Jain_Satyaprakash 1953 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521701/1

Page #1

(IIIIII
////
OD
તંત્રી ચીમનલાલ ગોકળદાસ શાહ
તા. ૧૫-૮-૫૩ : અમદાવાદ વર્ષ ૧૮: અંક : ૧૧ ] [ ક્રમાંક : ૨૧૫
liારિત
ACHARYA SRIKAILASSACARSURI GYANNANDIR SHREE RAHAVIR JAW ARADHANA KENDRA
Koba, Gandhi agar - 382 007. e) (079) 232 * * 52, 2327 620 4 -15
-at ( . ) 22526

Page #2

પૃષ્ઠ :
विषय-दर्शन અંક : વિષય :
લેખક : ૧. નિવેદન
સંપાદકીય
: ૧૯૩ ૨. પ્રતિકાર
એક મિત્રના પત્રમાંથી
: ૧૯૫ ૩. માનવતાને મૂક સંદેશ
- પૂ. પં. શ્રી કનકવિજયજી ગણિ : ૧૯૭ ૪. માનસિક પાપની ભયંકરતા
પૂ. મુ. શ્રી મહાપ્રભવિજયજી : ૨૦૧ ૫. સેમસૌભાગ્યનું વિહંગાવલોકન પ્રા. શ્રી હીરાલાલ ૨. કાપડિયા : ૨૦ ૫ ૬. તાડપત્રીય જ્ઞાનભંડારો
શ્રીયુત મેહનલાલ દી. ચેકસી : ૨૧૦ ७. साधुचंद्र कृत तीर्थराज चैत्यपरिपाटीका समय
श्रीयुत भंवरलालजी नाहटा : २१२ ८. खेडके शांतिजिनालय संबंधी उल्लेख
श्रीयुत अगरचंदजी और भंवरलालजी नाहटा : २१४ ९. प्रभासपाटणना शिलालेखोसं. पू. मु. श्रीचंदनसागरजी : २१६ ૧૦. સાભાર સ્વીકાર
ટાઈટલ પેજ બીજું
कोला (गांधीनग T૩૮ર હe
સાભાર–સ્વીકાર ૧. Baroda through the ages : (બરોડા શુ ધી એઈજીસ ) ( અંગ્રેજીમાં ) લેખકઃ બેન્જાપુડી સુબારાવ. પ્રકાશકઃ ફેકટરી એફ આર્ટ સૂ—મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવરસીટી ઑફ બરોડા, વડોદરા, મૂલ્ય: પંદર રૂપિયા. e ૨. રામવિવ વ સંબg : (હિંદીમાં ) લેખકઃ મુનિરાજ વિદ્યાવિજયજી, પ્રકાશકઃ શ્રીવિજયધર્મસૂરિ ગ્રંથમાલા શિવપુરી ( મધ્યભારત), મૂલ્યા એક રૂપિયા નવ આના. - ૩. મહાભારત અને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ( એક તુલનાત્મક અભ્યાસ-સ્વાધ્યાય, સાથે) લેખકઃ શ્રીયુત ઉપેન્દ્રરાય જયચંદભાઈ સાંડેસરા, પ્રકાશક: ડૉ. ભોગીલાલ જયચંદભાઈ સાંડેસરા, અધ્યાપક નિવાસ, પ્રતાપગંજ, વડોદરા. મૂલ્ય: એક રૂપિયા બે આના. e ૪. જ્ઞાનપ્રભા પ્રવતિની-સાધ્વી શ્રીદાનશ્રીજી ઃ લેખક : શ્રીયુત ફૂલચંદ હરીચંદ દેશી ‘ મહુવાકર,' પ્રકાશક: માણેક શેઠાણી શ્રાવિકા ઉપાશ્રય, શાંતિનાથની ખડકી, કપડવંજ, મૂલ્ય વાચનમનન..
૫. માનવતાનાં પાન ૪ લેખકે મુનિરાજ શ્રીચંદ્રપ્રભસાગરજી ( ચિત્રભાનુ ); પ્રકાશક: ચિત્રભાનુ ગ્રંથપ્રકાશક મંદિર, બાલુભાઈ રૂગનાથ, અંબાજીના વડ પાસે, ભાવનગર,
૬. શ્રી જૈન પ્રાન્તર વાટિકા : પાઠય પુસ્તક પ્રકાશન સમિતિ સંચાજિત, શ્રી જૈન તત્ત્વજ્ઞાન વિદ્યાપીઠ-પૂના. પ્રકાશિકા: શ્રીલબ્ધિસૂરીશ્વરજી જૈન ગ્રંથમાળા, ગારીયાધાર (સૌરાષ્ટ્ર ), મૂલ્યઃ દોઢ રૂપિયે.

Page #3

છે કે આ अखिल भारतवर्षीय जैन श्वेताम्बर मूर्तिपूजक
मुनिसम्मेलन संस्थापित श्री जैनधर्म सत्यप्रकाशक समितिनुं मासिक मुखपत्र जेशिंगभाईनी वाडी : घीकांटा रोड : अमदावाद (गुजरात)
क्रमांक
વર્ષ : ૨૮ || વિક્રમ સં. ૨૦૦૯:વીર નિ સં. ર૪૯ ઈ.સ. ૧૯૫૩ || કં : ૨૨ ) શ્રાવણ સુદિ ૬: શનિવાર : ૧૫ ઓગસ્ટ २१५
નિવેદન સમિતિની આર્થિક સ્થિતિ માટે જ્યારે જ્યારે અમે નિવેદન પ્રગટ કરીએ છીએ ત્યારે બહારગામથી અને સ્થાનિક પૂજ્ય આચાર્યાદિ મુનિવરોના અને કેટલાક શ્રેષ્ઠીઓના અભિપ્રાયે મળ્યા જ કરે છે કે–“કઈ પણ સંજોગોમાં “જૈન સત્ય પ્રકાશનું પ્રકાશને બંધ ન કરશે. પરંતુ પ્રત્યેક વર્ષની ખોટને અને ચાલુ ખર્ચને પહોંચી વળવાનું બેવડું કામ કેટલું મુશ્કેલ છે એ ભાગ્યે જ જણવવાનું હોય !
ગયા વર્ષે “જેન' સાપ્તાહિકના તંત્રીશ્રીએ અમારા નિવેદન ઉપરથી સહાનુભૂતિ પ્રગટ કરવા સાથે શ્રી સંઘને મદદ કરવા સંબંધે અગ્રલેખ લખ્યું હતું અને તે પછી શ્રી. મોહનલાલ દી. ચેકસીએ પણ સમાજમાં વિદ્યમાન ઉચ્ચ કક્ષાના આ એના એક પત્ર માટે જોરદાર અપીલ કરી હતી. પરિણામે ગયા વર્ષે જે મદદ મળી તે વાર્ષિક ખર્ચને પહોંચી વળે એટલી નહતી, છતાં સમિતિના પાંચ પૂના આદેશથી ચાલુ વર્ષે અમે આશાભેર માસિકનું પ્રકાશન કંઈક વધુ સંગીન પાયે બને એ માટે કશીશ ચાલુ રાખી છે; એટલું જણાવવાની રજા લઈએ છીએ.
અમારે આગામી અંક પર્યુષણ પછી પ્રગટ થવાને હવાથી આ નિવેદન દ્વારા અમે જૈન સંઘને વિનંતી કરીએ છીએ કે મુનિસંમેલનના એક માત્ર સ્મારક જેવા આ પત્ર ને સારી રીતે ચાલુ રાખવા માટે પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજે આદિ મુનિરાજે ચતુર્માસ દરમિયાન અને ખાસ કરીને પર્યુષણ પર્વ પ્રસંગે આ સમિતિને મદદ કરવા તે તે સ્થળના શ્રી સંઘને ખાસ ઉપદેશ આપવાની અવશ્ય કૃપા કર અને તે તે ગામના જૈન સંઘે પણ પિતાની આ સંસ્થાને અવશ્ય યાદ રાખીને વધુમાં વધુ મદદ મેકલવાની કૃપા કરે.

Page #4

૧૯૪ ] શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૧૮ જૈનસમાજ જેવા સંપન્ન સમાજ માટે આવા માસિકને પગભર કરવાનું કામ કંઈ મોટું ન ગણાય. પ્રત્યેક સ્થળના શ્રી. સંઘે અને વાચનાલમાં આ માસિકનું
સ્થાન અવશ્ય હોવું જ જોઈએ, એટલું જ નહિ પ્રત્યેક જૈનને પિસાય એટલા જ કે માત્ર–વાર્ષિક ત્રણ રૂપિયાના લવાજમમાં પ્રગટ થતું આ માસિક ઘેર ઘેર વંચાતું થાય એવી અમારી અભિલાષા છે.
જૈનધર્મ સામે થતા આક્ષેપોના જવાબ આપવાની સાથોસાથ જૈન સંસ્કૃતિ, સાહિત્ય, કળા, તત્વજ્ઞાન વગેરેને લગતા સાહિત્યને પ્રગટ કરવામાં કેને અભિરુચિ ન હોય? જૈન સમાજની પ્રત્યેક વ્યક્તિ આ માસિકને પિતાનું સમજે તે જ અમારી આ અભિલાષા સફળ થાય.
'અમારી અભિલાષા શ્રમણ પ્રધાન સમસ્ત જૈનના સહકારથી જ પૂર્ણ થઈ શકે. આશા છે કે, સમિતિની સ્થાપનાને લગતા મુનિસંમેલનના ઠરાવમાંના–
આપણા પરમ પવિત્ર પૂજ્ય શાસ્ત્રો તથા તીર્થાદિ ઉપર થતા આક્ષેપના સમાધાનને અંગે પાંચ પૂની સમિતિ નીમી છે. તે મંડલીએ તે કાર્ય નિય. માવલી તૈયાર કરી શરૂ કરવું અને બીજા સર્વે સાધુઓએ એ બાબતમાં યોગ્ય મદદ જરૂર કરવી. તેમજ એ મંડલીને જોઈતી સહાય આપવા શ્રાવકને પણ પ્રેરણા અને ઉપદેશ આપવો.”
–એ શબ્દોને યાદ કરીને પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ આદિ બધા મુનિવરે, આ માટે જરૂર ઉપદેશ આપશે અને જૈન સંઘ એ ઉપદેશને દિલમાં ધરીને પિતાની આ સર્વપ્રિય સંસ્થાને પગભર બનાવવામાં પ્રયત્નશીલ થશે.
સાપ્તાહિક જેને પત્રના તા. ૮-૮-પ૩ ના ગતાંકમાં જ આ માસિક વિશે તેના તંત્રીશ્રીએ અગ્રલેખમાં જે નેંધ આપી છે તે તરફ પણ જૈન સંઘનું ધ્યાન દેરીએ છીએ
જૈનધર્મ, જૈન સાહિત્ય કે જેના ઈતિહાસને લગતી જે કંઈ ખેટી હકીકત છપાય તેને સમુચિત જવાબ આપવા માટે સં. ૧૯૦ ની સાલમાં મળેલ આપણું સુનિસમેલનને “શ્રી જૈનધર્મ સત્ય પ્રકાશક સમિતિની સ્થાપના કરી છે. અને એ સમિતિ “શ્રી જૈન સત્યપ્રકાશ” માસિક દ્વારા આ દિશામાં પિતાથી બનતે પ્રયાસ કરે છે, તે દૃષ્ટિએ ભાઈ શ્રી જયભિખ્ખને આ લેખ (આબૂ - રાણકપુરનાં જગપ્રસિદ્ધ દેરાં – ભૂલભરેલી પુસ્તિકાને પ્રચાર) “શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ” (ગતાંક) માં પ્રગટ થયું છે તે જ થયું છે. આ સમિતિ પિતાનું કાર્ય વિશેષ રીતે કરી શકે તે માટે જેને સંઘે એને વધુ પગભર કરવાની ખાસ જરૂર છે.”
ઉપર્યુક્ત નેંધ અને અમારા નિવેદન ઉપર શ્રી સંઘ લક્ષ આપી સમિતિને આર્થિક દિશામાં સત્વર મદદ કરવા પ્રયત્નશીલ બનશે એવી આશા છે. સંપાદક

Page #5

પ્રતિકાર
પ્રભુ શ્રીમહાવીરદેવ અંગેના અયોગ્ય લખાણના રદીયા
[બહાર ગામથી આવેલા એક મિત્રના પત્રમાંથી]
.ઈલસ્ટ્રેટેડ વીકલી'ના તા. ૨૨ મી માર્ચના ઇશ્યુમાં શ્રી એસ. આર. ટિકકરે
.
લખેલ વધમાન મહાવીર' નામના લેખમાં લાડ મહાવીરસ્વામીના કરેલા ગુણગાન ખલ એમને ધન્યવાદ ધટે છે, પરંતુ લખતાં ખેદ એટલે થાય છે કે શ્રીયુત ટિકકર જૈનધમ ના અનેક શાસ્ત્રાના પરિચયમાં આવ્યા નથી લાગતા તેથી પ્રભુ મહાવીરદેવ અંગે કેટલીક ગેરસમજુતી તેમના લેખમાં પ્રવેશ પામી છે.
દા. ત. નામ અગે મહાવીરસ્વામી અને વર્ધમાનસ્વામી એ સ્વતંત્ર નામેા છે પણુ વર્ધમાન મહાવીર કે મહાવીર વર્ધમાન જેવું એક અખંડ નામ નથી. એમના ખીજા નામમાં શ્વેતાંબર મતમાં પ્રસિદ્ધ એવાં શ્રમણુ ભગવાન વગેરે નામ નથી લેવાયાં. સંભવ છે કે, શ્વેતાંબર મતના અભ્યાસ વિદ્વાન લેખકે એશ કર્યો હશે પરંતુ તેઓશ્રીએ તટસ્થ રીતે એક વસ્તુ જોવા જેવી છે કે શ્વેતાંબર પક્ષ પાસે ખાસ તીર્થંકર ભગવાન પાસેથી ત્રિપદી ’ મેળવી પ્રભુની હાજરીમાં જ ગણધર મહારાજોએ રચેલાં અને પ્રભુથી પ્રમાણિત થયેલાં મગ નામનાં આગમા છે, તેમજ એના પર વિવેચન, તે વિત્રેયન પર વિવેચન વગેરે ક્રમસર રચાતાં આવેલાં તે નિયુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણિ, ટીકાના રૂપમાં આજેય મેજીદ છે. સાથે જ મહાવિદ્વાન સિદ્ધસેન દિવાકર, જિનભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણ, દૈહિં ગણિ ક્ષમાશ્રમણ, હરિભદ્રસૂરિજી, હેમચંદ્રાચાય વગેરેએ રચેલા અતિઅદ્ભુત સન્મતિત, વિશેષાવશ્યક, નદી અનુયાગ, અનેકાંતજયપતાકા, ચાગષ્ટિ, યાગબિન્દુ, પ`ચવસ્તુ, ધર્મબિન્દુ, તેમનું કલિકાળસત્ત આ. શ્રી. હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી કૃત ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર, સિદ્ધહેમથ્યાકરણુ, પ્રમાણુમીમાંસા વગેરે પ્રકાંડ શાસ્ત્રના પણ તે વારસા ધરાવે છે, જેમાં જૈનધમતે માન્ય તાની, ચરિત્રાતી, પ્રકરણાની કિમતી વાત લખેલી છે,
"
આમાં ત્રિષ્ટિશલાકાપુરુષચરત્ર'માં ભગવાન મહાવીરનું વિસ્તૃત ચરિત્ર ભ્રખેલું છે. તે સિવાય અતિપ્રસિદ્ધ પસૂત્ર, આચારરંગ, ભગવતી, આવશ્યક, મહાવીરરિત્ર વગેરેમાં એમના જીવનની કેટલીય વાતે આલેખેલી છે. આ બધામાંથી મળતી હકીકત સાથે શ્રી, ટીકરે નીચે લખેલી લટના મેળ નથી ખાતી.
'
(૧) એમણે લખ્યું છે કે ‘ તીર્થંકરની માતા જે ચૌદ સ્વપ્ન જુએ છે.' તે સ્વપ્નની જાતનું વન કરવામાં નથી ાવ્યું, માત્ર સ્વપ્નતી વસ્તુ કહી છે. શ્રીપત્રમાં દરેક સ્વપ્નનુ વિસ્તૃત વર્ણન છે. (૨) એમણે જ આગળ લખ્યું છે કે ‘ મહાવીરના જીવન અંગેની ધટનાઓ ઘણી મળતી નથી' આ લખાણુ પણું ઠીક નથી. પ્રભુ શ્રીમહાવીર દેવના જીવનની શ્રેણી-પદ્યના ઉક્ત પ્રથામાં લખેલી મળે છે. (૩) વળી લખે છે કે, “શ્વેતાંબર દિગંબરને સૈદ્ધાંતિક નિયમા ઋંગે બહુ તફાવત નથી અને શો રીતે વિશેષ ચાલ્યા તેનુ કાઈ લક્ષણુ કે અહેવાલ

Page #6

૧૯૬ )
શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ
6
[ વર્ષ : ૧૮ નથી, ” આ પણ તેમના અભ્યાસની અવ્યાપકતા સૂચવે છે. સ્ત્રીમુક્તિ, સર્વજ્ઞભેાજન, સવઅચારિત્ર્ય, મૂલ આગમપ્રામાણ્ય, પ્રાયશ્ચિત્તપ્રકરણ, વગેરે અંગે મહાન સૈદ્ધાન્તિક મતભેદ છે બને પક્ષની જુદાઇની શરૂઆતનાં કારણા પણ અંતે પક્ષના શાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલાં મળે છે, શ્રી. ટીકેકરે મહાવીરસ્વામીના બાલપણામાં ગાંડા હાથીના અધિકાર મૂકયો છે. પણ તેના બદલે બાળક સાથેની આમલકીક્રીડામાં મેાટા સાપને અધિકાર આવે છે; તેમ મહાન પશાયના પ્રસંગ પણ આવે છે.
પૂછી લેખકે જે લખ્યું કે, · પ્રભુ મહાવીર ત્રીસ વરસ જે ધરમાં રહ્યા તે પોતે આગળ શું કરવાના છે, તેનુ` કાંઈ પણ ચિહ્ન બતાવ્યા વિના રહ્યા.' આ કથન પણું ઠીક નથી. કેમકે ભગવાનના માતાપિતા વગેરે કુટુબીએ જાણે છે કે આ તી કર થવાના છે તેથી ચારિત્ર્ય લઈ જિક્ષુ ખતવાના છે. ધરમાં ભગવાનનું જીવન જ ખાલપથી વૈરાગ્યભયુ" છે, માટે તે પ્રભુને લગ્ન કરવાનુ` સમજાવતા માબાપને કેટકેટલી મહેનત પડે છે.
"
"
લેખક જે લખે છે કે, “ મહાવીર ૭૦ વર્ષ સુધી સંસારમાં રહ્યા, તેનુ` માટે ભાગે કારણુ એ કે સ'સાર છેડવાની અને ચારિત્ર્ય લેવાની લગની એમને ઉષ્ટ નહોતી, ” એ પણ અયુક્ત છે કેમકે પ્રભુ તા આજન્મ મહાવિરાગી છે. માત્ર માતાપિતા અકાળ મૃત્યુ ન પામે એ માટે ધરમાં રહ્યા છે. તીથકા જન્મથી અધિજ્ઞાનવાળા હોય છે. તે આવું જાણુવા છતાં દીક્ષા લે અને અન થાય એ એમના જીવનમાં અનુચિત ગણાય, તેમ જ માતાપિતાની તેથી દુર્ગંતિ થાય એ પણુ અનિચ્છનીય ગણાય; માટે જ પ્રભુ રમાં રહ્યા હતા.
'
આગળ લેખક લખે છે કે, “ મહાવીર તપ દરમિયાન વસતિથી દૂર રહેતા, કેમકે એમણે પૈાતે પેાતાની જાતને લાકમાં માન્ય બનાવી હતી. કારણ કે કાં તે! એ વચ્ચે રહિત હતા અથવા પોતે કદરૂપા અને મેલા દેખાતા હતા. આ લખાણ દલીલ વિનાનું છે. કેમકે જો વસ્ત્ર રહિતપણાથી અગર કદરૂપા કે મેલાપણાથી વસતિમાં નોતા આવતા, તેા કૈવલ્યદા પછી શી રીતે આવી કથા? ખરી રીતે કારણ જુદું છે, તે એ કે પોતે ધ્યાનસાધના માટે એકાંતમાં રહેતા. વળી, સન થયા પહેલાં તેઓ કાઈને ઉપદેશ આપતા પણ નહિ
આગળ લેખક અહુ વિસ્મયકારી લખે છે કે, “ મહાવીરે તપસ્યાથી જ્ઞાનરૂપે ચાસ શું મેળવ્યું, અગર શું નવું શિક્ષણ ઉપદેશ્યું તે સ્પષ્ટ જણાતું નથી. ” લેખક એટલું જાણુતા નથી કે મહાવીરે તપસ્યાથી જ્ઞાનાવરણુ કમ ખપાવી લોકાલેક-પ્રકાશ કેવળજ્ઞાન મેળવ્યું. એથી જગતમાં સર્વકાળના સર્વાંપદા અને પ્રસ'ગાને જાણનારા બન્યા. એમાં જીવાનાં પાં પણ કૃત્ય, ભાજન, સ’સારમાં ભ્રમણ વગેરે સર્વ બનાવા તથા જગતના જ દ્રષ્યેાના વિવિધ લાવાનુ સાક્ષાત્કન આવે છે. આમાં શું જાણ્યું એ કશું અચાસ છે? ત્યારે એમણે નવું શિક્ષણ શું ઉપદેશ્યું એ સ્પષ્ટ જણાતું નથી એ કથન પણ ખાટુ' છે. કેમકે શાસ્ત્રો કહે છે કે જગત મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય વગેરેના લૌકિક જીવનમાં પડેલુ હતું, તેને પ્રભુ મહાવીરે સમ્યક્ત્વ, વિરતિ ( વ્રત), ઉપશમ વગેરેનું નવું શિક્ષણ ઉપદેશ્યું.
અલબત્ત, કાઈ પણ તીર્થંકર પૂર્વના તીર્થંકરથી નવું કહેતા નથી, કેમકે તીથ કર માત્રને શ્વેતાના અનત જ્ઞાનમાં જે આત્મહિતના માર્ગ પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, તે સત્સંગાપાંગ બધા ઉપદેશવાના હોય છે. પરંતુ લાકમાં આવી ગયેલો અજ્ઞાનતા અને પ્રમાદને હઠાવવા નવા તીર્થંકર પુનઃશાસન સ્થાપના કરે છે, અને વર્તમાન જગતની દૃષ્ટિએ ના ઉપદેશ કરે છે.
ઉપર્યુક્ત હકીકતાને ધ્યાનમાં રાખી લેખક ભગવાન મહાવીરના ચરિત્ર વિશે વિચારે તા માવી ભલા થવાના સાવ આછા રહે

Page #7

માનવતાનો મૂક સંદેશ
લેખક : 'પૂજ્ય 'પ' શ્રી કનકવિજયજી ગણિ
*
ઝાડ, ફળ, ફૂલ પૃથ્વી, નદી, પર્વત, સૂર્ય, ચંદ્ર તથા મેધ; આ બધાં સૃષ્ટિનાં સ્વરૂપા પાસેથી માનવતાને જે આદર્શ પ્રેરણા પ્રાસ કરવાની છે, તે કેટ-કેટલી ભવ્ય, ઉદાત્ત, તથા મહાન છે, જેનું વર્ગુન શબ્દાતીત છે.
સ્વાર્થ ત્યાગ, સેવાભાવ, પરાપકાર, નમ્રતા, સૌજન્ય, તથા આદાય આ બધી ગુણુસપત્તિ આ પ્રકૃતિના રૂપા પાસેથી આપણે શીખા જેવી નથી શું? આજે આપણે આટલું કરી શકીએ તે ખસ છે.
*
જેઠ મહિનાના ધામ તડકા ધખતા હતા. આકાશમાંથી અ`ગારાની વર્ષાં જાણે વસી રહી હતી. ચોમેર ઉષ્ણુ લૂ વાઈ રહી હતી. સાંજના લગભગ સાડાચાર વાગ્યાના સમય હતા, છતાં ગગનના પશ્ચિમ ક્ષિતિજ તરફ ઢળતા સૂર્ય હજી પણ એની ગરમીને ઓછી નહોતી કરી. કેમ જાણે માનવસ'સારના પાપા, 'ભ તથા જુઠ્ઠાણું પ્રત્યે મૂક શ્રાપ વરસાવવા માટે જ ન ડૅાય શું! ધાર્યો મુકામે પહોંચવાની ગણુત્રીએ સવાર સાંજના વિદ્વા કરવાના અમે નિય કર્યાં હતા. સત્રારના લગભગ ૮ માઇલ કાપ્યા પછી સાંજના માઈલ અમારે જવાનુ` હતુ. રસ્તામાં એવુ અનુકૂળતાવાળુ' અન્ય સ્થાન આવતુ નહતુ. અમે નીકળ્યા તા ઉત્સાહથી, પણ તાપ સખત પડતા હતા. ચારે બાજુ રેતી અને સપાટ જમીન સિવાય કાંઇ જ નજરે નહેતુ પડતુ'. હિંમત, શ્રદ્ધા તથા મનેાબળની મૂડી પર અમે આગળ વધવા ડગ ભર્યાં. પરસેવાથી રેખ-ઝેબ થતા અમે માર્ગમાં આરામ સ્થાનની પ્રતીક્ષા કરવા લાગ્યા. દૂર દૂર નજર નાંખવા છતાં ઝાડ કે ઝાડી જેવું કંઈ જણાતું ન હતું. આમ કરતાં લગભગ મેં ત્રણ માઈલ કાપ્યા હશે, અચાનક એક નાનુ પણ ટાદાર વૃધ અમારી નજર સમક્ષ જણાયુ .
jvv
અમારા પગમાં જોર આવ્યું. હૃદયમાં આશાના સ`ચાર થયા. થાકથી ત્રસ્ત અમારી મુખમુદ્રા પર આનંદતી નાનીશી સુરખી છવાઇ, અમે તે ઝાડની નજીક જઈ પહોંચ્યા. હાશ પુરી, જમીન પ્રમાઈ યથાવિધિ આસના પાથરી ત્યાં વૃક્ષની શીળો સુખદ છાયામાં આરામ કરવા બેઠા. વનવગડાના ઉજજડ વાતાવરણમાં, શૂન્ય બેકાર માર્ગમાં, ધામ ધખતા તડકામાં તા આવતા મુસાફરાને શીતલતા આપી, તેના તન, મનના તાપાને શમાવનારે શાંત તપસીના જેમ, એકલપણે ઊભેલા આ વૃક્ષને અમે મૂકપણે જોઇ રહ્યા,
2

Page #8

૧૯૯૮ ] શ્રી. જેને સત્ય પ્રકાશ
વર્ષ : ૧૮ વાતાવરણ શાંત હતું. અમારો પરિશ્રમ ઓછો થયો ને અમે કાંઈક સ્વસ્થતા અનુભવી.
એટલામાં અમને ઉદ્દેશીને મૂકભાષામાં આ વૃક્ષે અમારી સાથે વાત કરવા માંડી. એણે કહ્યું “ભાઈ પ્રવાસીઓ ! બેસ; મારી શીળી છાયામાં તમે નિરાંતે આરામ કરે, કોઈ જાતને સંકેચ રાખતા નહિ, સંસારમાં અમે ને તમે સહુ વિરાટ દુનિયાના પ્રવાસે નીકળેલા મુસાફરો છીએ. આપણે શું સાથે લાવ્યા છીએ, ને શું સાથે લઈ જવાના છીએ? નિસ્વાર્થભાવે પોપકાર કરે અને પરમાર્થ કાજે જીવી જાણવામાં જ જીવનની મહત્તા છે.
આ સિવાય જમીને બીજુ' કરવા જેવું છે શું? ” અમારી સામે આજીવભરી દૃષ્ટિ ફેંકતા વૃક્ષે અમને જીવનનો મર્મ સમજાવ્યો. વૃક્ષની આ વાતને અમે ધ્યાનપૂર્વક સાંભળતા રહ્યા. ખેલવા કરતાં સાંભળવામાં અમને વધુ રસ પડયો.
તેણે પિતાની વાત આગળ લંબાવી: “વહાલા મુસાફર! તમને મારી આ વાત હસવા જેવી લાગશે. કેમ ખરુંને? પણ ખેલવા કરતાં જીવનમાં મૂકપણે આચરી બતાવવામાં બમને વધારે મઝા આવે છે. તમે માનો આજે ગજ છે ઘણું અને વરસો છો ઓછું, આ તમારી પ્રકૃતિ અમને ગમતી નથી. જુઓ! અમારા જીવન પ્રત્યે વિચારપૂર્વક દષ્ટિક્ષેપ કરી. આ ધેમ તાપમાં અમે સ્વયં તપીને અમારા આશ્રયે આવનારને અમે શાળી શ્રયા આપીએ છીએ. ચોમાસામાં ધોધમાર વરસાદ અમારા પર તૂટી પડતે હેવા છતાં અમારી પાસે આવનારનું અમે જતન કરીએ છીએ. ગમે તેવા શિયાળામાં અમે ઠંડીથી ધ્રુજતા પ્રવાસીઓને થોડી હુંફ આપીએ છીએ. આ કઈ અમારી મહત્તાનાં ગુણગાન કરવા માટે અમે નથી કહેતા, પણ તમારા માનવભાઈઓની અને ઉઘાડવા માટે જ આજે આ બધું તમારી આગળ કહેવાની અમને ફરજ પડી છે.” * તે અખાએ અમને શરમભારથી નીચું જોવાને પ્રસંગ લાવી મૂક્યો. સ્વાર્થ ખાતર અનેક નિબલે કે હીન માનનાં સુખને કચડી રહેલા આજના માનવસમાજને આ ઓછું શરમાવવા જેવું હતું! માનવસમાજનો બચાવ કરવા જેવું અમને તે વેળા કઈ જણાયું નહિ. અમારી અને સામે આજના ભણેલા, સુધરેલા માનવના હાથે થઈ રહેલા અનેક અત્યાચારો પાપ અને અન્યાયે ચઢયા, અમને એમ થયું કે માનવોની આ કેવી અધમતા.
ત્યાં તે પેલા વૃક્ષે ફરી પિતાની વાતને તાણો આગળ લંબાવ્યોઃ “કેમ પથિકે ! તમે શું વિચાર કરો છો? અમે તમારા કરતાં હીણું છીએ, એમ તમે માને છે? પણ ભલાભાઈ! આજે તે તમારી માનવજાતે માનવતાનું દેવાળું કાઢયું છે. અમારી જીવનની બધી બાજુઓને ધ્યાનપૂર્વક જૂઓ. સાંભળે, અમે અમારાં મીઠાં, સ્વાદુ શીતળ શળ અમારા ઉપયોગમાં કોઈ દિવસ લેતા નથી, અમારી છાંય, ડાળી, શાખ, થડ, ફેલ કે
આ બધું કેવળ અમે અન્યને ખાતર જ ધારીએ છીએ એની તમને ખબર છે ને? જીવનની મીઠાશ એમાં જ રહેલી છે. જાતનું ભરવામાં કે પંડના જ સ્વાર્થની ચિંતામાં તમારો માનવસંસાર આજે કેટકેટલે દુખી, દીન તેમજ આપત્તિગ્રસ્ત બને છે? તમે આજે આ વસ્તુને વિચાર કર્યો છે? સંસારના તમામ દુઃખ, દર્દો, આ ઉપાધિઓ, પિતાની જાતનું કેવળ સારું કરવાની દુષ્ટ ભાવનામાંથી જન્મ્યાં છે, અને સુખ, શાંત કે આબાદી અન્યોનું ભલું કરવામાં રહેલી છે, એને જરા વિચાર કરો છો ?”

Page #9

અંક: ૧૧ ]
માનવતાને મૂક સંદેશ અમને વિચાર કરવા માટે આમ બે શબ્દો કહેતાં તેણે પિતાની હકીકત આગળ લંબાવીઃ “જુઓ! નાના કે મોટા, ગરીબ કે શ્રીમંત, ઊય કે નીચતા કેઈપણ જાતના ભેદભાવ વિના સમસ્ત માનવજાતને અમે એકસરખી શીતલ, મધુર છાયા આપીએ છીએ. અમે કોઈ પણ દિવસે ભેદભાવ જેવું શીખ્યા જ નથી. અરે ! અમારા જીવનમાં આ સ્વભાવ પ્રકૃતિગત વણાઈ ગયે છે. માટે જ અમને કોઈના પર ઉપકાર કરવાની, કેઈનું પણું ભલું કરવાની વૃત્તિ થઈ આવે છે. અમારું ખરાબ કરનારનું પણ સારું કરવા અમે સદા ઉત્સુક રહીએ છીએ. પથ્થર ફેંકનારને કે અમારા અંગ પર કુહાડાના ઘા કરનારને અમે શું આપીએ છીએ એ તે તમે જાણો છો ને? કેટકેટલા પરિશ્રમથી, કેટકેટલી લાગણીથી અમારા અંગ પર તૈયાર કરેલાં અમારા વહાલા સંતાન જેવાં તાજાં સુમધુર સુંદર ફળે અમે તમને ભેટ ધરીએ છીએ. કેટકેટલા વહાલથી, કેટકેટલી મીઠાશથી! અને છતાં અમે કદી ઘમંડ કર્યો જાણ્યો નથી. અમે જેમજેમ ફલ-ફૂલથી સમૃદ્ધ, બનીએ છીએ તેમતેમ વધુને વધુ નમ્ર બનીએ છીએ. આ બધું હોવા છતાં તમે માનો આજે અમારા જીવનમાંથી કાંઈ પણ પ્રેરણા લેતાં શીખ્યા નથી. એનું અમને ભારોભાર દુઃખ થાય છે. અરે ! તમે આજે તમારા પેટ, પ્રતિષ્ઠા કે પટારા ખાતર અમને પણું મૂલથી ઉખેડીને ફેંકી દેતાં અચકાતા નથી. જમીમથિી ફાલી-ફૂલીને વિસ્તાર પામેલા અમારા વંશવેલાનું નિકંદન કાઢતાં તમારી લાગણના કોમળ તાર કેમ કંપતા નથી? તમને પશ્ચાત્તાપ પણ કેમ નહિ થતો હોય ?”
પ્રવાસી સાધુઓ!' અમને ઉદ્દેશીને હવે એણે આગળ કહેવા માંડયું: “તમારે જવાનું લાંબુ હશે, એ હું સમજી શકું છું. આજે તમારા જેવા સંતપુરુષે મારી છાયામાં આરામ મેળવી જે સ્વસ્થતા મેળવી રહ્યા છે તેથી મને અપૂર્વ આનંદ થયો છે. મારું જીવતર આજે ધન્ય બન્યું છે. તમે જગતમાં સાધુતાને પવિત્ર પ્રકાશ પાથરવા કાજે આટઆટલાં દુખે, વિપત્તિઓ તથા પરિશ્રમો વેઠી રહ્યા છો. ખરેખર, સાધુસંગ એ સંસારના સ્વાર્થભર્યા કાલકૂટ ઝેરને મારનાર અમૃતકુંભ છે. પણ આજની દુનિયાને સાધુતાની વાત નહિ ગમે. જ્યાં માનવતા જ વિસારે પડી હોય, માનવતાની સાથે જ્યાં ભયંકર
હ રમાતે હોય, ત્યાં સદ્ધર્મ, સાધુતા તેમજ આત્મકલ્યાણની વાત કયાંથી પચશે! આજે માનવ પોતાના માનવધર્મને, માનવતાના પ્રકાશને ભૂલ્યા છે. દાનવતાના, પશુભાવના ઘર અંધકારમાં તે આથડી કુટાઈ રહ્યો છે. માટે આપ સહુ સાધુપુરુષા! આજની દુનિયાને માનવતાને પ્રકાશ આપજે. ભાન ભૂલ્યાઓના રાહબર બનજો, માર્ગ ભૂલ્યાની મશાલ બની રહેજે. ”
અમારે તને પંથ કાપવાને હતા, ગરમી ઓછી થવા માંડી હતી. સૂર્ય કઈક ચલ પડવા લાગ્યું હતું. ધરતી પર શીતલ પવનની મંદ-મંદ લહેરો વાઈ રહી હતી. જા માટેની અમારી ઉત્સુકતા જાણી કાંઈક પિતાની ડાળને વધુ ઝુલાવી તેણે અમને છેતી વિદાય આપતાં કહેવા માંડ્યું. “વાર ત્યારે, ફરી આ બાજુ આવજે અને અમારી આ વધી વાતો તમારી પાસે આવનાર માનવસમાજને, તમારી આજુબાજુની દુનિયાને જરૂર કહેતા રહેજે. બડાઈ ખાતર આ બધું અમે બોલતા નથી, પણ જ્યારે માનવસંસારનાં આ બધી પાખંડ, દંભે, તેમજ સભ્યતાના નામે ચાલતા ઘોર અત્યાચાર નજરે જોવાતા નથી, કાને સંભળતા નથી, ત્યારે રહી શકાતું નથી. એટલે જ તમારા જેવા સાધુસંતોની

Page #10

૨૦ ]
શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષી: ૧૮
સમક્ષ અમારી વાતે અમે અમારી મૂકભાષામાં આ રીતે કહેવા લલચાયા છીએ. પવિત્રતાનાં, નિમલતાનાં ઝરણું સમા, પરોપકારી પરમા માના પથિક સાધુ'તા જ જગતને માનવતાના સંદેશ આપી શકે તેમ છે, માટે મેં આ બધુ તમને કહ્યું છે. જગતને મારા નામે તમારી ભાષામાં આ મારી મૂકવાણીને તમારે જે રીતે વાચા આપવી હોય તે રીતે આપજો. ’
આટલું ખાલી તે વૃક્ષ પાછું પૂર્વની જેમ મૌત રહ્યુ. ધૂમ તડકામાં સતસ તન-મનને આરામ, શતિ તથા શીતળતા આપનાર એ વૃક્ષે અમને આ ધડીમાં જે ક્રાઇ તેની મુકભાષામાં કહી દીધું તે હજીયે અમારા સ્મૃતિપટમાં સધરાઈને પાળ્યુ છે. કયારેક વળી તેને શબ્દદેહ આપવા મન થઈ જાય છે; ત્યારે માનવસંસારમાં ભૂલાઇ ગયેલી, આપણી આસપાસમાંથી ખાવાઇ ગયેલી માનવતાને જાગ્રત કરવા આ દિશામાં મારા થાણા પ્રયત્ન કરુ છુ,પણુ ખાવાઈ ગયેલી માનવંતા કયારે પ્રગટશે એની હાલ તા માટે રાહ જ જોવાની રહે છે.
તે દિવસે જીવન વિષે મને જે કાંઇ જાણવા મળ્યું તે ખરેખર મારા માટે તા નવા જ પ્રકાશ હતા.
[ અનુસધાન પૃષ્ઠઃ ૨૦૯ થી ચાલુ]
હેમત'સ, પડિત વિવેકસાગર, રાજવન, ચારિત્રરાજસૂરિ,પડિત પુણ્યરાજ, શ્રુતશેખર, વીરશેખર, સામશેખર, જ્ઞાનકીતિ, શિવમૂર્તિ, ધમાન, જ્યોતિર્વિદ્ હુ મૂર્તિ, હુ પ્રીતિ, હુ ભૂષણુ, હર્ષવીર, જયશેખરસૂરિ, અમરસુંદર, લક્ષ્મી, વ્યાકરણવેત્તા સિંહદેવ, વ્યાખ્યાનકળાકાવિદ પડિત રત્નપ્રભ, શીલઅદ્ર, નદ્ધિ, શાંતિચંદ્રગણિ, વિનયસિંહણ, અને હુ་સેનર્માણુ વિષે ઉલ્લેખ છે. ત્યાર બાદ સેામસુંદરસૂરિના ગચ્છની તેમજ એ સૂરિની પ્રાČસા કરાઈ છે. અંતમાં આ કાવ્ય વિ. સં. ૧૫૨૪માં રચાયું અને એનુ સાધન સુમતિસાધુએ કર્યું. એ બાબત રજૂ કરી આ સર્વાંની અને સાથે સાથે આ કાવ્યની પૂર્ણાહુતિ કરાઈ છે.
આ ઉપરથી જોઇ શકાશે કે આ કાવ્ય સામસુંદરસૂરિનું ચિરત્ર રજૂ કરે છે અને પ્રક્ષગવશાત્ પાંચસે–સા વઉપરની સામાજિક પરિસ્થિતિના–એ સમયના ભેાજન– સગાર બના, સૂરિ વગેરે પદવીઓને અંગેના મહેાત્સવાના, વિવિધ તીથ –યાત્રાઓના–સુધાના પરિચય કરાવે છે.
પ્રકાશન—જૈન જ્ઞાન પ્રસારક મંડળ ” તરફથી પ્રસ્તુત કાવ્ય ગુજરાતી ભાષાંતર સહિત સને ૧૯૦૫માં છપાવાયું છે ખરું, પરંતુ એમાં અશુદ્ધિએ છે અને ગુજરાતી ભાષાં સર તો કેટલીકવાર ગેરસમજ ઊભી કરે તેવું છે. એથી આ શબ્દ–લાલિત્યથી વિભૂષિત કાન્ય ઐતિહાસિક દષ્ટિએ પણ ઉપયોગી હાવાથી એનું વિશિષ્ટ ટિપ્પણુ સહિત સમુચિત સોંપાદન થવું ધરે અને બને તેા એના ગુજરાતી અનુવાદ પણ પ્રકાશિત કરાવા જોઈ એ.

Page #11

માનસિક પાપની ભયંકરતા
[ સંસારની ભીષણતા ] લેખક : પૂ. મુનિરાજ શ્રીમહાપ્રભવિજ્યજી (પૂ. આ. શ્રી. વિજયરામચંદ્રસુરીશ્વરજી અંતેવાસી) आत्मभूपतिरयं सनातनः, पीतमोहमदिराविमोहितः ।
किङ्करस्य मनसोऽपि किङ्करैरिन्द्रियैरहरहः किङ्करीकृतः ।। શાશ્વત ભૂપતિ આત્મા મોહરૂપી દારૂ પી મોહિત થઈને પિતાના સેવકરૂપ-મનના પાસે રૂ૫ ઇંદ્રિથી દાસાનુદાસ બને છે.
આત્મા ઇન્દ્રિયથી પ્રાપ્ત થતાં સુખમાં આસક્ત બની અઢારે પાપસ્થાનકની રમત રમે છે અને ઘર સંસારમાં દુઃખાકુલ બની ચિરકાળ પરિભ્રમણ કરે છે. કરેલાં કુકર્મોનું ફલ આત્મા ભગવે એમાં આશ્ચર્ય નથી. કરેલાં કુકર્મ અન્યને દષ્ટિપથમાં આવે છે, જ્યારે ચિંતવેલાં કર્મો આવતા નથી. પણ ચિંતવેલ કુકર્મનું ફલ કરેલા કુકર્મના ફલ કરતાં અધિક ભયંકર અને દુઃખદાયક છે.
આ વસ્તુને પ્રતિબંધ કરનારા શ્રીવીતરાગ પરમાત્માના શાસનમાં અનેક દસ્કૃતિ છે. તેમાંથી સંસાર-રસિક અજ્ઞાન આત્માને પણ સરળતાથી સમજાવી હૈયામાં સારી રીતેં જ ચાવી, તેવા પાપથી ખસેડવામાં ઉપયોગી દસ્કૃતિનું વર્ણન કરવું યોગ્ય લાગે છે. હિંસાના અને વિલાસના મારથ કે સંકટ વિકલ્પ કરનાર આત્માઓએ પિતાના જ આત્માને ભયંકર દુઃખની ખાઈમાં ધકેલ્યો છે. એ વિશે બે દસ્કૃતિ જોઈએ.
[૧],
- હિંસાને મારથ કરનાર પાતે દુ:ખી થાય છે. એકદા મહીપાલ નરપતિની કૌશાંબી નગરીના ઉલ્લાનમાં અવધિજ્ઞાની વરદત્ત સુનિ પધાર્યા. ચતુર્વિધ સંય રાજા વગેરે સાથે દેશનાના શ્રવણ અને વંદન માટે તેમની પાસે ઉપસ્થિત થયે. વૈરાગ્યવાહિની દશનામૃતની પરબ માંડતા મહાત્માએ ફરમાવ્યું કે, જેમ ચંદ્ર રાજા અને રંકના ઘર ઉપર ફેલાવે છે, તેમ સ્યાદ્વાદીઓ, અપરાધી અને નિરપરાધીની પાસે છે. આવી દેશના આપતા મહાત્માને અકસ્માત હસતા જઈ, સભ્યને વિસ્મય પામી
ઢયા “ સાહેબ. શાસ્ત્રમાં કહેવું છે કે હાસ્ય કરવાથી સાત-આઠ કર્મને શ્રમ છે. ત્યારે આપના જેવા મેહને જીતનારને વિના પ્રસંગે હાસ્ય કેમ માવ્યું? મુનિએ જાક
આ લીમડાના ઝાડ ઉપર બેઠેલી સમળી પૂર્વભવનાં વૈરથી રોષ લાવી મને પ્રાણી નાખવા ઈ છે. કૌતુથી કારણ પૂછતાં મહાત્માએ પરિષદ્ અને સમળીના પ્રતિક માટે કેન્દ્ર પર એર આપતાં શેઠાણીના પ્રાણ સર્પથી ગયા: . બીપુર નગરમાં ધર્મ પ્રિય ધન્ય બેડીની સુંદરી નામે વ્યભિચારિણી પત્ની હતી. આ નારે તેને ક “ આજથી મારી પાસે તારે આવવું નહિ. તારા પતિને મને જાણ છે

Page #12

૨૦૨ ]
શ્રી. જેન સત્ય પ્રકાશ [વર્ષ : ૧૮ છે?” તે કહે: “પ્રિયતમા એવું ન બોલે. થોડા વખતમાં જ હું આપને નિર્ભય કરીશ.” પતિના પ્રાણ લેવા ઝેરવાળા દૂધને પ્યાલો તૈયાર કરી ઓરડામાં અંધારા ખૂણે કાઠીઓની વચ્ચે સંતાડો. પતિ જમવા બેઠા ત્યારે લેવા ગઈ પાસે લેવા જે હાથ નાખે તેવા જ સર્પ કયો વિકાસ અને પાડી, થકી ખાઈ પડી અને તરત મરી ગઈ. શેઠાણીના પડવાના અવાજથી શેઠ સંભ્રમથી ભજન કરતા ઊઠયા. “આ શું?”એમ બેલતાં તેની પાસે ગયા. તેને મરેલી જોઈ. તેની ઉપરના સ્નેહથી, તેના દુશ્ચરિત્રને નહિ જાણનાર શેઠ વિલાપ કરવા લાગ્યો. સુંદરી કથા ગઈ ? જ તે સુંદરી મરીને સિંહ થઈ અને ધન્ય શેઠ વિરાગ પામી દીક્ષિત થઈ કઈ વનમાં કાઉસગ્ય ધ્યાને રહ્યા. ત્યાં સિંહે આવી ચડી વૈરથી મુનિને મારી નાખ્યા. ધન્ય મુનિ બારમા દેવલોક ગયા જ્યારે સિંહ એથી નકે ગયે. “ખાડો ખોદે તે પડે.' એ ન્યાયે બીજાને મારી નાખવાને વિયાર માત્ર કરતાં પણ શેઠાણી અણધારી મરી અને સિંહ થઈ. સિંહે મુનિને માર્યા તે પિતાને ચેથી નરક મળી, જ્યારે મુનિને સમભાવ રાખત આવો તે આ વિકટ પ્રસંગે પણ આત્મસાધના કરી બારમે દેવક મેળવ્યો. દેવફાકમાંથી આવી ધન્ય મુનિ ધર્મસિક વરદત્ત શેઠ બન્યા: * * * ધન્ય મુનિને જીવ બારમા દેવકથી આવી ચંપા નગરીમાં પરોપકારરસિક, ધર્માત્મા દત્તરને વરદત્ત નામે પુત્ર બન્યા. તે બાલ્યવયથી વિવેકી, દાતા અને દયાળુ હતે. શેડ સમયમાં સમત્વ પામે. સુંદરીને જીવ ચોથી નરકથી નીકળી, અનેક ભવ ભમી, વરદત્તની દાસીને પુત્ર થયો. વરદત્ત ઉપર વિર રાખતે પણ તેને પ્રેમ સંપાદન કરવા થી દયા પાળવા લાગ્યો. શેઠે તેને સાધર્મિક માની પોતાના ભાઈ તરીકે સ્થા અને શ્રેષ્ઠિભ્રાતા " તરીકે પ્રસિદ્ધ થયે પણ શેઠને મારી નાખવા પ્રયત્ન કરતે. હાથનું કશું હૈયે લાગ્યું: * એક વખતે શયન વખતે શેઠને ઝેર નાખેલ પાન તેણે આપ્યું પણ ચર્ફવહાર હોવાથી ન ખાતાં ઓશિકું ભર્યું. સવારે શેઠ મંદિર ગયા. શેઠની સ્ત્રીએ તે પાન દાસીપુત્રને દીયરછ કહીને આપ્યું. દાસીપુત્ર તેના રૂપ, અલંકાર અને વાણુથી મોહ પામી ખાઈ ગયે. તે મારીને સમળી છે. '
દાસીપુત્રને મરેલા જે વૈરાગ્ય પામી લક્ષ્મી ઘર્મમાર્ગ વાપરી, વરદત્ત શેઠે દીક્ષા લીધી. તે જ હું છું. સમળી જાતિસ્મરણ પામી મુનિ પાસે આવી ચરણે પડી. અનશન સ્વીકારી, સ્વી ગઈ. આ જોઈ રાજ વગેરેએ દયાધર્મ સ્વીકાર્યો.
આ રીતે હિંસાના મનોરથ માત્રથી શેઠાણ સર્પદંશથી મરી સિંહ થઈ ત્યાંથી ચાથી નરકે જઈ અનેક ભવ ભમી દાસીપુત્ર થઈ અન્યની હિંસાના કરવી પાસે જ મરી સમળી થઈ
આ રીતે માનસિક પાપનું પણ ભયંકર પરિણામ સમજી બહુ વિચાર કરવા જે છે. બા અને સ્વરૂપથી કાંઈ જ કર્યું નથી, છતાંય અતિશય ઠેષથી સંકલ્પ-વિકલ્પ કરી દુર્ધાનથી તીવ્ર પાપકર્મ ઉપાઈ ચિરકાળ સંસારચક્રમાં પરિભ્રમણ કરી કારમું દુઃખ અનુભવ્યું કે આ રીતે સંસારની ભયંકરતા સમજી, અરે માનસિક કુકર્મનું પણ ખરેખર અતિદુઃખદાયક અને કષ્ટકારક પરિણામ સમજી શાણાએ તેને તજવા જરૂર પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.

Page #13

本
અંક : ૧૧]
માનસિક પાપની ભય કરતો
[ ૨૦૩
આથી પણ વધુ સચોટ અસરકારક દૃષ્ટાંત વિલાસના મનેરથ માત્રથી થતાં ભકર દુ:ખાનુ છે.
[ ↑ ]
મનના પાય વિશે સુનદા અને રૂપસેન
પૃથ્વીભૂષણુ નગરના કનકધ્વજ રાજાની મુણુભાર અને રૂપમ બાર સુના નામની કુંવરીએ બાલ્યાવસ્થામાં પેાતાની અગાશીમાંથી એક યુગલને જોયું, તેમાં પુરુષ-સ્ત્રી ઉપૂર આક્ષેપ કરી માર મારતા, સ્ત્રી પગે પડી કરગરી મેલતી: “નાથ! મારા કંઈ વાંક નથી. તપાસ કરા, નાહક ન મારીશ. હું કુલવાન અને નિર્દોષ છું.” આવી યાતના જોઈ પુરુષજાતિ ઉપર દ્વેષ થતાં ન પરહુવાની પ્રતિજ્ઞા કરી પરંતુ એ કરત સખીએ અટકાવી.
ચાર વર્ષ પછી ફરી. રાજમહેલની અગાશી ઉપરથી ઢસુદક દેવ જેવી વિલાસક્રીડા કરતાં પતિને જોઈ સુનંદાને તીવ્ર કામેાય થયા. તેમાં રૂપવાન યુવાન પુિત્ર રૂપસેનનું દર્શન થતાં ઉશયને પ્રેમ થયા, એ પછી ગાઢસ્નેહ બંધાતાં મિલનના સંકેત થયા, કૌમુદી મહાત્સવ આવ્યા ત્યારે નગરના બધા લોકો અને રાજકુલ બહાર ગયું. પરંતુ સુનંદા અને રૂપસેન ખલાનું કાઢી ધેર રહ્યા. સકેત પ્રમાણે રાત્રે રૂપસેન વિલાસ માટે નીકળ્યેા. સુનંદાએ પેાતાને ત્યાં બધી સ્વાગતની તૈયારી રાખી. ખારીએ દોરડુ નાખ્યુ. દેરડુ હાલતાં રૂપસેન ઉપર આભ્યા માની સખીએ ઉપર ચઢાવી દીધા. વિલાસ થયા. માતાએ ખબર લેવા મોકલેલી દાસી આવતાં એકદમ તેને વિદાય કરી દીધા. સુનાઁદા સગર્ભા બની. ગર્ભ ગળાવી નાખી રાજવી સાથે પરણી ગઈ.
k
એ સુન'ા અને રાજવી હરણુતુ. માંસ ખાઈ રહેલા હતા ત્યારે મુનિયુગલ ભિક્ષા માટે આબુ', ત્યારે મુનિએ માથુ' ધૃષ્ણાવ્યુ'. એમ કરવાનું કારણ પૂછ્તાં મહાત્માએ કહ્યું, “ મ ચિંતનનું ફલ કુકમ કરેલાના ફલ કરતાં પણ વધુ દુઃખદાયક છે.” સુનંદાએ કહ્યું': આ સમતુ નથી માટે કઈ રીતે, કાણે તેવુ' ફલ ભાગળ્યું તે અમારી ઉપર કૃપા લાવી કહેા.” મહાત્માએ કહ્યું:
"
66
..
- વિષયકલાય? આધીન માણસ દુર્બોન કરી નરકનગાદમાં જાય છે અને ત્યાં કારમાં દુ:ખે ભાગવે છે. નરક નિગાનુ` વધ્યુંન કરતાં, રાજાનું હૈયું કુણુ* થતાં કહ્યું ; “મારા જેવા અધમાઁની શી દશા થશે ? '' મુનિએ કહ્યુઃ '' ત્રિકરણ શુદ્ધિથી આરાધેલ ઘેાડે પણ ધમાઁ ઉત્તસ ફૂલ આપે છે. માટે ધર્મની આરાધના કર.
સુનંદાએ કહ્યું: “ ભગવાન્ આપના ઉપદેશથી સમજાયુ' કે સાચી રીતે તે કર્માનુસાર સુખદુઃખ મળેછે, તે કર્મના કર્તા પણ જીવ છે. ત્યારે અન્ય ઉપર દોષારોપણ કરવું ય છે. તેથી આપ મારા પ્રશ્નના ઉત્તર આપો તેા ઉપકાર જ થશે.’
મહાત્માએ ખુલાસા આપતાં કહ્યું : “ બાલ્યાવસ્થામાં યુગલ જોઈ પુરુષજાતિ ઉપર દ્વેષ થતાં ન· પરણવાનું મન થયું. ફરી ચાર વર્ષ પછી પતિની દૈવિક વિલાસક્રીડા જોઈ અમાંય થતાં રૂપસેનને જોઈ, બન્નેને અનુરાગ થયેલું. વિલાસના સકેત થતાં બહાનુ કાઢી કૌમુદી મહાત્સવમાં ન જતાં ધેર રહ્યા. રાત્રિએ તારી ખારી પાસે નીસરણી મૂકાવેલી, એક જુગારીએ તે દિવસે ધન ગુમાવેલું, તે દિવસના લાભ લઈ ચારી કરવા તે જ રાત્રે ફરતાં ફરતા તારી ખારી પાસે થઈ ને જતા હતા ત્યાં નિસરણી જોઈ કંઈ સકેત સમજી ઉપર ચઢી આવ્યો. અધારુ' અને એકાંતના લાભ લઈ તારું શીલધન અને હાર તૂટી' ચાલ્યે. સુની કહે ખરાબર છે?” સુનંદાએ આતુરતાથી પૂછ્યું: “ ત્યારે તે વખતે રૂપસેન નહિ આવેલ તા તેનું શું થયું?”
kr

Page #14

શ્રી. રેમ સત્ય પ્રકાશ
1 વર્ષ ૧૮ . મહાત્મા કહેઃ “રૂપસેન ભેગસામગ્રી લઈ અનેક મનોરથપૂર્વક વિકાસ માટે નીલે. અડધે રસ્તે જ એક મેટું પણ જીર્ણ થયેલ મકાન પવનના ઝપાટાથી એકદમ પડતા, તે તેની નીચે ચગદાઈ મરી ગયે. ત્યાંથી મૃત્યુ પામી તારી કુક્ષિમાં ગમપણે ઉત્પન્ન થયે. બે માસે ગર્મનાં ચિહ્ન જણાતાં ઔષધથી નાશ કરાવ્યો, મૃત્યુ પામી સર્ષ બન્યું. ત્યાર પછી તારું આ રાજવી સાથે લગ્ન થયું. રાજા સાથે અહીં આવી, બગીચામાં તને જોઈ સપને રાગ થશે. તારી પાછળ દોડતાં દેડતાં તે બૂમ પાડી. રાજસેવકેએ તેને મારી નાખ્યા. તે કાગડે . એકદા નાટક ચાલી રહ્યું હતું, ત્યાં આવી, રાગથી તેને જોઈ સંગીતમાં ભંગ પડાવતા સજાએ તેને મારી નાખ્યા. તે મરી હંસ થયો. તમે વડગ્રણે બેઠેલાં, ત્યાં તે આગે. એક કાગડો હંસ પાસે આવી ચરકી ઊડી ગયું. રાજાએ રેષથી બાણ માર્યું. હંસ મને હરણ થશે. રાજા સાથે તે શિકારની ક્રીડા જેવા ગઈ. તારા રાગથી નાચવા લાગ્યો. રાજાના હાથે મરાયે. તેનું જ માંસ તમે આ ખાઈ રહ્યાં હતાં.”
આ સાંભળી સુનંદા અને રાજવીને વૈરાગ્ય થયે. સંસારની આસક્તિ છૂટી. મહાત્માએ જણુવ્યું: “ એ દરેકની સાથે અનંતીવાર અનંતા સંબંધો બાંધ્યા છે અને સઘળી, જાતિઓમાં ઉત્પન્ન થઈ અનંતીવાર મહાદુઃખી બન્યા છે.”
રાજા રાણી અને લોકોને વૈરાગ્ય થતાં મહાત્માને ઉપકાર માની સ્તુતિ કરી. સુનંદાએ આંસુ સારતાં પિતાનાં ઘોર પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત માગ્યું. મહાત્માએ કહ્યું “તારા કરતાં પણ ભયંકર પાપીઓ ચારિત્ર ગ્રહણ કરી, પાળી, મુક્તિ પામ્યા છે, પામે છે અને પામશે. મૃગને જીવ વનમાં હાથીરૂપે જન્મે છે. તારા મુખથી પિતાના ભવ સાંભળી જાતિસ્મૃતિ પામી, તારસથી ધર્મ પામી, તપ તપી આઠમા દેવ કે જશે. અનુક્રમે મેક્ષે જશે. માટે તું દીક્ષા લઈ
સુનંદાએ રાજવીને જણાવ્યું: “હું પાપિની, દુષ્ટા અને કલંકિની છું. દીસાની રજા આપે.” સજા કહે : “ જીવ કર્મવશ છે. અન્ય કરી અનેક દુઃખો ભેગવતાં ભવભ્રમણ કો છે. રાજાએ પણ નરકાદિ દુઃખ આપનાર રાજય તજી દીક્ષાની ભાવના બતાવી. બન્નેએ નયમ લીધું, સજા ચારિત્રની સુંદર આરાધના કરી તે જ ભવમાં મોક્ષે ગયા. સુનંદા ઉગ્ર તપ અને ઉગ્ર પશ્ચાત્તાપે ગુણીની આજ્ઞા પાળતા અવધિજ્ઞાન પામી રજા મેળવી હાથીને પ્રતિબોધવા ગઈ તે પ્રતિબોધ પામે. જાતિસ્મૃતિ થઈ. છઠ્ઠને પારણે છઠ્ઠ કરી દેવગતિ પામે. સુનંદા સાધી માત્ર મનન પાપથી પણ છવ કે ભયંકર દુઃખે પામે છે તે સમજાવતાં કેવલજ્ઞાને પામી મોક્ષે ગઈ - આ રીતે આપણે જોયું કે રૂપસે એક મનોરથના પાપથી પણ અનેક દુઃખ પામી અનેક દુગતિ પામ્યો. સંસારના સામાન્ય સુખને પણ લાલચુ આત્મા પોતાના માટે ભ્રયંકર દુઓના દાવાનળ સળગાવે છે. આ હૈયામાં જચતાં જરૂર સંસારની સાચી રીતે ભીવણુતા ભાસ્યા વગર નહિ રહે. એક વખત ભીષણતા હૈયામાં બરાબર ભાસે તે નિર્ભય
આન શધવાની ભાવના જાગે. નિષ્ણાત જ્ઞાની ગુરુને શેધી પ્રયત્ન પણ થાય. સંસારમાં વસ્તુતઃ કોઈ નિર્ભય સ્થાને જ નથી. તે સ્થાન એક ફક્ત મુક્તિનું જ છે. માટે આ રીતે
સ્માર્થને સમજી, બરાબર હૈયામાં ઠસાવી શાણા આત્માએ સાચા સુખનું શાશ્વત સ્થાન એવા એક મેક્ષ માટે જ ખરેખર કોઈ પણ રીતે (અનેક કષ્ટો સહી) પુરુષાર્થ કરવો જોઈએ,

Page #15

સોમસૌભાગ્યનું
વિહંગાવલાનક
લેખક : પ્રેા. શ્રીયુત હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ.
‘જૈન સાહિત્ય’ એટલે વિવિધ વિષયોની જાતજાતની ભાષામાં મનેાહર ફૂલમૂ'ચણી, આમ હાવાથી આપણને પ્રાણ-ઐતિહાસિક તેમજ ઐતિહાસિક વ્યક્તિઓનાં જીવનચરિત્રો કવિવરાને છાજે એવી રીતે રજૂ કરાયેલાં મળી આવે છે. પ્રસ્તુતમાં હું સામસુંદરસૂરિ નામના એક સમય સૂરિની જીવનરેખા આલેખતુ'. અને ભક્તની રીતે એમના ગુણેાત્કીર્તન કરતુ જે કાવ્ય પ્રતિષ્ઠાસામે વિ. સ. ૧૫૨૪ માં રચ્યું છે તેના સક્ષિપ્ત પરિચય પૂરા પાડવા માટે આ લેખ લખુ છુ.
'
.
નામ—ઉપર્યુંક્ત કાવ્યનું નામ કર્તાએ જાતે સામસૌભાગ્ય રાખ્યું છે. એના પ્રથમ અશ સેામસુંદરસૂરિના નામનું ઘોતન કરે છે, અને બીજો અંશ એમના ( સૌભાગ્ય ’ વિષે નિર્દેશ કરે છે. જેમ આ કાવ્યના અંતમાં · સૌભાગ્ય ' શબ્દ વપરાયા છે તેમ એ પૂર્વે બ્રાં વર્ષો ઉપર રચાયેલી કાઈ જૈત કે અજૈન કૃતિના નામમાં એવા પ્રયાગ હોય તે વિષે તપાસ કરવી બાકી રહે છે. પર ંતુ એના પછી રચાયેલા હીરસૌભાગ્યમાં તા ચૌભાગ્ય' શબ્દ વપરાયા છે.
વિભાગ—સામસૌભાગ્ય કાવ્ય દસ સમાં વિભક્ત કરાયું છે. એ સર્ગાનાં પદ્યોની સંખ્યા અનુક્રમે આ મુજબ છેઃ- ૬૩, ૭૨, ૫૯, ૬૩, ૬૧, ૧૯, ૨૪, ૯૨, ૧૧૦, અને ૭૪, આમ અહી' એક દર ૭૭ પૃષો છે.
છ'—સામાન્ય રીતે બૃહત્ કાવ્યો પ્રત્યેક સના મોટા ભાગ એક જ છંદમાં અને અંતમાં એ છંદમાં ફેરફાર કરાયેલે જોવાય છે. આ હકીકત પ્રસ્તુત કાવ્યને પણ લાગુ પડે છે, એને પ્રથમ સત્ વસતતિલકામાં રચાયા છે, અને અ ંતિમ પુત્ર શાકૂલવિક્રીડિતમાં છે. દ્વિતીય સગ મુખ્યતયા ‘અનુષ્ટુ' માં અને ત્રીજો પતિમાં છે. એમ બતાતના દામાં આ કાય્ રચાયુ’ છે.
અલકાર—આ કાવ્ય અતય મક રૂપ શબ્દાલ’કારથી તેમજ પરિસ'ખ્યા, અતિરેક ઉત્પ્રેક્ષા ઈત્યાદિ વિવિધ અર્થાલ'કારાથી વિભૂષિત છે,
વિષય—આ કાવ્યના વિષય તો એનું નામ જ સૂચવે છે. તેમ તપા ગચ્છના સામસુંદરસરનું જીવનચિરત્રછે, એની જે રૂપરેખા સ`દીઠ આલેખાઇ છે તે આપણે 'ત્રિયારીશું.
બ્રહ્મા તેમજ ગાળદેવ એમ ઉભયને અંગે ઘટે એવા શ્લેષાત્મક લેાકથી આ કાવ્યના પ્રારંભ કરાયા છે. ત્યારબાદ શાંતિનાથ, નૈમિનાથ, પાર્શ્વનાથ, મહાવીરસ્વામી અને સર્
૧. જુઓ સ. ૧ ના શ્લા. ૨૨ ને ૨૩
૨. જુએ સ. ૩, શ્લા. ૫૩
૩, એમનુ’ચરિત્ર ગુર્વાષલી ( વિ. સં. ૧૪૫૫), ચિત્રદુર્ગ મહાવીર-પ્રાસાદપ્રશસ્તિ (નિ સ. ૧૪૯૫) અને ગુરૂગુણન કર ( વિ. સં. ૧૫૪૧ ) માં આલેખાયું છે.

Page #16

૨૦૬]
શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ [વર્ષ : ૧૮ સ્વતીદેવીને અંગે એકેક બ્લેક છે. લે. ૧૧ માં “ગુજરાત' માટે “ગૂર્જરત્રા' શબ્દ વપરાયે છે. . ૧૧-૩૯માં પ્રહૂલાદનપુર ' યાને પાલનપુરનું વર્ણન છે. એમાં એ નગરના ગોળાકાર કિલ્લાને અને એની ધર્મશાળાઓ અને લેખશાળા ( નિશાળ)નો ઉલ્લેખ છે. લે. ૪૦-૪૯માં એ નગરના શેઠ સજજનનું વર્ણન છે. લે. ૫૦–૬૨ એ શેઠની પત્ની આહણદેવીને અંગેના છે. એ પછી . પર-૧૪માં કહ્યું છે કે એ સ્ત્રી તે સીતા, દમયંતી, સુલસા, રમા, મનોરમા, મદનરેખા, ભદ્રા, સુભદ્રા, અંજના, કુન્તી, મૃગાવતી કે પેષ્ઠ તે નથી એવા વિકલ્પ વિબુધોને વિષે ઉત્પન્ન કરતી હતી. - બીજા સર્ગની શરૂઆતમાં કહ્યું છે કે આહણદેવી રાત્રે સ્વપ્નમાં ચન્દ્ર જુએ છે, અને સવાર પડતાં એ પિતાના પતિને એ વાત કરે છે ત્યારે તે કહે છે કે તને ચંદ્ર સમાન પુત્ર થશે. કાલાંતરે એ દેવી પુત્રને જન્મ આપે છે.
બારમે દિવસે સજન શેઠ સગાંવહાલાને જમવા તેડ છે. એનું વર્ણન કરતાં કવિ કહે છે કે સૌથી પ્રથમ તે સેના રૂપ અને કાંસાનાં પાત્રો ગોઠવાય છે. પછી દરાખ,
અખરોટ, સાકર અને ચારોળી પિરસાય છે. ત્યાર બાદ લાડુ, ચકચકત ગેળ અને ખા પિરસાય છે. એ પછી વડા, ઘેબર, લાપસી, કપૂરી શાળને કુર, મગની છડેલી દાળ, ઘી, ૪જીવંતી નામને મનહર પાક અને જાતજાતનાં શાક પિરસાય છે. સજજન પંખો નાંખે છે. પછીથી એ કપૂરથી ભરેલે, અને પધેલના કળેલથી સુંદર એ ઉત્તમ શાળનો કર બે પિરસે છે. જમણુ પૂર્ણ થતાં પાનની બીડી આપી સગાંવહાલાંને એ સજજન ઊંચે આસને બેસાડે છે અને પિતાના પુત્રનું નામ “સોમ’ પાડે છે. - સેમ પાંચ વર્ષને થતાં એનું નિશાળમરણું કરાય છે. એને અંગેના વરઠામાં નર્તન કીઓ નૃત્ય કરે છે. ઉપાધ્યાય એકારપૂર્વક માતૃકા સામને શિખવે છે. જોતજોતામાં તે એ સેમ કલા૫ક વ્યાકરણ, નામમાલા, ધાતુપાડ, લિંગાનુશાસન અને છંદશાસ્ત્રને અભ્યાસ કરે છે એ વાતને ઉલ્લેખ કરી આ સર્ગની સમાપ્તિ કરાઈ છે. .. ત્રીજો સર્ગ ગુરુ પરંપરાના વર્ણનરૂપ છે એની શરૂઆત મહાવીરસ્વામીથી કરાઈ છે. એમના શિષ્ય પ્રથમ ગણધર ગૌતમસ્વામીને ઉદ્દેશીને અને પાંચમા ગણધર સુધર્મ સ્વામીને
૧ મૂળમાં “અખોડ” શબ્દ છે, પણ અટ” જોઈએ.
૨ મૂળમાં સુરત ફાણિતા શબ્દ છે. ગુજરાતી ભાષાંતરમાં આને અર્થ “સૂતરફેણી” કરાયા છે તે ભૂલ છે.
૩ મૂળમાં “લપનથી” શબ્દ છે. ૪ આ પાક શેને બને છે તે જાણવું બાકી રહે છે. 'પીકપડા વડે છણેલું મથેલું દહીં.
૬ આ દહીંના પાંચ નીવિયાતામાંનું એક છે. જુએ પચ્ચકખાણુભાસ ( ગા. ૩૩) ..૭ આ પ્રથા વિચિત્ર જણાય છે. આગળ ઉપર દીક્ષાના વાડામાં પણ વારાંગનાઓના નૃત્યની વાત આવે છે.
૮ બારાખડી. કે મૂળમાં છે. ૬૪માં આમ છે. ખરી રીતે ક્લાપક' જોઈએ. એને કાતંત્ર તેમજ “કૌમાર’
૧૦ ભાષાંતરમાં અષ્ટસિધ' એવું કાશનું નામ અપાયું છે તે બ્રાન્ડ છે.

Page #17

અંક: ૧૧]
સમસૌભાગ્યનું વિહંગાવલોકન અંગે એક લેક રચી એ પાંચમા ગણધરની શિષ્ય પરંપરા આપતાં ક્રમસર નીચે મુજબ મુનિવરને પરિચય એકેક શ્લોક દ્વારા કરાવાય છે. - જંબુસ્વામી, પ્રભવસ્વામી, ભવસૂરિ, યશોભદ્રસૂરિ, સંભૂતિવિજય, ભદ્રાહુસ્વામી, સ્થૂલભદ્ર, આર્ય મહાગિરિરિ, ૨ આર્ય સુહસ્તિસૂરિ, ઈન્દ્રન્નિ, દિન્તરિ, સિહગિરિરિ, વાસ્વામી અને વજ્રસેન. એ વજીસેનને ચાર શિષ્ય હતા અને એમના નામથી ચારેક થયા. એ પૈકી “ચંદ્ર' ગણમાં સર્વદેવસૂરિ થયા. એમણે વડના ઝાડ નીચે બેસી આઠ શિષ્યને સૂરિપદ આપ્યું. ત્યારથી એ ગ૭ “વટાછ” તેમજ “બહંદગળાં નામે ઓળખાવા લાગ્યો. એ ગચ્છમાં કાલાંતરે જગચંદ્રસૂરિ થયા. એમણે બારે વાસુષી અબેલનું તપ કર્યું, એથી એમને ગ૭ તપા' તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામે. એમના શિષ્ય દેવેજસૂરિની વ્યાખ્યાનકળા વખણાતી હતી. એ કર્મગ્રંથના રચનારને વિદ્યાનંદ નામે શિય થયા. એમને પાલણપુરના રાજાએ રચાવેલા પ્રહૂલાદનવિહારમાં સૂરિપદ અપાયું ત્યારે એ કપૂર અને કેસરની વૃષ્ટિ કરી હતી એમ અહીં કહ્યું છે.
એમની માટે ધર્મધષસૂરિ થયા. એક વેળા ઉજ્જૈનમાં કોઈ એક યોગીએ પપે વિમુખ્ય અને એ સુરિ ઉપર મૂક્યા, તે સમયે એ સૂરિએ એ યોગીને ક્રૌંચ-બંધથી બાંધી લીધે.
ગીએ પોતાને છોડી મૂકવા પ્રાર્થના કરી એટલે સૂરિએ તેમ કર્યું. વિદ્યાપુરમાં એ સૂરિએ ચાર શાકિનીઓને ઑમિત કરી. એ સૂરિની માટે સોમપ્રભસૂરિ થયા. અને એમની માટે સામતિલકસૂરિ થયા, અને એ સૂરિને જયાનંદસરિ નામે શિષ્ય થયા.
ચોથા સર્ગના પ્રારંભમાં કહ્યું છે કે એક વેળા એ જયાનંદસૂરિ પ્રહલાદનપુરમાં પધાર્યા ત્યારે એમની દેશના સાંભળવા સેમકુમાર એમના પિતા સજજનની સાથે ગયા. એ સભાના સેમકુમારને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયો. જયાનંદસૂરિએ એમના દેહનાં વિવિધ લક્ષણે વિચાર્યા. આ લક્ષણો કવિએ એક પછી એક વર્ણવ્યાં છે. તેમ કરતાં એમણે હાથની રેખાઓ પણ વધી છે. જયાનંદસૂરિએ સજજન પાસે પુત્રની માંગણી કરી. એ અંતે એમને કબૂલ રાખી અને ધામધૂમપૂર્વક પુત્રને દીક્ષા અપાવવા તૈયારી કરી, એ સમયે જ્યાનંદસૂરિએ નંદિની સ્થાપના કરી અને સેમકુમારને એમની ભગિની સહિત વિ. સં. ૧૪૩૭ માં દીક્ષા આપી. એ સે. કુમારનું નામ સેમસુંદર પાડવું. - મુખ્યતયા “વસંતતિલકા' છંદમાં રચાયેલા પાંચમા સના આદ્ય પક્ષમાં જ્યનંદસૂરિ
" સંચર્યા અને દેવસુંદરસૂરિ ગચ્છનાયક બન્યા એ હકીકત રજૂ કરાઈ છે. ત્યાર બાજાએ મરિની પ્રશંસા કરાઈ છે. એ સૂરિએ સેમસુંદરસૂરિને ઉત્તમ પ્રથાને અભ્યાસ કરવાના ઈરાદે જ્ઞાનસાગરસૂરિ પાસે મોકલ્યા. તેમ થતાં એમણે ટૂંક સમયમાં વિવિધ વિષયો સાથે બેધ મેળવ્યો. એમણે વિવાહપ્રજ્ઞપ્તિના વેગ વહન કર્યો એટલે એમને ગણિ? પાણી અપાઈ. અને વિ. સં. ૧૪૫૦ માં “વાચક પદ અપાયું. રાજકુલપાટક વગેરે સ્થળે વિચારી સેમસુંદરસૂરિ અણહિલપુર પાટણમાં આવ્યા. ત્યાંના નરસિંહ નામના ગૃહસ્થ દેવસુંદરસાને
૧ આને અંગેના કનું ભાષાંતર વિચારણીય છે.
૨ એમને ઉદ્દેશીને ભાષાંતરમાં એ ઉલ્લેખ કરાવે છે કે-અજ્ઞાતાવ ઉપર આક્ષેપ કરનાર સમગ્ર વાદીઓને છતનારા ” ભૂલભરેલું ભાષાંતર છે. “આગમને જાણકાર અને સમગ્ર વાદીઓને જીતનાર” એમ જઈએ.

Page #18

૨૦૮ ]. 'શ. જન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૮ વિસિ કી કે સેમસંરગણિને “સૂરિ' પદવી આપે. અને મને એ અંગે ઉત્સવ કરવાની અનુજ્ઞા આપે. વિજ્ઞપ્તિ સ્વીકારાતાં એ ગૃહસ્થ નગરને અને પિતાના મહેલને શણગાર્યા. શુભ
તે દેવસુંદરસૂરિ એ ગૃહસ્થને ત્યાં શિષ્યો સહિત પધાર્યા. અને એમણે જિનપ્રતિમા સહિત નદી માંડી, ભેરી, બુગક અને મૃદંગના અવાજ સંભળાવા લાગ્યા. ધવલમંગળને મધુર અવાજ ગૂંજવા લાગ્યો. એ સમયે દેવસુંદરસૂરિએ નંતિસૂવને પાઠ કરી સોમસુંદર મહિને સરિ-મંત્ર આપ્યું. તેમ થતાં વિ. સં. ૧૪૪૭ માં એ ગણિ સુરિ બન્યા. એ સમયે નરસિંહે શ્રીસ અને સત્કાર કર્યો અને યાયને દાન દીધું. વળી સુખભક્ષિકા, માદક, સેમાલ, વડાં, લાપસી, ખાજા, કુર, દાળ અને ઘાળ વડે સંધને જમાડ્યો.
છઠ્ઠા સર્ષના પ્રારંભમાં વૃદ્ધ ગુરુના સ્વર્ગવાસની અને સેમસુંદરસૂરિ મૂછનાયક થયાની હકીકતા રજૂ કરાઈ છે. ત્યાર બાદ એમની પ્રશંસારૂપ પડ્યો છે. પછી “સમેલ’ સરોવરનું અને એ સરોવરવાળા નગરનું મનોહર વર્ણન છે. ત્યાર પછી એ નગરના દેવરાજે એક વેળા એના અનુજ હેમરાજની અને ઘટસિંહની સંમતિ લઈ વાચક મુનિસુંદરના સરિ–પદના મહાત્મવાર્થે પુષ્કળ ધન ખર્યું, એ વાત રજૂ કરાઈ છે. પ્રસંગવશાત એ મુનિસુંદરની બુદ્ધિ, સહસાવધાનતા ઈત્યાદિ ઉલ્લેખ છે. દેવરાજે સંધપતિ બની મુનિસુંદરસૂરિની સાથે શગુંજ્યની યાત્રા કરી, એમ કહી આ સર્ગ પૂર્ણ કરાયા છે.
સાતમા સગની શરૂઆતમાં “ઈલદુર્ગ” નામના નગરનું વર્ણન છે. ત્યારબાઈ એ ઉલ્લેખ છે કે એ નગરના રણમલ્લ રાજાને શ્રીપુંજ નામે પુત્ર હતું. એને વછરાજના પુત્ર વિદ તરફ સદ્દભાવ હતો. એ ગાવિંદે કુમારપાલ-વિહારને ઉદ્ધાર કરાવ્યો અને આગળ જતા પિતાના પુત્ર શ્રીવીરની સંમતિથી સમસુંદરસૂરિને હાથે ધામધૂમપૂર્વક જયચન્દ્ર વાચકને “સૂરિ' પદ અપાવ્યું. પછી એ ગેવિંદ સંઘપતિ તરીકે શત્રુજય ગિરનાર,
પારક, અને તારણગિરિ (તારંગા )ની યાત્રા કરી પિતાને નગરે પાછો ફર્યો ત્યારે એના પુત્ર શ્રીવીરે એને સત્કાર કર્યો. એ ગોવિંદને તારણગિરિ ઉપર અજિતનાથનું નવું બિંબ
પન કરાવવાની ભાવના થઈ એટલે એણે અંબિકા દેવીનું આરાધન કરી એની પાસેથી વરદાન મેળવ્યું અને એ દ્વારા યોગ્ય શિલા પ્રાપ્ત કરી. પછી એની પ્રતિમા ઘડાતા એણે સેમસુંદરસૂરિને હાથે એની પ્રતિષ્ઠા કરાવી.
આઠમા સર્ગના પ્રારંભમાં કહ્યું છે કે સેમસંદરસૂરિ વિહાર કરતા કરતા દેવકુલપાટકમાં વિષયાં. ત્યાંના સંઘપતિ નિબે કે જેણે ખાગહરી નામના નગરમાં જિનમંદિર કરાવ્યું હતું, એણે પુષ્કળ દ્રવ્ય ખચી ભુવનસુંદર વાચકના “સૂરિપદને અંગે મહત્સવ કર્યો. પછી એ નવીન ચાચા કર્ણાવતી ગયા ત્યારે ગુણરાજે પ્રવેશોત્સવ કર્યો. એના ભાઈ આ પાચાર્ય પાસે દીક્ષા લીધી. આગળ ઉપર એ રાચાર્યે શત્રુંજયમાહા વાંચી સંભલાવ્યું. એ ઉપરથી ગુણરાજે નિયમ લીધો કે જ્યાં સુધી હું ધામધૂમપૂર્વક શjયે જઈ આફ્રિાથને પ્રણામ ન કરું ત્યાં સુધી મારે દહીં-દૂધને ત્યાગ છે. “દીપાલિકા–પર્વ' આવતાં તીર્થયાત્રા માટે એણે તૈયાર કરી. અહિમ્મદ પાદશાહે કબહિ વગેરે માણસે સાથે એને લિબ વસ્ત્રોને પોષાક આપે. વળી પિતાની વા( ધા)રગતિ આપી અને હજારો સુભ રાખે. વળી સજાને લાયક નફરી વગેરે વાઘ આપ્યાં.
૧ આને અર્થ જાણ બાકી રહે છે.

Page #19

અક : ૧૧ )
સોમસૌભાગ્યનું વિહંગાવલે કન
૨૯
શુભ મતે ગુણરાજ સંધ સહિત નગરમાંથી નીકળ્યા તે સમયે ઉત્તમ શુકન થયાં. મસ્તક ઉપર જળને કુંભ રાખીને સૌભાગ્યવતી સ્ત્રી સામી આવતી મળી. આભૂષાથી વિભૂષિત પયાંગના દૃષ્ટિપથમાં આવી. ડાબી તરફ ગધેડાએ, ચડે અને ધેડાએ શુભકારી સ્પષ્ટ સાદ વિસ્તાર્યું, ડાબી અને જમણી તરફ દુર્ગાએ અને ગણેશે કલ્યાણુકારી અવાજ કર્યાં. નિ`મ અગ્નિ અને હાથી સામે દેખાયા. સન પ્રયાણ કરી વીરમગામ પહોંચ્યા. ત્યાંથી આગળ જતાં શ્રીમલિકા અને રાણાએએ ગુણરાજને ભેટ આપી. પછી સંધ ધંધુકા અને વલભીપુર થઈ પાલીતાણે આવ્યા. ગુણુરાજ સકળ સંધ સહિત ‘શત્રુંજય ગિરિ ઉપર ચડયો. એણે કપદી યક્ષને અને આદિનાથને પ્રણામ કર્યાં. પછી પેાતાની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ થતાં ગુણુરાજ મધુમતી (મહુવા) આભ્યા. એ સમયે એની વિજ્ઞપ્તિથી ગચ્છપતિ જિનસુંદર વાચકને ‘સૂરિ પદવી આપી અને એને ઉત્સવ એ ગુણરાજે કર્યું. પછી એ ક્રમે ક્રમે દેવપત્તન, મંગલપુર અને જીંદુ॰ ( જૂનાગઢ )માં આવ્યેા. ‘ રેવત’ગિરિના રાજાને રજિત કરી ગુણુરાજે એ ગિરિની યાત્રા કરી અને કાળાંતરે એ કર્ણાવતી આવ્યા. આ પ્રમાણેની હકીક્ત વર્ણવી આ સગ' પૂરા કરાયા છે.
'
-
નવમા સČમાં વિશાલરાજને ‘ વાચક 'પદ્મ, બિંબની પ્રતિષ્ઠા, જિનકીતિને ‘સૂરિ ’ પદવી, પંચમીનું ઉદ્યાપન, રાણપુરમાં ભવ્ય જિનમંદિરનું નિર્માણુ, અમદાવાદના સમરસિંહતી તીર્થયાત્રા, પચવારકમાં સંધવી મહુસિંહે બધાવેલ જિનમદિર અને વિ. સ’. ૧૪૯૯માં સેમસુંદરરિના સ્વર્ગવાસ; એ બાબતે વર્ણવાઈ છે.
•
'
દસમા સગમાં સામસુંદરસૂરિની પાટે થયેલા કેટલાક મુનિવાની સક્ષેપમાં પ્રશંસાપૂર્ણાંક નોંધ લેવાઈ છે. સૌથી પ્રથમ મુનિસુંદરસૂરિ વિષે ઉલ્લેખ છે. · સૂરિ–મન્ત્ર 'નું સ્મરણ કરવાની એમની શક્તિ વર્ણવી એમને હાથે શ્રીરાહિણી' નગરમાં ઉપદ્રવ દૂર થતાં ત્યાંના રાજાએ શિકારના નિષેધ સ્વીકાર્યો અને અમારિ પ્રવર્તાવી, એ વાત અહીં કહેવાઈ છે. વળી દેવકુલપાટકમાં “શાંતિ-સ્તવન”થી મારિને ઉપદ્રવ એ સૂરએ દૂર કર્યાં હતા .એમ પણુ અહી' કહ્યું છે. એમના પછી જયચન્દ્રસૂરિ વિષે એવા ઉલ્લેખ છે કે એમને કૃષ્ણુ વાદેવતા” તું બિરુદ હતું અને એમણે કાવ્યપ્રકાશ, સ`મતિ (પ્રકરણ ) વગેરે ગ્રંથા ત્રણા શિષ્યાને ભણાવ્યા હતા. ત્યાર બાદ ભુવનસુંદરસૂરિ, જિનસુંદરસૂરિ અને જિનકીર્તિસૂરિ વિષે નિર્દેશ છે. રત્નશેખરસૂરિના સંબંધમાં એમ કહ્યું છે કે એમણે દક્ષિણ દિશાના ગર્વિષ્ઠ વાદીઓને જીત્યા હતા. સધતિ લક્ષે જેમને સૂરિપદ અપાવ્યું હતું; એવા ચુણેાધ્યન'દિસૂરિનો ઉલ્લેખ કરી ફરીથી રત્નશેખરસૂરિનુ ગુણાત્કીન કરાયું છે. પછી લક્ષ્મીસાગર મુનિરાજ વિષે એમ કહ્યું છે કે `દુ' (જૂનાગઢ)ના રાજાની સભામાં અજૈન મતનુ એમણે ખંડન કર્યું હતું. એ સૂરિએ પિત્તળની પ્રતિમાઓની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. અને ચલાટાપલ્લી ' નગરના દાક્ષિણાત્ય મહાદેવે પુષ્કળ દ્રશ્ય ખી એ સૂરિને હાથે અપાયેલા એ વાયક પદવીને અગે ઉત્સવ કર્યાં હતા. વિશેષમાં એ સૂરિએ ૭૨ જિનાલયેામાં એટલે ચેવીશીન ભિ'મની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. સામદેવસૂરિને પ્રશ્નળ વાદી અને પ્રખર વક્તા તેમજ કુશળ કવિ તરીકે વર્ણવ્યા છે. સાથે સાથે એમતી સમસ્યાશક્તિથી જૂનાગઢના રાજા રાજી થયા હતા, એમ અહીં' કહ્યું છે. ત્યારબાદ રત્નમંડનને ઉત્તમ વકતા અને કવિ કહ્યા છે. એમના પછી સામજયુસૂરિ, ઉપાધ્યાય સાધુરાજ, ( કૃષ્ણે સરસ્વતી ' ચારિત્રરત્ન, ઉપા॰ સત્યશેખર, વાચક : અનુસધાન પૃષ્ઠ : ૨૦૦ ]
[ જી

Page #20

તાડપત્રીય જ્ઞાન ભંડાર
લેખકઃ શ્રીયુત મેહનલાલ દીપચંદ ચોકસી
મોટા શહેરમાં તે જ્ઞાનભંડાર હોય છે જ. કેટલાંક સ્થાનોમાં એની સંખ્યા એક કરતાં વધુની હોય છે અને એમાં હસ્તલિખિત કે છાપેલી કાગળની પ્રતે તેમજ જેનધર્મ સંબંધી જુદી જુદી દૃષ્ટિએ માહિતી આપતાં પુસ્તકે પણ હેય છે. અહીં એ સંબંધી વાત કરવાની નથી. આજે સૌ કોઈ જાણે છે કે, એ સર્વ કરતાં પ્રાચીન તે તાડપત્ર પરના લખાણું ગણાય છે. વળી જુદા જુદા અભ્યાસીઓ તરફથી તાડપત્ર પર લખાયેલ સાહિત્ય અને જે લખાણે પ્રગટ થયેલાં છે એ જોતાં જણાય છે કે, એમાં વર્ણવવામાં આવેલી બાબતો પૂર્વગ્રહથી દેષિત નથી થઈ. કેટલાંક તે ખુદ મુનિરાજના પિતાના હસ્તાક્ષરમાં આજે પણ શોભી રહ્યાં છે. કેટલાકના અક્ષરે આજે પણ “મોતીના દાણુના ઉપમાને સાર્થક કરે છે; અને એ લખવામાં વપરાયેલી શાહી જોતાં જાણે થોડા સમય પર જ એ લખાયાં હોય એમ લાગે છે. અર્થાત વર્ષનાં વહાણ વાયાં છતાં શાહીમાં ઝાંખપ આવી નથી. | મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી દ્વારા પાટણમાં ભંડારોનું સંશોધન કાર્ય લગભગ પૂર્ણ થયા પછી તેઓશ્રીએ જેસલમેર અને આ વર્ષમાં ખંભાતના ભંડારનું સંશોધન કર્યું છે. એ ઉભય સ્થાનમાં થોડા દિવસ રોકાવાને વેગ સપડવાથી એ કાર્ય કેવી પદ્ધતિથી કરાય છે, એમાં કેવી ચીવટ રાખવી પડે છે, અને ગફલતથી પાનાં ભેળસેળ થઈ ગયાં હોય તો એને મેળવતાં કેટલી મુશીબત પડે છે ઇત્યાદિ વાતો નજરે જોવા મળી, અમદાવાદ કે વડોદરાના ભંડારમાં તાડપત્ર પર લખાયેલી પ્રતિ હશે, છતાં જૈનધર્મના તાપ પર લખાયેલ ગ્રંથ મોટા પ્રમાણમાં જેસલમેર, પાટણ અને ખંભાતમાં છે એ વાત જગજાણીતી છે. અંગ્રેજ વિદ્વાન ડો. પીટરસન આદિએ, એ સંબંધી નધિ પિતાના અહેવાલમાં લીધેલી છે. અહીં જૈન સમાજનું ખાસ લક્ષ્ય કેન્દ્રિત કરવાની વાત તો એટલી જ છે કે, જ્યારે એની પાસે પૂર્વજોને આ અણમૂલ વારસે મેજુદ છે ત્યારે એણે એકચિત બની, એ ભંડારોમાં કેવી કેવી અપૂર્વ ચીજો સંગ્રહિત કરેલી છે એનો ખ્યાલ જૈન-જૈનેતર વિદ્વાને તેમજ ઇતર જનસમૂહને આવે તેવા પ્રયાસો હાથ ધરવા જોઈએ. જેસલમેરથી કેટલીક જીણું તેમજ ખાસ અગત્યની તાડપત્રીય પ્રતે ફોટો લેવરાવવા સારુ દિલ્હી લઈ જવામાં આવી હતી, અને એ તકને લાભ લઈ ત્યાં એક પ્રદર્શન પણ ગોઠવવામાં આવેલું, જેનું ઉદ્દઘાટન ભારતના સ્વનામધન્ય રાષ્ટ્રપ્રમુખ શ્રી, રાજેન્દ્રપ્રસાદજીના વરદ હસ્તે કરાવવામાં આવ્યું

Page #21

અંક: ૧૧ ] તાડપત્રીય જ્ઞાનભંડારે
[ ૨૧૧ હતું. એ વેળા તેઓશ્રોએ જે ઉદ્દગારો કાઢેલા, તે આપણા માટે ગૌરવસુચક છે.
સ્વયંસેવક' માસિક અને “જૈન” સપ્તાહિકમાં એ પ્રગટ થઈ ચુકેલ છે. તેમના જેવા વિદ્વાનને એ વેળાએ જ ખબર પડી કે જેને પાસે આવું પ્રાચીન અને અણમોલ સાહિત્ય છે. ખંભાતથી વિહાર કરતાં પૂર્વે એક જાહેર સભામાં મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજીએ જણાવ્યું હતું કે, આપણું ભંડારોમાં સંઘરાયેલી આ જાતની સાહિત્યસામગ્રીની આપણી પાસે પૂરી નેધ પણ નથી છતાં અત્યાર સુધી તેઓશ્રીએ જે જોયું છે અને જે જેવાયું નથી એને, અંદાજ મુકતાં તેઓ જણાવે છે કે એની સામાન્ય યાદીમાત્રથી ચેપડાના ચોપડા ભરાઈ જાય.
દુઃખની વાત એટલી જ છે કે, આપણી પાસે આ પ્રકારની કીમતી સામગ્રીના મુનિશ્રીએ મહાપ્રયાસે તૈયાર કરેલા વિગતવાર સૂચિપત્રો તૈયાર હોવા છતાં એ સત્વર પ્રગટ કરવા માટે માપણી અાંખ ઉઘડતી નથી. જેસલમેરનું સૂચિપત્ર તૈયાર હોવા છતાં હજુયે એ પ્રેસમાં જવા પામ્યું નથી. શ્રી, જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ જેમ એ પ્રાચીન ભંડારના ઉદ્ધારમાં , મુખ્ય ભાગ ભજવ્યો હતો તેમ એ પ્રગટ કરવાની જવાબદારી પણ સ્વીકારી છે. મારે કલવું જોઈએ કે, એ દિશામાં અમારી અપીલ છતાં ઘણું જ્ઞાનભંડારો તરફથી કઈ જ જવાબ મળ્યો નથી. આ પ્રકારનાં સુચીપત્રો વારંવાર છપાવી શકાતા નથી. એ માત્ર પ્રત કે પુસ્તકની યાદીરૂપ હતાં નથી પણ એમાં તે રચનાની સાલસંવત, કર્તાને વંશ, તેમજ જે સ્થળમાં રચના થઈ હોય તેનું વર્ણન તથા સહાયકના જીવન અંગે ઘણુ માહિતી હોય છે. ટૂંકમાં કહીએ તે એ ઉપરથી ઘણી જાતની ઐતિહાસિક સકળના આંકડા જોડી શકાય છે. આવી માહિતીવાળાં લિસ્ટ પાછળ દશ કે પંદર હજારની રકમ એક હજાર નકલ માટે ખરચાય એ કોઈ મોટી વાત નથી. જેનસમાજ પાસે જ્ઞાન ખાતે રકમો પડી હોય છે. કેટલીક વાર એ મામૂલી પ્રકાશમાં વેડફાતી નજરે પણ આવે છે જયારે આવા જરૂરી સાહિત્ય તરફ વહીવટદારનું ધ્યાન પણ જતું નથી. આજના યુગમાં જૈનધર્મની પ્રભાવના સાહિત્યના પ્રકાશનથી જ વધુ પ્રમાણમાં થવાને સંભવ છે. એ સાધન એવું છે કે એની અસર વીજળી માફક વિશ્વના ચારે ખૂણામાં પથરાઈ જાય છે. ભગવંત શ્રી. મહાવીરદેવની ભાવના–સવી જીવ કરું શાસનરસી ની હતી. તેઓશ્રી પ્રરૂપિત ઉમદા ત-રહસ્યમય વાતો જે ગ્રંથમાં સંઘરાયેલી છે એની વાત જગતના છે જાણે તે એથી લાભ જ થવાને છે.
અંતમાં કહેવાનું એટલું જ કે આપણું વહીવટદારોએ જ્ઞાનભંડારમાંથી સારામાં સારી રકમો નક્કી કરીને આ પ્રકારના સાહિત્યપ્રકાશન પાછળ ખરચવાનો નિશ્ચય કર જોઈએ. એ રકમ એક મધ્યસ્થ સંસ્થાને–ચાહે તો જે. કોન્ફરન્સને—અગર તે શેઠ આણંદજી કલ્યાણ છની પેઢીને સેપિાય અને જેસલમેર, ખંભાત આદિમાં જે પ્રાચીન ભંડારોની સચીપત્રો તૈયાર હોય તે વહેલી તકે પ્રગટ થાય તે પ્રબંધ એમાંથી જે જોઈએ. વિદ્વાનની દૃષ્ટિ પર એકવાર વિરતૃત નામાવલિ આવશે પછી પ્રકાશન કાર્યમાં જરૂર તાજગી આવવાની.
જ્ઞાનને વધુ વિસ્તાર થાય, માનવેના હૃદયમાં એને પ્રકાશ પથરાય, એ કરતાં વધુ સેવા કઈ હોઈ શકે ?

Page #22

साधुचन्द्रकृत तीर्थराज चैत्यपरिपाटीका समय
लेखक : श्रीयुत भवरलालजी नाहटा
*
जैनयुग वर्ष १ अंक ६ पृ० २१९ में “ तीर्थराज चैत्यपरिपाटी स्तवनम् ” नामक एक रचना चालू गुजराती रूपान्तर और ऐतिहासिक टिप्पणोंके साथ दक्षिणविहारी मुनि अमरविजयजीके शिष्य मुनि चतुरविजयजीने प्रकाशित की थी। मुनिश्रीने इसके रचनाकालके संबन्धमें लिखा था कि इसके कर्ता साधुचंद्र के संबन्ध में कोई उल्लेख नहीं मिला पर इसमें देवराज और बच्छराज के संघका उल्लेख किया है, वे जिनविजयजी सम्पादित 'प्राचीन जैन लेख संग्रह' भाग २ लेखाङ्क ३८० वाले राजगृहस्थ सं० १४१२ की प्रशस्तिमें उल्लिखित ठक्कुर मण्डनके पुत्र देवराज बच्छराज होंगे इसलिए इस चैव्यपरिपाटीका समय १५ वां शतक व इसके रचयिता खरतरगच्छीय होना संभव है; जबसे हमने उन उल्लेखको पढा, हमें वह संगत नहीं प्रतीत हुआ क्योंकि इस चैत्यपरिपाटीमें विक्रमपुर (बीकानेर), जोधपुर, सिरोही आदिके कई मंदिरोंका उल्लेख किया है और ये तीनों नगर ही सं० १४१२ के बहुत पीछे बसे हैं। सीरोही सं० १३६२ या १४८२ में, जोधपुर नगर सं० १५१५ में तथा बीकानेर १५४५ में बसा है, वैसे भी राजगृवहाले देवराज वच्छराज बीकानेर आकर शत्रुंजयका संघ निकालें यह संभव नहीं है । चैत्यपरिपाटीका आरंभ बीकानेर के मंदिरोंसे ही किया गया है इसलिए यह रचना सं० १५४५ के पश्चात्की तो स्वयं ही सिद्ध हो जाती है । अब रहा उसका निश्चित समय ज्ञात करना । यद्यपि चैत्यपरिपाटीके अन्तिम पद्यमें “ तेत्रीस वच्छर विग मच्छर " पाठ आता है पर इसके अतिरिक्त तेत्रीस अंककी संगति किसी भी तरह संगत नहीं बैठती। क्योंकि मुनिजीके संभावित सं० १४३३ तो दर किनार पर सं० १५३३ भी होना संभव नहीं । एवं १६३३ इसलिए संभव नहीं कि इस परिपाटीमें बीकानेर के केवल दो जिनालय आदिनाथ और महावीरका उल्लेख आया है जब कि सं० १५९३ तक ४ मन्दिरोंका निर्माण हो चुका था । साधुचन्द्र के संबन्ध में खोज करने पर विदित हुआ कि आप खरतरगच्छके भावहर्षशाखाके उद्भावक भावहर्षसूरिके ये दादागुरु थे इसलिए इनका समय संवत् १५५० से सं० १६०० के करीबका होना चाहिए। अब बीकानेरके जिन दो मन्दिरों का उल्लेख आया है उनके निर्माणके संबन्ध में विचार करने पर मालूम हुआ कि प्रथम आदि

Page #23

અંક : ૧૧ ] સાધુચન્દ્રકૃત તીર્થરાજ ચિત્યપરિપાટીકા સમય [૨૧૩ जिनालय जो चउवीसटाजी नामसे प्रसिद्ध था, वि० सं० १५७१ में राव बीकाजीके राजकालमें प्रतिष्ठित हुआ तथा दूसरा श्रीमहावीर जिनालयका निश्चित समय तो मालूम नहीं हुआ पर इस मंदिरकी प्रतिष्ठाके थोडे वर्ष बाद हो उसके बननेका उल्लेख लुंकागच्छकी पट्टावलीमें आता है। तीसरा भव्य जिनालय “ त्रैलोक्यदीपक भांडासर" सं० १५७१ में प्रतिष्ठित हो चुका था उसका उल्लेख इस चैत्यपरिपाटीमें नहीं आनेसे इसका रचनासमय वि० सं० १५६१ से सं० १५७१ के मध्यका निश्चित होता है। इसके अन्तिम पद्यमें “बहु संघ साथइ देवराजइ वच्छराज नमंसिया" पाठ है । इन संघपति देवराज बच्छराजकी शत्रुजययात्राके सम्बन्धमें अन्वेषण करने पर 'कर्मचंद्रमंत्रिवंशप्रबंध में मंत्रीश्वर कर्मचंद्रके पूर्वज श्रीवच्छराज व देवराज सिद्ध होते हैं । उल्लेख इस प्रकार हैं:
"तत्पुत्राः सुपवित्रा त्रयोऽभवंस्तेषु बच्छराजाख्यः।
प्रथमोऽथ देवराजो, गुणाद्वितीयो द्वितीयोऽभवत् ॥ ९९ ॥" वच्छराजको शत्रुजययात्राका उल्लेख भी इसी ग्रंथके १३७ वें श्लोकमें प्राप्त होता है
"परभूमिपंचानन बिरुदं, सन्प्राप्तवान् स भाग्येन ।
कृतसंघः शत्रुजयशैलादिषु संव्ययद्यात्राम् ॥१३७॥" उपर्युक्त विवेचन और उद्धरणोंसे स्पष्ट है कि यह चैत्यपरिपाटी वि० सं० १५६५ के आसपासकी है और इसमें उल्लिखित देवराज बच्छराज दोनों बीकानेरके बोहित्थरा वंशके सुप्रसिद्ध नरपुंगव थे जिनका बीकानेर वसानेमें भी पूरा हाथ था व वच्छावतवंश इन्हींकी खानदान हैं। बच्छराज बीकानेर वसानेवाले प्रथम राजा राव बीकाजीके प्रधान मंत्री थे। इनके विशेष कार्यकलाप जाननेके लिए "कर्मचंद्रमंत्रिवंशप्रबन्धवृत्ति" देखना चाहिए।
उपर्युक्त चैत्यपरिपाटी तत्कालीन जैन मंदिरोंके सम्बन्धमें महत्त्वपूर्ण सूचना देती है। इसमें उल्लिखित राजस्थान व गुजरातस्थित कई स्थानोंके जैन मंदिर इस समय विद्यमान नहीं हैं। सिरोहीमें इसकी रचनासमय तक खरतरवसही शान्तिजिणंद, तीन चैत्य आदिनाथके व एक अजितनाथ प्रभुके कुल ५ मंदिर थे, बाकी पीछेके बने हुए हैं। इसी तरह जोधपुरके कुंथुनाथ विधिचैत्य, पार्श्वनाथ व शान्तिनाथ जिनालयका उल्लेख है, इसमें भी काफी परिवर्तन हो गया प्रतीत होता है । चैत्यपरिपाटीमें उल्लिखित जिनमंदिरोंमें कोई लेख आदि न हो पर अभी विद्यमान हो तो उनका निर्माणकाल भी इससे पूर्वका सिद्ध हो जाता है। मुनि चतुरविजयजीने छीपगवसहीको शिवा सोमजीकी ट्रंकसे अभिन्न लिखा है यह ठीक नहीं, छीपगवसति प्राचीन है जब कि शिवा सोमजीकी ट्रॅक सं० १६७७ में प्रतिष्ठित हुई थी। .

Page #24

खेडके शान्ति जिनालय संबन्धी उल्लेख लेखक : श्रीयुत अगरचंदजी नाहटा और भंवरलालजी नाहटा [ गतांकमें दिये हुए 'खेडके शिलालेख' शीर्षक लेखकी अनुपूर्ति ]
खेडके शान्ति जिनालयका उल्लेख पूर्व आ चुका है। उस समय उसकी प्रतिष्ठाके संवतादि उल्लेख जो संगृहीत थे उनकी स्मृति नहीं रही अतः इस परिशिष्टके रूप यहां उन्हें दिया जा रहा है:
१. जेसलमेर बृहद्ज्ञानभंडारकी १४वों शतीकी एक संग्रह प्रतिमें 'शान्तिनाथ रास' नामक अपूर्ण प्राचीन रास उपलब्ध हुआ है। यह रास बहु संभव उक्त शान्ति जिनालय प्रतिष्ठाके प्रसंग पर ही बनाया गया होगा। उक्त रासके प्रारंभमें ही इसका उल्लेख इस प्रकार किया गया है:"खेड़नयर जो संति उद्धरणि कराविउ, विहि समुदयस सुभत्ति जिणवइसूरि ठाविउ । २।"
२. 'युगप्रधानाचार्य गुर्वावलीमें खेड़ नगरका नाम " लवणखेटक" पाया जाता है। इस प्रतिष्ठाका उल्लेख इस प्रकार इसमें प्राप्त है:
"सं० १२५६ चैत्र वदि ५ लवणखेटे नेमिचंद्र-देवचंद्र-धर्मकीर्ति-देवेन्द्रनामानो तिनः कृताः । सं० १२५७ श्रीशांतिनाथदेवगृहे प्रतिष्ठारम्भः प्रधानशकुनामात्रे विलम्बितः। सं० १२५८ चैत्र वदि ५ शान्तिनाथ विधिचैत्ये श्रीशान्तिनाथ प्रतिमा प्रतिष्ठिता,-शिखरश्च ।”
अर्थात्-इस मंदिरकी प्रतिष्ठाएं १२५७ में होनी निश्चित हुई थी पर अच्छे शकुनों के अभावमें सं० १२५८ चैत्र वदि ५ के दिन शांतिनाथ विधिचैत्यके श्रीशान्सिनाथप्रभु और शिवरकी प्रतिष्ठा श्रीजिनपतिसूरिजीके करकमलोंसे सम्पन्न हुई।
३. चौदहवीं शतीके सुप्रसिद्ध विद्वान लक्ष्मीतिलकगणि रचित 'शान्तिनाथदेव रास'में इस प्रतिष्ठाका उल्लेख इस प्रकार पाया जाता है: - * तसु पड़िम गुरुमहिम निपडिमरूवया, सांपढिहि नंदणिण उद्धरिणि कारिया। खेड़ि जिणवयसूरिहि पासि पयठाविया, तहि जि परि दिवसि सवि उच्छवा संगया ॥४५॥

Page #25

અંક: ૧૧ ] છેડકે શનિ જિનાલય સંબધી ઉલેખ [૨૧૫
विक्कमे बच्छरे वारहट्ठावने, महु बहुल पंचमी दिवस किर सोवने । सोभन देवराय कारिय पयट्टविहि, अप्पणा मज्झि हेऊण गुरु महानिहि ॥ ४६॥ धम्मपुरु नट्टपुरु कितु जीवहपुरं, किन्नरासाणपुरु किन्नु चच्चरपुरं । किनु विहि संघपुरु किनु दाणहपुरं, तहि महे संकियं एम खेडप्पुरं ॥ ४७ ॥"
ये शांतिनाथ विधिचैत्य सं० १३८३ पर्यन्त तो पूज्यमान वंद्यमान था यह बात 'गुर्वावली' के उल्लेखसे स्पष्ट है। श्रीजिनकुशलसूरिजी बाहड़मेरसे जालोर जाते समय खेड़स्थित स्वपूर्वज कारित श्रीशांतिनाथ और समियाणा (सिवाना )के शान्तिनाथ जिनालयकी वंदना की। इसमें वाहित्रिक उद्धरणके लिए "राज्यभार धुराको धारण करनेमें धौ रेयके समान लिखा है।"
उद्धरणके पुत्र कुलधर संभवतः जालौर भी रहने लगे थे उनके स्वर्णगिरि-जाबालिपुरमें श्रीमहावीरदेव विधिचैत्य निर्माण कराने व सं० १२९९ मिति प्रथमाश्विन वदि २ के दिन दीक्षा लेने व कुलतिलक मुनि नामसे प्रसिद्ध होनेका महत्त्वपूर्ण उल्लेख 'गुर्वावली में पाया जाता है। इसमें कुलधरके पुत्र भोजराजा और उसके पुत्र सलखगसिंहका भी उल्लेख है।
सं० १५४६ में इसी देशके मंत्रीश्वर राजसिंहके लिखाई हुई स्वर्णाक्षरी कल्पसूत्रकी ४८ श्लोकवाली प्रशस्ति उद्धरणके वंशपरंपरा एवं वंशधरोंके सुकृत्यों पर अच्छा प्रकाश डालती है। लेखविस्तार भयसे हम उसका सार नहीं दे रहे हैं, पर यह प्रशस्ति 'देशविरति धर्माराधक समाज' द्वारा प्रकाशित " पुस्तक प्रशस्ति संग्रह "के पृष्ठ ४६ में प्रकाशित है, उसकी ओर पाठकोंका ध्यान आकर्षित कर देना आवश्यक समझते हैं। खरतरगच्छकी बेगड़शाखाके अन्य साहित्यके अनुशीलनसे और भी बहुतसी ज्ञातव्य बातें प्रकाशमें आ सकती हैं। समय मिला तो कभी स्वतंत्र प्रकाश डालेंगे। इस शाखाके स्थापक जिनेश्वरसूरि उद्धरणके वंशज ही थे, और भी अनेक आचार्य हुए हैं जिनका निर्देश आगे किया जा चुका है।
खेड़, जालौर, समियाना आदि स्थानोके प्राचीन जैन मंदिर प्राप्त नहीं हैं । मुसलमानों के आक्रमणादिसे ही उनका विनाश हो जाना प्रतीत होता है। जालौरके कान्हडदेका यवनोंसे महान् संघर्ष हुआ, इतिहासप्रसिद्ध है। संभव है इसी समय जालौर तन्निकटवर्ती देवायतनोंकी अधिक परिमाणमें ध्वंसलीला चली हो।
खेटकका नाम लवणखेटक 'गुर्वावली में मिलता है इस संबन्धमें विचार करने पर मालूम हुआ कि खेडके निकट ही पंचपदा नामक स्थान है जहां आज भी नमकका उत्पादन होता है। यहांका नमक विशेष प्रकारका है।हमारा ख्याल है या तो खेड़ विशालनगरमें वसा हो या यहां भी उस समय नमक बनाया जाता रहा होगा। खेड़. संज्ञक अन्य स्थानोंसे पृथक्त्व बतानेके लिए ही इसे लवणखेटक लिखा, और प्रसिद्धि प्राप्त हुइ विदित होती है ।

Page #26

प्रभासपाटणना शिलालेखो संग्राहक : पू. मुनिराज श्रीचंदनसागरजी
[ गतांकथी चालू ]
(११) श्रीपार्श्वनाथनी प्रतिमानो लेख
संवत् १६६६ वर्षे पोष वदि ६ भृगौ वृद्धज्ञातीय पत्तनवासि सा० गोविंद ... राणश्रीना........."प्रतपा श्रीविजयसेनसूरि. (१२) श्रीशान्तिनाथ प्रभुनी प्रतिमा विषेनो लेख-~
संवत् १६६६ वर्षे पोष वदि ६ शुक्रे ऊकेशज्ञातीय वृद्धशाखीय देवपत्तनवास्तव्य... ..."लजीभार्या ... श्रीशान्तिनाथबिंब कारितं प्रतिष्ठितं च श्रीतपागच्छे भट्टारकपुरि ""श्रीविजयसेनसूरिभिः।
(१३) श्रीअजितनाथनी प्रतिमानो लेख
संवत् १६६६ वर्षे.... वदि....."शाखीय देवपत्तनवास्तव्य स० शिवदासनाम्ना ........श्रीअजितनाथबिंब कारितं प्रतिष्ठितं च श्री.......... 'सुरिभिः ।
(१४) श्रीसंभवनाथनो प्रतिमानो लेख
संवत् १६६६ वर्षे ......... वासरे लाडगोत्रे ब्रह्मशाखायां ऊकेशज्ञातीय वृद्धशाखीय देवपत्तनवास्तव्य सा रतनसी भार्या दीवाली सुत सा० स० वा भार्या तृक्षई सुत सा वाघजीनाम्ना स्वश्रेयसे श्रीसंभवनाथबिंब कारित प्रतिष्ठितं च श्रीतपागच्छे पातसाहि श्रीअकबरसुरत्राणप्रदत्तपुस्तकभांडागारदानषाण्मासिकजंतुजाताभयदानप्रवर्तनजीजिआ शत्रुजयादि करमोचनस्फुरन्मानप्रदा..."तिबहुमानभट्टारक श्रीहीरविजयसूरिपट्ट.... सहस्रकिरणानुकारिभिः पातसाहि श्रीअकबरधराधिपति सभा सं..."तप्रभृतवादिवृंदजयकार साहिपार्थप्राप्त वृषभ वृषभी महिषमहिषी च... — भयदानस्फुरन्मानोदार सर्वतः प्रवर्द्धमानप्रधानयशोराशिधारकः सकलभट्टारककोटीरहारभट्टारक श्रीविजयसेनसूरिभिः । . (१५) श्रीशीतलनाथप्रभुनी मूर्तिनो लेख___ संवत् १६६६ वर्षे पोष वदि ८ रविवासरे सोरठीआज्ञातीय वृद्धशाखीय देवपत्तनवास्तव्य.....। ताः भार्या श्री० रंभादे सुतै पुं० वषा म० राजपाल म० जगपाल नामकै च पितृश्रेयो) श्रीशीतलनाथबिंब कारितं प्रतिष्ठितं च श्रीतपागच्छे पातसाहि श्रीअकबरदत्तबहुमानभट्टारक श्रीहीरविजयसूरिपट्टप्रभाकरानुकारिपातसाहि श्रीअकबर ..... प्राप्तवादिवृंदजय श्रीधारियशोधारिभट्टारकश्रीविजयसेनसूरिभिः ।

Page #27

(१६) श्रीचन्द्रप्रभप्रभुनी मूर्तिनो लेख
संवत् १६६६ वर्षे पौषासिता षठ्यां भृगुवासरे लाडगोत्रे ब्रह्मशाखायां ऊकेशज्ञातीय वृद्धशाखीय देवपत्तनवास्तव्यं सा० रतनसी भार्या दीवाली सुत सा० विकिआ भार्या मनाई सुत सा० ओघवजीनाम्ना स्वश्रेयसे श्रीचन्द्रप्रभबिंब कारितं प्रतिष्ठितं श्रीतपागच्छे पातसाहि श्रीअकबरसुरत्राणप्रदत्तपुस्तकभंडागारदानषाणमासिकजंतुजाताभयदानप्रवर्तन जीजिआशत्रंजयादिकरमोचनस्फुरन्मानप्रदानप्रभृतिबहुमान भट्टारकश्री......."भट्टार "सहस्रकिरणानुकारिभिः पातसाहि श्रीअकबरधराधिपतिसभाप्रभूतवादिवृंदजय साहिपार्श्व जास वृषभवृषभी महिषमहिषी चतीः अभयदान ...... सर्वतः प्रवर्द्धमान प्रधानयशोराशि""..."किल......र भट्टारक श्रीविजयसेनसूरिभिः । (१७) श्रीशान्तिनाथप्रभुनी मूर्तिनो लेख
संवत् १६६६ वर्षे माघसित ६ गुरौ ऊकेशज्ञातीय वेलाकुलवास्तव्यं महीदेवजी(भा)र्याश्रः । जेग सुत पुंडरीः स्वश्रेयसे श्रीशान्तिनाथबिंबं का० प्रतिष्ठितं च श्री गच्छे पातसाहि अकबरसूरत्राणदत्तबहुभावभट्टारक श्रीहीरविजयसूरिपट्टप्रभाकरानुकारिभिः श्रीअकबरछत्रपति... परित.... ..."प्रा..'द श्रीधारिभिर्भट्टारकपरंपरा ४२६२ श्री ५ श्रीविजयसेनसूरिभिः । (१८) श्रीपार्श्वनाथप्रभुनी मूर्तिनो लेख
संवत् १६६७ वर्षे माघमासे शुक्लपक्षे....."गुरौ ऊकेशज्ञातीयदेवपत्तनवास्तव्य रामदास भार्या ...."णदे सुत सा० जयवंत भार्या गंगादेनाम्ना स्वश्रेयसे श्रीपार्श्वनाथबिंब कारितं प्रतिष्ठितं. .....पातसाहि श्रीअकबरसुरत्राणदत्तबहुमानभट्टारक श्रीहीरविजयसूरि ......"छत्रपति परि० त प्राप्त वादिवृंदजय......रि...............क...... श्रीविजयसेनसूरिभिः ।। (१९) श्रीचन्द्रप्रभस्वामिनी मूर्तिनो लेख__संवत् १६६७ वर्षे माघमासे शुक्लपक्षे.तिथौ गुरुवासरे ऊकेशज्ञातीयदेवपत्तनवास्तव्य सा० भावड भार्या० रन० सुत० सा० वीदणानाम्ना भार्या रंगादे सुत......"श्रीचन्द्रप्रभबिंब कारितं प्रतिष्ठितं च श्रीतपागच्छे पातसाहि अकबरसुरत्राण......"बहुमानभट्टारक श्रीहीरविजयसूरि ......"छत्रपति परि० त प्राप्त वादिवृंदजयवादधारिभिः भट्टारकप..."भट्टारक श्री ५ श्रीविजयसेनसूरिभिः ॥
विनती પૂ. આચાર્યાદિ મુનિવરો પિતાનાં ચતુર્માસ સ્થળાનાં સરનામાં જણાવે એવી विनाति छ.
જે ભાઈ એનાં લવાજમ આ અને આગામી અકે પૂરાં થતાં હોય તેઓ તેમનીઓર્ડરથી રૂપિયા ત્રણ મોકલી આપે એવી વિનંતિ છે.

Page #28
Shri Jaina Satya Prakasha. Regd. No. B. 3801 શ્રી જૈન તત્વ જરા શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ અંગે સૂચના યોજના - 2. આ માસિકનું વાર્ષિક લવાજમ રૂા. 3) - 1. શ્રી. જૈનધર્મ સત્ય પ્રકાશક સમિતિ | ત્રણ રૂપિયા રાખવામાં આવ્યું છે. દ્વારા શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ' માસિક 17 વર્ષ 3. માસિક વી. પી. થી ન મંગાવતાં લવાથયાં પ્રગટ કરવામાં આવે છે. જમના રૂા. 3] મનીઑર્ડરદ્વારા મોકલી આપ| 2. એ સમિતિના આજીવન સંરક્ષક તરીકે | વાથી અનુકૂળતા રહેશે. રૂા. 500] આ૦ દાતા તરીકે રૂા. 20 1) આ૦ | સદસ્ય તરીકે રૂ. 10 1) રાખવામાં આવેલા , 4. આ માસિકનું નવું વર્ષ દિવાળીથી છે. આ રીતે મદદ આપનારને માસિક કાયમને | શરૂ થાય છે. પરંતુ ગ્રાહક ગમે તે એકથી માટે મોકલવામાં આવે છે. બની શકાય. વિનંતિ 5. ગ્રાહકોને અંક મોકલવાની પૂરી સાવકે 1. પૂજ્ય આચાર્યાદિ મુનિવરે ચતુમસનું | ચેતી રાખવા છતાં અક ન મળે તો સ્થાનિક સ્થળ નક્કી થતાં અને શેષ કાળમાં જ્યાં વિહરતા | પોસ્ટ ઓફિસમાં તપાસ કર્યા પછી અમને હોય એ સ્થળનું સરનામું માસિક પ્રગટ થાય | સૂચના આપવી. એના 15 દિવસ અગાઉ એકલતા રહે અને 6. સરનામું બદલાવવાની સૂચના ઓછામાં તે તે સ્થળે આ માસિકના પ્રચાર માટે ગ્રાહકે | | ઓછા 10 દિવસ અગાઉ આપવી જરૂરી છે. બનાવવાનો ઉપદેશ આપતા રહે એવી વિનંતિ છે. | ? 2. તે તે સ્થળામાંથી મળી આવતાં પ્રાચીન - લેખકોને સૂચના અવશેષે કે ઐતિહાસિક માહિતીની સૂચના આપવા વિનંતિ છે. 1. લેખે કાગળની એક તરફ વાંચી શકાય 3. જૈનધર્મ ઉપર આક્ષેપાત્મક લેખો | તેવી રીતે શાહીથી લખી મોકલવા. આદિની સામગ્રી અને માહિતી આપતા રહે | 2. લેખે ટૂંકા, મુદ્દાસર અને વ્યક્તિગત એવી વિનંતિ છે. | ટીકાત્મક ન હોવા જોઈ એ. e ગ્રાહકોને સૂચના 3. લેખો પ્રગટ કરવા ન કરવા અને તેમાં 1. " શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ " માસિક પ્રત્યેક | પત્રની નીતિને અનુસરીને સુધારાવધારા કરવાની અંગ્રેજી મહિનાની ૧૫મી તારીખે પ્રગટ થાય છે. હક તંત્રી આધીન છે.. મુદ્રક : ગાવિંદલાલ જગશીભાઈ શાહ, શ્રી શારદા મુદ્રણાલય પાનકેર નાકા, અમદાવાદ. પ્રકાશક : ચીમનલાલ ગોકળદાસ શાહ, શ્રી. જૈનધર્મ સત્ય પ્રકાશક સમિતિ કાર્યાલય, જેશિ'ગભાઈની વાડી, ઘીકાંટા રોડ-અમદાવાદ. For Private And Personal use only