Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva aThArahavAM pravacana dinAMka 2 sitambara, 1973; tRtIya paryuSaNa vyAkhyAnamAlA, pATakara hAla, bambaI 357
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa-sUtra : 2 divva-mANusa-tericchaM, jo na sevai mehuNaM / maNasA kAya-vakkeNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM / / jahA pommaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alittaM kAmehiM, taM vayaM bUma mAhaNaM / / AloluyaM muhAjIviM, aNagAraM akiNcnnN| asaMsattaM gihatthesu, taM vayaM bUma mAhaNaM / / jo devatA, manuSya tathA tiryaMca saMbaMdhI sabhI prakAra ke maithuna kA mana, vANI aura zarIra se kabhI sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| jisa prakAra kamala jala meM utpanna hokara bhI jala se lipta nahIM hotA, usI prakAra jo saMsAra meM rahakara bhI kAma-bhogoM se sarvathA alipta rahatA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| jo alolapa hai, jo anAsakta-jIvI hai| jo anagAra (binA gharabAra kA) hai| jo akiMcana hai, jo gahasthoM ke sAtha Ane vAle saMbaMdhoM meM alipta hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| 358
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa sadI ke prAthamika caraNa meM sigamaMDa phrAyaDa ne pazcima ke lie aura Adhunika manuSya ke lie eka bar3I mahatvapUrNa khoja kii| khoja nayI nahIM hai| pUraba ke manISI usase sadA se paricita rahe haiN| punoja hai; lekina Adhunika manuSya ke lie naye kI taraha hI hai| ___ phrAyaDa ne manuSya kA vizleSaNa kiyA aura pAyA ki kAmavAsanA manuSya ke prANoM meM sabase gaharI parta hai; jaise manuSya kA jIvana kAmavAsanA ke Asa-pAsa hI ghUmatA aura bhaTakatA hai| svAbhAvika hai ki aisA ho / kyoMki manuSya kA janma hotA hai kAmavAsanA se| manuSya ke zarIra kA pratyeka kaNa kAma-kaNa hai| jina pahale paramANuoM se, jIva-koSThoM se manuSya nirmita hotA hai, ve hI kAmavAsanA ke kaNa haiN| phira unhIM kaNoM kA vistAra manuSya ke pUre zarIra ko nirmita karatA hai / isalie kAmavAsanA to roeM-roeM meM samAyI huI hai| eka-eka koSTha zarIra kA kAmavAsanA se hI bharA huA hai| svAbhAvika hai ki kAmavAsanA kI pragAr3ha pakar3a AdamI ke jIvana meM ho / vaha jo bhI kare, jisa bhAMti bhI jIye, jo bhI soce, svapna dekhe, una saba meM kahIM na kahIM kAmavAsanA maujUda hogii| phrAyaDa kI yaha khoja to kImatI hai| kImatI isa lihAja se ki satya hai ; lekina khataranAka bhI, kyoMki adhUrI hai, aura adhUre satya asatya se bhI jyAdA khataranAka ho jAte haiN| __ yaha manuSya kI prAthamika bhUmikA hai kAmavAsanA, lekina yaha usakA aMta nahIM hai| yaha bIja hai / yaha phUla nahIM hai| yahAM se manuSya zurU hotA hai, lekina yahAM samApta nahIM hotaa| aura jo prAthamika jIvana kI parta para hI naSTa ho jAte haiM, ve jIvana ke zikhara ko aura jIvana ke gaurava ko jAnane se vaMcita raha jAte haiN| __IsAiyata ne bar3A virodha kiyA phrAyaDa kA / vaha virodha nikammA sAbita huaa| kyoMki usa virodha meM sirpha bhaya thA, satya nahIM thaa| IsAiyata DarI ki agara loga samajha leM ki kAmavAsanA hI jIvana kA mUla AdhAra hai, utsa hai, strota hai, to phira logoM ko paramAtmA taka le jAnA muzkila ho jAyegA / lekina pUraba isa bAta se rAjI hai ki kAmavAsanA utsa hai, strota hai, gaMgotrI hai jahAM se dhArA bahatI hai / lekina vaha aMtima sAgara nahIM hai. jahAM gaMgA giratI hai, aura hameM kabhI koI aDacana nahIM rahI svIkAra karane meM ki nimna se parama kA janma ho sakatA hai| kyoMki hamArI dRSTi meM nimna aura zreSTha meM buniyAdI rUpa se koI aMtara nahIM hai| nimna hama use hI kahate haiM, jahAM zreSTha bIja meM chipA huA hai aura zreSTha hama use hI kahate hai jahAM nimna rUpAMtarita huA, pragaTa huA, abhivyakta huA, parizuddha huaa| nimna aura zreSTha virodhI nahIM haiM, eka hI urjA ke do AyAma haiM / jaisA maiMne kala kahA miTTI aura kamala / hama kAmavAsanA ko miTTI mAnate haiN| aura isa kAmavAsanA meM agara samAdhi kA phUla khila jAye, to use hama kamala mAnate haiN| miTTI aura kamala meM virodha nahIM hai, gaharI 359
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 maitrI hai| kalA AnI cAhie miTTI ko kamala banAne kii| ___ to pUraba ne do taraha kI kalAeM vikasita kI manuSya ko kAmavAsanA ke pAra le jAne vaalii| unameM eka kalA hai 'taMtra' kI aura eka kalA hai 'yoga' kI / taMtra kahatA hai, jahara kA upayoga amRta kI taraha kiyA jA sakatA hai| aura taMtra kahatA hai, jo vikRta hai, jo rugNa hai, use bhI svastha kiyA jA sakatA hai| jahAM jIvana nIcA mAlUma par3atA hai, usa nIcI sIr3hI kA upayoga bhI Upara car3hane ke lie kiyA jA sakatA hai| patthara bhI, mArga ke ror3e bhI, sopAna banAye jA sakate haiN| ___ to taMtra niSedha nahIM karatA kAmavAsanA kA / aura taMtra kahatA hai, kAmavAsanA kA isa bhAMti upayoga kiyA jA sakatA hai ki usake upayoga se hI vyakti usake pAra calA jAye / yoga ThIka dUsarI tarapha se khoja karatA hai| yoga kahatA hai, kAmavAsanA ke upayoga kI bhI koI jarUrata nahIM hai| kAmavAsanA kA binA upayoga kiye hI kAmavAsanA ke prati sAkSIbhAva sAdhA jA sakatA hai| aura jisa mAtrA meM sAkSIbhAva sadhatA hai, usI mAtrA meM kAmavAsanA se AtmA ke saMbaMdha TUTate cale jAte haiN| / ye donoM paraMparAeM bilakula viparIta haiM aura bilakula eka hI maMjila para le jAtI haiN| aura jo jJAnI isa bAta ko nahIM samajha pAtA, vaha kucha bhI nahIM samajha pAyA hai| viparIta mArgoM se bhI eka maMjila para pahuMcA jA sakatA hai / taMtra aura yoga meM koI saMgharSa nahIM hai, sAdhana kA saMgharSa hai,aMtima lakSya kA koI saMgharSa nahIM hai| mahAvIra mahAyogI haiN| isalie mahAvIra taMtra kI kisI prakriyA ke samarthana meM nahIM haiN| mahAvIra kahate haiM : kAmavAsanA jaisI hai, usakA binA upayoga kiye chor3a denA jarUrI hai| ve kahate haiM, jitanA upayoga kiyA jAye, utanA hI Dara hai ki Adata pragAr3ha hotI calI jaaye| unakA bhaya bhI ThIka hai| sau meM se ninyAnabe AdamiyoM ke lie yahI ThIka mAlUma par3egA ki khatare se dUra raheM / kyoMki khatare kI Adata bhI bana sakatI hai| aura hama na bhI cAheM, to bhI eka yAMtrika Adata ke jAla meM phaMsa jAte haiN| adhika loga kAmavAsanA meM isalie utarate haiM ki vaha eka roja kI Adata ho gayI hai; kucha rasa bhI nahIM pAte; kucha sukha bhI nahIM milatA / zAyada kAmavAsanA se gujara kara dukha hI milatA hai; viSAda milatA hai, rugNatA milatI hai aura aisA lagatA hai kucha khoyA / lekina phira bhI eka baMdhI huI Adata hai aura AdamI usa Adata ke pIche daur3A calA jAtA hai| mahAvIra kahate haiM ki kaThina hai yaha bAta ki AdamI kAmavAsanA ke bIca kAmavAsanA kA upayoga karake pAra ho sake; kyoMki kAmavAsanA itanI pragAr3ha hai; usakA paMjA itanA majabUta hai| to ucita yahI hai ki usakA upayoga hI na kiyA jAye aura usase sAkSI-bhAva sAdhA jaaye| lekina jaisA taMtra kA khatarA hai ki Adata bana jAye, vaise hI yoga kA khatarA hai ki damana bana jaaye| khatare to hara mArga para haiN| jo calegA usake liye khatarA hai; jo nahIM calatA, usake lie koI khatarA nahIM hai / jo calegA vaha bhaTaka sakatA hai, isalie bhaTakane se mata DaranA / kyoMki jo bhaTakane se bahuta DaratA hai, vaha calatA hI nhiiN| bhaTakane vAle bhI kabhI na kabhI pahuMca jAyeMge, lekina jo calate hI nahIM, ve kabhI bhI nahIM pahuMca skte| isalie bhUla karane se kabhI bhayabhIta mata honA / bhUla sudhArI jA sakatI hai| lekina bhUla se koI itanA bhayabhIta ho jAye ki kucha kare hI nahIM ki kahIM bhUla na ho jAye, to phira sudhAra kA koI upAya nahIM hai| __jIvana meM eka hI asalaphatA hai, aura vaha hai prayAsa hI na karanA / galata prayAsa bhI kabhI na kabhI saphala ho jAtA hai| lekina prayAsa hI koI na kare, taba to saphalatA kA koI upAya nahIM hai| himmata se bhUla karanA, himmata se bhaTakane kI taiyArI rakhanA; kyoMki jo bhaTaka sakatA hai, vaha pahuMca bhI sakatA hai / bhaTakane meM bhI paira hI calate haiM, zrama hotA hai, saMkalpa hotA hai| eka bAta nizcita hai ki agara koI calatA hI jAye to kitanA hI laMbA bhaTakAva ho, pAra ho 360
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva jaayegaa| kyoMki jo calane ko taiyAra hai, vaha Aja nahIM kala samajhane lagegA ki maiM bhaTaka rahA huuN| jahAM-jahAM bhaTaka rahA hUM, vahAM-vahAM se paira mur3ane lgeNge| taMtra kA khatarA hai ki hama apane ko dhokhA na de rahe hoM ki hama soceM ki hama kAmavAsanA kA upayoga kara rahe haiM, aura upayoga kara-kara ke hama dhIre-dhIre mukti kI avasthA meM pahuMca jAyeMge, aura yaha kAmavAsanA hamArI Adata bana jAya / aura nikalanA to dUra ho, hama aura isake gahare jAla meM phaMsate cale jaayeN| kyoMki jitanA abhyAsa hotA calA jAtA hai, utanI AdateM jaMjIra kI taraha majabUta hotI calI jAtI haiN| ___ yoga kA bhI khatarA hai / yoga kA khatarA hai ki sAkSI-bhAva ke nAma para kahIM hama damana na karane lageM, kahIM hama vAsanAoM ko dabA na leM; kyoMki dabI huI vAsanAeM jahara ho jAtI haiM; aura dabA huA citta burI taraha kAmuka ho jAtA hai| jAnakara hairAna hoMge, sAdhAraNa manuSya itanA kAmaka nahIM hotA, jitanA damita vyakti kAmakaho jAtA hai aura damita vyakti ko saba tarapha kAmavAsanA hI dikhAyI par3ane lagatI hai| kyoMki jo Apa dabAte haiM, usakI parta ApakI AMkha para phaila jAtI hai / vaha ApakA cazmA bana jAtA hai| aura kAmavAsanA ko dabAyA huA AdamI khoda-khodakara jagaha-jagaha kAmavAsanA dekhane lagatA hai| maiMne sunA hai, mullA nasaruddIna kI patnI ne pulisa meM riporTa kI ki mere makAna ke pAsa hI jo nadI bahatI hai, vahAM kucha yuvaka nagna snAna kara rahe haiN| mere cauke kI khir3akI se ve mujhe dikhAyI par3ate haiM / yaha bardAzta ke bAhara hai| yaha azobhana hai; azlIla hai| pulisa ko tatkSaNa kucha karanA caahie| ___ pulisa AyI; yuvakoM ko smjhaayaa| yuvaka pahale to thor3e ruSTa hue, phira rAjI ho gaye, aura AdhA mIla dUra nadI meM nIce cale gye| lekina ghaMTe bhara bAda phira zrImatI nasaruddIna kA phona pulisa sTezana AyA ki pulisa kucha kare; lar3ake abhI bhI nadI meM nahA rahe haiM aura nagna haiN| lekina pulisa ke adhikArI ne kahA ki devI, aba ve AdhA mIla dUra cale gaye haiN| aba tumhArI khir3akI se unheM dekhane kA koI upAya bhI nahIM hai| zrImatI nasaruddIna ne kahA, 'upAya hai! vida mAi bAyanAkyUlarsa Ai kaina sI dema--maiM apanI dUrabIna se dekha sakatI huuN| kaThinAI nagna lar3akoM ke snAna meM nahIM thI, kaThinAI kahIM zrImatI nasaruddIna ke mana meM hI hai| damita vyakti aisI kaThinAI se bhara jAtA hai| vaha dUrabIna le letA hai aura saba tarapha vaha eka hI cIja kI talAza karatA rahatA hai| __ hogA hii| kyoMki jo dabAyA hai, vaha badalA legA / jIvana badalA legA / jisa vAsanA ko Apane jora se dabA liyA hai, vaha pratIkSA kara rahI hai ki kaba Apa para kabjA kara le, kaba Apako jakar3a le| lekina hameM dikhAyI nahIM par3atA / yoga kA khatarA hameM kama dikhAyI par3atA hai taMtra kA khatarA jyAdA dikhAyI par3atA hai| isI kAraNa taMtra sArvabhauma nahIM bana pAyA aura yoga kA kAphI prabhAva huaa| kyoMki damana jyAdA sUkSma hai aura vyakti ko apane bhItara karanA hotA hai; aura usakI khabara kisI ko bhI nahIM miltii| ___ maiM sAdhuoM se milatA huuN| aura jaba bhI sAdhu mujhe ekAMta meM milate haiM, to unakI parezAnI kAmavAsanA hotI hai| aura ve mujhe kahate haiM, 'koI rAstA batAyeM / varSoM ho gaye; upavAsa karate haiM, sAmAyika karate haiM, zAstra par3hate haiM, adhyayana, manana, svAdhyAya saba karate haiN| apane ko saba bhAMti rokA hai, nigrahIta kiyA hai, lekina vAsanA jAtI nahIM, balki bar3hatI calI jAtI hai| agara sAdhuoM ke svapna jAMce jAyeM, to ve sadA hI kAmavAsanA ke hoNge| kyoMki jo dina meM dabAyA hai, vaha rAta cetanA ko pakar3a letA hai| isalie sAdhu rAta sone taka se Darane lagate haiM, bhayabhIta ho jAte haiN| jIvana itanI AsAna bAta nahIM hai| jIvana jaTila hai, aura usake sAtha atyaMta kalAtmaka vyavahAra karane kI jarUrata hai / damana koI 361
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 kalA nahIM hai, bilakula grAmINa, asaMskRta, ajJAna se bharI huI prakriyA hai| kisI cIja ko Apa dabAte haiM; jaba Apa dabAte haiM to Apa kyA kara rahe haiM? use aura bhItara sarakA rahe haiN| vaha jitane bhItara calI jAyegI, Apa para usakI zakti utanI hI jyAdA ho jaayegii| isalie yaha akasara ho jAtA hai ki jo loga kAmavAsanA meM hI jIte rahate haiM, ve dhIre-dhIre kAmavAsanA se Uba jAte haiN| unakA rasa calA jAtA hai| lekina jo loga kAmavAsanA se lar3ate rahate haiM, marate dama taka unakA rasa nahIM jAtA hai| sAdhAraNa gRhastha, jIvana kI sAdhAraNa dhArA meM bahate-bahate eka dina Uba jAtA hai, lekina sAdhu nahIM Uba pAtA; kyoMki Ubane kA use maukA nahIM milA / usakI vAsanA tAjI aura javAna banI rahatI hai| marate dama taka vAsanA usakA pIchA karatI hai| aura kaThinAI yaha hai ki jitanA usakA pIchA karatI hai, utanA hI vaha dabAtA hai| jitanA vaha dabAtA hai vAsanA utane hI naye rUpa dharatI hai, aura ye naye rUpa vikRta hote cale jAte haiM / ye naye rUpa svastha bhI nahIM raha jAte, prAkRtika bhI nahIM raha jAte; aprAkRtika aura ebanArmala ho jAte haiN| ___ mahAvIra brAhmaNa kI paribhASA meM kaha rahe haiM : 'jo devatA, manuSya tathA tiryaMca saMbaMdhI sabhI prakAra ke maithuna kA mana, vANI aura zarIra se kabhI sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN|' sunakara thor3I hairAnI hogI ki mahAvIra kahate haiM, jo devatA, manuSya, pazu-pakSI kinhIM kA bhI mana, vANI aura kAyA se maithuna kA sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiM / to brAhmaNa eka upalabdhi hai; eka citta kI dazA hai jahAM vAsanA bilakula tirohita ho gayI hai, jahAM vAsanA kisI bhI rUpa meM nahIM pkdd'tii|| agara Apa manuSya ke sAtha apane saMbaMdhoM ko vikRta kareMge, to ApakI vAsanA pazuoM ke sAtha jur3anI zurU ho jaayegii| pazcima meM bar3A khatarA paidA huA hai / aura pazcima meM jagaha-jagaha aisI samitiyAM nirmita huI haiM, jo pazuoM ko AdamI kI kAmavAsanA se bacAne kA upAya kara rahI haiN| kyoMki manuSya manuSya ke sAtha hI kAmavAsanA ke saMbaMdha jor3a rahA ho aisA nahIM hai, pazuoM se bhI jor3a rahA hai| aura eka purA roga-pazuoM ke sAtha manuSya kI kAmavAsanA ke saMbaMdhoM kA vikasita hotA jA rahA hai| ___ mahAvIra kA vacana sunakara lagatA hai ki mahAvIra manuSya ke bahuta gahare taka dekha rahe haiM / agara AdamI ko rokA jAye, jabaradastI rokA jAye to usakI vAsanA nIce gira sakatI hai| ce gira sakatA hai / vaha pazuoM ke sAtha saMbadha jor3anA zurU kara sakatA hai / eka suvidhA hai; kyoMki manuSya ke sAtha jaba kAmavAsanA ke saMbaMdha jor3e jAte haiM, to uttaradAyitva bhI jur3atA hai| agara kisI strI ko Apa prema karate haiM, to Apa jimmevArI bhI anubhava karate haiM / vaha strI kala garbhiNI ho jAye, usa strI kA jIvana Apake lie mUlyavAna ho gyaa| usa strI ko dukha-pIr3A na ho, vaha sArI jimmevArI Apake Upara hai| lekina pazu ke sAtha agara Apa koI kAma-saMbaMdha nirmita kara lete haiM, to koI jimmedAra nahIM hai| aura pazu abodha hai| aura pazu niSedha bhI nahIM kara sktaa| aura pazu lar3a bhI nahIM sktaa| pazcima meM kuttoM ke sAtha itane jyAdA kAma-saMbaMdha nirmita ho rahe haiM ki jisakA koI hisAba nhiiN| manovaijJAnika bahuta ciMtita haiM ki yaha kyA ho rahA hai! AdamI kaise nIce gira rahA hai! girane kA kAraNa hai / kyoMki manuSya aura manuSya ke bIca itanI jaTilatA ho gayI hai pazcima meM, strI aura puruSa ke bIca saMbaMdha itanA bhArI mAlUma par3atA hai, aura usameM itanA kalaha aura itanA upadrava hai ki usa tarapha se AdamI haTA rahA hai apane ko| pazaoM taka bhI bAta nahIM hai| abhI DenamArka meM eka seksa pheyara thA. eka kAmavAsanA kA melA lagA thA. jisameM strI aura paruSoM ke guDDe pUre zarIra kI mApa ke bece gye| ina guDDoM meM pUrI kAmavAsanA kA iMtajAma hai, aura vidyuta kA upayoga kiyA gayA hai| strI guDDe se puruSa saMbhoga kara sakatA hai, aura jaba usa guDDe ke stana ko Apa chuyeMge to vaha guDDIyAM apanI AMkha baMda kara legI jaisI strI apanI AMkha baMda 362
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva kara letI hai| usake stana meM ubhAra AyegA aura jananeMdriya meM vidyuta kI vyavasthA kI gayI hai ki vaha Apake vIrya ko zoSita kara legii| ThIka aise hI puruSoM ke guDDe bhI taiyAra kiye gaye haiN| pazuoM ke sAtha hI nahIM, mahAvIra ko khayAla bhI nahIM... / mahAvIra ne tIna kI ginatI ginAyI hai, lekina unhoMne yaha nahIM kahA hai, vastuoM ke sAtha bhI manuSya kAma-saMbaMdha nirmita kara sakatA hai / manuSya kA maithuna itanI pragAr3ha bAta hai ki use eka tarapha se haTAo vaha dUsarI tarapha se pragaTa honA zurU ho jAtA hai| devatAoM ke sAtha bhI manuSya kI kAmanA hotI hai| vaha hameM jarA kaThina lgegaa| pazuoM kA bhI samajha meM A sakatA hai, kyoMki pazu hamAre cAroM tarapha maujUda haiN| vastuoM kA bhI samajha meM A sakatA hai, kyoMki vastueM hama nirmita kara sakate haiM, yaMtra bhI nirmita kara sakate haiN| lekina jisa taraha hameM Aja pazu aura yaMtra nikaTa mAlUma par3ate haiM, mahAvIra ke vakta meM devatAoM kI upasthiti bhI utanI hI nikaTa thii| Aja bhI utanI hI nikaTa hai, hamArI saMvedanazIlatA kSINa ho gayI hai| Apa jAnakara hairAna hoMge ki manuSya ke Asa-pAsa azarIrI AtmAeM haiN| barI AtmAoM ko hama preta kahate haiM, acchI AtmAoM ko devatA kahA jAtA hai / para manuSya ke Asa-pAsa azarIrI AtmAeM maujUda haiN| aura koI vyakti agara bahuta pragAr3ha mana se maithuna kI AkAMkSA kare to una azarIrI AtmAoM ko AkarSita kara sakatA hai aura maithuna ho sakatA hai| kaI bAra jaba Apa svapna meM maithuna kara lete haiM, to jarUrI nahIM ki vaha svapna hI ho / isakI bahuta saMbhAvanA hai ki koI azarIrI AtmA saMbaMdhita ho / isa saMbaMdha meM bahuta khojabIna kI jarUrata hai| manuSya kI kAmanA AkarSaNa kA biMdu bana jAtI hai| aura jahAM bhI vAsanA ho, vahAM se khiMcAva zurU ho jAtA hai| __ eka ghaTanA jo pichale sau varSoM se niraMtara adhyayana kI jA rahI hai, manasazAstrI adhyayana meM lage haiM, vaha maiM Apako kahanA cAhUMgA to khayAla meM A sake / bahuta bAra aisA hotA hai, Apako bhI zAyada anubhava ho, sunA ho yA kisI ke ghara meM huA ho, bahuta bAra aisA ho jAtA hai ki ghara meM acAnaka cIjeM hilane-Dulane lagatI haiM, aura koI pragaTa kAraNa nahIM mAlUma hotaa| Apane kitAba Tebala para rakhI hai, vaha girakara nIce A jAtI hai| Apane bartana bIca meM Tebala para rakhe haiM, vaha saraka kara kinAre para A jAte haiN| Apane khUTI para koTa TAMgA hai, vaha eka khUTI se utara kara dUsarI khUTI para calA jAtA hai| loga kahate haiM ki ghara meM preta-bAdhA ho gayI hai / manasavida sau sAla se isakA adhyayana kara rahe haiM ki ho kyA rahA hai! aura hara bAra yaha pAyA gayA ki aisI ghaTanA jaba bhI kisI ghara meM ghaTatI hai, to usa ghara meM koI javAna yuvatI hotI hai, jisakA meMnasIja zurU hone ke karIba hotA hai yA zurU ho rahA hotA hai| hamezA! jaba bhI aisI ghaTanA kisI ghara meM ghaTatI hai to koI yuvatI hotI hai jo abhI kAmavAsanA kI dRSTi se praur3ha ho rahI hai, aura usakI praur3hatA itanI prabala hai ki usa prabalatA ke kAraNa pretAtmAeM AkarSita ho jAtI haiN| aba isa para vaijJAnika adhyayana kAphI nirNaya le cakA hai| usa strI ko, usa yuvatI ko ghara se haTA diyA jAye, yaha upadrava baMda ho jAtA hai| vaha jisa ghara meM jAyegI, vahAM upadrava zurU ho jaayegaa| yaha bhI pAyA gayA hai ki kucha gharoM meM acAnaka kapar3oM meM Aga laga jAtI hai| koI kAraNa nahIM mAlUma pdd'taa| aura jitane aba taka adhyayana kiye gaye haiM isa taraha ke mAmaloM meM, pAyA gayA hai ki ghara meM koI yuvaka hasthamaithuna karatA hotA hai / isa hastamaithuna karane vAle yuvaka ko haTA diyA jAye, to ghara meM Aga lagane kI ghaTanA baMda ho jAtI hai| ___ hastamaithuna kI sthiti meM pretAtmAeM sakriya ho sakatI haiN| jaba bhI vyakti kAmavAsanA se bahuta jyAdA bharA hotA hai to adehI AtmAeM bhI saMlagna ho jAtI haiM, aura sakriya ho jAtI haiM, aura unakI sakriyatA bahuta taraha kI ghaTanAoM kA kAraNa bana sakatI hai| pretAtmAeM bhI akasara unhIM logoM meM praveza kara pAtI haiM, jo kAmavAsanA ko itanA dabA liye haiM ki jIvana ke sahaja zArIrika saMbaMdha sthApita nahIM kara pAte; to phira unake deharahita AtmAoM se vAsanA ke saMbaMdha sthApita hone zurU ho jAte haiN| 363
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 phrAyaDa ne hisTIriyA kA adhyayana kiyA pUre cAlIsa varSa aura usane pAyA kI sabhI hisTIriyA...aura hisTIriyA kI bImArI sArI duniyA meM phrAyaDa ke pahale pretAtmAoM kI bAdhA samajhI jAtI thii| agara kisI strI ko acAnaka cakkara Ane lagate haiM, behoza ho jAtI hai, muMha se phasUkara A jAtA hai, cIkhane cillAne lagatI hai...aura striyoM ko jyAdA mAtrA meM hisTIriyA hotA hai puruSoM ko nhiiN| kyoMki striyAM jyAda kAmavAsanA kA damana karatI haiM bajAya puruSoM ke / puruSa bAteM kucha bhI kareM, brahmacarya kI kitanI hI carcA kareM lekina ve upAya khoja lete haiM apanI kAmavAsanA ko tRpta karane ke / striyAM bAteM hI nahIM karatIM, bAtoM para hI bar3e hI mana se bharosA kara letI haiM aura bharosA karake saMyama sAdhane kI koziza meM laga jAtI haiM / usa saMyama meM koI sAkSI-bhAva to hotA nahIM, damana hI hotA hai| isalie striyAM hI hisTIriyA kI bImArI se parezAna hotI rhiiN| phrAyaDa bahuta hairAna huA jaba usane hisTIriyA kA adhyayana zurU kiyaa| usane inakAra hI kara diyA; ki usameM pretAtmAoM kA koI hAtha nahIM hai| kyoMki jina striyoM para bhI hisTIriyA pAyA gayA, ve vahI striyAM thIM jinhoMne apanI kAmavAsanA ko kisI kAraNa dabAyA thaa| pati napuMsaka thA, yA strI vidhavA thI; pati mara cukA thA, yA pati bImAra thA; saMbhoga kI koI saMbhAvanA na thI, yA strI ko bacapana se isa taraha kI dhArmika zikSA dI gayI thI ki kAmavAsanA meM utaranA usake lie asaMbhava ho gayA thaa| khAsa kara IsAI nansa, IsAI sAdhviyAM hisTIriyA se bhayaMkara rUpa se parezAna thiiN| aura madhyayuga meM to pUre yUropa meM nansa ke Upara pretAtmAoM kA utaranA bilakula roja kI ghaTanA thii| phrAyaDa ne inakAra kara diyaa| usane kahA ki kAmavAsanA ke damana ke kAraNa yaha ghaTanA ghaTa rahI hai; isameM pretAtmAoM kA koI saMbaMdha nahIM hai / phrAyaDa kI bAta AdhI hI ThIka hai / vaha ThIka kaha rahA hai, kAmavAsanA ke riprezana se hI ghaTanA ghaTa rahI hai| lekina riprezana, damana kevala avasara banatA hai| usa avasara meM mana itanA jyAdA vAsanApUrita ho jAtAhai, aura itane jora se pukAratA hai, aura pUrA zarIra itane jora se khIMcane lagatA hai ki Asa-pAsa kI adehI AtmAeM bhI usa pracaMDa jhaMjhAvAta meM khiMca ke pAsa A sakatI haiM aura pretAtmAoM kA praveza ho sakatA hai| to mahAvIra kahate haiM ki jo devatA, manuSya, tiryaMca saMbaMdhI sabhI prakAra ke maithuna kA mana, vANI aura zarIra se kabhI sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| ___ taba to brAhmaNa khojanA bahuta muzkila ho jAyegA / aura jinheM hama brAhmaNa kahate haiM, unheM brAhmaNa kahane kA koI artha na raha jaayegaa| AdamI itane gahana meM DUbA hai kAmavAsanA ke sAtha, ki koI upAya nahIM dikhatA, ki vaha kaise brAhmaNa ho sake! sunA hai maiMne, iMgalaiMDa kA rAjA jArja dvitIya bahuta buddhimAna nahIM thA / aura sArA kAma, sAre rAjya kI vyavasthA usakI patnI kairolIna hI saMbhAlatI thii| lekina itanA buddhimAna vaha thA ki kairolIna kI bAta mAna letA thA sadA / kairolIna suMdara thI, yogya thI, pratibhAzAlI thI, lekina asamaya meM usakA nidhana ho gyaa| koI saMghAtaka bImArI thI, ilAja nahIM ho sakA / marate kSaNa kairolIna ne samrATa se kahA-Age kI vyavasthA bhI usI ko karanI thI, usane kahA ki tuma mere marane ke bAda zIghra hI vivAha kara lenA / eka to tuma binA vivAha ke raha na sakoge, dUsare tumheM eka yogya salAhakAra kI bhI jarUrata hai aura tIsare yaha vivAha upayogI hogA ataMrrASTrIya saMbaMdha nirdhArita karane meN| to tuma kahAM vivAha karanA, kauna-kauna sI rAjakumAriyAM yogya haiM, aura kisase saMbaMdha banAnA rAjanItika arthoM meM kImatI hai| ___ lekina jArja dvitIya, jAra-jAra AMsU girAne lagA aura usane kahA ki nahIM, bilakula nahIM! jIvana meM apanI patnI ko usane pahalI bAra 'nahIM' kahA thaa| usane kahA ki 'no, nevara! AphTara yU no vAIvsa!' patnI bar3I prasanna huI / usane AMkha kholI, lekina prasannatA kSaNabhara meM kho gayI kyoMki jArja AMsU bahA rahA thA, chAtI para hAtha rakhe thA aura kaha rahA thA, 'nahIM, kabhI nahIM-no mora vAivsa AphTara yU, 364
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva onalI misTresesa-koI patnI nahIM, sirpha rakhaila striyAM!' vAsanA bar3I gaharI hai, aura usakI gaharAI ko binA samajhe jo usake sAtha kucha bhI karane meM laga jAtA hai, vaha jhaMjhaTa meM pdd'egaa| saba siddhAMta Upara raha jAte haiN| saba zAstra Upara raha jAte haiM / kAmavAsanA bar3e keMdra para hai vahAM taka koI zAstra pahuMca nahIM pAtA, koI siddhAMta nahIM pahuMca paataa| Apa Upara se prabhAvita hokara nirNaya aura saMkalpa le sakate haiM / ve nirNaya Upara kAgaja ke lebala kI taraha cipake raha jAyeMge aura Apa jhUThe AdamI ho jaayeNge| __ mullA nasaruddIna eka dina nikala rahA hai apane ghor3e para baiTha kara / eka makAna se rone kI AvAja sunAyI par3atI hai| koI rAta ke bAraha baje haiM / to ruka jAtA hai dayAvaza; bhItara jAtA hai / eka nagna strI bistara para bAMdha dI gayI hai| kisI ne burI taraha use satAyA hai| zarIra para coTa ke nizAna haiM, aura vaha strI ro rahI hai| vaha nasaruddIna ko dekha kara kahatI hai ki bar3I kRpA kI, Apa A gye| mujhe mukta kreN| DAkuoM ne hamalA kiyaa| unhoMne mere pati ko behoza kara diyA hai| mere sAtha vyabhicAra kiyA hai, aura mere pati ko behoza hAlata meM ghasITa karake ghara ke bAhara le gaye haiN| pAsa-par3osa meM koI bhI nahIM hai| loga kisI nikaTa ke mele meM cale gaye haiN| hama akele haiN| mujhe bacAo, bar3I kRpA ki tuma A gye| nasaruddIna ko AMsU A jAte haiM dayA se / use bar3I pIr3A hotI hai| lekina bajAya strI ke baMdhana kholane ke, vaha apane kapar3e utAranA zurU kara detA hai| vaha strI kahatI hai, 'yaha Apa kyA kara rahe haiM?' nasaruddIna kahatA hai ki 'mApha kareM--eksakyUja mI, leDI! baTa disa De ija nATa lakI phAra yU-Aja kA dina tumhAre liye saubhAgyapUrNa nahIM hai| maiM tumheM bacAnA cAhatA hUM, lekina bacA nahIM sakatA hUM!' sArI dayA, sAre brahmacarya, sAre zAstra, sAre upadeza Upara raha jAte haiN| avasara mile Apako, to Apa sabako alaga rakhakara apanI vAsanA ko pUrA kara leNge| avasara na mile to Apa siddhAMtoM kI bAteM karate raha sakate haiN| soceM, eka suMdara yuvatI nagna par3I ho, Asa-pAsa koI bhI nahIM, koI khatarA nahIM, pati ko DAkU uThA kara le gaye haiM...bahuta kaThina ho jAyegA! zAyada Apane sunA ho ki mizra kI khubasurata mahArAnI kliyopaiTA jaba mara gayI. to usakI kabra se usakI lAza carA lI gayI aura tIna dina bAda lAza milii| aura cikitsakoM ne kahA ki murdA lAza ke sAtha aneka logoM ne saMbhoga kiyA hai| ___ marI haI lAza ke sAtha! aura nizcita hI ye koI sAdhAraNa jana nahIM ho sakate the jinhoMne kliyopaiTA kI lAza carAyI hogii| kyoMki kliyopaiTrA kI lAza para bhayaMkara paharA thaa| ye jarUra maMtrI, vajIra, rAjA ke nikaTa ke loga, rAjA ke mitra, zAhI mahala se saMbaMdhita loga, senApati isI taraha ke loga the| kyoMki kliyopeTrA kI lAza taka bhI pahuMcanA sAdhAraNa AdamI ke lie AsAna nahIM thaa| aura cikitsako ne kahA ki aneka logoM ne saMbhoga kiyA hai| tIna dina ke bAda lAza vApasa milii| AdamI kI vAsanA kahAM taka jA sakatI hai, kahanA bahuta muzkila hai / ekadama kaThina hai| aura mahAvIra kahate haiM, brAhmaNa vahI hai, jo kAmavAsanA ke Upara uTha gayA ho / jise kisI taraha kI vAsanA na pakar3atI ho / kyA yaha saMbhava hai? asaMbhava jaisA dikhatA hai, lekina saMbhava hai| asaMbhava isalie dikhatA hai ki hameM brahmacarya ke AnaMda kA koI bhI anubhava nahIM hai| hameM sirpha kAmavAsanA se milane vAlA jo kSaNa bhara kA sukha hai...sukha bhI kahanA zAyada ThIka nahIM, kSaNabhara kI jo rAhata hai, kSaNabhara ke lie hamAre zarIra se jaise bojha utara jAtA hai| ___ bAyolAjisTa kahate haiM ki kAmasaMbhoga chIMka se jyAdA mUlyavAna nahIM hai| jaise chIMka becaina karatI hai aura nAsApuTa parezAna hone lagate haiM, aura lagatA hai kisI taraha chIMka nikala jAye; to halkApana A jAtA hai| ThIka karIba-karIba sAdhAraNa kAmavAsanA chIMka se jyAdA rAhata nahIM detI hai| bAyolAjisTa kahate haiM jananeMdriya kI chIMka-zakti ikaTThI ho jAtI hai bhojana se, zrama se; usase halke ho jAnA jarUrI hai| isalie ve kahate haiM, koI sukha to usameM nahIM hai, lekina eka bojha utara jAtA hai| jaise sira para kisI ne bojha rakha diyA ho aura phira 365 .
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 utArakara Apako acchA lagatA hai| kitanI dera acchA lagatA hai? jitanI dera taka bojha kI yAda rahatI hai| bojha bhUla jAtA hai, acchA laganA bhI bhUla jAtA hai| ___ yaha jo kAmavAsanA jisakA hama bojha utArane ke lie upayoga karate rahe haiM aura hamane isake atirikta koI AnaMda nahIM jAnA hai, chor3anA mazkila mAlama paDatI hai| kyoMki jaba bojha ghanA hogA. taba hama kyA kareMge? aura Aja kI sadI meM to aura bhI mazkila mAlama paDatI hai, kyoMki pUrI sadI ke vaijJAnika yaha samajhA rahe haiM logoM ko ki chor3ane kA na to koI upAya hai kAmavAsanA, na chor3ane kI koI jarUrata hai| na kevala yaha samajhA rahe haiM, balki yaha bhI samajhA rahe haiM ki jo chor3atA hai vaha nAsamajha hai, rugNa ho jAyegA; jo nahIM chor3atA, vaha svastha hai| __ zAyada Apa Adhunika sAhitya se jarA bhI paricita nahIM hoNge| kyoMki bhArata karIba-karIba do-tIna sau sAla pIche kI hAlatoM meM mana se bhI jItA hai| lekina abhI sau varSoM meM pazcima meM aisA sAhitya nirmita huA hai jisakA vaijJAnika samarthana hai / jo kahatA hai ki niyamita kAmavAsanA meM jAnA AdamI ke svastha hone ke lie jarUrI hai| jo AdamI nahIM jAyegA niyamita kAmavAsanA meM, vaha asvastha ho jaayegaa| __ vaijJAnikoM kI khojeM samajhA rahI haiM AdamI ko ki kAmavAsanA manuSya kA carama artha hai; usake Age na koI artha hai, na koI prayojana hai, na koI AnaMda hai| dharma kI bAtacIta saba bakavAsa hai| AdamI eka pazu hai aura pazu se jyAdA hone kI kAmanA hI sirpha bhrama hai, eka sapanA hai| aura baDe behade prayoga bhI vijJAna ke nAma para cala rahe haiN| amarIkA meM seksa laiba banAye gaye haiM, jahAM manaSya kI kAmavAsanA kA vaijJAnika adhyayana ho rahA hai; jo ki bar3A ajIba aura bar3A amAnavIya hai; jisako hama soca bhI nahIM skte| eka prayogazAlA meM sAta sau strI-puruSoM ne vaijJAnikoM ke sAmane, kaimaroM ke prakAza ke sAmane...philmeM lI jA rahI haiM, citra utAre jA rahe haiM, tharmAmITara jAMca kara rahe . haiM, puruSa kI iMdriya meM kyA ghaTanAeM ghaTa rahI haiM, unakA rikArDa liyA jA rahA hai, strI kI yoni meM bhItara kyA zArIrika ghaTanAeM ghaTa rahI haiM, unakA rikArDa liyA jA rahA hai| paccIsoM yaMtra lage hue haiM, paccIsoM loga khar3e hue haiN| ___ sAta sau logoM ne isa samUha ke sAmane saMbhoga karake dikhAyA tAki adhyayana kiyA jA sake / adhyayana huA bhI aura kImatI natIje bhI hAtha aaye| lekina merA mAnanA hai ki jo do vyakti pacAsa logoM ke sAmane maMca para saMbhoga kara sakate haiM itane yAMtrika aura Ayojana ke bIca unakA saMbhoga yAMtrika hogA, usameM se manuSya to vidA ho gyaa| vaha sirpha do zarIroM kA saMbhoga hogA, aura vaha bhI ekadama yaaNtrik| aura ve manuSya bhI aise hone cAhie, jinakI cetanA karIba-karIba mara cukI hai| anyathA, sahaja hI AdamI prema meM prAivesI khojatA hai; ekAMta khojatA hai; kyoMki prema itanI ekAMta kI ghaTanA hai, do vyaktiyoM ke bIca kA itanA nijI saMbaMdha hai ki koI tIsarA use na dekhe| lekina jaba AdamI rugNa ho jAtA hai, to vaha cAhatA hai ki koI tIsarA dekhe| ye jo sAta sau loga jo svecchA se vAlanaTiara kiye aura jinhoMne saMbhoga karake dikhAyA prayogazAlA meM, ye jarUra rugNa rahe hoNge| aura ye hI rugNa rahe hoM aisA nahIM, jo loga citra lene ko khar3e haiM, jAMcane ko khar3e haiM, unake mana kA bhI ThIka se parikSaNa kiyA jAye to ye bhI rugNa haiM anyathA dUsare ko kAmasaMbhoga meM dekhane kI vAsanA, dekhane kI icchA, dekhane ke lie bahAnA khojanA svastha mana kA lakSaNa nahIM ho sktaa| aura jo pariNAma Aye, ve svAbhAvika rUpa se bhautika haiM / to yaMtra kI taraha sArI bAta taya kara dI gayI ki kyA-kyA ghaTanA ghaTatI hai zarIra meM / AtmA kA koI saMbaMdha nahIM hai / kAmavAsanA kA koI saMbaMdha manuSya se nahIM hai, do zarIroM ke bIca zaktiyoM kA AdAna-pradAna hai, aura vaha bhI rAhata ke lie hai| aura yaha rAhata vaijJAnika samajhA rahe haiM ki bilakula jarUrI hai| aura jo vyakti isa rAhata se apane ko rokegA, vaha rugNa ho jaayegaa| 366
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva unakI bAta meM thor3I saccAI hai| agara koI sirpha rokegA, to rugNa ho jaayegaa| unakI bAta meM jhUTha bhI hai| koI agara sirpha bhogatA hI calA jAyegA, to bhI naSTa ho jaayegaa| __pUraba kI dRSTi na to bhoga aura na damana, varana donoM ke Upara uThane kI hai tAki cetanA zarIra ko apane nIce pA sake / zarIra kI jo pakar3a cetanA ke Upara hai, gardana para hai cetanA ke, vaha chUTa jaaye| mAlika ho sake cetanA, aura zarIra usakI chAyA raha jaaye| ___ kAmavAsanA meM jaba bhI Apa DUbate haiM, taba zarIra mAlika ho jAtA hai aura AtmA usakI chAyA raha jAtI hai, usake pIche sarakatI hai| bahuta bAra to Apa nahIM bhI cAhate to bhI kAmavAsanA meM DUbate haiN| taba ApakI AtmA kA koI mUlya nahIM raha jAtA / taba usakI koI sunavAI nahIM raha jaatii| taba zarIra itanA pragAr3ha ho jAtA hai ki AtmA ko dabA detA hai; usakI chAtI para baiTha jAtA hai|| ___ mahAvIra kahate haiM-hama use brAhmaNa kahate haiM, jo maithuna kI samasta kAmanA ke pAra aura Upara ho gayA hai| yaha huA jA sakatA hai; damana se nahIM / lekina mahAvIra ke sAdhu bhI damana hI kara rahe haiN| kyoMki damana AsAna hai; sugama hai / sAkSI-bhAva bahuta kaThina hai, bahuta durgama hai| vAsanA jaba uThe, taba usase dUra khar3e rahanA aura tAdAtmya ko tor3a lenA / vAsanA ko uThane denaa| na to use bAhara kisI para pragaTa karane jAnA, aura na use bhItara dabAnA / niSpakSa khar3e rahanA bhItara aura jo ho rahA hai, use dekhate rahanA, aura hone denA bhItara jo ho rahA hai| lekina dUra khar3e hokara dekhane kI kSamatA vikasita krnaa| jitanA DisTensa, jitanA phAsalA Apa meM aura ApakI vAsanA ke dhueM meM ho jAye, utane Apa mAlika hote jaayeNge| aura jaise-jaise dUrI bar3hegI, vaise-vaise Apa cakita hoMge ki eka naye AnaMda kI dhuna bajane lagI, jisase Apa aparicita haiN| yaha Apa ThIka saMbhoga karate kSaNa meM bhI dUrI rakha sakate haiN| mere pAsa loga Ate haiN| eka mahilA ne mujhe Akara kahA ki sAkSI-bhAva maiM rakhanA cAhatI hUM, lekina pati haiN| aura agara maiM saMbhoga meM nahIM utaratI hUM,to pati dukhI aura parezAna aura pIr3ita hote haiM, cir3acir3e ho jAte haiM; jhagar3A karate haiM, upadrava khar3A karate haiN| to mujhe saMbhoga meM utaranA to merA kartavya hai| __ maiMne kahA, 'tU saMbhoga meM utara, lekina saMbhoga ke kSaNa meM bhI dUrI banAye rakhanA, jaise saMbhoga tujhase nahIM ho rahA hai, sirpha zarIra se ho rahA hai aura tU pAra hokara dUra rahanA / jitanI tU zAMta rahegI, zAMti ke lakSaNa sApha ho jAyeMge, terI zvAsa meM pharka nahIM hogaa| pati saMbhoga karatA rahegA, usakI zvAsa meM pharka ho jaayegaa| zvAsa teja calane lgegii| zvAsa sImA ke bAhara ho jaayegii| lekina terI zvAsa zAMta banI rhegii| 'zvAsa para dhyAna rakhanA aura apane ko dUra rakhanA, aura dekhanA ki pati jaise kisI aura ke sAtha saMbhoga kara rahA hai|' to ThIka saMbhoga ke kSaNa meM bhI sAkSI-bhAva sAdhA jA sakatA hai| aura eka bAra isakA khayAla A jAye ki maiM zarIra se dUra hUM, zarIra ke sAtha kyA ho rahA hai vaha mere sAtha nahIM ho rahA hai, zarIra meM kyA ho rahA hai vaha mujhameM nahIM ho rahA hai, aisI pratIti saghana hone lage, to eka nayI dhuna bajanI zurU ho jAtI hai| kyoMki jaise hI hama zarIra se dUra haTate haiM, vaise hI hama AtmA ke karIba Ate haiN| __ AnaMda kA artha hai AtmA ke karIba Ane se jo suvAsa milatI hai, jo halkA zItala havA kA jhoMkA AtA hai, vaha jo gaMdha AtI hai anUThI, jise kabhI hamane jAnA nhiiN| aura eka daphA usakA hameM svAda pakar3a le, to hama zarIra kI tarapha pITha karake usakI tarapha daur3ane lagate haiN| bar3A AnaMda choTe AnaMda se nizcita hI makti dilA detA hai| aura koI upAya bhI nahIM hai| aura jaba taka Apako baDe AnaMda kA patA nahIM hai, taba taka choTe, kSudra AnaMda se chUTane meM Apa vyartha hI parezAna hoNge| kucha hogA nhiiN| bar3e AnaMda ko janmA leM, choTe AnaMda se 367
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 hAtha chUTane lagatA hai| Apa pIche haTane lagate haiN| ThIka gRhastha rahakara bhI... | jarUrI nahIM hai ki Apa bhAga kara jaMgala meM jAyeM / jaMgala meM bhAganA to tabhI jarUrI mAlama paDatA hai. jaba damana karanA ho Apako / sirpha sAkSI-bhAva jagAnA ho, to ghara meM rahakara bhI ho sakatA hai| pati-patnI ke bIca bhI ho sakatA hai| koI ar3acana nahIM hai| eka bAra ThIka se kalA A jAnI caahie| aura kalA aisI hai ki Apa prayoga kareM to A jAtI hai| jaise koI Apase pUche ki sAikila calAnA hai, kyA kareM ? to Apa kaheMge calAnA zurU karo ! giroge do-cAra baar| ___ koI batAne kA upAya nahIM hai / sAikila jo calAnA jAnatA hai, vaha bhI nahIM batA sakatA hai ki kaise / vaha bhI likhakara nahIM de sakatA ki yaha-yaha niyama hai; isa-isa taraha karoge to sAikila cala jaayegii| vaha bhI itanA hI kaha sakatA hai ki tuma sAikila claao| kyoMki saccAI yaha hai ki sAikila calAne meM sIkhanA sAikila calAnA nahIM hotA; sAikila calAne meM sIkhanA hotA hai baileMsa, saMtulana / vaha bhItarI ghaTanA hai| sAikila se usakA koI lenA-denA nahIM hai| sAikila to sirpha bahAnA hai| usake Upara Apa saMtulita honA sIkhate haiN| vaha saMtulita honA to Apa prayoga kareMge, gireMge, anubhava kareMge ki bAyeM jyAdA jhuka jAtA hUM to gira jAtA hUM, dAyeM jyAdA jhuka jAtA hUM to gira jAtA hUM; anubhava kareMge ki agara paiDala kI gati thor3I dhImI ho jAtI hai to sAikila gira jAtI hai, agara bahuta jyAdA ho jAtI hai to girane kA Dara hai| to dhIre-dhIre prayoga se Apa anubhava kara leMge do-cAra dina meM ki vaha bindu kahAM hai, jahAM sAikila sadhI rahatI hai aura giratI nahIM vaha ApakA bhItarI anubhava Apa dUsare ko bhI batA nahIM skeNge| Apa nikAla kara kaha nahIM sakate ki basa, yaha sUtra hai; tuma bhI aisA kro| sAkSI-bhAva eka AMtarika saMtulana hai| zarIra se dUra haTanA eka bhItarI ghaTanA hai| use Apa prayoga kareMge to vaha A jaayegaa| vaha karIba-karIba tairane kI taraha hai| jo tairanA sikhAte haiM, ve bhalIbhAMti jAnate haiM ki kucha karanA nahIM hotaa| mullA nasaruddIna pUchane gayA hai kisI se ki eka yuvatI ko mujhe tairanA sikhAnA hai| to jo tairAka thA, jo tairanA sikhAne vAlA mAsTara thA, guru thA, usane batAyA ki kisa taraha usake kamara meM hAtha DAlanA. kisa taraha use pAnI meM utAranA saMbhAla kara / tabhI nasaruddIna ne kahA ki itane vistAra meM mata jAo, vaha merI bahana hai / to usa ne kahA ki phira hAtha-vAtha DAlane kI koI jarUrata nahIM, sIdhA pAnI meM uThAkara use pheMka denA! asalI bAta to pAnI meM pheMkanA hai| apane Apa tar3aphar3AyegI / jIvana apane bacane kI koziza karegA / vaha jo tar3aphar3AnA hai, vahI tairanA ho jAyegA do-cAra dina ke abhyAsa se / basa, tuma itanA hI khayAla rakhanA ki kahIM vaha DUbakara khatama hI na ho jaaye| basa, bacAne kA khayAla rakhanA, sikhAne kI koI jarUrata nahIM hai| - jIvana khuda hI tar3apa rahA hai bacane ke lie; hAtha-paira pheMkanA zurU karatA hai / tairane vAle meM gaira-tairane vAle meM jyAdA pharka nahIM hai| donoM hAtha-paira pheMkate haiM / eka vyavasthA se pheMkatA hai, dUsarA gaira-vyavasthA se pheMkatA hai / basa, aura koI aMtara nahIM hai| eka nirbhaya hokara pheMkatA hai, eka bhayabhIta hokara pheMkatA hai| bhaya ke kAraNa parezAnI hotI hai| isalie ThIka tairAka to binA hAtha-paira calAye bhI nadI meM par3A raha sakatA hai kyoMki nirbhaya ho gayA hai| vaha jAnatA hai ki taira sakatA hai, koI Dara nahIM hai| binA hAtha-paira calAye bhI vaha nadI meM taira jAtA hai| ___Apako patA hai ki jiMdA AdamI DUba jAtA hai, murdA AdamI kabhI nahIM DUbatA / jiMdA mara jAtA hai pAnI meM DUba kara, murdA Upara Akara tairane lagatA hai| murdA ko koI kalA AtI hai, jo jiMde ko bhI nahIM AtI / murdA koI sUtra jAnatA hai / vaha sUtra hai abhaya / bhaya kA koI kAraNa nahIM hai / jo honA thA ho cukA / vaha Upara tairatA rahatA hai| murde ko koI pAnI DubA nahIM pAtA / tairane vAlA utanI hI kalA sIkha rahA hai, jo murdA sIkha letA hai apane aap| tairane yA sAikila calAne jaisA hai sAkSI-bhAva / ghaTanA ghaTane deM aura Apa dekhane vAle ho jAyeM, karane vAle na raheM / yaha mUla sUtra hai| 368
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva kartA na raheM, draSTA ho jaayeN| ise thor3A upayoga kareM / jarUrI nahIM ki sIdhA saMbhoga se hI zurU kreN| ise kahIM bhI upayoga kreN| bhojana karate vakta kartA na baneM, sAkSI ho jAyeM / rAste para calate vakta calane vAle na baneM, zarIra cala rahA hai, Apa dekha rahe haiN| ise jIvana ke saba pahaluoM para phailAyeM, aura dhIre-dhIre sAkSI ko sNbhaaleN| jaise-jaise sAkSI bhItara saMbhalatA hai, eka naye jIvana kA udaya hotA hai| Apake zarIra meM paMkha laga jAte haiN| aba Apa AkAza meM ur3a sakate haiN| aba paramAtmA dUra nahIM hai / aura jaise-jaise dUrI bar3hatI hai zarIra se, vaise-vaise naye sukha ke srota TUTate haiM, buddha ne kahA hai mahAsukha / aura jaise hI isa srota ke jharane TUTane lagate haiM, phira zarIra ke sukhoM meM koI artha nahIM raha jAtA hai; mUr3hatA ho jAtI hai| dhyAna rahe, jaba taka kAmavAsanA meM artha hai, taba taka Apa chaTakArA nahIM pA sakeMge, taba taka brAhmaNa kA janma nahIM hogaa| jisa dina kAmavAsanA meM artha hI nahIM raha jAtA hai, kAmavAsanA se bhI bar3e AnaMda kA jharanA phUTa par3atA hai aura kAmavAsanA sirpha mUr3hatA raha jAtI hai, nAsamajhI raha jAtI hai; ThIka vaise hI jaise Apake hAtha meM hIrA hai, aura koI Apako gAlI de de, to Apa hIrA uThAkara patthara kI taraha pheMka nahIM deMge / Apa kaheMge, pAgalapana hai| hIrA bahuta kImatI hai, isa AdamI ko mArane kI bajAya / lekina Apako agara patA na ho aura Apa samajheM ki yaha patthara hai, to barAbara mAra deMge; hIrA hai, to nahIM pheMkakara maareNge| kAmavAsanA meM jisa zakti ko Apa pheMka rahe haiM apane bAhara, Apako patA nahIM hai vaha kyA hai| vaha jIvana kI dhArA hai| vaha jIvana kA parama gRhya rahasya hai| eka bAra Apako patA cala jAye ki yaha dhArA bhItara kI tarapha baha sakatI hai aura sakhoM ke mahala khala jAte haiM, aura naye dvAra khulate hI cale jAte haiN| phUla khilate hI cale jAte haiN| vINA kA saMgIta bar3hatA hI calA jAtA hai| lekina yaha Apako apane anubhava se jaba Aye...! mahAvIra ke kahane se kucha bhI na hogaa| mere kahane se kucha bhI na hogA / kisI ke kahane se kucha nahIM ho sktaa| itanA hI ho sakatA hai ki smaraNa A jAye ki yaha bhI eka saMbhAvanA hai, basa / lekina jaba Apa prayoga kareM...! prayoga bahuta se loga karate haiM, lekina unako ThIka prakriyA kA khayAla na hone se damana meM ulajha jAte haiM; zarIra se lar3ane lagate haiN| zarIra se lar3anA nahIM hai, zarIra se dUra honA hai; kyoki lar3ane meM bhI Apa zarIra ke karIba hI hote haiM / bhogane meM bhI karIba hote haiM, lar3ane meM bhI karIba hote haiN| bhogane meM bhI zarIra se jur3e hote haiM, lar3ane meM bhI zarIra se jur3e hote haiN| aura donoM hAlata meM zarIra kA mUlya Apa se jyAdA hotA hai| usa mUlya ko kama karanA hai| jo zarIra se lar3a rahA hai usake zarIra kA mUlya kama nahIM hotA hai| dekheM sAdhuoM ko! unake zarIra kA mUlya aura bar3ha jAtA hai-koI cha na le, ve kisI ko cha na leN| ghabaDAhaTa bar3ha jAtI hai| matalaba hai ki aura karIba ho gaye zarIra ke| mere pAsa kacha mitra Ate haiN| ve kahate haiM ki kacha jaina sAdha yahAM Azrama meM AnA cAhate haiM. baiThane kA alaga iMtajAma karanA pddegaa| kyA jarUrata hai alaga iMtajAma karane kI? maiMne kahA ki maMca para baiTha jaayeNge| para ve kahate haiM vahAM kaI striyAM baiThatI haiN| aba striyoM se sAdhuoM ko kyA lenA-denA? jaba striyAM nahIM Dara rahI haiM sAdhuoM se, to sAdhu kyoM Dara rahe haiM striyoM se? ye sAdhu to striyoM se bhI kamajora aura straiNa mAlUma par3ate haiM / itanI kamajorI kA matalaba hai ki zarIra ke aura karIba A gaye--ki dUra gaye? agara dUra jAyeM to strI aura puruSa ke zarIra meM pharka kama ho jAnA cAhie; bar3hanA nahIM cAhie / taba zarIra hI haiM donoM, pharka kyA hai? strI aura puruSa ke zarIra meM sAdhu ko kyA pharka hai? kyoM honA cAhie pharka? pharka paidA hotA hai vAsanA se| __eka ajAyabaghara meM eka hipopoTemasa pAnI meM taira rahA hai| dUsarA hipopoTemasa bhI usI ke pAsa vizrAma kara rahA hai / mullA nasaruddIna gayA hai dekhane / to ajAyabaghara ke AdamI se pUchatA hai ki isameM kauna strI hai aura kauna puruSa? hipopoTemasa, isameM kauna strI aura kauna 369
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 puruSa? vaha ajAyabaghara kA AdamI kahatA hai ki hamane kabhI phikra nahIM kii| yaha to hipopoTemasa ko patA lagAne kI bAta hai| apane ko karanA bhI kyA hai? tuma pahale AdamI ho, jo isa ciMtA meM par3e ho! __ nizcita hI, AdamI ko kyA matalaba hai ki kauna strI hai aura kauna puruSa hai; kauna mAdA hai, kauna nara hai| mAdA aura nara kI utsukatA to vAsanA se paidA hotI hai| isalie Apa duniyA bhara kI mAdAoM ko dekhate raheM, koI rasa nahIM mAlUma par3atA, lekina manuSya kI mAdA meM rasa mAlUma par3atA hai| ___ Apa yaha mata socanA ki aisA hI duniyA ke jAnavara manuSya kI mAdAoM meM rasa lete haiN| unheM koI matalaba nahIM hai| eka hAthI calA jA rahA hai, kitanI hI suMdara strI ho, kyA matalaba hai? kyA prayojana? prayojana aura artha to AtA hai bhItara kI vAsanA se, aura bhItara kI vAsanA ho jitanI pragAr3ha, utanA hI viparIta yauna kA vyakti mUlyavAna hotA calA jAtA hai| jinakI kAmavAsanA pragAr3ha hai, agara ve puruSa haiM, to strI ke atirikta unakA koI paramAtmA nahIM; agara ve strI haiM to puruSa ke atirikta unakA koI paramAtmA nhiiN| ___ mullA nasaruddIna apane mitra paMDita rAmacaraNadAsa ke sAtha baiThA huA hai| carcA cala rahI hai| donoM zarAba pI rahe haiN| jaba nazA thor3A gaharA ho gayA, to paMDita rAmacaraNadAsa ne kahA ki 'nasaruddIna, agara tumheM eka ekAMta nirjana dvIpa para mahIne bhara aTaka jAnA par3e, nAva DUba jAye, koI kAraNa ho jAye, yA tumheM bheja diyA jAye, to tuma apane sAtha kyA le jAnA pasaMda karoge? zreSThatama cIja kauna-sI hai, jise tuma apane sAtha le jAnA pasaMda karoge? vhATa DU yU kanasIDara di besTa? nasaruddIna ne kahA 'sApha hai ki maiM pUrI madhuzAlA, pUre gAMva kI madhuzAlA apane sAtha le jAnA pasaMda kruuNgaa|' ___ 'aura paMDitajI, Apa agara aisI hAlata meM ulajha jAyeM', nasaruddIna ne pUchA, 'to Apa kyA kareMge? Apa kyA le jAnA pasaMda kareMge?' paMDita rAmacaraNadAsa ne thor3A jhijhakate hue kahA, 'he...mA...mA...linI!' _ve itanA hI kaha pAye the ki nasaruddIna ne jora se cUMsA mArA Tebala para; Tebala ulaTa dI aura kahA ki 'galata! sTika Tu di Tarsa / yU seDa di besTa, naoNTa di verI besTa / zarta para baMdhe raho / tumane kahA thA zreSTha, sabase zreSTha nahIM, nahIM to hama hI hemAmAlinI ko na le jAte!' __ AdamI kA mana kAmavAsanA se bharA ho, to strI paramAtmA hai, puruSa paramAtmA hai / sArA dharma vahIM samApta ho jAtA hai| kAmavAsanA gaharI ho, to kAmavAsanA ke atirikta koI dharma nahIM hai| bAkI saba dharma bahAnA hai, jhUTha hai| dharma kA janma to tabhI zurU hotA hai, jaba hama viparIta kI vAsanA se haTanA zurU hote haiN| aura yaha haTAva brAhmaNatva hai| sAkSI-bhAva se, zarIra se phAsalA bar3hane se jaise hI, jitane hI Apa apane zarIra se dara hoMge. utane hI Apa dasare ke zarIra se dara ho jaayeNge| ise Apa gaNita samajheM bhItara kA / jitanA Apako dUsare kA zarIra AkarSaka mAlUma hotA hai, usakA artha hai ki apane zarIra se utane hI jur3e haiM; kyoMki Apake zarIra ko hI dUsare kA zarIra AkarSaka mAlUma hotA hai, AtmA ko nahIM / AtmA ko zarIra se koI saMbaMdha nahIM hai| jaise-jaise Apa pIche haTate haiM apane zarIra se, vaise-vaise dUsare ke zarIra bhI khone lagate haiN| isa kAmavAsanA ke dhueM ke kho jAne para jo prakAza janmatA hai, isa aMdhere se haTakara, zarIra ke aMdhepana aura aMdhere se haTakara jo rozanI upalabdha hotI hai, mahAvIra kahate haiM, vahI brAhmaNa hai| 'jisa prakAra kamala jala meM utpanna hokara bhI jala se lipta nahIM hotA, usI prakAra jo saMsAra meM rahakara bhI kAma-bhogoM se sarvathA alipta rahatA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| isameM kaI bAteM samajhane-jaisI haiN| 'jisa prakAra kamala jala meM utpanna hokara bhI jala se lipta nahIM hotA...!' AdamI paidA to vAsanA meM hI huA hai / kAmavAsanA strota hai jIvana kA / usakI niMdA kI bhI koI jarUrata nahIM hai / niMdA ve hI karate haiM, jo usase parezAna haiM / usase 370
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva laDanA pAgalapana hai, kyoMki jisase Apa paidA hae haiM, usase laDa nahIM skte| usase laDakara kyA hAtha lagegA? aura atIta se laDane kI jarUrata kyA hai? bhaviSya kI ciMtA karanI caahie| jo pIche chaTa' hai, usase lar3ane kI jarUrata kyA hai? jo Age ho sakatA hai, usake hone kA upAya juTAnA caahie| mahAvIra kahate haiM, jaise kamala jala meM hI paidA hotA hai, phira bhI jala use chUtA nhiiN| aise hI cetanA zarIra meM hai, zarIra meM hI rahatI hai, lekina zarIra use chUtA nhiiN| cetanA kA janma vAsanA meM huA hai| usake cAroM tarapha vAsanA kA jala hai / lekina kamala kI taraha cetanA alaga ho jAtI hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| yaha jo kamala kI taraha alaga ho jAnA hai, yaha kaI taraha se socane-jaisA hai, kyoMki mahAvIra kahate haiM, usI prakAra jo saMsAra meM rahakara bhI kAma-bhogoM se sarvathA alipta rahatA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| saMsAra se bhAgane kI salAha nahIM hai, saMsAra meM rahakara bhI, kyoMki saMsAra se bhAgane kA to matalaba huA ki kamala pAnI se Darakara dUra haTa jAye / Dara hI batAtA hai ki kamala ko bhaya thA ki pAnI chU sakatA thaa| bhaya khabara detA hai| lekina kamala nirbhaya hai| vaha jAnatA hai ki pAnI chU nahIM sakatA, to pAnI meM rahe ki pAnI ke bAhara rahe, koI bheda nahIM hai| saMsAra ko chor3akara bhAgane kA matalaba eka hI ho sakatA hai sau meM ninyAnabe mauke para / eka mauke ko maiM chor3a detA huuN| usakI maiM pIche bAta kruuNgaa| usa eka mauke para mahAvIra, buddha aura zaMkara Ate haiN| sau meM ninyAnabe mauke para saMsAra se bhAgane kA eka hI artha hai ki hama itane Dare hue haiM ki saMsAra meM rahakara to hamArA kamala pAnI ko chayegA hii| koI upAya hameM dikhAyI nahIM pdd'taa| vahAM to hama ulajha hI jaayeNge| to avasara hI na rahane deM, bAhara kI paristhiti hI badala deM; aisI jagaha cale jAyeM, jahAM koI maukA hI na ho| lekina dhyAna rahe, maukA bAhara se nahIM paidA hotA / bAhara to khUTiyAM haiN| vAsanA bhItara hai| Apa jaMgala meM cale jAyeMge, do pakSiyoM ko saMbhoga karate dekheMge; kaThinAI zurU ho jaayegii| Apa kahAM bhAgeMge, aisI jagaha cale jAyeMge, jahAM pakSI nahIM, vRkSa nahIM, paudhe nahIM; kyoMki saba meM vAsanA hai| phUla khila rahA hai kAmavAsanA se; titaliyAM ur3a rahI haiM kAmavAsanA se; havAoM meM sugaMdha cala rahI hai phUloM kI kAmavAsanA se; kyoMki usa sugaMdha ke sAtha bIjakaNa jA rahe haiN| sArA jagata kAmavAsanA hai| bhAga kara jAyeMge kahAM? phira bhI, samajha leM ye; eka gahA meM chipa gaye, para apane se bhAgakara kahAM jAyeMge? vaha jo bhItara kAmavAsanA hai, vaha to sAtha hai; to AToiroTika ho jAyeMge, khuda ke hI sAtha vAsanA jagane lgegii| manovaijJAnikoM ko zaka hai isa bAta kA ki jahAM-jahAM hama puruSoM ko striyoM se dUra karate haiM, vahAM-vahAM masTarabezana zurU ho jAtA hastamaithuna zurU ho jAtA hai| aisI ghaTanA bahuta jagaha ghaTI hai| pahalI daphA jaba aphrIkA ke eka kabIle meM IsAI mizanarI pahuMce, aura IsAI minazarI jahAM pahuMce haiM, vahAM upadrava pahuMcA hai; kyoMki unakI dhAraNAeM atyaMta kuMda haiM, aura atyaMta uthalI haiN| jaba usa kabIle meM IsAI mizanarI pahuMce, to unhoMne tatkAla... / kucha loga haiM jo dUsaroM ko sudhArane meM hI lage rahate haiM binA isakI phikra kiye ki ve dUsare sudhArane kI avasthA meM haiM yA hama sudharane kI avasthA meM haiN| usa gAMva meM lar3ake-lar3akiyAM saba sAtha khelate the, kUdate the| grAmINa AdivAsI kabIlA thA, aura bahuta se AdivAsI kabIloM meM, gAMva ke bIca meM, eka bhavana hotA hai jo yuvakoM kA bhavana hotA hai, 'yUtha hAla' / vahAM lar3ake aura lar3akiyAM jaba javAna ho jAte haiM, taba ve saba vahIM sote haiM, saba sAtha / usa kabIle ko masTarabezana kA, hastamaithuna kA patA hI nahIM thA ki koI AdamI hastamaithuna bhI kahIM karatA hai, yA striyAM karatI haiN| lekina jAkara IsAI pAdariyoM ne kahA ki yaha to anAcAra ho rahA hai, lar3ake aura lar3akiyAM sAtha! yaha anAcAra baMda karanA par3egA! unhoMne hAsTala alaga-alaga banA diye; lar3ake aura lar3akiyoM ko alaga-alaga chAMTakara rakha diyA; bIca meM dIvAla khar3I kara dii| manovaijJAnika kahate haiM, jisa dina dIvAla khar3I kI gayI, usI dina hastamaithuna usa kabIle meM praviSTa huaa| 371
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 AToiroTika ho jAtA hai aadmii| to Apa bhAgakara jAyeMge kahAM? Apa apanI vAsanA ko apane hAthoM hI pUrA karane lgeNge| aura agara Apane apane hAtha bhI bAMdha liye, to bhI koI pharka nahIM par3atA; kyoMki svapna meM ApakI vAsanA Apako pkdd'egii| svapna meM skhalana ho jaayegaa| bhAga nahIM sakate saMsAra se, kyoMki saMsAra bhItara hai| hAM, bhItara se saMsAra visarjita kara diyA jAye to saMsAra meM rahakara bhI AdamI saMnyasta ho jAtA hai| mahAvIra virodha meM nahIM haiM ki koI saMsAra na chodd'e| ve kahate haiM, saMsAra chor3e lekina tabhI chor3e, jaba saMsAra chUTa cukA ho / ise thor3A samajha leN| kaccA na chor3e, kyoMki kaccA AdamI dikkata meM pdd'egaa| vaha bhAgakara jAyegA, musIbata khar3I kregaa| naye roga, nayI vikRtiyAM, paravarzansa khar3e ho jaayeNge| saMsAra chor3e tabhI, jaba pakkA anubhava ho jAye ki saMsAra bhItara se chUTa cukA hai| aba yahAM rahane kI koI jarUrata nhiiN| yaha parIkSA pUrI ho gyii| isa vidyAlaya kI zikSA pUrNa ho cukii| to eka to ve haiM, jo vidyAlaya se bhAga khar3e hote haiM ki parIkSA na denI par3e, ninyAnabe pratizata, aura eka ve haiM, jo vidyAlaya kI saba parIkSAeM pAsa kara jAte haiM, aura vidyAlaya unase kahatA hai ki aba Apa kRpA karake jAiye; aba yahAM hone kI koI AvazyakatA nahIM hai| ___ mahAvIra aura buddha isa saMsAra ke vidyAlaya ko pAsa karake chor3ate haiN| yaha vyartha ho jAtA hai isalie chor3ate haiM / jaise sUkhA pattA vRkSa se giratA hai, kaccA pattA usa zAna se nahIM gira sakatA, kyoMki kaccA pattA giregA to pIr3A hogI; patte ko bhI hogI, vRkSa ko bhI hogI, ghAva bhI chUTa jAyegA / sUkhA pattA TUTatA hai; na patte ko patA calatA hai, na vRkSa ko khabara hotI hai ki kaba chUTa gayA, na koI ghAva hotA hai| ___ mahAvIra kahate haiM : brAhmaNa vaha hai jo saMsAra meM rahakara kAmavAsanA se aise alipta ho gayA, jaise kamala kA pattA pAnI se alaga hai| aisA brAhmaNa saMnyasta ho to saMnyAsa meM garimA hotI hai. gaurava hotA hai; saMnyAsa meM eka svAsthya hotA hai| aise saMnyAsa meM saMsAra kA virodha nahIM hotA, saMsAra kA atikramaNa hotA hai, TrAMseMDensa hotA hai / yaha AdamI saMsAra se bhayabhIta hokara nahIM gayA hai| yaha AdamI saMsAra ko pAra karake Upara uTha gayA hai| yaha biyAMDa ho gayA hai| yaha saMsAra se jarA bhI bhayabhIta nahIM hai| saMsAra meM hone meM aba koI artha nahIM rahA, isalie gayA hai| jo bhaya se bhAgatA hai, use artha abhI hai| isalie jaba bhI saMnyAsI ko Apa saMsAra se bhayabhIta dekheM to samajha lenA ki abhI yaha AdamI jaldI meM calA gayA, kaccA pattA thA, ise abhI rukanA thaa| behatara thA, abhI yaha saMsAra meM aura jI letaa| eka sATha varSa ke bUr3he sAdhu ne mujhe kahA ki maiM nau varSa kA thA, taba mere pitA ne mujhe dIkSA dii| pitA bhI sAdhu the| aura akasara pitAoM kI icchA hotI hai ki jo ve haiM, vahI unake beTe bhI ho jAyeM! lekina pitA ne saMnyAsa liyA bhI paiMtAlisa sAla kI umra meM; beTe ko saMnyAsa de diyA nau sAla kI umra meM / yaha beTA aba sATha sAla kA ho gayA, lekina isakI buddhi nau sAla se Age nahIM bddh'ii| ___ bar3ha nahIM sktii| kyoMki isako bar3hane kA koI maukA hI nahIM hai, avasara hI nahIM hai| sATha sAla kA bUr3hA, lekina buddhi aTaka kara raha gayI nau sAla para / abhI hAlata isakI vahI hai ki agara isako kulaphI becanevAlA dikhAyI par3a jAye to kulaphI khAne kA mana hotA hai| sinemA ghara ke sAmane kyU lagA hotA hai, to isakA mana hotA hai ki bhItara patA nahIM kyA ho rahA hai; maiM bhI dekha lUM / strI dekhakara use bar3I kaThinAI hotI hai, kyoMki isa strI meM kyA chipA hai, jo itanA AkarSita karatI hai; aparicita hai| isakI sArI sAdhanA sirpha saMgharSa hai, aura atikrama kucha bhI nahIM ho rahA hai / ho nahIM sakatA / anubhava atikrama lAtA hai| jIvana se saste chUTane kA koI upAya nahIM hai, aura jo sastA chUTanA cAhatA hai, vaha bhaTakegA bahuta bAra / jIvana meM zArTakaTa hote hI nhiiN| koI upAya nhiiN| yahAM koI apavAda nahIM hai / mahAvIra bhI janmoM-janmoM ke anubhava ke bAda saMnyasta hote haiM / buddha bhI janmoM-janmoM ke anubhava ke bAda saMnyasta hote haiN| Apa ko to pichale janmoM kI koI yAda hI nahIM hai| ApakA koI anubhava hI nahIM banA hai| anubhava 372
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva banatA to yAda hotii| Apane pichale janmoM meM kucha sAra nicor3A hotA jIvana se, to vaha Apake sAtha hotaa| vaha dIye kI taraha Apako rozanI karatA / vaha to hai nahIM / kucha anubhava to ikaTThA kiyA nahIM hai / phUloM ke sAtha Apa rahe haiM, lekina itra bilakula nahIM nikAla paaye| itra sAtha jAtA hai, phUla sAtha nahIM le jAye jA sakate / jaba eka AdamI maratA hai to usa jIvana meM jo usane itra nikAla liyA hai, aisensa, vaha usake sAtha ho jAtA hai| phUla hI phUla ke sAtha khelatA rahA hai, phUla to pIche chUTa jAte haiN| zarIra para thor3I-bahuta sugaMdha jo rahatI hai, vaha bhI zarIra ke sAtha chUTa jAtI hai| naye janma meM phira se ikaTThA karanA par3atA hai| aura hara janma meM hama ikaTThA karate haiM aura khote haiN| jaba taka Apa paripakva na ho jAyeM, maicyuriTI na A jAye, taba taka mahAvIra kahate haiM, saMsAra meM hI alipta hokara rahanA brAhmaNa honA hai| aliptatA brAhmaNatva hai| __ 'jo alolupa hai, jo anAsakta-jIvI hai, jo anagAra, binA ghara-bAra kA hai, jo akiMcana hai, jo gRhasthoM ke sAtha AnevAle saMbaMdhoM meM alipta hai, use hama brAhmaNa kahate haiN|' ___ eka-eka zabda ko gaura se samajheM , kyoMki hara zabda ke sAtha khatarA hai ki Apa galata samajha leMge aura galata samajhane kI saMbhAvanA sadA jyAdA hai ThIka samajhane kI bajAya; kyoMki hama galata haiM / hameM ekadama se galata cIja ekadama se samajha meM AtI hai| vaha hamAre lie svAbhAvika hai, vaha hameM jyAdA prAkRtika hai ki galata hamako ekadama se samajha meM A jaaye| haiM, jo alolupa hai, jisakA lobha calA gayA hai| hameM kyA samajha meM AtA hai? hameM samajha meM AtA hai ki dhana chor3a do to lobha calA gayA! dhana chor3ane se lobha nahIM jAtA hai| dhana pakar3A jAtA hai lobha ke kAraNa / dhana ke pahale bhI lobha maujUda rahatA hai, nahIM to dhana ko koI pakaDegA kyoN| dhana AdamI ikaTThA karatA hai lobha ke kAraNa / to eka bAta to pakkI hai nahIM to dhana ko koI pakar3atA kyoM / to jo pahale thA, vaha dhana ko chor3ane se miTa nahIM sktaa| vaha pIche chipA maujUda raha jaayegaa| dhana pIche AyA hai, to dhana chor3a do, koI pharka nahIM pdd'taa| lobha maujUda rhegaa| ___ mahAvIra kahate haiM, jo alolupa hai, aura hama samajhate haiM ki jo nirdhana hai| to hama samajhate haiM ki asAdhu dhana chor3a de to basa sAdhu ho gyaa| dhana chor3ane se lobha jAtA hotA, to bar3I AsAna bAta ho jAtI / isakA to matalaba huA ki vastuoM ko chor3ane se AtmA badalatI hai| taba to AtmA kamajora hai; vastuyeM jyAdA sabala haiN| nahIM, vastuoM ko chor3ane se kucha bhI nahIM badalatA; hAM, dhokhA ho jAtA hai / agara dhana na ho, to aisA lagatA hai ki aba merA koI lobha na rhaa| aura kisI ko dikhAyI bhI nahIM par3atA / kyoMki jaba dhana nahIM hai to kisI ko dikhAyI bhI kaise par3egA! dikhAyI dhana par3atA hai, lobha to dikhAyI nahIM par3atA / lobha to khuda ko hI dekhanA par3atA hai| dhana dUsaroM ko dikhAyI par3atA hai| jo dUsaroM ko dikhAyI par3atA hai, use chor3anA bahuta AsAna hai| jo dUsaroM ko dikhAyI nahIM par3atA, mere bhItara chipA hai, asalI savAla vahI hai| to mahAvIra nahIM kahate ki nirdhana brAhmaNa hai| mahAvIra kahate haiM alolupa / ye donoM bar3e bhinna haiM / taba yaha bhI ho sakatA hai ki koI AdamI dhana ke bIca bhI alolupa ho, aura yaha bhI ho sakatA hai ki koI AdamI nirdhana hokara bhI lolupa ho / lolupatA mana kI eka vRtti hai, cIjoM ko pakar3ane kI / lolupatA mana kI eka taraMga hai / vastuoM se usakA saMbaMdha nahIM hai / vastuoM ke sahAre vaha phailatI hai bAhara, lekina chipI bhItara hai / vastueM haTA deM; vaha bhItara jAkara sikur3a jAtI hai, lekina maujUda rahatI hai| vaha nayI cIjoM se jur3ane lagatI hai| to dekheM, eka laMgoTI vAlA saMnyAsI jisake pAsa sirpha laMgoTI hai, vaha laMgoTI ke prati bhI lolupa ho sakatA hai| sunA hai maiMne ki aisA huA ki eka saMnyAsI bar3I yAtrA karatA thA; jagaha-jagaha guruoM ke pAsa jAtA thA, lekina kahIM use jJAna na huaa| to usake aMtima guru ne kahA, 'hama tujhe jJAna na de skeNge| tU behatara ho, janaka ke pAsa calA jaa|' usane kahA, 'janaka mujhe 373
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 kyA jJAna degA, jaba bar3e-bar3e tyAgI, mahAtyAgI jJAna nahIM de sake, to yaha bhogI mujhe kyA jJAna degA!' lekina usake guru ne kahA, 'hama hAra gye| aba vahI tujhase jIta sakatA hai| tU vahIM calA jaa|' ___ vaha gayA; jAkara dekhA to bar3A hairAna huA, kyoMki janaka jame the, unakI baiThaka jamI thii| vahAM pInA cala rahA thA, bhojana cala rahA thA, rAsa-raMga, nRtya ho rahA thA / usa saMnyAsI ne kahA ki maiM bhI kahAM A gayA! bhogiyoM aura pApiyoM ke bIca! isa narka meM mujhe kisalie bheja diyA mere guru ne? lekina aba A hI gayA hUM, to rAta to rukanA hI pdd'egaa| to usane samrATa se kahA ki rAta ruka jAUM? A to gyaa| galatI to ho gyii| pUchane kucha AyA thaa| aba nahIM pUchaMgA / subaha vidA ho jAUMgA / samrATa ne kahA ki koI harja nahIM, itanI jaldI nirNaya mata lo| subaha samrATa use lekara nadI para snAna karane gayA, aura jaba ve donoM nadI meM snAna kara rahe the, to samrATa ke mahala meM Aga laga gyii| bhayaMkara lapaTeM uThane lgiiN| sAre gAMva meM kolAhala maca gyaa| to usa phakIra ne kahA ki, 'janaka, kyA dekha rahe ho, makAna se Aga kI lapaTeM nikala rahI haiM, makAna jala rahA hai!' aura vaha yaha kahakara saMnyAsI bhAgA vahAM se / samrATa ne kahA ki, 'tU kahAM jA rahA hai?' usane kahA, 'maiM apanI laMgoTI ghATa para chor3a AyA hai| agara Aga baDhatI A gayI to laMgoTI sApha ho jaayegii|' __ janaka ne kahA, 'mahala jala rahA hai; maiM nahIM jala rahA hUM, aura abhI terI laMgoTI nahIM jala rahI hai, lekina tUne jalanA zurU kara diyA! abhI Aga bahuta dUra hai| jaba pUre gAMva ko pAra karegI, taba ghATa taka AyegI, lekina tU jala uThA aura rakhA kyA hai? vahAM eka laMgoTI rakha AyA hai kinAre para!' / lolupatA kA saMbaMdha nahIM hai ki kisa cIja se jur3e; kisI bhI cIja se jur3a sakatI hai| aura akasara aisA hotA hai ki dhanI kI lolupatA to phailI rahatI hai bahuta sI cIjoM meM; dhana ko chor3akara jo bhAga jAte haiM, unakI lolupatA iMTensa ho jAtI hai / thor3I-sI cIjeM rahatI haiM, sArI lolupatA unhIM thor3I-sI cIjoM para laga jAtI hai| __ to saMnyAsI kA moha naSTa nahIM hotA, sikur3akara thor3I-sI cIjoM para laga jAtA hai| lekina vaha moha vahIM khar3A hai| dhana chor3anA zarta nahIM hai, dhana ko pakar3ane kA jo Agraha hai bhItara, usakA chuTa jAnA...! yaha kaba hogA? yaha kaise hogA? dhana ko hama pakar3anA hI kyoM cAhate haiM? jaba taka usakI jar3a khayAla meM na Aye taba taka kaTegI bhI nhiiN| ___ dhana ko hama isalie pakar3anA cAhate haiM, kyoMki hama apane prati Azvasta nahIM haiN| hameM bhaya hai, kala kA bharosA nahIM; bImArI hai, svAsthya hai, mRtyu hai, Aja mitra haiM, kala mitra na hoM; Aja ghara hai, kala ghara na ho| aura jiMdagI jInI hai to AdamI dhana para bharosA karatA hai| dhana surakSA hai, sikyuriTI hai| aura jaba taka Apa asurakSita rahane ko rAjI nahIM haiM, taba taka Apa lolupatA ke bAhara nahIM jA skte| asurakSita, inasikyuriTI meM rahane ko jo rAjI hai; jo kahatA hai, jo kala hogA, vaha hama kala dekheMge; jo Aja ho rahA hai, vaha Aja ke lie kAphI hai| yaha kSaNa paryApta hai| maiM kisI aura kSaNa kI ciMtA nahIM kruuNgaa| jo kSaNa-jIvI hai aura jo kala cAhe musIbata ho, to vaha use jhelegA, lekina kala hI jhelegA; Aja se taiyArI nahIM kregaa| aisA vyakti alolupa ho sakatA hai aura aisA vyakti hI saMnyasta ho sakatA hai| jo alolupa hai...! Apa apanI lolupatA ko khojeM kahAM hai| bhaya meM chipI hai, aura majA yaha hai ki Apa kitanA hI dhana ikaTThA kara leM, bhaya to miTatA nahIM, bar3hatA hI calA jAtA hai| kitanA hI iMtajAma kara leM, mRtyu to AyegI hI, aura kitanI hI vyavasthA juTA leM, roga to pakar3egA hii| mitra khoyeMge hI, patnI maregI, pati vidA hogA, dukha AyegA / isa pRthvI para koI bhI kabhI surakSita nahIM rhaa| surakSA isa pRthvI kA niyama 374
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva nahIM hai, magara hara AdamI apane ko apavAda mAna letA hai, aura phira usI koziza meM laga jAtA hai, jisameM sikaMdara, nepoliyana, caMgeja DUba jAte haiM, phira usI koziza meM laga jAtA hai ki maiM apane ko surakSita kara lUM, mujha para koI khatarA na rhe| aura hama jiMdagI bhara khatare se bacane meM jiMdagI ko gaMvA dete haiM; jiMdagI kA rasa hI nahIM le pAte aura na hI jiMdagI kA upayoga kara pAte haiN| mahAvIra isalie alolupatA ko brAhmaNatva kA AdhAra banAte haiM, kyoMki jo AdamI alolupa hai, vaha jIvana kA ThIka upayoga kara paayegaa| jo lolupa hai, vaha DarA huA, bhayabhIta, iMtajAma karane meM hI lagA rhegaa| aura jo yahIM iMtajAma karane meM lagA hai, usakA brahma se kyA saMbaMdha sthApita hogA! usakA parama se koI saMbaMdha sthApita nahIM ho sktaa| vaha kSadra meM hI vyatIta ho jaayegaa| ___ 'jo alolupa hai, jo anAsakta-jIvI hai|' hama bhI jIte haiM, brAhmaNa bhI jItA hai, lekina mahAvIra kahate haiM, brAhmaNa jItA hai anAsakta; isalie jItA hai ki jIvana hai; isalie nahIM jItA ki jIvana se kala eka bar3A makAna banAnA hai, eka bar3I jamIna kharIdanI hai, eka bar3A bagIcA lagAnA hai, khetI-bADI karanI hai, dhana ikaTThA karanA hai; kala kucha karanA hai jIvana se, koI vAsanA pUrI karanI hai, aisI kisI Asakti se nahIM jItA / jIvana hai; jaba taka hai, taba taka jIyegA; jisa dina zvAsa chUTa jAyegI, itanI bhI prArthanA nahIM karegA ki eka zvAsa aura mujhe mila jAye / mRtyu, to mRtyu svIkAra; jIvana, to jIvana svIkAra / jo bhI ghaTita ho, vaha use svIkAra hai| usameM koI asvIkAra nahIM hai| anAsakta kA artha hai ki maiM jIvana para apanI koI dhAraNA nahIM thopatA / jIvana jahAM le jAye, jIvana jo kare, maiM sahaja bhAva se use svIkAra karatA huuN| hamArI kaThinAI hai, hama jIvana para dhAraNA thopate haiM / hama jIvana ko svIkAra nahIM krte| hama jIvana ko cAhate haiM vAsanA ke anukUla / umara khayyAma ne kahA hai ki agara paramAtmA mujhe maukA de, to maiM sArI duniyA ko miTAkara phira se bnaauuN| tabhI zAyada mujhe tRpti ho ske| lekina taba bhI zAyada hI tRpti ho ske| taba bhI zAyada hI tRpti ho sake, kyoMki mana kA niyama yaha hai ki jo bhI Apa banA pAte haiM usakI atRpti Age bar3ha jAtI hai| eka makAna Apa banAte haiM; socate haiM tRpta ho jAUMgA; banate hI saba samApta ho jAtA hai| nayI kalpanAeM, naye svapna jaga jAte haiN| jaise vRkSoM meM patte lagate haiM, aise mana meM vAsanAeM lagatI haiN| purAne gira nahIM pAte ki naye laga jAte haiN| mana to nayI atRptiyAM khojatA calA jAtA hai| brAhmaNa vahI hai, jo anAsakta-jIvI hai; jo jIvana meM aise jI rahA hai jaise kala hai hI nahIM, jaise bhaviSya hogA hI nhiiN| hama lekina, galata samajha lete haiN| jIsasa ne apane ziSyoM ko kahA ki kala nahIM hai / basa, Aja hI hai| aura duniyA kA samajho ki jaise kala aMta honevAlA hai| isa bhAMti jIyo ki jaise kala mRtyu honevAlI hai, kala saba samApta ho jAyegA, mahApralaya ho jaayegii| jA hai! AdamI kA mana kaisI galatI karatA hai! ziSyoM ne samajhA ki aisA mAmalA hai, aisA khatarA A rahA hai ki jaldI daniyA kA aMta ho jAnevAlA hai, to bajAya Aja zAMti se jIne ke, ve kala kI ciMtA meM laga gaye ki aMta ho jAyegA, to kyA kareM! aura jIsasa se ve bAra-bAra pUchate haiM, jaba kala A jAtA hai, ki abhI aMta nahIM huA, pralaya kaba hogI? jIsasa kahate haiM, 'bahuta nikaTa hai, di lAsTa De ija verI kloja / ' aura do hajAra sAla ho gaye, lekina abhI bhI IsAI samAja meM kabhI na kabhI koI saMpradAya khar3A ho jAtA hai, jo kahatA hai, basa, 1975 aakhirii| phira 1975 kI taiyArI calane lagatI hai ki AkhirI dina A rahA hai, to thor3A acchA kAma kara lo| phira 1975 A jAtA hai, vaha AkhirI dina nahIM AtA / phira koI dUsarA saMpradAya paidA hotA hai| ___ ina do hajAra sAloM meM IsAiyoM meM hajAra daphA aisI tArIkheM taya ho cukI haiM, jaba ki akhirI pralaya hone vAlI hai| kisa taraha hama jIsasa ko, mahAvIra aura buddha ko galata samajhate haiM! jIsasa kA kula prayojana itanA hai ki kala jaise saba naSTa ho jAyegA, isa bAta ko samajhakara 375
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 Aja jiio| lekina hama Aja to jI hI nahIM skte| hama to sadA kala meM hI jIte haiN| kala! aura vaha kala hamAre pUre jIvana ko cUsa letA hai; kabhI AtA nhiiN| anAsakta-jIvI kA artha hai : vartamAna meM jiinevaalaa| dhyAna rahe, vAsanAoM ke lie bhaviSya cAhie, jIvana ke lie bhaviSya kI koI bhI jarUrata nahIM / jIvana ke lie yahI kSaNa kAphI hai| abhI maiM jIvita hUM pUrA / Apa pUre jIvita haiN| jIne ke lie kala kI kyA jarUrata hai? lekina vAsanA ke lie kala kI jarUrata hai, kyoMki vAsanAeM bar3I haiM; Aja kaise pUrI hoMgI? kala caahie| vAsanAeM bhaviSya nirmita karatI haiN| vAsanAeM hI samaya kA nirmANa haiN| 'jo anAsakta-jIvI hai, jo anagAra hai, binA ghara-bAra kA hai|' aba yaha bhI bar3A muzkila ho gyaa| 'anagAra' kA sIdhA artha le liyA gayA ki jo ghara-bAra chor3a de| jo ghara-bAra meM na rahe, vaha anagAra hai| lekina bar3e maje kI bAta hai ki jaina sAdhu ko bhI rahanA par3e to kisI ke ghara meM hI rahanA par3atA hai! kitanA hI iMtajAma karo, ghara to banAnA hI par3atA hai; koI chAyA, chappara DAlanA par3atA hai| dharmazAlA meM Thaharo ki sthAnaka meM Thaharo, ThaharanA kahIM hogA, ghara to hogA hii| ghara-bAra na ho jisakA, anagAra hai jo, to jarUra mahAvIra kucha cetanA kI sthiti kI bAta kara rahe haiM / mahAvIra yaha kaha rahe haiM ki jisakI cetanA ke Asa-pAsa kisI taraha kI dIvAla nahIM, kisI taraha kA ghara, kisI taraha kA kArAgRha, kucha bhI nahIM hai| jisakI cetanA khule AkAza kI taraha hai, jo anagAra hai| phira aisA anagAra vyakti chappara ke nIce bhI soye to vaha chappara usake bhItara ke AkAza ko choTA nahIM kara pAtA / aura Apa-jisakI AtmA ghara-ghUloM meM baMdhI hai, dIvAloM se ghirI hai--Apa khule AkAza ke bhI nIce soyeM to koI pharka nahIM pdd'taa| Apa apane ghara meM hI so rahe haiN| . khulA AkAza kyA karegA, jisake bhItara kA AkAza baMda hai? khulA AkAza bhItara honA caahie| taba bAhara bhI saba khulA huA hai| lekina zabda dikkata meM DAla dete haiN| kyoMki hamAre pAsa zabda Ate haiM, zabda kI AtmA to nahIM aatii| mArka Tvena amarIkA kA eka bahata vicArazIla lekhaka huA, eka haMsor3a vyaktitva / aura kabhI-kabhI haMsor3a vyaktitva bar3e gahare, bar3I gaharI coTeM kara jAte haiM; bar3e gahare satya kaha jAte haiN| asala meM satya kahanA ho to haMsI ke binA kahA hI nahIM jA sktaa| jiMdagI vaise hI kAphI udAsa hai| aura udAsa satya DAla-DAlakara AdamI ko mArane kA koI artha bhI nahIM hai| mArka Tvena ko Adata thI bhayaMkara rUpa se gAliyAM dene kI / jarA-sI bAta ho jAye, to vaha gAliyAM denA zurU kara de, aura aisA nahIM ki AdamiyoM ko hI de, cIjoM ko bhI de / daravAjA na khula rahA ho, to vaha gAlI dene lge| usakI patnI isa bAta se bar3I parezAna thii| aura vaha itanA nAmI, aMtarrASTrIya khyAti kA AdamI thA ki usakI patnI kahatI thI ki koI suna le ki tuma isa taraha kI gAliyAM bakate ho, to kyA loga kaheMge! lekina koI upAya nahIM thA / gAliyAM usake lie anivArya thiiN| eka dina subaha-hI-subaha, brahmamuhUrta meM, kahIM jAne ko vaha nikalA; kamIja pahanI, baTana TUTA hai-basa, usane gAlI denA zurU kI, patnI bhI parezAna ho gyii| vaha daravAje para khar3I sunatI rahI eka-eka gAlI usakI / vaha itane rasa se de rahA thA, jaise saMgIta kA majA le rahA ho! bar3I bhaddI gAliyAM de rahA thA, jinako striyAM upayoga bhI nahIM kara sktiiN| para usakI patnI ne kahA yaha bhI karake dekha lenA caahie| to jaise hI usane denA banda kiyA, usakI patnI ne, jo-jo gAliyAM usane dI thIM, utanI hI jora se unako doharAyA / usane socA, zAyada isase ghabar3A jAyegA, socegA ki par3osI kyA kaheMge? ki mArka Tvena kI patnI aisI bhaddI gAliyAM bakatI hai! mArka Tvena gaura se sunatA rahA, aura usane kahA ki, 'rAiTa, yU haiva kaoNTa 376
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva da varDsa, baTa yU haiva misDa da spiriTa-zabda to pakar3a liye, zabda meM kyA rakhA hai? AtmA! vaha gAlI dene meM jo maiM AtmA DAla rahA thA, vahI nahIM hai!' ___ sabhI satyoM ke sAtha karIba-karIba yahI dikkata hai, ki zabda pakar3a meM A jAte haiM aura AtmA kho jAtI hai / zabda jhaMjhaTa kI bAta hai| aura zabda ke anusAra phira hama calanA zurU kara dete haiN| aura zabda kA artha bhASA-koza meM likhA hai, mahAvIra se pUchane kI jarUrata nahIM hai| anagAra yAnI jisakA koI ghara nahIM--bAta khatma ho gyii| aura agara ghara hai to Apa brAhmaNa nahIM haiM; ghara chor3a deM to brAhmaNa ho gaye! AsAna ho gayI bAta; sarala ho gyii| ___ ghara chor3ane se koI brAhmaNa nahIM hotaa| ghara meM rahane se koI abrAhmaNa nahIM hotA / anagAra eka cetanA kI avasthA hai, aisI bhAva-dazA, jahAM maiM apanI tarapha koI sImAeM khar3I nahIM karatA, jahAM maiM baMdhA huA nahIM huuN| __ ghara kA artha hai, baMdhana / jagata se Apa bhayabhIta haiM, cAroM tarapha se ghara kI dIvAla khar3I kara rakhI hai| usake bhItara Apa surakSita haiN| ghara ke bAhara khule AzA ke nIce asurakSA zurU ho jAtI hai| to mahAvIra kahate haiM : jo asurakSita jItA hai, jo koI dIvAla khar3I nahIM karatA; aura jo dUsare se apane ko phAsalA nahIM karatA, kisI sImA ko banAkara ki tuma alaga ho| samajheM, agara Apa kahate haiM, maiM jaina hUM-Apane eka ghara banA liyaa| hiMdU se ApakA ghara alaga ho gyaa| Apa donoM ke AMgana alaga ho gye| musalamAna se ApakA ghara alaga ho gyaa| IsAI se ApakA ghara alaga ho gayA / inhIM gharoM ke alaga hone ke kAraNa to hameM maMdira, masjida aura carca banAne pdd'e| hamAre ghara hI alaga nahIM ho gaye, hameM bhagavAna ke ghara bhI alaga kara dene pdd'e| __ mahAvIra kahate haiM ki tuma usa dina brAhmaNa hooge, jisa dina tumhArA koI ghara na raha jAye cetanA para, aura hamane to brahma ko bhI gharoM meM bAMdha diyA hai| hama bar3e hoziyAra loga haiM! mahAvIra Apako mukta karanA cAhate haiM ki brahma ho jAyeM, hamane brahma ko bhI bAMdhakara nIce khar3A kara diyA hai! ___ logoM ke apane-apane brahma haiN| carca ke sAmane ApakA dila hAtha jhukAne ko nahIM hotaa| jIsasa ko sUlI para laTake dekhakara Apake mana meM koI bhAva nahIM uThatA / mahAvIra ko apane siddhAsana meM baiThe dekhakara ApakA sira jhuka jAtA hai| lekina jIsasa kA anuyAyI nikalatA hai, use koI bhAva nahIM hotaa| use sirpha itanA dikhAyI par3atA hai ki AdamI nagna baiThA hai| Apako jIsasa ko dekhakara lagatA hai ki kyA hai isameM, salI para laTakA hai! kisI pApa kA phala bhoga rahA hogA; kiyA hogA karma, to bhogegaa| ki kahIM tIrthakara kahIM sUlI para laTakate haiM? tIrthaMkara ko to kAMTA bhI nahIM cubhatA, sUlI to bahuta dUra kI bAta hai! tIrthaMkara to calatA hai, to kAMTA agara sIdhA par3A ho, to jaldI se ulaTA ho jAtA hai; kyoMki tIrthaMkara ne koI pApa to kiyA nahIM jo kAMTA cubhe / to jIsasa ko sUlI lagI hai, jarUra kisI mahApApa kA phala hai| jainI ke mana meM yaha bhAva AyegA jIsasa ko dekhakara / hAtha nahIM jdd'egaa| jIsasa ke anuyAyI ko mahAvIra ko dekhakara khayAla AyegA ki parama svArthI mAlUma par3atA hai| duniyA itane kaSTa meM par3I hai aura tuma siddhAsana lagAye baiThe ho! sArA saMsAra jala rahA hai, tuma AMkheM baMda kiye ho! hamArA jIsasa sabake lie sUlI para laTakA, aura tuma apane lie baiThe ho! jIsasa jagata kA kalyANa karane Aye aura tuma-tuma sirpha apane hI ghere meM baMda ho! usake hAtha nahIM judd'eNge| __ jIsasa aura mahAvIra to dUra haiN| idhara pAsa bhI dekheM, mahAvIra aura rAma to bahuta dUra nahIM haiM! donoM kSatriya haiM, eka hI dhArA ke hisse haiN| lekina jainI ke hAtha rAma ko dekhakara nahIM jur3a sakate! vaha sItA maiyA jo pAsa khar3I haiM, vaha upadrava hai| bhagavAna hokara aura patnI! yaha kalpanA hI ke bAhara hai! aura dhanuSa-bANa kisalie liye ho? kisI se lar3anA hai? tIrthaMkara, aura dhanuSa-bANa liye ho! soca bhI nahIM 377
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 sakate! aura patnI khar3I hai| saba gar3abar3a ho gyaa| abhI kAmavAsanA meM hI par3e ho! lekina, rAma ke mAnanevAle ko mahAvIra ko dekhakara bhI koI bhAva nahIM uThatA, kyoMki mahAvIra use palAyanavAdI mAlUma hote haiM ki jahAM jIvana saMgharSa hai, vahAM tuma bhagor3e ho! jahAM jarUrata thI ki lar3ate aura duniyA ko badalate, vahAM tuma jaMgala meM jAkara AMkha baMda kiye baiThe ho / rAma ko dekho! dhanuSa-bANa liye yuddha meM, saMgharSa meM khar3e haiN| aura jaba paramAtmA ne hI strI-puruSa ko banAyA, to tuma chor3ane vAle kauna ho! aura jaba paramAtmA ne hI cAhA ki ve donoM sAtha hoM, to paramAtmA kI marjI ke khilApha jo jA rahA hai vaha nAstika hai| ___ hama apanI dhAraNAoM ke ghara banAye haiN| unako hama maMdira kahate haiN| hamane apanI dhAraNAoM ke bhagavAna banAye haiN| ve hamArI dhAraNAoM ke projekzana haiM, prakSepa haiN| mahAvIra kahate haiM, anagAra cetanA cAhie-jisakA koI ghara nahIM, jisakA koI maMdira nahIM, jisakA koI saMpradAya nahIM, jisakA koI dharma nahIM, jisakI koI sImA nahIM; jo zuddha hone' meM hI jItA hai| na jo IsAI hai, na jaina hai, na bauddha hai, na hiMdU hai, na musalamAna hai| na jo kahatA hai maiM bhAratIya hUM, na jo kahatA hai ki maiM cInI hUM, jo kisI taraha ke ghere nahIM banAtA / jo na kahatA hai ki maiM dhanI hUM, na kahatA hai nirdhana hUM / na jo kahatA hai maiM zUdra hUM, na jo kahatA hai ki maiM brAhmaNa hUM / jo na kahatA hai maiM UMcA hUM, na nIcA huuN| jo na kahatA hai maiM puruSa hUM, strI huuN| jo kucha bhI nahIM kahatA / jo apanI tarapha koI bhI vizeSaNa nahIM lgaataa|| _ vizeSaNa-zUnya vyakti anagAra hai| usane saba ghara girA diye / vaha khule AkAza ke nIce A gyaa| AkAza hI aba usakA ghara hai| yaha itanA vistAra, yaha virATa hI usakA aba ghara hai| aise vyakti ko mahAvIra kahate haiM, maiM brAhmaNa kahatA hUM, jo anagAra hai| 'jo akiMcana hai...|' __ 'akiMcana' zabda bhI bar3A mUlyavAna hai| akiMcana kA artha nahIM hotA ki nirdhana hai, dIna hai| nahIM, akiMcana kA artha hotA hai : jo apane ko kucha bhI hUM,' aisA nahIM maantaa| sama-baoNDI, kucha hone kA khayAla jise nahIM hai / eka no-baoNDInesa, eka na-kucha hone kA bhAva ki maiM kucha bhI nahIM huuN| yaha 'kucha bhI nahIM hUM'-yaha bhI vidhAyaka rUpa se na pakar3a le ki 'maiM kucha bhI nahIM hUM,' nahIM to yaha bhI akar3a bana jaaye| basa, hone kA bhAva na ho| ___ bokojU apane guru ke pAsa gayA--eka jhena phakIra / aura usane apane guru se jAkara kahA ki tumane kahA thA : nA-kucha ho jAo bikama e no-boNddii| nAU AI haiva bikama e no-baoNDI-aba maiM nA-kucha ho gyaa| usake guru ne DaMDA uThAyA aura kahA : 'daravAje ke bAhara ho jA, isa no-baoNDI ko bAhara chor3akara aa| yaha jo 'nA-kucha' ko tU bhItara lA rahA hai, nAlAyaka! yaha vahI hai, 'kucha' huuN| isameM koI pharka nahIM huaa| aba dobArA yahAM mata AnA, jaba taka tU kucha hai|' - phira bokojU kI himmata nahIM par3I Ane kii| kyoMki, asala meM dAvA karanA hI jaba ho, to kucha kA hI dAvA ho sakatA hai| 'nA-kucha' kA kahIM koI dAvA hotA hai? 'nA-kucha' ke dAve kA matalaba hI kho gayA, bAta hI ulaTI ho gyii| ___to phira bokojU nahIM aayaa| varSa bItate cale gye| tIna sAla bAda guru gayA khojane ki bokojU kahAM hai / ziSyoM ne kahA ki vaha usa jhAr3a ke nIce baiThA rahatA hai| guru usake pAsa gayA / bokojU uThakara khar3A bhI nahIM huA! kyoMki uThanA thA, vaha aupacArika thaa| guru Aye to ziSya ko uThanA thA; lekina jaba kucha bhI na rahA, to ziSya kauna, guru kauna? kahate haiM, guru ne usake caraNoM meM sira jhukAyA aura kahA ki tU akiMcana ho gyaa| aba koI bhAva nahIM rahA ki tU kauna hai| aba nA-kucha kA bhI bhAva nahIM hai| akiMcana kA artha hai : jaba mujhe bhAva hI na raha jAye ki maiM kyA hu~; sirpha honA raha jAye apanI parizuddhatA meN| mahAvIra kahate haiM : akiMcana honA, brAhmaNa honA hai| brAhmaNa kI aisI mahimApUrNa vyAkhyA mahAvIra ke atirikta aura kisI ne bhI nahIM kI hai| 378
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ aliptatA hai brAhmaNatva mahAvIra cAhate the, pUrI pRthvI brAhmaNa ho jAye / Upara se dekhane para lagatA hai ki mahAvIra ne tor3a diye sAre samAja ke sAre niyama, varNa kI vyavasthA, lekina mahAvIra kI kalpanA thI ki sArI pRthvI brAhmaNa ho jAye / aura jaba taka sArI pRthvI brAhmaNa nahIM ho jAtI, taba taka dhArmika hone kA koI upAya nahIM hai, pRthvI dhArmika bhI nahIM ho sakatI / pRthvI brAhmaNa ho sakatI hai| lekina, koI tilaka-TIkAdhArI brAhmaNa, coTI dhArI brAhmaNa, yajJopavIta vAlA brAhmaNa agara koziza kare ki sArI duniyA yajJopavIta pahana le, coTI rakha le, tilaka lagA le aura brAhmaNa ho, to pRthvI brAhmaNa nahIM ho sakatI / aura isa taraha kA brAhmaNatva phaila bhI jAye to do kaur3I kA hai| usakA koI mUlya nahIM hai| brAhmaNa ke lakSaNoM ko zarIra se haTAkara mahAvIra AtmA para le jA rahe haiN| hamArI vyAkhyA brAhmaNa kI jo mahAvIra ke pahale thI, vaha zarIra para thI ki brAhmaNa-kula meM jo paidA huA, brAhmaNa ghara meM bar3A huA, brAhmaNa-jAti ke niyama mAnatA hai-zAstra par3hatA hai, zAstra paDhAtA hai, guru hai-vaha brAhmaNa hai| mahAvIra ne zarIra se sArI vyAkhyA haTA dii| 'jo akiMcana hai...|' ___ dhyAna rahe, jisako hama brAhmaNa kahate haiM, vaha akiMcana kabhI nahIM hotA cAhe usake pAsa kaur3I bhI na ho| aura jaba bhI Apa usake khar3e hote , to vaha dekhatA hai ki chuo paira! akiMcana kabhI nahIM hotaa| agara Apa usake pairoM meM sira na rakheM to abhizApa dene ko jarUra taiyAra rahatA hai| akiMcana vaha kabhI nahIM hotA, mahAna ahaMkAra se pIr3ita hotA hai| __brAhmaNa ke cehare para dekheM eka akar3a...jo ki una sabhI logoM meM A jAtI hai, jo bahuta samaya taka abhijAtya rahate haiM; Upara rahate haiM. chAtI para rahate haiM samAja kii| una sabhI meM A jAtI hai| jaise ki aMgreja calatA thA hindastAna meM, jaba usakI mAlakiyata thI, usakI cAla, usakI aaNkheN...| brAhmaNa hajAroM sAla se Upara haiM, aura Upara hone kA kula AdhAra zarIra hai| isalie brAhmaNoM ko rucikara nahIM lagA mahAvIra kA yaha kahanA ki brAhmaNa honA AtmA kI guNavattA hai| kyoMki unako lagA ki isase to hamArA sArA brAhmaNatva, jo ki zarIra para nirbhara hai, bikharatA hai| isalie brAhmaNoM ne mahAvIra kA gahana virodha kiyaa| mahAvIra kI vicAradhArA ko mulka meM na jamane diyA jAye, isakI pUrI ceSTA kii| mahAvIra ghora nAstika haiM aura logoM ko adhArmika banA rahe haiM--aisA pracAra kiyaa| mahAvIra koI jJAnI puruSa nahIM haiM, isakI pUrI dhAraNA phailaayii| yaha jAnakara Apako hairAnI hogI ki mahAvIra-jaise Astika vyakti ke vicAra ko brAhmaNoM ne--jAti, janma se baMdhe brAhmaNoM ne-nAstikatA siddha karane kI ceSTA kI, aura unhoMne itane jora se pracAra kiyA hai mahAvIra ke nAstika hone kA ki bhArata ke paraMparAgata darzana zAstra ke graMthoM meM mahAvIra kA nAma hamezA nAstika paraMparA meM ginA jAtA hai| ___ yaha bar3I camatkArapUrNa ghaTanA hai ki mahAvIra aura buddha-jaise parama Astika, nAstika vyakti kyoM mAlUma par3e unhoMne jo kahA thA usake kAraNa nahIM ; balki unhoMne jAtigata svArthoM ko jo nukasAna pahuMcAyA usakA badalA lenA jarUrI thA / aura eka bAra kisI ke nAstika hone kI ghoSaNA kara do, to loga aMdhe ho jAte haiM, phira loga sunanA baMda kara dete haiN| kisI ke bhI saMbaMdha meM kaha do ki vaha nAstika hai, loga Dara jAte haiN| jaise Aja, Aja kisI AdamI ke bAre meM kaha do ki vaha kamyunisTa hai, phira loga soca lete haiM ki isakI bAta sunane kI jarUrata nhiiN| jaise Aja kisI ko kamyunisTa kaha denA kAphI hai niMdA ke lie / kamyunisTa bhI apane ko kamyunisTa batAne meM do daphA socatA hai ki batAnA ki nhiiN| ThIka Aja se DhAI hajAra sAla pahale 'nAstika' isase bhI jyAdA khataranAka satya thA / aura cAravAka ke sAtha mahAvIra 379
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 2 ko ginanA ekadama behUdI bAta hai| kyoMki kahAM cAravAka, jo sirpha khAne, pIne aura mauja ur3Ane kI zikSA de rahA hai| jo kahatA hai ki na koI paramAtmA hai, na koI AtmA hai, na koI parama jIvana hai--sivAya padArtha ke aura kucha bhI nhiiN| usake sAtha mahAvIra ko ginanA yA buddha ko ginanA jyAdatI hai| lekina, brAhmaNoM ne yaha jyAdatI kii| karane kA kAraNa yaha nahIM thA ki mahAvIra nAstika the| karane kA kAraNa yaha thA ki mahAvIra ne brAhmaNa kI vyAkhyA ko itanA mahAna banA diyA ki sabhI brAhmaNoM ko sApha ho gayA ki unameM se koI bhI brAhmaNa nahIM hai| yaha vyAkhyA giranI caahie| unakA brAhmaNatva chIna liyaa| itanI bar3I lakIra khIMca dI brAhmaNa kI, ki usake nIce brAhmaNa ekadama kSudra mAluma hone lgaa|...ki isa AdamI kA vacana nahIM sunanA caahie| __aisA ullekha hai zAstroM meM ki agara koI brAhmaNa nikalatA ho rAste se aura sAmane pAgala hAthI A jAye, aura jaina-maMdira karIba ho, to pAgala hAthI ke paira ke nIce dabakara mara jAnA behatara, jaina-maMdira meM zaraNa nahIM lenI caahie| kyoMki patA nahIM vahAM koI nAstika vacana kAna meM par3a jaae| ___ magara Apa aisA mata socanA ki aisA hiMduoM ne hI kiyA / jainoM ne bhI ThIka yahI kiyA pIche / unhoMne bhI likhA hai apane zAstroM meM ki koI jaina agara hiMdU-maMdira ke pAsa pAgala hAthI ke sAmane par3a jAye, to behatara hai mara jAnA pAgala hAthI ke paira ke nIce dabakara, hiMdU-maMdira meM zaraNa mata lenaa| kyoMki vahAM kudaiva kI pUjA ho rahI hai, kuzAstra par3hA jA rahA hai| bar3e maje kI bAta hai, mahAvIra ne kahA ki koI brAhmaNa janma se nahIM hotA lekina saba jaina janma se jaina haiM! mahAvIra ne jaina kI koI vyAkhyA nahIM kI, kyoMki usa dina koI jaina thA nahIM / brAhmaNa kI vyAkhyA kI / aba jarUrata hai ki koI tIrthaMkara jaina kI vyAkhyA kare, kauna hai 'jaina'? 'jaina' zabda 'brAhmaNa' zabda se jyAdA kImatI hai, kama kImatI nahIM hai| brAhmaNa banatA hai 'brahma' se; ki jo brahma ko upalabdha hone lgaa| aura jaina banatA hai 'jina' se; jo svayaM kA svAmI hone lagA, jItane lagA apane ko| jisane apane ko pUrI taraha jIta liyA vaha 'jina' hai| aura jo jItane ke mArga para cala par3A vaha 'jaina' hai| lekina jaina ghara meM paidA hone se koI jItane ke mArga para calatA hai? lekina, jaisA usa dina brAhmaNa mUr3ha thA, aura soca rahA thA brAhmaNa kula meM paidA hokara maiM brAhmaNa ho gyaa| vaisA hI jaina Aja mUr3ha hai| vaha socatA hai jainakula meM paidA hokara maiMne saba pA liyA, saMpadA mila gyii| ___ janma se kucha bhI nahIM milatA-haDDI, mAMsa-majjA milatI hai| usakA dharma se koI lenA-denA nahIM hai| dharma to upalabdha karanA hotA hai, cAhe brAhmaNa bano aura cAhe jaina / athaka sAdhanA, janmoM-janmoM kI ceSTA kA phala hai| jinatva yA brAhmaNatva upalabdhi hai| janma ke sAtha nahIM milatI, khuda pAnI hotI hai| 380