि। 23. सो तं पलाविउं/पलावेउं/पलाउं/आदि भणइ/आदि। 24. माया पुत्तिं णच्चाविउं/णच्चावेउं/णच्चिउं/णच्चेड/आदि उट्टइ/आदि। 25. पिआमही पोत्तं सयाविउं/सयावेळ/सायिउं/सायेउं/आदि चेइ/चेदि/आदि। 146 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - अभ्यास-37 (क) 1. कमलअं/कमलिल्लं/कमलुल्लं विअसइ/विअसेइ/विअसए/विअसदि/आदि। 2. जीवओ/जीवइल्लो/जीवउल्लो हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/आदि। 3. जोगिओ/जोगिल्लो/जोगिउल्लो ममं रुच्चइ/रुच्चेइ/रुच्चए/रुच्चदि/आदि। 4. पुत्तओ/पुत्तिल्लो/पुत्तुल्लो बप्पं माणिहिइ/माणिहिए/माणिस्सइ/माणिस्सिदि/आदि। 5. सेणावइओ/सेणावईल्लो/सेणावइउल्लो सत्तुं जयउ/जयेउ/जयदु/जयेदु। 6. बालअओ/बालअइल्लो/बालअउल्लो महुं चक्खइ/चक्खेइ/चक्खए/चक्खदि/आदि। 7. अप्पओ/अप्पइल्लो/अप्पउल्लो मणं जोअइ/जोअए/आदि। 8. नरिंदओ/नरिंदइल्लो/नरिंदुल्लो मंतिं धिक्कारइ/धिक्कारेइ/धिक्कारए/धिक्कारदि/आदि। 9. मायाआ/मायाइल्ला/मायाउल्ला पुत्तं वद्धावइ/वद्धावेइ/वद्धावए/बद्धावदि/आदि। 10. बप्पओ/बप्पइल्लो/बप्पुल्लो पुत्तं सुमरइ/सुमरेइ/सुमरदि/आदि। 11. हथिओ/हत्थील्लो/हत्थिउल्लो तिणं खाहिइ/खाहिदि/आदि। 12. णरआ/णरिल्ला/णरुल्ला गुरुं थुणन्ति/थुणेन्ति/थुणन्ते/थुणिरे। 13. गुरुआ/गुरुइल्ला/गुरूल्ला परमेसरं वंदन्ति/वंदेन्ति/वंदन्ते/वंदिरे। 14. जामाउओ/जामाउइल्लो/जामाऊल्लो भोयणं जिमउ/जिमेउ/जिमदु/जिमेदु। 15. तरुओ/तरुइल्लो/तरूल्लो पडइ/पडेइ/पडए/आदि। 16. धणुओ/धणुइल्लो/धणूल्लो सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/आदि। 17. रयणओ/रयणिल्लो/रयणुल्लो तुट्टइ/तुट्टेइ/तुट्टए/तुट्टदि/आदि। 18. घरओ/घरिल्लो/घरुल्लो रुच्चइ/रुच्चेइ/रुच्चए/रुच्चदि/आदि। 19. माउसीआ/माउसीइल्ला/माउसीउल्ला उवविसउ/उवविसेउ/उवविसदु/उवविसेदु। 20. ससाआ/ससाइल्ला/ससाउल्ला उट्ठउ/उठेउ/उट्ठदु/उद्धेदु। 1. सो/अमू णरो हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/आदि। 2. एते/एए णरा हसन्ति/हसेन्ति/हसन्ते/हसिरे। 3. सो एतं/एअं गंथं पढइ/पढेइ/पढए/पढदि/आदि। 4. ते एते/एता/एए/एआ/इमे/इमा गंथा पढन्ति/पढेन्ति/पढन्ते/पढिरे। 5. अहं/हं/अम्मि एतस्स/एअस्स/इमस्स/अस्स जीवमि/जीवामि/जीवेमि। 6. सा./अमू एआण/एआणं/एईण/एईणं/इमाण/इमाणं/इमीण/इमीणं/इमेसि जीवइ/जीवए/जीवदि/आदि। 7. अहं एतं/एअं/इअं वयं पालमि/पालामि/पालेमि। 8. तुमं/तुं/तुह किं करसि/करेसि/करसे। 9. जो णरो थक्कइ/आदि सो सयइ/आदि। 10. जास/जस्स तणू थक्किआ/आदि तास/तस्स जरा वडिआ/आदि। 11. जेण/जेणं/जिणा सयिज्जइ/आदि तेण/तेणं/तिणा हसिज्जइ/आदि। 12. अहं/हं/अम्मि जं कोक्कमि/कोक्कामि/कोक्केमि सो तुमं/तुं/तुह अत्थि। 13. जम्मि/जहिं/जाहे लक्कुडम्मि/लक्कुडे तुम/तुं/तुह उवविसीअ/आदि तं मम/मज्झ/आदि अत्थि। 14. सो कास/कस्स पुत्तो अत्थि? प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 147 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. तुम/तुं/तुह काइं/काइँ/काणि कज्जाइं/कज्जाइँ/कज्जाणि करसि/करेसि/करसे? 16. को णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/आदि? 17. सो केण/केणं/किणा सलिलं पिबइ/पिबए/आदि? 18. तुम/तुं/तुहं कास/कस्स जीवसि/जीवेसि/जीवसे? 19. किं रज्जं तुमं/तुं/तुहं रक्खसि/रक्खेसि/रक्खसे? 20. कहिं/काहे/कम्मि/कस्सिं घरे/घरम्मि सो वसइ/वसए/आदि? (ग) 1. जाव तुमं पढिहिसि/आदि ताव अहं तुमं पालिहिमि/आदि। 2. जाव तुमं जग्गसि/आदि ताव अहं णहं पेच्छमि/आदि। 3. जत्थ तुम्ह गामो अत्थि तत्थ मम घरो अत्थि। 4. जत्थ पि तुं गच्छिस्ससि/आदि तत्थ हरिसिस्ससि/आदि। 5. जहेव सो सुहं इच्छइ/आदि तहेव अहं सुहं इच्छमि/आदि। 6. जहेव तुह खेलसि/आदि तहेव अहं खेलिहिमि/आदि। 7. मंती कत्थ/कहिं वसइ? 8. ते कत्थ/कहिं सयन्ति? 9. अहं एत्थ सयमि/आदि। 10. अज्ज एत्थ मुणी/मुणउ/मुणओ/मुणिणो आगच्छिहिन्ति/आदि। 11. तुमं मा कुल्लहि/कुल्लसु/कुल्लधि/आदि। 12. बालओ/बालए मा उइ/आदि। 13. माया मा थक्कइ/आदि। 14. जइ तुम भणसि/आदि ता अहं गामं गच्छमि/आदि। 15. जइ तुमं भणिहिसि/आदि ता अहं भोयणं खाहिमि/आदि। 16. जहेव तुह मणं लग्गिऊण/आदि खेलसि/आदि तहेव पढहि/आदि पि। 17. जहेव माया पुत्तं पालइ/आदि तहेव नरिंदो रज्जं पालइ/आदि। 18. जहा तुम गाहि/आदि तहा णच्चहि/आदि पि। 19. तुमं मज्जं मा पिबहि/आदि। 20. तुम एवमेव मा उवविसहि/आदि। 21. सत्तू जुज्झीअ/जुझिओ/आदि तं मरीअ/मरिओ/आदि। 22. जाव सो सच्चं कोक्कइ/आदि ताव सो हरिसइ/आदि। 23. तुमं पुत्तं विणा घरं मा गच्छहि/आदि। 24. तुमं पि णच्चहि/आदि सो पि णचिहिइ/आदि। अभ्यास-38 (क) 1. मइ/मए/मे/ममए थुई आढप्पइ। 2. ताअ/ताइ/ताए महिलाअ/महिलाइ/महिलाए वयो कीरइ। 3. बंधूहि/बंधूहि/बधूहिँ गड्डा खम्मइ। 148 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ गाणं सुव्वइ। 5. अम्हाहि/अम्हेहि गुरुणो सिक्खा घेप्पइ। 6. बालएण/बालएणं सायरस्स वारिं डरन्तेण छिप्पड़। 7. नरिदेण/नरिदेणं गामो जिव्वइ। 8. तेहि/तेहिं/तेहिं मम घरो डज्झइ। 9. जोगीहि/जोगीहिं/जोगीहिँ संसारस्स दुक्खो णव्वइ। 10. ससाअ/ससाइ/ससाए भोयणं करिउं/करेउं/करिदुं/करे, घरो गम्मइ। 11. मुणीहि/मुणीहिं/मुणीहिँ आगमो णज्जइ। 12. मायाअ/मायाइ/मायाए पुत्तस्स इच्छा णव्वइ। 13. महिलाहि/महिलाहिं/महिलाहिँ मुणिस्स/मुणिणो थुई थुव्वइ। 14. तेण/तेणं घेणू दुब्भइ। 15. नरिदेण/नरिदेणं रज्जस्स सोहा दीसइ। 16. मइ/मए/मे/ममए रज्जूअ/रज्जूआ/रज्जूडू/रज्जूए धेणू बज्झइ। 17. समणीअ/समणीइ/समंणीए वयस्स विही भण्णइ। 18. नरिदेहि/नरिदेहिं/नरिदेहिँ रिद्धी भुज्जइ। 19. मायाअ/मायाइ/मायाए पलान्तो पुत्तो रुब्भइ। 20. दुक्खेण माउसीअ/माउसीइ/माउसीए रुव्वइ। 21. उज्जमन्तेण माउलेण णाणं लब्भइ। 22. बालएण/बालएणं महं लिब्भइ। 23. महिलाअ/महिलाइ/महिलाए वत्थं लुव्वइ। 24. तइ/तए/तुमे/तुमए धणं लब्भइ। 25. साहुणा कहा वुच्चइ। 26. महिलाअ/महिलाइ/महिलाए झुपडा विलिप्पइ। 27. पुत्तेण/पुत्तेणं धणं विढप्पइ। 28. मुणिणा संसारस्स दुक्खो सीसइ। 29. सामिणीअ/सामिणीइ/सामिणीए मणी लब्भइ। 30. तइ/तए/तुमे/तुमए पुत्तीअ/पुत्तीइ/पुत्तीए पसंसा कीरइ। 31. पुत्तीअ/पुत्तीइ/पुत्तीए सलिलेण/सलिलेणं तरू सिप्पइ। 32. सेणावइणा सत्तू हम्मइ। 33. मंतिणा नरिंदस्स पुत्तो हीरइ। अभ्यास-39 1. नरिदेण/नरिदेणं सेणावइणो हत्थी दिण्णो। 2. मुणिणा बप्पाय आगमा दिण्णा। 3. मायाअ/मायाइ/मायाए पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/पुत्तीए धणं दिण्णं। 4. मायाअ/आदि पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/पुत्तीए वत्थाई/वत्थाइँ/वत्थाणि दिण्णाइं/दिण्णाइँ/दिण्णाणि। 5. नरिदेण/नरिदेणं सेणावइणो/सेणावइस्स मणी दिण्णा। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 149 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. सामिणा बंधुणो/बंधुस्स घेणू/घेणूड/घेणूओ दिण्णा/दिण्णाउ/दिण्णाओ। 7. माउलेण/माउलेणं घरे/घरम्मि आगमो णिहियो। 8. हरिणा घरे/घरम्मि आगमा णिहिया। 9. पिआमहेण/पिआमहेणं कलसियाअ/कलसियाइ/कलसियाए धणं णिहियं। 10. पिआमहीआ/आदि पोट्टलाई/पोट्टलाई/पोट्टलाणि खेत्ते/खेत्तम्मि णिहियाइं/णिहियाइँ/णिहियाणि। 11. माउसीअ/आदि साडी/साडीआ तरुम्मि णिहिया। 12. महिलाहि/आदि कलसिया/कलसियाउ/कलसियाओ खेत्ते/खेत्तम्मि णिहिया/णिहियाउ/णिहियाओ। 13. तवस्सीहि/तवस्सीहिं/तवस्सीहिँ उदगं पवन्नं। 14. माउलेण/माउलेणं गंथा पवन्ना। 15. जुवईअ/जुवईआ/जुवईइ/जुवईअए भोयणं पवन्नं। 16. बालएहिं/आदि कमलाइं/कमलाइँ/कमलाणि पवन्नाइं/पवन्नाइँ/पवन्नाणि। 17. नरिदेण/नरिदेणं रिद्धी पवन्ना।। 18. ससाअ/ससाइ/ससाए मणी पवन्ना। 19. सामिणा धणू पुढवीअ/पुढवीआ/पुढवीइ/पुढवीए छुद्धो। 20. नरिदेण/नरिदेणं सायरे/सायरम्मि रयणो छुद्धो। 21. महिलाअ/महिलाइ/महिलाए कूवे/कूवम्मि धणं छुद्धं। 22. णरेहि/णरेहि/गरेहिँ खेत्ते/खेत्तम्मि लक्कुडाई/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि छुद्धाइं/छुद्धाइँ/छुद्धाणि। 23. माउसीअ/माउसीआ/माउसीइ/माउसीए खेते/खेत्तम्मि रज्जू छुद्धा। । 24. जुवईअ/जुवईआ/आदि कलसियाअ/आदि मणी/मणीउ/मणीओ छुद्धा/छुद्धाउ/छुद्धाओ। 25. पुत्तेण/पुत्तेणं वत्थं दहूं। 26. मंतिणा घरा दड्डा। 27. माउलेण/माउलेणं पोट्टलं दर्द। 28. नरिदेण/नरिदेणं रज्जाई/रज्जाइँ/रज्जाणि दड्डाइं/दड्डाइँ/दवाणि। 29. सुयाअ/सुयाइ/सुयाए रज्जू दहा। 30. अरीहि/अरीहिं/अरीहिँ झुपडा/झुपडाउ/झुपडाओ दड्डा/दहाउ/दवाओ। 31. मायाअ/मायाइ/मायाए दुक्खो/दुक्खे वुत्तो। 32. मुणिणा आगमा वुत्ता। 33. माउलेण/माउलेणं सच्चं वुत्तं। 34. ससाहि/ससाहि/ससाहिँ सुहाइं/सुहाइँ/सुहाणि वुत्ताइं/वुत्ताइँ/वुत्ताणि। 35. पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/पुत्तीए कहा वुत्ता। 36. मायाअ/मायाइ/मायाए कहा/कहाउ/कहाओ वुत्ता/वुत्ताउ/वुत्ताओ। 37. नरिदेण/नरिदेणं मंती दुम्मियो। । 38. पिआमहेण/पिआमहेणं पोत्ता दुम्मिया। 39. सत्तूणा णयरजणं दुम्मियं। 40. मंतिणा णयरजणाई/णयरजणाई/णयरजणाणि दुम्मियाइं/दुम्मियाइँ/दुम्मियाणि। 41. ससाअ/ससाइ/ससाए पुत्ती/पुत्तीआ दुम्मिया। 42. ससाअ/ससाइ/ससाए पुत्ती/पुत्तीआ/पुत्तीउ/पुत्तीओ दुम्मिया/दुम्मियाउ/दुम्मियाओ। 150 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. माउलेण/माउलेणं सप्पो दिट्ठो। 44. माउलेण/माउलेणं सप्पा दिवा। 45. बालएण/बालएणं विमाणं दिटुं। 46. बालएण/बालएणं विमाणाइं/विमाणाइँ/विमाणाणि दिट्ठाइं/दिट्ठाई/दिवाणि। 47. मायाअ/मायाइ/मायाए गुहा दिया। 48. मायाअ/मायाइ/मायाए गुहा/गुहाउ/गुहाओ दिट्ठा/दिट्ठाउ/दिट्ठाओ। 49. मुणिणा विही संपुण्णो। 50. मुणीहि/मुणीहिं/मुणीहिँ विही/विहउ/विहओ/विहिणो संपुण्णा। 51. णरेण/णरेणं कम्मं संपुण्णं। 52. णरेहि/णरेहिं/णरेहिँ कम्माई/कम्पाइँ/कम्माणि संपुण्णाइं/संपुण्णाईं/संपुण्णाणि। 53. मायाअ/मायाइ/मायाए पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/पुत्तीए इच्छा संपुण्णा। 54. मायाअ/आदि पुत्तीअ/पुत्तीआ/पुत्तीइ/आदि इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ संपुण्णा/संपुण्णाउ/संपुण्णाओ। 55. सीहेण/सीहेणं घेणू खद्धा। 56. सीहेण/सीहेणं घेणू/घेणूउ/घेणूओ खद्धा/खद्धाउ/खद्धाओ। 57. पुत्तेण/पुत्तेणं जंबू खद्धो। 58. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिं जंबू/जंबउ/जंबओ/जंबवो/जंबुणो खद्धा। 59. पुत्तेहि/पुत्तेहिं/पुत्तेहिं दहिं खद्धं। 60. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं अट्ठीइं/अट्ठीई/अट्ठीणि खद्धिआइं/खद्धिआईं/खद्धिआणि। 61. माउलेण/माउलेणं तरू लुओ। 62. माउलेहि/माउलेहि/माउलेहिँ तरू/तरउ/तरओ/तरवो/तरुणो लुआ। 63. पुत्तेण/पुत्तेणं पत्तं लु। 64. पुत्तेण/पुत्तेणं पत्ताई/पत्ताइँ/पत्ताणि लुआइं/लुआईं/लुआणि। 65. सेणावइणा सत्तुणो/सत्तुस्स जाणुं लु। 66. सेणावइणा सतूण/सत्तूणं जाणूइं/जाणूईं/जाणूणि लुआइं/लुआईं/लुआणि। 67. नरिदेण/नरिदेणं करी हयो। 68. नरिदेण/नरिदेणं करी/करउ/करओ/करिणो हया। 69. सेणावइणा णयरजणं हयं। 70. सेणावइणा णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि हयाई/हयाई/हयाणि। 71. अरिणा नरिंदस्स ससा हया। 72.. अरिणा नरिंदस्स ससा/ससाउ/ससाओ हया/हयाउ/हयाओ। 73. मंतिणा पुत्तो णीयो। 74. मंतिणा पुत्ता णीया। 75. नरिदेण/नरिदेणं णयरजणं णीयं। 76. नरिदेण/नरिदेणं णयरजणाई/णयरजणाइँ/णयरजणाणि णीयाई/णीयाईं/णीयाणि। 77. माउसीअ/माउसीआ/माउसीइ/माउसीए पुत्ती/पुत्तीआ णीया। 78. माउसीअ/माउसीआ/माउसीइ/माउसीए पुत्ती/पुत्तीआ/पुत्तीउ/पुत्तीओ णीया/णीयाउ/णीयाओ। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 151 For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ख) 1. पुत्त घरं गयो / गओ । 2. पुत्ता घरं गया / गआ । 3. पुत्ते / पुत्ते घरो गयो / गओ । 4. माया खेत्तं पत्ता । 5. माया / मायाउ / मायाओ खेत्तं पत्ता / पत्ताउ / पत्ताओ । 6. मायाअ / मायाइ / मायाए खेत्तं पत्तं । (ग) 1. पुत्तो संतुट्ठो । 2. पुत्ता संतुट्ठा। 3. णयरजणं संतु । 4. णयरजणाई /णयरजणाइँ / णयरजणाणि संतुट्ठाई / संतुट्ठाइँ / संतुट्ठाणि । 5. माया संतुट्ठा । 6. माया / मायाउ / मायाओ संतुट्टा / संतुट्टाउ / संतुट्ठाओ। 7. गामो नो । 8. गामा नट्ठा । 9. विमाणं । 10. विमाणाइं/विमाणाइँ / विमाणाणि नट्ठाई / नट्ठाइँ / नट्टाणि । 11. सत्तू मुओ। 12. सत्तू/सत्तउ / सत्तओ / सत्तवो / सत्तुणो मुआ 13. णयरजणं मुअं। 14. णयरजणाइं/णयरजणाइँ / णयरजणाणि मुआई / मुआइँ / मुआणि । 15. सुया मुआ। 16. सुया / सुयाउ / सुयाओ मुआ / मुआउ / मुआओ | 17. माउलो थिओ। 18. माउला थिआ। 19. णयरजणं थिअं। 20. णयरजणाइं/णयरजणाइँ / णयरजणाणि थिआई/थिआइँ / थिआणि । 21. जाया थिआ। 22. जाया/जायाउ/जायाओ थिआ / थिआउ/थिआओ। 23. करहो तो। 24. करहा सुत्ता। 25. रजणं सुतं । 26. णयरजणाइं/णयरजणाइँ / णयरजणाणि सुत्ताइं / सुत्ताइँ / सुत्ताणि । 27. ससा सुत्ता। 28. ससा / ससाउ / ससाओ सुत्ता / सुत्ताउ / सुत्ताओ । 29. पोतो भयो । 152 For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. पोत्ता भीया । 31. णयरजणं भीयं । 32. णयरजणाई / णयरजणाइँ / णयरजणाणि भीयाइं / भीयाइँ / भीयाणि । 33. कण्णा भीया । 34. कण्णा / कण्णाउ / कण्णाओ भीया / भीयाउ / भीयाओ । 35. सत्तुणा मुअं 36. पुत्तीहि / पुत्तीहिं/पुत्तीहिं मुअं| 37. सत्तूहि / सत्तूहिं / सत्तूहिँ मुअं । 38. माउलेण/माउलेणं थिअं । 39. जायाहि/जायाहिं/जायाहिँ थिअं| 40. कम्मेहि/कम्मेहिं / कम्मेहिं नहूं। 41. बहिणीहि/बहिणीहिं/बहिणीहिं सुत्तं । 42. पोत्तेहि / पोत्तेहिं / पोत्तेहिं भीयं । 43. कण्णाअ / कण्णा / कण्णांए भीयं । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only ♦♦♦ 153 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्राकृत रचना सौरभ उत्तर For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ - 27 1. अध्ययनार्थी निम्नलिखित अकर्मक क्रियाओं का प्रयोग करते प्रयोग कर सकते हैं। 1. अहं / हं / अम्मि हुए 2. अम्हे / वयं 3. तुमं / तुं / तुह 4. तुम्हे / तुज्झे / तुब्भे 5. सा . ते 6. 7. अहं / हं / अम्मि 8. अम्हे /वयं 9. तुमं / तुं / तुह 10. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 11. तुमं/तुं / तुह 12. सो 13. अहं / हं / अम्मि 14. अम्हे / वयं 15. तुमं / तुं / तुह 16. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 17. सो 18. ते 19. अहं / हं / अम्मि 20. अम्हे / वयं ✔ 21. तुमं / तुं / तुह 22. तुम्हे / तुझे / तुब्भे 2. 1. अम्हे / वयं 2. सो / स / से 3. तुमं / तुं / तुह 4. ते 5. अहं / हं / अम्मि लज्जमि / लज्जामि / लज्जेमि । रुवमो/रुवमु/रुवम/आदि। डरसि / डरेसि / डरसे । मुच्छिहिसि/मुच्छिस्ससि/ आदि । उत्तरिहिह / उत्तरिहिध / उत्तरिहित्था / आदि । 23. सा थंभिहिइ/थंभिहिए/थंभिहिदि /थंभिहिदे/आदि। 24. ता/ ताउ / ताओ किड्डिहिन्ति / किड्डिहिन्ते / किड्डिहिइरे/आदि। किसी भी कलहह / कलहेह/कलहध/कलहेध/कलहित्था/कलहेइत्था । थक्कइ / थक्केइ / थक्कए/ आदि । अच्छन्ति / अच्छेन्ति / अच्छन्ते / अच्छिरे । पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु । उमो/उझमो/उट्ठेमो 'पुरुषवाचक तडफडहि/तडफडसु/तडफडधि / तडफड / आदि । घुमह / घुमेह / घुमध / घुमेध | सरहिणीसरसुणीसरधि / आदि । कुल्लइ / कुल्लेइ/कुल्लए/ आदि । उच्छलीअ। उज्जमीअ उल्लसीअ । कंपीअ । मरीअ । खेलीअ कुल्लिहिमि / कुल्लिस्सामि / कुल्लिस्सिमि/ कुल्लिहामि / आदि। जुज्झिहिमो / जुज्झिहिमु /जुज्झिहिम / आदि । लुक्कमो / लुक्कामु/लुक्कम / आदि । लुक्किहिमो / लुक्किस्सामो / लुक्किहामो / लुक्किस्सिमो / आदि । डरीअ / डरित्था / आदि । डर / डरे / डरए / डरदि/ डरेदि/आदि। उट्ठहि/उट्ठसु/उट्ठधि/उ/उद्वेज्जसु / उद्वेज्जहि / उद्वेज्जे | उहिसि / उसिसि / उट्ठस्सिसि / उट्ठहिसे / उट्ठिस्ससे / आदि । उहिन्ति / उट्ठेहिन्ति / उट्ठन्ते / उट्ठहिरे / आदि । उट्ठन्ति / उट्ठेति / उट्ठन्ते / उ । खेलीअ / खेलित्था/ आदि । खेलिहिमि / खेलिहामि /खेलेहिमि / आदि । For Personal & Private Use Only सर्वनाम का 155 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. सो 11. सो 6. सा उल्लसइ/उल्लसेइ/उल्लसए/उल्लसदि/आदि। उल्लसिहिइ/उल्लसिहिदि/आदि। 7. ते उल्लसन्तु/उल्लसेन्तु। जग्गीअ/जगित्था/जग्गिंसु। जगिहिइ/जग्गिहिए/आदि/ जग्गइ/जग्गए/आदि। • 9. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे जीवह/जीवेह/जीवध/जीवध। जीविस्सह/जीविस्सध/जीविस्सइत्था/आदि। 10. अहं/हं/अम्मि थक्कमि/थक्कामि/थक्केमि/थक्कं। ठासी/ठाही/ठाही। ठाहिइ/ठाहिदि/ठास्सइ/ठास्सदि/ठास्सिदि। ठाइ/ठादि। 12. तुम/तुं/तुह ण्हाहि/व्हासु/हाधि। ण्हाहिसि/हास्ससि/हास्सिसि। 13. अम्हे/वयं मुच्छमो/मुच्छामो/मुच्छिमो/मुच्छेमो/मुच्छमु/मुच्छामु/मुच्छम/मुच्छाम/आदि। 14. सो पडउ/पडेउ/पडदु/आदि। पडीअ/पडित्था/पडिंसु। पडिहिइ/पडिहिए/आदि। 15. ता/ताउ/ताओ लज्जिहिन्ति/लज्जेहिन्ति/लज्जिहिन्ते/लज्जिहिइरे। लज्जन्ति/लज्जेन्ति/लज्जन्ते/आदि। 16. तुमं/तुं/तुह उज्जमहि/उज्जमसु/उज्जमधि/उज्जम/उज्जमेज्जसु/उज्जमेज्जहि/उज्जमेज्जे/आदि। 17. सा मरिहिइ/मरिहिए/मरिस्सइ/मरिस्सिइ/आदि। मरइ/मरेइ/मरए/मरदि/आदि। रुवइ/रुवेइ/रुवए/रुवदि/आदि। रुविहिइ/रुविहिदि/रुविस्सइ/रुविस्सदि/आदि। 19. तुमं/तुं/तुह अच्छहि/अच्छसु/अच्छधि/अच्छ/अच्छेज्जसु/अच्छेज्जहि/अच्छेज्जे/आदि। 20. ते जुज्झीअ/जुज्झित्था/जुझिंसु। जुज्झिहिन्ति/जुज्झिहिन्ते/आदि। 21. अम्हे/वयं किड्डिहिमो/किड्डिस्सामो/किड्डिस्सिमो/आदि। किड्डीअ/किड्डित्था/आदि। 22. अहं/हं/अम्मि उद्यमि/उद्यामि/उठेमि/आदि। उहिहिमि/उहिस्सामि/उहिस्सं/आदि। उट्ठीअ/आदि। 23. सो घुमइ/आदि। घुमिहिइ/घुमिहिदि/आदि। घुमः /घुमर/आदि। घुमीअ/घुमित्था/घुमिंसु। 156 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. (i) 1. अहं. लुक्कमि/लुक्कामि/आदि। 2. तुमं णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। 3. सो हसइ/हसए/हसदि/आदि। 4. अम्हे हसमो/हसमु/हसम/आदि। 5. तुम्हे . थक्कह/थक्क्य/आदि। 6. ते लज्जन्ति/लज्जेन्ति/लज्जन्ते/लज्जिरे। 7. ता पडन्ति/पडेन्ति/पडन्ते /आदि। 8. तुब्भे घुमह/घुमध/घुमित्था/आदि। 9. वयं ठामो/ठामु/ठाम। 10. ते मरन्ति/मरेन्ति/मरन्ते /मरिरे। 11. सो खेलइ/खेलए/खेलदि/आदि। 12. तुह पडसि/पडेसि/पडसे। 13. तुज्झे उच्छलह/उच्छलध/आदि। 14. हं कंपमि/कंपामि/आदि। 15. अम्मि कुल्लमि/कुल्लामि/आदि। 16. तुह मुच्छसि/मुच्छेसि/मुच्छसे। 17. तुम्हे ण्हाह/पहाध/व्हाइत्था। 18. अम्हे होमो/होमु/होम। 19. ता उट्ठन्ति/उटेन्ति/उट्ठन्ते/आदि। 20. तुह मरसि/मरेसि/मरसे। णच्चमि। हसदि। लज्जमो। घुमन्ति। मरइ। 1. तुमं/तुं/तुह 3. तुमं/तुं/तुह 5. ता/ताउ/ताओ . 7. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 9. सा 11. ते 13. सो 15. ते 17. अम्हे/वयं 119. सा लुक्कसि। 2. अहं/हं/अम्मि हसेसि। 4. सो थक्कन्ति। 6. अम्हे/वयं पडध। 8. ते ठाइ। 10. सो खेलन्ति। 12. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उच्छलदे। 14. तुमं/तुं/तुह कुल्लन्ति। 16. सा ण्हामु। 18. तुमं/तुं/तुह उठ्इ। 20. ते पडित्था। कंपसि। मुच्छे।। होसि। मरन्ते। . 1.हं पडमु/पडामु/पडिमु/पडेमु। 2. तुह रुवहि/रुवसु/रुवधि/रुव/आदि। 3. सो . थक्कउ/थक्केउ/थक्कदु/आदि। 4. अम्हे डरमो/डरामो/डरेमो। 5. तुम्हे कंमह/कंपध/आदि। 6. तुं मुच्छहि/मुच्छसु/मुच्छधि/मुच्छ/आदि। .7: सा. कुल्लउ/कुल्लेउ/कुल्लदु/आदि। 8. अहं जुज्झमु/जुज्झामु/जुज्झिमु/जुझे। 9. तुब्भे डरह/डरथ/आदि। 10. हं तडफडमु/तडफडामु/तडफडिमु/तडफ्डेमु। 11: ते अच्छन्तु/अच्छे न्तु। 12. सो उद्दउ/उद्धेउ/उट्ठदु/उद्धेदु । 13. ता खेलन्तु/खेलेन्तु। 14. हं ण्हामु। 15. तुमं कुल्लहि/कुल्लसु/आदि। 16. ते रुवन्तु/रुवेन्तु। 17. अम्मि उल्लसमु/उल्लसामु/आदि। 18. सो कलहउ/कलहेउ/कलहदु/आदि। 19. तुब्भे अच्छह/अच्छध/आदि। 20. अम्मि लज्जमु/लज्जामु/लज्जिमु/लज्जेमु। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 157 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. सो/सा 3. तुमं/तुं/तुह 5. अहं/हं/अम्मि . 7. तुम्हे/तुझे/तुम्भे 9. अम्हे/वयं 11. सो 13. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 15. सो 17. तुमं/तुं/तुह 19. तुमं/तुं/तुह पड। 2. अम्हे/वयं थक्कधि। 4. ते कंपमु। 6. सा कुल्लह। 8. ता/ताउ/ताओ डरामो। 10. तुमं/तुं/तुह . अच्छउ। 12. तुम्हे/तुझे/तुब्भे खेलध। 14. तुमं/तुं/तुह कुल्लदु। 16. सा उल्लस। 18. तुम/तुं/तुह अच्छेज्जसु।20. तुमं/तुं/तुह रुवमो। डरन्तु। मुच्छदु। जुज्झेन्तु। तडफड। उट्ठह। ण्हाधि। रुवउ। कलहसु। लज्जसु। 5. (i) 1. तुह उद्विहिसि/उद्विस्ससि/आदि। 2. हं पडिहिमि/पडिस्सामि/आदि। 3. सा कंपिहिइ/कंपिहिए/आदि। 4. अहं लज्जिहिमि/लज्जिस्सिमि/आदि। 5. तुं हसिहिसि/हसिस्ससे/आदि। 6. तुम्हे डरिहिह/डरिस्सह/डरिस्सिह/आदि। 7. अम्हे खेलिहिमो/खेलिहामो/आदि। 8. तुब्भे मुच्छिहिह/मुच्छिहिध/आदि। 9. ता हाहिन्ति/व्हाहिन्ते / आदि। 10. तुह मरिहिसि/मरिस्ससि/मरिस्सिसे/आदि। 11. तुं कुल्लिहिसि/कुल्लिस्ससे/आदि।12. अम्मि जुज्झिहिमि/जुझिस्सं/आदि। 13. हं खेलिहिमि/खेलिस्सामि/आदि। 14. ताओ ण्हास्सन्ति/हास्सन्ते /आदि। 15. ताउ उज्जमिहिन्ति/आदि। 16: वयं जग्गिहिमो/जग्गिहिमु/आदि। 17. सो रूसिहिइ/रूसिस्सइ/आदि। 18. ते पहाहिइरे या पहाहिरे/आदि। 19. तुझे मुच्छिहित्था/आदि। 20. हं घुमिहिमि/घुमिस्सं/आदि। (ii) 1. अहं/हं/अम्मि 3. अहं/हं/अम्मि 5. तुम्हे/तुझे/तुम्भे 7. तुम्हे/तुझे/तुम्भे 9. सा 11. अम्हे/वयं 13. तुम्हे/तुझे/तुम्भे 15. तुम्हे/तुझे/तुभे 17. ते 19. ता/ताउ/ताओ उहिस्सं। 2. तुमं/तुं/तुह कंपिहिमि। 4. अम्हे/वयं हसिहिह। 6. अम्हे/वयं खेलिस्सध। 8. सो/सा ण्हाहिदि। 10. अम्हे/वयं कुल्लिस्सिमो। 12. तुम्हे/तुझे/तुब्भे खेलिहिह। 14. तुम्हे/तुझे/तुब्भे उज्जमिहिध।16. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे रूसिस्सिइरे। 18. अहं/हं/अम्मि मुच्छिहिन्ति।20. अम्हे/वयं पडिहिसि। लज्जिस्सिमो। डरिहिमु। मुच्छिस्सदे। मरिहिम। जुज्झिस्सइत्था। हाहिध। जग्गिस्सिह। हाहिमि। घुमिस्सिमु। 158 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ डरमो। उट्ठ। घुमह। 1. अहं/हं/अम्मि थक्कमि। 2. अम्हे/वयं 3. अहं/हं/अम्मि पडमु। 4. तुम/तुं/तुह 5. तुमं/तुं/तुह कलहसे। 6. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 7. तुम्हे/तुझे/तुब्भे अच्छध। 8. तुमं/तुं/तुह 9. अम्हे/वयं पडमु। 10. सो/सा 11. सो/सा जुज्झदु। 12. ते/ता/ताउ/ताओ 13. तुमं/तुं/तुह कंपसि। 14. सो/सा 15. सो/सा उच्छलए। 16. सो/सा 17. अहं/अम्हे/तुं/तुम्हे/सो/ लज्जी। 18. अहं/अम्हे/तुं/तुम्हे/सो/ ते/ता/आदि ते/ता/आदि 19. अहं/ह/अम्मि मरिहिमि। 20. तुमं/तुं/तुह 21. सो/सा जुज्झिस्सिदे।22. अम्हे/वयं 23. तुम्हे/तुझे/तुब्भे जग्गिस्सध। 24. ते/ता/ताउ/ताओ 25. तुम्हे/तुझे/तुब्भे ठाहिध। 26. तुम्हे/तुझे/तुब्भे 27. तुमं/तुं/तुह उल्लस। 28. तुमं/तुं/तुह 29. तुमं/तुं/तुह . जग्गहि। 30. ते/ता/ताउ/ताओ TRELLIDE मुच्छहि। कुल्लउ। उज्जमन्तु। उल्लसेइ। ण्हादि। हाही। . खेलिस्सिसि। उट्ठिहिमो। मुच्छिहिन्ति। लज्जिस्सइत्था। उज्जमेज्जसु। सयन्तु। 7. 1. हं कुल्लमि/कुल्लामि/आदि। 2. अम्हे खेलिहिमो/खेलिहिमु/आदि। 3. तुम्हे उट्ठह/उटेह/उट्ठध/उद्वेध। 4. अहं अच्छी । 5. तुब्भे रुवह/रुवेह/रुवध/रुवेध। 6. तुझे मुच्छिहिह/मुच्छिस्सिह/आदि। 7. सा लज्जिहिइ/लज्जिस्सइ/आदि। 8. अम्मि डरी।। 9. अहं उल्लसमि/उल्लसामि/आदि। 10. ते जुज्झिहिन्ति/जुज्झिहिन्ते / आदि। पाठ-28 ___ 1. सो. रुविण/रुविणं/रुविदूण/रुविदूणं/आदि सयइ/सयेइ/सयए/आदि। • 2. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे थक्किमण/थक्किम/थक्किदूण/आदि अच्छह/अच्छध/आदि। 3. ते . थक्किमण/थक्किणं/थक्किदूण/थक्किअ/आदि अच्छन्ति/आदि। 4. अम्हे/वयं हसिऊण/हसेऊण/हसिऊणं/हसेऊणं/आदि जीविहिमो/जीविस्सामो/आदि। 5: ता/ताउ/ताओ णच्चिअग/णच्चि:/णच्चिअ/णच्चिउं/आदि लुक्कीअ/लुक्कित्था/लुक्किंसु। 6. तुम्हे/तुझे/तुब्भे पडिग/पडिऊणं/पडित्ता/आदि उट्ठह/उट्ठध/उहित्था/आदि।। 7. ते . . डरिअग/डरिअणं/डरिदण/डरिअ/आदि कंपन्ति/कंपेन्ति/कंपन्ते/आदि। 8. अम्हे/वयं उट्ठिण/उट्ठिअगं/उट्टिदूण/आदि उल्लसिहिमो/उल्लसिस्सामो/आदि। 9. अहं/हं /अम्मि उज्जमिऊण/उज्जमिऊणं/उज्जमेदूण/उज्जमेदूणं/आदि उल्लसमि/आदि। 10. तुमं/तुं/तुह जुज्झिऊण/जुज्झेऊण/जुज्झिऊणं/जुज्झेऊणं/आदि मरसि/मरेसि/मरसे। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 159 For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ-29 1. सो थक्किउं/थक्केउं/थक्किदुं/थक्के, णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/आदि। अच्छिउं/अच्छेउं/अच्छिदं/अच्छे, पडइ/पडेइ/पडए/आदि। जुज्झिउं/जुज्झेउं/जुज्झिदुं/जुज्झे, लुक्कन्ति/लुक्कन्ते/आदि। तुम्हे/तुझे/तुब्भे उट्ठिां/उठेउं/उट्ठिदु/उट्टेदुं उज्जमह/उज्जमेह/उज्जमध/उज्जमेध। सयिउं/सयेउं/सयितुं/सये, थक्कन्तु/थक्केन्तु।। 6. सो जग्गिउं/जग्गेउं/जग्गिवु/जग्गेहूँ उज्जमउ/उज्जमेउ/उज्जमदु/उज्जमेदुः। 7. ते णच्चिउं/णच्चेउं/णच्चिदं/णच्चेदं उहिहिन्ति/उद्वेहिन्ति/उट्ठिहिन्ते/उट्ठिहिइरे। . 8. अहं/हं/अम्मि कुल्लिउं/कुल्लेउं/कुल्लिदुं/कुल्लेदुं उठी। 9. तुमं/तुं/तुह उल्लसिउं/उल्लसेउं/उल्लसिदं/उल्लसेदं खेलिहिसि/खेलिहिसे/आदि। . 10. सो सयिउं/सयेउं/सयितुं/सयेदं रुवी। पाठ-33 1. मेहा 2. पडो/पडे 3. रयणो/रयणे 4. अवयसो/अवयसे 5. हुअवहो/हुअवहे 6. बप्पो/बप्पे 7. गंथो/गंथे 8. मित्तो/मित्ते 9. रहुणन्दणो/रहुणन्दणे 10. कुक्कुरो/कुक्कुरे 11. पुत्तो/पुत्ते 12. घरो/घरे 13. णरा 14. गव्वो/गव्वे 15. पिआमहो/पिआमहे 16. वया 17. करहा 18. दिवायरो/दिवायरे 19. रक्खसा 20. सीहा 21. करो/करे 22. वायसो/वायसे गज्जन्ति/गज्जेन्ति/गज्जन्ते/गज्जिरे। सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/सुक्खेदि/सुक्खदे। सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे। पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। ' जलइ/जलेइ/जलए/जलदि/जलेदि/जलदे। उठ्छ/उठेइ/उट्टए/उट्ठदि/उद्वेदि/उट्ठदे। णस्सइ/णस्सेइ/णस्सए/णस्सदि/णस्सेदि/णस्सदे। उज्जमइ/उज्जमेइ/उज्जमए/उज्जमदि/उज्जमेदि/उज्जमदे। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। बुक्कइ/बुक्केइ/बुक्कए/बुक्कदि/बुक्केदि/बुक्कदे। कंपइ/कंपेइ/कंपए/कंपदि/कंपेदि/कंपदे। पडइ/पडेइ/पडए/पडदि/पडेदि/पडदे। जरन्ति/जरेन्ति/जरन्ते/जरिरे। गलइ/गलेइ/गलए/गलदि/गलेदि/गलदे। थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/थक्केदि/थक्कदे। सोहन्ति/सोहेन्ति/सोहन्ते/सोहिरे। णच्चन्ति/णच्चेन्ति/णच्चन्ते/णच्चिरे। उगइ/उगेइ/उगए/उगदि/उगेदि/उगदे। डरन्ति/डरेन्ति/डरन्ते/डरिरे। चिट्ठन्ति/चिट्ठन्ति/चिठ्ठन्ते/चिट्ठिी। दुक्खइ/दुक्खेइ/दुक्खए/दुक्खदि/दुक्खेदि/दुक्खदे। उड्डुइ/उड्डेइ/उड्डए/उड्डदि/उड्डेदि/उड्डदे। 1601 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. माउलो/माउले माउलो/माउले 2. पोत्तो/पोत्ते पोत्तो/पोत्ते 3. गव्वो/गव्वे 4. बालआ 5. रक्खसा रक्खसा 6. दुक्खा 7. आगमा 8. मित्तो/मित्ते मित्तो/मित्ते 9. सायरो/सायरे ___सायरो/सायरे 10. पुत्तो/पुत्ते 11. बप्पो/बप्पे उट्ठउ/उठेउ/उदु/उद्धेदु। उट्ठी॥ उच्छलउ/उच्छलेउ/उच्छलदु/उच्छलेदु। उच्छली। णस्सउ/णस्सेउ/णस्सदु/णस्सेदु। खेलन्तु/खेलेन्तु। मरन्तु/मरेन्तु। मरी॥ गलन्तु/गलेन्तु। सोहन्तु/सोहेन्तु। उल्लसउ/उल्लसेउ/उल्लसदु/उल्लसेदु। उल्लसी पसरउ/पसरेउ/पसरद/पसरेदु। पसरीअ जीवउ/जीवेउ/जीवदु/जीवेदु। ण्हासी/व्हाही/हाही। . . 1. हुअवहो/हुअवहे जलिहिइ/जलिस्सइ/जलिस्सिदि/आदि। 2. आगमा णस्सिहिन्ति/णस्सिस्सन्ति/णस्सिस्सिन्ति/आदि। 3. सप्पा उड्डिहिन्ति/उड्डिस्सन्ति/उड्डिस्सिन्ति/आदि। 4. रहुणन्दणा हरिसिहिन्ति/हरिसिस्सन्ति/हरिसिस्सिन्ति/आदि। 5. भवो/भवे णस्सिहिइ/णस्सिस्सइ/णस्सिस्सिइ/आदि। 6. रक्खसा मुच्छिहिन्ति/मुच्छिस्सन्ति/मुच्छिस्सिन्ति/आदि। 7. बालओ/बालए रूसिहिइ/रूसिस्सइ/रूसिस्सिदि/आदि। 8. णरा उज्जमिहिन्ति/उज्जमिस्सन्ति/उज्जमिस्सिन्ति/आदि। 9. घरा पडिहिन्ति/पडिस्सन्ति/पडिस्सिन्ति/आदि।। .10. कुवों/कुवे सुक्खिहिइ/सुक्खिस्सइ/सुक्खिस्सिदि/आदि। 2. (i) 1. कुक्कुरो बुक्कइ/बुक्कए/आदि। 2. गंथो णस्सइ/णस्सए/आदि। 3. णरो कंदइ/कंदए/कंददि/आदि। 4. दुक्खो तुट्टइ/तुट्टए/तुट्टदि/आदि। 5. करहो थक्कड़/थक्कए/आदि। 6. माउलो थक्कइ/थक्कए/आदि। 1. कुक्कुरा बुक्कन्ति। 4. दुक्खा तुट्टन्ति। 2. गंथा णस्सन्ते। 3. णरा कंदन्ति। 5. करहा थक्कन्ति। 6. माउला थक्किरे। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक - 161 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. (i) 1. ससुरो उठउ / उट्ठदु / आदि । 3. परमेसरो हरिसउ / हरिसद् / आदि । 5. सीहो पलाउ / पलादु । (ii) 1. ससुरा उट्ठन्तु । 2. दिअरा णच्चन्तु । 4. हणुवन्ता चिन्तु । 5. सीहा पलन्तु । 4. । 1. मेहा पसरिहिन्ति / पसरिस्सन्ति / आदि 3. दुहो णस्सउ / णस्सेउ / णस्सदु / आदि । 5. घरो पडीअ । 7. आगमा सोहन्ति / सोहन्ते / सोहिरे / आदि। 9. बप्पो उज्जमउ / उज्जमदु / आदि । (122) 2. दिअरो णच्चउ / णच्चदु / आदि । 4. हणुवन्तो चिट्ठउ / चिट्ठदु / आदि । 6. कयंतो होउ / हो । 5. (क) 1. कुक्कुरो डरिऊण / डरिऊणं/ डरिदूण / डरिदूणं / आदि रुवइ / रुवए / रुवदि / रुवदे / आदि । कुक्कुरो डरिऊण / डरिऊणं/ डरिदूण / डरिदूणं / आदि रुवीअ । 2. बप्पो हसिऊण / हसिऊणं / हसिदूण / हसिदूणं / आदि जीवइ / जीवए / जीवदि / जीवदे/आदि । 3. नरिंदा हरिसिऊण / हरिसिऊणं/ हरिसिदूण/ हरिसिदूणं / आदि उट्ठन्ति / उट्ठेन्ति / उट्ठन्ते / उनि । नरिंदा हरिसिऊण /हरिसिऊणं / हरिसिदूण/ हरिसिदूणं / आदि उट्ठीअ 4. सप्पा डरिऊण / डरिऊणं/ डरिदूण / डरिदूणं / आदि पलान्ति पलन्ति / पलान्ते - पलन्ते / पलाइरे । 5. ससुरो रूसिऊण/रूसिऊणं / रूसिदूण/रूसिदूणं / आदि अच्छइ/अच्छए/अच्छदि/आदि। 6. रयणो पडिऊण/पडिऊणं / पडिदूण / पडिदूणं / आदि तुट्टइ/तुट्टए/तुट्टदि/तुट्टदे/आदि। रयणोपडिऊण/पडिऊणं/ पडिदूण / पडिदूणं / आदि तुट्टी 7. बप्पो जग्गिऊण/जग्गिऊणं / जग्गिदूण/जग्गिदूणं / आदि अच्छा / अच्छए / अच्छदि/आदि । 3. परमेसरा हरिसेन्तु । 6. कयंता होन्तु । 162 2. कूवा सुक्खिहिन्ति / सुक्खिस्सन्ति / आदि । 4. पुत्तो जग्गइ / जग्गए / जग्गदि / जग्गदे/आदि। 6. हुअवहो जलिहिइ /जलिस्सइ /आदि । 8. भवो खयिहिइ / खयिस्सर / आदि । 10. रक्खसो जुज्झिहि / जुज्झिस्सिदि / आदि । 1. बप्पो हसिउं/हसेउं/हसितुं / हसेदुं जीवउ / जीवेउ / जीवदु / जीवेदु । 2. पोत्तो णच्चिरं / णच्चेउं / णच्चिदं / णच्चेदं उट्ठउ/उट्ठेउ / उदु/उहेदु । 3. हुअवहो णस्सिउं / णस्सेउं / णस्सिदुं / णस्सेतुं जलउ / जलेउ / जलदु/जलेदु । 4. पिआमहो घुमिउं/घुमेउं / घुमिदं / घुमेदुं उट्ठउ / उट्ठेउ / उदु/उट्ठेदु। 5. सलिलो सुक्ख / सुक्खेडं / सुक्खिदुं / सुक्खेदं णिज्झरउ / णिज्झरेउ / णिज्झरदु / णिज्झरेदु । खेलउ / खेलेउ / खेल / खेलेदु । 6. मित्तो हरिसिउं/हरिसेउं /हरिसिदुं / हरिसेदुं मित्तो हरिसिउं / हरिसेउं / हरिसिदुं / हरिसेदुं खेलीअ । 7. दिवायरो सोहिउं/सोहेउं/ सोहिदुं / सोहेदुं उगउ / उगेउ / उगदु / उगेदु । For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. पुत्तो कलहिऊण / कलहिऊणं/कलहिदूण/कलहिदूणं / आदि लज्जिहिइ / लज्जिस्सइ /आदि । 2. मित्तो हरिसिउं / हरिसेउं / हरिसिदं / हरिसेदुं जीविहिइ / जीविहिए / जीविहिदि/जीविहिदे / आदि । 3. करहो थक्किउं/ थक्केउं / थक्किदं / थक्केदं णच्चिहिर/णच्चिहिए / णच्चिहिदि / णच्चिहिदे /आदि । 4. घरा पडिऊण/पडिऊणं / पडिदूण / पडिदूणं / आदि णस्सिहिन्ति / णस्सिहिन्ते / णस्सिहिइरे / आदि । 5. वयो तुट्टिऊण / तुट्टिऊणं/तुट्टिदूण/ तुट्टिदूणं/आदि गलिहिइ / गलिहिए / गलिहिदि / गलिहिदे / आदि । 6. रक्खसा मरिउं/मरेउं / मरिदुं / मरेतुं कुल्लिहिन्ति / कुल्लिहिन्ते/आदि । 7. सलिलो पसरिऊण / पसरिऊणं/पसरिदूण/पसरिदूणं / आदि सुक्खिहि / सुक्खिहिए / आदि । 1. (क) 1. सोक्खं 2. खीरं वडइ/ वड्डे/वढए / वढदि/ वड्डेदि/वडदे । चुअइ/चुएइ/चुअए/चुअदि/चुएदि/चुअदे। 3. णयरजणाई / आदि उज्जमन्ति / उज्जमेन्ति / उज्जमन्ते / उज्जमिरे । 4. पोट्टलं लुढइ/लुढेइ/लुढए/लुढदि/लुढेदि/लुढदे। 5. जोव्वणं 6. रज्जं 7. हं 8. सीलं 9. ति (ख) 1. वेरगं 2. रज्जं 3. गाणं 4. सासणं 5. सीलं 6. 7. पोट्टलं 8. सच्च 9. उदगं 3. सासणं 4. बीआई / आदि • पाठ - 37 विअसइ/विअसेइ/विअसए/विअसदि/विअसेदि/विअसदे । चुक्क/चुक्केइ/चुक्कए/चुक्कदि/चुक्केदि/चुक्कदे। गुंजइ / गुंजेइ / गुंजए / गुंजदि / गुंजेदि / गुंजदे । फुरइ / फुरे / फुरए/फुरदि / फुरेदि /फुरदे । जलइ/जलेइ/जलए/जलदि/जलेदि/जलदे । (ग) 1. णयरजणाई / आदि सयिहिन्ति / सयिहिन्ते / सयिहिइरे/आदि । 2. रूवं व/वढेउ / वदु/वनेदु । चेउ / चेट्ठेउ / चेदु / चेद्वेदु । सिज्झउ/सिज्झेउ/सिज्झदु/सिज्झेदु । डरउ / डरेउ / डरदु/डरेदु । सोहउ/सोहेउ/सोहदु/सौहदु। उ/वढेउ /दु/वढेदु । लुढउ / लुढेउ / लुढदु/लुढेदु । विअसउ/विअसेउ / विअसदु/विअसेदु । चुअउ / चुएउ/चुअदु/चुएदु । प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक विसिहिइ / विसिहिए/विअसिहिदि/विअसिहिदे / आदि । चेहि / चेट्टिए/ट्ठिहिदि / चेट्ठिहिदे /आदि । उगहिन्ति / उगिहिन्ते / उगहिरे / आदि । For Personal & Private Use Only 163 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. लक्कुडं . जलिहिइ/जलिहिए/जलिहिदि/जलिहिदे/आदि। 6. रज्जं उच्छहिहिइ/उच्छहिहिए/उच्छहिहिदि/उच्छहिहिदे/आदि। 7. कम्माइं/आदि णस्सिहिन्ति/णस्सिहिन्ते/णस्सिहिइरे/आदि। 8. सुहं पसरिहिइ/पसरिहिए/पसरिहिदि/पसरिहिदे/आदि। 9. विमाणाई/आदि उड्डिहिन्ति/उड्डिहिन्ते/उड्डिहिइरे/आदि। 10. सच्चं ___ सोहिहिइ/सोहिहिए/सोहिहिदि/सोहिहिदे/आदि। (घ) 1. सिरं दुक्खी। 3. सुत्तं तुट्टी। 5. भयं णस्सी ॥ 7. णाणं सिज्झी। 9. वत्थं जली। 2. णयरजणं 4. कट्ठ 6. सुहं 8. विमाणं ठासी/ठाही/ठाही। णस्सी ॥ ... फुरी। उड्डी। 2. (i) 1. सिरं 3. विमाणाई 5. णयरजणाणि 7. मणाई 9. सच्चं दुक्खंइ/दुक्खए/आदि। 2. लक्कुडं उडुन्ति/आदि। 4. उदगं पलन्ति/पलन्ते/आदि। 6. जीवणं उच्छहन्तु/आदि। 8. धन्नं छुट्टइ/छुट्टए/आदि। 10. वेरग्गाणि जलइ/जलए/आदि। चुइहिइ/चुइहिए/आदि। तवउ/तवदु/आदि। उप्पज्जिस्सिदि/आदि। . सोहन्ति/आदि। 1. सिराइं/सिराइँ/सिराणि 3. विमाणं 5. णयरजणं 7. मणं 9. सच्चाइं/सच्चाइँ/सच्चाणि दुक्खन्ति। 2. लक्कुडाई/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि जलन्ते। उड्डदि। 4. उदगाई/उदगाइँ/उदगाणि चुइहिन्ति। पलाइ। 6: जीवणाइं/जीवणाई/जीवणाणि तवन्तु। उच्छहदु। 8. धन्नाइं/धन्नाइँ/धन्नाणि उप्पज्जिस्सिन्ति। छुट्टिये। 10. वेरग्गं सोहा। पाठ-41 1. सीया 2. ससा 3. माया 4. वाया 5. आणा 6. कमला 7. करुणा 8. गंगा छज्जइ/छज्जेइ/छज्जए/छज्जदि/छज्जेदि/छज्जदे। छुब्भइ/छुब्भेइ/छुब्भए/छुब्भदि/छुब्भेदि/छुब्भदे। हरिसइ/हरिसेइ/हरिसए/हरिसदि/हरिसेदि/हरिसदे। थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/थक्केदि/थक्कदे। फुरइ/पुरेइ/फुरए/फुरदि/फुरेदि/फुरदे। वडइ/वड्लेइ/वड्डए/वढदि/वड्लेदि/वड्डदे। सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे। पसरइ/पसरेइ/पसरए/पसरदि/पसरेदि/पसरदे। 164 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. जरा वड्डइ/वड्इ/वड्डए/वडदि/वड्वेदि/वडदे। 10. संझा हवइ/हवेइ/हवए/हवदि/हवेदि/हवदे। 11. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ थंभन्ति/थंभेन्ति/थंभन्ते/थंभिरे। 12. झुपडा/झुपडाउ/झुपडाओ जलन्ति/जलेन्ति/जलन्ते/जलिरे। 13. कलसिया/कलसियाउ/कलसियाओ तुट्टन्ति/तुट्टेन्ति/तुट्टन्ते/तुट्टिरे। 14. सुया/सुयाउ/सुयाओ खासन्ति/खासेन्ति/खासन्ते/खासिरे। 15. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ वडन्ति/वड्लेन्ति/वडन्ते/वडिरे। 16. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ होन्ति/होन्ते/होइरे। 17. संझा सोहइ/सोहेइ/सोहए। 18. वाया/वायाउ/वायाओ सिज्झन्ति/सिज्झेन्ति/सिज्झन्ते/सिज्झिरे। 19. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ सुक्खन्ति/सुक्खेन्ति/सुक्खन्ते/सुक्खिरे। 20. महिला/महिलाउ/महिलाओ चेट्ठन्ति/चेटेन्ति/चेट्टन्ते/चेटिटे। 1. सद्धा वडउ/वड्डेड/वड्डदु/वड्डेदु। 2. भुक्खा उवसमउ/उवसमेउ/उवसमदु/उवसमेदु। 3. मइरा छुट्टउ/छुट्टेउ/छुट्टदु/छुट्टेदु। 4. धूआ हरिस3/हरिसेउ/हरिसदु/हरिसेदु। 5. जाया/जायाउ/जायाओ तवन्तु/तवेन्तु। 6. पण्णा सिज्झउ/सिज्झेउ/सिज्झदु/सिझेदु। 7. वाया/वायाउँ/वायाओ फुरन्तु/फुरेन्तु। 8. महिला/महिलाउ/महिलाआ उच्छहन्तु/उच्छहेन्तु। 1. सिक्खा पसरिहिइ/पसरिस्सइ/पसरिस्सिदि/आदि। . 2. इच्छा/इच्छाउ/इच्छाओ उवसमिहिन्ति/उवसमिस्सन्ति/उवसंमिस्सिन्ति/आदि। 3. सरिआ/सरिआउ/सरिआओ सुक्खिहिन्ति/सुक्खेहिन्ति/सुक्खिहिन्ते/सुक्खिहिइर/आदि। 4. तिसा वड्डिहिइ/वडिस्सइ/वड्डिस्सिदि/आदि। - 5. कमला वड्डिहिइ/वडिस्सइ/वड्डिस्सिदि/आदि। 6. परिक्खा/परिक्खाउ/परिक्खाओ हविहिन्ति/हविस्सन्ति/हविस्सिन्ति/आदि। 7. वाया . गुंजिहिइ/गुंजिस्सइ/गुंजिस्सिदि/आदि। 8. गुहा/गुहाउ/गुहाओ णस्सिहिन्ति/णस्सिस्सन्ति/णस्सिस्सिन्ति/आदि। 9. कण्णा/कण्णाउ/कण्णाओ चिराविहिन्ति/चिराविस्सन्ति/चिराविस्सिन्ति/आदि। 10. ससा/ससाउ/ससाओ ठाहिन्ति/ठास्सन्ति/ठास्सिन्ति/आदि। (घ) 1. सुया 2. ससा 3. नणंदा 4. माया उवरमी। जंभासी/जंभाही/जंभाही। खंजी। खासी। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 165 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (क) 1. पुत्तो 2. कुक्क 3. पिआमह 4. मित्तो 5. बालओ 6. पो 7. रक्खसा 8. सायरा 9. पोत्ता 10. करहा 11. पुत्तो 12. णरो 13. बप्पो 14. रक्खो 14. सलिल (ख) 1. लक्कुडं 2. णयरजणं 3. वेरगं (TT) लज्जन्तो / लज्जमाणो बुक्कन्तो / बुक्कमाणो 1. तणया अच्छइ / अच्छेइ / अच्छए/अच्छदि/अच्छेदि/अच्छदे। पलाइ / पलादि । (i) सयीअ (ii) सयिओ / सयियो / सयितो/सयिदो। (i) हरिसीअ (ii) हरिसिओ / हरिसियो / हरिसितो / हरिसिदो । रुवइ/रुवेइ/रुवए/रुवदि/रुवेदि/रुवदे। णस्सिहिइ/णस्सिस्सइ/णस्सिस्सिदि / आदि । उवविसन्ति / उवविसेन्ति / उवविसन्ते / उवविसिरे । सुक्खिहिन्ति /सुक्खिस्सन्ते / सुक्खिस्सिइरे/आदि । (i) कंपीअ (ii) कंपिआ / कंपिया / कंपिता/कंपिदा । थक्कन्ति/थक्केन्ति/थक्कन्ते / थक्किरे । गडयडन्तो/गडयडमाणो (i) चिट्ठीअ (ii) चिट्ठओ / चिट्ठियों/चिट्ठितो/चिट्ठिदो। हसन्तो / हमाण 166 दुक्खन्तो / दुक्खमाणो चेतो/चेमाणो तो / डरमाण जलतो/ जलमाण कंपन्ता / कंपमाणा जलन्तं / जलमाणं उज्जमन्तं / उज्जममाणं णस्सइ/णस्सेइ / णस्सए /णस्सदि / णस्सेदि /णस्सदे। (i) जीवीअ (ii) जीविअं / जीवियं / जीवितं / जीविदं । छज्जइ/छज्जेइ / छज्जए / छज्जदि/ छज्जेदि/छज्जदे । (i) पडीअ (ii) पडिअं/पंडियं/पडितं / पडिदं । वन्तं / वाणं 4. विमाणं डुडु 5. रज्जाइं/रज्जाइँ/रज्जाणि जुज्झन्ताइं / जुज्झन्ताइँ / जुज्झन्ताणि / आदि णस्सन्ति / णस्सेन्ति / णस्सन्ते / आदि । 6. सीलं फुल्लइ/फुल्लेइ/फुल्लए/फुल्लदि/फुल्लेदि/फुल्लदे। 7. सासणं वन्तं / व चुक्कन्तं/चुक्कमाणं सिज्झन्तं / सिज्झमाणं डरइ / डरेइ / डरए / डरदि / डरेदि / डरदे । 8. सच्च सोहिहि / सोहिस्सइ / सोहिस्सिदि / आदि । 9. कम्माई / कम्माइँ / कम्माणि 10. पोट्टलाई / पोट्टलाइँ / पोट्टलाणि पसरन्ता / पसरमाणा जुज्झन्ता / जुज्झमाणा णच्चन्ता / णच्चमाणा पाठ - 44 जीवउ / जीवेउ / जीवदु / जीवेदु । उल्लसन्तो/उल्लसमाणो उज्जमउ / उज्जमेउ / उज्जमदु / उज्जमेदु । तडफडन्तो / तडफडमाणो (i) मरीअ (ii) मरिओ / मरियो / मरितो / मरिदो । अन्त/अमा (i) सुक्खीअ (ii) सुक्खिओ / सुक्खियो/ सुक्खितो / आदि । हरिसन्ता / हरिसमाणा 2. सद्धा (i) उट्ठीअ (ii) उट्ठआ / उट्ठिया/उट्ठिता / उट्ठदा | सोहइ / सोहेइ / सोहए / सोहदि/सोहेदि/सोहदे । सयइ / सयेइ / सयए / सयदि / सयेदि/सयदे । 3. भज्जा वन्ता / वडमाणा खिज्जन्ता / खिज्जमाणा उच्छहन्ता/उच्छहमाणा उवविसइ / उवविसेइ / उवविसए / उवविसदि / उवविसदे । पसरन्ता / पसरमाणा (i) सुक्खीअ (ii) सुक्खिआ / सुक्खिया / सुक्खिता / आदि । 6. झुंपडा / झुंपडाउ / झुंपडाओ जलन्ता / जलन्ताउ / जलन्ताओ (i) णस्सीअ (ii) णस्सिआ / णस्सिआउ / आदि। 4. माया 5. णम्मया गलन्ताइं / गलन्ताइँ / गलन्ताणि / आदि छुट्टन्ति / छुट्टेन्ति / छुट्टन्ते / आदि । लुढन्ताइं / लुढन्ताइँ / लुढन्ताणि / आदि (i) पडीअ (ii) पडिआई / डिआइँ / पडिआणि For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. पइझ वन्ता / वडमाणा सोहइ/सोहेइ/सोहए/सोहदि/सोहेदि/सोहदे । 9. वाया 8. महिला / महिला / महिलाओ खिज्जन्ता / खिज्जन्ताउ / खिज्जन्ताओ घुमन्ति / घुमेन्ति / घुमन्ते / घुमिरे । फुरन्ता / फुरमाणा (i) सिज्झीअ (ii) सिज्झिआ / सिज्झिया / सिज्झिता / आदि । उवसमन्ता / उवसममाणा उवविसउ / उवविसेउ / उवविसदु / उवविसेदु । 10. ससा 1. सलिलेण / सलिलेणं 2. मेहेहि/मेहेहिं/मेहेहिं 3. मित्तेण / मित्तेणं 4. अवयसेण / अवयसेणं 5. सायरेहि / सायरेहिं / सायरेहिँ 6. हुअवण / हुअव 7. कयंतेण/कयंतेणं 8. अम्हेहि / अम्हाि 9. तइ/तए / तुमे / तुम 10. ते/ते 11. विमाणेण/विमाणेणं 12. पोट्टलेण / पोट्टलेणं 13. लक्कुडेहि / लक्कुडेहिं / लक्कुडेहिँ 14. दिवायरेण/दिवायरेणं 15. रेण /णणं 16. कुक्कुरेहि / कुक्कुरेहिं/कुक्कुरे हिँ 17. कूवेहि / कूवेहिं / कूवेहिँ 18. रक्खसेण / रक्खसेणं 19. रयणेहि/रयणेहिं/रयणेहिँ 20. सीहेहि / सीहेहिं / सीहेहिं 21. परिक्खाअ / परिक्खाइ / परिक्खाए 22. ' कणाहि / कण्णाहिं / कण्णाहिँ 23. महिलाहि/महिलाहिं/ महिलाहिं 24. धूआअ /धूआइ / धूआए . 25. पइझअ/पट्ठाइ / पइझए 26. जराअ / जराइ / जराए 27. सुण/सु 28. धने / ध 29. भुक्खाअ / भुक्खाइ / भुक्खाए 30. रज्जेहि / रज्जेहिं / रज्जेहिं 31. तेहि/तेहिं/तेहिं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक पाठ - 46 णिज्झरिअं / णिज्झरियं / णिज्झरितं / णिज्झरिदं । गज्जिअं/गज्जियं / गज्जितं / गज्जिदं । हरिसिअं / हरिसियं/ हरिसितं / हरिसिदं । पसरिअं/पसरियं/पसरितं/पसरिदं । सुक्खअं / सुक्खियं/सुक्खितं / सुक्खिदं । जलिअं/जलियं/जलितं/जलिदं । खयिअं/खयियं/खयितं/खयिदं । कंपिअं / कंपियं/ कंपितं / कंपिदं । घुमिअं/ घुमियं / घुमितं / घुमिदं । खेलअं / खेलियं / खेलितं / खेलिदं । उड्डिअं/उड्डियं/उड्डितं/उडिदं । लुढिअं/लुढियं/ लुढितं / लुढिदं । जलि अंजलियं/जलितं/जलिदं । अं/ उगियं/ उगतं / उगदं । जम्मअं/जम्मियं / जम्मितं / जम्मिदं । बुक्किअं/बुक्कियं / बुक्कितं / बुक्किदं । सुक्खअं / सुक्खियं/सुक्खतं / सुक्खिदं । मरिअं / मरियं / मरितं / मरिदं । सोहिअं/सोहियं / सोहितं/सोहिदं । गज्जिअं/गज्जियं / गज्जितं / गज्जिदं । हो / होयं / होतं / हो । लुक्किअं/लुक्कियं/लुक्कितं / लुक्किदं । उवसमिअं/ उवसमियं / उवसमितं / उवसमिदं । खासिअं / खासियं / खासितं / खासिदं । खयिअं/खयियं/खयितं/खयिदं । डिअं/वडियं/वडितं/वडिदं । गलिअं / गलियं / गलितं / गलिदं । उप्पज्जिअं/ उप्पज्जियं / उप्पज्जितं / उप्पज्जिदं । उवसमिअं/ उवसमियं / उवसमितं / उवसमिदं । जुज्झिअं/जुज्झियं / जुज्झितं / जुज्झिदं । थक्किअं/थक्कियं /थक्कितं / थक्किदं । For Personal & Private Use Only 167 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं 33. ताहि/ताहिं/ताहिँ 34. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं 35. ताअ/ताइ/ताए डरिअं/डरियं/डरितं/डरिदं। खेलिअं/खेलियं/खेलितं/खेलिदं। ण्हाअं/पहायं/ग्रहातं/ण्हादं। . उल्लसिअं/उल्लसियं/उल्लसितं/उल्लसिदं। पाठ-48 1. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिजइ/उड्डीअइ/उडिजए/उड्डीअए/उड्डिजदि/आदि। 2. उदगेण/उदगेणं णिज्झरिज्जइ/णिज्झरीअइ/णिज्झरिज्जए/णिज्झरीअए/आदि। 3. मित्तेण/मित्तेणं हरिसिज्जइ/हरिसीअइ/हरिसिज्जए/हरिसीअए/हरिसिज्जदि/आदि। 4. सायरेहि/सायरेहि/सायरेहिँ सुक्खिज्जइ/सुक्खीअइ/सुक्खिज्जए/सुक्खीअए/सुखिज्जदि/आदि। 5. लक्कुडेण/लक्कुडेणं .. जलिज्जइ/जलीअइ/जलिज्जए/जलीअए/आदि। 6. अम्हेहि/अम्हाहि कंपिज्जइ/कंपीअइ/कंपिज्जए/कंपीअए/कंपिज्ज़दि/कंपीअदि/आदि। 7. तेहि/तेहिं/तेहिं खेलिज्जइ/खेलीअइ/खेलिज्जए/खेलीअए/खेलिज्जदि/आदि। 8. पोट्टलेण/पोट्टलेणं लुढिज्जइ/लुढीअइ/लुढिज्जए/लुढीअए/लुढिज्जदि/आदि। 9. सीहेहि/सीहेहिं/सीहेहिं गज्जिज्जइ/गज्जीअइ/गज्जिज्जए/गज्जीअए/आदि। 10. कण्णाहि/कण्णाहि/कण्णाहिँ लुक्किज्जइ/लुक्कीअइ/लुक्किज्जए/लुक्कीअए/लुक्किज्जदि/आदि। 11. तेहि/तेहिं/तेहिँ खेलिज्जउ/खेलीअउ/खेलिज्जदु/खेलीअदु। 12. णरेहिं/णरेहि/परेहिं जम्मिज्जउ/जम्मीअउ/जम्मिज्जदु/जम्मीअदु। 13. महिलाहि/महिलाहिं/महिलाहिँ उवसमिज्जउ/उवसमीअउ/उवसमिज्जदु/उत्समीअदु। 14. रज्जेहि/रज्जेहिं/रज्जेहिँ जुज्झिज्जउ/जुझीअउ/जुज्झिज्जदु/जुज्झीअदु। 15. सुयाहि/सुयाहिं/सुयाहिँ थक्किज्जउ/थक्कीअउ/थक्किज्जदु/थक्कीअदु। 16. मायाअ/मायाइ/मायाए उल्लसिज्जउ/उल्लसीअउ/उल्लसिज्जदु/उल्लसीअदु। 17. सिक्खाअ/सिक्खाइ/सिक्खाए पसरिज्जउ/पसरीअउ/पसरिज्जदु/पसरीअदु। 18. सद्धाअ/सद्धाइ/सद्धाए वड्डिज्जउ/वड्डीअउ/वडिज्जदु/वड्डीअदु। 19. परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए हविज्जउ/हवीअउ/हविज्जदु/हवीअदु। 20. ताहि/ताहि/ताहिँ लज्जिज्जउ/लज्जीअउ/लज्जिज्जदु/लज्जीअदु। 21. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिहिइ/उड्डिहिए/उड्डिहिदि/उड्डिहिदे/उड्डिस्सइ/उड्डिस्सिदि/आदि। 22. रज्जेहि/रज्जेहिं/रज्जेहिँ जुज्झिहिइ/जुज्झिहिए/जुज्झिहिदि/जुन्झिहिदे/जुन्झिस्सइ/आदि। 23. तेहि/तेहिं/तेहिँ उच्छलिहिइ/उच्छलिहिए/उच्छलिहिदि/उच्छलिहिदे/आदि। 24. कुक्कुरेहि/कुक्कुरेहिं/कुक्कुरेहिँ बुक्किहिइ/बुक्किहिए/बुक्किहिदि/बुक्किहिदे/बुक्किस्सइ/आदि। 25. बीएहि/बीएहिं/बीएहिँ उगिहिइ/उगिहिए/उगिहिदि/उगिहिदे/उगिस्सइ/आदि। 26. रज्जेण/रज्जेणं 27. णरेहि/णरेहि/णरेहि जुज्झिज्जईअ (जुज्झिज्जीअ)/जुज्झीअईअ (जुज्झीईअ)। पलाइज्जसी/पलाईअसी/पलाइज्जही/पलाईअही/पलाइज्जहीअ/ पलाईअही। 168 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. मायाअ/मायाइ/मायाए 29. तेहि/तेहिं/तेहिं 30. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं हरिसिज्जईअ (हरिसिज्जीअ)/हरिसीअईअ (हरिसीईअ)। खासिज्जईअ (खासीज्जीअ)/खासीअईअ (खासीईअ)। बुक्किज्जईअ (बुक्किज्जीअ)/बुक्कीअईअ (बुक्कीईअ)। पाठ-50 1. रज्जेण/रज्जेणं जुझिअव्वं/जुज्झियव्वं/जुज्झितव्वं/जुज्झिदव्वं/जुज्झणीयं/आदि। 2. सद्धाअ/सद्धाइ/सद्धाए वडिअव्वं/वडियव्वं/वडितव्वं/वविदव्वं/वडणीयं/आदि। 3. तेहि/तेहिं/तेहिं खेलिअव्वं/खेलियव्वं/खेलितव्वं/खेलिदव्वं/खेलणीयं/आदि। 4. मायाअ/मायाइ/मायाए उल्लसिअव्वं/उल्लसियव्वं/उल्लसितव्वं/उल्लसिदव्वं/आदि। 5. णरेहि/णरेहिं/णरेहिँ जम्मिअव्वं/जम्मियव्वं/जम्मितव्वं/जम्मिदव्वं/जम्मणीयं/आदि। 6. ताहि/ताहिं/ताहिँ __ लज्जिअव्वं/लज्जियव्वं/लज्जितव्वं/लज्जिदव्वं/लज्जणीयं/आदि। 7. कुक्कुरेण/कुक्कुरेणं बुक्किअव्वं/बुक्कियव्वं/बुक्कितव्वं/बुक्किदव्वं/बुक्कणीयं/आदि। 8. जायाहि/जायाहिं/जायाहिँ णच्चिअव्वं/णच्चियव्वं/णचितव्वं/णच्चिदव्वं/णचणीयं/आदि। 9. कण्णाहि/कण्णाहिं/कण्णाहिँ लुक्किअव्वं/लुक्कियव्वं/लुक्कितव्वं/लुक्किदव्वं/लुक्कणीयं/आदि। 10. मित्तेहि/मित्तेहिं/मित्तेहिं उल्लसिअव्वं/उल्लसियव्वं/उल्लसितव्वं/उल्लसिदव्वं/आदि। 11. लक्कुडेण/लक्कुडेणं जलिअव्वं/जलियव्वं/जलितव्वं/जलिदव्वं/जलणीय/आदि। 12. दिवायरेण/दिवायरेणं । उगिअव्वं/उगियव्वं/उगितव्वं/उगिदव्वं/उगणीयं/आदि। 13. सीहेण/सीहेणं गज्जिअव्वं/गज्जियव्वं/गज्जितव्वं/गज्जिदव्वं/गज्जणीयं/आदि। 14. तेण/तेणं खेलिअव्वं/खेलियव्वं/खेलितव्वं/खेलिदव्वं/खेलणीयं/आदि। 15. मइ/मए/मे/ममए कुद्दिअव्वं/कुद्दियव्वं/कुद्दितव्वं/कुद्दिदव्वं/कुद्दणीयं/आदि। 16. तुम्हेहिं/तुज्झेहि/तुब्भेहिं उच्छहिअव्वं/उच्छहियव्वं/उच्छहितव्वं/उच्छहिदव्वं/आदि। 17. अम्हेहि/अम्हाहि डरिअव्वं/डरियव्वं/डरितव्वं/डरिदव्वं/डरणीयं/आदि। 18. रक्खसेण/रक्खसेणं मरिअव्वं/मरियव्वं/मरितव्वं/मरिदव्वं/मरणीयं/आदि। 19. बीएहि/बीएहिं/बीएहिँ उगिअव्वं/उगियव्वं/उगितव्वं/उगिदव्वं/उगणीयं/आदि। 20. विमाणेण/विमाणेणं उड्डिअव्वं/उड्डियव्वं/उड्डितव्वं/उड्डिदव्वं/उड्डणीयं/आदि। पुत्तं दुक्खं पाठ-53 1. अध्ययनार्थी निम्नलिखित अकर्मक क्रियाओं का प्रयोग करते हुए किसी भी पुरुषवाचक सर्वनाम तथा किसी भी पुल्लिंग, नपुंसकलिंग तथा स्त्रीलिंग संज्ञा शब्दों का प्रयोग कर सकते हैं। ___ 1. अहं/हं/अम्मि परमेसरं अच्चमि/अच्चामि/अच्चेमि। 2. माया रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कदि/आदि। 3. ससा उग्घाडइ/उग्घाडेइ/उग्घाडए/उग्घाडदि/आदि। 4. बालआ तरू/तरुणो उप्पाडन्ति/उप्पाडेन्ति/उप्पाडन्ते/उप्पाडिरे। 5. णरा लक्कुडाइं/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि कट्टन्ति/कट्टेन्ति/कट्टन्ते/कट्टिरे। 6. जूअं कलंकइ/कलंकेइ/कलंकए/कलंकदि/आदि। कोक्कइ/कोक्केइ/कोक्कए/कोक्कदि/आदि। 8. सा . खणउ/खणेउ/खणदु/खणेदु। 9. ते छोडन्तु/छोडेन्तु। 7. बप्पो प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 169 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. तुम/तुं/तुह. लक्कुडं 11. तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे भोयणाई/भोयणाइँ/भोयणाणि 12. अम्हे/वयं गड्डा/गाउ/गाओ 13. कण्णा पुष्पं 14. सासू/सासूउ/आदि बहू/बहूड/बहूओ 15. सा खीरं 16. अम्हे/वयं पुप्फाई/पुप्फाइँ/पुप्फाणि 17. तुहुं मायं 18. हणुवन्तो 19. अहं/हं/अम्मि बीआई/बीआई/बीआणि 20. ता/ताउ/ताओ वत्थाई/वत्थाइँ/वत्थाणि 21. पिआमहो/पिआमहे पोत्तं 22. नरिंदो/नरिदे रयणा/रयणे 23. घयं मरं 25. रक्खसा बालंआ/बालए 26. बालओ आगमा/आगमे 27. अहं/हं/अम्मि धन्नं 28. ते पडा/पडे छोल्लहि/छोल्ल्सु/छोल्लधि/छोल्ल/आदि। जिमह/जिमेह/जिमध/जिमेध। ढक्कमो/ढक्कामो/ढक्केमो। तोडउ/तोडउ/तोड्दु/तोडेदु। गरहन्तु/गरहेन्तु। चक्खी । चिणी॥ पुक्करी॥ उवयरी॥ पीसी॥ धोई। देक्खी । गवेसिहिइ/गवेसिस्सइ/गवेसिस्सिइ/आदि। चोप्पडिहिंइ/चोप्पडिस्सइ/आदि। छड्डिहिन्ति/छड्डिहिन्ते/छड्डिहिइरे/आदि। छलिहिन्ति/छलिहिन्ते/छलिहिइरे/आदि। छुविहिइ/छुविहिए/छुविहिदि/आदि। कुट्टिहिमि/कुट्टिस्सामि/कुट्टिस्सिमि/आदि। फाडिहिन्ति/फाडिहिन्ते/फाडिहिइरे/आदि। भोयणं 24. ते (क) 1. बप्पो 2. पिआमहो 3. परमेसरो 4. दिअरो भवं पडं गव्वं 5. नरिंदो परमेसरं रक्खसं रयणा/रयणे वया/वये 6. मित्तो 7. रहुणन्दणो 8. कुक्कुरो 9. नरिंदो 10. णरा 11. सो 12. तुमं/तुं/तुह 13. अहं/हं/अम्मि 14. ते 15. सो 16. दुहो गरहइ/गरहेइ/गरहए/गरहदि/गरहेदि/गरहदे। कोक्कइ/कोक्कए/कोक्कदि/आदि। देक्खइ/देक्खए/देक्खदि/आदि। धोअइ/धोअए/धोअदि/आदि। छड्छ/छड्डेउ/छड्दु/छड्डेदु। पुक्करउ/पुक्करेउ/पुक्करदु/पुक्करेदु। अच्चउ/अच्चेउ/अच्चदु/अच्चेदु। रोक्कइ/रोक्कए/रोक्कदि/आदि। गवेसइ/गवेसेइ/गवेसए/गवेसदि/गवेसेदि/गवेसदे। छड्डन्ति/छड्डेन्ति/छड्न्ते/छडिझे। छलइ/छलेइ/छलए/छलदि/छलेदि/छलदे। देक्खसि/देवखेसि/देक्खसे। छुवमि/छुवामि/छुवेमि। कलंकन्ति/कलंकेन्ति/आदि। फाडइ/फाडेइ/फाडए/फाडदि/फाडेदि/फाडदे। रोक्कइ/रोक्केइ/रोक्कए/रोक्कदि/रोक्केदि/रोक्कदे। बालअं सिहं तं ता/ताउ/ताओ पडा/पडे 170 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. मित्तो 18. माउलो 19. हणुवन्तो / हणुवन्ते तं 20. अम्हे / वयं 1. सो 2. तुमं / तुं / तुह 3. सो 4. सो 5. तुमं / तुं / तुह 6. ते 7. अम्हे / वयं 8. ते 9. सो (ग) 1. रहुणन्दणो. 2. अहं / हं / अम्मि 3. महिला 4. ससा 5. कण्णा 6. भज्जा 7. अम्हे/वयं 8. भुक्खा 9. तण्हा 10. . सो. (घ) 1. सो 2. तुमं / तुं / तुह 3. सो 4. ते 5. अम्हे / वयं सीहा /सीहे आगमा / आगमे दिवायरो खेत्तं भोयणं लक्कुडं वसणं खीरं पोट्टलं धन्नं सीयं कण्णं वण .बीआई / बीआइँ / बीआणि पीसइ / पीसेइ / पीसए/ आदि । गडुं गंग - तिसं णिद्दं मइरं देक्ख / देखेइ/देक्खए/देक्खदि/देखेदि/देक्खदे। छुवइ/छुवेइ/छुवए/छुवदि/ छुवेदि / छुवदे। उवयरइ / उवयरेइ / उवयरए/ उवयरदि / उवयरेदि / उवयरदे । ढक्कमो / ढक्कामो/ ढक्किमो / ढक्केमो | खेत्तं कण्णं वत्थं पोट्टलं धन्नं प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक खणिहि /खणिहिदि/खणिस्सइ/खणिस्सिदि/आदि। जिमिहिसि /जिमिहिसे / जिमिस्ससि / जिमिस्सिसि/आदि । छोल्लउ/छोल्लेउ / छोल्ल / छोल्लेदु । छड्डुउ / छड्डेउ / छड्डदु/छड्डेदु । चक्खहि / चक्खसु /चक्खधि / चक्ख / आदि । हिन्ति/कट्टेहिन्ति / कट्टिहिन्ते / कट्टिहिरे / आदि। कुट्टिमो / कुहिस्सामो/कुट्टहामो / कुट्टिस्सिमो / आदि। कट्टन्ति/कट्टेन्ति/कट्टन्ते/कट्टिरे। गडुं तणया / तणयाउ / आदि देक्खइ/देक्खेइ/देक्खए / देक्खदि/आदि । कलसिय कोक्कर/कोक्के/कोक्कए/कोक्कदि/कोक्कदि/कोक्कदे । पुक्करमि/पुक्करामि/पुक्करेमि । खण/खणेइ / खणए/ खणदि/खणेदि / खणदे । उग्घाडइ / उग्घाडेइ / उग्घाडए / उग्घाडदि / उग्घाडेदि / उग्घाडदे । ढक्कइ/ढक्केइ/ढक्कए/ढक्कदि/ढक्केदि/ढक्कदे। अच्चमो / अच्चामो / अच्चिमो / अच्चेमो | रोक्कर/ रोक्केइ / रोक्कए/ रोक्कदि/रोक्केदि/रोक्कदे । कट्ट/कट्टेइ/कट्टए/कट्टदि/कट्टेदि/कट्टदे। छड्डुउ/छड्डेउ / छड्डदु/छड्डेदु । (i) खणीअ (ii) खणिओ /खणियो/खणितो/खणिदो । (i) पुक्करीअ (ii) पुक्करिओ / पुक्करियो / आदि। (i) धोईअ (ii) धोइओ / धोइयो / धोइतो / धोइदो । (i) कट्टी (ii) कट्टिआ/कट्टिया/कट्टिता/कट्टिदा | (i) कुट्टीअ (ii) कुट्टिआ / कुट्टिया/कुट्टिता/कुट्टिदा For Personal & Private Use Only 171 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ-56 (क) 1. सामिणा 2. कइणा 3. हत्थिणा 4. अरिणा 5. पहुणा 6. मुणिणा 7. मायाअ/मायाइ/मायाए 8. गुरुणा 9. मित्तेण/मित्तेणं 10. तेण/तेणं भोयणं वयो सलिलो तुमं/तुं/तुह अम्हे/वयं तुम्हे/तुझे/तुब्भे खाइज्जइ/खाईअइ/आदि। पालिज्जइ/पालीअइ/आदि। पिबिज्जइ/पिबीअइ/आदि। छलिज्जसि/छलीअसि/आदि। देखिज्जमो/देक्खीअमो/आदि। . पेसिज्जह/पेसीअह/आदि। .. थुणिज्जइ/थुणीअइ/आदि। सुमरिज्जमि/सुमरीअमि/आदि। वद्धाविज्जमो/वद्धावीअमो/आदि। मग्गिज्जइ/मग्गीअइ/आदि। अहं/हं/अम्मि अम्हे/वयं धणं ___ अहं/हं/अम्मि लक्कुडं गाणं पत्तं (ख) 1. बंधुणा 2. तेण 3. कइणा 4. मइ/मए/मे/ममए 5. बप्पेण/बप्पेणं 6. ससाअ/ससाइ/ससाए 7. साहू 8. मइ/मए/मे/ममए 9. तइ/तए/तुमे/तुमए 10. तुम्हेहि/तुज्झेहि/तुब्भेहिं अम्हे/वयं तुमं/तुं/तुह तुम्हे/तुज्झे/तुब्भे पुक्करिज्जमु/पुक्करीअमु/आदि। रंगिज्जउ/रंगीअउ/आदि। गाइज्जउ/गाईअउ/आदि। लिहिज्जउ/लिहीअउ/आदि। पेसिज्जमो/पेसीअमो/आदि। णमिज्जहि/णमीअहि/णमिज्जसु/आदि। सेवउ/सेवेउ/सेवदु/सेवदु। देखिज्जन्तु/देक्खीअन्तु/आदि। थुणिज्जउ/थुणीअउ/आदि। बंधिज्जमु/बंधीअमु/आदि। अहं/हं/अम्मि दुक्खो 1. सत्तूहि/सत्तूहिं/सत्तूहिँ अहं/हं/अम्मि 2. अम्हेहि/अम्हाहि 3. महिलाहि/महिलाहिं/महिलाहिँ परमेसरो 4. सिसुणा भोयणं 5. कईहि/कईहिं/कईहिँ गाणं 6. जोगीहि/जोगीहिं/जोगीहिं आगमा 7. साहुणा तुमं/तुं/तुह 8. तवस्सिणा अम्हे/वयं 9. तेण/तेणं वया 10. मंती मारिज्जमि/मारीअमि/आदि। जाणिज्जउ/जाणीअउ/आदि। थुणिज्जउ/थुणीअउ/आदि। खाहिइ/खास्सइ/खास्सिइ/आदि। गाइज्जउ/गाईअउ/आदि। सुणिहिन्ति/सुणिहिन्ते/सुणिहिइरे/आदि। कोक्किहिसि/कोक्किहिसे/आदि। सुमरिहिमो/सुमरिस्सिमो/आदि। धारिहिन्ति/धारिहिन्ते/आदि। णमउ/णमेउ/णमदु/णमेदु। 172 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दुक्खो 1. सत्तूणा 2. अम्हेहि/अम्हाहि 3. सिसूहि/सिसूहि/सिसूहिँ भोयणं 4. मुणिणा तुमं/तुं/तुह 5. महिलाअ/महिलाइ/महिलाए परमेसरो मारिज्जईअ/मारीअईअ/आदि। जाणिज्जईअ/जाणीअईअ/आदि। खाइज्जसी/खाईअसी/आदि। पेसिज्जईअ/पेसीअईअ/आदि। थुणिज्जईअ/थुणीअईअ/आदि। पाठ-58 गंथो (क) 1. मइ/मए/मे/ममए 2. तेण/तेणं मित्तो 3. पिआमहेण/पिआमहेणं . पुत्तो 4. कण्णाअ/कण्णाइ/कण्णाए । गव्वो 5. अम्हेहि/अम्हाहि सलिलो 6. तेहि/तेहिं/तेहिँ 7. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं रक्खसा 8. बालएण/बालएणं पडा 9. अरिणा सेणावई 10. गुरुणा मुणी पढिओ/पढियो/पढितो/पढिदो। कोक्किओ/कोक्कियो/कोक्कितो/कोक्किदो। पेसिओ/पेसियो/पेसितो/पेसिदो। धारिओ/धारियो/धारितो/धारिदो। पिबिओ/पिबियो/पिबितो/पिबिदो। खणिआ/खणिया/खणिता/खणिदा। मारिआ/मारिया/मारिता/मारिदा। फाडिआ/फाडिया/फाडिता/फाडिदा। मारिओ/मारियो/मारितो/मारिदो। थुणिओ/थुणियो/थुणितो/थुणिदो। कूवा 1. णयरजणेण/णयरजणेणं 2. बंधूहि/बंधूहिं/बंधूहिँ 3. जंतूहि/जंतूहिं/जंतूहिँ 4. कइणा 5. मइ/मए/मे/ममए 6. तेण/तेणं 7. मइ/मए/मे/ममए 8. तुम्हेहिं/तुज्झेहि/तुब्भेहिं 9. बंधूणा 10. सामिणा भोयणं खाअं/खायं/खातं/खादं। खीरं __ पिबिअं/पिबियं/पिबितं/पिबिदं। कम्माइं/कम्माई/कम्माणि बंधिआई/बंधिआई/बंधिआणि। गाणाई/गाणाइँ/गाणाणि गाआइं/गाआईं/गाआणि। विमाणाई/विमाणाई/विमाणाणि पेच्छिआइं/पेच्छिआई/पेच्छिआणि। वेरग्गं इच्छिअं/इच्छियं/इच्छितं/इच्छिदं। लक्कुडाई/लक्कुडाइँ/लक्कुडाणि जलिआई/जलिआईं/जलिआणि। वसणाई/वसणाइँ/वसणाणि वण्णिआई/वण्णिआई/वण्णिआणि। ___ पत्ताई/पत्ताई/पत्ताणि लिहिआई/लिहिआईं/लिहिआणि। सुत्तं कट्टिअं/कट्टियं/कट्टितं/कट्टिदं। 1. तेण/तेणं 2. रहुणन्दणेण/रहुणन्दणेणं 3. जइणा 4. सुयाअ/सुयाइ/सुयाए आणा कहा सिक्खा. पालिआ/पालिया/पालिता/पालिदा। सुणिआ/सुणिया/सुणिता/सुणिदा।। धारिआ/धारिया/धारिता/धारिदा। इच्छिआ/इच्छिया/इच्छिता/इच्छिदा। कमला प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 173 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ करुणा सद्धा 5. ताअ/ताइ/ताए 6. सामिणा 7. जोगिणा 8. मंतिणा 9. रिसीहि/रिसीहि/रिसीहिँ 10. जईहि/जईहिं/जईहिं जणिआ/जणिया/जणिता/जणिदा। सुणिआ/सुणिया/सुणिता/सुणिदा। करिआ/करिया/करिता/करिदा। देक्खिा /देक्खिया/देक्खिता/देक्खिदा। जाणिआ/जाणिया/जाणिता/जाणिदा। करिआ/करिया/करिता/करिदा। झुपडा पण्णा करुणा पाठ-63 (क) 1. बंधुणा 2. रहुणा 3. कईहि/कईहिं/कईहिँ 4. हत्थिणा 5. रिसिणा तरू सिंचिअव्वो/सिंचितव्वो/सिंचणीयो/आदि। साहू/साहउ/आदि कोक्किअव्वा/कोक्कणीया/आदि। गाणाई/गाणाइँ/गाणाणि गाअव्वाइं/गाअव्वाइँ/गाअव्वाणि/आदि। मारिअव्वो/मारितव्वो/मारणीयो/आदि। दिवायरो वंदिअव्वो/वंदितव्वो/वंदणीयो/आदि। सीहो दहिं उदग 1. मइ/मए/मे/ममए 2. अम्हेहि/अम्हाहि 3. तेहि/तेहिं/तेहिँ 4. तइ/तए/तुमे/तुमए 5. तेण/तेणं खाअव्वं/खायव्वं/खातव्वं/खादव्वं। पिबिअव्वं/पिब्बियव्वं/पिबणीयं/आदि। अट्ठीई/अट्ठीई/अट्ठीणि पेच्छिअव्वाइं/पेच्छितव्वाइं/आदि। वत्थूइं/वत्थूई/वत्थूणि वण्णिअव्वाई/वण्णिअव्वाईं/आदि। आउं पेच्छिअव्वं/पेच्छितव्वं/आदि। (ग) 1. तइ/तए/तुमे/तुमए रिद्धी लभिअव्वा/लभितव्वा/लभणीया/आदि। 2. तेण/तेणं तत्ती मग्गिअव्वा/मग्णितव्वा/मग्गणीया/आदि। 3. पुढवीअ/पुढवीआ/आदि मणी/मणीउ/मणीओ धारिअव्वा/धारिअव्वाउ/आदि। 4. जुवईअ/जुवईआ/जुवईइ/जुवईए भत्ती करिअव्वा/करियव्वा/करितव्वा/आदि। 5. माउसीअ/माउसीआ/आदि साडी/साडीआ/आदि कीणिअव्वा/कीणिअव्वाउ/आदि। 6. तुम्हेहिं/तुज्झेहिं/तुब्भेहिं रज्जू गुंधिअव्वा/गुंधितव्वा/गुंधिदव्वा/आदि। 7. तेण/तेणं धेणू/घेणूउ/घेणूओ पालिअव्वा/पालिअव्वाउ/आदि। 8. अम्हेहि/अम्हाहि सिंचिअव्वा/सिंचितव्वा/सिंचिदव्वा/आदि। 9. सस्सूहि/सस्सूहि/सस्सूहिँ बहू/बहूउ/बहूओ खमिअव्वा/खमिअव्वाउ/आदि। 10. तइ/तए/तुमे/तुमए धारिअव्वा/धारितव्वा/धारिदव्वा/आदि। 174 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाठ-65 (क) 1. सामी रहुं णमन्तो/णममाणो 2. कई गुरुं पणमन्तो/पणममाणो 3. बंधू तं धिक्कारन्तो/धिक्कारमाणो 4. सीहो हत्थिं मारन्तो/मारमाणो 5. सो मुणी/मणउ/मणओ/आदि सुणन्ता/सुणमाणा 6. सो दहिं खान्तो/खामाणो 7. तुमं वारिं पिबन्तो/पिबमाणो 8. अम्हे आगिई पेच्छन्ता/पेच्छमाणा 9. सो गामणिं सेवन्तो/सेवमाणो 10. सो महुं चक्खन्तो/चक्खमाणो उह/उठेइ/उट्टए/उट्ठदि/आदि। चिठ्ठ/चिठेइ/चिट्ठए/आदि। लज्जइ/लज्जेइ/आदि। डरइ/डरेइ/डरए/डरदि/आदि। सोहइ/सोहए/सोहदि/आदि। सयइ/सयेइ/सयए/सयदि/आदि। णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। वलमो/वलमु/वलम/आदि। थक्कइ/थक्केइ/आदि। उल्लसइ/उल्लसए/आदि। (ख) 1. सो भत्तिं 2. तुमं तत्तिं 3. सो पुत्तिं 4. अम्हे रज्जु 5. ते घेणू/घेणूड/घेणूओ करिउं/करि, लभिउं/लभिदुं कहिउं/कहिदुं बंधिउं/बंधितुं देखिउं/देखि, उक/उठेइ/उट्टए/उट्ठदि/आदि। उज्जमसि/उज्जमसे/आदि। उच्छहइ/उच्छहेइ/आदि। चे?मो/चेामो/आदि। उट्ठन्ति/उटेन्ति/उट्ठन्ते/उठिरे। 1. सामी रहुं 2. कई गुरुं 3. सो भत्तिं 4. तुमं तत्ति .. 5. ते घेणू/घेणूड/घेणूओ णमिऊण/णमिऊणं/आदि पणमिऊण/पणमिऊणं/आदि करिऊण/करिऊणं/आदि लभिऊण/लभिऊणं देक्खिऊण/देक्खिऊणं हरिसइ/हरिसए/हरिसदि/आदि। . उवविसइ/उवविसए/आदि। जीवइ/जीवए/जीवदि/आदि। उल्लससि/उल्लससे/आदि। उट्ठन्ति/उदृन्ति/उठ्ठन्ते/उठिी। पाठ-70 पुत्तो पुत्तो (क) 1. (i) नरिंदस्स (ii) नरिंदस्स (ii) नरिंदस्स 2. (i) माउलस्स (i) माउलस्स .. (iii) माउलस्स पुत्तो रहुणन्दणं पणमइ/पणमए/आदि। रहुणन्दणं पणमउ/पणमदु/आदि। रहुणन्दणं पणमिहिइ/पणमिहिए/आदि। गव्वं । करइ/करए/करदि/आदि। गव्वं करउ/करेउ/करदु/करेदु। गव्वं करिहिइ/करिहिए/आदि। बहिणी/बहिणीआ बहिणी/बहिणीआ बहिणी/बहिणीआ प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 175 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. (i) रज्जस्स सासणं तं रक्खइ/रक्खए/आदि। (ii) रज्जस्स सासणं तं रक्खउ/रक्खदु/आदि। (iii) रज्जस्स सासणं तं रखिहिइ/रक्खिहिए/आदि। 4. (i) रहुणन्दणस्स सुहं मम/मह/आदि सुहं अत्थि। (ii) रहुणन्दणस्स सुहं मम/महं/आदि सुहं होउ/होदु। (iii) रहुणन्दणस्स सुहं मम/महं/आदि सुहं होहिइ/होहिदि/आदि 5. (i) सीयाअ/सीयाइ/सीयाए माया कहं सुणइ/सुणए/सुणदि/आदि। (ii) सीयाअ/सीयाइ/सीयाए माया कहं सुणउ/सुणदु/आदि। (iii) सीयाअ/सीयाइ/सीयाए माया कहं सुणिहिइ/सुणिहिए/आदि। 6. (i) अहं/हं/अम्मि गंगाअ/गंगाइ/गंगाए कहं सुणमि/सुणामि/सुणेमि। (ii) अहं/हं/अम्मि गंगाअ/गंगाइ/गंगाए कहं सुणमु/सुणामु/आदि। (iii) अहं/हं/अम्मि गंगाअ/गंगाइ/गंगाए कहं सुणिहिमि/सुणिस्समि/आदि। 7. (i) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहं इच्छइ/इच्छए/इच्छदि/आदि। (ii) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहं इच्छउ/इच्छदु/आदि। (iii) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहं इच्छिहिइ/इच्छिहिए/आदि। 8. (i) तास/तस्स पुत्तो घरं गच्छइ/गच्छए/गच्छदि/आदि। (ii) तास/तस्स पुत्तो घरं गच्छउ/गच्छदु/आदि। (iii) तास/तस्स पुत्तो घरं गच्छिहिइ/गच्छिहिए/आदि 9. (i) सो णम्मयाअ/णम्मयाइ/णम्मयाए वारिं पिबइ/पिबए/पिबदि/आदि। (ii) सो णम्मयाअ/णम्मयाइ/णम्मयाए वारिं पिबउ/पिबदु/आदि। (iii) सो णम्मयाअ/णम्मयाइ/णम्मयाए वारिं पिबिहिइ/पिबिहिए/आदि। 10. (i) ताअ/ताइ/ताए माया तुमं/तुं/तुह पालइ/पालए/पालदि/आदि। (ii) ताअ/ताइ/ताए माया तुमं/तुं/तुह पालउ/पालदु/आदि। (iii) ताअ/ताइ/ताए माया तुमं/तुं/तुह पालिहिइ/पालिहिए/आदि। . (ख) 1. (i) नरिंदस्स पुत्तो रहुणन्दणस्स/रहुणन्दणाय पोट्टलं मग्गइ/मग्गए/आदि। (ii) नरिंदस्स पुत्तो रहुणन्दणस्स/रहुणन्दणाय पोट्टलं मग्गउ/मग्गदु/आदि। (iii) नरिंदस्स पुत्तो रहुणन्दणस्स/रहुणन्दणाय पोट्टलं मग्गिहिइ/मग्गिहिए/आदि। 2. (i) सो तास/तस्स गंथं परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए पढइ/पढए/आदि।। (ii) सो तास/तस्स गंथं परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए पढउ/पढदु/आदि। (ii) सो तास/तस्स गंथं परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए पढिहिइ/पढिहिए/आदि। 3. (i) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहस्स/सुहाय हसइ/हसए/हसदि/आदि। (ii) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहस्स/सुहाय हसउ/हसदु/आदि। (iii) मम/महं/मज्झ पुत्तो सुहाय हसिहिइ/हसिहिए/आदि। 4. (i) सो तणूअ/तणूइ/आदि णम्मयाअ/णम्मयाइ/आदि वारिं पिबइ/पिबए/पिबदि/आदि। (ii) सो तणूअ/तणूआ/तणूइ/तणूए णम्मयाअ/णम्मयाइ/आदि वारिं पिबउ/पिबदु/आदि। (iii) सो तणूअ/तणूआ/तणूइ/तणूए णम्मयाअ/णम्मयाइ/आदि वारि पिबिहिइ/पिबिहिए/आदि। 176 प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. (i) रहुणन्दणस्स सुहं सव्वस्स/सव्वाय सुहं अत्थि। (ii) रहुणन्दणस्स सुहं सव्वस्स/सव्वाय हवउ/हवदु/आदि। (iii) रहुणन्दणस्स सुहं सव्वस्स/सव्वाय हविहिइ/हविहिए/आदि। 1. सामीण/सामीणं बंधू/बंधउ/बंधओ/बंधुणो/बंधवो तं णमन्ति/णमेन्ति/णमन्ते/णमिरे। 2. कईण/कईणं गुरू/गुरउ/गुरओ/गुरुणो/गुरवो अम्हे/वयं देक्खन्ति/देक्खेन्ति/देक्खन्ते/देक्खिरे। 3. नरिंदाण/नरिंदाणं अरी/अरउ/अरओ/अरिणो जुझं चिंतन्ति/चिंतेन्ति/चिंतन्ते/चिंतिरे। 4. अम्हाण/अम्हाणं गुरू/गुरउ/गुरओ/गुरुणो/गुरवो भोयणं जिमन्ति/जिमेन्ति/जिमन्ते/जिमिरे। 5. मम/महं/मज्झ माउसी/माउसीउ/माउसीओ साडिं कीणन्ति/कीणेन्ति/कीणन्ते/कीणिरे। पाठ-71 1. बालओ सप्पा/सप्पाउ/सप्पाओ/सप्पत्तो/सप्पाहि/सप्पाहिन्तो डरइ/डरदि/आदि। 2. खेत्ता/खेत्ताउ/खेत्ताओ/खेत्तत्तो/खेत्ताहि/खेत्ताहिन्तो धन्नं उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/आदि 3. सो घेणूअ/धेणूआ/घेणूइ/घेणूड/घेणूए/घेणूओ/घेणुत्तो/घेणूहिन्तो डरइ)डदि) आदि। 4. जंबूअ/जंबूआ/जंबूडू/जंबूड/जंबूए/जंबूओ/जंबुत्तो/जंबूहिन्तो पत्तं पडइ/पडदि/आदि। 5. खेत्ता/खेत्ताउ/खेत्ताओ/खेत्तत्तो/खेत्ताहि/खेत्ताहिन्तो कुक्कुरो धावइ/धावेइ/आदि। 6. णरो हिंसाअ/हिंसाइ/हिंसाउ/हिंसाओ/हिंसत्तो/हिंसाहिन्तो डरउ/डरेउ/डरदु/डरेदु। 7. घरस्स छायणा/छायणाउ/छायणाओ/छायणत्तो/छायणाहि/छायणाहिन्तो बालओ पडइ/आदि। 8. गिरीउ/गिरीओ/गिरिणो/गिरित्तो/गिरीहिन्तो गंगा णीसरइ/णीसरेइ/णीसरए/आदि 9. सो मइत्तो/ममाओ/मझाओ/ममाहिन्तो डरइ/डरदि/आदि। 10. सो तुवत्तो/तुमाओ/तुहाओ/तुम्हाहिन्तो गंथं पढइ/पढेइ/पढदि/आदि। 11. बीआ/बीआउ/बीआओ/बीअत्तो/बीआहि/बीआहिन्तो तरू उप्पज्जइ/उप्पज्जेइ/आदि। 12. पुत्तो बप्पा/बप्पाउ/बप्पाओ/बप्पत्तो/बप्पाहि/बप्पाहिन्तो लुक्कइ/लुक्कदि/आदि। पाठ-75 1. सो घरे/घरम्मि णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/णच्चदि/णच्चेदि/णच्चदे। .2. णहे/णहम्मि मेहा गज्जन्ति/गज्जेन्ति/गज्जन्ते/गज्जिरे। 3. सा परिक्खाअ/परिक्खाइ/परिक्खाए मुच्छइ/मुच्छेइ/मुच्छए/मुच्छदि/आदि। 4. णम्मयाअ/णम्मयाइ/णम्मयाए वारिं सुक्खइ/सुक्खेइ/सुक्खए/सुक्खदि/आदि। 5. सीया घरे/घरम्मि कहं णिसुणइ/आदि। 6. सा पोट्टले/पोट्टलम्मि उवविसइ/उवविसेइ/उवविसए/उवविसदि/आदि। 7. जराअ/जराइ/जराए वाया थक्कइ/थक्केइ/थक्कए/थक्कदि/आदि। 8. रहुणन्दणस्स रज्जे/रज्जम्मि लच्छी वडइ/वड्ढेइ/वडए/वडदि/वढेदि/वदे। 9. तास/तस्स/से माया घरे/घरम्मि पुत्तं पालइ/पालेइ/पालए/आदि। 10. तुमं/तुं/तुह हसिऊण/आदि घरे/घरम्मि णच्चसि/णच्चेसि/णच्चसे। . प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 177 For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. सामी / सामि तुमं / तुं / तुह अम्हे / अम्ह रक्खहि / रक्खसु/रक्खधि / आदि । 2. नरिंद/ नरिंदा / नरिंदो तुम्ह / तुज्झ रज्जे / रज्जम्मि सुहं ण अस्थि । . घर 3. मित्त/मित्ता/मित्तो तुमं / तुं / तुह मम / मह / मज्झ घरे / घरम्मि आगच्छहि / आगच्छसु/आदि । 4. माया / माये तुमं/तुं / तुह सिसू / सिसुणो पालहि / पालसु/पालधि / आदि । 5. सीया / सीये वणे / वणम्मि बहुविहा दुहा अत्थि । 6. पुत्त / पुत्ता / पुत्तो सच्चं बोल्लहि / बोल्लसु / बोल्लधि / आदि । 7. जुवइ / जुवई तुमं / तुं / तुह हसहि / हससु/हसधि / आदि। 8. बालआ तुम्हे / तुझे / तुब्भे गंथा पढह / पढेह / पढध / पढेध | 9. मित्ता तुम्हे / तुझे / तुब्भे रज्जाउ / रज्जाओ / रज्जत्तो / आदि डरह / डरेह / आदि । 10. साहू/साहउ /साहओ / साहवो / साहुणो संजमं पालह / पालेह / पालध / पालध । पाठ - 77 (क) 1. जो णरो थक्क / आदि सो सय / आदि । 2. जो कोहं करइ / आदि सो लुक्क / आदि । 3. जेण / जेणं / जिणा सयिज्जइ / आदि तेण / तेणं / तिणा हसिज्ज / आदि । पाठ - 80 4. जास/जस्स तणू थक्किआ / आदि तास/तस्स जरा वडिआ / आदि । 5. अहं / हं / अम्मि जं कोक्कमि / कोक्कामि / कोक्केमि सो तुमं / तुं / तुह अत्थि । · 6. जम्मि/जहिं/जाहे लक्कुडम्पि / लक्कुडे तुमं/तुं / तुह उवविसीअ / उवविसिओ / उवविसयो / उवविसितो / उवविसिदो तं मम / मज्झ / आदि अत्थि । 7. तुमं/तुं / तुह जा / जाउ / जाओ / जत्तो / जम्हा / जाहि / जाहिन्तो डरसि / डरेसि / डरसे ता / ताउ / ताओ / तत्तो / तम्हा / ताहि / ताहिन्तो अहं / हं/अम्मि डरमि / डरामि / डरेमि । (ख) 1. एसो णरो हसइ/हसेइ/हसए/हसदि/आदि । 2. एए णरा हसन्ति / हसेन्ति / हसन्ते / हसिरे । 3. सो एअं गंथं पढइ/पढेइ/पढए/पढदि/आदि। 4. ते एए/एआ/इमे /इमा गंथा पढन्ति / पढेन्ति / पढन्ते / पढिरे । 178 5. एएण गरेण हसिज्ज / हसीअइ /आदि । 6. एएहि/एएहिं/एएहिं णरेहि / णरेहिं / णरेहिं गंथा पढिज्जन्ति / पढी अन्ति/आदि । 7. अहं / हं/अम्मि एतस्स / एअस्स / इमस्स/अस्स जीवमि / जीवामि / जीवेमि । 8. सा एआण/एआणं/एई/एईणं / इमाण / इमाणं / इमीण / इमीणं / इमेसिं जीवइ / जीवए / जीवदि/आदि । 9. अहं एतं / एअं/ इअं वयं पालमि / पालामि / पालेमि । 10. एअम्मि णरम्मि णाणं अत्थि । For Personal & Private Use Only प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ग) 1. तुमं/तुं/तुह किं करसि/करेसि/करसे? 2. तुमं/तुं/तुह काइं/काई/काणि कज्जाइं/कज्जाइँ/कज्जाणि करसि/करेसि/करसे? 3. सो केण/केणं/किणा सलिलं पिबइ/पिबए/आदि? 4. सो कास/कस्स पुत्तो अत्थि? 5. सो का/काउ/काओ/कत्तो/कम्हा/काहि/काहिन्तो डरइ/डरए/डरदि/आदि? 6. तुमं/तुं/तुहं कास/कस्स जीवसि/जीवेसि/जीवसे? 7. कम्मि तुम्ह भत्ती अत्थि? 1. को णच्चइ/णच्चेइ/णच्चए/आदि? 2. सो कं वयं पालइ/पालेड/पालए/आदि? 3. केण वारि पिबिअं/पिबितं/आदि? 4. कास/कस्स तुमं/तुं/तुह उट्ठसि/उट्टेसि/उट्ठसे? 5. सो कास/कस्स पुत्तो अत्थि? 6. एसो कस्स गंथो अत्थि? 7. किं रज्जं तुमं/तुं/तुहं रक्खसि/रक्खेसि/रक्खसे? 8. कम्मि घरे/घरेम्मि सो वसइ/वसए/आदि? पाठ-81 1. जाव तुमं जग्गसि/आदि ताव अहं चित्तं पेच्छमि/आदि। 2. जत्थ तुम्ह गामो अत्थि तत्थ मम घरो अत्थि। . 3. जहेव सो सुहं इच्छइ/आदि तहेव अहं सुहं इच्छमि/आदि। 4. तुमं/तुं/तुह कत्थ/कहिं वससि/वसेसि/वससे? 5. अहं एत्थ वसमि/वसामि/वसेमि। 6. तुम मा हसहि/हससु/हसधि/आदि। . 7. रहुणन्दणो मा उ/उटेड/उट्टए/आदि। 8. जइ तुमं भणसि ता अहं एतं कज्जं करमि/करामि/करेमि। प्राकृत अभ्यास उत्तर पुस्तक 179 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only