Book Title: Parmarthasuchak Vastu Vichar Sangraha
Author(s): Punyavijay
Publisher: Z_Parmarthik_Lekhsangraha_005006_HR.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249606/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [269. paramArthasUcaka vastu vicAra saMgraha Atmika unnati karavAne, AtmAnI zakti khIlavavAne ane AtmAnA sAmAnya ane vizeSa guNe khIlavavAne zabdArthapUrvaka dhAmika jJAnanI atyaMta jarUra che. zabda ane artha upara vicAra karyA vinA bhAgarUpe prakAza bahAra AvatuM nathI ane bhAvarUpa prakAza bahAra AvyA vinA manuSyane yathArtha jJAna thatuM nathI. nava tatvanA yathAsthita abhyAsa sivAya tatvazraddhA thavI muzkela che. samyak zraddhA sivAya samyagU jJAna thaI zake nahi, samyagajJAna sivAyanI zraddhA aMdhazraddhAmAM jAya che ane aMdhazraddhAthI athavA mithyA zraddhAthI AtmA zuddha tattva prApta karI zakatA nathI. jJAna jJAna tarIke sAdhya nathI, paNa kriyAnA sAdhana tarIke sAdhya che. jainadarzana jJAnane jJAna tarIke mAnatuM nathI, paNa jJAna AcaraNamAM mUkavA mATe mAnavAmAM Ave che. jJAnanuM-jANavAnuM phaLa e ja ke-anarthathI bacavuM ane ISTanuM saMrakSaNa karavuM. AthI ja kahyuM che ke-jainadarzanamAM jJAna jJAna mATe nathI. zAstrAdinuM paThana e dravyajJAna che ane AtmasvarUpanuM jANavuM te bhAvajJAna che. samyakatva vinA bhAvajJAna thatuM nathI. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA vAcana (vAMcavuM), pRcchanA (pUchavuM), parAvartana (pharI pharI vicAravuM) ane dharmakathA (dharmaviSayanI kathA) karavI-e cAra dravya che ane pAMcamI anuprekSA e bhAva che. prathamanA cAra anuprekSA (mananarUpa upayoga) na Ave te dravyarUpa samajavA. jIva-ajIva Adi tanuM jJAna paNa AtmajJAna mATe ja che, eTale te jANavuM e AtmajJAnanuM prayojana che. kiyA vagaranuM jJAna ane jJAna vagaranI kriyA saphaLa nathI, eTale kiyA hoya te ja jJAna kahevAya che ane jJAna hoya te ja kriyA kahevAya che. bannemAM gauNa-pradhAnabhAvathI dazAne bheda che. jJAna ane kriyA ekalA kaI paNa vakhata rahI zaktAM nathI. koI vakhata jJAnanI mUkhyatA te kiyAnI gaNatA ane kaI vakhata kiyAnI mUkhyatA te jJAnanI gaNatA, paNa banne-joDuM kAyama sAthe ja rahe che, chatAM jJAnamArga ane kriyAmArga kahevAne Azaya jJAnanI mUkhyatA te jJAnamArga ane jemAM kriyAnI mUkhyatA te "kriyAmAga" e ja che. jJAna ane kriyAthI mokSa thAya che. te bannemAMthI ekane paNa niSedha karanAra mokSano sAdhaka thaI zakto nathI, kAraNa ke kriyA e vIryanI vizuddhirUpa che ane jJAna e cetanAnI vizuddhirUpa che. jyAre cetanA ane vIryanI vizuddhi thAya che tyAre ja sarva saMvararUpa mekSa thAya che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 271 kevaLajJAnI bhagavaMte paNa sarva saMvararUpa cAritra yA kriyAne pAmyA vagara paramapada-mokSane pAmI zaktA nathI, te pachI bIjAnI te zI vAta? matalaba ke-samyaga jJAna saMvaranA sAdhanarUpa samitigupti Adi samyaka kriyA-ema ubhayathI mokSa che, paNa beumAMthI ekanA abhAvamAM mokSa nathI. AtmAnI zaktione ekasarakho vikAsa sAdhyA vagara kaI paNa phaLa prApta karI zakAya nahi. enI zaktio mUkhya be che-eka cetanA ane bIjuM vIrya. e banne zaktio arasaparasa evI saMkaLAyelI che ke-ekanA vinA bIjAne vikAsa adhuro ja rahI jAya che, jethI banne zaktio sAthe ja Avazyaka che. cetanAne vikAsa eTale jJAna meLavavuM ane vIryane vikAsa eTale jJAna pramANe jIvana ghaDavuM. jJAna ane kriyA-e banne ekAMte arthAt jIvananA chUTA chUTA cheDAo che. e banne cheDAo goThavAya te ja phaLasAdhaka bane, anyathA nahi. A bAbatamAM aMdha--paMgu nyAya prasiddha che. jJAna game teTaluM meLavyuM hoya, paNa samyaka cAritra sivAyanuM jJAna pAMgaLuM che. jema pAMgaLe mANasa bhale dekhate hoya, paraMtu paga vinA baLatA agni pAsethI te ISTa sthAne jaI zaka nathI; tema jJAnIo jJAnabaLe bhale dekhatAM hoya, paNa teo sarva saMvara (cAritra) kriyArUpa paga vagara dAvAnaLathI bacI kadI mukti mukAme jaI zaktAM nathI. zrI jainazAsanarUpI rathane nizcayanaya ane vyavahAranayaema be cakro che. jeo e be cakromAMthI eka paNa cakrano Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] zrI jI. a. jaina canthamAlA InkAra karanArA hoya agara tema nahi te ekamAM ja rAcatA hoya teo ane e ubhayane yathAsthita svIkAra ane amala nahi karanArAo-banneya rathane bhAMgI nAMkhavAnuM pApa. karanArA che. jema be netre vinA vastunuM avalokana barAbara thatuM nathI, tema be naya vinA dravyonuM avalokana yathArtha thatuM nathI. keTalAka ja vyavahAranayavinA kevaLa nizcayanayathI nAza pAmyA che, jyAre keTalAeka ja nizcayanaya vinA ekalA vyavahAra nayathI mArga patita thayA che ema zrI tIrthaMkaradevoe kahyuM che. siddhAntamAM jyAM nizcayadharmanuM varNana che tyAM nizcaya dharmane Adara karavA mATe che paNa vyavahAradharmanA khaMDana mATe nathI, tema vyavahAradharmanuM varNana che tyAM vyavahAradharmanA Adara mATe che paNa nizcayadharmanA khaMDana arthe nathI. vyavahAra ane nizcayadharmanI gauNatA-mUkhyatA pratyeka jIvanA adhikAra pramANe jANavI. sApekSabuddhie sarva satya che. vyavahAra ane nizcaya-e banne nayane gaNa-mUkhyA rAkhI pravRtti karatAM vastune yathArtha baMdha thAya che. je vakhate vyavahAranI mUkhyatA hoya te vakhate nizcayanI gaNatA hoya ane je vakhate nizcayanI mUkhyatA hoya te vakhate vyavahAranI gauNatA hoyaH Ama banne nayadaSTiemAM jyAre jenI jarUrIyAta hoya tyAre tene upaga bIjI daSTine tirasakAra na karatAM samabhAvanI dRSTie karavAmAM Ave, te vastutatvane yathArtha anubhava thAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 273 potAnA zuddha AtmAne mUkIne keI sthaLe, kaI kALe, keI paNa prakAre zuddha nizcayanaya bIjAne sparza karate nathI; chatAM vyavahAranuM AlaMbana laI nizcayamAM pahoMce che. Ama vyavahAranA AlaMbanane laI nizcaya vartato hovAthI te zuddha AtmasvarUpanI prApti kare che. bahArathI je vastu AvelI hoya te tarapha najara rAkhIne vyavahAra bele chetyAre nizcaya aMdaramAM pitAnI je vastu che te tarapha najara rAkhIne vAta kare che. nizcayamAM ja lIna thayelA mahAtmAone je kriyAo ati prayojanavALI nathI, te ja kriyAo vyavahAramAM rahelAne ati guNakArI che. pAMcamA ane chaThA guNasthAnake vyavahAranI mUkhyatA ane nizcayanI gauNatA hoya che, jyAre apramatta Adi guNasthAnakathI mAMDI nizcayathI mUkhyatA hoya che. vyavahAranayane jANI AdaryA vinA nizcayanaya AdaravAnI IcchA karavI e anupAgI che. zuddha vyavahAra vinA nizcayanI prApti kadI paNa thatI nathI. sthUla malinatAvALAne vyavahAra-kiyA upayogI che. vRttiomAM rahelI skUla malinatA uttama vyavahAravALA dAna, tapa, japa, vaMdana, pUjana, dayA Adi kriyAothI dUra karI zakAya che, jyAre manamAM rahelI sUkSma malinatA vivekadaSTivALA vicArathI vizuddha karI zakAya che. kriyAmArgamAM praveza karanAra manuSya potAnA mana-vacanazarIrane vrata-tapa-japAdi yama-niyamamAM aharniza prava 18 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] zrI cha. a. jaina granthamAlA tavavA paDe che ane jJAnamArgamAM praveza karanAra manuSya kriyAmArgamAM daDhatA thayA pachI ahoniza AtmA pagamAM tatpara rahevuM paDe che. je bhUmikAmAM je ghaTe nahi te jIva kare, te te bhUmikAne saheje tyAga thAya che. jJAnapakSI sarvathI ArAdhaka che ane dezathI virAdhaka che, jyAre kiyA pakSI dezathI ArAdhaka che ane sarvathI virAdhaka che. jJAna ane kriyA-bannene mAnanAra tathA AcaranAra anekAntavAdI hovAthI sarvathI ArAdhaka che. | sarva nayane Azraya karanArA mahAtmAo nizcayamAM kheMcAtA nathI, vyavahArane tajI detAM nathI, jJAnane sarvotkRSTa mAnIne svIkAre che paNa kriyAne anAdara karatAM nathI, utsargane Adare che paNa apavAdane bhUlI jatAM nathI, bhAvamAM tatpara rahe che paNa dravyanuM nimittApaNuM yAda rAkhe che, evI rItie sApekSapaNe aharniza vartana kare che. kSapazamathI sarva manuSyanI bhinna vRtti hovAthI pitAnuM anyane sarva pasaMda na Ave ane sarvanuM pitAne sarvathA prakAre pasaMda na Ave,-AvI sthiti sarvatra thaDA-ghaNA aMze jyAMtyAM dekhAya che, temAM jJAnI sApekSabuddhi dhAraNa karIne sApekSabhAve vyavahAra ane nizcayathI madhyasthavRttie AtmakalyANamAM pravarte che. sApekSa eTale vastu svarUpanI apekSA rAkhIne utsarga tathA nizcayane pAmavA mATe apavAda ke vyavahAranuM sevana karavuM te? ane tenAthI rahita ekAMta vyavahAra avivekathI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [275 Acare te nirapekSa-ju vyavahAra che ane jyAM ju vyavahAra che tyAM dhama hete nathI. je vyavahAra nizcaya tarapha laI jatuM nathI, nizcayanA anubhavamAM madadagAra thatuM nathI, te vyavahAra zuddha nathIH athavA nizcayanA lakSa vagarane vyavahAra te asaddabhUta vyavahAra che. vyavahArahetu vyavahAra ane paramAra hetu vyavahAra eTale vyavahAranA mATe sevAto vyavahAra ane paramArthanI prApti arthe sevAte vyavahAra-e bemAM bheda che. bhagavAnanI AjJAne AtmasAt karI samyagdarzanapUrvaka AcAramAM mUkAto vyavahAra e zuddha vyavahAra hAI paramArthanuM kAraNa che. pahelo sAdhyazUnya hAI tyAjya che, jyAre bIjo AdaraNIya che. jeo mokSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze, te sarva prathama zuddha vyavahAranuM AlaMbana laIne pachI nizcayanA AzrayavaDe pAmyA che. zuddha vyavahAra vinA nizcayanI utpatti hotI nathI. vyavahAraratnatrayathI nizcayaratnatraya pragaTa thAya che. A ratnatraya (jJAna-darzanacAritra) vinA koIne koI paNa kALe pitAnA parama zuddha cidrapanI prApti thatI nathI, e jJAnIone daDha nizcaya che. saMyama-AcaraNa cAritra e vyavahArarUpa che ane svarUpAcaraNa cAritra e nizcayarUpa che. saMyama-AcaraNa cAritra vinA kevaLa svarUpAcaraNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276] zrI jI. e. jena canthamAlA. cAritrathI siddhi thatI nathI. svarUpAcaraNa cAritra kevaLa apramattAdi guNaThANe ja ghaTe che. saMyama-AcaraNa cAritrarUpa yama-niyamAdi je sAdhane zAstramAM kahyAM che, te nijasvarUpanI prApti arthe che, kAraNa ke-e sAdhane paNa kAraNane athe che. te kAraNa A pramANe che-AtmajJAna rahI zake evI pAtratA prApta thavA tathA temAM sthiti thAya tevI yogyatA thavA, AvA e kAraNe upadezyA che. tattvajJAnIe ethI evA hetuthI A sAdhane kahyAM che, paNa jIvanI samajaNamAM sAmaTe phera hovAthI te sAdhanamAM ja aTakI rahyo athavA te sAdhana paNa abhiniveza-pariNAme grahyA. AMgaLIthI jema bALakane caMdra dekhADavAmAM Ave che, tema tatvajJAnIoe e tattvanuM tattva kahyuM che. jJAnIe jeTalI dharmakriyAo-AcaraNAo batAvI che, te sarva eka AtmasvarUpanI prApti arthe ja batAvI che, chatAM adhikArabhede sAdhanAo paNa bhinna bhinna hoya che. AtmA amuka hetuthI zuddha thAya ane amuka hetuthI zuddha na thAya, e kadAgraha che. zrI jinezvara bhagavAne AtmAne vizuddha thavAnA asaMkhya mArgo potAnA jJAnamAM dekhyAM che-batAvyAM che, temAMthI tamArA daIne je davA (upAya) lAgu paDe te pADo. jJAnInI AjJA pramANe-jJAnIe batAvyA pramANe game te kriyAmAM vate, te paNa te mokSamArgamAM ja che. jJAnInI AjJAe cAlatAM jJAnI gurUe kriyAonI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 277 cagyatAnusAra keIne eka rIte batAvyuM hoya ane keIne bIjI rIte batAvyuM hoya, tethI mokSane mArga aTakta nathI. jIvanI jyAM sudhI ekAnta vyavahArika daSTi hoya, tyAM sudhI pAramArthika khyAla Ava bahu duSkara che. jyAM sudhI vyavahArane paramArtha mAnya hoya ane sAdhanane sAdhya mAnyuM hoya athavA sAdhanane sAdhya mAnI. temAM ja aTakI rahyo hoya, tyAM sudhI tevA jIvanuM kalyANa thavuM duSkara che. nizcaya tane samajanAra jIva kAraNamAM kAryane mAnI levAnI bhUla karavAthI bacI jAya che ane kAryasiddhinA kharAM kAraNe samajI asat vyavahArathI dUra rahevA prayatna karI zake che, jethI vyavahAra sAthe nizcayatattvane paNa samajavuM jarUrI che. nijakalpanAe jJAna-darzana-cAritrAdinuM svarUpa game tema samajIne athavA nizcayAtmaka bele zIkhI laIne sadvyavahAra levAmAM je pravarte, tethI AtmAnuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. athavA kalpita vyavahAranA durAgrahamAM rokAI rahIne pravartatA paNa jIvane kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. bAhya sAdhana manane sthira karavAne mATe avalaMbanarUpa che-e vAta pAchaLathI bhUlI javAya che ane bAhya sAdhanamAM ja sarvasva manAI javAya che. sAdhanane uddeza e ja ke-manane sthira karI kame vRttizUnya karavuM. bAhya kriyA e sadAcAra nathI, paNa sadAcAra utpanna Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278] zrI jI. . jaina granthamAlA thavAnuM sAdhana che. sAdhya siddha thatuM hoya te temAM sAdhanane samAveza thaI jAya che, paNa sAdhana hoya tyAM sAdhya hoya ja ema banatuM nathI. sAdhyane lakSyamAM rAkhI sAdhyanI siddhi thAya, tevI sthitipUrvaka sAdhananuM sevana thAya te sAdhana sArthaka che. je kAraNa kAryane pahoMcADe te ja kAraNa kahevAya che. kArya tarapha lakSa rAkhI nirAgraharUpe kAraNa seve te kAryanI siddhi thAya che, paraMtu kAraNamAM ja-sAdhanamAM ja Agraha rAkhI tene kAryabhAve mAnI kAraNane seve te te kAraNabhAsa thAya che. - sAdhyane lakSamAM nahi lIdhelA dhanurdharanI bANa pheMkavAnI ceSTA jema niSphaLa jAya che, tema sAdhyane sthira karyA vagara karAtI kriyAo nirarthaka jAya che. lakSa vinAnuM bANa phekavuM te jema nakAmuM che, tema AtmanirNaya karyA vinA tene baMdhanamukta karavA kriyA karavI te paNa nirUpayogI nivaDe che. - sAdhyanI siddhi paNa pratikULa sAdhanathI thaI zaktI nathI. sAdhyane anukULa sAdhana hoya to ja sAdhyasiddhi thaI zake che. AtmAne doSamukta karavA nirdoSa sAdhanenI AvazyakatA che. sAdhya te mAkSa, sAdhana te samitigupti ane sAdhaka te AtmA jANa; eTale samitiguNirUpa sAdhana vaDe sAdhya je mekSa tenI siddhi thAya che. samitiguptimAM sarva kAMI carakaraNa-sittarI AvI jAya che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [279 saghaLA dhAmika anuSThAne uddeza AtmAne vikAsamAM mUka e che. AtmasvarUpanI jAgRti-bIjA zabdomAM AtmadRSTine prakAza e ja che. samyagadarzanAdi guNenI prApti ane prApta thaelA e AtmaguNenI nirmaLatA-A uSNa AMkha sAme rahe joIe. e uddezane sArthaka karavA mATe ja dareka dharmakriyAne hetu he joIe. karmanA yogathI anAdikALathI jakaDAyelA AtmAne pitAnuM nirmaLa svarUpa pragaTAvavAmAM je vastu agara je saddagurU Adi vyakti sahAyaka thavAnI lAyakAta dharAvatI hoya, te te sAdhane sevavA cagya cheH artha-je je sAdhane AtmAnA sabhyadarzanAdi guNe pedA karavAmAM sahAyaka banavAnI lAyakAta dharAve che, te te sevavAne cagya che. AtmajJAna prApta karavAne IrachatA jijJAsuoe sAdhanAdi karmo karavA, paNa tenA phaLAphaLamAM leza mAtra Asakti rAkhavI nahi. matalaba ke kriyAnuSThAna Adi sAdhane sAdhake cittazuddhi mATe bahu jarUranA che. je kriyAnuSThAnanA phaLarUpe Atmadarzana thatuM heta, te karmonA phaLane tyAga karavA mATe zAstro kadApi upadeza karata nahi. bhagavAnanI sevAnuM phaLa nirvANa athavA muktatA prApta thavArUpa hovuM joIe. je cittazuddhi karavA mATe athavA manane ane Indriyone nirodha karavA mATe kriyA thatI hoya te tethI viparIta pariNAma AvatuM nathI, paNa mAtra kriyAkAMDamAM ja aTanArane muktatA prApta thatI nathI. ' Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ]. zrI jI. a. jaina granthamAlA dravyapUjA e mananA azuddha vAtAvaraNane haThAvavAnuM sAdhana che. e ja kAraNathI gRhasthane mATe te bhAvapUjAnuM sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu yAda rAkhavuM ke-sAdhanane sAdhya mAnI levAnI gaMbhIra bhUlathI sAvaceta rahevuM. sAdhananI bhUmikA ucita rIte bAMdhyA pachI sAdhya vastumAM (bhAvapUjAmAM) adhika udyama rAkha. - kriyA e manane niyamita karanAra sAdhana che, paNa dharma nathIH upacArathI tene dharma kahevAya che. kriyA karavAmAM pitAnuM ke bIjAnuM jJAna je ke mArgadarzaka bane che, paraMtu kriyAtmaka phAyade meLavavA mATe kiyA te pite ja karavI paDe che. jainadharmamAM je ATalA badhA parvo tathA utsava kahyAM che, tene hetu mAtra e ja ke-dharmanI mahAna bhAvanAo leke samajI zake ane tene kriyAmAM mUkI krame krame nijasvarUpanI prApti karI zake. aneka loko dharmanI yathArtha bhAvanAne nahi samajI zakyAthI tene sthUla rIte vaLagI rahe che ane utsava-Amoda pUro thaye eTale bhAvanAo bhUlI jAya che. eTalA ja mATe dharmanuM bAhya AvaraNa yathArtha dharmane tathA AtmajJAnane DhAMkI de che-ema je kahevAya che, te eka apekSAe kharuM paDe che. dulabha evuM sabhya rAga-dveSanI graMthine bheda thavAthI prApta thAya che. te rAga-dveSanI graMthine bheda amuka hada sudhI karmamaLane ThAsa thaye apUrva adhyavasAya dvArA prApta thAya che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 281 jema keI jaLAzayamAM koI kAcabo tadAsakta thaIne rahetA hoya che ane jaLAzayanuM jaLa sevALa tathA kamaLanA patrothI chavAyeluM hovAthI pelA kAcabAne pANI upara AvavAnuM chidra maLI zakavuM ghaNuM muzkela hoya che, tema saMsArarUpI jaLAzayamAM jIvarUpI kAcabAne sabhyatvarUpa chidra hAtha lAgavuM eTaluM ja muzkela che. jema kalikAlamAM bedhibIja (samakita)nI prApti thavI, tema marUdezamAM kalpavRkSanI utpatti, nirdhana sthitimAM nidhAna ane duSkALamAM dudhapAkanuM bhojana samajavuM. "niraNathaM ja paLe v -"zrI jine zvaradeve kahyuM te ja sAcuM ane zaMkA vinAnuM che. AtmAnA AvA pariNAmanuM nAma samyakatva kahevAya che. A guNa anaMtAnubaMdhI kaSAya vigere sAta prakRtionA kSapazama, upazama athavA kSayathI pragaTa thAya che. ema thayA vinA vastutaH A guNa pragaTa nathI. sAta padArtho upara zraddhArUpa AtmapariNatinI vyApti te "tatvArtha zraddhAna." te jyAre samyatva heAya tyAre ja pragaTe che, jethI vastutaH zraddhAna e samyaktvanuM kArya che, te paNa tene samyakatvarUpa kAraNane upacAra karIne samyakatva kahevAmAM AvyuM che. samyagdarzananA lakSaNamAM mUkAyela "tattva zabdathI kevaLa arthathI "ajhadAra' e samyagadarzananI vyAkhyA nathI, paraMtu "tarAI badAma' tasvarUpa arthonI-padArthonI zraddhAH eTale je je padArtho tavarUpa che, vAstavika rIte Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA pitAnA svarUpamAM rahela che, te te jIva, ajIva, puNya, pApa vigere ane svIkAravArUpa zraddhA. A samyagdarzananuM phaladarzaka lakSaNa che, eTale ke samyagdarzananA phaLane dekhADavAvALuM -pamADavAvALuM A lakSaNa che. taravarUpa arthonI zraddhA e paNa svayaM samyagadarzanarUpa nathI ke samyagdarzananuM svataMtra svarUpa nathI, kintu anAdikALathI je suSupta AtmasvarUpa pariNAma, mithyAtvamehanIya karmanA kSaya, kSApazama yA upazamathI tevA prakAranI jAgRtine pAme che, tene "samyagadarzana' kahevAya che. tenuM bAhya cihna-kAryarUpa liMga tattvArtha zraddhA che. mAnyatA ane zraddhAnamAM pharaka samajavAne che. mAnyatA e nIcI keTinI vastu che, jyAre zraddhAna e mAnyatAne paripAka levAthI uMcI keTinI vastu che. mAnyatA e manuSyanA amuka prakAranA manane bhAva ja sUcave che, jyAre zraddhAna manuSyanA AtmA upara ajavALuM pADanAra divya prakAza che. zraddhAno udaya thatAM jIva ane dehanuM AtmasparzI vivekajJAna krurI bhedajJAna thAya che. e bhedajJAnanuM thavuM e ja "samyagadarzana' kahevAya che. jevI AsaktipUrvakanI mAnyatA pitAnA zarIra upara ane mAtA, pitA tathA sAMsArika vastuo upara hoya che, tevI aDaga mAnyatA AtmA ane zarIranI bhinnatA upara baMdhAya tyAre tene zraddhAna thayuM kahevAmAM Ave che. caturtha guNasthAnakavuM je gaurava zAstromAM batAvyuM che, te AvI zraddhAne avalaMbe che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 283 jyAre tavAIzraddhAnarUpa samyatva upaje, tyAre tene mekSanI abhilASA-sAce mumukSubhAva hoya che. cethA ane caudamA guNasthAnakanI zraddhA eka ja che. mAtra temAM jJAna ane vartanamAM phera che. | sarva kAryanI prathama bhUmikA vikaTa hoya che. sAce mumukSubhAva AvA duSkara che, te anaMtakALathI abhyasta mumukSatA mATe tema hoya emAM kAMI Azcarya nathI. samyagdarzananA zama-saMvegAdi je pAMca lakSaNone nirdeza karavAmAM AvyA che, te pAMceya (zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya) lakSaNe yadyapi samakitavaMta AtmAmAM hovA ja joIe, tathApi zama-saMvegAdi prathamanA cAra lakSaNe kadAca keI tevA karmodayajanya nirUpAyanA prasaMgAmAM nyUnapaNe daSTigocara thAya, teTalA mAtrathI samyagadarzana namAM kSati mAnavAnuM sAhasa karavuM ucita nathI. zama, saMvega, nirveda ane anukaMpA-e cAreya lakSaNe pUrNa kaTie keI AtmAmAM dRSTigocara thatAM hoya, paraMtu "Astikya lakSaNamAM khAmI hoya, te zama-saMvegAdi ucca kakSAnA hovA chatAM te AtmAmAM samyagdarzanane prAyaH abhAva che. je Astikya nAmanA paMcama lakSaNamAM eka akSara mAtra paNa arUci-azraddhAna thAya, te te AtmA samyagra darzanathI bhraSTa thaI jAya che. keI apekSAe ema kahevAmAM Ave che ke-AstikyA vinAnA zama-saMvegAdi lakSaNe Atmika vikAsa mATe nirarthaka che te te kathana asaMgata nathI." Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284]. zrI jI. e. jaina granthamAlA saddhaviMzikAmAM Astikyane ja pradhAnapaNe apekSI A pramANe pratipAdana karyuM che-mAnaniyAnagSsfetA lakSaNAnAM samyaktvaguNAnAM pazcAnupUtyaiva lAmakramaH prAdhAnyasaMcetthamupanyAsa iti / ' samyagadarzanaguNa je AtmAmAM pragaTa thaye heya, te AtmAmAM "Astikya lakSaNa avazya hoya che. samyagadarzana ne Astikya-e bannene anyaya vyatireka saMbaMdha che, eTale Astikya hoya tyAM avazya samyagdarzana hoya ane jyAM Astikya nathI tyAM samyakatvane abhAva hoya che. AtmA che, AtmA nitya che, kartA che, bhaktA che, mokSa che ane mokSane upAya che -A AstikyanA cha lakSaNo jyAre AtmapariNatipUrvaka-AtmasAt thayA hoya, tyAre ja AstikawguNa sArthaka gaNAya che. kevaLa AtmA-paraloka vigerene svIkAra karanAra AtmA samyagadRSTi nathI thaI zakate, paNa vAstavika rIte te te jIvaajIva Adi tatve, ke je pitAnA svarUpamAM rahelA che, tene te te rIte svIkAranAra, sahanAra AtmA samyagadarzanaguNane pAmele kahI zakAya. tAtparya e che ke-AtmAnA astitvane svIkAryA pachI AtmAnA svarUpane saMpUrNapaNe vaphAdAra rahenArI kartA, bhaktA,nityAnityAdi dareka prakAranI mAnyatAone svIkArI AtmasAt karavI joIe-pariNamavI joIe. AtmAnI astitAne svIkAranAra darzanakAre ekAntavAda satyanI eka ja bAju nirapekSa daSTithI pakaDI le che ane bIjI bAjue ke je satyanI aMgabhUta che tene Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 285 nizcayAtmaka InkAra karavAnI gaMbhIra bhUla kare che. AthI satya vAta paNa asatyarUpa bane che, kAraNa ke je satyanuM saMpUrNa svarUpa nathI, satyane aMza che, satyanI eka bAju che, tene te rUpe eTale ke satyanA ekAda aMzarUpa nahi svIkAratA kaI paNa prakAranI apekSA vagara tene jyAre saMpUrNa satya mAnI levAne durAgraha thAya, tyAre te satya satya tarIke nahi rahetAM asatya-mithyArUpa bane che. jainadarzana syAdvAdane anulakSIne pratyeka padArthane te je svarUpamAM che, te ja svarUpe svIkAravAne sadAgraha seve che ane Itara Astika darzanakAre pote svIkArela rIti mujaba jaganA padArthone svIkAravAne-mAnavAne durAgraha cAlu rAkhe che. jo ke Astika tarIke jainadarzana ane Itara sAMkhyAdi Astika darzane sAmAnya rIte eka samAna hovA chatae, jenadarzanamAM kevaLa svAduvAdanI daSTi hevAne aMge A baMne (jena-ajaina) darzananI taravavyavasthAmAM meLa rahe zakya nathI, mATe ja tattvane tattvarUpe nahi svIkAranAra - azraddhAnarUpa hAI mithyArUpa bane che. viparIta tattvArthapratIti-AtmapratIti e ja mithyAtva che. jIva anAdi saMsAradazAmAM jaganA saghaLA banAve, bhAve ane pravRttione nirNaya karyA karate chate paNa, mAtra pitAnA vAstavya svarUpa saMbaMdhI anirNaya arthAt viparIta zraddhAnavaDe ja duHkhI thaI rahyo che ane e ja anaMta saMsAradazAnuM bIja che. je manuSya jaDa-cetananA vAstavika svarUpane samaje Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286] zrI jI. a. jaina granthamAlA che, te AtmazraddhAnA apUrva baLavaDe potAnI Atmapari suti ane bAhA zarIrAdi vegane avaMcakabhAve pariNumAvI zake che. samakitI jIva rAga-dveSathI paravastumAM-pagalika vastumAM rAcatamAcate nathI, aMtarathI nyAre varte che. jema jaLamAM utpanna thayela kamaLa jaLathI nirlepa rahe che, tema bhavyajIva samakitanI prApti thatAM saMsAramAM paravastunA saMbaMdhathI nyAro vate chesaMsAramAM rahyA chatAM te sarva sAMsArika padArtho parathI mamatA tyAge che. te paravastumAM thatI ISTa-aniSTha buddhine tyAga kare che eTale pudgalAnaMdI kahevAtuM nathI, paNa caturtha guNasthAnakavALo samaddhiIjIva ja aMtarAtmA kahevAya che. samyagadRSTine sarva prakAranA bhegomAM pratyakSa regonI mAphaka arUci thAya che, kAraNa ke-je samaye samyagdaSTinI cetana samyakatva hovAne lIdhe zuddha avasthAne prApta thAya che, te samaye tenI viSamAM arUci hevI svAbhAvika che. samyagdaSTi heyane heya samajI choDI de che, paraMtu heya padArthanA tyAgamAM kevaLa samyatva ja kAraNa nathI, kintu samyatvanA saddabhAvanI sAthe caritramehanIya Adine kSapazama paNa kAraNa che. arthAt-samyakatvanA saddabhAvamAM viSaya pratye aruci thAya che, paNa viSayane tyAga te samyakatva sAthe cAritrahane pazama hoye chate ja thAya che. avirati samyagadaSTi pApasevanane aniSTa mAnavA chatAM ane bIjAne tenA tyAgane upadeza ApavA chatAM, pote Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [287 parityAga karI zakatuM nathI tenuM kAraNa cAritrAvaraNIya kamane udaya che. guNa, deSa ane tenAM kAraNene samyaga viveka thaI AtmAmAM tathArUpa dazApUrvaka nizcaya vartavo e ja samyagdarzana sahita samyagAna che tathA doSanA kAraNone cheDI guNanA kAraNene heyopAdeya vivekapUrvaka parama AdarabhAve grahaNa karavA e ja samyacaritra che. e traNeyanI aiyatArUpa AtmadazA vatavI te mokSamArga che. samyagadarzananA sabhAvathI ja gRhasthadharmane athavA munidharmane dharma kahevAya che. e vinA banne prakAranA dharmane vastutaH dhama kahevAtuM nathI. jaDa tathA cetanyane bhinna samajIne jyAre AtmAnI sanmukha valaNa thAya che, tyAre ja jainamArgamAM praveza karI zakAya che ane temAM AgaLa vadhyA pachI ja zrAvaka ane zramaNa AdinI bhUmikAo-adhikAre zarU thAya che. AtmahetubhUta evA saMga vinA sarvasaMga mumukSu jIve saMkSepa karavA ghaTe che, kemake-te vinA paramArtha AvirbhUta the kaThaNa che ane te kAraNe vyavahAra-dravyasaMgamarUpa sAdhutva zrI jine upadezya che. samyakatvaguNa hoya te ja paramArthathI mananI zuddhi kahevAya che-thAya che, jyAre samyakatva vinA mananI zuddhi mahabhita hAI ulaTI baMdhana karanArI thAya che. samakitathI saguNanI prApti thAya che ane saguNanI prAptithI samadaSTipaNuM prApta thAya che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ]. zrI jI. e. jaina granthamAlA kIkI vagaranuM netra ane sugaMdha vagaranuM puSpa jema nakAmuM che, tema samyakatva vagaranI dharmakriyA nakAmI mAnI che. dAnAdi kriyAo karavAthI kSaphaLa maLe che, paNa temAM samyakatva ja sahAyaka che. samyagAna kaho ke AtmajJAna kahe, te AtmAnuM kharuM hita sAdhI zake che. jyAre evI sAcI karaNa AtmA sAthe eka rasa thAya che, tyAre te jaladI jIvane janma-maraNanA duHkhathI mukta karAvI zake che. jema jaLamAM jaLane rasa sAthe ja maLI rahe che, tema jJAnamAM sAcI karaNI paNa sAthe ja maLI rahe che. pU. u. ma. kahe che ke - "kriyA binA jJAna nahiM kabahu, jJAna kriyA binu nAhi; kriyA jJAnadAu milata rahetu hai, jya jalasa jalamAMhIM." mekSAbhimukha AtmAo potAnA jJAnane upayoga samabhAvanI puSTimAM kare che paNa sAMsArika vAsanAnI puSTimAM karatAM nathI, jethI temanuM jJAna alpa hoya te paNa samyaga- . darzanapUrvakanuM havAthI satya jJAna che tethI ulaTuM saMsArAbhimukha AtmAnuM jJAna game teTaluM vizALa ane spaSTa hovA chatAM sAMsArika vAsanAnuM piSaNa karanAra hovAthI mithyAjJAna-ajJAna kahevAya che. cauda pUrvanuM jJAna, munipaNuM, hajAre jAtinA sadAcaraNa, tapazcaryA Adi je je sAdhana-je je mahenate-je je purUSArtha kahyAM che, te eka AtmAne oLakhavA mATe zodhI kADhavA mATe AtmAne arthe thAya te saphaLa che, nahi te Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [289 niSphaLa che. jo ke tethI bAhya phaLa thAya, paNa cAra gatine cheda thAya nahi. samyagdaSTi athavA tathA prakAranI dRSTibhedane tyAgI anyadarzanIyanA vedAMtAdi kaI paNa graMthane vAMce te samyakarUpe pariName che, kAraNa ke-te purUSa te te graMthemAMthI heya, seya ne upAdeyanA vibhAga svarUpane samaje cheH ane zrI jinezvaranA athavA game tenA graMtha kudaSTithI vAMce te miththArUpe pariName che. daSTiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana tathA game te vacana prAyaH ahitanuM kAraNa thatuM nathI. AtmazraddhAne sthira rAkhanAra dravyAnuyoga arthAt tattvajJAna-tattvabedha ja che. aneka upayogI viSayo carcavA uparAMta zraddhAne sthira rAkhanAra dravyAnuyega upagI che. dravyAnuyegamAM bAhya vastu ane Atmika vastuone arasaparasa saMbaMdha, ekabIjA upara thatI tenI asara ane teonuM vAstavika svarUpa batAvavAmAM AveluM hoya che. AtmazraddhA sudaDha thavAne sahele ane sarvottama upAya AtmajJAnI-sadgurUmukhe samyajJAnanA bhaMDAra samA zrI jinAganuM zravaNa karavuM e ja che. A ja kAraNe buddhinA ATha guNe pikI zuzruSAguNane vadhu vajana ApavAmAM AvyuM che. zraddhAnI sAthe je zuzruSAdi buddhinA guNa bhaLe te ja zraddhAnI sthiratA ane daDhatA rahe che, paraMtu eklI buddhi 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290] zrI jI. a. jaina granthamAlA kAryakara nivaDatI nathI. zraddhAnI bhUkhyatA ane buddhinI gaNatA samajavI. jyAM sudhI bhagavAna zrI jinezvaradevanI AjJA mAnavAmAM na Ave, tyAM sudhI samaktinI prApti thatI nathI. prabhu atyAre vidyamAna nathI, paraMtu temanA bhAkhelAM sUtre mojuda che. te sUtromAM prabhue kahyuM che, te mujaba je ApaNe mAnIezraddhie te ja prabhunI AjJA mAnI kahevAya ane te ja samakitaprAptine yogya banI zakAya. mAnavuM ane pALavuM-e be vastu eka nathI. mAnavuM eTale pALavAnI hAdika bhAvanA ane pALavuM eTale akhalita jIvana gALavuM. A bhAvanA tyAre ja TakI zake kejyAre zraddhAbhAvita hRdaya heya. duniyAnA tamAma dharmazAstromAM pAradarzitA meLavavAmAM Ave, paNa je potAnA kartavyo samajavAmAM na Ave, potAnuM kharuM dhyeya dhyAnamAM levAmAM na Ave, pitAnI daSTi AtmasvarUpane abhimukha karavAmAM na Ave, te te game teTalI vidvattA-game teTalI zAstra pAradazitA paNa phegaTa che. jyAre eka vidvAna gaNAtA manuSyane azuddha vyavahAramAM pravartata dekhavAmAM Ave, tyAre samajavuM ke-tenuM jJAna haju prathama paMkti upara ja che. pravRttimAM AtmAne lAbhaalAbhane sadbhAva jyAM sudhI tenA jJAnane viSaya thAya nahi, tyAM sudhI jJAna ADaMbara mAtra rahe che ane tevA jJAnane zAstrakAra aneka prasaMge ajJAna ja kahe che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 291 padArthonuM jJAna sArAmAM sAruM hoya, pustakone abhyAsa vizALa hoya, paNa jyAM sudhI tattvane tatva tarIke svIkAravA jeTalI jutA jeonA aMtaramAM janmI nathI, tyAM sudhI teonuM jJAna jJAna tarIke jaganA vyavahAramAM saMbodhAvA chatAM vAstavika rItie e jJAna ajJAna banI rahe che, eTale ke vastuparicachedaka banI zakyuM nathI. je vAMcavAthI, je samajavAthI tathA je vicAravAthI AtmA vibhAvathI, vibhAvanA kAryothI ane vibhAvanA pariNAmathI udAsa na thaye, vibhAvane tyAgI na tha, vibhAvanA kAryone ane vibhAvanA phaLane tyAga na thaye; te vAMcavuM, te vicAravuM ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna kare te ja vicAra saphaLa che. - je vidyAthI jIva karma bAMdhe che, te ja vidyAthI jIva karma cheDe che. te ja vidyA saMsArI hetunA prayoge vicAra karavAthI karmabaMdha kare che ane te ja vidyA dravyanuM svarUpa samajavAnA prayogathI vicAra kare te karma cheDe che. game tevI vizALa buddhi hoya paNa je AtmatatvanI zraddhA na hoya, te tevI lukhkhI buddhithI satya sukha prApta thatuM nathI. mana je AtmAbhimukha na thayuM te bhaNavuM-gaNavuM sarva vyartha che. AtmA sAthe prIti thayA vinA parathI-pudgalabhAvathI prIti chUTatI nathI, arthAt AtmadharmamAM rUci thayA vinA pudgala upara thatI mamatA tyAgI zakAtI nathI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] zrI jI. e. jaina grathamAlA. pitAnA AtmAnI sthiti A jagamAM kevI che tenuM pahelI take jJAna meLavavAnI jarUra che. vairAgyapUrvaka karavAmAM Avelo vicAra ja saphaLa thAya che, paNa rAgavALAe karelA vicAra saphaLa thatuM nathI. je subuddhivALA purUSane divase divase saMsAranA sukhanI lAlasA pAtaLI thatI hoya, te purUSane vicAra phaLadAyaka thAya che. jyAM sudhI vairAgyavAsita citta karavAne vAraMvAra abhyAsa pADavAmAM AvatuM nathI, tyAM sudhI te asthira avasthAmAM rahI AdhyAtmika mArga tarapha valaNa pakaDatuM nathI ane tethI jIva bahirAtmabhAvamAM vatya kare che. vairAgya ane abhyAsathI cittavRttine nirodha thaI zake che. viSayamAM Asakti nahi rAkhavI tenuM nAma "vairAgya' ane viSaya tarapha jatAM manane vAraMvAra rekavuM tenuM nAma abhyAsa. tattvabedhane vikalpa thavAmAM hetubhUta evI ciMtA karavAne jenAmAM svabhAva nathI, te gatAnugatika pAmara prANune prazasta vairAgya prApta thaI zaktA nathI ane ethI ja mokSanA sAdhanabhUta mArgamAM praveza thaI zaktA nathI. vairAgyaviSayane mUkhya uddeza svavastu oLakhAvavAne, tenA upara prema utpanna karAvavAnuM ane paravastu kayI che. tene zodhI tenI sAthe saMbaMdha ocho karAvI dhIme dhIme te teDI nAMkhavAne hoya che. vairAgya vinAnuM jJAna AtmAnI paramAtmadazA pragaTAvI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 293 zakta nathI. prathama sAdhanadazAmAM vairAgyathI bhedajJAnanI puSTi thAya che ane bhedajJAnathI sva-parano bheda bhAse che ane tethI AtmA saMvarabhAvamAM rame che. viveka tathA vairAgya Adi sAdhanathI tiNa karelI ane sukha-duHkhAdika sahana karavAmAM dhIrajavALI buddhithI AtmAnA tatvane sArI peThe vicAra karanAra purUSa nijasvarUpane prApta kare che. , paryAyadRSTi viraktabhAva utpanna karavAne upagI che, jyAre dravyadaSTi svaravarUpamAM sthiratA karavAne advitIya kAraNa che. adhyAtmazAstra pite keNa che?, tenuM svarUpa zuM ?, tene viSaya-kaSAyAdi sAthe saMbaMdha kevo che?, zA kAraNathI che?, keTalA vakhata sudhIne che?, AtmAnuM sAdhya zuM che?, te kema ane kyAre prApta thAya?, vigere viSayo carce che. adhyAtmazAstrane uddeza vairAgya utpanna karAvavAnuM ja che, jethI enI jijJAsAvRtti sarva mumukSuone hevI joIe. je pustako-graMthe ApaNane sauthI vizeSa utsAha Ape, je AtmAne unnata thavAne sauthI vizeSa nizcayavALA banAve tathA jemAM pAramArthika ciMtana ane AcaraNamAM joDavAne preraka haya, te ja uttama graMtha che. je tamArA jJAna ane cAritryane vikAsa kare hoya te jJAnavardhaka graMtha ane uttama caritro dhyAnapUrvaka vAMce tathA temAMthI nIti ane AdhyAtmiktAne vartanamAM utArI jIvanamAM meLavI letAM zIkho. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA jo vAMcanaparicaya, nididhyAsana hAya, te temAMthI kAMI ne kAMI samajavAnuM vicAravAnuM, AdaravAnuM ane manana karavAnuM jarUra maLI Ave che. jyAre manananI Teva paDe che, tyAre ja vasturahasya samajAya che. manana karyAM vagara vastusthiti samajAtI nathI, AtmajAgRti skurAyamAna thatI nathI ane vAMcelA viSaya aMtaraMgamAM jarA paNa asara karyAM vagara upara uparathI cAlyA jAya che. eka aMgreja vidvAne kharU kahyuM che ke-'pAMca mInITa vAMcA ane tenA upara paMdara mInITa vicAra kare.' AvI rIte jyAre manana karavAnI Teva paDaze, tyAre ja kharekharA sAra zeAdhI zakAze. peAtAnI rUcivarDa peAtAnI buddhithI ja vicAra karIne jyAM sudhI jANavAyeAgya vastu jANI na hAya, tyAM sudhI te vastu samajAtI nathI. kAI paNa dharmAMnI mahattvatA samajavA mATe tenA dravyAnuyAganI mahattvatA samajavAnI jarUra paDe che ane kiMmata paNa tenAthI ja thAya che. bhASA game te DAya, paraMtu jemAM adhyAtmanirUpaNanA viSaya hAya ane anubhavanA rasa bharelA hAya, teA tene saMskRta karatAM paNa gabhIra samajavI joie. jema bheAjananI eka ja vastu bhinna bhinna pAtromAM mUkavAthI tenA svAdamAM pharaka paDatA nathI, tema bhASAnA bhedo hAvA chatAM tethI karIne amAM kazuM pharaka paDatA nathI. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 295 pote samajavA karatAM bIjAne samajAvavAmAM vANIne vizeSa krama goThavo paDe che. je dRSTAMtanA ekAda aMzathI sAdasyane laIne je samajavAnuM hoya ne samajAtuM hoya, te te dRSTAMtane svIkAra karI zAstronA mahA vAkayenA arthane nizcaya kare; paNa kutArkikapaNuM rAkhIne jeothI anubhavanuM khaMDana ja thAya evAM apavitra vicArathI parama purUSArthane dhakko pahoMcADe nahi. ekI vakhate lakhavA ke belavAmAM badhI bAjuonI pUrNa hakIkate AvI zakatI nathI. eka lakhAtI ke belAtI bAbatamAM bIjuM kahevAnI ke lakhavAnI bAbate ghaNuM rahI jAya che, paNa mUkhya-gauNapaNe jyAre je prasaMga cAlata hoya, ke je adhikArone uddezI vAta cAlatI hoya, te ja rIte bolAya che. AthI tenA hRdayamAM bIjI bAbate kahevAnI nahatI ke A ja kahevAnI hatI ane bIjI niSedhavAnI hatI, evuM dhAraNa kadI nakkI karI na nAMkhavuM. samyagraSTi AtmAo apekSAne samajI gauNa-bhUkhya ane adhikArI-adhikArI bAbatanuM mAdhyastha dRSTie samAjanArA hoya che. AtmAthe sivAya zAstranI je je prakAre jIve sva2chAe mAnyatA karI che, te sarva zAstrIya abhiniveza che. jeo zAstrakAroe goThavelA anukrame nahi cAlatAM game te rIte svacchede vatavA mAMDe che, te jarUra niSphaLa ane ubhayabhraSTa thAya che. eka mANasanA hAthamAM ciMtAmaNI AvyuM hoya, paNa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296] zrI jI. e. jana granthamAlA je tenI oLakhANa na paDe te niSphaLa che ane je oLakhANa paDe te saphaLa che, tema jIvane kharA jJAnInI oLakhANa paDe te saphaLa che. jIve ajJAna grahyuM che tethI upadeza pariName nahi, kAraNa ke-tenA AvaraNane lIdhe pariNamavAne raste nathI. jyAM sudhI lekanA abhinivezanI kalpanA karyA kare, tyAM sudhI AtmA uMce Ave nahi ane tyAM sudhI kalyANa paNa thAya nahi. ghaNA purUSa jJAnIone bedha sAMbhaLe che paNa vicAravAne ega banatuM nathI. je jIva laukika bhayathI bhaya pAme che tenAthI kaI paramArtha thavo saMbhava nathI. leka game tema bole tenI darakAra na karatAM, Atmahita jenAthI thAya tevA sadAcaraNuM sevavAM joIe. jyAM sudhI jIva laukika dRSTine vame nahi tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na paDe, tyAM sudhI jJAnInI dRSTinuM vAstavika mAhAsya lakSagata na thAya emAM saMzaya nathI. loke jJAnIne lokadaSTie dekhe te oLakhe nahi. laukika dRSTi ane jJAnanI draSTimAM mahad aMtara che. jIvane anAdikALathI pramAdamAM rati hevAthI jJAnInI daSTi lekane (jIvana) rUcikara thatI nathI. A kSaNabhaMgura duniyAmAM jJAnI- purUSane samAgama thave e ja amUlya ane anupama lAbha che. - jo jJAnInI ane jJAnInA vacananI parIkSA sarva ane sulabha hota, te nirvANa paNa sulabha ja hota. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 297 zAstramAM kahelI AjJAe pakSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che. mokSa prApta karavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe. jJAnInI vANuM pUrvApara aviredha, AtmArtha upadezaka, apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra hoya che ane anubhavasahitapaNuM hevAthI AtmAne satat jAgrata karanAra hoya che. jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnI purUSanA vacanane laukika AzayamAM na utAravA athavA kettara daSTie vicAravA cogya che ane jyAM sudhI bane tyAM sudhI lokika praznottaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe. tevA prasaMgathI keTalIka vAra paramArthadaSTine kSobha pamADavA jevuM pariNAma Ave che. AtmAne unnatikama hadayanI ucca vRttionA pravanavaDe ja sAdhI zakAya che. adhyavasAyanI vizuddhithI ane pagalika dazAnA tyAgathI jIve ucca sthAnamAM caDhI zake che. ISTa vastumAM manAtuM sukha jema kSaNika che, tema aniSTa saMgethI thayeluM duHkha paNa kSaNika che. keI paNa padArthane viSe IcchAnI pravRtti ane kaI paNa parapadArthanA viyeganI ciMtA, tene zrI jinadeva A dhyAna kahe che. bAhya saMgenA nimitte jIvanI vRtti jyAM jevA saMyogo maLe che, tyAM tevA prakAranI thaI jAya che. WWW Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] zrI cha. a. jenA thathamAlA vastutaH joIe te bahirmukhavRtti e ja saMsAra che. bahirmukhavRttimAM rAga ane dveSane rasa hoya che, tethI AtmAne karma paNa cIkaNuM baMdhAya che. * jyAM sudhI saMsAramAM Asakti hoya che, tyAM sudhI bahirmukhavRtinuM vizeSa prAbalya hoya che. AtmajJAna-samyagadaSTinI prApti thatAM AtmA pitAnA zuddha svarUpane oLakhe che ane tethI aMtamukhavRttinI sAthe ramaNatA kare che. jyAM sudhI bahirmukhavRtti hoya che tyAM sudhI sarva prakAranI vidyAne abhyAsa paNa paribhramaNahetu che, kAraNa ketatvane tatvasvarUpe jANyA sivAya saMsArane pAra AvatuM nathI. aMtarmukhavRttine sAdhavA mATe je je nimittakAraNene avalaMbavA paDe ane je je vrata-bAhya kriyAo karavI paDe, tene vyavahArathI aMtarmukhavRtti kahevAya che. rAga-dveSanA pariNAmanI maMdatA ane AtmAmAM mananI sthiratAvaDe je je aMze AtmaramaNatA thAya ane mananI amuka sAdhana vaDe ekAgratA thAya, tene aMtarmukhavRtti kahevAya che. AtmAbhimukhavRttine aMtarmukhavRtti kahevAmAM Ave che. saMyamanA bAhya hetuonuM avalaMbana paNa aMtarmukhavRtti mATe ja che. prabhupUjA-bhakti, gurUnuM avalaMbana, pratikramaNa, pratilekhanA, tIrthayAtrA vigerene mUkhya uddeza aMtarmukhavRtti prApta karavAnuM che. dhArmika kriyAnA rahasyone avabedhyA vinA aMtarmukhavRttine prayatna siddha thato nathI. sAdhuone agara zrAvakene sadA aMtarmukhavRtti rahevI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [299 durlabha che, kintu satat abhyAsabaLathI aMtarmukhavRttine amuka kALAvachedana prApta karI zakAya che. dheya guNane khIlavyA vinA aMtarmukhavRttinA sAdhaka banI zakAtuM nathI. zAstronuM vAMcana ane manana jema jema vizeSa karavAmAM Ave, tema tema aMtarmukhavRtti vizeSa prakAre khIlatI jAya che. bahirmukhavRttithI bAhya sAdhanamAM paDelA bhedanI laDAIo ane tenAM vivAdomAM jeo samaya vyatIta kare che, teo aMtarmukhavRttine sparza paNa karI zaktA nathI. gacchAdi bhedane nirvahavA-nAnA prakAranA vika siddha karavA, te AtmAne AvaraNa karavA barAbara che. sAdhanadharmomAM takarAra karavI, e mULa muddAne kSati karanAra che. sAdhyanI spaSTatA hoya che, jene je sAdhana egya lAge te dvArA pitAnI mukti sAdhe. A daSTi sahiSNubhAva, vizALa zAstrajJAna ane uDA rahasyanI AlocanA vagara Ave nahi. jainadarzanamAM anaMtajJAnI paramAtmAe AtmAne taravAnA aneka sAdhane batAvyAM che. temAMnAM je sAdhanathI. sAdhyanuM sAmIpya thAya, sAdhyanuM darzana thAya ane sva-adhikAra mujaba samyunirvahana thaI zake, te sAdhana sAdhakane upakAraka che. upAye keTalAka vidhirUpe te keTalAka niSedharUpe-ema be prakAranA hoya che, paraMtu uddezane eka bAju mUkI daI kevaLa upAya saMbaMdhI jhagaDA karavAthI kAMI kalyANa thaI zakyuM nathI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300] zrI jI. e. jaina granthamAlA jeonA hRdaya upara mehanI asara thaI hAya-maMdatA pAmI na hoya, teonuM zAstrajJAna vAdavivAdane mATe thaI paDe che ane moha vinAnA vidvAnee saMpAdana karela zAstrajJAna tenA AtmAnA uddhArane mATe thAya che. - jJAnI purUSoe tithionI maryAdA AtmAthe karI che. je cokkasa divasa nizcita na karyo hota te Avazyaka vidhiene niyama raheta nahi; mATe AtmAthe tithinI maryAdAne lAbha levo. bAkI rAga-dveSanI kalpanA karI bhaMgajALamAM paDatA AtmAne te te AvaraNarUpa thAya che. pUrvAcAryoe jIvone svabhAva pramAdI jANIne babbe divasane AMtare niyama pALavAnI AjJA karI che. tithine mATe upavAsa nathI, paNa AtmAne arthe upavAsa che. hitakArI zuM te samajavuM joIe. AThama vigere tithinI takarAra tithi athe karavI nahi, paNa lIlerI AdinA rakSaNa arthe karavI. adhyAtmanI vyAkhyA jaNAvatAM zAstrakAre kahyuM che kearamAnadhinyavAvAra vArimA" AtmAne uddezIne je pAMceya AcAranI sAdhanA karavI tenuM nAma adhyAtma kahevAya che. A vyAkhyA ja jaNAve che ke-bhAvacAritra TakAvavAne dravyacAritranI jarUrIyAta che, mATe dravyane bhAvanuM kAraNa mAnIne uttama nimittone sevavApUrvaka pAMceya AcArane pALe, te badhA adhyAtmI kahevA yogya che. je AtmA je che te prakAze eTale pite jANe, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 301. anubhave ane leAkAne samajAve, te ja mAtra kharA adhyAtmI che. khAdya ane abhyaMtara ekasarakhI pravRtti hoya tathA svarUpanI mUkhyatA sahita kriyAmAM jenI pravRtti hoya (jemAM AtmAnI adhikatA sivAya bIjuM kAMi na hoya ), tene adhyAtma kahevAya che. adhyAtmarUpI ratha zuddha jJAna ane zubha kriyArUpI be paiDAthI cAle che. zuddhajJAna ane zuddhakriyA-e e 'ze| sivAya adhyAtmanA nirvAha thaI zakatA nathI. kriyA upara saMpUrNa abhilASa ane adhyAtmabhAvanAvaDe ujavaLa evI maneAvRttine ceAgye hitakArI kAya, e e AtmAne zuddhi karanArA upAse che. AtmasvarUpa jANyA vinA ane zubha kriyA karyAM vinA ' adhyAtma-adhyAtma ' peAkAravAthI kAMi lAbha maLatA nathI, paNa cAgyatA mujaba zrI jinezvaradeve kahela zrAddhadhama ane yatidhamane anusarIne zuddha vyavahAramAgamAM vartavAthI AtmasvarUpa pAmavAne ceAgya anI zakAya che. zuddha vyavahAradvArA ja nizcayamAM pahoMcI zakAya che. te banneya arasaparasa saMkha yukta che. dhyAna, mauna, tapa ane anuSThAna-e badhuM adhyAtmamAnI sanmukha hovuM joI e, jo ema na hoya te kalyANanA sAdhaka thaI zakAya nahi. haMmezAM dareka pravRttimAM lakSa bAMdhavAnI jarUra che. jo lakSane-sAdhyane sthira karI taddanukULa pravRtti karavAmAM Ave, tA ja pravRtti saphaLa thaI zake che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302]. zrI jI. a. jaina granthamAlA jyAM-tyAM bhaTaktI cittanI vRttione AtmAnA svarUpamAM joDI rAkhavI, ene "ga-bIjA zabdamAM "adhyAtma" kahevAmAM Ave che. eTaluM ja nahi paraMtu evI hada upara AvavAnA je sAdhanabhUta vyApAre che, tene paNa yoganA bIjA zabdamAM adhyAtmanA kAraNa hovAthI upacArathI . cega yA adhyAtma kahevAya che. samyagrajJAna-AtmajJAna thavAthI AtmA ja priya lAge che ane tenuM jyAM sudhI jJAna thayuM nathI, tyAM sudhI jaDapigalika vastu priya lAge che. mehadaSTinA tyAgathI ane aMtaradRSTinA pragaTIkaraNathI AtmAnuM yathArtha svarUpa bhAse che. zarIrathI AtmA bhinna che-ema vadavA chatAM, jyAM sudhI AtmAne dehathI bhinnarUpa jANato-anubhava nathI, tyAM sudhI mokSa mATe nathI. AtmAnI jJAnAdika addhine je tirabhAva anAdikALathI che, tene AvirbhAva tha te ja paramAtmapada che. paramAtmA sAdhya che, aMtarAtmA sAdhaka che ane bahirAtmabhAva tyAga karavA gya che. bahirAtmapaNuM TaLI aMtarAtmapaNuM prApta thayuM te kharekharuM kaThaNa che. je prANa zarIrathI AtmA bhinna mAne che ane ema mAnIne nizcayapUrvaka pitAne zarIranI kriyAne sAkSIrUpa mAne che, tene aMtarAtmA jANa. jyAre aMtarAtmA thAya che, tyAre ja zarIra uparathI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 303 mamatvabuddhi dUra thAya che. evI buddhi thayA bAda samyagdaSTijJAnI jIva aMtarathI bhinnapaNe varte che. ajJAnI jIva zarIranA dharmane ja pAtAnA kalpe che, te uparAMta duniyAnA padArthomAM mamatvabuddhi kalpI zleSmamAM mAkhInI jema saMsAramAM lapaTAya che. mithyAtvanA nAza thAya che, tyAre samyaktva prApta thAya che, samyakatvanI prApti thavAthI AtmAnI zuddhi thAya che ane AtmAnI zuddhithI yAga siddha thAya che. samyaktvanI prApti thayA pachI zuddha evI jJAnadhArA hoya che, je prApta thayA pachI ceAganI dhArA pravarte che. ceAganI IcchA rAkhanArAne AvazyakAdika kriyA cAganA kAraNarUpa thAya che. satpurUSoe jijJAsA rAkhavI e nyAya che. je purUSa caiAganA jJAtA na hoya para'tu ceAganI jijJAsAvALA hAya, tA paNa kALAMtare AtmajJAnane pAme che. jyAM sudhI AtmajJAna na thayuM hAya tyAM sudhI saMnyAsatyAga kahevAtA nathI, kAraNa ke-AtmajJAna vinA vastutaH tenuM svarUpa sAvadya che. AtmajJAna na thayuM hAya, paraMtu jo AtmajJAna pAmavAnI sanmukhatApUrNAMka AtmajJAnane pAmavAnA sAdhanA sevAtAM hAya, teA upacArathI saMnyAsa-tyAga kahI zakAya che. AtmA ane paramAtmA viSe je vivAda che, buddhithI karelA che. jJAnI dhyAnarUpI saMdhIthI e te bheda vivAdane Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA dUra karI AtmA ane paramAtmAnA meLa karI matAve che. aikayatA ane bhinnatAthI (nizcaya ane vyavahArathI) AtmAnuM dhyAna hitakArI che ane tethI jUdI rIte Agraha rAkhanArA purUSAnI je buddhi te vRthA viDaMbanArUpa che. AtmasvarUpanA anubhava nizcayanayathI thAya che ane vyavahAranaya bhedvArA AtmAthI para evA zarIra vigerenA anubhava karAve che. vizvamAM je badhe jIvasamUha jUdA jUdA svarUpe che, te nAmakarmanI prakRtithI thayelA che. AtmAnA e svabhAva nathI. AtmAne ajJAna ane viSaye badhana Ape che ane samyagajJAna mukti Ape che. jJAna vinA jo kevaLa zAstranA abhyAsa kare te te zAstranA pudgaleAthI mukti thatI nathI. saghaLA sAo AtmAnA anubhava thavAmAM kAraNa che ane zuddha anubhavajJAna kArya che. A jagatamAM jIvane baMdhana karanAra viSaye ane duHkhA che, je cAra kaSAyAmAMthI utpanna thAya che. dhyAnI purUSa tevA viSayAthI ane duHkhothI khaMdhAtA nathI, kAraNa ke-tene AtmAne viSe ja prIti-lInatA che. jema kuvAnA jaLanI siddhi AvakanA jharaNAM upara rahelI che, tema karmonA phaLanI siddhi uMcA prakAranA dhyAnamAM rahelI che. evuM dhyAna ja paramAnuM kAraNa che. jJAna, daza na, cAritra ane vairAgyae cAra bhAvanAthI purUSa dhyAnanI cAgyatAne prApta kare che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 321 pAmIne, prANIne pitAmAM guNIpaNuM manAvI ane bIjA guNIemAM avaguNIpaNuM manAvI, teonI avajJA ane pitAnA utkarSa dvArA anaMta kALacaka sudhI saMsAramAM rajhaLAve che. svaracha ke paragacchamAM je saMvijJa eTale tIvra vairAgyavAna bhavabhIru bahuzruta gItArtha munijane heya, temane guNAnurAga karavA matsara ke ga7 mamatvabhAvathI tuM cUkIza nahi. guNAnurAgIne "A mArA gurU ane mArA gacchanA" e vicAra heya nahi. veSa mAnya che. jyAM sudhI avaguNe na mAluma paDe tyAM sudhI temane dUrathI sAmAnya rIte namana karavA gya che. pUjA te guNanI ja che ane aMtara-rAga paNa te para ja have joIe ane gurU thavA gya sAdhune te A mArA zrAvaka che evI vRtti svArtha sAdhavAnI buddhie na ja hevI joIe. guNapUjA che te yathArtha vivekamArga che, paNa vyakti pUjA te mArga nathI-athArtha viveka nathI. jyAM yathArtha guNa dekhAya tyAM Adara karavA cogya che. amuka ja vyaktine mAnavI te pakSapAta che, evuM jaina darzanamAM che ja nahi. jenadarzanamAM guNapUjA che paNa vyaktipUjA che nahi. amuka jJAna, guNa, pada ke sthitine dhAraNa karanArA sAdhuone vaMdana ane namana karanArA, pite kapelA jJAnAdi guNenuM aMze ArAdhanA karavA chatAM, sAdhutAnA bIjA guNenuM virAdhana karanArA thaI jAya che. | sarva guNene Adara, eka guNane anAdara ke avajJA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 322] zrI cha. a. jenA thathamAlA thatAM nAza pAme che. sarva guNe ane vevIza tIrthakarene mAnanAre gozALe eka ja guNI bhagavAna zrI mahAvIradevanI virAdhanA karavAthI anaMta saMsAra upArjana karanAre thayA. guNanI ArAdhanA kabUla kare, paNa guNavAnI ArAdhanAthI vimukha rahe ke guNavALA ekanI paNa virAdhanA kare te paNa te saMsAracakramAM rakhaDI paDe. kAraNa e ja ke-guNavAnanI ArAdhanA eTale jJAnadarzana-cAritra (ratnatrayI)nI ArAdhanA ane e ratnatrayIrUpa guNavAnanI je virAdhanA kare, te saMsAracakramAM rakhaDI paDe temAM navAI nathI. vasa sthAnakAdi tapa zaktinA abhAve nahi karavAthI aticAra lAge nahi. AtmajJAna prApta guNAdhikanI prazaMsA pharajIyAta hevAthI te nahi karanArane avazya aticAra lAge. vaiyAvacca Adi jema padasthanA karavAnA che, tema sAmAnya sAdhuonA paNa karavAnA che. bharata, bAhubalI ane vasudevajI vigerenuM pUrvabhavanuM vaiyAvacca-vizrAmaNa-sevA sAdhu mAtranA aMge hatuM. nAnA, moTA, padastha, apadastha, kuTuMbI, akuTuMbI vigere bheda sivAya vinaya-vaiyAvacca karavA joIe. sAdhune mATe mAMdAnI mAvajata jema pharajIyAta che, tema ratnatraya mATenI sahAya tathA pravRtti paNa pharajIyAta che. eka sAdhu anya sAdhunI sahAyanI darakAra na kare, paNa anya sAdhue te sAdhune sahAya karavA tatpara rahevuM joIe. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 323 samiti-guptie guma ane AcAramAM rahelA sadAcArI munivaro jagatupUjya che. pachI cAhe te garacha-samudAyanA hoya ane tevA ja sAdhu sAdhu tarIke vaiyAvaccAdi sarvamAM apekSita che. aMge pAMganI suMdaratA e ja aMganI suMdaratAnI jaDa che, e vAtane samajanAre mULa guNanA pAlananI mAphaka ja uttara guNanA pAlanamAM kaTibaddha thAya. uttara guNenuM durlakSya mULa guNanA durlaphayamAMthI ja janme che athavA uttara guNonuM durlakSya mULa guNanA durlakSyamAM pariName che. anya bIjA paNa nAnA guNonI virAdhanAnA paraMparAmAM moTA pApa, tenA prasaMge ane pArAyaNa gaNAvyA che, te A dRSTie vAstavika che. eka aMgreja vidvAne kharuM ja kahyuM che ke-"je mANasa nAnI vastuone dhikkAre che te dhIme dhIme patita ja thaze." yathArtha brahmacArI banavA mATe sau pahelAM saMyama saMbaMdhI kaThora vrataniyama pALatAM zIkhavuM joIe, strIonA nAma ane gaMdhathI te dUra rahevuM ja joIe; eTaluM ja nahi paNa strIonI sAthe saMsarga rAkhanArA gRhasthanA sahavAsathI paNa tyAgI-brahmacArIoe dUra rahevuM joIe. anaMtajJAnIoe niyata karelA veSanI sAthe samyadarzanAdi guNe paNa joIe. te sivAyane sAdhu e tAtvika daSTie sAdhu nathI, mATe kevaLa veSadhArIne joIne paNa muMjhAvAnuM nathI. jema jagatamAM-vyavahAramAM zuddha cAMdI ane mahAra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] zrI jI. a. jaina yunthasAlA sAcI hAya te| te nANuM cAle, anyathA nahi; tema zrI jinazAsananA vyavahAramAM jo guNa ane veSa e ubhaya hAya tA te vaMdanIya-pUjanIya mAnyA che. guNa pUjanIya che, paNa veSa nahi-ema mAnI- veSane uDAvanArA agara teA bhagavAna zrI mahAvIradevanA veSa pUjya che-ema mAnI kevaLa veSamAM ja muMjhAI janArA zrI jainazAsananA mane samajyA nathI. guNanI parIkSA budhajana ja karI zake che. mAla-ajJAnI jIva liga (veSa) jUe che, madhyama buddhivALA jIva AcaraNAnA vicAra kare che ane mudhajIva sarva prayatnavaDe AgamatattvanI parIkSA kare che. uttama purUSa je pramANe AcaraNa kare che te pramANe ja bIjA prAkRta janA paNa varte che ane te sAdhupurUSa je vastune pramANa mAne che tene ja sAmAnya leAkeA anusare che, jethI dharmAdhikArI uttama purUSAe peAtAnA AcAramAM jarA paNa kSati na AvavA devI joie. . : raDha pratijJaH ' dRDha pratijJA vagaranA AtmAo dhamane mATe lAyaka gaNyA nathI. A uparathI cAkkasa Thare che kedharmAMdAtA gurUoe dhaciMtAmaNi detAM, lenAra cAgya che ke nahi-e zAstravidhi mujaba jovAnI anivAya pharaja che. uttama leAjana karavuM te zreSTha che, paNa tenA abhAve tadna bhUkhe maravuM-tenA karatAM sAmAnya bheAjanathI paNa peTa bharavuM te ceAgya che. A nyAye jyAM sudhI nivRttinA ke parama Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 325 zAMtinA uttama mArgamAM AvavAne pitAnI cogyatA na thAya, tyAM sudhI gRhastha dharma aMgIkAra kare te paNa zreSTha cheyegyatA vadhAravAnuM te parama kAraNa che. regyatA sivAya ucca padArahaNa karyA pachI guNenI vRddhi karavI e muzkelIbharyuM kAma che. tevAone te padathI pAchuM paDavuM paDe che, mATe yogyatA na hoya te te pada saMpAdana karavAnI yegyatA jyAM sudhI na meLavI zakAya, tyAM sudhI thoDI paNa cagyatAvALe ke pitAnI lAyaka yogyatAvALo gRhastha dharma svIkAra karavo yogya che. - siddhAMta jANune paNa, jeo te siddhAMtanI virUddha artha kahenArA che, teo ISTa karatAM hoya te paNa temanuM ISTa thavuM duSkara che. vidhinuM kathana, vidhi upara rAga, vidhimArganuM sthApana, vidhinI IcchA ane avidhino niSedha-e zAstranI bhakti ane utkRSTa siddhAMta che. sUtrazailIe rahita, gatAnagatikapaNe, ghasaMjJAthI athavA lekasaMjJAthI je anuSThAna karavAmAM Ave, te ananukAna (anuSThAna nahi) kahevAya che, je tyAga karavA lAgyA che. paramArtha zUnya dharmazAstrathI avirodha nahi pAmatI ane sAmAnya janee zAstranI apekSArahita lekarUDhie karelA anuSThAna-pravRtti, e lekasaMjJAnuM lakSaNa che. keI jIva ema samaje ke-huM kriyA karuM chuM ethI mekSa maLaze. te mANasa kriyA kare che e sArI vAta che, paNa je lekasaMjJAe kare te tenuM phaLa tuccha maLe che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jI. a. jaina granthamAlA jainazAstramAM bhAvanI abhilASI evI dravyakriyA ja prazasta kahI che ane e ja pAMca anuSThAna paikI ceAthA tahetu anuSThAnamAM AvI zake che. e sivAya mIjA anuchAnA dvArA karAtI kriyA tuccha hAI tyAjyamAM gaNI che. 326 ] uttamAttama janmanA lAbha thayA chatAM paNa pAchuM halakI ceAnimAM AvavuM paDe che, mATe uttama leAkanI (devaleAkAdikanI) AzA tajavI joIe, arthAt mAtra meAkSanI IcchA rAkhavI e ja uttama che. jainadanamAM uttama leAkAdminI AzAe karavAmAM AvatAM anuSThAnane garalAnuSThAna kahe che, je tyAjya mAnyuM che. dAnAdi dharmothI viruddha vastu AcaravAnA bhAvane zAstrakAroe kadI paNa bhAva kahyo nathI, paraMtu dAnAdi dharmAne anukULa pravRtti AcaravAnA bhAvane ja zAstrakArAe zubha bhAva tarIke pratipAdita karela che. bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karIne thatI bhakti e bhakti ja kahevAtI nathI. bhagavAnanI AjJAne lakSyamAM rAkhI kALAnusAra dASAnA parihArapUrvaka thatI bhakti e ja sAcI zakti kahevAya che. saMcamanI rakSA karatAM rahIne jIvanayAtrA nihaeNvI. svAdhyAya, pUjana, dAnAdika kriyAmAM paNa e ja hetu rahelA che. jo sacamanI rakSA thatI na hAya-saMyama na ja jaLavAtuM hAya ane khAkInA kriyAkAMDA cAlatAM hAya, te e badhuM ekaDA vinAnA mIMDA jevuM che. jaDa padAne levA-mUkavAmAM unmAdathI varte, te tene Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha 327 asaMyama kahyo che. tenuM kAraNa e che ke-utAvaLathI levAmUkavAmAM AtmAno upaga cUkI jaI tAdAmyapaNuM na thAya. A hetuthI upayoga cUkI ja tene asaMyama kahyo che. vastutaH upayoga cUkI e ja cittanI kilaSTatA che ane enAthI kamabaMdha thAya che. jIvane saMgI bhAvamAM tAdAmyapaNuM hovAthI te janma-maraNAdi duone anubhave che. | vivekaguNane laIne AtmA sarva prakAranA saMgathI bhinna che ema mAne che ane vyutsarga-tyAganA guNane laIne deha tathA sarva upakaraNamAM Asakti vagarane rahe che. svAdhyAya eTale svane adhyAya-AtmAnA svarUpanuM ciMtavana. "huM keNa chuM?, mAruM svarUpa zuM?, mArUM kartavya zuM?, mArUM sAdhya zuM?-AvA vicAro karavA ke AtmAnA svarUpane lagatuM vAMcana karavuM, te svAdhyAya che. pitAnA jJAna ane zakti bahAra hoya tevA anukAnamAM pravRtta thavuM, te kharekhara pitAnA adhikArathI bhraSTa thavA barobara che. eTalA ja mATe pUrvAcArya bhagavaMte kahe che ke zakya kArya AraMbha karo ane zuddha pakSane svIkAra kare. tenAthI ulaTa azakya kArya AraMbha ane azuddha pakSane svIkAra kare,-e AtmaviDaMbanArUpa hoI ahitakara che. je kArya karavuM zakya na hoya athavA te te karavA pUratuM ApaNuM vIrya-utthAna kahe ke sAmarthya paNa na hoya, Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328] zrI jI. a. jaina granthamAlA te teno AraMbha ja na karo e buddhinuM prathama lakSaNa che ane AraMbhelA kAryane nirvAha karavo e buddhinuM bIjuM lakSaNa che. jeo cunAnA kaNIAnI peThe pArakAne raMgavAnI yogyatA dharAve che arthAta svayaM Atmadharmavimukha heI anyane dharmI banAvavAno DoLa kare che, tevA kugurUnI kakSAmAM gaNAya che. sva-AtmAmAM pratyeka dharmasthAna prApta thayA pahelAM, gyatA AvyA pahelAM, barAbara pariNamavA pUrve vidhijJAna ane svarUpa samajyA vinA anyane upadezavA prayatna kara, e vinA rasavatIe bhajanane Agraha karavA barAbara che. jyAM manuSyanA hRdayamAM adhikAranI prabhutA AvI jAya che, tyAM nyAyanI IcchA rAkhavI te veLamAMthI tela kADhavA barAbara che. jeo Atmabhega ApavAnI taiyArI batAvyA sivAya ane adhikAranI prApti vagara adhipatipaNAnuM pada dhAraNa kare che, te pitAnI jAtane mahA nukazAna kare che. pakSapAtayukta buddhivALe mANasa aMdhazraddhAthI vastutatvane yathAsthita vicAra karI zaktA nathI, te pachI guNane Adara ne dezane tyAga te zI rIte ja karI zake? pakSapAta vinAne je vizeSajJa hoya te ja vizeSajJa jANa. pakSapAtI vastunI barAbara parIkSA karI zakta nathI ane pote je vAta mAnI lIdhI hoya tenuM ja samathana kare che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [329 jema jema rAga-dveSane upazamabhAva thAya che, tema tema nyAyapriyatA khIlatI jAya che. nyAyapriya manuSya satya dharmane grahI zake che ane asatyane tyAga karI zake che. je manuSya nyAyapriya hetuM nathI te rAga-dveSanA pakSapAtamAM paDe che. - satyanI khAtara satya che, nahi ke mane priya che athavA mArUM che mATe satya che. e amogha cAvI je dhyAnamAM hoya, te daSTirAga, lekeSaNA, gADarIo pravAha, darzanamoha-e badhAM jhapATAmAM dUra thaI AtmA pitAnA sanAtana-anAdinidhana sat bhaNuM saheje vaLe. jyAM sudhI sAcI vAta kahevAnI tathA sAcI rIte vartavAnI ApaNAmAM hiMmata AvI nathI, tyAM sudhI ApaNe utkarSa the kadI paNa saMbhavita nathI. zuddha AzayathI sva-parahitanI cagya tulanA karatAM je lAge te kahevAmAM tathA karavAmAM ja puruSArtha che. vicakSaNa buddhizALI mANasanA vacanathI tenA guNaavaguNane tela niHsaMzaya karI zake che. amuka vacane kRtrima che ane amuka tenA zuddha aMtaHkaraNanA satya che, e tAravaNI-e pArakhuM teo potAnI buddhivaDe karI zake che. mahaMtatAnA abhimAnI evA vAcALa manuSya ane ghaTATepa vAdaLa phelAvate paNa khAlI garjanA karate e megha te ThAma ThAma che, paraMtu jenuM hRdaya kevaLa dharmabuddhithI bhIMjAyuM che, AtmajJAne karI sahita che tathA saMsArapariNAmI AtmAone saMsAraduHkhathI mukta karavAnI sAcI IcchA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] zrI cha. a. jaina granthamAlA mAtra che, evA uttama manuSya ane varSA karavAvALe meghae be jagatamAM bahu durlabha che. - je leke mAtra zabdagauravapUrvaka bIjAone bodha devAmAM kuzala hoya che, paNa pote potAne e upadezathI vinAkAraNa ja mukta samaje che, evA lokone upadeza nirarthaka siddha thAya che ane tenAthI vastutaH kAMI lAbha thato nathI. AjanA moTA bhAganA upadezake, zikSaka, adhikArIo ane netAomAM A deSa sAMbhaLavAmAM Ave che, tethI ja teo potAnA upadezadvArA sudhAre karavAmAM janatAne kumAgathI haThAvI sanmArga para lAvavAmAM niSphaLa nivaDe che. mUkhyatve karIne upadeSTAnA aMtaramAM samatA ramI rahI hoya, mAdhyasthabhAva jAgRta hAya, mata-mamatvanA pakSavalane tyAga karyo hoya, te jarura madhura vacanathI zrotAnA mana upara tevI ja sArI asara karI zake che, paraMtu je tenA manamAM ja keI bIjI vAta vasI hoya te gati ke agati, sIdhI ke ADakatarI TIkAo karI ubhayanA hitane nukazAna kare che. mATe ja vaktAe mAdhyasthatA, pakSatyAga, vinaya ane vacanazuddhi rAkhavAnI AvazyaktA mAnI che. tatvajJAnI mahAtmAoe Apelo upadeza je vAraMvAra vicAravAmAM Ave, te ja uttama phaLa Ape che. je purUSa anAdarathI upadezanA arthane dhAre nahi, tene te upadeza kAMI paNa phaLa ApatA nathI. khAnapAna, raheThANa vigeremAM jema mANasonI ruci Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa'graha [ 331 bhinna bhinna hAya che, tema vAMcana ke jJAnanA saMbaMdhamAM paNa mANasAnI ruci alaga alaga jovAmAM Ave che. koI paNa vastu vAMcI ane sAMbhaLI eTale jJAnI anI javAtuM nathI. te te vastuonA svarUpane anubhava karavAthI ja jJAnI thavAya che. AtmAnI vAta karI kaMThe besADavAmAM Ave, paNa jyAM sudhI AtmAnA samyagadazanAdi guNAne prApta karavA yathAzakti mArga pakaDavAmAM na Ave, tyAM sudhI zuSka jJAnIpaNuM che. madhyastha dRSTi rAkhI mahAtmAonA satsa'ga karatAM, temaNe ApelA divya vicArarUpa jJAnacakSuthI bhagavAnanA mArga jonAra ja kharekharA mArgo pAmI zake che: khAkI jAti, kuLa, veSa vigere para mamatva rAkhanAra kIpaNu bhagavAnane mA jANavAne samartha thaI zaktA nathI. rAga-dveSathI jemanAM citta dUSita che ane matanA AgraharUpa grAhathI grasAyalA che, temanI pAsethI zAstrazravaNu u karI bhagavAnanA mArga pAmavA te sarpanI pAsethI-amRta ane maTanI pAsethI zAntatA meLavavA jevuM che. eka tarapha mata athavA gacchanA mamatva ane bIjI taraph nirmALa AtmatattvanI vAta karavI, e khanatuM nathI. jyAM matanA mamatva hAya, tyAM AtmatattvanuM jANapaNuM hAtuM nathI. jema vRkSanA mULamAM agni khaLatA chatAM vRkSa lIluM rahe te sAvita nathI, tema mamatva ane tattvanI vAta tene visa'vAda che. eTale mamatva yathArtha tattva jANe ane kahe te upara kahelA vRkSanA chAMta jevuM che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33ra ] zrI cha. a. jaina granthamAlA, je ekAMtapakSI, game te dayApakSI, bhaktipakSI vA kiyA pakSI hoya, te paNa nirapekSa vacana bolanAra cAreya gatiomAM bhramaNa kare che. je matavAdI athavA gacchavAdI hoya tenAthI prAyaH tamAma vacane sApekSa belAya ja nahi, kAraNa ke-matanA Agrahane laI tevA mamatane kAraNe nirapekSa vacana bele ane tethI game tevI kriyA karate hoya paNa tenuM phaLa saMsAranI vRddhi ja che, mATe nirapekSa vacanavALo vyavahAra juThe kahyo che. - je paramArthane sAdhaka thAya te ja sadvyavahAra che ane je paramArthane bAdhaka thAya te asadvyavahAra che. samasta jinavANI paNa paramArtha sAdhaka vyavahAranA vivaraNarUpa che. eTale paramArthamULa jinavacana sApekSa je vyavahAra che te sAro vyavahAra che, bAkI badhA vacananirapekSa vyavahAra juThe vyavahAra che. jyAre keI paNa vAtane pakSa thAya che, tyAre te pakSane majabUta karavA vacana bolavuM paDe che. AvA pakSagrahaNa karelAethI kharekharUM bolAtuM nathI, tethI je pakSamAM pite heya te pakSanI paraMparAmAM je deva, guru ane dharmanuM svarUpa kahyuM hoya te ja te kahe che ane tema na karanAra athavA na mAnanAra upara AkSepa paNa kare che. AvA pakSapAtInA vacanathI kharekharA deva, guru ane dhamanI oLakhANa thatI nathI ane sadeva, sadguru ane saddharmanI zuddhatA na thaI eTale zuddha zraddhA paNa rahetI nathI. jyAre zuddha zraddhA na rahI tyAre samyatva na rahyuM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka pAramArthika lekhasaMgraha [333 ane samakita vinAnI sarva kriyA dhULa upara lIMpaNa karavA samAna niSphaLa mAnI che. devatatva, gurutatva ane dharmatattvane yathArtha nirdhArI jyAre te zuddha deva, guru ane dharma upara AtmapariNatipUrvakanI zraddhA hoya, tyAre ja samakita thAya che. devAdi traNeya tattva navatatvamAM ja aMtargata che. jIvAdi padArthone yathArtha-AtmapariNatipUrvaka nizcaya vinA jaganA sthAvara-jaMgamAdi sarva cara-acara padArtho ISTa-aniSTarupa bhAsyA kare che. para-padArtho pratyenI ISTaniSTa bhAvanA e ja rAga-dveSa che. te vAstavika padArthazraddhAna vinA TaLatuM nathI. zarIra ane jIva-e bannemAM jyAM sudhI bhedabuddhi thaIne zarIrathI AtmA bhinna yathAvat AtmasvarUpa pratItimAM na Ave, tyAM sudhI jJAna ajJAnarUpa che. eka kSetrAvagAhapaNe pariNamelA anAdi saMbaMdhavALA e banne padArthone bheda bhAsa, e ja jJAnane mahimA che. bhedajJAna thayA pachI jIvana ane pudgalane kartA-kamabhAva che evI buddhi rahetI nathI, kAraNa ke-jyAM sudhI bhedajJAna thatuM nathI, tyAM sudhI ajJAnathI kartA-karmabhAvanI buddhi thAya che. jyAre A AtmA, AtmA ane Azrone bheda jANe che tyAre kaSAyAdi AzrothI nivRtta thAya che, kAraNa ke tenAthI je nivatata na hoya tene AtmA ane AzranA pAramArthika (sAcA) bhedajJAnanI siddhi ja thaI nathI. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334] zrI jI. e. jaina granthamAlA sat pratyenI aruci e anaMtAnubaMdhI kaSAya samAna che. anAdikALanA paribhramaNamAM jIvane anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA ane anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM; mAtra sat zukyuM nathI ane sat zraddhayuM nathI. e maLe, e zuye ane e zraddhaye ja chUTavAnI vArtAne AtmAthI bhaNakAra thaze. paramAthe jIva-pudgalanI pravRtti bhinna hovA chatAM, jyAM sudhI bhedajJAna na hoya-thAya, tyAM sudhI bahArathI temanI pravRtti eka jevI dekhAya che. ajJAnIne jIva-puduMgalanuM, jaDa-cetananuM bhedajJAna nahi hevAthI upalaka daSTie jevuM dekhAya tevuM mAnI le che. be dravyonI kriyA bhinna ja che. jaDanI kriyA cetana karatuM nathI ane cetananI kriyA jaDa karatuM nathI. je puruSa eka dravyane be kiyA karatuM mAne te ajJAnI che, kAraNa kebe dravyanI kriyA eka dravya kare che ema mAnavuM, te zrI jinane mata nathI. AtmA pitAnA ja pariNAmane kare che, pudgala pariNAmane kadI karatA nathI. AtmAnI ane pudagalanI banneyanI kiyA eka AtmA ja kare che ema mAnanArA ajJAnI che. je jaDa-cetananI eka kiyA heya, te sarva dravya palaTI javAthI sarvane lepa thaI jAya-e mATe deSa upaje. samya dRSTi AtmAne bhedajJAna heI jaDa-pudgalane AtmAthI bhinna daSTie nihALe che arthAta eka jJAtA tarIke ja rahe che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 335 "huM kartA parabhAvane, Ima jima jima jANe, tima tima ajJAnI paDe, nija karmane ghANe, utpatti, sthiti ane vyaya e padArthonuM sAmAnya lakSaNa che. sarva padArtha aMtargata jIva paNa eka dravya vA tattva che. tene sAmAnya svabhAva upagalakSaNa e ja che. vaLI dayA, dAna, tyAga e sarva kalyANathI ja sAdhI rahyA che, e paNa eka sAmAnya pravRtti che; paraMtu e sarvathI nirALI oLakha jIvatattva-AtmatattvanI je jIvane thAya, te vAstavika ekaniSTapaNe samyak prakAre pravartI zake. saMsAranuM mULa kAraNa Atma-ajJAna che ane te saMsArI jIvane anAdikALathI vartI rahyuM che tethI ja vartamAna dehamAM Atmabuddhi karI navA navA zarIra dhAraNa karI rahyo che. jIva ane dehanI bhedabuddhirUpa supratIti kaI tathA- 5dazAvAna mahapurUSanA joga ane saMga vinA tathA jaDathI osarI kaMIka jIva sanmukha daSTi thayA vinA AvatI nathI. manuSyajanmanI sArthakatA be vastuo upara AdhAra rAkhe che, te buddhi ane kartavyapAlana che. buddhithI kartavyanI zodha karavAmAM Ave che. buddhinA ajamAvyA vagara kartavya para prakAza paDatuM nathI ane kartavya samajyA vagara kartavyapAlana banI zakyuM nathI. pitAmAM game teTalI mahAna zakti, buddhi ane uttama zikSaNa heya, chatAM AtmazraddhAnA pramANamAM ja manuSya kArya karI zake che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- 336] zrI jI. e. jaina granthamAlA anaMta janmathI karma kalezavALA gADha thayelA A AtmAne te karma kalezathI je rIte chUTakAro thAya, tevA prakArane prayatna te paramArtha arthAt te ja svArtha-AtmArtha che. anAdikALanA ajJAnane lIdhe eTale kALa ga. teTale kALa mokSa prApta karavA mATe joIe nahi, kAraNa ke-puruSArthanuM baLa karmanA prAbalya karatAM vadhu che. keTalAka jI be ghaDImAM kalyANa karI gayA che. samyagdaSTi jIva game te rIte AtmAne uMce lAve arthAt samyakatva prApta thaye jIvanI daSTi pharI jAya che. anAdikALathI ApaNI dRSTi azubha nimittAnI prabaLatAne laIne parAdhInatA tarapha dhasI rahI che. para-padArthonA nimittapaNane lIdhe IchAniSTa kalapanAo ApaNA upara svArI karIne besI jAya che. tene nAza kare ane tevA nimittone dUra karI AtmadravyanI zuddha daSTi vikasAvavI, e ja sAce mokSamArga che. AtmAe AtmAnA pitAnA) sanmukha thavuM, pite pitAne jANa e ja "dhamane yauvanakALa" che. jyAre chellA pudgalaparAvartanakALanI aMdara jIva praveza kare che, tyAre ja puruSArtha kharekhara vijayI nivaDe che. sivAya dareka manuSyane puruSArtha saphaLa thatuM nathI. - puruSArtha vaDe zubhAzubha karmane parAjaya karavA mATe tatvajJAna jANavuM joIe. AtmA ane tene virodhI padArtha jaDabhAva-A bannenuM jJAna jANavAthI ja svabhAva tarapha puruSArtha karavo sugama paDe che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 337 mohano vinAza tatvaciMtana karavAthI thAya che. tattvaciMtana e ja ke-saMsArasamudranI nirguNatA (vicitratA, nisAratA, duHkharUpatA) ane jagat tathA A sukha-duHkha zuM che?-e saMbaMdhI vicAraNA karavI, temaja AtmA ane jaDa-pagalika padArthonuM pRthakkapaNuM vicAravuM. AtmA zI vastu che?, AtmAne sukha-duHkhane anubhava kema thAya che?, AtmA pote ja sukha-dukhanA anubhavanuM kAraNa che ke koI anyanA saMsargathI AtmAne sukha-duHkhane anubhava thAya che?, karmane saMsarga AtmAne kema thaI zake che?, te saMsarga anAdi che ke AdimAna?, anAdi hoya te tene uchera kevI rItie thaI zake ?, karmanuM svarUpa kevA prakAranuM che?, karmanA bhedAnabheda kevI rItie che?, karmane baMdha, udaya ane sattA kevI rItie niyamabaddha che?--A badhI bAbate adhyAtmarUpI bagIcAmAM viharavAnA abhilASIoe jANavAnI hoya che, temaja saMsAranI nirguNatAnuM-asAratAnuM avalokana karavAnI jarurIyAta rahe che. duniyAnA cha je je vastuthI vastutaH sukhanI prApti thavAnI ja nathI paNa duHkhanI ja prApti thavAnI che, te te vastuonI prApti mATenA prayatno karI rahyA che ane ethI mahenata sukha mATenI chatAM pariNAma duHkhamAM Ave che. je duHkhane TALavuM hoya ane sAcA sukhane prApta karavuM hoya, te paravastune paravastu tarIke yathAsthita samajI svavastune AtmasAt karavI joIe, arthAt AtmasvabhAva tarapha daSTi karavI joIe. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338] zrI cha. a. jaina granthamAlA zarIra e paNa paravastu che. paravastuone sAcA sukhanI sAdhanAmAM sahAyaka banAvI zakAya che. deha jene dharmopayoga mATe che, te deha rAkhavA je prayatna kare che te paNa dharmane mATe ja che. anaMta vAra dehane arthe AtmA gALe che. je deha AtmAne arthe gaLAze, te dehe AtmavicAra pAmavA gya jANuM-sarva dehAthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmAImAM ja tene upayoga, e mumukSu jIvane avazya nizcaya have joIe. sAcI mumukSutA-sAco mumukSubhAva AvyA vagara paravastune paravastu tarIke oLakhI zakAtI nathI ane tene tyAga thaI zakyuM nathI. eka AtmA sivAya-AtmAnA guNe sivAya jagatamAM jeTalI dazyamAna vastuo che, te te badhI paravastuo che. jagatamAM cha (dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kALa ane jIva) ja dravya che. temAM eka jIvAstikAya arthAt AtmAne ja oLakhavAnI prathama jarUra che. cetana-AtmAne oLakhavA mATe jaDanA svarupane paNa jANavuM joIe, kAraNa ke-eka vastuthI virodhI vastu jANyA vinA vAstavika jJAna thatuM nathI. cha dravyamAM jIva-AtmA sivAya saghaLAM dravye jaDa che ane je jaDa che te paravastu-pagalika vastu che. cetana phakta AtmA ja che, te sasvarUpa AtmAne Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 339 eLakhyA vagara, AtmAnuM pariNati jJAna thayA vagara ane tene oLakhavAnA samyak sAdhanA sevyA vinA AtmAmAM AtmAnA guNe| meLavavA pravRtti thaI zakatI nathI. jIvane jyAM sudhI vastusvarupanA yathAsthita dha thatA nathI, tyAM sudhI te asatpariNatimAM rahI kALa nimana kare che. jIva peAtAnuM svarupa ja jANI zakatA nathI, te pachI paranuM svarUpa jANavA icche te tenAthI zI rItie jANIsamajI zakAya ? ane jayAM sudhI te na samajavAmAM Ave, tyAM sudhI tyAM rahI guMcavAI DALAyA kare che. zreyakArI evuM nijasvarUpanuM jJAna teNe jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave te kazAya kAmanuM nathI; mATe uttama rastA e che ke-bIjI badhI vAtA mUkI daI peAtAnA AtmAne oLakhavA prayatna karavA. peAtAne zAnI jarUrIyAta che ane zuM meLavavuM che?-- e jyAM sudhI nakkI na karyuM hoya, tyAM sudhI nizAna vinAnA phekelA khANAnI mAphaka temanA prayAsa saphaLa thatA nathI. eTale prathama peAtAne meLavavA ceAgya zuddha AtmAne Adha karavA joI e ane pachI tene pragaTa karavAmAM sahAyaka kriyA karavI joIe. sabhyaSTi AtmAne zuddha AtmAnA epa hAya che ane tyAra pachI ja kriyA phaLadAyaka thAya che. peAtAnuM zuM che ane zuM nathI e jo spaSTa samajAI jAya, tA pAtAnuM je hAya te pragaTa karavA ane jALavavA prayAsa thAya. ema karatAM sAdhya paNa spaSTa thAya, peAtAnuM ane pArakuM samajavAnA jJAnane jaina paribhASAmAM bhedajJAna kahevAmAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA Ave che ane e bhedajJAna thAya tyAre sarva jaDa-paradravya uparathI vairAgya utpanna thAya che. anAdikALathI A jIva parabhAvamAM-paravastuomAM ramaNa karatA AvyA che. potAnuM zuM che ?, pitAnuM zreya zuM karavAmAM che?, pitAne AtmavikAsa kara yukta che ke nahi? ane hoya te te kevI rItie thAya?-e saMbaMdhI ene vicAra ja AvatuM nathI. anAdikALanA atao vicAroe AtmAne evo chuMdI nAMkhe che ke-have tene pitAnI tarapha moM pheravavAnI zudhabudha rahI nathI. parakIya padArthonI pariNatimAMthI chUTA thavuM e ja aMtarataratva prApta karavA barAbara che. AtmAnuM ajJAna-AtmabhAna bhUlavuM te ja kRSNa pakSa che, te ja pudgalaparAvartana che, te ja duSamakALa che, te ja durgatine mAge che, azAMtinI utpatti paNa te ja che ane rAga-dveSa, vera-virodha, viSaya-kaSAya sarva temAMthI ja pragaTe che. IndriyanA nigrahanuM na hovApaNuM, kuladharmane Agraha, mAnazlAghAnI kAmanA, amadhyasthapaNuM-e sarva kadAgraharUpa che. te kadAgraha jyAM sudhI jIva na mUke, tyAM sudhI tenuM kalyANa thAya nahi. nava pUrva bharyo toya rakhaDaDyo! cauda rAjalokanuM svarUpa jANyuM paNa dehamAM rahelA AtmAne na oLakhyo ! jyAM sudhI jIvanuM-AtmAnuM svarupa jANavAmAM na Ave, tyAM sudhI anaMtA janma-maraNa karavAvaDe jIvanI zuM bhUla che Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 341 te dhyAnamAM AvatuM nathI. zAstranA saghaLA prapa`ca-vistAra e jANavAne mATe ja che. svabhAvamAM rahevuM ane vibhAvathI mUkAvuM e ja mUkhya samajavAnuM che. khalajIvAne samajavA mATe siddhAMtAnA moTA bhAganuM varNana jJAnI purUSAe upakAraSTithI karyuM che. AtmavicAranA abhAve A jIva aneka prakAranA sAMsArika vRttinA vamaLamAM aTavAyA kare che ane jIvananA hetu zuM che ?, sAdhya zuM che ?-tenA spaSTa khyAla karyAM vagara durlabha manuSyabhava pUrNa karI nAMkhe che. jeTalA vakhata AyuSyanA teTale ja vakhata upAdhinA jIva rAkhe, teA manuSyapaNAnuM saphaLa thavuM kayAre saMbhave ? manuSyatvanA saphaLapaNA mATe jIvavuM e ja kalyANakAraka che evA nizcaya karavA joIe ane tenA saphaLapaNA mATe je je sAdhanAnI prApti karavA ceAgya hAya te te prApta karavA nitya prati nivRtti meLavavI joie. nivRttinA abhyAsa vinA jIvanI pravRtti na ja TaLe. laukika bhAva ADe jayAM AtmAne nivRtti nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA khIjI rItie sabhavatI nathI. ekanI nivRtti teA bIjAnuM pariNAma thayuM saMbhave che. ahita hetu evA sa'sAra saMbadhI prasaMga, laukika bhAva, lekaceSTAe saunI sa*bhALa jema bane tema jatI karIne saMkSepIne Atmahitane avakAza ApavAmAM Ave, te ja hitavicAraNA sa'bhave che. ja leAkanI STine jyAM sudhI jIva vadhe nahi tathA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 342]. zrI jI. a. jaina granthamAlA temAMthI aMtatti chUTI jAya nahi, tyAM sudhI jJAnInI daSTinuM vAstavika mahAsya lakSagata thaI zake nahi. AtmAnubhava meLavavAnA jijJAsu evA tyAgIo, pitAnA manamAM niraMtara ekAMta sthAnamAM jaI AtmA kayAM che, tenuM mULa svarupa kema pragaTa thAya ? e ja ciMtA karyA kare che. teo lekasaMjJA, lokaherI ne lokeSaNanA tyAgI hoya che ane jarUra pUrato ja upakAra karavA mATe lekaparicaya rAkhI avakAzanA vakhatamAM AtmA sAthe AtmAnI ja-AtmAnA hita saMbaMdhI ja vAta karyA kare che. je jJAnI-dhyAnI AtmA che, te nirIhapaNe bAjIgaranI bAjI jevI duniyAmAM svAdhikAre karmo kare che. evI AtmadazA pAkyA vinA jyAM-tyAM paropakAra karavA pravRtti karavI te vastutaH baMdhana che, tethI AtmAnI vAstavika zuddhi thatI nathI; mATe Atmonnatine upaga pragaTe tevI dazA prathama prApta karavI e ja satya kartavya che. pazcAt sevAdharmathI AtmAnI zuddhi thayA kare che. - nigraMtha mahAtmAne vedanAne udaya prAyaH prArabdha-nivRttirUpa hoya che, paNa navIna karmabaMdha heturUpa hetuM nathI. dehamAM Atmabuddhi ane AtmAne viSe dehabuddhi nahi hevAthI, teo tIvra reganA udayakALe paNa bhaya ke lobhane pAmatA nathI. jeo pitAne svArtha-AtmArtha paNa pUre sAdhI zakatA nathI, teo pArakAnuM kalyANa zI rItie karI zakavAnA hatA ? mana je je sthitione vaza vate che, te tenA pUrva Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha gAmI kAraNeAne lIdhe hAI AtmA te prakAre varte che. jagamAM zarIra ane mana saMbaMdhI duHkhA prApta thavAnuM kAraNa zarIra ane mana ja che. mana svataMtra nathI, paNa AtmA svataMtra che. ApaNA badhA vicAre ane bhAvanAe tenA pUrvagAmI vicAraza ane bhAvanAAnA pariNAmarupe ane avalakhanabhUta che. pUrvajanmanA saMskAra ane A janmanA AjubAjunA saMcAgA--e mannene laIne atyAranI ApaNI sthitinuM svarUpa baneluM hAya che. [ 343 jevI jevI lAgaNIthI je je kALe kama baMdha karyo hAya, tevA tevA pramaLa ke niLa, tIvra ke madarase te krama udayamAM Ave che ane te pramANe sukha-duHkhanA anubhava thAya che. A sa'sAranI saghaLI pravRttio kamanI preraNA pramANe varte che, eTale jevuM kamA~ tevI pravRtti thAya che. hRdayanA zubhAzubha vicAramAM prathama rasa, pachI nizcaya-khaLa, pachI prayatna ane pachI phaLa-ema anukrama udbhave che. jema rasanA dhAta thAya che, tema sthitine paNa ghAta thAya che. vyavahAranayathI dareka jIva pAtapAtAnA zubhAzubha kramanA koM ane te ja tenA bhaktA che. Izvara A lAkamAM koInA paNa kA~paNAne athavA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344] zrI jI. a. jaina granthamAlA karmone sarjatuM nathI, tema ja karmonAM phaLanAM saMgane paNa utpanna karatuM nathI. mAtra manuSya svabhAva-prakRtithI ja zubhAzubha karmo kare che ane tenAM phaLane bhegave che. saMskAranuM evuM sAmarthya che ke-parabhavamAM paNa tevA ja prakAranI buddhi utpanna thAya che. arthA-A bhavanA saMskAro jevI buddhimAM daDha thayelA hoya che, tevA prakAranAM parabhavamAM janma thatAM pragaTa thAya che. gata bhavamAM ApaNe je kRtya karyuM haze, te Aje A bhavamAM ApaNe bhegavI rahyA chIe ane AvatA bhava mATenI paNa Aje ja taiyArI karI rahyA chIe. AjanuM jIvana e pUrve bAMdhelA karmonI prasAdIrUpa che, AjanA ApaNA sukha-duHkha ke taDakA-chAMyaDA-e badhuMya bhUtakALanI ApaNuM karaNanuM ja pariNAma che ane bhUtakALanI karaNuM te ja AjanA anubhavAtAM karmo che. rAjA, raMka vigerenI vizvamAM je vicitratA che, te jIve karelA karmathI thayelI che. je ema na hoya te sukhadukha vigerenuM vetana na thAya. A saMsArasamudra jIvanAM karmathI utpanna thayela che, eTale karma bhegavavAne jIvane saMsAramAM AvavuM paDe che. jema vAdaLAM vigerenA cihno uparathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A jIvanI A bhavanI ceSTA uparathI tenA pUrva ane pazcAt bhava kevA hovA joIe te paNa thoDe ghaNe aMze samajI zakAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthika lekhasaMgraha [345 kaI paNa vastune sarvathA nAza thatuM nathI paNa tenA paryAye badalAya che. pudgalanI AkRti badalAya che paNa tenA paramANu te jagatamAM kAyama ja rahe che. A rUpAMtara thavuM te ja dareka vastune "punarjanma samaje. sukha-duHkha e pUrvakamane anusAra prApta thAya che, e vAta svAnubhavasiddha che. te garbhamAM AvyuM te kyA karmathI? te karmane kALa garbhamAM AvyA pahelAMne mAnavo ja paDaze, eTale garbhamAM AvyA pahelAne janma te ja AtmAne "punarjanma." kAryakAraNane vicAra karatAM kAraNa paheluM saMbhave che, te mAnavadeharUpa kArya tenuM kAraNa A dehatpattinI pahelA ja mAnavuM paDaze. e ja punarjanmanI siddhi. dareka kArya bhUtakALamAM thayelA kAraNanuM kArya che ane te ja kArya bhaviSyamAM thavAnA kAryanuM pAchuM kAraNa thAya che. A pramANe jotAM dareka karma eka rIte kArya che ane bIjI rIte jotAM kAraNa che. A rIte kArya mAtrane kArya-kAraNa saMbaMdha che. je punarjanma na hoya te A bhavamAM nItinA niyamene anusaravAnI kaI paNa lAlaca rahetI nathI. phakta vyavahAramAM kamAI khAvA khAtara nItine dekhAva karavAnI jarUra jaNAya che. je jIvanabhAvanAmAM paraloka saMbaMdhInI javAbadArI mUkhyapaNe hoya ane manuSya Adi AtmAnuM anaMtapaNuM svIkArAtuM hoya, tyAM ja hRdayapUrvakanI nIti, nyAya, sadvartana, prema ane uttama vyavahAranI AzA rAkhI zakAya. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] zrI jI. e. jaina granthamAlA A bhava sivAya bIjo bhava che-evI nIti je svakAratI nathI, te nItivaDe pivAyelI bhAvanAo deha ane tenAM dharmo sivAya kyAM najara ja nAMkhI zake? bhavitavyatAthI prerAe jaMtu, pariNAmane anusAra puNya tathA pApane bAMdhate te pramANe vate che. reganI sthitine anusAra jema rogInI pravRtti hoya che, tema saMsAranI sthitine anusAra baMdhanI pravRtti varNavI che. manuSya pariNAma bhaNI jUe che, kAraNa bhaNI jovAne prasaMga tatvo ja meLavI zake che. duHkhamAM prasannatAne anubhava kare ane sukhane samAna daSTie-madhyasthapaNe vedavuM,e ja jJAnIone prAdhe mArga che. jyAM jyAM parAdhInatA tyAM tyAM alpajJatA ane jyAM jyAM alpajJatA tyAM tyAM parAdhInatA. - jyAre IrachA thAya che, tyAre te IcchA paripUrNa karavA mATe pravRtti paNa thAya che. dareka kAryanI utpatti te te vastunA kALa, svabhAva, niyati, udyama ane karma-e pAMca kAraNene AbhArI che. pAMca kAraNe maLe tyAre kArya thAya. te pAMca kAraNemAM mUkhya puruSArtha che. anaMtA cothA ArA maLe paNa pite je puruSArtha kare, te ja mukti prApta thAya. jIve anaMtAkALathI puruSArtha karyo nathI, paNa badhA beTA AlaMbane laI ADA vidane nAMkhyA che. e puruSArtha manuSyaparyAyamAM ja Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- pAramArthika lekhasaMgraha [ 347 sAdhI zakAya che. jIvane jyAre sAcI lyANavRtti jAge, tyAre bhAvasthiti pAkI che ema samajavuM. jagamAM jIvonI anaMtAnaMta rAzi che, emAM manuSyasaMkhyA te ati alpa che. te nAnI hovA chatAM sarva paryAyamAM mUkhya che. A ja paryAyamAM jIva potAnI zaktine vikAsa sAdhIne anAdi saMsAranA baMdhanajanya-marmabhedI duHkhane samULe nAza karI anaMta sukhanA AdhArarUpa paramapadane meLavI zake che. saMyamaguNanI pUrNatA paNa A ja paryAyamAM sadhAya che, je paramapadanA heturUpa che. saMsArarUpa samudrane taravAnA upAyarUpa cAritrarUpI vahANa che, paNa temAM karmone AzravarUpa chidro na paDe tenI satatu sAvadhAnI rAkhavI paDe che. majabUta nAva ane mAhitagAra nAvikathI jema sAgarane tarIne pAra pamAya che, tema saMsArasAgara saddharmarUpI nAva ane sadgururUpI nAvikathI pAra pAmI zakAya che. senAnA grAhako senuM lIdhA pahelAM cAra prakAre tenI parIkSA kare che. pramatha kasoTI upara ghase che, tethI nizcaya na thAya te tene kApa mAre che, tethI paNa nizcaya na thAya te agnimAM tapAve che ane haDIthI TIpe che. tevI rIte dharmanA jijJAsuoe dharmanI cAra prakAre parIkSA karavI joIe. prathama dharmanA upadezake kevA cAritravALA che te jovuM ane pachI dharmanA zAstro kevA saMgata che arthAt pUrvApara avireAdha che ke nahi te jovuM. eTalethI ja nizcaya na thAya te dharmane syAdvAda siddhAMta ane AcAra-vatana kevA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348]. zrI jI. e. jena canthamAlA prakAranuM che te jovuM ane temAM AtmAnubhava, zAMti-samAdhine AvirbhAva keTalA aMze che te jovuM. A cAra bAbate jemAM barAbara hoya, te ja dharma mAnanIya thaI zake. eka-be paisAnI hAMDalI levI hoya te paNa cAreya tarapha TakorA mArI tenI parIkSA-tapAsa karavAmAM Ave che, te A leka-paralokanA sukhanuM advitIya sAdhana evA dharmanI pichAna mATe pUrI tapAsa kema na karavI? - je vastu sakalasiddhi, divyasiddhi ane Atmasiddhine ApanAra che, te dharmanuM zuM svarUpa che tene vicAra karavo joIe. te vicAra keI paNa jAtine pakSapAta rAkhIne upalaka buddhithI karavAne heta nathI, paNa niSpakSapAtapaNetAvika buddhivaDe karavAnuM hoya che. kaI paNa bAbatamAM ekAMta Agraha je thaI jAya, te prazcAt kharA satyane nizcaya karavAnI zakti prApta thatI nathI. daSTirAgathI vA mUDhatAthI manuSya deva-guru-dhamanI parIkSA karI zakato nathI. dharma, e Ihalaukika ane pAralaukika athavA vyavahArika ane pAramArthika-e banne prakAranI unnati meLavavAnuM sAdhana che, paraMtu dharmanuM yathArtha svarUpa jyAM sudhI samajavAmAM Ave nahi, tyAM sudhI dharmanI ArAdhanA ArAdhanArUpa thaI zakatI nathI. vastunuM phaLa samaje, paNa je svarUpa na samaje te ISTanI siddhi thaI zaktI nathIH hIrA, metI ke pannAnI kiMmata samaje, paNa je svarUpa na samaje te ThagAyA vagara rahe nahi, tevI ja rIte dharmanA svarUpanuM yathArtha jJAna Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 349 meLavavuM joIe ane e meLave te ja yathArtha dharmanI prApti thAya, anyathA ThagAvAnuM thAya. nAnA prakAranAM duHkhene anubhavatA prANane traNeya lokamAM keAI zaraNa nathI. dharmane zaraNa mAnIe to te vyAjabI che, paraMtu ema mAnavA chatAM je dharmanI ArAdhanA karavAmAM na Ave te duHkhane naSTa karavAnuM kyAMthI banI zake? dharma mAnanAra-karanAra keI Akho samudAya mekSe jazeevuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paraMtu jene AtmA dharmatva dhAraNa karI tattvArtha pAmaze te siddhipada pAmaze tema kahevuM che. AtmayakArI-kettara upakArI dharmasAdhanAne lagatAM kAryonI siddhi sabhyazraddhA-AtmazraddhA vinA thavI azakya che. e ja kAraNe muktimArganA varNanamAM jJAna ane cAritranI paNa pahelAM darzana yA zraddhAnI jarurIyAta upara bhAra mUkyo che. kRSi kriyAne vikasAvavAmAM mUkhya hetu jema pANI che, tema jJAna, cAritra ke dharma nimittaka anuSThAnene zobhAvanAra, dIpAvanAra ke vikasAvanAra mUkhya hetu AtmazraddhA che. zraddhA jJAnane zebhAve che, cAritrane dIpAve che ane kriyAne vikasAve che athavA te te sarvanI saphaLatA mATe AtmazraddhA e eka anivArya vastu che. dharmonnati ane pariNAme thatI vinnati je meLavavI hoya, te bIjA prayatnane gauNa banAvI AtmazraddhAsabhyazraddhAne sudaDha banAvavAnA prayatnane ja agatya ApavAnI jarUra che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] zrI jI. e. jana granthamAlA jainadharma pratye sAmAnya zraddhA thayA pachI sabhyazraddhAsAcI zraddhA prApta thavAnI jarUra che. zraddhA e eka zukala AtmapariNati che. samyagadarzana kahe ke zraddhA kahe e eka ja che. jaina dharmanA jIva-achavAditatvajJAnanA yathAsthita abhyAsaparizIlana sivAya sabhyazraddhA thavI ati duSkara che. e thayA pachI ja dharmane lAyaka banI zakAya che. saMkSepamAM je vicAre, je vacane ane je AcaraNe AtmAne svabhAva bharyuM AkarSe athavA svabhAvamAM jeDe, te dharma. kevalajJAnI bhagavAnanA avidhI evA vacananA anusAre maitrI Adi sAtvika cAra bhAvanAovALuM je pravartana thAya te dharma che ane e vacananA anusAra mitrI Adi cAra bhAvanAovALuM jIvana jeo jIve teo yathArtha dhamI che. jainadharmanI TUMkI vyAkhyA eTalI ja, ke jemAM svAdvAda-anekAntavAda rahelo che, keIne paNa pakSapAta nathI ane sarvathA aviruddha-avisaMvAdI che; te dharma zrI jainadharma che. vedAdi anya zAstromAM je keTalAka avisaMvAdI upadeze maLI Ave che, te zrI jinAgamarUpI mahAsAgaramAMthI uchaLelA vacanarUpI binduo mAtra che. dareka dharma pAtapitAne sthAne apekSAe sAcA che ema mAnavuM, paNa tethI "badhA dharmo sarakhA cheema siddha thatuM nathI. badhA dharmonA caDhatA-utaratA darajajA avazya che. sAdhake pitAne Atmonnatine cogya uraca keTine dharma Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 351 ka-tenI svayaM zedha karavI joIe ane madhyasthaSTithIpakSapAtarahitapaNe je dhAya te svIkAravA tatpara rahevuM joIe. saghaLAM darzanakAre zabdathI syAdvAdane nahi mAnavA chatAM, arthathI jaina syAdvAda cakravatinI AjJAne sIdhI ke ADakatarI rIte svIkAra karyA vinA cAlatuM nathI. sarva naya sApekSa jJAna prApta thavAthI dharmazAstromAM pragaTatAM aneka virodhe zame che ane mithyAjJAna tathA rAgacheSane paNa upazama thAya che. sadguru sarvananI apekSAe sarva dharmadarzane samajAvIne ziSyane samape che, tyAre ziSyamAM gyatA pragaTe che. vizvamAM pravartita sarva dharmanA mULa siddhAMtanuM svarUpa anubhavyAthI tathA sarva dharmonI vRddhimAM hetuone anubhava kyathI, sarvadharma pravartaka vicAra-AcarAnI kuzalatA prApta karI zakAya che. sarva dharmanA siddhAMtanI mAnyatAone sApekSapaNe samajanAra tathA vartamAnakALamAM dharmapravartaka mAnyatAone tathA pravRttione sApekSapaNe samajanAra, dharmanI ane dharmIenI vRddhi karI zake che. vizvavartI sarva dharmamAM je satya sAra che, te sarvajJa- viraprabhu pratipAdita vedavacane che-ema jANuM, sarva dharmanA satya sArane je grahaNa kare che te satya jJAnI banI zake che. samyadRSTi AtmAnI A daSTi hoya che. je syAdvAdaSTi yAne anekAntaSTi prApta thAya, te Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352]. zrI jI. e. jaina granthamAlA aneka nonI sApekSatAe sarva dharmomAMthI satya grahI zakAya che. A vizvamAM jyAM-tyAM satya ghaNuM che-ema zrI vItarAga-sarvajJadeva prarUpe che. satyanA aMza vinA keI dharma vizvamAM jIvI zakato nathI. hiMsA, mithyA mAnyatA vigere asatya paNa hoya che, paraMtu samyagadRSTi jJAnI puruSa haMsanI daSTi dhAraNa karI asatya dharmane mUkI satyane grahe che. duniyAmAM je kaI nItimAna mANasanA cepaDA zaMkAzIla ke khoTA che-ema kaI kahe te gunhegAra gaNAya che, te sarvajJa bhagavAna jevA parama vItarAga paramAtmAnA vacanamAM zaMkA dhAraNa karanAre, tene beTe kahenAro gunhegAra kema na gaNAya? svayaM satyavAdI na banavuM e jeTalo gunho che, enA karatAM paNa jeo satyavAdI che emanA pratye asadubhAva dhAraNa kare e meTo gunho che ane e asadbhAva thAya evuM pravartana karavuM e tethI paNa maTe gunha che. asatyavAdI jIva satyavAdI thaI zake che, paNa satyavAdI pratye asadbhAva dhAraNa karanAra kadI paNa satyavAdI banI zakto nathI. je manuSya tatvajJAnamAM kAMI samajatA nathI-jeone zuddha deva, guru ane dharmanuM jJAna nathI, teo paramAtmAnA sAcA sevaka banI zakatA nathI. jeone muktinI IcchA nathI ane jeo paramAtmAnI AjJA yathArtha pALatA nathI, teo paNa paramAtmAnA sevaka banI zakatA nathI, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasa graha [ 353 jUdA jUdA manuSyA, jUdA jUdA saMpradAyA ane jUdA jUdA dAnika vicArA dharAvatA hAya teAya, je te sadvicAra ane sadAcaraNu, sahiSNutA, udAratA, suzIlatA ane sabhyatA, temaja pavitra vana-pravata nathI peAtAnA jIvanavikAsa sAdhI rahyA hAya, te te badhA bhinna bhinna saMpradAyanA chatAM dhRmamAM eka che. jeoe indracAne jaya karI krodhane jaya karyAM che, krodhanA jaya karI mananA jaya karyo che ane mananA jaya karI jemanA Azaya zubha thaI gayA che arthAt jemanAM hRdaya pUrNa` pavitra che, evA mahAnubhAva puruSA jUdA jUdA dharmamAge paNa paramAtmati prApta karI zake che. kharekhara sa mumukSuo paramezvararUpI senyanA sevako che ane koI dUra ane kAI pAsenA sevaka evA bhede maTADI zakAtA nathI. je paramAtmAnA nAme karI viSTa anI thayA che ane jJAnamAga thI vimukha che, teA ghuvaDA jema sUryane joI zakatA nathI tema paramAtmAne jeI zakatA nathI. dhamanA vibhAgo paDI zakatA nathI, paNa dharmAMnA sAdhanAnA vibhAge paDI zake che. paramAtmadazAmAM koInA paNa matabheda nathI, paraMtu paramAtmadazA prApta karavAnA dhanA sAdhanAmAM-vyApArAmAM matabheda che. sarva Astikdazana pAriNAmika bhAve muktinA upadeza kare che e niHsa`zaya che, paNa yathAsRSTi-samyaSTa thayA vinA sarva dananuM tAtparya jJAna hRdayagata thatuM nathI. 23 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354] zrI cha. a. jaina granthamAlA jainadharmane Azaya, digaMbara temaja zvetAMbara AcAne Azaya ne dvAdazAMgIne Azaya mAtra sanAtana dharma pamADavAne che ane te ja sArarUpa che. A vAtamAM keI prakAre jJAnIone vikalpa nathI ane te ja traNeya kALamAM jJAnIonuM kahevuM che, hatuM ane haze. mULa tattvamAM kayAMya bheda na hoya-mAtra daSTimAM ja bheda jaNAya, te Azaya samajI pavitra dharmamAM pravRtti kara! vartamAnakALa duSamakALa vate che. manuSyonA mana paNa duHSama ja jovAmAM Ave che. ghaNuM karI paramArthathI zuSka aMtakaraNavALA paramArthane dekhAva karI svecchAe vate che. evA vakhatamAM kene saMga kare?, kenI sAthe keTaluM kAma pADavuM?, kenI sAthe keTaluM bolavuM?, kenI sAthe pitAnA keTalA kArya-vyavahAranuM svarUpa vidita karI zakAya? e badhuM lakSamAM rAkhavAno vakhata che, nahi te saduvRttivAn jIvane e badhA kAraNe hAnikartA thavAne saMbhava che. vAtAvaraNa tathA sthAnanA parivartanathI manuSyanA mane bhAva tathA vicAranuM keTaleka aMze parivartana thaI jAya che. je sthalamAM rahevAthI AtmA zubha bhAvamAM na rahI zake, te sthalane turata ja tyAga kare. nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zeka thAya che, nimitte karIne jene Indriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene Indriyane pratikuLa evA prakArane viSe dveSa thAya che, nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya udbhave che; Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramAdhika lekhasaMgraha [ 355 evA jIvane bane teTalA te te nimittavAsI ane saMga tyAga ghaTe che ane nitya pratye satsaMga kare ghaTe che. satsaMganA age tathA prakAranA nimittathI dUra rahevuM ghaTe che. je satsaMgati, dharmazAstronuM vAMcana ane tatvamananae tripuTIne ahaniza samAgama rAkhavAmAM Ave, te game tevA viSamakALamAM paNa manuSya potAnI jIMdagIne pavitra banAvI zake che. sAMbhaLavA gya tatva sAMbhaLavAnI utkaTa IcchA, pari hArane cogyane parivAra, sazAstranuM zravaNa ane Atmadharmane viSe sthita evA satpaSane oLakhI temanI hRdayathI prazaMsA karavI-e cAra AtmAne parama hitakArI che. satpanI prazaMsA e che ke-guNavAna mahAtmAonI guNavAna tarIkenI oLakhANapUrvaka temane yathAyogya praNAma namaskAra karavA ane aMtaHkaraNamAM pUjyabuddhi dhAraNa karavI. daridya manuSya jema dhanavAnane tyAM raheluM suvarNa jue tathA sparza kare to paNa bhAgyahinane te dravyanI prApti thaI zakatI nathI, tema saccidAnaMda svarUpavALA AtmAnuM zravaNa tathA manana karyA chatAM paNa vairAgyarUpa bhAgya vinA viSayI janene te AtmAnI prApti thaI zaktI nathI. zAstra, gurUne vinaya, kriyA ane Avazyaka-e sarva vyavahArane viSe nipuNa puruSoe saMvaranA aMgarUpa eTale sAdhanapaNe kahyA che, paNa saMvararUpa kahyA nathI. vANuM, zarIra ane mananA pugalo eTale paramANusamUha (ska) prANunA saMbaMdhamAM svabhAvathI vilakSaNa hoya Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356]. zrI cha. a. jaina granthamAla. che. teo eTale upara kahelI bAhya kriyAmAM pariNAma pAmelA pudgale karmanirodharUpa phaLane vahana karanArA-prApta karanArA thatAM nathI, paNa AtmAnA svabhAvarUpa jJAnAdika-jJAna, darzana, nivRtti, kSamA vigere bhAve eTale cetananA pariNAme saMvarapaNAne arthAt karmanA niredhamAM kAraNapaNAne pAme che. ziSyanI je khAmIo hoya che te je upadezakanA dhyAnamAM AvatI nathI, te sAco upadezaka na samaje. AcAryAdi evA hovA joIe ke--ziSyanA alapa paNa deSa jANe ane tene yathAsamaye bedha paNa ApI zake. bhUlane vaza banelAne tiraskAra kare cogya nathI, kemake-tyAM temane deSa nathI. pUrva prabaLa saMskAra tenI veganI dizAmAM jhaDapathI gati karate hovAthI te sAme Takkara jhIlI ubhA rahevuM, e game tevA purUSArthI AtmAne mATe azakya ane asaMbhavita prAyaH che. koinA ekAda sAmAnya nirbaLa bhAgane dekhI tenA AkhA cAritranuM mApa kADhavuM yogya nathI. ApaNe bIjAnA AzayonI tulanA karavAmAM ghaNI vAra bhUla karIe chIe. ApaNe amuka kArya joIe chIe, paNa te kArya karavAne Azaya jotAM nathI. jevI jenI mane vRtti haya, tadanukULa manovRtti pramANe vadhavAthI yA pravRttithI manamAM AnaMda pragaTe che ane tevI mane vRttithI pratikULa vadavAthI yA tevA AcaraNathI manamAM arUci utpanna thAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pAramArthika lekhasaMgraha [ 357 asamyaka bAbatamAM sAmAne anukULa thavuM, te ahitakArI hoI tajavA cogya che. amukane upakAra karIza te tenAthI amuka jAtine mane lAbha thaze-evI buddhi rAkhIne je upakAra kare che, te upakAra nathI paNa eka jAtine levaDa-devaDane vyApAra che. keTalIka vAra ApaNe bIjAnI dAkSiNyatA rAkhavI paDe che ane tethI karIne ApaNuM manane aNagamatuM kAma karavAnI pharaja paDe che. je dhArmika ane sAMsArika uttama kAryamAM preraNA hoya, te ja dAkSiNyatA sAcavavI ane tenuM ja nAma dAkSiNyatA kahevAya che. mAtsaryabhAvarahita ane pApakArya prati tiraskArasahita gAMbhIryatA ne dhairyatA-e banne pavitra Azayayukta jemAM dAkSiNyapaNuM hoya, te ja tenuM satya dAkSiNyapaNuM kahevAya. anyathA, e banne Azaya vinAnuM dAkSiNya paNuM bhadrika AtmAne mAranArUM kAtila zastra jANavuM. pANImAM mIThuM jema eka rasa thaI jAya che, tema AtmAmAM mananuM aikaya thavuM tenuM nAma samAdhi che. kahevuM te rUpuM ane karavuM te senuM temaja tene anubhava le te ratnasamAna che. AtmaprasannatA "satvaguNanuM cihna che, paritApa upajAva e "rajoguNanuM cihna che ane dInatA krodhapramukha tame guNanuM cihna che. adhamAdhama purUSanA lakSaNa A pramANe hoya che. sAcA-sapurUSane dekhI DheSa utpanna thAya, tenAM sAcA vacana Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ]. zrI jI. e. jena canthamAlA sAMbhaLI niMdA kare, sAcI buddhivALAne dekhI reSa kare, saraLane mUrkha kahe, vinaya karanArane khuzAmatIA kahe, pAMca Indriyo vaza karI hoya tene bhAgyahIna kahe, sAcA guNavALAne dekhI rASa-IrSA kare, viSayAsaktimAM layalIna thAya ane nitya vikathA kare,- AvA azubha gatine prApta kare che. pAzavIya-1, dharmAnya-2, vivekazUnya-3, zArIrika-4, svArtha-5, vaikArika-6, anArya-7, indrajAla-8, viSayaprema-9, aviveka-10, cala-11, vyakti prema-12, sAdhyazUnya-13, naitika-14, kSayika-15, nisAra-16, dhamabIja-17, pUrvasaMskAra-18,guNaprema-19, ane Atmika prema-20. A vIsa jAtinA prema che. prathamanA sela saMsAravRddhinA hetu che, jyAre dharmabIja Adi chelalA cAra prema muktinA uttarottara kAraNarUpa che. dharmabIja premanI sAmAnyathImArgAnusArIpaNAthI zarUAta thAya che ane vizeSathI samyakutvathI zarUAta samajavI. A prema sivAya dharmanI zarUAta thatI ja nathI. mekSa ApaNuM parama sAdhya hovuM joIe. ApaNe zubha kAryo karIe chIe tene tathA dAna, jJAna, kriyA, indriyanuM damavuM vigerene hetu ze ? keI kaheze ke-janahita. janahita karavAne hetu za? A pramANe savAla pUchatAM pUchatAM chevaTe mokSa prApta karavAno hetu ja Avaze. AtmA sarva vyavahArika upAdhiothI mUkAI sthira tAmAM rahe, e sthiti prApta karavAnuM sarvanuM aMtima sAdhya Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 359. che, ane haMmezane mATe avinAzI evA mokSasukhane prApta karavuM e parama sAdhya che, tathA tene mATe ja prayAsa che ane havA joIe. je lokanA vyavahAramAM pravarte te ja vyavahArogya kahevAya. leke upAdeya padArthomAM pravRtti ane heya padAthathI nivRtti zrutajJAna dvArA ja kare che, mATe vyavahAragya kRtajJAna hevAthI te ja atyaMta leke pakArI che. zrutajJAnanI bhAvanAthI AtmajAgRti, vivekadRSTine vikAsa ane buddhi sUphama padArtho samajavAne lAyaka bane che, utsarga-apavAda samajAya che, vastunI badhI dizAe jANI zakAya che ane sApekSavRttie vastutatvane vicAra karavAnuM baLa Ave che. syAdvAda daSTi te ja kahevAya che. tene laIne dareka vastu tathA darzananA bhedane apekSAe sadbhAva samajI zakAya che. sarva jinamatanuM cihna syAdvAda che. "sthAt " padane artha "kathaMcit " che, mATe je upadeza hoya tene sarvathArUpa jANI na le, paNa upadezanA arthane jANI tyAM ATale vicAra karo ke-A upadeza kyA prakAre che?, kayA projana sahita che? ane kayA jIvane kAryakArI che? ItyAdi vicAra karIne artha grahaNa kare. vividha dRSTibinduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara kaI vastu saMpUrNa varupe samajavAmAM Ave nahi. A mATe syAdvAra upayogI ane sArthaka che. vastusvarUpa jevA prakAranuM heya tevI rItie tenI vivecanA karavI joIe. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] zrI jI. a. jaina granthamAlA jyAre keI paNa prakArane pUrvagraha baMdhAI jAya che, tyAre vicAraka gaNAtA samartha AtmAo paNa syAdvAda pradhAna jainadarzananI tatvavyavasthAne samajI zaktA nathI ane pariNAme vijAtIya bhramaNAomAM aTavAI mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM DUbI jAya che. syAdvAda siddhAMtane uddeza e ja ke-kaI paNa samajadAra vyakti kaI vastunA viSayamAM siddhAMta nizcita karatI vakhate potAnI pramANasiddha thatI prAmANika mAnyatAone na cheDe, paraMtu anyanI prAmANika mAnyatAone paNa Adara kare. syAdvAda siddhAMta hRdayanI udAratA, daSTinI vizALatA, prAmANika matabhedanI jijJAsA ane vastunA vividha paNanA khyAla para ja che. syAdvAdI eTale "A paNa sAcuM ne te paNa sAcuM" Ameya kharuM ne temeya kharuM"--ema avyavasthita vicAravALA nathI hotA. syAdvAda tema mAnavA ke manAvavA kahe paNa nathI, ulaTuM te to daSTine sthira karIne aneka dRSTie vastune jovAnuM kahe che. bhagavAna mahAvIrane syAdvAdane pATha jagatnI bhinna bhinna jaNAtI vicArasaraNIone bhinna bhinna apekSAdaSTie samanvayanA dhoraNa para vicAravAnuM zIkhave che. anekAnta eTale kaI paNa eka vastune prAmANikapaNe aneka dRSTione tapAsapUrvakane aneka daSTione-apekSAone Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [ 361 samuccaya. A mAtra vicArane ja viSaya nathI, paraMtu AcaraNAmAM paNa tene sthAna che. syAdvAdanuM A zikSaNa jagatanA sAMpradAyika kalahakelAhalane zamAvavAmAM ane rAga-dveSane ThAravAmAM mahAna upayogI che. syAdvAdanI pAchaLa sAmyavAdanuM rahasya che, arthAta-temAM samabhAvapUrvakano vAda che. syAdvAdanA abhyAsapAThamAM "apekSAvAda ane samanvayavAda prAdhAnya dharAvatAM hoI e banne syAdvAdanA ja nAmAntara thaI paDyA che. anekAntavAda janatAmAM zAnta bhAvanuM vAtAvaraNa upajAvanAra che ane ethI ja e samabhAvanuM mULa che. eTalA mATe puruSo ene sAmyavAda paNa kahe che. nayavAda manuSya-prajAnI dRSTine vizALa ane hRdayane udAra banAvI maitrIbhAvane raste temane saraLa karI Ape che. A rIte jIvananA kaho zamAvavAmAM ane jIvanavikAsane mArga saraLa karI ApavAmAM nayavAda saMskArI jIvananuM samartha aMga che. anekAntavAdanuM mUkhya dhyeya saMpUrNa darzanene samAnabhAvathI (sarakhA bhAvathI nahi) dekhI mAdhyacyabhAva prApta karavAno che. A ja dharmavAda che ane A ja zAstrano marma che. jevI rItie pitA pitAnA sarva putra upara samabhAva rAkhe che, tevI rItie anekAntavAda saMpUrNa nAne samAnabhAvathI dekhe che. jema saghaLI nadIo eka samudramAM jaIne maLe che, tema saghaLAM darzanene anekAnta darzanamAM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362] zrI cha. a. jaina granthamAlA. samAveza thAya che. ethI ja jainadarzana sarva darzane samanvaya kare che. jema anekAntadaSTi e ekAntadaSTi upara pravartatA matAMtaranA abhinivezathI bacavAnI zikSA Ape che, tema te ane kAntadaSTine nAme baMdhAtA ekAnta grahathI bacavAnI paNa zikSA Ape che. jaina pravacana anekAntarUpa che-ema mAnanAra paNa, jo temAM AvelA vicArone ekAntarUpe grahaNa kare, te te sthUladaSTie anekAntasevI chatAM tAtvikadaSTie ekAntI ja banI jAya che. jemAM anekAntadaSTi lAgu karavI hoya, tenuM svarUpa bahu bArIkAIthI tapAsavuM. tema karavAthI sthUladaSTie dekhAtAM keTalAka vire ApeApa zamI jAya che ane vicAraNIya vastunuM tAttivaka svarUpa cakkasa rIte dhyAnamAM Ave che. zrI AnaMdaghanajI mahArAja pitAnA racelA padamAM baLApa karI evo bhAva jaNAve che ke je A sAteya nayAdine-anekAntavAdane eka bAjuthI joIe te te svAta asti lAge che, bIjI dRSTithI joIe te te sthAt nAsti lAge che, vaLI avaktavya lAge che,-ema aneka rupe dekhAya che. vaLI e sAteya na tenA jUdA jUdA AkAramAM batAve che. AvuM tenuM svarUpa te kaI niSpakSa thaIne jUe te ja dekhI zake ne tevA te jagatamAM viralA ja che. potAnA matamAM Asakta hoya te tene samajAvI zakatA nathI. satyane satya na mAnatAM pitAnuM satya mAnavA5 AgrahamAM masta banI gayA hoya, te kevI rItie dekhI zake? WWW. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika lekhasaMgraha [363 bhagavAna mahAvIra jamAlIne kahe che ke-vyavahAra ane nizcaya e ubhaya dRSTine AdhAre kaI paNa mAnyatA sthira karavAmAM Ave agara pravRtti rahI zake. kevaLa vyavahAradaSTi pramANe vartatA bheda athavA vireAdhabuddhi vadhAre keLavAya ane TUMkI dRSTi ne hairya khUTI jatAM sAdhya sudhI na ja pahoMcI zakAya ane vyavahAra vinAnI kevaLa nizcayadaSTine kharA arthamAM anusaratAM nukazAna thAya. vaLI tema karanAra paNa ghaNA alpa hoya, paNa sAmudAyika hitanI saMbhAvanA ghaNI ochI rahe che. AthI niyaSTine lakSyagata rAkhI vyavahAradaSTi anusAra vartana karavAmAM ja kemika vikAsane vadhAre saMbhava che. jemAM pratyakSa, anumAna Adi pramANethI viruddha kathana na hoya ane AtmAnI unnatine lagatA jemAM bhUri bhUri upadeza karyo hoya, evuM tatvanA gaMbhIra svarupa upara prakAza pADanAruM ane rAga-dveSa upara dabANa karI zakanAruM parama pavitra zAstra "Agama" kahevAya che. AgamamAM prakAza kareluM tatvajJAna ati gaMbhIra hoya che. ethI ja taTasthabhAvathI vicAravAmAM na Ave te arthane anartha thaI javAne pUrNa saMbhava rahe che. durAgrahane tyAga, jijJAsAguNanI prabaLatA ane sthiratA tathA sUmadaSTi- eTalAM sAdhane prApta thayA che, te AgamatanA UMDANamAM nirbhIkatAthI vicArI zakAya che. sAta naya athavA anaMta naya che, je badhAM eka AtmAne ja arthe cheH ane AtmArtha e ja eka kharo Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364] zrI jI. a. jaina granthamAlA naya che. nayane paramArtha jIvathI nIkaLe te phaLa thAya, chevaTe upazamabhAva Ave te phaLa thAya, nahi te jIvane nayanuM jJAna jALarUpa thaI paDe ane vaLI ahaMkAra vadhavAnuM ThekANuM paNa bane. jagatamAM manuSyane keI paNa viSaya saMbaMdhI ekasarakhe mata heta nathI, sarvanA vicAre jUdA jUdA hoya cheH chatAM apekSAvAdathI--anekAntavAdathI bhinna bhinna vicAramAM raheluM satya tAravI levuM ane je je asatya vicAre hoya te saMbaMdhI mauna rahI sahanazIlatA dhAraNa karavI. vicAronI bhinnatAthI vyakti upara dveSa na kare. zreSane zamAvavA mATe ja bhagavAne anekAntavAda prarupe che. madhyastha puruSa sarva nayane jUdI jUdI daSTie mAna ApI tattvakSetranI vizALa sImAnuM avalokana kare che ane ethI ja ene rAga-dveSanI naDatara nahi thatI hovAthI AtmAnI nirmaLa dazA meLavavA bhAgyazALI thaI zake che. duvidagdha, pakSadraSTi ane IrSALu manuSya anyanA satya lakhANane asat-viparIta daSTithI jue che. enAmAM adezakabhAva tathA daSTibhedane tyAga nahi thayela haI satya vastu pratye premazUnyatA hoya che. dharmarUpa AtmabhAva je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme, te te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anya bhAva pAme, te prakAra anya rU5 che paNa dharmarUpa nathI.