Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
આ પ્રમાણે મનુષ્ય શરીર ને વનસ્પતિ શરીરમાં સમાનતા રહેલી છે.
જેવી રીતે મનુષ્યાદિકમાં દશ સંજ્ઞા પ્રત્યક્ષ જણાય છે તેમ વનતિમાં પણ આહારાદિ દશ સંજ્ઞા વર્તે છે તે આ પ્રમાણે
મનુષ્ય જેમ અનેક વસ્તુઓને આહાર કરે છે અને તેના શરીરને ટકાવે છે તેમ વૃક્ષને પણ જળને આહાર છે-તેના વડે જ તે જીવે છે એ આ હાર સંજ્ઞા. અમુક વૃો પશદિથી સંકેચ પામે છે તે ભય સંજ્ઞા, પોતાના તંતુ વડે વેલડીએ ફળાદિકને વીંટી લેય છે અથવા વેલડી વૃશાદિપર ચડે છે તે પરિ. ગ્રહ સંજ્ઞા, સ્ત્રીના આલિંગનથી કુરબકનું વૃક્ષ ફળે છે તે મૈથુન સંજ્ઞા, કોકનદના વૃક્ષના મૂળમાંથી હુંકારા જે શબ્દ ઉઠે છે તે ક્રોધ સંશા, રૂદંતી વેલમાંથી પાણીના ટીપાં કરે છે તે માન સંજ્ઞા, (તે એમ માને છે કે હું જગતમાં છતાં આ જગત્ દરિટી શા માટે રહે છે? એવા અભિમાનથી તે રૂએ છે.) વેલડી. પિતાના ફલેને ઢાંકી રાખે છે તે માયા સંજ્ઞા, બવ અને પલાશાદિ વૃક્ષે તેના મૂળમાં રહેલા નિધાનને પિતાના મૂળીયાંથી વીંટી વળે છે તે લેભ સંજ્ઞા, કમળ રાત્રે સંકોચ પામે છે તે લોક સંજ્ઞા અને વેલડી માર્ગને તજીને વૃક્ષ ઉપરજ ચડે છે તે એઘ સંજ્ઞા. આ પ્રમાણે વનસ્પતિમાં દશે સંજ્ઞાને સદ્દભાવ જાણીને તેનામાં જીવ છે એ નિર્ણય સમજવો. કેમકે અજીવ પદાર્થોમાં એ સંજ્ઞાઓ બીલકુલ હોતી નથી.
૭ વૃક્ષાદિકને દ્રવ્યઇદ્રી છે કે એક જ છે. પરંતુ ભાવઈતી તેનામાં પાંચે ઘટી શકે છે તેથી પણ તેનું સાત્મકત્વ સિદ્ધ થાય છે. દષ્ટાંત તરીકે બકુલ વૃક્ષ ઝણઝણાટ કરતા નેઉવાળી, ચપળ નેકવાળી તેમજ સુંદર આકૃતિવાળી અને વસ્ત્રાભૂષણથી અલંકૃત સ્ત્રીના મુખમાંથી સુધી મદિરાના ગંદુપવી તેમજ તેના પાદઘાલવડે પ્રકૃલ્લિત થાય છે. એટલે તેવા પ્રગથી તેને તત્કાળ પુષ્પ આવી જાય છે. આવાં નેરના ઝણઝણાટથી કોદ્રીન, સુંદરકૃતિ વિગેરેથી ચક્ષુ ઈદ્રીનસુગથી મદિરાથી ઘાણેકીને, મદિરાના ગળાના આસ્વાદથી રસેંદ્રીનો અને ચરણ ઘાતથી પઢીને તેને બોધ હવાનું પ્રગટ થાય છે. પરંતુ તેને દ્રવ્યદ્રી એકજ હોવાથી તે એકેદી કહેવાય છે. કેટલાક કવિ કહે છે કે બકુલ વૃક્ષ સ્ત્રીના આલિંગનથી, કેસર વૃક્ષ મદિરાના કે ગળાથી ને અશોક વૃક્ષ સ્ત્રીના પાદઘાતથી પુષ્પિત થઈ જાય છે. આ પ્રમાણેની હકીકત તેનામાં જીવત્વ છે એ હકીક્તને પુષ્ટ કરે છે.
૩ લોક સત્તા ને ઓઘ સંજ્ઞા બીજી રીતે પણ કહેવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533329 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1912 Pustak 028 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1912 |
| Total Pages | 38 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |