Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વનસ્પતિમાં જીવવ.
૨૮૧
ઇદ્રિયગોરાર અને અતીંદ્રિય એમ બંને પ્રકારના પદાર્થોના સ્વરૂપના સંબંધમાં વ્યવહારિક કેળવણીથી ઉદ્દભવેલી તર્કશક્તિ પુરતું કામ કરી શકતી નથી.
હાલના જડવાદીઓની મોટી સંખ્યાવાળા જમાનામાં મનુષ્યમાં પણ જીવત્વ અને પુનર્જન્મ પણ કેટલાક દેશોમાં માનવામાં આવતું નથી તો પછી પશુમાં અને માખી મચ્છર કીડી મકડા માંકણ તેમજ એળ ને અળસીયાં જેવા ઝીણું જંતુઓમાં તેમજ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ કે વનસ્પતિમાં જે જીવત્વ અને પુનમાદિક માનવું છે તે અત્યંત મુશ્કેલ હકીક્ત છે. સદ્દભાગ્યે ઘણુ ખરા આર્યશા તે એ બધામાં જીવત્વ માને છે પરંતુ તેની હિંસાથી લાગતા પાપના સંબંધમાં કેટલાક પશુઓની હિંસામાંજ પાપ માનીને અટકે છે, કેટલાક તેનાથી આગળ વધીને બેઇદ્રિય, તે ઇદ્રિય અને ચારે દ્રિય જીવમાં જીવ માને છે પરંતુ તેની હિંસામાં તો બેદરકાર રહે છે. ઉપરાંત પૃથ્વી પાણી વિગેરેમાં જીવત્વ માનનારા અને તેની હિંસા પણ નિષ્કારણ નહીં કરનારા તેમજ સકારણ પણ જેમ બને તેમ ઓછી વિરાધના કરવાના વિચારવાળા માત્ર જેનેજ છે એમ કહીએ તે તેમાં કાંઈ અતિશયોક્તિ જેવું નથી.
- પૃથ્વી પાણી વિગેરે સ્થાવર છે. તેમાં જીવ માનવા માટે અનેક શાસાધાર છતાં યુક્તિવાદીઓનું મન તેમ માનતાં અચકાય છે. આ એકેદ્રી જીવમાં જીવત્વ બતાવવાને માટે તેના એક ભેદરૂપ વનસ્પતિ દ્વારા પ્રયત્ન કરવામાં આવેલ છે.
પૃથ્વી પાણી વિગેરે પાંચે સ્થાવરમાં સાત્મકવ યુક્તિયુકત છે તથાપિ વનસ્પતિમાં જે સાત્મકત્વ છે તે સ્થળ દષ્ટિવાળાને પણ ગમ્ય છે, તેથી તેનું દિમાત્ર દર્શન અહીં કરાવવામાં આવે છે. તે અનુસારે બીજા એકેદ્રી જીવોમાં પણ ચેતના સમજી લેવી.
૧ વૃક્ષના મૂળમાં જળનું સિંચન કરવાથી તેને રસ ફળાદિકમાં સ્પષ્ટ જણાય છે તે જો વૃક્ષ ઉછૂવાસ લેતું ન હોય તે તે રસ ઉંચા શી રીતે ચડી શકે ? મનુષ્યાદિકમાં રસનું પ્રસર્પણ શ્વાસોચ્છવાસ સતે જ પ્રત્યક્ષ જણાય છે અને શ્વાસોશ્વાસના અભાવે મૃતકવિગેરેમાં તેને અભાવ દેખાય છે. આ પ્રમાણે અન્વય ને વ્યતિરેકથી રસનું પ્રસર્પણ શ્વાસેથ્વાસની ખાત્રી આપે છે. વ્યાપ્ય વ્યાપકના હોતું નથી. ઉચ્છવાસ આત્માને ધર્મ છે એ નિર્વિવાદ છે. ધર્મ ધમીને ઓળખાવે છે. કેમકે ધર્મ ધર્મવિના રહેતોજ નથી.
૨ મનુષ્યની જેમ વૃક્ષોને પણ દોહદની ઉત્પત્તિ થાય છે અને તેનો દેહદ પૂરાવાથી હર્ષિત થયેલ હોય તેમ તે ફળે છે. અને જે દેહદ પૂરવામાં ન
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533329 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1912 Pustak 028 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1912 |
| Total Pages | 38 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |