Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISTERED. No. B. 156.
*
*
'' - -
'
' -
-
નાના
- -
- -
-
-
-
-
- -
-
- -
-
-
-
-
--
*
-
- - -
--
ન્મ
—
- *S
-
-
'
T
A
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
-નાના
रे जीवे दयासवः स्पृशति यान् स्वपोपि न श्रीमदः श्रोता ये न परोपकारकरणे हृष्यंति ये याचिताः । स्वस्थाः सत्स्वपि यौवनोदयमहाव्याधिप्रकोपेषु ये
ते लोकोत्तरचारुचित्रचरिताः श्रेष्टाः कति स्युनराः ।। - જે જીવોને વિષે દયાળુ છે, જેને દ્રવ્યને મદ અલ્પ પણ સ્પર્શ કરતો નથી, જે પાપકાર કરવામાં થાકતા નથી, જે યાચના કર્યો સતા ખુશી થાય છે, યોવનના ઉદયરૂ૫ મહાવ્યાધિને પ્રકોપ થયે તે પણ જે સ્વસ્થ રહે છે, એવા લેદાર - યકારી મનોહર ચરિત્રવાળા છ કેટલાક જ મનુબે હાય છેઅર્થાત્ બહુ અપ હોય છે. '
સુનમુક્તાવલિ પુસ્તક ૨૮ મું. માગશર સંવત ૧૬૦. શાકે ૧૮૩૪, અંક ૯ મે,
પ્રગટ કર્તા. શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા, ભાવનગર
" અનુક્રમણિકા ૧ વૈરાગ્યશતક (સમલૈંકી ) ૨ પંચમ છેડશકે. ૩. ડિશકોમાંથી ઉદ્દભવેલા પ્રશ્નોત્તરી ૪ ઉપદેશ તરંગિણીમાંથી ઉદ્ભવેલા કેટલાક ૫ વનસ્પતિજીવ. આ - ઉન્નત દેશા મેળવવાનો કુદરતી ઉપાય : - શ્રી સંઘને આમંત્રણ..." . I EX ગેરામાં ઇનામ મેળાવડે || ૪ વાળાકુંચી. ક ૧૦ સિદ્ધાચળ ઉપર મૂળનાયકજીની પૂજા કરી... .
શ્રી “સરસ્વતી છાપખાનું ભાવનગર.. કરી મૂલથ રૂા.૧) પિસ્ટેજ રૂ૦-૪-૦ ભેટ સાથે
-------------
'1' , ૬૪
-----------
1. ૨૭૨ .
?
P.
0;
1
ક, .
'j
* *
*
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સભા તરફથી હાલમાં તૈયાર થયેલા . ૧ શ્રી કર્મગ્રંથ ટીકા વિભાગ ૨ જો. (પ-ડે કર્મગ્રંથ તથા સંસ્કૃત ૪ કર્મગ્રંથ) ૨ શ્રી પંચાશક, ટીકા સહીત. ૩ શ્રી પરિરિાષ્ટ પર્વસવિસ્તર પ્રતાવના સાથે ૪ શ્રી પ્રમેયરત્નકોષ, ન્યાયને લઘુ પણ ઉપયોગી ગ્રંથ ૫ શ્રી જ્ઞાનસાર સટીક. ( શ્રી યશોવિજ્યજી ઉપાધ્યાય કૃત ૩૨ અષ્ટક) ૬ શ્રી ધનપાળ પંચાશિકા સટીક. એ યુક્ત.
હાલમાં છપાતા ગ્રંથે. " શ્રી ઉમે ચરિયમ (માગધી-અ, ગ્રંથ). ૮ શ્રી કમપયડીશ્રી મલયગિરિજી કૃત ટીકાયુક્ત. ૯ શ્રી શાંતસુધારસ. એ. બી વિજય ગણિ કૃત ટીકાયુક્ત ૧૦ શ્રી પાનાથ ચઢિ સંસ્કૃત ગદ્યગંધ. ૧૧ શ્રી આનંદઘનજીના ૫૦ પદે. વિવેચન યુક્ત. ૧૨ શ્રી કુવલયમાં ભાષાંતર. ( અત્યંત રસીક કથા).
૩ શ્રી પ્રકા વિગેરેને સ્તવના દિકનો સંગ્રહ (બીજી આવૃત્તિ) .૪ તત્ત્વ વ તાં અને લક્ષમી સરસ્વતીનો સંવાદ ( ગ્રાહકોને ભેટ આપવા માટે )
(તૈયાર થયેલા છે.) ૧ શો અપસાર ટીકા, પં. ગભીરવિજ્યજી કૃત. ૧૬ શ્રી અધ્યાપાર સટીકનું ભાષાંતર ૭ થી ઉદેશ પ્રસાદના ૬ શા મૂળ
(તૈયાર થતા ગ્ર.) ૧૮ કો ઉપમિતિમવપ્રપંચ કથાનું ભાષાંતર. ૬- શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ચરિત્ર. ૨ શો પરિશિદ પર્વનું ભાષાંતર.
ઉપર જણાવેલા પ્રથમના છ ગ્રંથે પિકી કર્મથ વિભાગ ૨ જે અને મેયર-કેપ તથા ધન પાળ પંચાશિકા બહાર પડેલ છે. બાકીના ત્રણ ગ્રંથ પણ તૈયાર થઈ ગયા છે. ફક્ત પાટલીઓ થવા માટે અને બંધાવવા માટે બા
માં છે. ૭-૮-૧૧ નંબરવાળા વ્ર છે કેઈપ હુર્થી સહાય શિવાય છપા. હવા પડેલ છે. જ્ઞાનજાન દેવાના ઈચ્છક ઉદાર દિલવાળા ગૃહસ્થોએ ઈચ્છા જણું વી. આવા તૈયાર મળવા મુશ્કેલ છે અને શુદ્ધ કરીને છપાવી આપનું પાસુ તેટલું જ મુશ્કેલ છે.
ગ્રાહકોને સુચના. તરવા નાં અને લક્ષમી સરસ્વતીના સંવાદવાળી બુક છપાઈને તૈયાર થશે - કે તે અને ધતી પંચાશિકા બને બુકો ભેટ તરીકે પરોકલવામાં આવશે. આ
ભેટ માટે પણ એક અત્યંત રસિક બુક તૈયાર થાય છે. પ્રસંગોપાત જાહેર કરશે.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश
तत्र च गृहस्यैः सङ्गिः परिहर्तव्याऽकव्याणमित्रयोगः, सेवितव्यानि कल्याण मित्राणि, न बननीयोचितस्थितिः, अपेक्षितव्यो लोकमार्गः, माननीया गुरुसंहतिः, नवितव्यमेतत्तत्रैः, प्रवर्तितव्यं दानादौ, कर्तव्योदारपूजा जगवतां, निरूपणीयः साधुविशेषः , श्रोतव्यं विधिना धर्मशास्त्रं, जावनीयं महायत्नेन, अनुष्ठेयस्तदर्थो विधानेन, अवलम्बनीयं धैर्य, पर्यानोचनयायतिः, अवलोकनीयो मृत्युः, नवितव्यं परलोकप्रधानः, सेवितव्यो गुरुजनः, कर्तव्यं योगपट्टदर्शनं, स्थापनीयं तद्रूपादि मानसे, निरूपयितव्या धारणा, परिहर्तव्यो विक्षेपमार्गः, प्रयतितव्यं योगशुधौ, कारयितव्यं चगवन्नुवन विम्वादिकं, लेखनीयं नुवनेशवचनं, कर्तव्यो मङ्गलजपः, प्रतिपत्तव्यं चतुःशरणं, गर्हितव्यानि पुष्कृतानि, अनुमोदयितव्यं कुशलं, पूजनीया मंत्रदेवताः, ओतच्यानि सच्चेष्टितानि, नावनीयमौदार्य, वर्तितव्यमुत्तमातेन, ततो नविष्यति नवता साधुधर्मानुष्ठाननाजनता ॥
उपमितिनवप्रपञ्चा कथा.
પુસ્તક ૨૯ મું.
માગશર. સં. ૧૯૬૯, શાકે ૧૮૩૪.
અંક ૯ મો.
जे अँह नमस्तत्वझाय. वैराग्य शतक.
समश्लोकी. (सेम-१७ म शा.)
(२०५नुस धान पृष्ट २३१ थी.) હેટ સ્કંધથકી ધરે નહિ ધુર, ચારિત્ર મંત્રી વડે,
ટી પીઠવડે ધરે નહિ અરે ! ઉ દયા ભાર એ ! મિથ્યાત્વે પગ આહતિ થર્કો અરે ! તું ઠેલતું કે નહિ? જે અંકિત સાંઢ નિત્ય ભટકે રે ! ચિત્ત એવું મહિં.
કદ
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ
પામ્યા સંકુલવંશમાં જનમને નિર્દોષ રને સમાં, નિરોગાદિ સમસ્ત ચોગ પણ એ પુત્યેજ પામ્યા છતાં લીધું તત્ત્વ ન કાંઇ આળસથકી રે મુક્તિ માટે જ તે, રે! રે ! જીવ ! તું એથી દુઃખ વિષયે સંસારચકે ભમે. ૪૭ રે રે ! ક્રોધ નહિ હો, ર ક રે ! માનને મે નહિ, માયાને ન હણી હતાશ ! વળી મેં એ લાભ મૂ નહિ, તે ! અત્યંત જ કુટ ચિત્ત વિશથી રે ! વાત ખોયું હવે, તે હાથે કરી મેળવેલ ફી એ મનુષ્ય કપોદ્ભવે. ૪૮
રે! રે ! બાળપણું ગુમાવ્યું સઘળું મેહધકારે કરી, ને એ વન સ્ત્રી અધીન થઈને ભેગે રે ! ભેગવી; ઇનિદ્રયે બળહીનતાથી ક્ષયથી રે ! એ વૃદ્ધા પામું, રે! રે! કષ્ટથી મેળવ્યું પણ ગયું અને મનુષ્યપણું ૪૯ જે સારૂ જલધિનું લંઘન કરે, દુછાટવીમાં ભમે, મિત્રને ઠગત, વિલું ન કરે, બોલ્યું ન પાળે કમે; શું તે લક્ષમી કદાપિ જોઈ જગમાં કઈ ઘરે શાસ્વતી, રે! રે! ચંચલ ચિત્ત ! વિત્ત વિતું સર્વત્ર રહે એ મતિ. ૫૦ મિથ્યાજ્ઞાન ગિરિતટે કદી અને કયારે કમરમંદિર, માયાવૃક્ષતળે કદાપિ, કદી તો નિંદા નદીના તટે, મેહવ્યાધ્ર ભયે ભમે હરિણવત્ સંસાર ઘેરાટવી, ! ! સત્વર દેડતું મન! અરે! મહારૂં મહા કષ્ટથી. પ૧ સરચારિત્ર પવિત્ર કાઇથી બની શીલધ્વજા ભિતી, ગુર્વાસા સદરથી મઢી લઈ સદ્ધ નિકા બની, તું તેથી તર! મોહમસ્ય ભયદ સંસાર મહાસાગર, જ્યાંસુધી ન તૂટે સ્ત્રીનાં સ્તનતટાઘાતોવડે એ ઘર! પર શું રાખોડીજ ચોળવાથી શરીરે કે ધૂમ પીવાવડે? શું વસ્ત્ર નહિ પહેરવાથી અથવા ત્રિદંડ લેવાવડે ? શું ખભાથી નમેલ કંબળવડે?. કે જાપમાળાવડે ? . વામાક્ષી પ્રતિ દોડતું મન અરે! રેડ્યું નહિ એ સમે ૫૩
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૈરાગ્ય શતક.
ઈરછે ! તે મદમસ્ત હસ્તી કમળ-તંતુવડે બાંધવા, શીરીષ કુસુમેજ વોમણિને ઇજ તે ભેદવા;
છે તે મધુબિંદુએ મધુરતા ખારા મુકે થવા, મીઠી વાણીવડે કુમાર્ગ થકી જે સન્માને પામવા. ૫૪ મૂકી દુર્મતિ મેદિની, ગુરૂ ગિરા શીલાચલે રે! હડી, બાંધી ક્રોધ સમુદ્રને કુટિલતા લંકા ખપાવી કરી; જીતી મેહરૂપીજ, રાવણ અને આરાધી વીરવ્રત, શ્રીમ! રામ સમાન ! મુક્તિ વનિતા સંગી થઈશ ઝટ. ૫૫ આહા! મધુર મનહર અતિ હારે વિહાર વડે, બાજુબંધ જડેલ રત્ન-મણિયે શું દિવ્ય-નારીવડે; જાણી ચંચલ પમ વારિ સરખાં, માને તમે પ્રાણ એ ! દે! તું દાન, અને ધર શીલ-તપ–વરાગ્યને પામ્ય રે. પ૬ પરપોટા સમું જાણું વિત્ત વપુ એ દિવાની જેતિ સમું, તારૂણ્ય સ્ત્રીકટાક્ષ નષ્ટ વિજળી જેવું અને દુબળું રે! રે.! જીવ ગુરૂ પ્રસાદથકી તું કાંઈ કરી લે ઝટ,
દાન-ધ્યાન-તપે. વિધાન સરખું પુન્ય પવિત્ર પટ. પ૭ અનુકુ-ચંદન વૃક્ષની જેમ (તે), વ્યર્થ જન્મ ગુમાવતા; કિજી-કપટી સાથ, જે જનો પ્રેમ બાંધતા.
૫૮
શું તર્કો બહુ તર્કવાથી ? અથવા, શું છંદના જ્ઞાનથી ? શું પીવાથી સુધાતણે રસ ? સ્વાભ્યાસના પાઠથી?, , , જાણ્યાં લક્ષણ તેય શું? પણ કદી જે ધ્યાન ના ! રે થતું,
કલેક વિલકવા નિપુણ એ ચિત્તે કદી બ્રહ્મનું. , ૫૯ રેરે બાળવયેથી હેતુવિણ એ અત્યંત મિત્રોઈથી, દંભારંભ મૂકી અતિશય તમે દૂર ખસે ! વેગથી; જુઓ ! સત્વર જ્ઞાનસૂર્ય કિરણે મહારમાં ખીલે પુન્યથી, રે! કપાંત તિમિર જેમ કયમ એ દેખું હવે આજથી ? ૨૦
અપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ શ્રીમાન્ હરિભદ્ર સૂરિકૃત, पंचम षोडशक.
( લેખક સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી.) લોકોત્તર તત્ત્વ સંપ્રાપ્તિ અથવા પરમાર્થ પથની પ્રાપ્તિ.
ઉપરના અધિકારમાં સામાન્ય પણે કહેવા ધારેલા ધર્મતત્વનું લક્ષણ વિસ્તાર પૂર્વક સમજાવીને હવે લેકેત્તર તત્વના લાભ આશ્રી શાસ્ત્રકાર કહે છે –
૧ ઉપરલા અધિકારમાં લોક–લોકોત્તર ધર્મની વહેંચણ કર્યા વગર સામન્ય રીતે સમજાવ્યા પ્રમાણે ઉકત લક્ષણયુકત ધર્મ સિદ્ધ થયે છતે સ્વશાસ્ત્ર - વહારમાં કુશળ એવા અપુનબંધક અને સમ્યગ દૃષિ સહુ કોઈ ભવ્ય જનને લોકોત્તર તત્ત્વની એટલે પરમાર્થ પંથની ખરેખર પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે.
હવે એ લોકોત્તર તત્વને લાભ કેવા રૂપમાં અને ક્યારે પ્રાપ્ત થાય છે તે વાતને જણાવવા શાસ્ત્રકાર કહે છે.
1. ૨ શરૂઆતમાં સમ્યકત્વની પર્શનારૂપ ભાવ આરોગ્યની પ્રાપ્તિ થવી તે શાશ્વત શર્મ રૂપ મેક્ષ અથવા વીતરાગત્વાદિક પરમ ભાવઆરોગ્યનું આદ્ય બીજ છે અને તે છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવર્તનમાં ક્ષણપ્રાય સંસારવાળાને નિયમા પ્રાપ્ત થાય છે.
ઉક્ત પરમાર્થ પંથની પ્રાપ્તિ છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવર્તનમાંજ કેમ થાય છે? તેનું કારણ જણાવે છે –
૩ સુકૃત કર્મ, સ્વભાવ, પુરુષાર્થ અને નિયતિ રૂપ અન્ય અપેક્ષિત કારણો વિદ્યમાન સતે જવર શમન–ષધ સમય વત્ કાળની પ્રધાનતા હોવાથી છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવર્તનમાંજ તેની પ્રાપ્તિ થાય છે. જેમ ચઢતા તાવમાં તાવને શમાવવા આપેલું ઔષધ ગુણ કરી શકતું નથી પણ ઉલ અવગુણ કરે છે, જ્યારે તાવ પાકી જાય ત્યારે જ તે દીધેલું એષધ ગુણકારી થાય છે તેમ ભવ પરિપાક સમય પ્રાપ્ત થયે જ આપવામાં આવતું રામ ઔષધ આત્માને અત્યંત હિતકરી થઈ શકે છે. એવી રીતે સિદ્ધાન્તના જાણ પુરૂષે સારી રીતે સમજે છે.
એજ વાતનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ કરી શાસ્ત્રકાર કહે છે–
૪. જેમ ચઢતા તાવમાં અકાળે આપેલું ઔષધ હિતકારી થતું નથી તેમ ભવસ્થિતિ પરિપાક સમય પ્રાપ્ત થયા પહેલાં આપવામાં આવેલું ધર્મ ઔષધનું
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પંચમ પેશક,
૨૬૫
સમ્યક્ પરિણમન થઈ શકતુ નથી, પણ વિપરીત પરિણમન થાય છે. તે વાતને જ શાસ્ત્રકાર દૃષ્ટાન્ત સહુ દૃઢાવે છે.
૫. જેમ મદ ચક્ષુવાળા લેાકેા દીપકાદિક પ્રભામડળને મેારના પીંછા જેવા લીલા રાતા વર્ણવાળા રંગબેરંગી આકારનાં જુએ છે તેમ મંદબુદ્ધિવાળા લેકે આગમ-સિદ્ધાંત દ્વીપકમાં પણ પરમાર્થથી અતુ. અધ્યારોપ મંડળ જુએ છે એટલે જેમાં અપવાદને વિષય હાય નહિ તેવા સ્થાનમાં અપવાદ વિષય લક્ષણુ આરેપ કરી બેસે છે. એવી રીતે તેમને દૃષ્ટિદેષથી આગમનું અવળું પરિણમન થાય છે. એજ વાતનુ કાલિ'ગવડે સમર્થાંન કરે છે.
ઉક્ત અય્યારેાપ અથવા ભ્રાન્તિથી જ સ્વર્ગ અપવર્ગાદિક પ્રસિદ્ધ ફળ દેવાવાળા દાન શીલાદિક ધર્મ વિષે તેએ અવિધિનુ સેવન કરે છે. જો અમ ન હેાય અર્થાત્ એવી ભ્રાન્તિ ન હાય તો પછી તત્ત્વદૃષ્ટિ જને શામાટે દુષ્ટ અવિધિનુ' સેવન કરે ? ન જ કરે. અ-ભ્રમવગર દુષ્ટ અવિધિ સેવા અસંભવિત છે. એજ વાતને શાસ્ત્રકાર સ્કુટ કરી બતાવે છે.
૭.
જે જને આ રીતે અવિધિનું સેવન કરે છે તેમને આગમ વચન કે સજ્ઞ વચન સમ્યક્ પિરણમેલ નથી, એમ સ્પષ્ટ જણાય છે, કેમકે અમૃત રસના આસ્વાદને જાણનાર કેણુ માણસ વિષસેવન કરવા પ્રવર્તે ? અપિતુ કોઇ પણ ન પ્રવર્તે. અવિધિસેવન વષજેવું જાણી જરૂર તેને પરિહાર જ કરે. હવે ફલિતાર્થે જણાવે છે.
૮. તેથી છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવર્તમાં આગમ વચનનું ખરેખર તત્વથી પરિણમન થાય છે અને આગમ વચનનું જેમને સમ્યક્ પરિણમન થાય છે તેજ આ લેાકેાત્તર તત્વપ્રાપ્તિના ખરેખર ચેાગ્ય અધિકારી બને છે. માકીના તે અનધિકારી–અયેાગ્યેજ ગણાય છે. આગમ વચનના પિરણામની પ્રશસ્યતા શા કારણથી છે ? તે કહે છે.
૯. આગમ વચનનું ચથાવત્ પરિણમન થવું એ આ સંસાર ભ્રમણરૂપ ભાવ રોગનું નિર્દોષ ઔષધ છે. તેથીજ તે તત્ત્વ પરિણતિ સદ્ અનુષ્ટાન સેવનના હેતુરૂપ હાવાથી પ્રધાન સોધ છે એમ જાણવું. તત્ત્વ વચનની પરિણતિ થયાવગર સદ્ અનુષ્ટાનનું સેવન યથાવિધ થઈ શકતું નથી અને એ આગમ વચનની પરિણતિ જાગ્યે સતે સનુષ્ઠાન યથાવિધ સેવી શકાય છે માટે તેવી તત્ત્વ પરિણિત થવી એ ઉત્તમ સદ્નધરૂપ છે-એજ શ્રેષ્ઠ સમ્યગ્ જ્ઞાન છે. સોધ થકી અનુષ્ઠાન પરિપૂર્ણ શી રીતે થાય તે કહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જનધર્મ પ્રકાશ.
૧૦ ક્રોધ, લોભાદિક દશ રાણાએ મુદ્રિત થયે તે પોપકાર કરવામાં સદા તત્પર અને ગંભીરતા તથા ઉદારતાને સદા સેવનાર સ અનુષ્ઠાનને અખંડ આરાધી શકે છે. વિધિરસિક જીવે લેક સંજ્ઞાદિકનો યથાશક્તિ નિરોધ કરવો જોઈએ અથવા નિરોધ કરવા ઉત્સાહ અવશ્ય આરંભ જોઇએ. તેથી સદા પડકારરસિક ઉદાર અને ગભર એવા તેને સદ્ અનુદાનને અખંડ લાભ મળે છે.
૧૧ સર્વજ્ઞ પ્રભુનાં વચન કહે કે આગમ વચન કહે તેનું સમ્યગ પરિમન થયે છતે પૂર્વોક્ત ક્યિામળ અને ભાવમળને નાશ થવાથી પુરૂષોને એ દશે સંજ્ઞાને નિષેધ કરે એ નિચે દુર્લભ નહિ પણ સુલભ જ થાય છે.
- ૧૨ શ્રી ગુરૂમહારાજને અનુયાયી થઈ રહેવાથી અને સર્વ સમાનપણે યથાસંભવ દીનાદિક વિષયમાં ઉચિત આચરણ સેવવાથી દાનાદિક સંબંધી સઘળા ધર્માનુષ્ઠાન નિચે આગમને અનુસારે જ થાય છે.
૧૩ બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્ર પૈકી સ્વ સ્વ જાતિની મર્યાદા મુજબ કરેલા વ્યાપારથી ઉપજેલું છે પણ દ્રવ્ય, પિતાના માતપિતાદિક વડીલેની આજ્ઞા મેળવીને, નેકર ચાકર કે સ્વજન પ્રમુખના પિષણમાં અડચણ ન આવે તેવી રીતે લક્ષ રાખી, જે દીન-દુ:ખીને અથવા તપસ્વી પ્રમુખને દેવામાં આવે તે મહાદાન અથવા પ્રધાનદાન જાણવું અને ઉપર કહેલાં વિશેષ વગરનું બીજું દાન સામાન્ય દાનમાત્ર જાણવું. એવી રીતે મહાદાન અને સામાન્ય દાન આશ્રી કહી હવે દેવાર્ચન આશ્રી કહે છે.
- ૧૪ વીતરાગાદિક જે દેવના ગુણો તેના પરિજ્ઞાન-અવધિથકી, તે વીતરાગત્વાદિક ગુણેમાં બહુમાન યુક્ત અને શાસ્ત્રોક્ત વિધિવડે આદર કર પ્રીતિ આદિક યુઝ જે ઉત્તમ દેવાચન તેજ દેવાર્ચન ઇઈ છે. બાકીનું દેવાર્ચન તે માત્ર નામનું જ જાણવું.
પ્રસ્તુત વિષયમાં સંબંધ જોડવા માટે શાસ્ત્રકાર કહે છે ? :–
૧૫ એવી રીતે કાળે કાળે વિધિપૂર્વક જ ગુરૂસેવા, અને દેવપૂજા પ્રમુખ કાર્યો પિતાના સ્વાધ્યાય ધ્યાનાદિક ધર્મવ્યાપારોમાં ખલેલ ન આવે તેમ કાળજીથી કરવાં અથૉત્ આગમોક્ત ઉપર જણાવેલા અને તદ્દઉપરાંત બીજા પણ આવશ્યક કાર્યો વિધિ–બહુમાનયુક્ત કરવા એજ લોકોત્તર તત્ત્વ સંપ્રાપ્તિ
સમજવી.
.
એ લોકોત્તર તત્વ સંપ્રાપ્તિ શી રીતે સંપાદન થાય છે તે કહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વોડશકમાંથી ઉદભવેલા પ્રશ્નોતરે.
ર૬૭ ૧૬.આ લોકોત્તર તત્વની સંપ્રાપ્તિ, આસપ્રણીત આગમવચનની પરિણતિવડે યક્ત નીતિ-વિધિ બહુમાન સહિત દેવગુરૂની સેવા પ્રમુખ નીજ કર્તવ્ય કાર્ય કરવાથી પુરૂના પુન્ય-વિપાક્યોગે પરસ્પર વિરોધી-એકબીજા કાર્યમાં વિરોધ ન આવે તેમ થઈ આવે છે. કેમકે જે એક બીજા કાર્યમાં વિરોધ આવે એવી રીતે કાર્ય પણ કરવામાં આવે તો તે લોકિક કોટિમાં જ ગણાય છે. અહીં આગમ વચનનું યથાર્થ પરિણમન થવાનું આ ઉત્તમ ફળ બતાવવામાં આવ્યું છે, કે જેથી જે જે ધમનુષ્ઠાન કરવામાં આવે છે તે પૂર્વપર વિધરહિત, યક્ત નીતિ મુજબ, નિષ્કામ વૃત્તિથી-કેવળ આત્મકલ્યાણ સાધવા માટે જ કરવામાં આવે કે જેથી ભવ્યાત્મા શીધ્ર શાશ્વત્ સુખને અધિકારી બની શકે છે.
ઇતિ શમે.
શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ કૃત. षोडशकोमाथी उद्भवेला प्रश्नोत्तरो.
પ્ર-સ્તુતિ, સ્તોત્ર, સ્તવનાદિકવડે ભાવપૂજા થાય છે તે તેત્રાદિક કેવા જોઈએ?
, ઉ–નવમ પડશકમાં શ્રીમાન હરિભદ્રસિરિજીએ કહ્યું છે તેમ તે સ્તુતિ તેત્રાદિક પ્રભુના પિંડ (૧૦૦૮ લક્ષણ લક્ષિત શરીર) સંબંધી, ક્રિયા (સર્વોત્કૃષ્ટ આચાર-ચરિત્ર-નિરૂપમ વૈર્ય પ્રમુખ પરમ સાત્ત્વિક વૃત્તિ). સંબંધી, અને ગુણે (શ્રદ્ધા, જ્ઞાન, વિરતિ પરિણાદિક સામાન્ય ગુણે અને કેવળજ્ઞાન દર્શનાદિક વિશેષ ગુણ ) સંબંધી વર્ણનવાળાં, ગંભીર અર્થ–ભાવવાળાં, વિચિત્ર વર્ણયુક્ત અલંકારવાળાં, પરિણામની વિશુદ્ધિ કરવાવાળાં, વૈરાગ્ય રસ અથવા મોક્ષાભિલાષને પિષનારા, પુન્યનું પોષણ કરનારા, તેમજ જેમાં પિતે કરેલાં પાપ નિવેદન કરવામાં આવેલાં હય, જે ઉપગસહિત એકાગ્રપણે ઉ
ચરવામાં આવેલાં હોય, જેનાં અનેક ઉત્તમ અર્થ થઈ શક્તાં હોય, અખલિતાદિક ગુણવડે યુક્ત હોય, અને મહા મતિવંત પુરૂએ ગુંથેલાં-ચેલાં હોય એવા તેત્રાદિક વડે પ્રભુની સ્તવના કરવી જોઈએ. વળી કહ્યું છે “ગભીર મહર , મહથિ જુત્ત હવઈ થુખં " એટલે ગભીર-ઉંડા આશયવાળું, મધુર શબ્દ દવનિવાળું, અને અનેક ઉતમ અર્થ ગર્ભિત સ્તોત્ર-સ્તવન પ્રભુ સન્મુખ કહેવું જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૩૬૮
જૈનધમ પ્રકાશ.
પ્ર॰~~કાયાદિક શુદ્ધિથી કરવામાં આવેલી દ્રવ્યપૂજાનુ કેવુ ફળ સપજે છે ? ઉ—કાયાદિક શુદ્ધિથી કરેલી નિર્દોંષ દ્રવ્યપૂજા વિઘ્નાપશામિની, અ“ ન્યુયજનની અને નિવૃતિ-નિર્વાણપદપ્રાપિકા થાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મતલબ કે પ્રધાન પુષ્પ ગધ માલ્યાદિક વસ્તુએ ાતે જ જિનેશ્વર ભગવાનને જયણા પૂર્વક આરેાપવા વડે, અને તેવી જ ઉત્તમ સામગ્રી ખીજા પાસે અણુાવવા વડે તેમજ ત્રિભુવનમાં શ્રેષ્ઠ એવાં કલ્પવૃક્ષનાં ફળ તથા નંદનવન સંબંધી ચંદન પ્રમુખ દુર્લભ વસ્તુએ અંતઃકરણવડે સંપાદન કરવાવડે, ત્રિકરણ શુદ્ધાગે કીધેલી પ્રભુપૂજા ઉપર જણાવેલા ઉત્તમ લાભ નીપજાવી શકે છે. પ્રમુગ્ધજને! કહે છે કે જિનપૂજા કરતાં જીવવધ થાય છે, તેમ છતાં તે પૂર્વાવડે પ્રભુને કશે લાભ નથી, પ્રભુ તે કૃતકૃત્ય છે તેથી પૃથ્વ વ્ય ફાગટ છે તેનું કેમ ?
ઉ— પૂજા પ્રસંગે અશકય પરિહારે થતા કાયવધ પણ કૃપ ઉદાહરણ મુજબ ગૃહસ્થ જનેને ગુણકારીજ ગણેલા છે.તેમજ મ ત્રાદ્રિકની પેરે તેથી ( મંત્રને ) લાભ નહિં છતાં તે મત્ર ગણુનારને તે લાભ થાયજ છે. વળી પ્રભુ પોતે કૃતનૃત્ય હાવાથીજ ગુણાક થકી તેમની પૂજા ગુણકારી થાય છે. માટે શરીર, સ્વજન અને ગૃહાર્દિક આર્ભવાળા ગૃહસ્થ જનોને તે પ્રભુપૂજા સફળ-સારાં શુભ ફળ આપનારી થાય છે એમ નિળ બુદ્ધિવાળા મહાત્માએ કહે છે. ફક્ત સર્વ સાવદ્ય આર ભવર્જિત મુનિજનાની પેરે સામાયિક પોષધાદિક ભાવસ્તવમાં લીન થઇ રહેલા, સાવદ્ય આરભ રહિત ગૃહસ્થને તેટલા વખત દ્રવ્યપૂજાનો અધિકાર નથી. બાકી તો તે રોગીને આષધની પેરે અવશ્ય ગુણકારી જ છે. એમ સ્વ સ્વ અધિકાર મુજબ અવસરે અવસરે ઉચિત પ્રભુપૂજા નિયમસર–નિશ્ચય પૂર્વક કરનાર, કરવામાં સહાય અર્પનાર તેમજ તેની અનુમેદના કરનાર ધન્ય-કૃત પુન્ય ભવ્યાત્મા સુકૃત સમુપાઈને અનુક્રમે ભવને અંત કરી શકેછે.
પ્ર—સદ્ અનુષ્ટાન કેટલા પ્રકારનું હાયછે ? અને તે દરેકનું સામાન્ય રીતે કેવુ' સ્વરૂપ છે ?
૬૦~૧ પ્રીતિ અ॰ ૨ ભક્તિ અ॰ ૩ વચન અ૦ અને ૪ અસગ અ॰ એમ ચાર પ્રકારનુ સદ્ અનુòાન હાઇ શકે છે. તે દરેકનું પક્ષેપથી સ્વ રૂપ નીચે મુજબ છે. જે અનુડાન કરવામાં કરનારને પરમ આદર હાય, હિતબુ દ્ધિથી જેમાં અધિક પ્રીતિ હાય, અને ખીજી ખત્રી વાત તજીને જે તત્કાળ કર વામાં આવે તે પ્રીતિ અનુષ્ઠાન જાણ્યું: ક્રિયાવડૅ પ્રીતિ અનુષ્ઠાન તુલ્ય છતાં જે
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ડિશમાંથી ઉદભવેલા પ્રશ્નોતરે.
૨૬૯ શૈવ વિશેષથી (અધિક પૂજ્યભાવથી) બુદ્ધિવંત પુરૂપો વિશુદ્ધતર કરે તે ભક્તિ :નુષ્ઠાન જાણવું.
સ્ત્રી અને માતા પ્રત્યે ઉચિત આચરની પરે પ્રથમમાં પ્રીતિ અનુષ્ઠાન અને બીજામાં ભક્તિ અનુષ્ઠાન જાગવું. સર્વ ધર્મવ્યાપારમાં દેશ કાળ પુરૂષ વ્યવહારાદિ અનુકૂળતાએ સર્તનવંત સાધુજનોની જે નિચે આગમ-વચનાનુસારે પ્રવૃતિ તે વચન અનુષ્ઠાન જાગવું.
વ્યવહારથી તે માળાનુસારી જનેની પ્રવૃત્તિ પણે ( અમુક અંશે) વચન અનુષ્ઠાન રૂપ જાણવી. અને જે અનુષ્ઠાન આગમ સંસ્કારથી અત્યંત અભ્યાસ યોગે, સત્પરૂપે ચંદન બંધના છાને અનાયાસે એકીભાવે આચરે તે અસંગ અનુષ્ઠાન કહેવાય છે.
- જે પ્રથા દંડવતી ચશ્વમાગ કરવામાં આવે પછી તે ચક અનાયાસે ફર્યા કરે તેમ જે પ્રથમ વચનાનુષ્ઠાન હોય તે અભ્યાસવશાતુ દઢ સંસ્કારથી અસંગ અનુષ્ઠાન રૂપ થઇ જાય છે. તેમાં પ્રથમનાં બે સદઅનુષ્ઠાનથી અભ્ય દય-સ્વગાદિ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારે પાછળનાં બે અનુષ્ઠાનથી નિઃશ્રેયસમોટાની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે.
બ૦ --શાસ્ત્રમાં કહેલી પાંચ પ્રકારની ક્ષમાનો કેવી રીતે ( વિભાગથી) ઉકત રાાર પ્રકારના સ અનુષ્ઠાન સાથે સંબંધ ઘટી શકે છે?
: - ઉપકારક્ષમા, અપકારક્ષમાં અને વિપાકક્ષમાને પ્રથમના બે અનુષ્ઠાન સાથે અને વચનક્ષમ અને સહજ ક્ષમાને પાછળના બે અનુષ્ઠાન સાથે બંધ ઘ છે.
પ્રઃ શાન ગણ પ્રકારનું જે કહ્યું છે તે કેવા પ્રકારના પ્રાંતથી કહ્યું છે તે સમજાવે.
- ૯ - શ્રુતજ્ઞાન, ચિનાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાન (અનુભવ જ્ઞાન) એ ત્રણ પ્રકારનું જ્ઞાન અનુક્રમે મિષ્ટજળ, દૂધ અને અમૃતની રે ભવતૃષાને શમાવી શકે છે. તેથી રત્નત્રય સમાન ઉક્ત વિવિધ વાનને વિષે પરમ આદર કરવો યુકત છે. તેમાં શ્રુતજ્ઞાન તે વિજ્ય બહુમાનપૂર્વક ગુરૂનાં ચરણ સેવી પ્રાપ્ત કરેલ શાસ્ત્રાર્થ સંબંધી જ્ઞાન, તેજ મનન કરેલું ચિતાજ્ઞાન, અને તેને સમ્યL પરિણાવી રસરૂપ કરેલું અમૃત સમાન શાન્તિકારક અનુભવજ્ઞાન જાણવું.
પ્ર–કૃતમયજ્ઞાનનું શું વિશિષ્ટ લક્ષણ જાણવું ?
ઉ–સકળ શાસ્ત્રગત વચન સાથે વિરોધી એવું નિત અર્થ વચન રૂપ સારી રીતે સાચવી રાખેલાં બીજની જેવું જીવન અને અરા અભિનિ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦.
જૈનધર્મ પ્રકાશ. વેશથી અત્યંત રહિત હોય તે શ્રમયજ્ઞાન ભુવું. આમાં ધૃતરાગથી આજ દર્શન સુંદર છે એવો કંઈક દર્શન–આગ્રહ હોય.
પ્ર—ચિન્તામય જ્ઞાનનું વિશિષ્ટ લક્ષણ શું જાણવું ?
ઉ–મહા વાક્યાય જનિન, અત્યંત સૂક્ષમ બુદ્ધિગમ્ય, સર્વ પ્રમાણે નયગર્ભિત અવિરૂદ્ધ યુક્તિઓની આલોરાના યુક્ત, જળમાં તેલ પસરી જાય એવું જે જ્ઞાન તે ચિન્તાત્મક જ્ઞાન જાણવું. દર્શન આગ્રહ આમાં મુદ્દલ હેયજ નહિ,
પ્ર–ભાવના જ્ઞાનનું વિશિષ્ટ લક્ષણ શું જાણવું ?
ઉ–સર્વ રેય કિયા વિષયે સર્વજ્ઞ આજ્ઞાન પ્રધાન કારણ છે એવા તાત્પર્યવાળું અને તેથીજ દાનવિધિ તેમજ બીજી વિધિમાં ચિત્ત વિત્ત અને પાત્રાદિક મધ્યે અત્યંત આદરવાળું ભાવના જ્ઞાન, અશુદ્ધ એવા જાતિવંત રત્નની સ્વાભાવિક કાન્તિસમાન જાણવું. બીજા જ્ઞાન કરતાં તે અધિક પ્રકાશકારી હોય છે.
આ ભાવના જ્ઞાનમાં ચારિસંજીવની ચારના છતે સર્વ જીવને અનુગ્રહ કરવાની પરિણતિવડે ગભીર આશયથી સર્વ કેઈની ઉપર હિત વૃત્તિ જ હોય છે.
પ્ર–વત-મહાવ્રત ગ્રહણ કરવા રૂપ દીક્ષા આદરવા યથાર્થ અધિકારી કેને જાણ ?
ઉ૦–આ ઉપર જણાવેલા શ્રુત-ચિન્તા-ભાવનાજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયે સતે ભવ્યાત્મા દીક્ષા ગ્રહણ કરવા યથાર્થ રીતે લાયક સમજ. તથા પ્રકારના કાન વગરની દીક્ષા તે વસન્ત નૃપ ( ઇલાજી ) સમાન વિડંબનાપ્રાય સમજવી.
પ્ર—દીક્ષા શબ્દ–અક્ષરશઃ અર્થ શું થાય છે ?
ઉ૦–શ્રેય-કલ્યાણનું દાન આપે અને શિવ-અોય તેને ક્ષય કરે તે યથાર્થ દક્ષા. આ જિનશાસનમાં મુનિજનોને માન્ય છે, તેથી તે યક્ત જ્ઞાની-અધિકારીને જ નિચ્ચે નિર્દોષ હોવી ઘટે છે.
અને ઉક્તજ્ઞાનીનેજ દીક્ષા નિર્દોષ હોવી ઘટે તો પછી મારતુષ પ્રમુખ મુનિઓને શાસ્ત્રમાં નિર્દોષ દીક્ષા કહેલી છે તેનું કેમ?
ઉ–જે રાગાદિક દેશ–અનુબંધરહિત હોવાથી શ્રદ્ધાવાન હોય અને કેવળ સૂમ બુદ્ધિગમ્ય ગ્રથાથદિકની જેમને ગમ ન હોય તેમ છતાં પાપ ભીરૂ, ગુરૂ ભક્ત અને આરહ ( વિધ્યાભિનિવેશ ) રહિત હોય તે પણ જ્ઞાનવાજ કહેવાય. જ્ઞાનનું પણ એજ ફળ છે કે સંસારથી વિરડતપણું પ્રાપ્ત કરવું, શ્રીમદ્
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ડશમાંથી ઉદ્ભવેલા પ્રશ્નોતરે.
૨૭૧ ગુરૂની ભક્તિમાં એકનિષ્ઠ બનવું ઈત્યાદિક, તે તે આ મહાનુભાવમાં હોય જ છે. તેથી તેમની દીક્ષા પણ નિર્દોષ છે. મતલબ કે જો એક નિર્મળ ચક્ષુવાળે હેય અને બીજી અંધ છતાં નિર્મળ ચક્ષવાળાના મત પ્રમાણે ચાલનાર હોય તે તે બંને માર્ગમાં ચાલનારા એક સાથેજ નિયમિત સ્થળે પહોંચી શકે છે. તેવીજ રીતે નિર્મળ જ્ઞાની ગુરૂની પવિત્ર આજ્ઞાને અનુસરી આત્મ કલ્યાણ સાધવા ઉજમા બનેલા તથા પ્રકારના જ્ઞાનરહિત છતાં માસ તુષાદિક મુનિએ પણ સ્વનિયામક જ્ઞાની ગુરૂઓની પરે નિર્દોષ દીક્ષાપાત્ર ગણાય છે.
પ્રહ –સાધુજનોએ સ્વસાધુયોગ્ય ધર્મ કરણીમાં કેવું સાવધાન રહેવું જોઈએ?
ઉ–જેમ રોગથી કંટાળેલ માણસ ની રેગી થવા માટે તે રેગની પ્રતિ કિયા (. પથ્ય, ઔષધ માત્રા પ્રમુખ ) સાવધાનપણે કરે છે તેમ દીક્ષિત-સાધુ જોએ પણ આ ભયંકર ભવ રેગથી ઉદ્વિગ્ન બની તેથી મુક્ત થવા માટે સાધુ યોગ્ય સદાચરણ સેવવા સદાય સાવધાન રહેવું જોઈએ.
પ્ર–કેવા પ્રકારના સદાચરણમાં સાધુ-મુનિરાજ સાવધાન રહ્યા કરે?
ઉ૦–૧ ગુરૂ વિનય, ૨ સ્વાધ્યાય (સઝાય ધ્યાન), ૩ ગાભ્યાસ, ૪ પરોપકાર વૃત્તિ, અને પ સંયમ અનુકૂળ સઘળી કરણી કરવામાં ભાવભીરૂ સાધુ જન સદાય સાવધાન રહ્યા કરે. તેમાં પ્રમાદસેવન ન જ કરે.
પ્ર–ગુરૂમહારાજને વિનય શી રીતે સાચવ્ય ગણાય?
ઉ૦–ગુરૂજન પ્રત્યે પુરૂષ ભૂમિકાની અપેક્ષાએ ઉચિત મર્યાદાપૂર્વક વર્તન રાખવું (તેમનું યથાગ્ય વૈયાવચ્ચ કરવું), તેમના સગુણથી આકર્ષાઈ શુદ્ધ અંતઃકરણનો પ્રેમ બતાવ-બહુમાન કરવું, તેમણે કરેલા અતુલ ઉપકારને લક્ષમાં રાખી સંભાયા કરે-ભૂલી ન જે, દરેક કાર્યમાં તેમની કલ્યાણકારી આજ્ઞાને આગળ કરી ચાલવું, તેમજ ગુરૂ મહારાજ વિદ્યમાન હોય અથવા ન હોય તો પણ તેમની પવિત્ર આશાને યથાર્થ અનુસરી–સર્વથા તે મુજબ વતીને તેને સત્ય-સફળ કરવી પણ નિષ્ફળ કરી નાંખવી નહિં, એ સર્વ રીતે સાવધાનપણે વર્તતાં ગુજનને વિનય સાચો કહેવાય છે. (વિનયવડેજ બીજું બધું લેખે થાય છે તે વગર બીજું બધું ફોગટ થાય છે. ) - પ્રવ–પૂર્વોક્ત સદાચરણને સાવધાનપણે સેવનાર સાધુને કેવા પ્રકારનો લાભ થાય છે ?
ઉ એ રીતે સદાચરણયુક્ત સાધુજને અત્યંત વિશુદ્ધ પરિણામને પામી, શીધ્ર મૈત્રી, મુદિતા, કરૂણુ અને ઉપેક્ષા એ ચાર ભાવનાને નિચ્ચે
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
સિદ્ધ કરી શકે છે. એજ ચાર ભાવનાઓ વાંકણ થયે સને અંતે તેમને આ જરામર પદની પ્રાપ્તિ થાય છે. પછી ત્યાં મોલમાં તેમને તે ભાવનાઓ ( ત્રિી ગુખ ) નિ પ્રોજન હોવાથી તેની બધી.
પ્ર–મોક્ષમાર્ગમાં ચાળવારૂપ ધાગ-સાધક કો કયા ચિત્તા " વર્જવા જોઈએ?
ઉ૦–૧ ખેદકયિામાં અપ્રવૃત્તિના હતુરૂપ થાક, ૨ ઉદ્વેગ, ૩ પત્ર આંતરે આંતરે અન્યત્ર ચિત્તનું સ્થાપવું-વ્યાલિસચિત્તતા, ૪ ઉત્થાન=ચિત્તની અપ્રશાન્તવાહિતા, પ બ્રાનિ, ૬ અન્યમુદ્ર=અન્ય સ્થળે હર્ષ, ૭ રોગ-પીડા-ભંગ. અને ૮ આરસંગ આજ ઠીક છે એવા ગ=અભિવંગ એ આઠ ચિત્ત છે. સાધકને ખાસ વર્જ્ય છે.
પ્ર-તત્ત્વપ્રવૃત્તિ કરનારને શું શું કર્તવ્ય છે?
ઉ૦–૧ અપ્રીતિને પરિહરવારૂપ અદ્વૈપ, ર તત્ત્વ જાણવાની ઇચ્છારૂપ જિજ્ઞાસા, ૩ બોધ પ્રવાહની સિરા (સેર ) જેવી શુશ્રપા, ૪ તત્વ શ્રવણ, ૫ તત્ત્વ બોધ, ૬ તત્ત્વ વિચારણા, છ તપુર્વક પરિશુદ્ધ નિશ્ચયાત્મક શાનપ્રાપ્તિ અને ૮ તપૂર્વક તાત્વિક કિયામાં પ્રવૃત્તિ. આ રીતે તાત્ત્વિક પ્રવૃત્તિ ઉપર કહેલા અદ્વેષાદિક આઠ અંગોવડે નિમાં થયેલી હોવાથી તત્ત્વ પ્રવૃત્તિ કરનારે ઉક્ત મર્યાદા મુજબ કર્તવ્ય પરાયણ થવું જ જોઈએ. મતલબ કે પાદિક દે તજી સમતાદિક ગુણોને અવશ્ય જવા જોઈએ.
પ્ર–અનુષ્ઠાનને સેવનારા સતું પરૂપના કયે અવિચલિત માર્ગ હોય છે ?
ઉ– શ્રી વીતરાગ પ્રણીત ભાના ગાભાર્થ-રહસ્યાર્થીને સારી રીતે સૂમ બુદ્ધિ બળથી આલેચી-વિચારી જ પુરપાએ કાળા કરયાણ કારી અનુષ્ઠાન કરવા પ્રવૃત્તિ કરવી એ તેમને અા માગી હોય છે,
વિરા.
-
उपदेश तरंगीणीमाथी उलवला केटलाक
પ્રા .
પ્રશ્ન – જિન ભવન કરાવવા અધિકારી ( લાયક ' કોને જાણ ?
ઉત્તર–ન્યાય નીતિવડે ઉપાર્જિત દ્રવ્યવાળા, મતિમાન, ઉદાર દિલવાળે, સદાચારવંત અને ગુરુને તેમજ રાજદિકન માન્યતન જિનભવન કરાવવા લાયક જાવો.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ તરંગિણીમાંથી ઉદભવેલા કેટલાક પ્રશ્નોત્તરશે. ર૭૩ પ્ર-ધર્મશાળા કે પિષધશાળાથી શું લાભ થઈ શકે ? ઉમુનિજનેના નિવાસપૂર્વક ત્યાં ધશ્રવણ, પ્રતિકમણાદિક ઉત્તમ કબે માં. ઇ માલાથી જ ર રાપ મારી આ શાક માખ્ય તેને ગ્રહણ કરી મહા પુન્ય ઉપાઈ શકે. વળી જેમ કુરુક્ષેત્રમાં નેહીજનોને પણ કલેશબુદ્ધિ પ્રગટે છે તે ધર્મશાળામાં કે પિષધશાળામાં અધમજનોને 'પણ ધમ બુદ્ધિ જાગે છે. આમ અનેક રીતે તે શાળા એક ભવ્યાત્માને બધિબીજ પ્રાપ્તિ માટે હતુરૂપ થાય છે. તેથી તેનું નિર્માણ કરાવનારા સંસારરાગરને તરી પરમપદ જે મિક્ષ તેને પામે છે.
પ્રદ–ી સંપ્રતિરાજાએ સવા લાખ જિનભવન બનાવ્યા તે કેમ? બધાં નવાં?
૬૦–તેમાં ૩૬૦૦૦ નવીન જિનમંદિરો અને બાકીનાં ૮૯૦૦૦ પ્રાચીન દેરાસરોને જીગાદ્વાર કરાશે પણ. અને જિનપ્રતિમાઓ સર્વ જાતની મળી રાવા કેડ ભરાવી.
પ્ર માંડવગઢને રાજિયે, નામે દેવ સુપાસ; એમના આશ્રી કશી મૂળ હકીકત છે ?
ઉ૦-સીતા મહાસતીને પૂજવા માટે, વનવાસમાં રહેતાં લમણ કુમારે કરેલી છાપરાય શ્રી સુપાશ્વ પ્રભુની પ્રતિમા તે સતીના શીલના પ્રભાવે વજયી થઈ ગયેલી તે અત્યારે પણ માંડવગઢમાં બિરાજમાન છે, મહામહિમાવાની છે અને સર્વ ઉપસર્ગોને વિનાશ કરનારી છે.
મ---કી રામરાહે શ્રી શત્રુંજય ઉપર કેવા સંગમાં ઉદ્ધાર કરાવ્યા ?
ઉદ-ગિનીપૂરથી ૧ લાખ ૮૦ હજાર કેજ સાથે આવેલા છરાજાએ સુરાષ્ટ્ર દેશમાં આવી શ્રી શત્રુંજય ઉપર ચઢી, જવાહ ભરાવેલી પ્રતિમાનો ભંગ કર્યો ત્યારે સુરાણને મહામાન્ય હોવાથી તેના ફરમાનથી સંવત્ ૧૩૭૧ વર્ષ શ્રી અમરાહે મહારાવપૂર્વક જીણોદ્ધાર કરાવ્યું. તેમાં પુષ્કળ દ્રવ્યો વ્યય કર્યો તે આશ્રો કહેવું છે કે—
સગર ચકવતી કરતાં પણ સારાશાહને હુ કંઇક અધિક લેખું છું કેમકે તેમણે મલેછ લોકોના બળથી વ્યાત એવા આ કલિયુગમાં પણ શ્રી રાજ્ય તીર્થના ઉદ્ધાર કર્યો.”
પ્ર-ધર્મ શાસનું શ્રવણ કરવાથી શું ફળ થાય? અને તેની પેર?
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૭૪
જૈનધમ પ્રકાશ
ઉદ્—શાસ્રશ્રવણથી ધર્મકાર્ય કરવામાં ઉદ્યમ કરી શકાય, સારી બુદ્ધિ આવે, ખરા ખાટાના નિર્ણય થાય, ત્યાજ્યાત્યાજ્ય, ભયાભયાદિકનો વિવેક જાગે, સવેગશાશ્વત સુખ મેળવવા અભિલાષા જાગે, અને ઉપશમ-કષાયની શાંતિ થાય. આ પ્રમાણે શાસ્ત્રવણ કરતાં અનેક લાભ થાય છે, જેમ રહિણીયા ચારે શ્રી વીર પ્રભુના મુખથી એક ગાથા સાંભળી સ્વકલ્યાણ સાધ્યું હતું તેમ અથવા યવરાજને અનાયાસે સાંભળેલી ત્રણ ગાથા ગુણકારી થઇ હતી તેમ ભવસમુદ્રમાં બુડતા માણુસેને જ્ઞાન જહાજ તુલ્ય છે તેમજ મે!હુ અંધકારને ટાળવા માટે જ્ઞાન સૂર્ય સડા સમાન ઉપકારી થાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્ર—ગુરૂ સમીપે કોઇ પણ પ્રકારનાં વ્રતનિયમ ગ્રહણ કરવાથી કેની પેરે લાભ થાય ?
ઉ----પૂર્વે વકચુલ નામના રાજપુત્રે અજાણ્યાં ફળ, રાતની પટરાણી, કાગડાનુ માંસ અને ૧૦ ડગલાં પાછા આસરી પછી ઘા કરવા સંબધી કરેલા નિયમ તેના જીવિત વિગેરેની રક્ષા માટે થયા હતા તેમજ કુંભારની ટાલ જોયા પછી ભોજન કરવાના નિયમથી શ્રેણીપુત્ર કમળને કેટલાક કાળે સેાનાના ચદ્ના લાભ થતાં તે પછી પરમ શ્રાવક થયો હતો, એ રીતે નિયમથી ઘણાજ લાભ છે,
પ્ર—નવકાર ( નમસ્કાર ) મહામત્રનું સ્મરણ કયારે કયારે તે કેવી રીતે કરવુ ઉચિત છે ? અને તેનાથી શા શા લાભ સભવે છે?
ઉ—ભાજત સમયે, રાયન કરતાં, જાગતાં, પ્રવેશ કરતાં, ભય અને કષ્ટ સમયે યાવત્ સર્વાંકાળે સદાય નવકાર મહામંત્રનું' નિશ્ચે સ્મરણ કર્યાંજ કરવુ, મરણુ વખતે જે કાઇ એ મહામત્રને ધારી રાખે છે તેની સતિ થાય છે. એ મહામંત્રનું સ્મરણ કરી કરીને અનેક જતા સસાર સમુદ્રને પાર પામ્યા, પામે છે અને પામશે, ઉત્સાહ સહિત પ્રમાદ રહિત ગણવામાં આવતા નવકારના પ્રભાવથી સ ઉપદ્રવે તત્કાળ શમી જાય છે, સર્વ પાપ વિલય પામે છે અને સર્વ પ્રકારનાં ભય નષ્ટ થઈ જાય છે.
શ્રી જિનેશ્વરમાં પોતાનું લક્ષ સ્થાપી પ્રસન્ન ચિત્ત, ચુસ્પષ્ટરીતે, શ્રદ્ધાયુકત અને વિશેષે કરીને જિતેન્દ્રિય સત્તા જે કઇ શ્રાવક એક લાખ નવાર મત્ર જપે છે અને એક લાખ શ્વેત અને સુગધી પુષ્પાવડે યથાવિધ જિનેશ્વર ભગવાનને પૂ૨ે છે તે જગત્કૃત્સ્ય શ્રી તીર્થંકરની પડી પ્રાપ્ત કરે છે.
વળી એ મહામત્ર દુઃખને દૂર કરે છે, સુખને પેદા કરે છે, યશ કીર્ત્તિ પ્રસરાવે છે, ભવના પાર કરે છે. એ રીતે આ લાકમાં અને પરલેકમાં સ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ તરંગિણીમાંથી ઉદ્દભવેલા કેટલાક પ્રશ્નત્તરે.
૨૭૫
સુખના મૂળરૂપ એ મહામત્ર છે. વધારે શું? પણ તિર્યંચ-પશુ પંખી પણુ અન્ત વખતે એ મહામત્રના મરણુથી સદ્ગતિ પામે છે.
પ્ર૦- “ન્યાય માર્ગે ચાલવાથી આ લેકમાં તેમજ મલેાકમાં શાશા ફાયદા થાય છે ?
૯૦-ન્યાય—નીતિના માર્ગે એક નિષ્ઠાથી ચાલતાં આ લેકમાં યશ, કીર્ત્તિ, મહત્વ, પ્રતિષ્ઠાદિક બહુ પ્રકારના લાભ થાય છે અને પરભવમાં સતિ, સુલભએધિપણું, ઉચ્ચ કુળમાં અવતાર તથા છેવટ શાશ્વત સુખ મળે છે. કહ્યુ છે કે* ન્યાય માર્ગમાં પ્રવૃત્ત જનને તિર્યંચા પણ સહાયભૂત થાય છે ત્યારે અનીતિ– અન્યાય માર્ગમાં પ્રવૃત્તનારને તેને સગા ભાઇ પણ તજી દે છે. ” ( જેવી રીતે અન્યાયમાં પ્રવૃત્ત થયેલા રાવણને તજી તેને બધુ બિભીષણુ ચાલ્યું! ગયા હતા અને તેણે ન્યાય માર્ગમાં પ્રવૃત્ત રામચંદ્રજીનેા પક્ષ ( આશ્રય ) લીધા હતા. કોઇ પણ રાજા ન્યાયવત, ધર્માત્મા હૈાય છે ત્યારે તેનું રામરાજ્ય કહેવાય છે.
પ્ર॰——વિષય ઇંદ્રિયને પરવશ પડેલ પ્રાણીએના કેવા હાલ થાય છે ? ઉ॰જ્યારે એક એક ઇંદ્રિયના વિષયમાં લુબ્ધ અનેલા બાપડા પતંગીયા, ભમરા, માછલાં, હાથી અને હરણીયાં પ્રાણાંત કષ્ટ પામે છે ત્યારે જે મૂઢ જને મેહુથી અંધ બની એકી સાથે એ પાંચે ઇદ્રિચેના વિષયમાં લીન બન્યા રહે છે તેમનુ તે કહેવુ જ શું? આ ભવમાં પરત...ત્રતાદિક પ્રગટ દુઃખને પામે છે અને પરલેકમાં
નીચી ગતિ પામે છે.
પ્ર—શ્રી સંઘને રત્નાકરની ઉપમા શી રીતે ઘટે છે?
ઉં॰--ચતુર્વિČધ શ્રી સંઘ મધ્યે બહુ મૂલ્યવાળાં પચપરમેષ્ટિ રત્ન ( અરિહંત સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ સમુદાય રૂપ ) સદાય ઉત્પન્ન થયાં કરે છે તેથી તે રત્નાકર તુલ્યજ છે. વળી સ તીર્થંકરોને પણ નમસ્કાર કરવા ચેગ્ય અવે શ્રી સંઘ પંચવીશમે તીર્થંકર · કહેવાય છે. તેવા શ્રી સંઘની ઉન્નતિ વજસ્વામીની પેરે જે કેાઇ મહાશયે કરે છે તે ખરેખરા ઉત્તમ પુરૂષોની કેડિટમાં ગણાવા ચાગ્ય છે. તે ધન્ય નૃતપુન્ય છે એમ નણવુ
પ્ર—આ દુનીયામાં કયા પાંચ સકાર દુર્લભ કહ્યા છે ?
૯૦—૧ ( ન્યાયે પાર્જિત ) સદૃશ્ય, ૨ સકુળમાં જન્મ, ૩ સિદ્ધક્ષેત્ર ( શત્રુન્ય તીથ ) ની સેવા-ભક્તિ, ૪ સમાધિ અને ૫ ચતુર્વિધ શ્રી સંઘને
મેળે!-મેળાપ.
પ્ર૦-સીંદ્યાતા સાધી જનાને સમયેાચિત સહાય આપવા માટે કોણે કાનુ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨
જૈનધમ પ્રકાશ
લઘુ કેવી રીતે ખેચ્યું હતું ? અને તેનુ શું પિરણામ આવ્યુ હતુ ? ૬૦-શ્રીમાન હેમચંદ્રસ્સરજીએ કુમારપાળ ભૂપાળનું લક્ષ આવી રીતે બેચ્યુ હતુ. “એકદા શ્રી હેમસૂરિજી શાક ભરીમાં પધાર્યા હતા. ત્યાં નિર્ધન શ્રેષ્ઠી ધનાક પાતાને પહેરવા-આઢવા માટે ભાયોએ કાંઠેલા જોડા સૂત્રથી બના વેલું ઘેનુ વહેરાવ્યુ. પાટણ શહેરમાં પ્રવેશ કરતી વખતે શ્રી કુમારપાળ પ્રમુખ છર નૃપા અને શ્રેષ્ઠી છાડા કુબેદત્તાદિક ૧૮ હજાર વ્યવહારિયા સ્વ સ્વ ઋદ્ધિસહિત સન્મુખ આવ્યા ત્યારે એજ ગચ્છના કપડા ગુરુમહારાજે આહછે. તે જાઇ રાજાએ કહ્યુ કે આપ સાહેબ મારા ગુરૂ છે, આવા જાડા ખાદીના પડો આપે આઢેલા છે તેથી અમને લાજ આવે છે. ગુરૂમહારાજાએ ઉત્તરમાં જણાવ્યું કે હારા રાજ્યમાં હારા સાધી ભાઇએ આવા નિર્ધન છે, તે મહા મુશીબતે પોતાના નિર્વાહ કરી શકે છે; તે બાબત તમને લજ્જા કેમ આવતી નથી ? અમને તો સામાન્ય વેપ ધારણ કરતાં પણ ગુરૂવાર છે, કેમકે એમ કરવાથી તા શ્રી સન ઉકત આચારનું પાલન થાય છે. કહ્યુ છે કે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“ સર્વસગ-પરિચય તજી જીર્ણ ( પ્રાય ) વસ્ત્ર ધારી મળ ( મેલ ) વડે મીન ગત્રયુક્ત, મધુકરી વૃત્તિને ભવે ( આત્મા ) સાધુ-યાને કારે સેવો ? ” આ પ્રકારનાં અવસર ઉચિત હિતવચનને શ્રવણ કરવાથી શ્રી કુમા રપાળ ભૂપાળને શ્રી સઘઉપર પ્રેસ વધ્યા અને તેથી તેણે કોઇ પણ સક્રાંતા સાધર્મી ભાઇને ઉદ્વાર કરવા એક હજાર સોનામહોરો મારે અવી એવા અભિગ્રહ ધારણ કર્યાં, તે એવી રીતે એક વર્ષમાં સાધર્મી જનોને તે એક ક્રોડ સેનાારા પતા, એમ ૧૪ વર્ષોમાં તેણે ૧૪ ક્રોડ સાનામહારા સાધી જનોને આપી. નિવૃદ્ધ મહાત્માઓના સાચિત પદેશથી ખાવા અદભુત લાભ થાય છે ! !
નળી શ્રી વસ્તુપાળ મંત્રીશ્વર દરેક વર્ષમાં ત્રણ વાર શ્રી બઘાં વ્યત બાદરપૂર્વક નિમંત્રી વિવિધ વજ્ર અલકારાદિવડે પોતાની સર્વ શક્તિથી શ્રી સંઘની વૃ ભક્તિ કરતા હતા. અને પૂર્વ અનુકંપાદાનના અધિક' કહે વામાં આવ્યું છે તેમ જગડુશાહ પ્રમુખ અનેક ઉદ્ભાશય સજ્જન શ્રેષ્ડો જનેએ સ્વ સાધી ભાઇઓના બહુ પરે ઉદ્ધાર કર્યો છે. તે વાત વિસરી જવી
શ્વેતી નથી.
પ્ર---શ્રી રાઘના ચરણની ર પણ પવિત્ર ગણી છે, તે શી રીતે ? ૯૮--ચતુર્વિધ શ્રી સધને પવિત્ર-જંગમતી રૂપજ કહેલા છે. જ્યારે શત્રુજયાદિક સ્થાવર તીની રજ પ્રમુખ પવિત્ર કહેલી છે તેા શ્રી તીર્થંકર
*
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ તરીમાંથી ઉદ્મવેલા કેટલાક પ્રશ્નનેાત્તરાર
રહેઠ
ભગવાનની પવિત્ર આજ્ઞાને શી ઉપર વહન કરનાર આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ શ્રી સંઘની ચરણુંજ પવિત્ર હાય એમાં તે કહેવુંજ શું? આવે શ્રી સંઘ વળી શત્રુંજ્યાદિક તીર્થં પ્રત્યે યાત્રાર્થે ગમન કરતા હોય ત્યારે તે ઉજ્વળ શખમાં દુધ ભળ્યુ અથવા સુવર્ણ સાથે રત્ન જડયુ જાવું. એ તે વિશેષે સત્કારપાત્ર છે. કહ્યું છે કે “ શ્રી તી પ્રત્યે જતા યાત્રિકાના ચરણની રજવડે ભવ્ય જને પાપ કરહિત નિર્મળ થાય છે, તીથ વિષે પરિભ્રમણ કરવાથી ભવમાં ભ્રમણ કરવું પડતું નથી-ભવ ભ્રમણુની ભીતિ દૂર થાય છે. તીર્થભૂમિમાં દ્રવ્ય ખરચવાથી લક્ષ્મી સ્થિર થાય છે અને ત્યાં તીપતિ શ્રી જિનેશ્વર ભગવતની અર્ચા-પૂજા કરવાથી ભવ્ય જતા જગત્પ્ન્ય થાય છે. ”
પ્ર—સાધર્મી વાત્સલ્ય વર્તમાન સમયે કેવા દૃષ્ટાંતથી કરવુ જોઈએ ?
—જેમ સુગિરિમાં રહેતા સા॰ જગસિંહે ૩૬૦ સાધર્મી જતેને પોતાની રાશિમાં વ્યાપાર કરાવવાવડે તેમને પોતાની જેવા મહા શ્રેષ્ઠી બનાવ્યા હતા તેમ વર્તમાન સમયે સાધી વાત્સલ્ય કરી બતાવવુ જોઇએ. અને પૂર્વે થઈ ગયેલા અનેક ઉદારાશય, શ્રેષ્ઠ જાવડ, મંત્રી ઉદયન, મહુડદે, પેથડ, ઝાંઝણદે, જગડુશા તેમજ ભીમાશાહ પ્રમુખનાં દ્રષ્ટાંતે ગ્રહી ભાગ્યવંત જનેાએ અત્યારે સમયોચિત સાધી વાસક્ષ્મવડે સ્વજન્મ સફળ કરી લેવા જોઇએ. કેવળ ગતાનુગતિકતા હવે તજી દેવી જોઇએ. વર્તમાન દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવને લક્ષમાં રાખી ખાસ પોષણ કરવા ચેાગ્ય સીદાતા ક્ષેત્રનુ પેષણ કરનારા સમયજ્ઞ સજ્જનાજ
પ્રશંસાપાત્ર છે.
પ્ર—મહા શ્રાવક કાણુ કહેવાય? તેનાં કેવાં લક્ષણ કહ્યાં છે ?
ઉશ્રાવક યાગ્ય દ્વાદશ તાનુ વિધિવત્ પાલન કરે, પ્રસિદ્ધ સાત ક્ષેત્રમાં સ્વધન વાવે અને અતિ દીન દુ:ખી જના ઉપર ખાસ કરીને અનુકપા રાખે, તેમાં પણ સીદાતા સાધર્મી જનોને હરેક રીતે ઉદ્ધાર કરે તે મહા શ્રાવક કહેવાય છે. એ રીતે શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજીએ ચોગશાસ્ત્ર · માં
*
પ્રકાશૅલુ છે.
પ્ર-શ્રી જિનેશ્વર પ્રભુની પૂજા કરવાથી શા લાભ થાય છે ? ઉ--શ્રી જિનેશ્વર પ્રભુની પૂજા-સેવા કરવાથી ચિન્તામણિ રત્નનીપેરે સવાંછિત પૂર્ણ થાય છે, જગત્માં પરમ પૂજ્યભાવને પામે છે, ધનધાન્યાદિક ઋદ્ધિ અને કુટુંબ પરિવાર, માન મહત્વ, પ્રતિષ્ઠાદિકની વૃદ્ધિ પામે છે; તેમજ વળી
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૮
જેનધર્મ પ્રકાર. તેથી જય, અભ્યદય, રેગે પશાન્તિ, સન્તાન પ્રમુખ મનોભીષ્ટ અર્થની સિદ્ધિ થઈ શકે છે. માટે ભાગ્યવંત ભાઈ બહેનેએ પ્રમાદ દેષ દૂર કરીને ત્રિકાળ પ્રભુપૂજ-ભક્તિ યથાવિધિ કરવા તત્પર રહેવું યુક્ત છે.
પ્ર–પ્રભાવના કેને કહીએ ? અને પ્રભાવનાથી કેવા લાભ થઈ શકે ?
ઉ--અરૂાઈ મહેત્સવ, સ્નાત્ર ઉત્સવ, શ્રી પર્યુષણ કહ્યું ચરિત્ર પુસ્તકનું વાંચવું, તથા રસીદાતા સાધમી જનેને પુષ્ટ આલંબન આપી તેમને ઉદ્ધાર કરવો એ વિગેરે જેથી શ્રી જિનશાસનની ઉન્નતિ થાય તે સર્વ પ્રભાવનાજ જાણવી. ભાવના કરતાં પ્રભાવના અધિક છે કેમકે ભાવના તે કેવળ પિતાને જ લાભકારી થાય છે ત્યારે પ્રભાવના તે સ્વપર ઉભયને લાભકારી થાય છે.
પ્ર --શ્રી જિનમંદિરે દર્શનાર્થે જતાં અનુક્રમે કેટલું ફળ મળે છે? આ ઉ૦–શ્રી જિનમંદિરે જવા મન કરતાં એક ઉપવાસનું ફળ, જવા ઉડતાં બે ઉપવાસનું, જવાને પ્રારંભ કરતાં ત્રણ ઉપવાસનું, માગે ગમન કરતાં ચાર ઉપવાસનું, માર્ગમાં ડુંક ગયે છતે પાંચ ઉપવાસનું, અર્ધ પંથે આવ્યું છે તે ૧૫ ઉપવાસનું, જિનભવન સાક્ષાત્ નજરે દિઠે એક માસ ઉપવાસનું, જિનભવને આવી પહોંચતાં છ માસ ઉપવાસનું અને જિનમંદિરમાં દાખલ થયે છતે એક વર્ષ ઉપવાસનું ફળ ભાગ્યશાળી આત્મા મેળવે છે. વળી શ્રી જિનાલયમાં આવી જયણાપૂર્વક પ્રમાજન (ભૂમિશુદ્ધિ) કરતાં અથવા પ્રભુપ્રતિમાના અંગે જરૂર પૂરતી શુદ્ધિ કરતાં ૧૦૦ વર્ષ ઉપવાસનું ફળ, શીતલ બાવનાચંદનાદિકવડે પ્રભુના અંગે વિલેપન કરતાં ૧૦૦૦ વર્ષ ઉપવાસનું ફળ, સરસ સુગંધી અને તાજાપુની માળા પ્રભુના કઠે આરોપતાં લાખ વર્ષ ઉપવાસનું ફળ અને પ્રભુ સાથે તાન મેળવી ગીતવાદિવ ( સંગત) કરતાં અનંત ઉપવાસજન્ય ફળ મળે છે. તેમજ પૂજા કટિ સમાન ફળ સ્તોત્ર કહેવાથી, સ્તોત્ર કેટિ સમાન ફળ જપ કરવાથી, જપ કોટિ સમાન ફળ ધ્યાન કરવાથી અને દઘાન કે2િ રામાન ફળ સમાધિ વેગથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. દ્રવ્યસ્તવને આરાધી ઉત્કૃષ્ટપણે અય્યત (બારમાં) દેવલોક જઈ શકાય છે ત્યારે ભાવસ્તવવડે અંતર્મુહૂર્તમાં નિર્વાણપદ મળી શકે છે.
પ્ર-દ્રવ્ય અને ભાવ સ્તવરૂપ ધર્મ આરાધન કરવાની શી મર્યાદા કહી છે?
ઉ૦–શાસ્ત્રમાં અધિકારી પરત્વે ( ગ્યતા પ્રમાણે) ધર્મ સાધવાની મર્યાદા બતાવી છે. એટલે કે ગૃહસ્થને દ્રવ્ય સ્તવનાં અધિકારી કહ્યા છે ત્યારે મુનિ જનને ભાવ સ્તવના અધિકારી જણાવ્યા છે.
પ્ર-પ્રભુની પાસે નાચ કરતાં શું લાભ થાય અને કોની પરે ?
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ તરંગિણીમાંથી ઉદ્ભવેલા કેટલાક પ્રશ્નોત્તરે.
ર૭૮
ઉ૦-અદ્ભૂત ભાવથી પ્રભુ પાસે નાચ કરતાં રાવણની પેરે તીર્થંકર નામકર્મ ઉપાઈ શકાય. શ્રી અષ્ટાપદ પર્વત ઉપર શ્રી ભરતેશ્વરકારિત ચૈત્યમાં શ્રી રાષભાદિક ચેવિશે ભગવાનની મહા પૂજ રચીને રાવણ, મન્ડેદરીપ્રમુખ ૧૬૦૦૦ અંતેઉરી સંગાતે નૃત્ય કરતા હતા તેવામાં સ્વવીણતંત્રી તુટી ગઈ. ત્યારે જિનેશ્વર પ્રભુના ગુણ ગાનમાં લાગેલા રંગનો ભંગ થવાના ભયથી રાવણે પિતાની નસ ખેંચીને તેને સાંધી દીધી. એ રીતે અખંડ પ્રભુભક્તિવડે તેણે તીર્થકર નામકર્મ ઉપાઈ લીધું. તેથી તે આગળ ઉપર મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં તીર્થકર થશે. એમ સમજીને સહૃદય ભાઈ બહેનોએ વિવિધ પ્રકારે પ્રભુપૂજાભક્તિમાં પ્રયત્નશીલ થવું.
પ્રવ–સામાન્ય રીતે જિનપૂજા કેટલા પ્રકારની છે અને તેને કે પ્રભાવ છે?
ઉ–સામાન્ય રીતે જિનપૂજા ત્રણ પ્રકારની છે. ૧ અંગ પૂજા, ૨ અગ્ર પૂજા અને ૩ ભાવ પૂજા. (વિશેષ પ્રકારે છે તે દરેક પૂજાના અનેક ભેદ હોઈ શકે છે.) તેમાં પહેલી વિદને પામિની (વિનને દૂર કરી નાંખનારી), બીજી અભ્યદય ( લમી, લીલા, માન પ્રતિષ્ઠાદિ મહત્ત્વ તેમજ ઉચ્ચ ગતિ ) ને આપનારી તથા ત્રીજી અક્ષય અવ્યાબાધ શાશ્વત શિવપદને સમર્પનારી છે એમ જાણવું.
પ્ર—વિશેષ રીતે શાસ્ત્રમાં કયા કયા પ્રકારે પૂજા કહેલી છે?
ઉ૦–પંચ પ્રકારી, અષ્ટ પ્રકારી, સત્તર પ્રકારી, એકવીશ પ્રકારી, ૧૦૮ પ્રકાર, યાવત્ સર્વ પ્રકારી પ્રભુ પૂજા વિવિધ પ્રભાવવાળી શાસ્ત્રમાં વર્ણવી છે. અને તે સવ આશંસા રહિતપણે કરનારા ભવ્ય જન વિશ્વવંદ્ય થાય છે. તે દરેકનો હેતુ સહિત અધિકાર પૂજાસંગ્રહાદિકથી ગુરૂગમ્ય જાણી લેવો.
પ્ર–કુમારપાળ રાજાએ પૂર્વ ભવમાં શું સુકૃત કર્યું હતું ?
ઉ૦–તેણે પૂર્વ ભવમાં પિતાની મૂડી-પાંચ કેડીથી ચંપાનાં ૧૮ ફૂલ લહી તે પુષ્પવડે શ્રી વીતરાગ પ્રભુને પૂજ્યા હતા, તે પુન્યના પ્રભાવથી તે ૧૮ દેશના મહારાજા થયા,
પ્ર–જિનભવનમાં નિસ્ટિહી પૂર્વક પ્રવેશ કરી પ્રદક્ષિણાદિક દેવાથી શું ફળ થાય છે?
ઉ–પ્રદક્ષિણા જયણાપૂર્વક કરતાં ૧૦૦ ઉપવાસનું ફળ, પ્રભુનાં પ્રગટ દર્શન કરતાં ૧૦૦૦ ઉપવાસનું ફળ અને પરમ પ્રદપૂર્વક પ્રભુને વંદન કરતાં
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈ૮૦
- જૈનધર્મ, પ્રકાશ તે અનંત પુચ ઉપાઈ શકાય છે. તેથી જિનદર્શનાદિક યથાવિધિ કરવાં જોઈએ.
પ્ર—શાવકોનો મુખ્ય શૃંગાર કયો કહ્યા છે?
ઉ---શ્રી જિનપૂજા, વિવેક, ત્ય, શૌચ અને સુપાત્ર દાન એજ શ્રાવકપણને ખરે પ્રભાવિક શૃંગાર જાણો.
પ્ર-ધર્મનું સંક્ષિપ્ત લક્ષણ શું છે? અને તેને કે પ્રભાવ છે?
ઉ૦–અહિંસા, સંયમ અને તપ લક્ષણવાળો ધર્મ દુનિયામાં ઉત્કૃષ્ટ મંગળરૂપ છે. તેમાં જેનું ચિત્ત સદાય રમ્યા કરે છે તેને દેવતાઓ પણ નમસ્કાર કરે છે તે પછી બીજાઓનું તે કહેવું જ શું? ધર્મના પ્રભાવથી ધમિલાદિકની પેરે ઇચ્છિત સુખસંપદા સહેજે સંપ્રાપ્ત થાય છે.
પ્ર–અહિંસા, સંયમ અને તપનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ સમજાવે.
ઉ –વિષય કષાયાદિક પ્રમાદને વશ થઈ મન વચન કે કાયાથી થતા પ્રાણઘાતથી વિરમવું અને સહુ જીવ ઉપર સમાન ભાવ રાખી આત્માના સ્વાભાવિક જ્ઞાનાદિક ગુણોની રક્ષા કરવી તે અહિંસા. પાંચે ઈદ્રિયને દમવી, ચારે કષાયે જીતવા, હિંસાદિક પચે અગ્રત તજવાં અને મન, વચન, કાયાની શુદ્ધિ કરવી તે સંયમ અને જવલંત અગ્નિવડે જેમ સદેવ સુવર્ણ શુદ્ધ થઈ શકે છે તેમ ઈચ્છાનિધિપૂર્વક સમતાસહિત જે બાહા અત્યંતર અનુષ્ઠાનવડે મલીન આત્માને નિર્મળ કરવામાં આવે તે તપ.
ઈતિ શમૂ.
वनस्पतिमा जीवत्व.
હાલને જમાને શા કરતાં યુક્તિને વધારે પસંદ કરે છે. શાસ્ત્રમાં ગમે તેમ કહ્યું હોય પણ જે તે યુક્તિથી સિદ્ધ થતું ન હોય તે તેને માનતાં આંચકે ખાય છે. માત્ર શાસ્ત્રોક્ત હકીક્ત માનનારની શ્રદ્ધાને હાલના જમાનાવાળા આં ધળી શ્રદ્ધા તરીકે ઓળખે છે. આવી માન્યતાના પાયામાં એક મોટી ખામી એ છે કે-યુક્તિને તૈયાર કરવા માટે પ્રથમ શાસ્ત્રના અભ્યાસની જરૂર છે. ન્યાયાદિકના અભ્યાસ વિના અમુક હકીકત યુક્તિથી સિદ્ધ છે કે નહીં તે ચેકસ કહી શકાતું નથી. નવા જમાનાવાળા ધર્મશાસ્ત્રના અભ્યાસની બાબતમાં બહુધા પ્રમાદવાળી અને નિરાદરવાળા હોય છે. તેઓ પોતે વ્યવહારિક અભ્યાસ જે કરેલ હેય તેનાથી ઉદ્દભવેલી તર્કશક્તિ દરેક હકીકતમાં દોરે છે પરંતુ ઈજીનીયર લાઈનવાળાની તર્કશક્તિ જેમ દરદીને જોવામાં–તેના વ્યાધિને નિર્ણય કરવામાં રાલી શકતી નથી તેમ ધર્મશાસ્ત્રના બીલકુલ અભ્યાસ શિવાય તેમાં બતાવેલા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વનસ્પતિમાં જીવવ.
૨૮૧
ઇદ્રિયગોરાર અને અતીંદ્રિય એમ બંને પ્રકારના પદાર્થોના સ્વરૂપના સંબંધમાં વ્યવહારિક કેળવણીથી ઉદ્દભવેલી તર્કશક્તિ પુરતું કામ કરી શકતી નથી.
હાલના જડવાદીઓની મોટી સંખ્યાવાળા જમાનામાં મનુષ્યમાં પણ જીવત્વ અને પુનર્જન્મ પણ કેટલાક દેશોમાં માનવામાં આવતું નથી તો પછી પશુમાં અને માખી મચ્છર કીડી મકડા માંકણ તેમજ એળ ને અળસીયાં જેવા ઝીણું જંતુઓમાં તેમજ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ કે વનસ્પતિમાં જે જીવત્વ અને પુનમાદિક માનવું છે તે અત્યંત મુશ્કેલ હકીક્ત છે. સદ્દભાગ્યે ઘણુ ખરા આર્યશા તે એ બધામાં જીવત્વ માને છે પરંતુ તેની હિંસાથી લાગતા પાપના સંબંધમાં કેટલાક પશુઓની હિંસામાંજ પાપ માનીને અટકે છે, કેટલાક તેનાથી આગળ વધીને બેઇદ્રિય, તે ઇદ્રિય અને ચારે દ્રિય જીવમાં જીવ માને છે પરંતુ તેની હિંસામાં તો બેદરકાર રહે છે. ઉપરાંત પૃથ્વી પાણી વિગેરેમાં જીવત્વ માનનારા અને તેની હિંસા પણ નિષ્કારણ નહીં કરનારા તેમજ સકારણ પણ જેમ બને તેમ ઓછી વિરાધના કરવાના વિચારવાળા માત્ર જેનેજ છે એમ કહીએ તે તેમાં કાંઈ અતિશયોક્તિ જેવું નથી.
- પૃથ્વી પાણી વિગેરે સ્થાવર છે. તેમાં જીવ માનવા માટે અનેક શાસાધાર છતાં યુક્તિવાદીઓનું મન તેમ માનતાં અચકાય છે. આ એકેદ્રી જીવમાં જીવત્વ બતાવવાને માટે તેના એક ભેદરૂપ વનસ્પતિ દ્વારા પ્રયત્ન કરવામાં આવેલ છે.
પૃથ્વી પાણી વિગેરે પાંચે સ્થાવરમાં સાત્મકવ યુક્તિયુકત છે તથાપિ વનસ્પતિમાં જે સાત્મકત્વ છે તે સ્થળ દષ્ટિવાળાને પણ ગમ્ય છે, તેથી તેનું દિમાત્ર દર્શન અહીં કરાવવામાં આવે છે. તે અનુસારે બીજા એકેદ્રી જીવોમાં પણ ચેતના સમજી લેવી.
૧ વૃક્ષના મૂળમાં જળનું સિંચન કરવાથી તેને રસ ફળાદિકમાં સ્પષ્ટ જણાય છે તે જો વૃક્ષ ઉછૂવાસ લેતું ન હોય તે તે રસ ઉંચા શી રીતે ચડી શકે ? મનુષ્યાદિકમાં રસનું પ્રસર્પણ શ્વાસોચ્છવાસ સતે જ પ્રત્યક્ષ જણાય છે અને શ્વાસોશ્વાસના અભાવે મૃતકવિગેરેમાં તેને અભાવ દેખાય છે. આ પ્રમાણે અન્વય ને વ્યતિરેકથી રસનું પ્રસર્પણ શ્વાસેથ્વાસની ખાત્રી આપે છે. વ્યાપ્ય વ્યાપકના હોતું નથી. ઉચ્છવાસ આત્માને ધર્મ છે એ નિર્વિવાદ છે. ધર્મ ધમીને ઓળખાવે છે. કેમકે ધર્મ ધર્મવિના રહેતોજ નથી.
૨ મનુષ્યની જેમ વૃક્ષોને પણ દોહદની ઉત્પત્તિ થાય છે અને તેનો દેહદ પૂરાવાથી હર્ષિત થયેલ હોય તેમ તે ફળે છે. અને જે દેહદ પૂરવામાં ન
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૨
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
આવે તો તે સુકાતું જાય છે. દેહદ એટલે ઇચ્છા તે આત્માને ધર્મ છે. તે આત્માને સ્પષ્ટ કરે છે, કેમકે ઈચ્છાવાળા વિના ઈચ્છા હતી જ નથી.
૩ નિયતપણે સંકોચ ને વિકાસ વિગેરે જે સુર્યવિકાસી ચંદ્રવિકાસી કમળે. વિગેરેને થાય છે તે સંજ્ઞાવાળા આત્માને પ્રત્યક્ષ જણાવે છે. કેમકે સંજ્ઞા શિવાય એ વાત બની શકે નહીં અને સંજ્ઞારૂપ ધર્મ તેના ધમી આત્માને
કુટ કરે છે.
૪ મનુષ્યની જેમ વૃક્ષેમાં પણ 'તારતમ્ય રહેલું છે. જુઓ ! કેટલાક એરંડાની જેવા નીચ વૃક્ષ કહેવાય છે અને કેટલાક આંબાની જેવા ઉત્તમ વૃક્ષે કહેવાય છે. કેટલાક કાંટાની જેવા ઉત્કટ હોય છે ને કેટલાક પુપેની જેવા અત્યંત કોમળ હોય છે. કેટલાક વૃક્ષો કુટિલ (વાંક ચુકા) હોય છે ને કેટલાક સરલ (સીધા) હોય છે. કેટલાક વૃક્ષો કુજ (નીચા) હોય છે ને કેટલાક દીર્ઘ (ઉંચા-લાંબા) હોય છે. કેટલાક રાષ્ટ્ર વર્ણ ગંધ રસ ને સ્પર્શ વાળા હોય છે ને કેટલાક અશુભ વર્ણ ગંધ રસ સ્પર્શવાળા હોય છે. કેટલાક કેરી ઝાડ હોય છે અને કેટલાક નિર્વિષ હોય છે. કેટલાક ફળવાળા હોય છે ને કેટલાક નિષ્ફળ-ફળ જ ન થાય તેવા વિધ્ય હોય છે. કેટલાક ઉકરડામાં ઉગેલા હોય છે ને કેટલાક સુંદર ઉદ્યાનમાં ઉગેલા હોય છે. કેટલાક ચિરાયુષવાળા હોય છે ને કેટલાક શસ્ત્રાદિકથી અલ્પ કાળમાં મૃત્યુ પામે તેવા હોય છે. હવે વિચારે કે જે કર્મ ન હોય તો આ પ્રમાણેની વિચિત્રતા શી રીતે હોઈ શકે? કારણમાં જે વિચિત્રતા ન હોય તે કાર્યમાં વિચિત્રતા સંભવે જ નહીં. અને કમો જે છે તે કાર્યો વડે તેને કત્તા આત્માને બતાવી આપે છે. કારણકે જેમ ઘડો કુંભાર વિના હોઈ શકતા નથી તેમ કર્મ તેના કર્તા જીવવિના હોઈ શકતા નથી. આ પ્રમાણે વનસ્પતિમાં જીવત્વ સિદ્ધ થાય છે.
૫ વળી વનસ્પતિમાં સાત્મકત્વ, જયાદિ ધવડે પણ સિદ્ધ થાય છે. કેમકે રાનુગાદિના શરીરની જેમજ તેમાં પણ જન્યાદિ રહેલા છે. અનુમાનને આગળ કરીને “આગમ પણ વનસ્પતિનું સચેતનપણું સિદ્ધ કરે છે. તે આ પ્રમાણે—
જેમ મનુષ્યનું શરીર જન્ય ધર્મવાળું છે તેમ વનસ્પતિનું સારીર પણ જન્ય ધર્મવાળું છે કેમકે તે નવું ઉત્પન્ન થાય છે. આ શરીર જેમ વૃદ્ધિ ધર્મવાળું છે તેમ તે પણ વૃદ્ધિ ધર્મવાળું છે કારણકે ઉત્પન્ન થયા પછી વધે છે.
૧ ઉચ્ચ નીચપણ વિગેરે ફેરફાર ૨ ઇંદર-શુભ. ૩ મોટા આયુષ્યવાળા. ૪ શા-સિદ્ધાતો.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વનસ્પતિમાં જીવવૈં.
૨૮૩
આ મનુષ્ય કારીર જેમ શઆદિના ઉપઘાતથી વિનાશ પામે છે તેમ વૃક્ષે પણ શસ્ત્રાદિના ઉપઘાતથી નાશ પામે છે. આ મનુષ્ય શરીર જેમ ચિત્તવાળું છે તેમ તે પણ ચિત્તવાળું છે કારણકે તેને પણ જુદી જુદી ઇચ્છાએ થાય છે. જેમ આ શરીર છેદાયુ થકુ પાછુ મળી જાય છે તેમ વનસ્પતિનુ શરીર પણ છેદાયું થયું... પાછું મળી જાય છે–તેને ઘા રૂઝાઈ જાય છે. જેમ આ શરીર આહાર ગ્રહુણુ કરે છે તેમ તે પણ આહાર ગ્રહુ કરે છે, કેમકે જે તેને જળાદિકનુ પેષણ ન મળે તે! તે સુકાઇ જાય છે. જેમ આ શરીર અનિત્ય છે તેમ તે પણ અનિત્ય છે, કેમકે દરેક વૃક્ષ અમુક કાળે તદ્દન નાશ પામી જાય છે. જેમ આ શરીર ચયાપચયવાળું છે એટલે હાનિ વૃદ્ધિ થવાવાળું છે તેમ તે પણ ચયેાપચયવાળું છે, કેમકે વૃક્ષ પણુ વધે છે અને ઉપઘાતના કારણને પામીને ઘટે પણ છે. જેમ આ શરીર વિપરિણામ ધર્મવાળુ' છે તેમ તે પણ વિપરિ ણામવાળુ' એટલે જુદા જુદા પરિણામને પામવાવાળું છે. જેમ આ શરીરને જન્મ જરા ને મરણુ ત્રણ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે તેમ વૃક્ષને પણ તે ત્રણે અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે. તે ઉગે છે, વૃદ્ધ થાય છે તે સુકાઇ જાય છે ( મરી જાય છે. ) જેમ આ શરીર વ્યાધિ, ત્રણ ને તેની ચિકિત્સાવાળું છે તેમ વૃક્ષને પણ વ્યાધિએ આવે છે, ત્રણ પડે છે તે તેની ચિકિત્સા પણ થાય છે કે જેથી તેમાં આવેલે વ્યાધિ (સળેા) દૂર થાય છે; તેમજ ત્રણ રૂઝાઈ જાય છે. આ શરીરને જેમ હાથ પગ વિગેરે અંગોપાંગ છે તેમ વૃક્ષને પણ શાખા પ્રશાખા વિગેરે થાય છે તે તેના અંગોપાંગ છે. મનુષ્ય ( મસ્તક વિના બાકીના ) અંગેપાંગના છેદનાદિથી જેમ એકાએક મરણ પામતું નથી તેમ વૃક્ષ પણ તેની શાખા પ્રશાખાદિના છેદનથી નાશ પામી જતુ નથી. જેમ કીડા એળ વિગેરે જીવે તેને સ્પર્શી કરવાથી સ`કાચાય છે-પેાતાના શરીરને સકેચે છે તેમ અમુક જાતિની વનસ્પતિ પણુ સ્પર્શ કરવાથી સંકેચાય છે. મનુષ્ય જેમ પોતાનું શરીર જાળવવા પ્રયત્ન કરે છે તેમ વેલડો વિગેરે વનસ્પતિએ પણ પેાતાના રક્ષણને માટે વાડ વૃક્ષ કે વ’ડી વિગેરેને આશ્રય પામીને તેના પર ચડી જાય છે. મનુ ષ્ય શરીરને જેમ સ્વાપ ને પ્રબેાધાવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે તેમ અમુક વૃક્ષે પણ સંકોચ ને વિકસપણાથી પેાતાની સ્વાષને પ્રોધાવસ્થા બતાવે છે. મનુષ્ય જેમ જુદી જુદી વસ્તુઓ ખાવા પીવા ઇચ્છે છે તેમ બકુળ, અશોક, કુરખક, વિરહ, ચંપક, તિલકાદિ વ્રુક્ષા પણ યથાકાળે ચેગ્ય વસ્તુને ઇચ્છે છે અને તેને અનુકૂળ શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ, સ્પર્શાદિ વિષયની પ્રાપ્તિ થવાથી તે વિકસ્વર થાય છે.
p
૧ રીસામણી વેલ.
નિદ્રીત થવુ તે નગવુ.
२
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
આ પ્રમાણે મનુષ્ય શરીર ને વનસ્પતિ શરીરમાં સમાનતા રહેલી છે.
જેવી રીતે મનુષ્યાદિકમાં દશ સંજ્ઞા પ્રત્યક્ષ જણાય છે તેમ વનતિમાં પણ આહારાદિ દશ સંજ્ઞા વર્તે છે તે આ પ્રમાણે
મનુષ્ય જેમ અનેક વસ્તુઓને આહાર કરે છે અને તેના શરીરને ટકાવે છે તેમ વૃક્ષને પણ જળને આહાર છે-તેના વડે જ તે જીવે છે એ આ હાર સંજ્ઞા. અમુક વૃો પશદિથી સંકેચ પામે છે તે ભય સંજ્ઞા, પોતાના તંતુ વડે વેલડીએ ફળાદિકને વીંટી લેય છે અથવા વેલડી વૃશાદિપર ચડે છે તે પરિ. ગ્રહ સંજ્ઞા, સ્ત્રીના આલિંગનથી કુરબકનું વૃક્ષ ફળે છે તે મૈથુન સંજ્ઞા, કોકનદના વૃક્ષના મૂળમાંથી હુંકારા જે શબ્દ ઉઠે છે તે ક્રોધ સંશા, રૂદંતી વેલમાંથી પાણીના ટીપાં કરે છે તે માન સંજ્ઞા, (તે એમ માને છે કે હું જગતમાં છતાં આ જગત્ દરિટી શા માટે રહે છે? એવા અભિમાનથી તે રૂએ છે.) વેલડી. પિતાના ફલેને ઢાંકી રાખે છે તે માયા સંજ્ઞા, બવ અને પલાશાદિ વૃક્ષે તેના મૂળમાં રહેલા નિધાનને પિતાના મૂળીયાંથી વીંટી વળે છે તે લેભ સંજ્ઞા, કમળ રાત્રે સંકોચ પામે છે તે લોક સંજ્ઞા અને વેલડી માર્ગને તજીને વૃક્ષ ઉપરજ ચડે છે તે એઘ સંજ્ઞા. આ પ્રમાણે વનસ્પતિમાં દશે સંજ્ઞાને સદ્દભાવ જાણીને તેનામાં જીવ છે એ નિર્ણય સમજવો. કેમકે અજીવ પદાર્થોમાં એ સંજ્ઞાઓ બીલકુલ હોતી નથી.
૭ વૃક્ષાદિકને દ્રવ્યઇદ્રી છે કે એક જ છે. પરંતુ ભાવઈતી તેનામાં પાંચે ઘટી શકે છે તેથી પણ તેનું સાત્મકત્વ સિદ્ધ થાય છે. દષ્ટાંત તરીકે બકુલ વૃક્ષ ઝણઝણાટ કરતા નેઉવાળી, ચપળ નેકવાળી તેમજ સુંદર આકૃતિવાળી અને વસ્ત્રાભૂષણથી અલંકૃત સ્ત્રીના મુખમાંથી સુધી મદિરાના ગંદુપવી તેમજ તેના પાદઘાલવડે પ્રકૃલ્લિત થાય છે. એટલે તેવા પ્રગથી તેને તત્કાળ પુષ્પ આવી જાય છે. આવાં નેરના ઝણઝણાટથી કોદ્રીન, સુંદરકૃતિ વિગેરેથી ચક્ષુ ઈદ્રીનસુગથી મદિરાથી ઘાણેકીને, મદિરાના ગળાના આસ્વાદથી રસેંદ્રીનો અને ચરણ ઘાતથી પઢીને તેને બોધ હવાનું પ્રગટ થાય છે. પરંતુ તેને દ્રવ્યદ્રી એકજ હોવાથી તે એકેદી કહેવાય છે. કેટલાક કવિ કહે છે કે બકુલ વૃક્ષ સ્ત્રીના આલિંગનથી, કેસર વૃક્ષ મદિરાના કે ગળાથી ને અશોક વૃક્ષ સ્ત્રીના પાદઘાતથી પુષ્પિત થઈ જાય છે. આ પ્રમાણેની હકીકત તેનામાં જીવત્વ છે એ હકીક્તને પુષ્ટ કરે છે.
૩ લોક સત્તા ને ઓઘ સંજ્ઞા બીજી રીતે પણ કહેવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
www.kobatirth.org
ઉન્નત દશા મેળવવાના કુદરતી ઉપાય.
૨૮૫
ઊપર જણાવેલી તમામ યુક્તિઓને એકત્ર કરીને લક્ષમાં લેવાથી વનસ્પતિમાં જીવત છે એવી બુદ્ધિમાન મનુષ્યને ખાત્રી થયા વિના રહેશે નહી' એવે અમને ભસા રહે છે. એવી ખાત્રી થયાનુ ફળ એ છે કે જે વનસ્પતિમાં અને તેની જેવીજ સ્થિતિવાળા પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુમાં જીવ છે તે પછી તેની વિરાધનાતેના વિનાશ નિષ્કારણ કરવા નહી, જરૂરીયાતથી વધારે કરવા નહીં; જરૂરી કારણે કરવામાં આવે ત્યારે પણ તેમ કરતાં સ`કોચ પામવે, બની શકે તે તેની વિરાધનાથી તદ્ન દુર રહેવુ, ચિત્તાદિકને ત્યાગ કરીને . સચિત્ત પૃથ્વી, પાણી તે વનસ્પતિના ઉપભોગથી વિરમવુ' અથવા" યથાશક્તિ તેના ત્યાગ કરવા. આ બધાં જાણવાનાં ફળ છે. કેમકે જ્ઞાનનુ ફળ વિરતિ છે. વિરતિ ન થાય તો, પ્રાપ્ત કરેલ જ્ઞાન વધ્યું ગણાય છે. માટે ઉત્તમ જીવાએ આ જ્ઞાન મેળવીને તેને સાર્થક કરવાનો અહર્નિશ પ્રયત્ન કરવા. આટલુ લખીને' આ લેખ સપૂર્ણ કરવામાં આવે છે. પૃથ્વીકાયાદિકમાં જીવત્વની સિદ્ધિ કરનારા ખીજા કેટલાક હેતુએ છે તે ખીજે પ્રસંગે લખવા ઇચ્છા વર્તે છે. આ હુકીકત શ્રી આચારાંગ સૂત્ર, શ્રી વિશેષાવશ્યક, લેક પ્રકાશ વિગેરે શાસ્ત્રમાં ઘણા વિસ્તારથી અનાવવામાં આવેલ છે. આ તો માત્ર તેના નિષ્યનૢ તુલ્ય છે. વધારે જાણવાની ઇચ્છાવાળાએ તે શાસ્ત્રથી જાણી લેવુ.
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उन्नत दशा मेळववानो कुदरती उपाय.
( માનસિક વિચારનું બળ )
જે કઈ પણ વસ્તુ આપણે ઇચ્છતા ન હોઇએ તેમાંથી બહાર નીકળવાના કુદરતી ઉપાય તેજ છે કે જે વસ્તુ આપણે ઇચ્છતા હાઈએ-આપણને જે પ્રિય હાય તે પ્રાપ્ત કરવા તેના ઉપાયનું ચિંતન કરવુ, તે પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરવા અને તે પ્રયત્નમાં સતત્ વળગી રહી નવી સ્થિતિમાં જે જે જરૂરીઆતની વસ્તુ લાગતી હાય તેને વિકસાવવા સ‘પૂર્ણા’શે મચ્યા રહેવુ.
મનુષ્યના જીવનમાં ભેજ ગતિએ શક્ય હોય છે. કાંતે તે આગળ વધે કે-દ્ધિ તા તે પાછા ટુડે છે. એકની એક સ્થિતિ ઉપર કોઈ પણ મનુષ્ય કાયમ સ્થીરતાથી ટકતા નથી. કાંતા સુવિચારની શ્રેણીથી ખેંચાઈ શરીરને વશ રાખી તે આગળ વધે છે. અથવા કુવિચારોથી દોરાઈ જઇ તે પ્રાપ્ત સ્થિતિથી પાછા હઠે છે. જે કાઈ પણ આગળ વધો નથી તે વિરૂદ્ધ દશા અવશ્ય પ્રાપ્ત કરે છે, અને જ્યારે આગળ વધવાના વિચારો તેની માનસિક શક્તિને રકતા
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૬
જૈનધમ પ્રકાશ.
નથી, ત્યારે પશ્ચાત્ પડવાના વિચારો તેની મગજ શક્તિને આવરે છે-તેમાં ભરાઇ તૈય છે. અને તે પાછા પડે છે.
આગળ વધવાની સ્થિતિ જીવનને અનુકૂળ ધંપ્શીત સ્થાનમાં લઈ જવા સમર્થ થાય છે. ત્યારે તેથી વિરૂદ્ધ સ્થિતિ અનીષ્ટ સ્થાનમાં જીવનને ઘસડી જઇ તેને રદ કરી નાંખે છે. અને તે કુમાર્ગે દોરાઈ જઈ પોતાની માનસિક શક્તિને પાયમાલ કરી નાંખે છે. તેથી તેવી માગ ગાવી-પાછા પડવાની વૃત્તિને દૂર કરી, તેવી અની સ્થિતિથી સદા સંભાળતા રહી જીવનને આગળ વધવાની સ્થિતિ ઉપર મૂકવું તે દરેક સુનુ કર્તવ્ય છે. અને તે માટે વિચાર કરી વિચાર શ્રેણીને પણ તેવીજ લાઇન ઉપર ચડાવવી તેમાંજ ખરી વિચક્ષણતા છે.
કની સ્થિતિને દૂર કરી ઉચ્ચ સ્થિતિમાં આવવા માટે તેવી ઉચ્ચસ્થિતિને સમજવાની અને તેને માટે વિચાર કરવાની જરૂર છે. કનીષ્ટ ને અણગમતી સ્થિતિ માંથી બહાર આવવા માટે કુદરતી ઉપાય એજ છે કે જે સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવા માટે તમે ઇચ્છતા હૈ!-જેને માટે તમારી માસિક લાગણી ખેંચાતી હાય–તે સ્થિતિ અથવા તે ગુણુને પ્રાપ્ત કરવા અને વિકસાવવા તમારે તમારૂં સપૂર્ણ લક્ષ તે બાબત ઉપર આપવું. અને જે સ્થિતિ દૂર કરવી હોય તેના તરફ દુર્લક્ષ રાખી તેને સહુજ પણ વિચાર તમારા મનનાં ન આવવા દેવા. જે ઇપ્સિત હાય તેના તરફ સંપૂર્ણ લક્ષ આપી અનિચ્છીત તરફ દુર્લક્ષ રાખવાથી તે તમારાથી તરતજ દૂર થઈ શકશે. જે મમતાને આપણે વારવાર વિચાર કરીએ છીએ તેના તરફજ મન ખેંચાય છે; તેથી વિરૂદ્ધ ખાખતનેા ખ્યાલ કરવાથી આપણે પાછા હશું, પણ જેનેા ખપ હેય-એ એષણીય હોય તેના વિચાર કરવાથી આપણે તે બાબતની પ્રાપ્તિ માટે તેના તરફ આગળ વધીશું. આ બાબતનાં દૃષ્ટાંત તરીકે કેટલીએક સમજવા લાયક બાબતને વિચાર ચોગ્ય થઈ પડશે.
કેઇ પણ વ્યાધિમાંથી મુક્ત થવાના કુદરતી ઉપાય તે વ્યાધિના વિચારને સદંતર નમસ્કાર કરવા અને સપૂર્ણ આરોગ્યની સુવિચારશ્રેણીને મનમાં ચિતવવી તેજ છે. તેનાથી થયેલે અને થવાતો સર્વ વ્યાધિ દૂર થાય છે-નાશ પામી જાય છે. જેમ જેમ મન તંદુરસ્તી પ્રાપ્ત કરવાનાં આનંદી ખ્યાલમાં રટણ કરે છે તેમ તેમ વ્યાધિની નકામી ગભરામણ એછી થતી જાય છે, અને જેવી ઉચ્ચ સ્થિતિની કલ્પના કરી શકીએ તેવી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા આરોગ્યના મનમાં દૃઢતા પૂર્વક વિચાર કરવાથી છેવટે આવેલ વ્યાધિ તદ્દન નિર્મૂળ થાય છે. અને જે વ્યાધિ થ વાની ખીક લાગતી હાય તે બીક ટળી જાય છે અને વ્યાધિ અસર કરતા નથી.
આવીજ રીતે જે વસ્તુ તરફ આપણા અભાવ હાય-આપણને પસંદ પડતી ન હાય તે વસ્તુને સદાને માટે દૂર કરવાના કુદરતી ઉપાય વિચારશક્તિને
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉન્નત દશા મેળવવાને કુદરતી ઉપાય.
૨૮૭
તે તરફ બીલકુલ પ્રવવા ન દેવી તેજ છે. સર્વ આધિ અને વ્યાધિ દૂર કરવા માટે તે નાર્થિંક ઉપાય છે, અને તે એજ છે કે પૂર્ણ આરોગ્ય અને સ'પૂ - તાનાજ એકાંત ઉચ્ચ વિચારોમાં મનની સ્થાયી પ્રવૃત્તિને જેમ બને તેમ વધારવી.
જ્યારે તમને વધારે શું ગમે છે-તેના નિર્ણય કરવામાં તમે નાસીપાસ થાઓ, ત્યારે વધારે ઉત્તમ ઉત્તમની ઇચ્છા કરવી અને ઉચ્ચતમ વસ્તુની પ્રાપ્તિ માટે મન, વચન અને કાયાની સર્વ શક્તિને દબાણ કરીને તે તરફજ પ્રેરવી. નાસીપાસીમાંથી છુટા થવાને આ કુદરતી ઉપાય છે-આ ઉપાયથી નાસીપાસી સદાને માટે દૂર થવા ઉપરાંત ખીજી ઉચ્ચ વિચારની શ્રેણીમાં તમારી માનિસક પ્રવૃત્તિ થવાથી પણ તમને બહુ લાભ થશે. અને પિરણામે આ કુદરતી ઉપાય ચેવાથી તમે એક ઉત્તમ વિચારક થવા ઉપરાંત ઉત્તમ કાર્ય કરનારા પણુ થશે.
તમારી શક્તિના ઉત્તમાતમ વ્યય થાય તેવી રીતે વર્તી કે જેથી તમે સત્વરજ તેહ પ્રાપ્તિ કરશેા. એટલુ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે તમારૂં સર્વ લક્ષ જે મહાન શક્તિ, બળ કે બુદ્ધિ તમે પ્રાપ્ત કરવા ઈચ્છતા હેા તેના ઉપરજ આપવુ. તમારી પાતાની શક્તિની કિંમત વધારજો. તમે કાંઇ પણ કરી શકતાં નથી--અથવા તમે તે મહાન્ કાર્ય કેવી રીતે કરી શકશે? તેવા કનીષ્ટ વિચારને તિલાંજલી આપી તમે સર્વ કરવા શક્તિવાન છે જે કાંઇ પ્રાપ્ત કરવુ હાય તેને માટે સ’પૂર્ણ ઉદ્યમ કરવાની તમારામાં શક્તિ છે તેવું દ્રઢાગ્રતુથી માનજે-અને સર્વ કાર્ય આરભો, પ્રાંતે કાંઇપણ કાર્યમાં મુશ્કેલી વગર ફળીભૂત થવા તમે સ’પૂર્ણાશે ક્તિવાન થશે.
જ્યારે કાઇ દુઃખથી ઘેરાયેલા હા, કોઈ દુઃખ પ્રખળ જેથી તમારા ઉપર સત્તા ચલાવતુ' હાય, ત્યારે પણ સર્વ વસ્તુએ સાથે સપૂર્ણ માનસિક શાંતિથી કાર્ય લેજો અને આગળ વધશે. તમારા જીવનને, તમારા વિચારને અને તમારા ફાતે શાંતિથી આગળ વધારજો, એટલે તમારા આખા વનમાં શાંતિનુ સામ્રાજ્ય ફેલાઇ જશે. જ્યારે આ પ્રમાણે આગ્રહપૂર્વક તમે શાંતિ રાખી કાર્યોમાં પ્રવૃત્તિ રાખશા, ત્યારે દુઃખા પણ શાંત પડી જશે અને .પછીથી તે તમારી વિરૂદ્ધ કાર્ય કરવાને બદલે તમને અનુકૂળ થઇ જઇ તમને આનંદ મળે તેવી નતનું કાર્ય તે પણ કરવા ઉદ્યુક્ત થશે. સારાંશ કે સંપૂર્ણ શાંતિથી ગમે તેવા કષ્ટને તમે તરતજ જીતશેા. અને ફરીથી તેવી કષ્ટદાયક સ્થિતિ સદાને માટે તમા રાથી દૂર રહેશે.
જ્યાં સુધી કષ્ટ માટે તમે વિચાર કર્યા કરે છે, તે આવશે . તે શું થશે.? ઇત્યાદિ દિલગીરી ઉપજાવે તેવા વિચારમાં તમે મશુલ રહે છે। ત્યાં સુધી જ વિપત્તિ આવે છે-આવવા સમર્થ થાય છે. તેની સર્વ વિચારણા પડતી મૂકે,
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ
તેના તરફ બેદરકાર રહી સુખનાજ ખ્યાલમાં ભ્રમણ કરે, એટલે આવી પડેલ લાગતું કષ્ટ પણ સુખદાયી નીવડશે. કષ્ટ-આપત્તિ સાથેના કજીયે તમે મૂકી દે અને પરિપૂર્ણ શાંતિ-સંતોષના વિચાર સ્થિર ચિત્તથી સેવા, એટલે તરતજ કષ્ટદાયી સર્વ સ્થિતિએ તરતજ સુખદ સ્થિતિમાં ફરી જશે. આથી ધ્યાન રાખશે કે મનમાં શાંતિ રાખવાથી, આનંદ-સુખના વિચારોનું આસેવન કરવાથી તમે વિપત્તિને તરી જશે, એટલું જ નહિ પણ તમે તેને એક સુદૃઢમિત્ર તરીકે ફેરવી નાંખી તમારા માટે એક ઉત્તમ સહાયક તેને બનાવશે. આવેલ વિપત્તિ દૂર કરવાના-તેમાંથી બહાર નીકળવાનો આ કુદરતી ઉપાય દરેક મનુધ્યે અવ૫ આદરવા લાયક છે.
સૃષ્ટિમાં સર્વત્ર આનદના ભડારા જ ભરેલા છે. દરેક વસ્તુમાં બે બાજુ ાય છે. કાળી અને ધેાળી, કાળી બામ્બુ દુઃખ ઉત્પન્ન કરાવે તેવા નિચારમાં મનુષ્યને ખેચી જાય છે. તેથી વિરૂદ્ધ ધેાળી ખાજી સુખાપાદક વિચારશ્રેણી માટે મનુષ્યને લાયક બનાવી આનંદ ઉપજાવે છે. તમારૂં સર્વ લક્ષ તે ધેાળી–સુખી માજી તરફ જ ખેંચો, કાળી માજી તરફ દુર્લક્ષજ રાખજે, એટલે સસારમાં રહેલ આનંદ તમને સદા માટે પ્રાપ્ત થશે. તેવી સુખી સલ્ફેત માજી નીરખવાથી સર્વ દુઃખોને, દિલગીરીને અને સ ંતાપાને તમે દૂર કરી શકશે। અને તમારા મનમાં શાંતિનું સામ્રાજ્ય ફેલાશે.
સત્ર સને માટે વધારે અને વધારે પ્રેમની લાગણી કેળવવાથી જે કાંઇ તમારી આસપાસ દ્વેષની લાગણી તમારે માટે ઉત્પન્ન થઇ હશે તે દૂર કરી નાખવા તમે શક્તિવાન થશે. જે મનુષ્ય પાસેથી દયા, માયાળુપણું અને પ્રેમના નિરણા વહેતાં હાય, તેના તરફ કંઇ પણ માણુસ દ્વેષની ધિક્કારની લાગણી ધરાવી શકતું નથી. તેવી સર્વની લાગણી સદંતર ઉડી જાય છે અને સ મનુષ્ય તેના તરફ પ્રેમની લાગણીથી જુએ છે. સર્વ મનુષ્ય માટે પ્રેમ કેળવા, પ્રેમની ભાવના ભાવે, પ્રેમના વિચારેને સ્થાન આપે, પ્રેમનેજ મનારાયના અધિષ્ઠાતા બનાવે, એટલે તમને પ્રાંત બદલામાં પણ તેજ મળશે. દ્વેષરૂપી દરવાળમાંથી બહાર નીકળવાના કુદરતી ઉપાય તેજ છે.
જ્યારે તમને એમ લાગે કે તમે દ્વેષ, અન્યાય અથવા
ખટપટના ભાગ
થયા છે કેાઇ દ્વેષથી તમારી તરફ તેવી વર્તણૂક ચલાવે છે; ત્યારે તેવા દેખીતા અન્યાય તરફ પણ દુર્લક્ષ કરી તેવા મનુષ્યેાપ્રતિ પણ ઉત્તમ પ્રેમમય લાગણી ફેલાવા, તેને પ્રમથી ચાહેા, તમારૂ મન તેના તરફ પણ પ્રેમમય વિચારશ્રેણી ચલાવે તેવુ તેને કેળવે. એટલે તમારા તરફની સર્વ દુષ્ટ લાગણીના નાશ થઈ જશે અને અમેધ લદાયી પ્રેમ તમને સત્ર આનંદ દર્શાવશે. જેવી રીતે
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉન્નત દશા મેળવવાનેા કુદરતી ઉપાય.
૨૫૯
અંધકારમાં દીવાને પ્રકાશ પડે છે તેવી રીતે સામા મનુષ્યના હલકા વિચારોમાં પશુ પ્રેમનો પ્રકાશ પડશે; અને તે દ્વેષાદિકથી થયેલા અધકારના પ્રેમમય દીવાથી સદંતર નાશ થશે.
કોઇ પણ દુષ્ટ કૃત્યની માળા કદી પણ થવું નહિં, તે સ ંબધી જરા વિચાર પણ લાવવા નહિ, નૃત્ય અને સારા પરિણામેના વિચાર કરવાથી દુષ્કૃત્યે સ્વતઃ જ નાશી જશે, સુકૃત્યેની પ્રાપ્ય અને દુષ્કૃત્યને દૂરીકરણાર્થે મનમાં સુકૃત્યા તરફ પ્રેમ ધરાવવા, આગ્રહપૂર્વક સુકૃત્યેાની વેષણા કરવી, તેનેજ ઇચ્છવા, અને તેની વિશેષ અને વિશેષ સમજણ પડે, તથા આદર કરી શકાય તે માટે સંપૂર્ણ લક્ષ તેના તરફજ આપવુ. દૃષ્કૃત્યોને નવ ગજના નમસ્કાર કરવા. જે મનુપ્યા માયાળુ થવાનેજ ઈચ્છે છે, વિચારે છે, તેને માટેજ પ્રયાસ કરે છે, અને તેનીજ આશા રાખે છે, તેને બદલામાં સુત્ર સાજ-માયાળુપશુજ મળે છે.
જ્યારે સત્ર અધકારજ દેખાતે હાય, ગભરામણ થતી હાય, દિશા સુજતી ન હોય ત્યારે પણ વધારે વધારે પ્રકાશ માટે વિચાર કર્યાં કરે. ગભરામણુ જેવી વસ્તુ આ સૃષ્ટિમાં કોઈ છેજ નહિ તેમ નિશ્ચય પૂર્વક માતા, સર્વત્ર પ્રકાશજ રહેલા છે તેવું અનુમાન કરે, એટલે તમને પ્રકાશજ મળશે. ધીમે ધીમે સ ગભરામણ દૂર થઈ જશે. અધકારમાંથી ઝાંખા-આછા પ્રકાશમાંથી ધીમે ધીમે માટે પ્રકાશ તમારા મનમાં પડશે અને ધારેલ કાર્ય સરળતાથી સપૂર્ણ કરશે. મુંઝવણ વચ્ચે આવશેજ નહિ.
આ પ્રમાણે મનમાં જે જે વખત ગુંચવણવાળા પ્રસગો દેખાતા હોય, વિરૂદ્ધ સ્થિતિ લાગતી હાય, મન અકળાતુ હોય, મુ'ઝાતું હોય, કોઈ કાર્યમાં નિષ્ફળતા. નીવડશે એમ લાગતુ. હાય-ત્યારે તેવી સ્થિતિમાંથી બહાર નીકળવાના કુદરતી ઉષ્ણુ મનને શાંત ભાવમાં-સમતા ભાવમાં રાખી મનને સીધી-સરળ લાઇન ઉપર દોરવવુ તેજ છે. મનને તેવી ગુચવણુવાળી સ્થિતિ સંસારમાં છેજ નહિ તેવી રીતે કેળવવુ અને જ્યારે મન તેવી રીતે કેળવાશે ત્યારે કાઈ પણ કાર્યમાં મુશ્કેલી રહેશેજ નહિ. કોઈ પણ કાર્યોંમાં મુશ્કેલી રહેલી જ નથી. સત્ર મનને પિરણામે પરણુમાવવાથી–સારા ફળની જ આશા રાખવાથી સારૂ જ થાય છે. સુખા મેળવવાના અને દુઃખી સ્થિતિમાંથી બહાર નીકળવાના આ કુદરતી ઉપાય છે. જેમ બને તેમ વધારે તે ઉપાય અજમાવશે તેમ તમે વધારે સુખી થશે. કાપડીયા નેમચંદ્ય ગીરધરલાલ.
t
૧ From-Eternal Progress, March.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ. श्री संधने आमंत्रण. થી જૈનધમપ્રકાશના અધિપતિ યોગ્ય, નીચેની હકીકત આપના પ્રસિદ્ધ પત્રમાં પ્રગટ કરશે.
જાવક નંબર ૧૪૫. શેઠ. આણંદજી કલ્યાણજીની ઓફીસ-અમદાવાદ, તા. ૫ માહે નવેમ્બર સને ૧૯૧૨. સંવત ૧૯૬૮ને આસો વદ ૧૧ વાર ભેમ સ્વસ્તિ શ્રી
મહાશુભસ્થાને પૂજ્યારાધે શ્રી સંધસમસ્ત જોગ શ્રી અમદાવાદથી લીશેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના જયજિદ્ર વાંચજે. વિશેષ અત્રે આ પેઢીને સ્થાનીક પ્રતિનિધિઓની મીટીંગ મળેલી તેમાં તા. ૧૨ માર્ચ સને ૧૯૧૨ ના રોજ ઠરાવ થયા પ્રમાણે અત્રેથી જાવક નંબર ૬૫ તા. ૨૬ એપ્રીલ સને ૧૯૧૨ ના પત્ર સાથે સને ૧૮૮૦ના પ્રેસીડીંગની નકલ મેકલી તે પ્રેસીડીગમાં કાંઈ સુધારો વધારે કરવા દુરસ્ત જણાય તો તે લખી મોકલવા સારૂ હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા સ્થળના જેન વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક સંઘને લખવામાં આવ્યું હતું. તે પત્રમાં માગ્યા પ્રમાણે સુચનાઓ આવી ચુકી છે, માટે તે ઉપર તથા વહીવટદાર પ્રતિનિધિ તરફથી જરૂરી બાબત મુકવામાં આવે તે ઉપર વિચાર કરી ઠરાવ કરવા સારૂ અમદાવાદ મુકામે તા. ૨૮–૨૯ અને ૩૦ ડીસેંબર સને ૧૯૧૨, સંવત ૧૯૬૯ - માગસર વદી પ ને વાર શનિથી વદી ૭ ને વાર સેમ સુધી, દિન ત્રણ આખા હિંદુસ્તાનના સકળ સંઘની મીટીંગ ભરવાનું મુકરર કર્યું છે માટે તે તારીખે પધારશે.
૨ આપના સંધ તરફથી કોણ કોણ ગ્રહસ્થા કઈ તારીખે અને કઈનમાં અમદાવાદ આવશે તે નીમેલી તારીખ પહેલાં આઠ દિવસ અગાઉ અમને પત્ર પહેચે એ રીતે લખી જણાવશે. અને જે ગ્રહસ્થા અત્રે પધારે તેમણે પિતાની (બેડીંગ) પથારી સાથે પધારવું. તા. સદર. કસ્તુરભાઇ મણિભાઈ
વાડીલાલ વખતચંદ. મનસુખભાઈ ભગુભાઈ. HARILAL MANCHHARAN દલપતભાઈ મગનભાઈ
સાંકળચંદ રતનચંદ. લાલભાઈ ત્રીકમલાલ.
“ ઉપર પ્રમાણેના પત્ર આખા હિંદુસ્તાનમાં દરેક સ્થળના વેતામ્બરે મૂર્તિ પૂજક જૈન સંઘને મોકલ્યા છે. સુરત ચુકથી રહી ગયાથી અગર નામફેરના કારથી અગર બીજા કોઈ પણ કારણથી-કેઈ સંધને આ પત્ર મળે ન હોય તે
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધોલેરામાં ઇનામના મેળાવડા.
૧૯૩
સર્વ સંધાને જાણ થવા સારૂ આ પત્ર જાહેર પેપરામાં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવે છે, તેના ખીજા પેરેગ્રામાં લખ્યા મુજખ્ખ જે સધ તરફથી અમેને જવાબ મળરો તે જવાબ સદરહુ પત્ર માલ્યા ઉપરથી આવ્યો છે એમ ગણવામાં આવશે. તા. ૨૫ નવેમ્બર સને ૧૯૧૨
કસ્તુરભાઇ મણિભાઇ.
Harilal Manchharam. વહીવટદાર પ્રતિનિધિ,
घोळेरामां इनामनो मेळावडो.
ધોળેરા, ધંધુકાથી દશ ગાઉ દૂર આવેલું શહેર છે. પ્રથમ તે વ્યાપારનુ સારૂં મથક હતું; હાલમાં રેલવેથી દૂર પડી જવાને લીધે ત્યાં વ્યાપાર મંદ થઇ ગયેલા છે. શ્રાવક વર્ગ પણ અગાઉ વધારે સંખ્યામાં અને વધારે દ્રવ્યવાન તેમજ ઉદાર હતા. હાલમાં તેની અંદર પણ ક્ષતિ દષ્ટિએ પડે છે. ગયા કાર્તિક શુદ્ધિ ૮ મે ત્યાં હાલમાં સ્થપાયેલી શ્રી જૈત જ્ઞાન પ્રવેશક સભાના તાબાની જૈન જ્ઞાન પન પાર્ડન શાળાના વિદ્યાથીઆને ઇનામ આપવાના મેળાવડા કરવામાં આવ્યે હતેા. આવે પ્રસ`ગ ત્યાં કવચિત્ પ્રાપ્ત થતા હોવાથી તેને માટે તેમણે બહાર ગામ પણ ઘણા આમંત્રણે મેાકલ્યા હતા. એ શુભ પ્રસંગ ઉપર અહીંથી અમારી સભાના પ્રમુખ કુંવરજી આણુંદજી અને ગાંફના કારભારી રા. રા. નશીદાસ નથુભાઇ વિગેરે ત્યાં ગયા હતા. મેળાવડાની અંદર ધોળેરાના સાઁભાવિત ગૃહસ્થા શે રેમતુલાભાઇ વિગેરે અને ડાકટર સાહેબ ચુનીલાલભાઇ વિગેરે પધાર્યા હતા. જૈન સમુદાયના તા તમામ આગેવાને એ હાજરી આપી હતી. પ્રમુખસ્થાન રા. રા. નરશીદાસભાઇને આપવામાં આવ્યુ હતું. પ્રસંગને અનુસરતું ભાષણ મી. કુંવરજી આણંદજીએ તેમજ ત્યાંના કેટલાક ભાઈઓએ કર્યુ હતુ. પ્રમુખે પણ જ્ઞાનાભ્યાસના સંબંધમાં ઘણું વિવેચન કર્યું હતું અને આપણી ઉન્નતિને માટે ધાર્મિક કેળવણી સાથે વ્યવહારિક કેળવણીની અત્યંત આવશ્યક બતાવી તેને માટે એક કુંડ સ્થાપવાની યોજના પ્રદર્શિત કરી હુતી. એ બાબત તરતમાં વિચારપર રહેવાથી તેમણે તેમજ મી. કુવરજી આણુદજીએ રૂ. ૫૧)-૫૧) વિદ્યાર્થીઓના ઉત્તેજન માટે આપવાનું જાહેર કર્યું હતું. ત્યારબાદ ઇનામ આપવાની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. ઇનામની ગેડવણુ ઉંચા પ્રકારની કરવામાં આવી હતી, એટલે કે વિદ્યાથીની જરૂરીયાતને અનુસરીને કટાસણા, ચરવળા, રણી, પૂજાના લુગડાં, સાપડા,
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કર
જૈનધમ પ્રકાશ.
ચોપડીઓ, નાની ટ્રકો, પાકીટો અને જર્મનના રકેથી, વાટકી, ધૂપધણા વિગેરે આપવા માટે તૈયાર રાખેલાં હતાં. ઇનામ સંબધી તમામ ખર્ચ શેઠે માતી. લાલ મુળજી રાંધનપુરતવાસી જેએ હાલ વ્યાપારાર્થે મુંબઈમાં રહે છે તેમણે આપ્યા હતા. ઇનામ પ્રમુખસાહેબને હાથે વહેંચાયા બાદ પ્રમુખ વિગેરનો આભાર માની ઘણા આનદ સાથે મેળાવડો અખાત થયા હતા. મેળાવડાની અંદર બેન્ડ તથા પ્રભાવના વિગેરેની પણ ગોઠવણુ રાખી હતી. આ સભાના પ્રમુખ સી. પેાપટલાલ સવચંદ અને સેક્રેટરી મી. ધારશીભાઇ વીરચંદ વિગેરે અત્યંત ઉત્સાહી અનેશાસને તિના રાગી છે. ધોલેરા સ્થળ ખુણામાં પડી જવાથી તેમને જોઇતા અનુમેદનનો અભાવ છે, નહીં તે તે બહુ સારી સ્થિતિમાં આવે તેવા ઉગી છે. પરમાત્મા તેમની શુભેચ્છા પૂર્ણ કરો. તથાસ્તુ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
वाळाकुंची.
શ્રી અરિહંત પરમાત્માની પ્રતિમાની પૂજા કરવાના પ્રારંભમાં જળવડે પખાળ કરવામાં આવે છે. અને તે વખતે આગલા દિવસનું ચડેલું કેસર કે જે બીજે દિવસ વાસી કેસર કહેવાય છે તે કોઇ જગ્યાએ ભરાઇ ન રહે તેને માટે જળ સાથે વાળાકુ'ચીને યથેચ્છ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ વાળાકુચીએ સુગધી વાળાની અને છે, જો કે હાલ તો તેમાં ભાગ્યેજ સુગંધી આવતી જણાય છે. આ વાળાકુચીને સ્પર્શ કેવા કર્કશ હોય છે તેનો અનુભવ એક વખત પેાતાના શરીરના અમુક ભાગ તેના સાફ કરાવવાથી જ થઇ શકે તેમ છે.
વળી પખાળ કરવા માટે રાખેલ પગારદાર પૂજારીએ અથવા ગેડી તેને ઉપયોગ એટલે બધા છુટથી કરે છે કે તે વખત સેાની લેાકેા દાગીના સાફ કરે છે તેનુ સ્મરણ થઇ આવે છે. જે કે સાની લેાકેાની દાગીના સાક્ કરવાની વાળાકુ ચીઓ તા કેમળ હાય છે, તેના સ્પર્શે આવા કર્કશ હોતા નથી.
હવે વાળાકુ ચીના ઉપયોગ કરવાની જરૂર કેટલે અંશે છે તે વિચારીએ. પ્રભુની પ્રતિમા ઉપર પ્રથમ જળ પ્રક્ષેપ કરી આગલા દિવસનું કેશર પળાલી એક નિર્મળ અને સુકેામળ વસ્ત્રના પાતાંવરે તમામ કેસરને દૂર કરવુ. પછી તેવુ કે એવે! કોઈ ભાગ છે કે જ્યાંથી વાળાકુચી શિવાય કસર નીકળી શકે તેમ નથી ? આમ જણાય તે પછી તેજ ભાગ ઉપર માત્ર વાળા ચીના નરમ હાથે ઉપયેગ કરવે કે જેથી કેસર નીકળી જાય. તે છતાં કદી કંઈ ભાગમાં કેસરને અશ ચોંટી રહ્યા-આપણી દ્રષ્ટિએ ન પડવાથી રહી ગયા તે તેમાં માટી
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળ ઉપર મૂળનાયકજીની પૂજા.
૨૮૩
આશાતના જેવું શું છે? તે કાંઇ અપવિત્ર કે કેહું તેવે પદાર્થ નથી, વળી આરસ સાથે એક રૂપ થઇ જાય તેવે પણ પદાર્થ નથી તેથી તે સ્વતઃ તે દિવસે કે ખીજે દિવસે નીકળી જશે પરંતુ તેટલા અલ્પ અશની ખાતર આખા શરીર ઉપર વાળાકુચી ફેરવવી અને તે પણ એવી રીતે ફેરવવી કે સુકેામળ શરીર ઉપર ફેરવાય તા તેના ઉઝરડા થાય. આ બહુજ અવિવેકવાળુ કાર્ય છે, આશાતના યુક્ત છે અને પરમાત્માની ભક્તિમાં હાનિ કરનારૂ છે.
આવી વાળાકુ ચીતે યથેચ્છ અવિવેકવર્ડ ઉપયોગ કરવાથી બીજી પણ હાની ખડુ થાય છે. પ્રતિમાનું દળ ઘસાતું જાય છે, આકૃતિ બદલાતી જાય છે, પ્રતિમાની નીચે લખેલા લેખ કે જે આપણા જીવતા પુરાવા છે તેના પણ નાશ થતા બ્લયુ છે. પ્રભુના શરીર પર કેટલે! ઘસારે લાગ્યા તેની ખબર પડી શકતી નથી પરંતુ લેખ તરફ ષ્ટિ કરતાં અનુમાન થઈ શકે છે કે તેના ભાગ જેટલા ઘસાચે તેટલુ શરીર પણ ઘસાયુ જ હેવુ જોઇએ. જેને આવા લેખની ખરી કિંમત સમજાયેલી છે તેને આવા અવિવેકથી અહુ લાગી આવે છે. તવા ગૃહસ્થના ખાસ અનુભવવાળ! કથનથી અને અમને જાતે પણ વાળાંકુચી કરતી વખતનો દેખાવ અવિવેકવાળા જણાવાથી આ લેખ લખવા પડડ્યા છે. આશા છે કે આ ખબાબત દરેક જિનમંદિરના વ્યવસ્થાપકે લક્ષ આપશે અને વાળા'ચીથી થતી આશાતના દૂર કરશે. મનતા સુધી વજ્રના પાતાંથી જ ચલાવી લેશે અને ચિત્ જરૂર પડે તેજ વાળ:કુંચીથી વાપરવાનું સમજાવશે.
છેવટે એક સૂચના એ પણ કરવામાં આવે છે કે સેકડા વર્ષ થયા આપણી વાળ!કુ ચીએ જેવી ને તેવી રહી છે તેને માટે વિચાર કરી કોઈ સુકે મળ પદાથ કે જે વાપરવામાં અડચણ ન હોય તેની વાળાકુંચી બનાવવાનુ ધ્યાનમાં રાખવું કે જેથી આવી લક્ષ બહાર જતી અને ભક્તિના પેટામાં થતી આશાતના અટકી શકે.
सिद्धाचळ उपर मूळनायकजीनी पूजा.
શ્રી સિદ્ધાચળ સર્વ તીર્થાંમાં ઉત્કૃષ્ટ તીર્થ છે. તેની યાત્રાને માટે હાલમાં રેલવેની પૂરેપૂરી સગવડતા થયેલી હાવાથી મેટી સખ્યામાં યાત્રાળુએ આવે છે. તેમાં પણ કાતકી અને ચૈત્રી પૂર્ણિમા જેવી પણી ઉપર તે ઘણું માણુસ દેશ પરદેશથી આવે છે. તે સ યાત્રાના લાભ લેવાની સાથે મૂળનાયકજી શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની ( દાદાની ) પૂજા કરવાને લાભ અવશ્ય લેવાની
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
જૈનધર્મ પ્રકાશ-ખાસ વધારે.
ઇચ્છા ધરાવે છે. તેમાં પણ હાલમાં સ્ત્રીવર્ગની અંદર પૂજા કરવાની અભિ લ પા નિપરદિન વૃદ્ધિ પામતી જાય છે. આ હુકોકત એક રીતે ખુશી થવા જેવી છે પરંતુ પૂન્ન કરવામાં વિવેક કેમ જાળવવા જોઈએ તે વાત બહેાળે ભગે તદ્દન ભૂલી જવામાં આવે છે, સ્ત્રીવર્ગને પેાતાની ફરજ અને પેાતાના આચાર અન્ય, તરફથી સમતવામાં પણ આવતા નથી અે ખેદકારક હકીકત છે. પરમાત્માની પૂજા આત્માને પરમ હિતકારક છે. એ નિઃશંસય વાત છે, તેમાં પણ તીવૃધિપતિની પૂર્વી વિશેષ લાભદાયક છે. પરંતુ તે પૂજા પૂજારૂપ થવા જોઇએ-આશાતના રૂપ થવી ન જોઇએ. તેની અંદર વિવેક જાળવવે જોઇએ, આચાર પળાવા જોઇએ અને અન્ય સુજ્ઞજનાની દૃષ્ટિમાં તે ક્રિયા અનુમોદન યોગ્ય લાગવી જોઇએ તેજ તે પૂન્ત પૂર્ણ ફળદાયક થઇ શકે. સ્ત્રીના આચાર શુ ? તેનુ શીળ શું? તેની મર્યાદા શી ? આ વાત સ્રો વગે આવ૨૫ સમજવા જોઇએ. પુરૂષા જ્યારે પૂજા કરવાથી થતા લાભ મેળવવામાં હર્ષઘેલા બની જાય અને માણુસેની ભચડાભચડીમાં પ્રવેશ કરે ત્યારે શુ' ઓ જાતિ પણ તેમાં પ્રવેશ કરે ? આ વાત શકય છે ? ચેાગ્ય છે ? મર્યાદાવાળી છે? શીળશુષ્ણુને સાચવનારી છે ? કેવી છે? તેના વિચાર કરવાની અત્યંત અગત્ય છે. ઓ જાતિમ પેાતાના શરીરની મર્યાદા જાળવવા માટે એવી પુરૂષોની ગીરદીમાં પ્રવેશ કરવા તે કોઇપણ પ્રકારે દ્વિતકારક નથી, ચેગ્ય નથી, સ્વપરને ઘાતકારક છે. જો કે જૈનધર્મના પ્રભાવે અને પરમાત્માની શીતળ છાયાને લઈને કોઇપણ પૂજકના હૃદયમાં મલીન ભાવ ષ્ટિએ પડતા નથી પરંતુ એ વખતના દેખાવ કાઇ તટસ્થ ોનારના હૃદયને પહુજ ખેદ ઉપજાવનારા લાગે છે, તેમજ અન્ય ધર્મોના હૃદયમાં જૈનનો એવી પ્રવૃત્તિ જૈનધર્મ પ્રત્યે માન આછુ કરનારી થઇ પડે છે. તેથી જે મૂળનાયકજી મહારાજની પૂજા ભક્તિ કરવીજ હેય તે ઘણુા મેડા વખત સુધી રેકાવુ અને કાર્યકર્તાએગે વગ માટે ચેકસ એક કલાક જેટલે ટાઇમ પાસ કાઢી આપવા કે જેથી આવેલ કઢગે હાસ્યાસ્પદ દેખાવ જોવાનેા વખત આવે હું અને તે કલાકની અંદર પણ પુરૂષ પૂજા કરવા માટે ગર્ભગૃહનો અંદર દાખલ થઈ શકે નહીં. જે સ્ક્રીમને પહેલાં પૂજા કરીને ઉતરવુ હોય તેને માટે ખાસ નવા આદીશ્વરજી કે જે મૂળનાયકજીની પ્રતિકૃતિન્દ્ર છે તે મંદિર નીમી રાખવુ કે તેનો અંદર સ્રોવ શિવાય પુરૂષવર્ગ પૂજા માટે દાખલજ ન થાય. આવી યાગ્ય ગાઠવણુ જ્યાં સુધી કાર્ય વ્યવસ્થા કરવાની સત્તા ધરાવનારાએ હિંમત કરીને કરશે નહીં ત્યાં સુધી સ્ત્રીજાતિની મર્યાદા ખીલકુલ જળવાવાની નથી અને તેમની
For Private And Personal Use Only
એક
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ભામત
૬૭ કલ્યાણજીના
પૂજા પૂ પૂજારૂપ થવાની નથી; પ્રતિનિધિ સાહેબે નું ખાસ ધ્યાન
ખેચીએ છી
હવે પુરૂષો જે પૂજા કરવા માટે મૂળનાયકજીના ગર્ભગૃહમાં ધસારા કરે છે તેને માટે વિચાર કરીએ. બધુએ જિનમદિરમાં કેવે વિવેક જાળવવો જોઇએ ? તેને માટે આપે કોઇ વાર વિચાર કર્યાં છે? કર્યાં હોય તા એમાં વિવેક જળવાય છે ? ન જળવાના હોય તા કેાની સમક્ષ ધ જળવાતા નથી તેને વિચાર કર્યાં છે ? પૂજા કરવી એ ચેકસ મનમાં રાખે પણ વિવેક જાળવા, ધીરજ રાખે, તમારી ઉતાવળને તે વિવેકને અને તેવું લાગત નથી, ધીરજ ન રહે તેા બીજે દિવસ મૂળનાયકજીની પૂજા કરો; પણ વિવેક જાળવીને-આશાતના વજીને પૂજા કરે..
શ્રય,
સબધમાં પણ કાર્યકર્તાઓએ કાંઇક વ્યવસ્થા કરવાની અને તેને અમલમાં મુકવાની જરૂર છે. દરેક યાત્રાળુઓને મૂળનાયકજીની પૂજા કરવાની અમિલાષાજ હોય તે આંગીના દર્શન કરાવવાની તે કરવાની અભિલાષા ઘટાડા, પ્રક્ષાલન વહેલુ થાય તેમ કરો. અને પૂજા ફરવા માટે અમુક સખ્યા દાખલ તે પૂજા કરીને નીકળે પછી બીજા તેટલા દાખલ થાય તેમ કરી, અને એ સીઇ સાથે જમાદારને ઉભા ઉભા રાખે. અમુક દિવસોએ તો મુનીર સુધાંને હાજરી આપવાના હુક બીજાએ અપભ્રાજ કરે, દેખાવ વિજ્ઞક્ષણુ ન થાય એમ કરે. ના ભાવ તેમ કરી પણ તેની સમજને ઉત્તેજનન મળે તેમ કરશે. આ છે..ખતે જો ઇ પણ મગ આ રાવ તેડવા ઇચ્છે તે તેને સમ ળવા. ઠરાવ કર્યા અગાઉ અમુક અમુક શહેરના સધને જાહેર કરા પરંતુ સ્ત્રીવર્ગ ને પુરૂષવગ બ તેને માટે મોંદા જળવાય ને ભક્તિ થાય તેમ કરી, આશા કે આ ગામત આગેવાન અવશ્ય ધ્યાન આપશે.
પરંતુ આમાં વિવેક જળવાય, આશાતના ન
ભાવવા
છપાઇને બહાર પડેલ છે. प्रमेय रत्न कोष.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
૨)
શ્રી ચંદ્રપ્રભસૂરિના ચેલે આ નાના પણ ઘણાં ઉપયાગી ન્યાયના ગ્રંથ ભાવનગર નિવાસી શ્રાવક ઝવેરભાઇ ભાઇચંદ્રની આર્થિક સહાયથી અમારી તરફથી છપાવીને ખડાર પાડવામાં આવ્યું છે. ન્યાયના અભ્યાસી મુનિ મહા રાજાને તેમજ પુસ્તક ભડારા ખાતે ભેટ આપવાના છે. જીકના આકારે છપાવી બધાવેલ છે. અન્ય ગ્રહસ્થ માટે કીમત મા કીંમત માત્ર ચાર આના રાખેલ છે. પોસ્ટેજ એક આના લાગે છે. મગાવવાના ઇચ્છકે પત્ર લખી મગાવી લેવે.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ભાઈ લલુભાઈ મોતીચ દનું ખેદકારક મૃત્યુ. આ એક એવા પચેગી સભાસદની ખામી પવી પડી છે કે જે પુરાવી મુશ્કેલ છે. ભાઈશ્રી લલુભાઈ માત્ર 32 વર્ષ લઘુ વચમાં અને ત્રણ માસની ટુંક માંદગીમાં ગયા કાત્તિક વદિ 10 મે, દેહ તજી ગયા છે. ચાર વર્ષ અગાઉ એલ. એ લ. બી. ની પરીક્ષામાં પારો થયા બાદ અત્રેના રાજયની નેકરી માં તરતમાંજ દાખલ થયા હતા. છેવટના બે કે માં ન્યાયાધીશ તરીકેની નેકરીક રીતે પિતાના ઉપરી અધિકારીને ઘગા સંપ આવ્યો હતો. એમને એકાએક અભાવ વિવાથી તેમના પિતા, પિતામહ વિગેરે કુટુંબીઓને, બાળવિધવાને તેમજ લઘુ વયના એક પુત્ર ને એક પુત્રીને અસહ્ય દુઃખી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ છે. પરંતુ ભાની પ્રબળ છે. તેની પાસે મનુષ્ય નિરૂપાય છે. ઔષધ ઉપચાર અનેક પ્રકારના અહીં કર્યા બાદ મુંબઈ જઈને આપરેશન કરાવ્યા છના વ્યાધિ નિમૂળ થશે નહીં અને દેહાંત થવામાં પરિણામ આવ્યું. અમે તેમના પિતાશ્રી માસ્તર મેતીચંદ ઝવેરચંદ વિગેરે આ લેખથી દિલ સે આપવા સાથે ભાઈ લલુભાઈને આત્માને શાંતિ ઈચ્છીએ છીએ. છપાઈને બહાર પડેલ છે. કમ ગ્રંથ ટીકા વિભાગ 2 .. ( પાંચ છ કર્મગ્રંથ ટીક સાથે ને સરફત ચાર કર્મચંગે મૂળ. ) 'આ બીજો વિવાળ પણ શેડ વતનજી વીરજી અને જીવાણુભાઈ જેચંદ આર્થિક સહાયથી જ બાર પાડવામાં આવે છે. અત્યંત ઉપયોગી છે. સંસ્કૃતના અષાસી સાધુ સમાધીઓને તેમજ પુસ્તક ભંડાર ખાતે ભેટ આપવાનો છે. અન્ય ઇક માટે કિ મત માત્ર રૂ. 2) જ રાખી છે પરટેજ ચાર આના લાગે છે. ભેટ મંગાવવાની ઈચ્છક મુનિરાજ વિગેરેએ અમારી ઉપર અથવા શેઠ રતનજી વીરજી ઉપર લખવું. ખાસ સૂચના. શ્રી વિજય ઉપાધ્યાય કૃત વિંશત્ દ્રાવિંશિકા સટીક અને ગબિંદુ સટીક અમારી તરફથીજ છપાવીને બહાર પાડવામાં આવેલ છે. તે બંને પુસ્તકો છપાવવા માં આર્થિક સહાય શ્રાવિકા બાઈ દેવલબાઇની હતી. તેની નકલે અમારી પાસે હતી તે લગભગ થઈ રહેવા આવી છે તેથી ભેટ તરીકે મંગાવનારે શ્રી મુંબઈ, માંડવી બંદર, ભાત બજાર, શેડ જેઠાભાઈ વર્ધમાનના માળામાં ત્રીજે દાદર. એ પ્રમાણે ઠેકાણું કરીને તેમના ઉપરજ પત્ર લખવે. For Private And Personal Use Only