Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai guru 2010_03
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ R ABSE suvahuM pi suyamahIyaM kiM kAhii crnnvipphiinnss| aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakoDI vi / / 10 / / thovammi sikkhide jiNai, bahusudaM jo crittsNpunnnno| jo puNa carittahINo, kiM tassa sudeNa bhuenn||91|| NicchayaNayassa evaM, appA appami appaNe surdo| so hodi hu sucaritto, joI so lahai nnivvaannN||92|| di jaM jANiUNa joI, parihAraM kuNai punnnnpaavaannN| taM cArittaM bhaNiyaM, aviyappaM kmmrhiehiN||93|| HABAR MDM abbhaMtarasodhIe, bAhirasodhI vi hodi nniymenn| abbhaMtara-doseNa hu, kuNadi Naro bAhire dose||94 / / jaha va NiruddhaM asuhaM, suheNa suhamavi taheva suddhenn| tamhA eNa kameNa ya, joI jhAeu nniyaadN||95|| HT 2010_03
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ halA sUtra kyoMki usakA mUlya to lAbha kA thaa| ImAnadArI se milatA thA 1 'cAritrahIna puruSa kA vipula zAstra-adhyayana bhI | to ImAnadArI ThIka thI, beImAnI se milatA hai to beImAnI ThIka vyartha hI hai. jaise ki aMdhe ke Age lAkhoM-karoDoM hai| aise AdamI ke beImAna hone meM jarA-bhI aDacana na / dIpaka jalAnA vyartha hai|' aise AdamI kI ImAnadArI upakaraNa hai, sAdhana hai, sAdhya nhiiN| suvahuM pi suyamahIyaM kiM kAhii crnnvipphiinnss| aise AdamI ke caritra kA koI bharosA nhiiN| aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakoDI vi / / agara eka AdamI isalie zubha kArya karatA hai ki isase svarga mahAvIra ne caritra aura cAritra meM bar3A bheda kiyA hai| eka caritra milegA, to aise AdamI ke caritra kA koI bharosA nhiiN| kyoMki hai, jo hama Upara se Aropita karate haiN| eka caritra hai, jo bhItara kala agara ise patA cala jAe ki beImAna bhI rizvata dekara aura se AvirbhUta hotA hai| eka caritra hai, jisakA hama abhyAsa karate svarga pahuMca rahe haiM, kala ise patA cala jAe ki ImAnadAra narka meM haiN| aura eka caritra hai, jo sahaja khilatA hai| sahaja khilanevAle par3e haiM aura sar3a rahe haiM, to yaha ImAnadArI chor3a degaa| yaha beImAnI ko hI unhoMne cAritra kahA hai| vahI dhArmika hai| jo Aropita hai, para utara jaaegaa| svAbhAvika hai| kyoMki sAdhya to ImAnadArI | abhyAsajanya hai. ceSTA se bAMdhA gayA hai. vaha caritra naitika hai| nahIM thii| , mahAvIra kI bhASA meM, vAstavika caritra ko unhoMne | maiMne sunA hai, mullA nasaruddIna apane beTe ko samajhA rahA thA, nizcaya-caritra kahA hai| avAstavika caritra ko vyavahAra-caritra dukAna pr| sabhI bAteM samajhA rahA thA dhIre-dhIre, beTA bar3A ho kahA hai| eka to ceharA hai dUsaroM ko dikhAne ke lie| aura eka gayA, dukAna sNbhaale| eka dina usane kahA ki suna, dekha, yahAM svayaM kA maulika ceharA hai| eka to vyavahAra hai| saca bolate ho, vyavasAya kI naitikatA kA prazna hai| yaha jo AdamI abhI-abhI ImAnadArI se jIte ho, lekina vaha bhI vyavahAra hai| sArI duniyA gayA, dasa rupaye kA noTa ise denA thA, lekina bhUla se yaha ke dukAnadAra kahate haiM, 'AnesTI iz2a di besTa paalisii|' dasa-dasa ke do noTa de gayA hai, eka-dUsare meM jur3e the| aba yaha ImAnadArI zreSThatama nIti hai| lekina pAlisI' hoziyArI hai savAla uThatA hai vyAvasAyika nIti kA ki maiM apane sAjhIdAra ko usmeN| nIti, dharma nhiiN| ImAnadAra isalie honA ucita hai ki yaha dasa rupaye kA dUsarA noTa batAUM ki na batAUM? vaha yaha nahIM ImAnadArI meM lAbha hai| ImAnadArI svayaM bahumUlya nahIM hai, lAbha ke | kaha rahA hai ki nIti kA savAla uThatA hai ki maiM isa AdamI ko kAraNa bahumUlya hai| bulAUM jo bIsa rupaye de gayA hai| yaha to bAta khatama huii| isase agara ImAnadArI lAbha ke kAraNa bahumUlya hai, aura kisI dina | to kucha lenA-denA nhiiN| aba maiM apane pArTanara' ko batAUM yA beImAnI se lAbha milatA ho, to aisA AdamI beImAnI kregaa| na batAU? 2010_03
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 SERI vyavasAyI kI buddhi to nIti meM se bhI vyavasAya hI khojegii| dUra par3a gayA, usakI bhUkha-pyAsa kI bhI yAda nahIM aatii| aura jo isa grAhaka ko bulAne ko, dene ko rAjI nahIM hai, vaha mahAvIra ne aise upavAsa kiye the| tuma bhI upavAsa kara lete sAjhIdAra ko bhI batAne ko rAjI nahIM ho sktaa| ho| lekina tumhAre upavAsa meM bhojana kA itanA ciMtana calatA hai naitika vyakti bezarta naitika nahIM hotaa| dhArmika vyakti bezarta ki karIba-karIba bhojana para hI dhyAna aTaka jAtA hai| bhojana naitika hotA hai| usakI koI zarta nahIM hai| nIti koI sAdhana nahIM karate hae tama bhojana ke saMbaMdha meM isa bhAMti kabhI nahIM socate. hai, jisase kahIM pahuMcanA hai| nIti hI usakA sAdhya hai| jaisA upavAsa karake socate ho| bhojana kara liyA do bAra, to zubhAcaraNa usakA AnaMda hai| bhUla gye| lekina jisa dina upavAsa thopa liyA apane Upara, ise khayAla meM lenA, kyoMki yaha sAre sUtra isI saMbaMdha meM haiN| caubIsa ghaMTe bhojana kI hI yAda AtI-jAtI hai| yaha to upavAsa koI vyakti narka ke Dara se naitika AcaraNa kara rahA hai| koI | na huaa| yaha to upavAsa ke pratikUla ho gayA, viparIta ho gyaa| vyakti caurAhe para khar3e pulisavAle ke Dara se naitika AcaraNa kara eka brahmacarya hai, jo kAmavAsanA kI vyarthatA ke bodha se janmatA rahA hai| koI vyakti adAlata ke bhaya se naitika AcaraNa kara rahA hai| use bAMdha-bAMdhakara lAnA nahIM pdd'taa| tumhArI samajha hI, hai| bhaya se nIti kA kaise janma hogA! bhaya se thothe AcaraNa kA tumhAre jIvana kA anubhava hI tumheM usa jagaha le AtA hai ki UrjA, janma ho sakatA hai| bhaya ke kAraNa tuma Upara-Upara apane ko | kA tuma vyartha upayoga baMda kara dete ho| baMda karane kI ceSTA nahIM saMbhAlakara rakha sakate ho| lekina bhItara kI agni kA kyA karate, baMda ho jAtA hai| tumhArI samajha ne tumheM zarIra kI vyarthatA hogA? aura isalie akasara tuma pAoge, jinako hama samajhA dii| tumhArI samajha ne tumheM zarIra ke kSaNabhaMgura-rasa kA sAdhAraNataH naitika puruSa kahate haiM, ve sabhI pAkhaMDI hoNge| bodha karA diyaa| tumhArI samajha ne, jAgarUkatA ne, tumhAre pAkhaMDa kA itanA hI artha hai, Upara naitika hoMge, bhItara anIti anabhava ne tamhAre bhItara eka nayI dizA khoja lii| usI dizA meM ke sAgara meM lahareM uTha rahI hoNgii| jo unhoMne bAhara se roka liyA | UrjA bahane lgii| UrjA kA Urdhvagamana huaa| tuma Urdhvaretasa hai apane ko, na karane se, vahI unake bhItara citta meM ghAva kI taraha bne| taba to eka brahmacarya hai, jisameM phUla-jaisI saralatA hogI, gaharA hotA jaaegaa| jisase unhoMne apane ko kisI taraha vaMcita | sahajatA hogI, komalatA hogii| kara diyA hai, vaha unake mana meM bAra-bAra sapane utthaayegaa| aura eka brahmacarya hai, jo tumane vAsanA kI adamya pukAra se AkarSita kregaa| agara upavAsa ghaTA ho, to tumheM bhojana kI ghabar3Akara, vAsanA ke adamya prabhAva se ghabar3Akara apane Upara da na aayegii| kabhI-kabhI ghaTatA hai upvaas| kabhI tama Aropita kara liyaa| jabardastI thopa liyaa| prANa to bhAge jAte saMgIta sunane meM aise lIna ho gaye ki yAda hI na rahI zarIra kii| the vAsanA kI tarapha, tumane lagAma khIMca lii| lekina isase tuma saMgIta meM aise DUba gaye ki zarIra aura zarIra kI bhUkha kA vismaraNa | kAmaka ho jaaegaa| isase tumhAre citta meM kAmavAsanA hI ho gyaa| to upavAsa sahaja ghaTita huaa| dhyAna meM DUba gaye aura | kAmavAsanA bhara jaaegii| isase tuma mavAda hI mavAda se bhara zarIra bhUla gayA, to upavAsa sahaja ghaTita huaa| lekina agara jaaoge| isase tumhArA uThanA, baiThanA, sonA, jAganA, dhyAna, tumane ceSTA se upavAsa kiyA-paryuSaNa AyA, vrata ke dina pUjA, prArthanA, sabhI para kAmavAsanA kI chApa par3a jaaegii| yaha Aye, tumane upavAsa kiyA to tuma dina-rAta bhojana ke saMbaMdha to roga ho gyaa| svAsthya na huaa| meM hI vicAra kroge| yaha upavAsa aMtartama se nahIM aayaa| yaha mahAvIra jisa brahmacarya kI bAta karate haiM, vaha jIvana ke anubhava upavAsa nahIM hai, anazana hai| upavAsa zabda kA hI artha hotA hai, se aaye| jIvana ke kaDuve-mIThe anubhava tumheM kahIM pahuMcA deM; AtmA ke nikaTa A jAnA, AtmA ke pAsa A jaanaa| AtmA ke hAtha jala jAe, phira kauna DAlatA hai Aga meM hAtha! vAsa meM A jaanaa| pAsa...aura pAsa...aura paas...| AtmA manovaijJAnika kahate haiM, agara choTA baccA Aga kI tarapha jA ke itane pAsa ho gaye ki zarIra bahuta dUra par3a gayA, hajAroM mIla | rahA ho, to bajAya use jabardastI rokane ke, use Aga ke pAsa 84 | JainEducation International 2010_03
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Marauwarenewmomemagwwwomemamawesomeownewww jAvana hI hai garu dhIre-dhIre le jaao| use anubhava hone do ki jaise-jaise Aga ke cAhegA, ho skegaa| lekina eka bAta khayAla rakhanA ki jaba maMtra pAsa jAtA hai, vaise-vaise zarIra jhulasatA hai| aura isameM bhI koI ko par3he to baMdara kI yAda na aaye| usa AdamI ne kahA, phikira harja nahIM hai agara vaha eka bAra jalatI huI Aga meM aMgulI bhI chor3o, baMdara kI kabhI yAda AyI hI nahIM jiMdagI meM, aba kyoM DAla le aura thor3A jala jAe aura phapholA uTha Aye, koI harja aayegii| lekina basa vahIM jhaMjhaTa ho gayI! nhiiN| lekina yaha jIvanabhara ke lie sikhAvana ho jaaegii| tuma | vaha maMdira se nIce bhI nahIM utara pAyA ki baMdara hI baMdara! usane to AkarSaNa bddh'egaa| jahAM-jahAM hama mana | bahata jhiddkaa| usane bAra-bAra maMtra ko yAda karane kI koziza ko jAne se rokate haiM, mana vahIM-vahIM utAvalA hotA hai jAne ko| kI, lekina jaise hI maMtra Aye ki usake pahale baMdara maujUda ho mana kA niyama smjho| niyaMtraNa nimaMtraNa bana jAtA hai| niSedha jaae| rAtabhara usane ceSTA kI ki pAMca bAra to binA baMdara ke eka pukAra bana jAtI hai| roko jAne se kahIM mana ko aura saba tarapha daphA kaha lUM, lekina na kaha paayaa| AdhI pAgala hAlata meM subaha bhUlakara mana vahIM-vahIM jAne lagatA hai| kabhI dekhA hai, dAMta TUTa aayaa| usane usa guru ko kahA ki tuma bhI hadda ke AdamI ho! jAtA hai to jIbha vahIM-vahIM jAtI hai| roko use| phira tuma bhUle eka to varSoM kI sevA ke bAda maMtra diyA, yaha baMdara kyoM sAtha de ki phira jIbha vahIM gyii| kahAM caubIsa ghaMTe yAda rakhoge! tuma diyA! agara baMdara hI zarta thI, to cupa rhte| mujhe baMdara kabhI yAda jAnate ho dAMta TUTa gayA, aba vahAM kucha jIbha ko le jAne jaisA bhI Ate hI na the, jiMdagI bIta gyii| aura Aja rAta, maMtra ko pAMca nahIM hai| lekina khAlI jagaha meM jIbha jAtI hai| tuma rokate ho to | bAra kahanA to muzkila, eka bAra kahanA muzkila hai| guru ne aura-aura jAtI hai| kahA, maiM bhI kyA kara sakatA hUM! zarta vahI hai| vaha pUrI ho to hI manovaijJAnika kahate haiM ki eka bahuta gaharA niyama hai-viparIta maMtra sArthaka hotA hai| pariNAma kA niym| tuma jo nahIM karanA cAhate, vahI hotA hai| tuma pakkA mAna lo, vaha maMtra kabhI sArthaka huA na hogaa| naye sikkhar3a ko dekhA hai sAikila sIkhate hue? sATha phITa caur3e | jitanI ceSTA hogI, utanA hI baMdara pragAr3ha hotA jaaegaa| rAste para, rAste ke kinAre lage mIla ke patthara se usakI sAikila mana kA eka niyama hai| tuma jisa cIja ko dabAoge, ubhregii| jAkara TakarA jAtI hai| sATha phITa caur3A rAstA thA, koI rAste para dabAne se kabhI koI mukta nahIM hotaa| mukti damana se nahIM aatii| na thaa| sunasAna par3A thaa| lekina isako huA kyA? yaha lAla mukti bodha se AtI hai| samajha se AtI hai| aura eka bAra samajha mIla ke patthara kI tarapha kyoM AkarSita ho gayA? jaise hI nayA A jAe, to jIvanabhara ke lie eka dIyA jala jAtA hai bhiitr| sikkhar3a patthara dekhatA hai, vaha ghabar3AtA hai| vaha ghabar3AtA hai ki maiMne sunA hai, mullA nasaruddIna kI eka rAta apanI patnI se kucha kahIM isa patthara se TakarA na jAUM! sATha phITa caur3A rAstA bhUla | kahA-sunI ho gyii| patnI bahuta cillAne lagI, cIkhane lgii| jAtA hai| isa patthara se TakarA na jAUM, najara patthara para aTaka | mullA tharathara kAMpane lgaa| Akhira patnI ne kahA, kAyara kahIM jAtI hai| aura jaise vaha patthara se bacane lagatA hai, vaise rAstA to | ke, kyoM tharathara kAMpa rahe ho? tuma AdamI ho ki cUhe! mullA ne bilakula hI bhUla jAtA hai, patthara aura vaha, basa do hI raha jAte kahA, devI! AdamI hI honA cAhie, kyoMki agara maiM cUhA haiN| phira eka adamya AkarSaNa ghabar3AhaTa meM paidA huaa| use hotA, to tU tharathara kaaNptii| isa upadrava aura jhagar3e meM patthara kI tarapha khIMcane lagatA hai| koI patthara khIMca rahA hai, aisA mohalle-par3osa ke loga bhI A gye| saMyoga kI bAta eka cora nhiiN| khuda ke hI niSedha se khiMcA jA rahA hai| ghara meM ghusA thaa| vaha pakar3A gyaa| bar3I prasiddha kathA hai ki eka yuvA eka sAdhu ke pIche par3A thaa| adAlata meM mukadamA claa| usa cora se majisTreTa ne pUchA, usake paira dabAtA, sevA karatA, kahatA ki kucha camatkArI zakti tumheM kucha kahanA hai? usane kahA sirpha itanA hI kahanA hai hujUra, de do| sAdhu usase ghabar3A gayA thA, usane kahA, acchA bhaI! yaha ki maiM kabhI zAdI na kruuNgaa| aura itanI merI prArthanA hai, aura maMtra hai| choTA-sA maMtra hai, ise pAMca bAra par3hanA hai| basa pAMca bAra koI bhI sajA de do, zAdI karane bhara kI AjJA mata denaa| basa, par3hane se tujhe siddhi upalabdha ho jaaegii| tU jo bhI karegA, karanA | bahuta dekha liyaa| rAta jo mujhe darzana huA hai! maiM bhI AdamI hUM, 85 2010_03
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 jina sUtra bhAga: 2 cUhA nahIM huuN| aura jo isa garIba mullA para gujarate dekhA hai, vaha jaao| usa aMdhe ne kahA, tuma pAgala hue ho! mujhe kyA pharka aba apane para gujarate nahIM dekhanA caahtaa| par3atA hai, kaMdIla hAtha meM ho, yA na ho! aMdherA aMdherA hai| maiM jIvana ko khalI AMkha se dekhate cleN| jo cAroM tarapha gajara aMdhA hUM, kyA tuma bhUla gaye? kaMdIla kyA karegI! rahA hai, vahI zAstra hai| jo saba para gujara rahA hai, vahI zAstra hai| lekina usa mitra ne tarka kiyA ki mAnA ki tuma aMdhe ho aura tuma para gujara rahA hai, use bhI gaura se dekho| koI bhI jIvana kA kaMdIla tumhAre lie kucha na kara sakegI, lekina itanA to karegI anabhava binA sAra nicor3e mata jAne do| to hI dhIre-dhIre ki dasarA koI tamase na TakarA skegaa| rozanI hAtha meM rahegI, to paripakvatA AtI hai| to hI dhIre-dhIre aisI ghar3I AtI hai, jahAM | dUsarA tumase na TakarA skegaa| yaha tarka aMdhe ko bhI jaMcA, vaha tumhAre bhItara se caritra kA AvirbhAva hotA hai| lekina usa caritra kaMdIla lekara gyaa| koI dasa-pAMca kadama hI gayA thA ki koI kI na to koI mAMga hotI, na koI AkAMkSA hotI, na usa caritra usase A ttkraayaa| usane kahA, kyA mAmalA hai? kyA tuma bhI kA koI lakSya hotaa| vaha caritra svayaM meM suNdr| svAMtaH sukhaay| aMdhe ho? hAtha meM kaMdIla hai mere, dikhAyI nahIM par3atI? usa dUsare bhItara hI bhItara usakA rasa hai| AdamI ne kahA ki mahAnubhAva, ApakI kaMdIla bujhI huI hai| vaisA vyakti yaha bhI nahIM kahatA ki maiM caritravAna hai, isalie aMdhe ko patA kaise cale ki kaMdIla bujha gyii| aMdhe ko kaMdIla mujhe sammAna mile| vaisA vyakti yaha bhI nahIM kahatA--yaha bhI kA jalanA hI patA nahIM calatA, to bujhanA kaise patA calegA? zikAyata nahIM karatA-ki dUsare caritrahIna sammAnita ho rahe haiM, aura kahate haiM, use aMdhe ne lauTakara apane mitra ko kahA ki maiM yaha kyA anyAya ho rahA hai! vaisA vyakti yaha bhI nahIM kahatA ki varSoM se cala rahA hUM, kabhI mujhase koI bhI na TakarAyA thaa| kyoMki caritrahIna saphala ho rahe haiM aura caritravAna asaphala ho rahe haiM, he | maiM khuda hI saMbhalakara calatA hUM, lakar3I coTa karake calatA hUM, prabhu, yaha kaisA anyAya hai! nahIM, usakI koI zikAyata nhiiN| khabara karake calatA hUM ki bhaI, meM aMdhA huuN| tumhArI kaMdIla ne mujhe vaha jAnatA hai ki caritrahIna kitanA hI saphala ho jAe, usakI AzvAsana de diyA ki Aja to koI khabara rakhane kI jarUrata saba saphalatA aMtataH jor3a meM asaphalatA bana jAtI hai| vaha | nhiiN| Aja to lAparavAha cala sakatA huuN| kaMdIla to hAtha meM hai, jAnatA hai ki caritravAna saphala ho ki asaphala, usake AnaMda meM | koI TakarAyegA nhiiN| yaha pahalI daphe merI jiMdagI meM koI majhase koI pharka nahIM pdd'taa| usakI viphalatA bhI saphalatA hai| TakarAyA hai, tumhArI kaMdIla ke kAraNa TakarAyA hai| kaMdIla ne saphalatA to saphalatA hai hii| vaha sar3aka para bhikhArI kI taraha bhI bharosA de diyA, AtmavizvAsa de diyaa| anyathA aMdhA apane khar3A ho, to usake bhItara samrATa kA bhAva hotA hai| caritrahIna, aMdhepana ke hisAba se vyavasthA karake calatA hai| lakar3I samrATa kI taraha siMhAsana para bhI baiThA ho, to bhI aparAdhI ke bhAva | TaTolakara, AvAja krke| Aja usane apanI sahaja sAvadhAnI se bharA hotA hai| ko bhI chor3a diyaa| asalI nirNaya bhItara hai| caritra kA eka sahaja sukha hai| eka agara tumheM patA ho ki tuma ajJAnI ho, to tuma TaTolakara zItalatA hai| lekina, usa caritra kA jo apane se AtA hai| caloge, AvAja karake caloge, lakar3I bajAkara caloge; mahAvIra kahate haiM, 'caritravihIna puruSa kA vipula akar3akara na cloge| lekina, agara tumhArA ajJAna zAstra-adhyayana bhI vyartha hI hai; jaise ki aMdhe ke Age zAstra adhyayana meM DhaMka gayA, to tumheM lagatA hai, tumhAre hAtha meM lAkhoM-karor3oM dIpaka jalAnA vyartha hai|' aMdhe ke sAmane eka dIpaka jalAo, ki karor3a dIpaka udhAra jJAna ho jAtA hai, to jJAna to nahIM AtA, sirpha akar3a AtI jalAo, koI aMtara nahIM pdd'taa| hai| jJAna to nahIM jalatA, sirpha ahaMkAra pragAr3ha hotA hai| sunA hai maiMne, eka aMdhA apane mitra ke ghara se vidA ho rahA thaa| isa ahaMkAra se caritra to kaise paidA hogA! ahaMkAra to sabase to mitra ne kahA, rAta meM aMdherA jyAdA hai, amAvasa kI rAta hai| bar3I bAdhA hai caritra meN| kyoMki caritra kI agara koI buniyAda hai, rAste para koI durghaTanA ho jAe, tuma yaha hAtha meM kaMdIla liye to nira-ahaMkAritA hai| apane ko badalane ko vahI taiyAra hotA 86 2010_03
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai guru hai, jo apane doSa dekhane ko taiyAra hai| ahaMkAra to apane doSa | se svayaM ke adhyayana se yAtrA zurU hogii| dekhane ko taiyAra hI nahIM hotaa| isalie badalane kA to koI 'cAritryasaMpanna kA alpatama jJAna bhI bahuta hai|' savAla hI nahIM hai| __ thor3A bhI jAno, lekina jaano| apane anubhava se jaano| thor3A / ajJAnI vyakti, jisake Upara pAMDitya kA koI bojha nahIM hai, bhI jAno, lekina tamhAre hI jIvana kA nicor3a ho| rattIbhara kAphI apane ajJAna ko dekhatA hai aura sadA tatpara hotA hai badalane ko| hai, lekina tumane prANoM ko DAlakara use sIkhA ho| udhAra na ho| ajJAnI sIkhane ko rAjI hotA hai, paMDita sIkhane ko rAjI nahIM Upara-Upara na ho| sunA-sunAyA na ho| tumhAre bhItara prANoM ne hotaa| use to pahale se hI khayAla hai ki maiM jAnatA huuN| gunagunAyA ho| tumane apanI AMkha se jAnA ho| tumane apane isIlie sadiyAM bIta gayIM, zAstra bar3hate cale gaye; AdamI kA hAtha se chuA ho| to alpatama jJAna bhI bahuta hai| jJAna bhI khUba bar3hA; maMdira, masjida, gurudvAre bhI khUba bane, lekina | '...aura caritravihIna kA bahuta zrutajJAna-bahuta kucha sunA caritra ke maMdira kA janma na huaa| huA, bahuta smRti se ikaTThA kiyA huA, vaisA jJAna-bhI masjidoM meM maulavI khutbe sunAte hI rahe niSphala hai|' maMdiroM meM birahamana azaloka gAte hI rahe hama jAnate bahuta haiM binA jaane| gurajiepha ke pAsa jaba pahalI AdamI minnatakaze-arabAbe-irphI hI rahA daphA AspeMskI AyA-usakA pramakha ziSya-to gurajiepha ne darde-iMsAnI magara maharUme-darmA hI rhaa| kahA, tU eka kAma kr| eka kAgaja para do khaMDa kara le| eka calate rhe| maulavI kurAna samajhAte rhe| maMdiroM meM upadeza dete tarapha likha, jo tU jAnatA hai| aura eka tarapha likha, jo tU nahIM rahe braahmnn| jAnatA hai| aura ImAnadArI brt| kyoMki agara mere pAsa kucha masjidoM meM maulavI khutbe sunAte hI rahe sIkhanA hai, to ImAnadArI se zuruAta karanI hogii| phira merA maMdiroM meM birahamana azaloka gAte hI rahe kucha khotA nahIM, agara tU beImAna bhI rhe| jo tU likha degA ki tU AdamI minnatakaze-arabAbe-irphI hI rahA jAnatA hai, usa saMbaMdha meM maiM phira kabhI tujhase bAta na kruuNgaa| bAta lekina AdamI sadA devatAoM ke sAmane hAtha jor3e bhikhArI hI | khatama ho gayI, tU jAnatA hai| aura jo tU likha degA ki nahIM banA rhaa| vaha devatAoM kI kRpA kA AkAMkSI hI rhaa| AdamI | jAnatA hai, usa saMbaMdha meM maiM terI pUrI sahAyatA karUMgA jAnane ke kabhI apane paira para khar3A na ho paayaa| AdamI kabhI svAvalaMbI na lie| aba tU soca le| yaha kAgaja le, bhItara ke kamare meM jAkara | bana paayaa| AdamI devatAoM ke sAmane bhikhamaMgA banA rahA. | likha le| AdamI khuda devatA na bana paayaa| AspeMskI prasiddha AdamI thaa| bar3A gaNitajJa thaa| jaba darde-iMsAnI magara maharUme-darmA hI rahA gurajiepha ke pAsa AyA to gurajiepha ko to koI bhI nahIM jAnatA aura AdamI kI jo buniyAdI bImArI hai, vaha upacAra se vaMcita thA, AspeMskI kA nAma aMtarrASTrIya khyAti kA nAma thaa| usane rhii| AdamI kA ahaMkAra usakI baniyAdI bImArI hai| eka bar3I adabhuta kitAba 'Tarsiyama Arganama' likhI thii| aisI darde-iMsAnI magara maharUme-darmA hI rahA kitAbeM sadiyoM meM ekAdha bAra likhI jAtI haiN| kahate haiM, duniyA vaha jo mUla pIr3A hai, akar3a kI, vaha apanI jagaha khar3I rhii| meM kevala tIna kitAbeM haiM usa mUlya kI, pUre manuSya jAti ke khar3I hI na rahI, balki bahuta bar3ha gyii| maMdiroM, masjidoM ne itihAsa meN| pahalI kitAba arisTATala ne likhI thii| usakA sahArA diyaa| AdamI gahana ahaMkAra se bhara gyaa| isa ahaMkAra nAma hai-'aargnm|' pahalA siddhaaNt| dUsarI kitAba bekana ne ke kAraNa sIkhanA hI asNbhv| isa ahaMkAra ke kAraNa jhakanA likhI, usakA nAma hai--'novama aargnm|' nayA siddhaaNt| asNbhv| isa ahaMkAra ke kAraNa vinamra honA asNbhv| aura tIsarI kitAba AspeMskI ne likhii| usakA nAma 'caritrahIna puruSa kA vipula zAstra-adhyayana vyartha hai|' hai-'Tarsiyama aargnm|' tIsarA siddhaaNt| kahate haiM, ina tIna mahAvIra kaha rahe haiM, zabdoM se nahIM, adhyayana se nahIM, svAdhyAya kitAboM kA koI mukAbalA nahIM hai| 87 2010_03
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 aura AspeMskI ne jaba aisI bahumUlya kitAba likhI thI, to kahate ho, bar3e ho jAo, taba tumheM dikhAyI pdd'egaa| tumheM dikhAyI svabhAvataH akar3a thii| akar3a to usakI kitAba ke pahale panne se par3A bar3e hokara? kyoM jhUTha bola rahe ho! kama se kama Izvara ke hI patA calatI hai| pahale panne para hI vaha likhatA hai ki arastU ne | saMbaMdha meM to jhUTha mata bolo| kyA tuma bacce ko de rahe ho? tama pahalA siddhAMta likhA, bekana ne dUsarA likhA, maiM tIsarA likhatA | socate ho, Izvara de rahe ho| tuma eka bar3e se bar3A jhUTha de rahe ho| hUM, lekina tIsarA pahale se bhI pahale maujUda thaa| yaha merA tIsarA isameM Izvara to milegA hI nahIM tuma bhI kho jaaoge| siddhAMta pahale se bhI pahale hai! aura kitAba to mUlyavAna hai, sabhI bacce bar3e hokara apane mAM-bApa kA tiraskAra karane lagate isameM koI bhI zaka nahIM hai| haiN| kyoMki eka na eka dina yaha patA cala jAtA hai ki dhokhA gurajiepha ko koI bhI nahIM jAnatA thaa| gurajiepha ko logoM ne diyA gyaa| choTe bacce to bar3I zraddhA se bhare hote haiN| tuma jo bhI jAnA AspeMskI ke kaarnn| kyoMki AspeMskI usakA ziSya ho | kahate ho, mAna lete haiN| azraddhA jAnate hI nahIM abhii| lekina | gyaa| to jarUra isa phakIra meM kucha hogaa| aura gurajiepha ne kaba taka aisA rahegA! jaldI hI soca-vicAra uThegA, saMdeha kahA, tU likha le| kyoMki maiMne terI kitAba dekhI hai| tU bar3e jageMge, prazna uThege aura taba ve dekheMge, ki tuma bhI usI nAva meM khatare meM hai| tujhe patA nahIM hai aura tujhe khayAla hai ki tujhe patA hai| savAra ho jisa para ve savAra haiN| na tumheM paramAtmA kA patA hai, ne yaha sApha ho jAe pahale hI dina, phira bAta cala pdd'egii| tumheM AtmA kA patA hai, tuma bakavAsa kara rahe ho| jisa dina yaha AspeMskI AdamI nizcita ImAnadAra rahA hogaa| saba dAMva para dikhAyI par3atA hai, usI dina zraddhA gira jAtI hai| aura jisa bacce lagA diyA usne| ghaMTebhara vaha baiThA rahA usa kamare meN| sarda rAta kI zraddhA mAM-bApa se gira jAtI ho, usakI zraddhA sa thI, pasInA-pasInA ho gyaa| hAtha meM lie kalama, kAgaja | jAtI hai| sAmane rakhe, ceSTA karatA hai, lekina kucha bhI yAda nahIM AtA jo jo itane karIba the, jo itane apane the, ve bhI dhokhA de gye| ve jAnatA ho, jo vastataH jAnatA ho, jisako svayaM jAnA ho| | bhI jhaTha bolate rhe| ve bhI dAve karate rahe, jinakA unheM kacha bhI jisakA sAkSAtkAra huA ho| na Izvara ko jAnatA hai, na AtmA patA na thA! to aba dUsaroM kA kyA bharosA? agara isa saMsAra meM ko jAnatA hai| kucha bhI to nahIM jaantaa| abhI dhyAna bhI to nahIM tumheM itane azraddhAlu dikhAyI par3ate haiM, usakA buniyAdI kAraNa jaanaa| abhI prema bhI to nahIM jaanaa| paramAtmA to bahuta dUra hai, | yahI hai, baccoM kI zraddhA ke sAtha khilavAr3a kiyA gayA hai| utanA abhI prema bhI nahIM jaanaa| rotA hai, pasIne se tarabatara hai| hI kahanA, jitanA tuma jAnate ho| kucha harja nahIM hai kaha dene meM ki ghaMTebhara bAda vApisa AtA hai| gurajiepha ke caraNoM meM gira mujhe patA nahIM hai, khoja rahA hUM, mila jAegA to tumheM batA duuNgaa| par3atA hai| khAlI kAgaja hAtha meM de detA hai| kahatA hai, maiM kacha bhI agara tamheM mila jAe, to majhe khabara krnaa| majhe patA nahIM hai| nahIM jaantaa| maiM ziSya hone ko taiyAra huuN| aura vaha AkhirI kSaNa yaha bhI patA nahIM ki maiM kauna huuN| hai, usake bAda usane kabhI gurajiepha ke sAmane kisI bhI bAta ko yaha jhUThI akar3a ki mujhe patA hai, sabase mahaMgA saudA hai| isake jAnane kA dAvA nahIM kiyaa| | kAraNa hI caritra kA janma nahIM ho paataa| kyoMki jhUTha se to caritra gurajiepha ne khUba bharA use| khUba uMDelA usmeN| itanA khAlI kA janma nahIM ho sktaa| pAtra mila jAe, to guru bhI nAca uThatA hai| aura itanA khAlI hUM, aba yaha thor3A socnaa| aisA mAnane ko taiyAra ho jAe; khAlI to sabhI haiN| mAnane meM | ise tuma dharma kI zikSA kahate ho| sAre dharma yaha ceSTA karate ar3acana hai| khAlI haiM to aura Dhakkana ko baMda kiye baiThe haiM, ki haiM-IsAI, hiMdU, jaina, musalamAna-saba yaha ceSTA karate haiM ki koI Dhakkana na khola le, koI bhItara dekha na le! dharma kI zikSA rhe| kyA zikSA tuma doge? zikSaka ko patA hai ? tumane kabhI vicAra kiyA ki kyA tuma jAnate ho? tumane kabhI zikSaka ko bhI patA nahIM hai| aise tuma jhUTha ko paira lagA rahe ho| ImAnadArI se uttara diye? tumhArA choTA baccA tumase pUchatA hai, aise tuma jhUTha ko calAyamAna kara rahe ho| saba dharma zikSA Izvara hai? tuma kahate ho hAM hai| vaha kahatA hai, dikhaao| to tuma khataranAka hai| kyoMki jJAna se bhara degii| aura caritra se sadA ke 88 2010_03
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ R ECE jIvana hI hai ga lie vaMcita kara jaaegii| hUM, taba prArthanA sugama hotI hai| isalie dukha kI prArthanA karatA hUM, vAstavika dharma kI zikSA to eka hI ho sakatI hai ki tumheM kyoMki dukha kI chAyA meM hI maiM prArthanA kara pAtA huuN| abhI maiM jIvana se nicor3ane kI kalA sikhAyI jaae| tumheM kahA jAe ki itanA yogya nahIM ki sukha meM prArthanA kara skuuN| sukha meM bhUla jAtA jIvana ke anubhavoM se siikhnaa| agara krodha karate ho, to khUba huuN| dukha meM yAda banI rahatI hai| to thor3A dukha dete rhtaa| aisA na jAgakara krodha krnaa| tAki krodha meM kyA hotA hai, yaha tumheM patA ho ki sukha jyAdA de do, aura maiM tumheM hI bhUla jaauuN| kyoMki cala jaae| phira tumhArI marjI! phira jo zreyaskara ho, krnaa| tumheM hI bhUla gayA, to sukha kA kyA karUMgA? tuma yAda rahe, agara tumheM lage, krodha hI ucita hai, vahI tumhArA AnaMda hai, to thor3A dukha bhI rahA to ThIka hai| tumhArI yAda ke sAtha dukha jhelanA vahI krnaa| lekina aisA to kabhI huA nahIM ki krodha meM kisI ne behtr| tumhArI yAda ke binA sukha meM utaranA khtrnaak| AnaMda pAyA ho| kAmavAsanA meM tumhArA AnaMda hai, to ThIka hai, svarga bhI narka ho jAtA hai, agara paramAtmA kA smaraNa na rhe| usI tarapha jaanaa| lekina aisA kabhI huA nahIM ki kisI ne narka bhI svarga ho sakatA hai, agara usakI yAda banI rhe| vastutaH AnaMda pAyA ho| AnaMda to manuSya ke bhItara hai--na krodha meM hai, na to usI kI yAda meM svarga hai| smaraNa meM, bodha meM, dhyAna meN| kAma meM hai, na lobha meM hai| caritra ruka gayA hai, avaruddha ho gayA hai| jhUThe jJAna ke kacare ne, ratna to lAkha mile, eka hRdaya-dhana na milA kaMkar3a-pattharoM ne jharane ko avaruddha kara diyA hai| to pahalI bAta darda hara vakta milA, caina kisI kSaNa na milA jo dhArmika vyakti ko karane kI hai, vaha yaha hai-tathAkathita khojate-khojate Dhala dhUpa gayI jIvana kI jJAna ko haTA do| isa kUr3e-karkaTa ko alaga kro| isako dUsarI bAra magara lauTakara bacapana na milA alaga karate hI tuma bar3e nirbhAra ho jaaoge| bojha utara jaaegaa| aura dharma kA artha hai, dUsarI bAra bacapana kA mila jaanaa| dvija | na hiMdU rahoge, na musalamAna, na jaina, na iisaaii| kyoMki yaha saba ho jaanaa| dharma aise ratna kI talAza hai jo tumhAre bhItara chipA par3A | to udhAra jJAna ke kAraNa tuma bane ho| taba tuma sirpha zuddha hai, jo tumhArI aMdara kI partoM meM dabA par3A hai| | khAlisa AdamI raha jaaoge| zuddha, sahaja aadmii| aura yaha dharma kisI se mila nahIM sktaa| yaha dharma kisI ke hAtha se tumhArI AMkheM nirmala bacce kI bhAMti ho jaaeNgii| kyoMki jJAna ne hastAMtarita nahIM ho sktaa| yaha dharma to tumheM apane bhItara hI tumheM bUr3hA kiyA hai| agara jJAna tuma haTA do, to dUsarA bacapana utarakara hI khojanA hogaa| | Ane lgaa| jIvana ke hara anubhava ko sIr3hI bnaanaa| aura jIvana ke kisI ratna to lAkha mile, eka hRdaya-dhana na milA anubhava se ghabar3AnA mt| yahAM kucha bhI burA nahIM hai| agara sIkha milegA bhI kaise! hRdaya-dhana to bhItara hai| bAhara jo bhI mila lo, to sabhI zubha hai| aura na sIkho, to sabhI azubha hai| yahAM jAegA, vaha aura kucha bhI ho, hRdaya-dhana to nahIM ho sktaa| kAMTe bhI zikSA ke lie haiN| yahAM apamAna meM bhI rAja hai| yahAM aura jo hRdaya-dhana nahIM hai, vaha dhana kaisA! vaha Aja nahIM kala dukha aura darda meM bhI prArthanA ke bIja hI chipe haiN| chinegaa| sUphI phakIra hasana paramAtmA se prArthanA kiyA karatA thA ki he darda hara vakta milA, caina kisI kSaNa na milA paramAtmA! aura kucha bhI karanA, lekina thor3A darda banAye rakhanA, caina to bhItara milatA hai| caina to use milatA hai, jo apanI hI thor3A dukha dete rhnaa| eka dina kisI ne suna liyaa| yaha kaisI chAyA meM A gyaa| jo apane bhItara itanA utara gayA ki saMsAra prArthanA kara rahA hai! pUchA ki hasana, prArthanAeM hamane bahuta sunI, kI taraMgeM vahAM taka pahuMca nahIM paatiiN| caina to basa use milatA hai| loga karate haiM prArthanA sukha kI, sukha ke lie, yaha kaisI prArthanA! | darda hara vakta milA, caina kisI kSaNa na milA tumhArA dimAga ThIka hai? yA maiMne galata sunA? mujhe lagA ki tuma khojate-khojate Dhala dhUpa gayI jIvana kI kaha rahe ho, he paramAtmA! roja mujhe thor3A dukha jarUra dete rhnaa| dUsarI bAra magara lauTa ke bacapana na milA hasana ne kahA, galata nahIM sunaa| lekina dukha meM jaba maiM hotA | aura jaba taka dUsarI bAra bacapana na mile, samajhanA ki jIvana 89 2010_03 |
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH2 vyartha gyaa| dUsarI bAra bacapana mila jAe, ki jIvana sArthaka karane se AtA hai| huaa| usa dUsare bacapana ko hI to saMtatva kahate haiN| pahalA | yaha jJAna caritra kA hI nicor3a hai, sAra hai| jaise hajAroM phUloM bacapana mUlyavAna hai, lekina khoyegaa| kyoMki pahalA bacapana ko nicor3akara itra banatA hai, aise hajAroM anubhavoM ko nicor3akara abodha hai| use khonA hI pdd'egaa| use bacAne kA koI upAya nahIM | jJAna banatA hai| eka bAra krodha kiyA, do bAra krodha kiyA, hajAra hai| vaha khone ko hI hai| baccA sarala hai, sAdhu hai, lekina usakI bAra krodha kiyA, lAkha bAra krodha kiyA, ina sAre krodhoM se tumane sAdhutA itanI sarala hai ki saMgharSa meM Tika na skegii| usakI jaba anubhava ko nicor3A, aura pAyA ki saba vyartha thA, kucha bhI sAdhutA itanI svAbhAvika hai ki jIvana ke upadrava meM daba jaaegii| karane-jaisA na thA, nAhaka hI parezAna hue| usakI sAdhatA jAnevAlI hai| koI upAya nahIM bacAne kaa| khayAla rakhanA, isameM jaldI nahIM kI jA sktii| saba cIjeM eka aura bacapana AtA hai, jaba tuma apane hAtha se bacapana lAte samaya para pakatI haiN| aura phUla apane-Apa khilate haiM, unheM ho| haTA dete ho saba kUr3A-karkaTa jAnakArI kaa| phira anajAna jabardastI nahIM kholanA hotA, pratIkSA jarUrI hai| ho jAte ho, jaise choTA bccaa| tumhArI AMkheM vicAroM se bharI nahIM agara tumane suna liyA ki krodha burA hai aura pahale se hI mAna haiN| nirmala ho jAtI haiN| tumhArI khopar3I meM koI bojha nhiiN| tuma liyA ki krodha burA hai, aura phira tuma socane lage ki aba phira se AMkha kholakara jagata ko dekhate ho, jaisA tumane pahalI anubhava se nicor3a leM, tuma na nicor3a paaoge| kyoMki tumhArI bAra AMkha kholakara garbha ke bAda dekhA thaa| janme the aura AMkha dhAraNA to pahale se hI taiyAra hai| kholI thii| utanI hI niSkapaTatA se phira se tuma jagata ko dekhate koI dhAraNA nahIM caahie| krodha ko nirdhAraNA se dekho| jaise ho| isI ko to hama saMtatva kahate haiN| kaho kevala jnyaan|' tumheM kisI ne kabhI kucha nahIM kahA krodha ke saMbaMdha meM acchA yaha dasarA bacapana bar3A bahumUlya hai| yaha kabhI khoyegA nhiiN| hai, burA hai; pApa hai, puNya hai| kAmavAsanA ko nirdhAraNA se kyoMki ise tumane arjita kiyA hai| pahalA bacapana milA thA, dekho| jaise koI tumheM sikhAnevAlA nahIM aayaa| tuma pRthvI para dUsarA tumane kamAyA hai| jo kamAyA hai, vaha kabhI khoyegA nhiiN| pahalI daphA Aye ho, aura tumheM kisI ne koI zikSA nahIM dI; tuma jo milA thA, vaha vApisa liyA jA sakatA hai| pahalA bacapana kAmavAsanA ko aisI khulI najara se dekho, to jaldI hI nicor3a muphta thaa| dUsarA bacapana arjita hai| pahalA bacapana abodha thaa| | A jAegA hAtha meN| vahI-vahI hama doharAye cale jAte haiN| dUsarA bacapana bar3A bodhapUrNa hai, buddhatvapUrNa hai| pahalA bacapana lekina, ar3acana kyA hai? ar3acana yaha hai, ki anubhava ke pahale kaThinAiyoM ko nahIM jAnatA thaa| kaThinAiyoM meM gayA, bhaTaka hamArI dhAraNA nirmita ho jAtI hai| gyaa| dUsarA bacapana sArI kaThinAiyoM ko pAra karake AyA hai, abhI bacce ko patA bhI nahIM hai ki jhUTha bolanA kyA hai, aura jAnakara AyA hai| dekha liye jIvana ke saba anubhv| phAMka lI hama use sikhAne lagate haiM-saca bolanA, jhUTha mata bolnaa| dhUla sabhI rAstoM kii| aura sabhI ghAToM kA pAnI pI liyaa| saba hamArI bAta sunakara hI use pahalI daphA patA calatA hai ki jhUTha bhI pApa-puNya pahacAna liye| bure-bhale anubhava, mIThe-kaDuve | kucha hai| anubhava, sabase gujarakara AyA hai| jIvana kI parIkSA para maiMne sunA hai, gAMva meM eka nayA maulavI aayaa| vaha utsuka thA kasakara utarA hai| kasauTI se gujarA hai| yaha jo dUsarA bacapana hai, jAnane ko ki usake pravacana gAMva ke logoM ko kaise laga rahe haiN| ise phira koI chIna nahIM sktaa| yaha phira tumhArI nidhi hai| yahI usane mullA nasaruddIna se pUchA-vaha roja-roja sunane AtA hai, hai hRdy-dhn| sAmane hI baiThatA hai--pUchA usase ki kaisA laga rahA hai merA 'caritra-saMpanna kA alpatama jJAna bhI bahuta hai|' bolanA tumheM, jo maiM samajhA rahA hU~? nasaruddIna ne kahA ki yaha alpatama jJAna AtA hI caritra se hai| jIvana ko jIne se dhanyabhAga ki Apa aaye| Apa jaba taka na Aye the, hameM patA hI AtA hai| jIvana ke sAtha jUjhane se AtA hai| jIvana kI cunautI na thA ki pApa kyA hai| svIkAra karane se AtA hai| jIvana jo ar3age detA hai, unako pAra dharmaguru se patA calatA hai ki pApa kyA hai| yaha pApa sirpha zabda 2010_03
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai guru hai, korA zabda hai| dharmaguru se patA calatA hai, puNya kyA hai| yaha dI, aura kamajora bnaayaa| bala na diyA, aura napuMsakatA dii| puNya bhI korA zabda hai| jIvana hI tumhArA guru hai| aura jIvana se nahIM, agara tumhAre anubhava se kucha AyA hai, agara tumane dekhA hI sIkhe binA koI aura dUsarA upAya nhiiN| koI sastA upAya hai gaurIzaMkara ke zikhara ko, sUraja kI kiraNoM meM jagamagAte, phira nhiiN| koI karIba kA mArga nhiiN| jIvana ke durdharSa saMgharSa se hI | sArI duniyA kahe ki nahIM hai, to bhI koI pharka na pdd'egaa| tuma gujare binA koI kabhI pahuMcatA nhiiN| kahoge tamhArI marjI, mAno na mAno, maiMne dekhA hai| maiMne khada jAnA paramAtmA jIvana kI yAtrA kA aMtima par3Ava hai| saste meM kisI | hai| ne kabhI paramAtmA pAyA nhiiN| jisane pAne kI koziza kI, mahAvIra kahate haiM, thor3A-sA jJAna ho, lekina apane jAnane se nakalI sikke hAtha lge| jhUThe sikke hAtha lge| jisane saste AyA ho, to caritravihIna ke bahuta sune hue, ikaTThe kiye hue jJAna meM pAne kI koziza kI, use paramAtmA ke nAma para kevala siddhAMta se behatara hai| caritrahIna kA jJAna bar3A dhokhA hai| udhAra hai| hAtha lage, satya hAtha na lgaa| | maiMne sunA hai, mullA nasaruddIna ko usake dharmaguru ne bahuta 'caritrasaMpanna kA alpatama jJAna bhI bahuta hai| kyoMki usakA samajhAyA aura kahA ki tU zarAba chor3a de| eka dina usane kasama alpatama jJAna usake hI jIvana kA nicor3a hai| sArA saMsAra bhI | bhI le lii| phira jaba lauTane lagA sAMjha apane ghara kI tarapha aura kahe ki tuma galata ho, to bhI use aMtara nahIM pdd'taa| zarAbaghara AyA, to hAtha-paira kaMpane lage uske| khIMcane lagA vivekAnaMda ne rAmakRSNa ko pUchA, Izvara hai? Apake pAsa koI | zarAbaghara use| itanI pragAr3hatA se, jaisA pahale bhI kabhI na khIMcA pramANa hai? rAmakRSNa haMsane lge| unhoMne kahA, maiM pramANa huuN| mere thaa| kyoMki pahale to sirpha zarAbaghara thA, Aja bhItara eka pAsa koI pramANa nahIM, merA anubhava pramANa hai| sArI duniyA kahe kasama bhI le lI thI, vaha bhI dUsare ke kahane se le lI thii| mana ki nahIM hai, to bhI koI pharka nahIM pdd'taa| maiMne jAnA hai| bar3A Atura hone lgaa| mana hajAra bahAne khojane lgaa| ki chor3o tumheM to koI jarA-sA saMdigdha kara de, to tuma DAMvADola ho bhI, kauna dekha rahA hai! kisako patA hai svarga-narka kA! aura kyA jAte ho, nAstika se loga bAta karane meM Darate haiN| kyoMki kahIM jarUrata kisI kI bAtoM meM par3ane kI! kisa prabhAva meM Akara vaha tumhAre saMdeha ko jagA na de| kahIM zraddhA ko DagamagA na de| tumane hAM bhara dI? lekina, gAMva ke loga haiM, dekha leMge, dharmaguru aisI zraddhA do kaur3I kI hai, jise koI DagamagA de| yaha udhAra hai| | taka khabara pahuMca jaaegii| phira pratiSThA bhI dAMva para hai| phira use yaha zraddhA udhAra hai, isalie DaratI hai ki bAhara se AyI zraddhA hai, yaha bhI lagane lagA ki yaha bhI bar3I merI kamajorI hai ki maiM bAhara se saMdeha bhI A sakatA hai aura use tor3a sakatA hai| itanI-sI bAta para vijaya nahIM pA sakatA! to ahaMkAra ne bala zAstroM meM likhA hai-hiMdU-zAstroM meM likhA hai, jaina-maMdira meM pkdd'aa| kisI taraha usane pacAsa kadama apane ko ghasITa liyA mata jAnA cAhe pAgala hAthI ke paira ke nIce dabakara bhI mara jAne ghara kI trph| pacAsa kadama ke bAda, usane jora se apanI pITha kI naubata kyoM na A jaae| pAgala hAthI pIche lagA ho, aura | thapathapAyI, usane kahA ki nasaruddIna, gajaba kara diyA! aba jaina-maMdira A jAe, to usameM zaraNa mata lenA, pAgala hAthI ke A, tujhe dila kholakara pilAtA huuN| isa khuzI meM ki tU zarAbaghara paira ke nIce dabakara mara jAnA behatara hai| aisA hI jaina-zAstroM meM ke sAmane se nikala AyA, pacAsa kdm| vAha re terA saMkalpa! bhI likhA hai ki hiMdU maMdira meM zaraNa mata lenaa| jaina ho ki hiMdU, cala, aba isa khuzI meM tujhe pilAtA huuN| aura usane khUba musalamAna ho ki IsAI, pAgalapana eka-jaisA hai| pilaayii| dugunI pilaayii| kyoM, itanI kyA ghabar3AhaTa hai? ___ agara hamane udhAra liyA hai caritra, to aisA hI hogaa| hama koI kahIM jaina-siddhAMta kAna meM na par3a jAeM--maMdira meM kahIM koI na koI bahAnA khoja leNge| koI na koI rAstA nikAla hI leNge| pravacana calatA ho| hiMda-zAstra kAna meM na par3a jAeM-kahIM isI se pAkhaMDa paidA hotA hai| tumhArA saMdeha jaga na jAe, kahIM zraddhA DagamagA na jaae| ina eka ceharA hama Upara banA lete haiM, eka ceharA hamArA bhItara hotA ghabar3Aye hue logoM ne logoM ko jagAyA nahIM, sulaayaa| himmata na hai| jo bhItara kA ceharA hai, vahI paramAtmA ke sAmane hai| jo bAhara 2010_03
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH 2 kA ceharA hai, vaha saMsAra ke sAmane bhalA ho| tuma dUsaroM ko dhokhA cupacApa nikala jAte haiN| tumane khayAla kiyA, tuma socate ho ki de lenA, tuma astitva ko dhokhA na de paaoge| astitva ke yaha daravAjA hai, isase nikalUM? yaha dIvAla hai, isase na sAmane to nagna hI khar3A honA hogaa| nikalUM? itane vicAra kI bhI kahAM jarUrata par3atI hai? jisake thovammi sikkhide jiNai, bahusudaM jo crittsNpunnnno| pAsa AMkha hai, nirvicAra meM daravAje se nikala jAtA hai| jo caritrasaMpanna hai, thor3A-sA bhI jAnatA hai to paryApta hai| eka nizcayanaya ke anusAra, AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie kaNa bhI apanA, to bhut| apanA honA caahie| prAmANika rUpa tanmaya honaa...|' se apanA honA caahie| 'AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie tanmaya honaa|' na kucha jo puNa carittahINo, kiM tassa sudeNa bhuenn|| aura pAne ko hai, na kahIM jAne ko hai| AtmA hI gaMtavya hai| aura bahata sanA haA. bahata paDhA haA-bahazrata-kisa AtmA hI sAdhana, AtmA hI saadhy| AtmA hI yAtrI. AtmA hI kAma kA jo apane caritra se nicar3akara hAtha meM na AyA ho| maMjila, AtmA hI yAtrApatha hai| svayaM ke svabhAva meM Daba jAnA hI 'nizcayanaya ke anusAra AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie saba kucha hai, dharma hai| tanmaya honA hI samyaka-cAritrya hai|' NicchayaNayassa evaM, appA appami appaNe surdo| yaha sUtra bahumUlya hai| yaha sUtra ina sAre sUtroM meM kohinUra hai| so hodi hu sucaritto, joI so lahai nnivvaannN|| AtmA meM AtmA kA AtmA ke lie hI tanmaya honA caritra hai| ...aura aise caritrazIla yogI ko hI nirvANa kI upalabdhi yaha mahAvIra kI paribhASA hai| apane meM pUrI taraha DUba jAnA caritra hotI hai|' hai| usa DubakI ko lagAkara jo bAhara AtA hai, vaha bAhara bhI to sAra kI bAta sirpha eka hai, sUtra kI bAta sirpha eka hai ki tAjA hotA hai lekina vaha tAjagI gauNa hai, asalI bAta to bAhara na jAo, bhItara aao| bAhara daur3atI UrjA ke bhItara DubakI lagAnA hai| jo bhItara DubakI lagAkara AtA hai, dvAra-daravAje baMda kara do, tAki UrjA bhItara girane lge| tAki usake bAhara ke jIvana meM bhI saba rUpAMtarita ho jAtA hai| vaha vahI tama apane meM Daba sko| bAhara to jAo hI na. bAhara ke vicAroM nahIM ho sakatA jo kala taka thaa| aura yaha rUpAMtaraNa ceSTita nahIM meM bhI mata jaao| kyoMki ve bhI bAhara hI hotaa| yaha rUpAMtaraNa Aropita nahIM hotaa| yaha rUpAMtaraNa | nirvicAra ke kSaNa meM, jaba koI vicAra nahIM, koI kriyA abhyAsajanya nahIM hotaa| yaha rUpAMtaraNa sahaja hotA hai, bodha se nahIM-nirvicAra, niSkriya-jaba tuma thira baiThe ho, na to koI hotA hai| | kriyA kara rahe ho aura na koI vicAra kara rahe ho, sirpha hoza mAtra jaise aMdhe ko AMkha mila gyii| to aba daravAje se nikala zeSa hai, usa hoza meM jo ghaTatA hai, vahI cAritrya hai| jAtA hai| aba dIvAla se nahIM ttkraataa| aisA thor3e hI hai ki to caritra kA koI saMbaMdha nahIM hai ki kisI se jhUTha bolo, ki rokatA hai apane ko dIvAla se na ttkraauuN| rokane kI bhI koI saca bolo; ki ImAnadArI rakho, ki beImAnI kro| khayAla jarUrata nahIM, AMkha mila gyii| yA aMdhere meM dIyA jala gyaa| karo, jo caritra ImAnadArI, beImAnI, jhUTha, saca, ina para nirbhara hai, abhI tuma TaTola-TaTolakara jA rahe the| dIyA jalate hI TaTolanA vaha caritra to sAmAjika hai, Atmika nhiiN| agara tuma jaMgala meM baMda kara dete ho| baMda karane ke lie koI kasama thor3e hI khAnI cale jAo, to phira tuma kaise saca bologe? kisase bologe? par3atI hai ki aba kabhI bhI TaTolUMgA nhiiN| aba kasama khAtA hUM agara tuma jaMgala meM cale jAo, to tuma kaise ImAnadAra banoge? ki TaTolane kA tyAga karatA huuN| kucha kasama nahIM khAnI par3atI! | bolo| beImAnI hI karane kA upAya nahIM, to ImAnadAra kaise dIye ke jalate hI TaTolanA samApta ho gyaa| aMdherA gayA, bnoge| to yaha to isakA artha yaha huA ki caritravAna kevala TaTolegA koI kislie| samAja meM hI caritravAna ho sakatA hai| samAja ke bAhara hote hI AMkha mila gayI, to hama yaha bhI nahIM socate ki daravAjA kahAM caritrazUnya ho jaaegaa| caritrahIna bhI nahIM kaha sakate hama hai| AMkha milate hI daravAjA dikhAyI par3ane lagatA hai| hama usako, kyoMki caritrahIna hone ke lie bhI samAja jarUrI hai| 192 2010_03
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai guru - caritravAna ke lie bhI samAja jarUrI, caritrahIna ke lie bhI | hai| tarakIba kyA hai, mazIna kAma kaise karatI hai? mazIna kA samAja jarUrI; jo samAja ko chor3akara gayA, vaha caritrazUnya ho kAma bar3A sIdhA-sarala hai| jaba tuma saca bolate ho, taba tuma jaaegaa| lekina mahAvIra caritra kI dUsarI hI vyAkhyA karate haiN| ekasvara hote ho| kisI ne pUchA, kitanA bajA hai ghar3I meM? tumane mahAvIra kI vyAkhyA ke hisAba se himAlaya kI guphA meM baiThA kahA, nau baje haiN| to tumhAre bhItara ekasvaratA hotI hai| kahIM koI huA yogI bhI caritravAna hogA, agara vaha apanI AtmA meM rama khaMDa nahIM hotaa| kahIM koI viparItatA nahIM hotii| tumhArA hRdaya rahA hai| agara AtmA se idhara-udhara haTa gayA hai, svapna jaga gaye, eka dhuna meM rahatA hai, eka laya meM rahatA hai| vicAra uTha gaye, to caritrahIna ho gyaa| - phira kisI ne tumase pUchA, tumane corI kI? to tuma jAnate to banA rahe haiN| kyoMki jo caritra samAja se baMdhA ho, usako kyA | aura bAhara kahate ho, nahIM kii| dvaMdva paidA huaa| to hRdaya kI caritra kahanA! jo bAhara para nirbhara hai, usa para apanI kyA dhar3akana cUka jAtI hai| eka dhar3akana bhI cUka jAtI hai hRdaya kI, mAlakiyata! mahAvIra kahate haiM, apane pUre mAlika ho jAnA hai| vaha nIce mazIna pakar3a letI hai| basa usakA kAma itanA hI hai ki isalie caritra kI unhoMne eka bar3I anUThI vyAkhyA kii| tuma vaha pakar3a le ki tumhArA hRdaya layabaddha calatA rahA, ki usakI akele bhI caritravAna ho sakate ho| tuma apane kamare meM baiThe ho, laya chuuttii-ttuuttii| jaise hI laya chUTI-TUTI, ghaMTI bajatI hai| koI bhI nahIM hai, to bhI tuma caritravAna ho sakate ho, caritrahIna ho | tatkSaNa tuma pakar3e gye| tuma jhUTha bola hI nahIM sakate, binA laya sakate ho| caritravAna, agara tuma zAMta ho, nirmala ho; koI taraMga ko todd'e| kyoMki tumheM to patA hai satya kA ki corI tumane kI hai| nahIM uThatI, mana kI jhIla para koI lahara nahIM hai; saba mauna, / isako tuma kaise jhuThalAoge? nistabdha, to tuma caritravAna ho| tuma dUsaroM se kaha do maiMne nahIM kI hai corI, aura tuma kitane hI isalie mahAvIra ne dhyAna ko eka nayA zabda diyA H jora se kaho ki maiMne corI nahIM kI hai, tumhArA hRdaya to kahe hI saamaayik| yaha zabda bar3A pyArA hai| dhyAna se bhI jyAdA pyArA calA jAegA bhItara ki kI hai, kI hai| jitanA hRdaya kahegA kI hai| mahAvIra ne AtmA ko kahA hai, smy| vaha unakA AtmA kA hai, utane hI jora se tuma kahoge nahIM kI hai| tumhAre Upara kA jora nAma hai| aura samaya meM DUba jAnA, saamaayik| vaha dhyAna kA itanA hI batAyegA ki bhItara tumane kI hai| aura hRdaya meM khaMDa ho unakA nAma hai| zuddha samaya meM DUba jAnA, saamaayik| 'appA | jaaeNge| hRdaya do AvAjoM se bhara jaaegaa| unhIM do AvAjoM ko appami appaNe surdo|' AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie | yaMtra pakar3a letA hai| hRdaya kI dhar3akana kI layabaddhatA TUTa jAtI vanmaya ho jaanaa| basa tuma hI bco| kucha aura na bce| zuddhatama | hai| tumhArA tAra DagamagA jAtA hai| tuma, tuma hI bco| koI vijAtIya tatva na raha jaae| tumhArA | jhUTha tuma zAMta rahakara nahIM bola skte| azAMta ho jaaoge| svabhAva hI svabhAva zeSa rhe| basa vahIM se cAritrya zurU hotA hai| jhUTha bolate hI becainI paidA hogii| caina se jhUTha nahIM bola skte| phira aisA vyakti bAhara to caritravAna hotA hI hai, kyoMki | aura jo AdamI niraMtara jhUTha bola rahA hai, usakI becainI kA to jisane svayaM kA AnaMda le liyA, vaha aba aisA kucha bhI na kara | | tuma hisAba lagAo! usako kitanI yAda rakhanI par3atI hai, sakegA jisase svayaM se dUrI bddh'e| jaba bhI tuma jhuTha bolate ho, | kisase kyA bolA, kisase kyA nahIM bolaa| Aja kyA bolA, svayaM se dUrI bar3ha jAtI hai| kala kyA bolaa| hajAra jhUThoM kA hisAba rakhanA par3atA hai| jhUTha ise smjho| bolanevAle ke pAsa acchI smRti honI caahie| agara smRti abhI to pazcima meM unhoMne adAlatoM meM yaMtra lagA rakhe haiN| ThIka na ho, to bar3I gar3abar3a ho jAtI hai| 'laaii-ddittekttrs|' jhaTha ko pakaDanevAle yNtr| AdamI aba eka bahata baDA vaijJAnika jIvana jhUTha bhI nahIM bola sktaa| mazIna para AdamI ko khar3Akara dete bhulakkar3a thaa| kisI ne usase pUchA ki tumane vivAha kyoM na haiM, aura jaise hI vaha jhUTha bolatA hai, mazIna ghaMTI bajAne lagatI | kiyA? usane kahA maiM eka lar3akI ke prema meM thaa| aura maiMne usase 93 2010_03
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 vivAha kA nivedana bhI kiyA thA aura usane svIkAra bhI kara beTe ko sukha de rahA hai| beTA kahatA hai, bApa ko sukha de rahA hai| liyA thaa| to mitra ne pUchA ki phira kyA huA? phira huA kyoM pati kahatA hai,patnI ko sukha de rahA hai| patnI kahatI hai, pati ke nahIM vivAha? usane kahA, gar3abar3a ho gyii| tIsare dina maiMne | sukha ke lie ceSTA kara rahI hai| saba eka-dUsare ko sukha dene kI dobArA usase nivedana kara dii| svIkAra bhI kara liyA thA, ceSTA meM lage haiM lekina jIvana meM sivAya dukha ke kucha bhI nahIM hai| nivedana bhI kara diyA thA aura tIsare dina maiMne usase dubArA | mAmalA kyA hai? jahAM itane loga sukha de rahe haiM, sukha hI sukha nivedana kara diyA, maiM bhUla hI gyaa| usI se vaha nArAja ho gyii| bhara jAnA thaa| sukha kahIM dikhAyI nahIM pdd'taa| smRti acchI caahie| jhUTha jitanA bolatA hai AdamI, utanI hI | mahAvIra kahate haiM, sukha koI de nahIM sktaa| sukha AMtarika acchI smRti caahie| dazA hai| isalie vaha kahate haiM, eka aisI ghar3I AtI hai jaba aura satya bolanevAle ko smRti kI koI bhI jarUrata nahIM hai| satya | bhItara kI gaharAiyoM kA patA calatA hai, to AdamI dukha dene kI to bolanevAlA to vahI bolatA hai, jo hai| sIdhA-sApha hotA hai| bAta dUra, dUsare ko sukha dene kI ceSTA bhI nahIM krtaa| hAM, koI | satya bolanevAle ke bhItara khaMDa-khaMDa, Tukar3e-Tukar3e nahIM hote| lele sukha, usakI mrjii| koI lele dukha, usakI mrjii| koI vibhAjana nahIM hotaa| akhaMDa hotA hai| __ Atmasthita huA vyakti apane svabhAva meM jItA hai| phira. to jisane eka daMphA bhItara DubakI lagAyI, usa akhaMDa kA | tumhArI mrjii| mahAvIra se bahuta logoM ne dukha bhI le liyaa| AnaMda le liyA, vaha jhUTha na bola skegaa| kyoMki jaba bhI vaha mahAvIra ne diyA nhiiN| kisI ko isIlie dukha ho gayA ki vaha jhUTha bolegA, tabhI pAyegA ki bahuta dUra pheMka diyA gayA bhItara kI nagna khar3e the| koI isIlie dukhI ho gyaa| tumhArA kyA zAMti se| becainI A gyii| beImAnI na kara paayegaa| kyoMki jaba lenA-denA thA? mahAvIra nagna khar3e the, tumheM kyA ar3acana thI? bhI beImAnI karegA, tabhI pAyegA ki apane se bahuta phAsalA ho tumheM takalIpha thI, AMkha baMda karake gujara jaate| yaha tumhArA gyaa| kisI ko coTa na pahuMcA paayegaa| kyoMki jaba bhI kisI prazna thaa| mahAvIra ko isase kyA lenA-denA thA? lekina koI ko coTa pahaMcAyegA, tabhI pAyegA apane ghara kA rAstA bhUla gyaa| isI se dukhI ho gyaa| kisI svarga ke lie nahIM bolatA hai sc| aura na kisI puNya koI dukhI ho jAtA hai, koI sukhI ho jAtA hai, yaha usakI ke lie bolatA hai| na kisI bhaya se, na kisI pralobhana se| mrjii| yaha usakI samasyA hai| mahAvIra kahate haiM, jo apane meM lekina jo bhItara AnaMda ghaTA hai, usa AnaMda ke kAraNa aba galata DUbA vaha apane meM DUbakara raha jAtA hai| taba vaha na to sukha detA honA muzkila ho jAtA hai| | hai, na dukha detA hai| na vaha pApa karatA hai, na vaha puNya karatA hai| "jise jAnakara yogI pApa aura puNya donoM kA parihAra kara detA agara ThIka se samajho, to vaha kucha karatA hI nhiiN| vaha sirpha hai, use hI karmarahita nirvikalpa cAritrya kahA gayA hai|' hotA hai| vaha zuddha astitva hotA hai| karane kI bAta hI mahAvIra kahate haiM ki na kevala paramayoga kI avasthA meM pApa kA dhIre-dhIre samApta ho jAtI hai| parihAra ho jAtA hai, puNya kA bhI parihAra ho jAtA hai| burA to 'jise jAnakara yogI pApa-puNya donoM kA parihAra kara detA hai, karatA hI nahIM vaisA vyakti, acchA bhI nahIM krtaa| use hI nirvikalpa cAritrya kahA hai|' yaha caritra kI AkhirI yaha jarA gahana bAta hai| yaha jarA UMcI bAta hai| pahale tala para koTi huii| isase Upara phira caritra nahIM jA sktaa| pApa se to to burAI chUTatI hai| dUsare ko coTa denA baMda ho jAtI hai| dUsare ko | chUTe, puNya se bhI chuutte| pApa aise hai, mahAvIra ne kahA, jaise lohe koI nukasAna nahIM phuNcaataa| kisI taraha kA pApa nahIM krtaa| kI jaMjIreM, aura puNya aise hai jaise sone kI jaMjIreM! pApa dukha lekina dhIre-dhIre jaba aura bhI bhItara ramatA hai, to use yaha samajha lAtA hai| puNya sukha lAtA hai| lekina sukha meM hI to chipA huA meM bhI AnA zurU hotA hai ki koI kisI ko sukha nahIM de sktaa| dukha A jAtA hai| pApa apamAnita karavA detA hai| puNya kisane kaba kisako sukha diyA! hama sabhI eka-dUsare ko sukha sammAnita karavA detA hai| lekina sammAna meM hI to ahaMkAra A | dene kI koziza karate haiM, de pAte haiM kevala dukh| bApa kahatA hai, jAtA hai| isalie donoM se hI chUTa jAnA hai| 194 2010_03
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai guru jaMjIra kitanI hI sone kI banI ho, hIre-javAharAta jar3I ho, to ki saMnyAsa mata lo, bur3hApe meM lenaa| tuma bUr3he ho gaye ho, tuma bhI jaMjIra hai| aura kArAgRha kitanA hI sajA ho, to bhI kArAgRha | kahate ho ki jimmevAriyAM haiN| hai| donoM se mukta ho jAnA hai| na acchA, na buraa| ina donoM ke AdamI suna-sunakara jina bAtoM ko ThIka mAna letA hai, unheM jo pAra ho gayA, vahI zuddha svabhAva ko upalabdha hotA hai| isako | kabhI hRdaya se thor3e hI ThIka mAnatA hai| ThIka mAna letA hai, mahAvIra nirvANa kahate haiN| isako nirvikalpa cAritrya kahA hai| | kyoMki kauna jaddojahada kare, kauna tarka kare, kauna vivAda kare! ise hama dUsaroM se bAteM sunakara nahIM pA skte| dUsaroM se suneMge to | ThIka hai saMnyAsa, magara abhI nhiiN| jo ThIka hai, to abhii| aura hamAre mana meM aura hI taraha kI bAta uThatI hai| jo ThIka nahIM hai, to kabhI nhiiN| aisA sApha honA cAhiye vyakti mere pAsa eka vRddha sajjana aaye| unake yuvA beTe ne saMnyAsa le ko| agara koI cIja satya hai, to phira eka kSaNa bhI use TAlanA liyA hai| ve bahuta nArAja the| unakI umra hogI koI pacahattara ucita nhiiN| kauna jAne vaha kSaNa Aye, na aaye| kala Aye, na kahane lage, Apane yaha kyA kiyA? mere yuvA beTe ko aaye| bur3hApe ke pahale hI AdamI mara jA sakatA hai| yA bur3hApe meM saMnyAsa de diyaa| yaha to bar3hApe kI bAta hai| yaha to AkhirI itanA apaMga ho jAe ki phira kucha bhI na kara pAye-baiTha bhI na bAta hai sNnyaas| sake, uTha bhI na sake, khATa se laga jaae| saMnyAsa AkhirI bAta hai! use TAle jAnA hai aMtima kSaNa ke | to jo satya hai, to abhii| agara satya nahIM hai, to sApha samajho lie| jaba hAtha-paira meM koI zakti na hogI, aura zvAseM | ki kabhI nhiiN| bur3hApe meM bhI kyoM? cAra dina bur3hApe ke bace haiM, lar3akhar3A jAeMgI, taba saMnyAsa leMge? jaba paira uThate na bneNge| unako bhI ThIka se bhoga lenaa| unakA bhI kucha upayoga kara jaba taka paira uThate the taba taka vezyAgRha gaye aura jaba paira na lenA-thor3A dhana aura ikaTThA kara lenaa| uTheMge, taba dUsaroM ke kaMdhoM para savAra hokara maMdira jaaeNge| UrjA | lekina AdamI bar3A hoziyAra hai| vaha tarka se kucha bAtoM ko para hI to savAra honA hotA hai| jaba taka UrjA rahatI hai, taba taka | ThIka mAna letA hai| kyoMki kauna vivAda kare! yA paMraparA se ThIka AdamI saMsAra kI bAtoM meM par3A rahatA hai| kahate haiM dharma kI bAta | mAna letA hai| sabhI ThIka mAnate haiM, isalie ThIka hoNgii| ThIka hai, vaha bUr3he sajjana kahane lage dharma kI bAta bilakala ThIka | eka bahuta bar3e manasvida mAyarsa ne apane saMsmaraNoM meM likhA hai, maiM yaha nahIM kahatA ki saMnyAsa galata hai, lekina samaya abhI hai...mAyarsa khoja kara rahA thA ki logoM kI kyA dhAraNA hai, marane nahIM hai| | ke bAda kyA hotA hai, isa saMbaMdha meN| to vaha jo bhI milatA usase maiMne kahA ThIka hai, Apake beTe ko maiM samajhA-bujhAkara vApisa hI pUchatA ki tumhArI marane ke bAda kyA sthiti hogI, isa saMbaMdha saMsAra meM bheja dUMgA; ApakA kyA irAdA hai? yaha ve socakara na meM kyA dhAraNA hai? eka mahilA se usane pUchA, usakI javAna Aye the| ve to beTe ko chur3Ane Aye the| lekina maiMne kahA, beTA beTI abhI-abhI mara gayI thI, to usane pUchA ki tumhArI beTI mara chUTe to eka hI zarta para chUTa sakatA hai| ki ApakI to umra gayI, tumhArA kyA khayAla hai, tumhArI beTI kA kyA huA hogA? pacahattara sAla ho gayI, Apa kaba bUr3he hoMge aba? unhoMne kahA, to usa mahilA ne bar3e krodha se dekhA aura kahA, kyA huA vaha to ThIka hai, lekina abhI bahata jimmevAriyAM haiN| hogA? vaha svarga ke sukha bhoga rahI hai| lekina maiM Apase prArthanA beTe ko bhI aisI hI jimmevAriyAM hoMgI pacahattara sAla ke ho | karatI hUM ki isa taraha kI dukhadAyI bAteM mujhase na kreN| aba ise jAne pr| jimmevAriyAM kama nahIM hotIM, bar3hatI jAtI haiN| kyoMki thor3A soco, mAyarsa ne likhA hai ki eka tarapha vaha kahatI hai, jiMdagI roja aura nayI-nayI jimmevAriyoM ko ikaTThA karatI calI svarga ke sukha bhoga rahI hai, aura dUsarI tarapha kahatI hai ki Apa jAtI hai| isa taraha kI dukhadAyI bAteM na kreN| to phira maiMne kahA, beTe ko le lene do, kama se kama vaha itanA | eka hI vacana meM do virodhAbhAsa! agara vastutaH lar3akI svarga to kahatA hai ki mere Upara koI jimmevAriyAM nahIM haiN| na abhI ke sukha bhoga rahI hai, to dukhadAyI bAta nahIM hai| aura agara usane zAdI kI hai, na abhI ghara basAyA hai| abhI tuma kahate ho dukhadAyI bAta hai, to svarga ke sukha kI bAta kevala kalpanA hai| 195 2010_03
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga 2 kevala sunI-sunAyI hai| Aja kI rAta aura bAkI hai eka do aura sAgare-sarazAra -aura yaha rAta to jaaegii| thor3A aura bhoga leN| phira to honA hI hai mujhe hoziyAra phira kahAM ye hasIM suhAnI rAta cher3anA hI hai sAje-jIsta mujhe ye pharAgata ye kaipha ke lamhAta Aga barasAyeMge labe-guphtAra -phira yaha mAdaka kSaNa kahAM mileMge! kucha tabiyata to hama ravAM kara leM kucha to AsUdagI-e-jauke nihAM Aja kI rAta aura bAkI hai -kucha to tRpta kara leM chipI huI vAsanAoM ko, dabI huI phira kahAM ye hasIM suhAnI rAta vAsanAoM ko| ye pharAgata ye kaipha ke lamhAta kucha to taskIne-zorise jajbAta kucha to AsUdagI-e-jauke-nihAM -kucha to azAMta manobhAvanAoM kI zAMti kara leM, tRpti kucha to taskIne-zorise-jaz2bAta khoja leN| kucha to unheM saMtoSa de leN| Aja kI rAta jAvidAM kara leM Aja kI rAta aura Aja kI rAta aura Aja kI rAta ko sukha se aisA bhara leM ki amara ho jaae| loga kahate haiM ki Aja nahIM kala jiMdagI to hAtha se calI Aja kI rAta aura Aja kI raat| jaaegii| aisA kahate bhI haiM, aura phira bhI kahate haiM aise hI AdamI socatA calatA hai| dharma ko TAlatA kala pr| eka do aura sAgare-sarazAra adharma ko karatA Aja kI raat| dharma ko karatA sthagita, adharma eka do aura bhare pyAle le aao| ko kabhI sthagita nahIM krtaa| agara tumase maiM kahUM dhyAna karo, phira to honA hI hai mujhe hoziyAra tuma kahate ho, kareMge, jarUra kareMge, samaya Ane pr| yaha samaya phira to jAganA hai| phira to dhyAna karanA hai| phira to samAdhi kabhI bhI na aayegaa| agara maiM kahUM prArthanA kara lo, to tuma kahate ko upalabdha honA hai| / ho, phursata kahAM ! krodha karane ko phursata mila jAtI hai| roSa karane eka do aura saagre-srshaar| ko phursata mila jAtI hai| lobha karane ko phursata mila jAtI hai| le Ao, eka-do labAlaba pyAle aur| aura jaba tuma krodha karate ho taba tuma kabhI nahIM kahate ki kala phira to honA hI hai mujhe hoziyAra kara leNge| tuma Aja karate ho|| agara hoziyAra hI honA hai, to eka-do pyAle aura kyoM? gurajiepha ne likhA hai ki usakA pitA mara rahA thaa| usane kyoMki agara hoziyAra hI honA hai to do pyAle aura hoziyArI apane beTe ko apane pAsa bulAyA-gurajiepha ko| vaha nau ko kharAba kreNge| dhyAna ko naSTa kreNge| sAla kA thA aura usase kahA, mere pAsa dene ko kucha bhI nahIM hai| lekina loga kahate haiM, honA hI hai hoziyAra--majabUrI hai| lekina eka bAta mere bApa ne mujhe dI thI, usane mujhe bar3A sahArA hoza to AyegA hI, thor3A aura pI leN| diyA, vahI maiM tujhe de jAtA huuN| khayAla rakhanA, terI umra abhI cher3anA hI hai sAje-jIsta mujhe jyAdA bhI nahIM hai, lekina yAda rakhanA, kabhI tere kAma par3a Aga barasAyeMge labe-guphtAra jaaegii| aura usane kahA eka bAta, agara kabhI krodha kA maukA kucha tabiyata to hama ravAM kara leM A jAe, to jisane tujhe gAlI dI ho, apamAna kiyA ho, usase -phira jIvana kA saMgIta chir3anevAlA hai; usake pahale, usake kahanA caubIsa ghaMTe bAda Akara javAba duuNgaa| caubIsa ghaMTe bAda! pahale hama thor3I behozI kA bhI majA le leM, thor3I mastI paidA kara | aura gurajiepha ne likhA hai ki jiMdagI meM phira krodha kA maukA leN| hI na aayaa| kyoMki jaba bhI kisI ne krodha kiyA. marate hae bApa kucha tabiyata to hama ravAM kara leM kI bAta yAda rhii| maiMne kahA, caubIsa ghaMTe baad| caubIsa ghaMTe 96 2010_03
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana hI hai garu bAda kisI ne kabhI krodha kiyA hai? caubIsa minaTa bAda muzkila jaise hI bhItara kI krAMti ghaTatI hai, bhItara dIyA jalatA hai, tuma hai; caubIsa pala bAda muzkila hai! krodha to usI vakta hotA hai| acAnaka hairAna ho jAte ho ki bAhara saba badala gyaa| saba vahI usI vakta jalatI hai aag| yaha to aisA huA ki caubIsa ghaMTe hai, aura phira bhI vahI nahIM hai| bAda, tuma itanA socoge-vicAroge caubIsa ghaMTe ki tumheM sApha hI / rakse-taraba kidhara gayA, nagmA-tarAz2a kyA hue ho jAegA ki yA to usa AdamI ne jo bAta kahI thI vaha ThIka hI gamjA-o-nAja kyA hue, asvA-o-phana ko kyA huA thI, yA usa AdamI ne jo bAta kahI thI vaha bilakula gaira-ThIka rakse-taraba kidhara gayA-ve sukha ke jo nRtya bAhara cala rahe thii| agara gaira-ThIka thI, to krodha kyA karanA! agara ThIka thI, | the, kahAM gaye? to krodha kyA karanA! caubIsa ghaMTe kA phAsalA agara ho jAe, to nagmA-tarAja kyA hue ve jo gAyaka bar3e madhura mAlUma hote krodha saMbhava nhiiN| the, unakA kyA huA! lekina vaisA phAsalA hama dhyAna ke lie karate haiM, krodha ke lie gamjA-o-nAja kyA hue, asvA-o-phana ko kyA huaa| nhiiN| isalie dhyAna kabhI saMbhava nahIM ho paataa| loga TAle cale kaTAkSa, hAva-bhAva, saba kho gye| jAte haiN| una saba meM artha thA, kyoMki bhItara tuma soye the| aisA samajho, 'AbhyaMtara-zuddhi hone para bAhya-zuddhi bhI niyamataH hotI hai| tumhArI nIMda saMsAra se jor3e hue hai| nIMda hai setu tumameM aura saMsAra AbhyaMtara-doSa se hI manuSya bAhya-doSa karatA hai|' | meN| jAgaraNa setu hai tumameM aura paramAtmA meN| yA tumameM aura smaraNa rakhanA isa sUtra koH abbhaMtarasodhIe, bAhirasodhI vi tumhArI svayaM kI sattA meN| hodi nniymenn| niyama se ho jAtI hai bAhara kI zuddhi, agara agara soye hue ho, to saMsAra calatA rhegaa| saMsAra soye hue bhItara zuddhi ho jaae| abbhaMtara-doseNa hu, kuNadi Naro bAhire AdamI kA sapanA hai| agara jAge ho, saMsAra samApta huaa| nahIM dose| aura bhItara ke doSa hI bAhara Ate haiN| ki vRkSa kho jaaeNge| nahIM ki makAna kho jaaeNge| nahIM ki tumhArI isalie bAhara ke doSoM ko badalane kI ciMtA mata kro| bhItara patnI aura bacce kho jaaeNge| lekina kucha kho jaaegaa| makAna jar3eM khojo| bAhara kI badalAhaTa to aise hai jaise koI patte kATatA hogA, tumhArA na hogaa| patnI hogI, tumhArI na hogii| 'merA' rahe vRkSa ke aura jar3oM ko pAnI detA rhe| to patte naye Ate rheNge| 'terA' kho jaaegaa| lobha kho jaaegaa| koI agara gAlI degA, patte kATane se vRkSa nahIM mrte| patte kATane se vRkSa aura saghana ho to gAlI to bAhara se AyegI aba bhI, lekina tuma acAnaka jAte haiN| patte kATane se eka patte kI jagaha tIna patte A jAte haiN| pAoge ki samasyA usI AdamI kI hai| agara vakSa ko miTAnA hI ho, to jaDa kaatto| jaDa bhItara chipii| maiMne sanA hai, eka jhena phakIra rAste se gajara rahA thA aura eka hai| aMdhere meM dabI hai| aura aisA hI manuSya ke jIvana meM hai| Upara AdamI use lakar3I mArakara bhaagaa| usake saMgI-sAthI ne kahA, krodha AtA hai, lobha AtA hai, kAma AtA hai, tuma inake sAtha kucha karo, tuma khar3e ho! vaha phakIra bolA, maiM kyA karUM? lar3ane meM laga jAte ho| ye patte haiN| jar3a, jar3a kahAM hai? jar3a, samasyA usakI hai, merI nhiiN| usake bhItara jarUra kucha Aga jala mahAvIra kahate haiM, behozI hai| jar3a mUrchA hai| jar3a nIMda hai| jar3a rahI hogii| usa Aga ke prabhAva meM hI vaha krodha se bhara gayA hai| kaatto| hoza se bhro| jaago| agara maiM use Aja na milatA-acchA huA maiM mila agara jAgaraNa A jAe to krodha, mAyA, lobha, moha aise hI kho gayA nahIM to vaha kisI aura para ubala pdd'taa| vaha to acchA jAte haiM jaise jar3eM kATa dene para patte kho jAte haiM apne-aap| pattoM huA ki mujha para ubalA, kisI aura para ubalatA to dUsarA bhI ko tumheM tor3anA bhI na par3egA, khuda hI kumhalA jAeMge, khuda hI | usa para TUTa pdd'taa| vaha muzkila meM par3a jaataa| vaise hI muzkila samApta ho jaaeNge| meM hai! itanA krodha usake bhItara jala rahA hai, aba aura use daMDa 'AbhyaMtara-zaddhi hone para bAhya-zaddhi bhI niyamataH hotI hai| dene kI jarUrata hai kyA? daMDa usane kAphI pA hI liyaa| lekina AbhyaMtara-doSa se hI manuSya bAhya-doSa karatA hai|' | samasyA usakI hai, samasyA merI nahIM hai| 97 ___ 2010_03
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 koI tumheM gAlI detA hai, samasyA gAlI denevAle kI hai| tumhArA | kahIM se giroge| kyA hai! tuma isa sArI duniyA ko kaise badaloge? yaha duniyA | dhyAnI vyakti dhIre-dhIre apane hRdaya kI sunakara calatA hai| kucha aisI hai! vaha apane bhItara se apanA rAga nahIM chUTane detaa| vaha bhItara ke bar3I prasiddha kathA hai ki ziva aura pArvatI eka pUrNimA kI rAta | dhAge ko pakar3e rakhatA hai| kauna kyA kahatA hai, kauna kyA karatA | vihAra para nikle| svabhAvataH ziva naMdI para baiThe haiM. pArvatI hai, yaha bilakala gauNa hai| isakA koI bhI malya nahIM hai| sAtha-sAtha cala rahI haiN| rAha se do AdamI Aye aura unhoMne | 'AbhyaMtara-zuddhi hone para bAhya-zuddhi niyamataH hotI hai|' kahA, yaha dekho, mustaMDa khuda to car3hA baiThA hai baila para aura strI | vaha apane bhItara ko nikhAratA hai, jagAtA hai, zuddha karatA hai| ko nIce calA rahA hai| yaha kaisA ziSTAcAra! to ziva ne kahA, vaha apane bhItara maMdira banAtA hai| vaha apane bhItara kI pratimA ko dekha, maiM nIce A jAtA hUM, tU Upara baiTha jaa| ve nIce calane lage, | sApha karatA hai| basa vahAM jaba zuddhi ho jAtI hai, usake bAhara bhI pArvatI naMdI para baiTha gyiiN| phira kucha loga mile, unhoMne kahA, | zuddhi kI jhalaka Ane lagatI hai| vahAM jaba dhUpa-dIpa jalane dekho, yaha aurata pati ko nIce calavA rahI hai, khuda car3hakara baiThI | lagate haiM, bAhara bhI rozanI aura gaMdha Ane lagatI hai| magara, hai| yaha kaisA pati, aura yaha kaisI patnI, aura yaha kaisA prema! to usakA sArA upakrama aura sArA kAma bhItara hai| ziva ne kahA, aba kyA kareM? calo hama donoM hI baiTha jaaeN| to dharma kA koI saMbaMdha bAhara se nhiiN| dharma kA sArA saMbaMdha bhItara ve donoM hI naMdI para savAra ho gye| kucha loga mile, unhoMne kahA se hai| dharma tumhAre aura tumhAre hI bIca kI bAta hai| dharma kA kucha ina mUoM ko dekho, naMdI ko mAra ddaaleNge| donoM ke donoM car3he haiN| lenA-denA kisI aura se nahIM hai| dharma nitAMta vaiyaktika hai| yaha koI DhaMga huA! Akhira pazuoM para bhI kucha dayA honI 'appA appaNe surdo|' AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie caahie| to ziva ne kahA, aba to eka hI upAya hai| ve donoM | tanmaya ho jaanaa| utara gaye aura unhoMne kahA, aba naMdI ko hama apane kaMdhoM para uThA | 'isIlie kahA gayA hai ki jaise zubha caritra ke dvArA azubha leN| naMdI ko bAMdhakara DaMDoM meM kaMdhoM para rakhakara cle| bar3A | pravRtti kA nirodha kiyA jAtA hai, vaise hI zuddha upayoga ke dvArA muzkila thA! | zubha pravRtti kA nirodha kiyA jAtA hai| ataeva isI krama se yogI phira kucha loga mila gye| aura unhoMne kahA, ye pAgala dekho! AtmA kA dhyAna kre|' rahe the jaba ye loga mile| unhoMne kahA. ye mahAvIra kahate haiM. pahale zabha caritra paidA hotA hai| jaise tama pAgala dekho. acchA bhalA naMdI, usa para baiThakara yAtrA kara sakate bhItara praveza karate ho, zAMta hote ho, tamhAre caritra meM eka zabhatA the, to usako kaMdhe para lAdakara cale rahe haiN| to ziva aura pArvatI AtI hai, zubha caritra paidA hotA hai| zubha caritra se azubha caritra donoM khar3e ho gaye, aura unhoMne kahA aba hama kyA kareM? aba to | apane-Apa kaTa jAtA hai| jaise prakAza se aMdherA kaTa jAtA hai| kacha karane ko bacA nhiiN| jo-jo kahA logoM ne, hamane kiyaa| | zubha caritra ke dvArA azubha kA nirodha ho jAtA hai| aura phira, zubha to ve vahIM khar3e the, naMdI bhI ghabar3A gayA lttkaa-lttkaa| usane ke bhI Upara zuddha caritra hai| kyoMki zubha meM bhI azubha se thor3A jora se lAteM phar3aphar3AyIM, vaha pula ke nIce! nadI meM gira gyaa| jor3a hai| saMbaMdha to azubha se banA hI hai, usI ke viparIta hai shubh| kahAnI kA artha hai, loga kyA kahate haiM, isa para bahuta dhyAna dene eka AdamI lobhI hai, vaha dAna karatA hai| to lobha azubha hai, kI jarUrata nhiiN| loga to kucha na kucha kheNge| loga binA kahe dAna zubha hai| lekina dAna jur3A hai lobha se hii| na lobha kiyA nahIM raha skte| asalI savAla apane bhItara hai| loga jo kahate hotA, to dAna kaise krtaa| pahale dhana ikaTThA kiyA, phira dAna haiM, vaha unakI dRSTi hai| loga jo kahate haiM, vaha unakI samasyA kara rahA hai| to yaha jo zubha hai, yaha azubha kA hI saMgI-sAthI hai| use tuma apanI samasyA mata bnaanaa| aura tuma logoM kA | hai| acchA hai, lekina hai to azubha kA hI sNgii-saathii| eka anukaraNa karake mata calane lgnaa| anyathA tuma kahIM ke na raha | AdamI ne krodha kiyA, phira Akara pazcAttApa kiyaa| kSamA jaaoge| anyathA tumhArI vahI gati hogI jo naMdI kI huii| tuma maaNgii| krodha kiyA, vaha azubha thA; kSamA mAMgI, vaha zubha huA; 2010_03
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECT jIvana hI hai guru lekina kSamA bhI to krodha karane ke kAraNa hI huii| to kSamA bhI apane se na mila skegii| kahIM isase tumhAre mana meM hatAzA na krodha se hI jur3I hai| kSamA bhI krodha kA hI anusaMga hai| isalie paidA ho jaae| kyoMki kabhI-kabhI aisA hotA hai, agara bahuta zuddha to nahIM hai| azuddhi usake lie jarUrI hai| zubha karma | uttuMga zikhara ho, tuma dekhakara hI Dara jAo, aura tuma soco, hama azubha karma se jur3e haiN| kaise jA sakeMge? cale gaye hoMge mahAvIra, koI baddha, koI to pahale to zabha ke dvArA azabha ko kaatte| dAna se lobha ko kRssnn| advitIya puruSa haiM, avatArI puruSa haiN| hama saadhaarnnjn| kaatte| kSamA se krodha ko kaatte| prema se kAmavAsanA ko kaatte| lekina dhyAna rakhanA, ve bhI tumhAre jaise hI sAdhAraNajana the| krUratA ko karuNA se kaatte| lekina ye saba haiM shubh| aura azubha isIlie mahAvIra ne avatAra kI dhAraNA ko inakAra kara diyaa| ke sAtha inakA saMbaMdha hai| ye eka hI sikke ke do pahalU haiN| eka mahAvIra ne kahA avatAra kI dhAraNA meM khatarA hai| avatAra kA ujalA pahalU hai, eka aMdherA pahalU hai| lekina donoM jur3e haiN| matalaba hotA hai, koI viziSTa vyakti; Izvara hai, vaha Izvara kI mahAvIra kahate haiM, parama sthiti to taba paidA hogI, jaba zuddha | taraha utarA hai| to ThIka hai, agara usane itanI UMcAI pA lI to AtmA paidA hogii| na jahAM zubha hai, aura na azubha hai| na jahAM | kauna se guNa-gaurava kI bAta hai| aisI UMcAI ko lekara hI utarA kAma hai, na jahAM krodha hai; na jahAM brahmacarya hai, na jahAM karuNA hai| thaa| sAdhAraNajana, mahAvIra ne kahA- nahIM hai koI avtaar| kyoMki brahmacarya bhI jur3A to kAmavAsanA se hI hai| ulaTA shii| koI bhI nahIM hai| kAmavAsanA nIce kI tarapha jA rahI hai, brahmacarya Upara kI tarapha jA tIrthakara kI dhAraNA avatAra se bilakala ulTI hai| tIrthakara kA rahA hai, lekina UrjA to vahI hai| bAta to vahI hai| | artha hai, nIce se jo Upara car3hA hai| avatAra kA artha hai, Upara se parama avasthA meM na to kAmavAsanA hai, na brahmacarya hai| parama jo nIce avatarita huA hai| hiMduoM kI dhAraNA avatAra kI hai| avasthA meM na to krodha hai, na karuNA hai| parama avasthA meM na to kRSNa haiM, rAma haiM, ve avatArI puruSa haiN| mahAvIra avatArI puruSa hiMsA hai, na ahiMsA hai| isako mahAvIra zuddha avasthA kahate haiN| nahIM haiN| ve tIrthaMkara haiN| ve kramazaH nIce se Upara gaye haiN| ve tuma jaha va NiruddhaM asuhaM, suheNa suhamiva taheva suddhnn| | jahAM khar3e ho vahIM khar3e the, vahIM se Upara gaye haiN| isalie tamhA eNa kameNa ya, joI jhAeu Niya aad|| mahAvIra ke sAtha yAtrA jyAdA sugama hai| kyoMki mahAvIra tuma jaise jaise zubha ke dvArA azubha kA nirodha ho jAtA hai, vaise hI zuddha haiN| agara tuma azuddha ho, to ve bhI azuddha the| agara tuma manuSya ke dvArA zubha kA bhI nirodha ho jAtA hai| aura jaba zubha aura | ho kamajora, sImAoM meM baMdhe, to ve bhI manuSya the| aura agara ve azubha donoM kA nirodha ho jAtA hai, to jo zeSa raha jAtA hai, vahI | kara sake, to bar3I AzA paidA hotI hai, tuma bhI kara sakate ho| nirvANa hai| yaha AtyaMtika kalpanA hai| isase Upara manuSya kA | aura jo pApa tumheM Upara bahuta jyAdA bojhila mAlUma par3ate haiM, ve svapna kabhI nahIM gyaa| isase Upara jAne kA koI upAya bhI kacha bhI nahIM haiM sirpha nIMda meM dekhe gaye sapane haiN| nhiiN| yaha AkhirI uttuMga UMcAI hai| yaha gaurIzaMkara hai caitanya ur3ane ke lie hI jo hai banI vaha gaMdha sadA ur3atI hI hai, kaa| isase jyAdA pavitratA kI aura koI kalpanA na kabhI kI car3hane ke lie hI jo hai banI vaha dhUpa sadA car3hatI hI hai gayI, na kI jA sakatI hai| yahAM zubha bhI azubha hai| yahAM pApa aphasosa na kara salavaTa hai par3I gara tere ujale kurte meM, bhI...pApa to pApa hai hI, yahAM puNya bhI pApa jaisA hai| yahAM saMsAra kapar3A to hai kapar3A hI Akhira kapar3oM meM zikana par3atI hI hai pUre dvaMdva ke sAtha pIche chUTa gyaa| yaha nirdvadva, advaita citta kI | yaha sArI zikana kapar3e para hai| zarIra para hai, mana para hai-yaha avasthA hai| | sArI zikana kapar3e para hai| mahAvIra kahate haiM, yogI aise hI krama se, krama se dhyAna kI isa aphasosa na kara salavaTa hai par3I gara tere ujale kurte meM, parama avasthA ko upalabdha ho, yahI samAdhi hai. yahI nirvANa hai| / kapar3A to hai kapar3A hI Akhira kapar3e meM zikana par3atI hI hai isa parama udAtta kalpanA se tuma bhayabhIta aura ciMtita mata ho lekina bhItara tumhAre aMtartama meM jo jI rahA hai, vahAM koI zikana jaanaa| kahIM aisA na ho jAe ki yaha itanI UMcAI, tuma soco kabhI nahIM phuNctii| tumhAre aMtartama meM eka biMdu hai, eka keMdra hai, 99 2010_03
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 jisako mahAvIra AtmA kahate haiN| AtyaMtika garimA dii| aura dUsarI bAta unhoMne kahA. kisI se | usa AtmA taka koI pApa kabhI nahIM phuNctaa| vahAM tuma abhI mAMgane ko yahAM kucha bhI nhiiN| paramAtmA hI nahIM hai, mAMgoge bhI gaurIzaMkara para hI vihAra kara rahe ho| vahAM tuma abhI bhI kisase? muphta yahAM kucha bhI na milegaa| zrama karanA hogaa| paramAtmA meM hI base ho| bAhara kI paridhi gaMdalI ho gayI hai| isalie mahAvIra kI saMskRti zramaNa-saMskRti khlaayii| zrama laMbI yAtrA hai janmoM-janmoM kI, kapar3e dhUla se bhara gaye haiN| kapar3e karanA hogaa| pUjA se na milegA, zrama se milegaa| bhikhArI kI utAra ddaalo| apane ko pahacAno, tuma kapar3e nahIM ho| tuma deha taraha mAMgakara na milegA, arjita karanA hogaa| yaha pahAr3a car3hane nahIM, mana nhiiN| tuma sAkSI ho; caitanya ho| tuma parama bodha kI se hI car3hA jA skegaa| yaha kisI dUsare ke kaMdhoM para yAtrA avasthA ho| vahAM tuma vaise hI zuddha ho jaise mahAvIra, jaise buddha, honevAlI nahIM hai| loga tIrthayAtrA ko jAte haiM, DolI meM baiTha jAte jaise kRssnn| vahAM paramAtmA virAjamAna hai| haiN| yaha aisA tIrtha nahIM hai jahAM DolI meM baiThakara yAtrA ho skegii| isalie isa UMcAI kI bAta se hatAza mata ho jaanaa| yaha apane hI pairoM se calanA hogaa| isalie mahAvIra ne kahA, jaba UMcAI kI bAta to kevala tathya kI sUcanA hai| isa UMcAI kI UrjA jagatI ho, jaba jIvana meM praphullatA ho, zakti ho, taba bAta se to tuma utsAha se bharanA ki aho! aisI saMbhAvanA mere kala para mata ttaalnaa| yaha mata kahanA ki kala bur3hApe meN| . bhItara bhI hai| jo mahAvIra ke lie ho sakA. vaha saba ke lie ho mahAvIra pahale manuSya haiM, jinhoMne pRthvI para dharma ko yuvA ke sakatA hai| | sAtha jor3A aura kahA, yauvana aura dharma kA gahana mela hai| kyoMki mahAvIra ne manuSya ko bar3A AzvAsana diyA hai| do kAraNoM se| | UrjA cAhie yAtrA ke lie, saMgharSa ke lie, tapazcaryA ke lie, eka, mahAvIra ne ghoSaNA kI ki manuSya ke Upara aura koI bhI saMyama ke lie, viveka ke lie, bodha ke lie-UrjA caahie| nhiiN| koI paramAtmA nhiiN| manuSya hI apanI zaddha avasthA meM UrjA ke azva para hI savAra hokara to hama pahaMca skeNge| isalie paramAtmA ho jAtA hai| mahAvIra ne kahA, AtmA ke tIna rUpa haiN| kala para mata ttaalnaa| bahitmiA -jaba cetanA bAhara jA rahI hai| aMtarAtmA-jaba mahAvIra ne manuSya ko parama svataMtratA bhI dI aura parama dAyitva cetanA bhItara A rahI hai| aura paramAtmA-jaba cetanA kahIM bhI bhii| parama svataMtratA, ki koI paramAtmA Upara nahIM hai| aura parama nahIM jA rahI; na bAhara, na bhiitr| bahiAtmA-jaba cetanA pApa dAyitva, ki tumhArI jiMdagI tumhAre hAtha meM hai| jo bhI pariNAma kara rahI hai| aMtarAtmA-jaba cetanA puNya kara rahI hai| hogA, tuma hI jimmevAra hooge| koI aura jimmevAra nahIM hai| paramAtmA-jaba cetanA na pApa kara rahI hai, na puNya kara rahI hai| mahAvIra kI isa svAdhInatA ko, aura mahAvIra ke isa dAyitva ko bahiAtmA--jaba azubha se saMbaMdha judd'aa| aMtarAtmA-jaba zubha jisane samajha liyA, vahI jina hai| jaina-ghara meM paidA hone se koI se saMbaMdha judd'aa| paramAtmA-jaba saba saMbaMdha chUTa gye| asaMga kA jina nahIM hotaa| jina to eka bhAvadazA hai| parama uttaradAyitva janma huaa| nirvikalpa kA janma huaa| vahI nirvANa hai| aura parama svAtaMtrya kI ikaTThI bhAvadazA kA nAma jinatva hai| use pAye binA caina mata paanaa| use pAye binA rukanA mt| to jahAM bhI koI isa avasthA ko upalabdha ho jAegA, usakA Aja kitanA hI kaThina mAlUma par3e, lekina tumhArA janmasiddha saMga-sAtha mahAvIra se jur3a gyaa| jaina-ghara meM paidA hone ke kAraNa adhikAra hai| use pAyA jA sakatA hai| use pAyA gayA hai| aura hI mata socanA ki tuma jaina ho gye| itanA sastA kAma nahIM hai| jo eka manuSya ke jIvana meM ghaTA, vaha sabhI manuSyoM ke jIvana meM shrm| zrama se arjit| ghaTa sakatA hai| vaha sabhI kI niyati hai| lekina tumhAre Upara hai| mila sakatA hai hRdy-dhn| hRdaya-dhana tumhAre pAsa hai hii| tuma agara dAvA karo, to hI pA skoge| tuma agara bhikhArI kI sirpha bhItara AMkha kholanI hai| taraha baiThe raho, to kho doge| dUsarI baat| pahale to mahAvIra ne kahA AdamI ke Upara koI Aja itanA hii| bhI nahIM, paramAtmA bhI nhiiN| isalie manuSya ko unhoMne 1001 | JainEducation International 2010_03