Book Title: Hansdutam
Author(s): Rupgoswami
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004415/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mduutH| dukUlaM vibhANo dalitaharitAbadyutiharaM javApuSpazreNIruciracirapAdAmbujatasaH / cAvaTe cANi manohare bocane basthAsatsambo, me mama manaH pAhaba ka vAri ? cAna pAkhin vim parAja rAnAbhAvaH rAvate / bacate rati pAThAntaram / bAlArAnaka, tasAt te bama. bopakha kAryazApaya zAsana aviSyatIti bhAvaH // kopa rati / he paramAdhi padmanele! tvayA bari bhavi bopaH mata, : kopaH bara priyaH nAhamiti bhAraH pasta mapana, pAna bacin viSaye baccat kiM vidheyaM vaya vimapi parato. bamati maneti bhaavH| vinta vA pani pUrva pUrI dattam cAm mAninam uccaiH gAI bacA napA va mavidehi, pavA barpita cumbanaca ucca samava / basananitam / 20 // duniti / datiM paritaM bat harinAsaM taya dyutihara kAnnicauraM potamiti bhAvaH dui paramaM dadhAnaH paridadhat avApnu Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 kaapsNhH| tamAlaNyAmADo darahasittalIlAJcitamukhaH parAnandAbhogaH sphuratu hadi me ko'pi puruSaH / 1 // yadA yAto mopIhadayamadano mandasadanAt mukundo gAndinyAsanayamanuvindana madhupurIm / tadAmAkSIMcitAsariti dhanapUrNAparicadhairagAdhAyAM bAdhAmayapayasi rAdhA virahiNI // 2 // kadAcit khedAgniM vighaTayitumantargatamasau . mahAlIbhirlebhe taralitamanA yAmunataTIm / SyANAM zreNyA ruciriba kAntiriSa ruciryasya tAdRzaM raciraM manoja pAdAmbajatalaM caraNa kamalatala basya tavAmataH tamAvavat syAmam yA yasya tathokaH daramitakha mandathitaya gosavA bicAva vaJcita pUjitaM hAcaramiti bhAva: mukhaM yasya tathAbhata : paraH mahAn vyAnandasya lAbhogaH paripUrNatA yaya tAdRyaH athavA paramAnandamava ityarthaH ko'pi anirvacanIyaH puruSaH kRSNa iti bhAva me mama hadi sphurata rAjatAm / zikhariNInamasin sanda meM / upamAhAraH / panthArambha vighnavinAzArtha paveriTadeva tAsakottamarUpaM mAmAcaraNamidam // 1 // __yadeti / mopInAM hRdayamadana: manomozanaH sukundaH kRSNaH vaTA gAndinyA: tanayam cakram canuvindan anubamamAnaH anusaran vA nanda sadanAt mandArayAt madhupuroM mathurAM yAtaH gataH, tadA viriNI rAdhA ghanAH sAndrA yA pUrNaH mamayaH tAsAM paricavaiH saGghaH bagAdhAyAm ananaspo yAm apArAyAmiti bhAvaH bAdhAmayAni duHkhamaya ni payAMsi nalAni yasyAM tabAbhatAyAM cinnAsariti amAicI nimmjj| rUpakamaraH / // kadAciditi / kadAcita asau rAdhA gAbhiH sajoSita kara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 iMsadUtaH / cirAdasyAzcittaM paricitakuTIrAvakalanAd avasthA tastAra sphuTamatha suSupta : priyasakhIm // 3 // tadA niSpandAgI kalitanalinIpala vakulaiH parINAhAt pramaNAmakuzala shtaashtihRdyaiH| dRgambhogambhIrokkatamihirapunIlaharibhivilInA dhUlInAmupari parivaro parijanaiH // 4 // tatastAM nyastAGgImurasi lalitAyAH kamalinIpalAzaiH kAlindIsalilazizirairvIjitatanum / antargata khedAgniM virAjazokAnalaM vighaTayituM nirvApa'yavatarajitamanAH caJcalitacittA sato yAmuna ta ToM yamunAtIra lebhe mata. vtii| atha yamunAtIra prAsya nanna ram asyA rAdhAyA: cittaM manaH cirAt paricitAnAM bhukAnAmiti bhAvaH kuTIrANAM kulAnAmiti bhAvaH abakalanAt avacaukamAt saSapta sukhamahama khAma na kiJcidave dimityevaMdapA savita yaTanna khAt mA nidA captiH tasyAH priyasakhom avasthA ma miti bhAvaH sphaTaM samyak yathA tathA tastAra prApa mAheta bhAvaH // 3 // . ..tadeti / tadA tasmin kAle mUvisthAyAmiti bhAvaH nissanda nizcacama aGka vasthAH tathAbhUnA ate| dhonAmupAra vidhInA luNThitA sA kalitaM gTahItaM nalinI pallavakuThaM padmapatra cayaH vyana. nAmiti bhAvaH yaiH tathoka, memyAM parIyAhAt kAtiyayAt bAyatazatam amaGgala yataM jIvati na vetyAdirUpam aAyate iti sAdRzaM vRdayaM veSAM te:, dRgambhobhiH nayanajalaiH gambhorokatA pUriteti yAvada mihiraputyAH yamunAyA: khaharistaraGgaH yaH tathAbhUtaiH parijanaiH sakhIbhiriti bhAvaH parivavra paritaH veSTitA / / tata iti / tataH anantaraM urinAvAH tadAkhyasalAH urasi Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 vaavysNgrhH| parAhattabAsAhuracalitakalauM kasayatA sakhIsandohAnAM pramadabharaNAlI dhvanirabhUt / / midhAyA porahadalaviTaGgasya sasitA tato rAdhA nIrAharaNasaraNInyasta crnn| milantaM kAbindIpulinabhuvi khelAJcitagatiM dadarzAgre kaJcinmadhuravirutaM khetagarutam / / tadAlokastIkochasitAdayA sAdaramasau praNAmaM zaMsantI laghu laghu samAsAdya savidham / dhRtomA sadyo harisadasi sandezaharaNe. baraM dUtaM maine tamatilalitaM hanta ! llitaa| 7 // pasi nyasAtI nihitakalevarAM kAlindyA: yamunAyAH marisena ziziraiH zItalaiH kamarinopajAyaH padmapo vIjitA tataH zarIraM bakhAH tadhonA parApattana pratyAgatena zvAsAreNa mandazvAsenevarSaH pavitaH sanditaH kaNTho yamAH tAdRzIM kalayatAM pazyatAM saMkhosandohAnAM sahacarIsaGghAnAM pramadabhareSa harSAtiya yena zAlate zobhate rati tadhokaH dhvaniH dhAnanTakolAhala ravi yAMvat abhUt // 5 // hini! tataH anantaraM pratyAgatazvAsAnantaraM lalitA mIrAharapA abAharaNAI yA sarapI sopAnaM tasyAM nyastacaraNA arpitapAhA sato pahalaviTaya padmapavaracita zayanIyakha ti yAvat yA kor3e uparotyarthaH rAdhA nidhAya sthApayitvA kAlindyAH yama. nAyAH puginabhuvi saikatadeze micannaM carannam apa khela yA vimAna cakSitA prazaMsitA gatigamanaM yasya tathokta madharavirutaM manonimAI kakSit zvetagarutaM zavapakSaM haMsamiti yAvat dadarbha / 6 // vadeti / inna pade, asau khalitA tava haMsakha bAgavena darzanena sokam calsam ukRtitam utphulla hRdayaM yasyAstathAbhUtA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMsadUtaH / amarSAt premadhI sapadi dadhatI kasamayane prahattA haMsAya svamabhilaSitaM shNsitmsau| na tasyA doSo'yaM yadiha vihagaM prArthitavatI na kasmin vizvambhaM dizati haribhaklipraNayitA // 8 // pavitreSu prAyo viracaryAsa toyeSu vasatiM pramodaM nAlIke vahasi vizadAtmA svayamasi / pato'haM duHkhArtA zaraNamabalA tvAM gatavatI na bhikSA satpakSe vrajati hi kadAcihiphalatAm / tathA hatotkaNThA utsakacittetyarthaH raghu laghu zanaiH zanaiH saMvidha samIpaM samAsAdya kAgatya sAdaraM prapAma zaMsannI praNamantIti yAvat sadyaH tatkSaNaM hArasadAma kaSNamabhAvAM mavarAvAmiti bhAvaH sandeza. haraye vAcika paNe vAcikapaNA manaH tam atirahitaM sandaraM haMsaM varaM zreSTha dUnaM bandezaharaM, sandazaharo dUta ityprH| mene TonyAya pravimabhimatavatI lavaH // 7 // . barSAditi / amarSAt kopAt sapadi tatkSacaM kaMsamadhane kRSNe meM meyA meM majanitAm ISyoM dadhato basau bacatA haMsAya saya, abhilaSitaM zamita kathayita mahattA praarebhe| e viSaye candera race ityarthaH yat sA vihagaM pakSiyaM haMsa prAdhitavatI, vayaM bakhA babitAyA doSaH avimRSyakAritvarUpa pati bhAvaH na, harimAMtra pracayitA harau mAtireka pati yAvat kasin jane vitram vizvAsa zini, na vayAMta ? apita sarvasiba vimba dizanI / arthAntaranyAsaH // 8 // pavila citi / prAyaH bAhulyana paviSa virADeSu toye patim carasthAnaM viracayasi karodhi, nAnI ke kamaramabAre bar3hamakSa rati bhAvaH pramodam thAnandaM vAsi, saba vipadAlA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 . kaavysNgrhH| ciraM vismRtyamAn virahadahanajvAlavikalA. kalAvAn mAnandaM basati mathurAyAM madhuripuH / tadetaM sandezaM khamanasi samAdhAya nikhikhaM bhavAn cina tasya zravaNapadavauM saGgamayatu // 1.. nirastapratyUhaM bhavatu bhavato vama ni zivaM samuttiSTha kSipraM manasi mudamAdhAya sadayam / .. adhastAhAvanto laghu laghu samutAnanayanabhaMvanta vIcantAM kutukataralA gopazizavaH // 11 // bacAkaravaH api / ataH kAraNAt duHkhAtA babalAhaM tvAM zaraNaM gatavato, hi yataH mat pace gAdhunane utsadhyAvati ca bhikSA prArthanA badAcit viphacatAM vyarthatAM na brajati na gcchti| arthAntaramvANAnakAraH ciramiti | bagavAn catuHSaSTikarApUrNaH 'madhuripuH kRSNaH virahadahanakha vidAmaH jvAlena vikAH vyAvahAH amAn vimuca madharAyAM ciraM TorSakA mAnanda vasati / tat tabAda baa hn lilit hy' jndhi sbaaghaayiilaa bin zrInaM tasya madhuripoH pravacapadavIM bolendriyaM sAmayata prApayata niroti / bhavataH varmani padhi nirataH mataH pratva H niH bacAt tathAbhataM zivaM mAsaM bhagata / padayaM mAtukamma manamidaM bama prAdhA cima zIghra pattiSTha vAlo kurvivarSaH / kutakena gautahasena taravAsAH gopAnAM zivaH bAsakA badhu gachu itaM itam pastAt nabadeze pApantaH sannaH mattAnanavanaiH ucimanale bhavannam uDyamAnamiti bhAvaH bIcantAm bhavanokaryanta / / / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 hNsduutH| kizorottaMzo'sau kaThinamatinA dAnapatinA yayA nince tUrSa pazupa-yuvatIjIvitapatiH / tayA gantavyA te nikhilajagadekaprathitayA padavyA bhavyAnAM tilaka ! kila dAzAhanagarI // 12 // . galabASpAsAranutadhavalagaNDA mRgazI vidyante yatra prabalamadanA vezavivazAH / tvayA vijJAtavyA haricaraNasaGgapravinI dhruvaM sA cakrAsI ratisakhazatAGgasya padavI // 13 // vishoreti| pazupayuvatInAM gopAGganAmAM jIvitapatiH prANezvaraH kizorottaraH kumAratrayaH bagai laNaH paThimavinA kara mahinA dAna matinA sareNa vA padavyA padhA ninye nItaH, he bhavyAnAM sAdhUnAM nika! tavA nikhila jagata sa sarvabhamaNDakheSu ekAdhibadhA samyaka prasiddhayA padavyA varNa zIghra dAmAInagarI dAzAhAMnAM yAdavavizeSAyAM nagaro puro madhuretyarthaH te tava nannavyA * yAtavyA / 12 / gAditi / vana yakSA padavyAM gaGgiH patabhiH vASyAsAraH avadhArAbhiH na to vyAptau dhavau svacchau gahau vAsAM tAH, prabanaH madanaH kAmaH vAmAM tathokAH kRSNadarzanAditi bhAvaH, veze vekhAmTahe, . vezo mezyAvamAtraya itymrH| vivazAH kAmAtA iti yAvat mRga zaH samanabanAH nArtha ityarthaH vidUvanne vyathanne pakSa kRSNadarzanAnantarameva tadavalokanAditi bhASa:, haricaraNakha mAyavinI cataeka cakrAsI cakracir3itA ratimakhayatavat vAmazatavat manoharamiti bhAva; ana yasa tAdRzasa laNavi vAvat aa padavI panthAH vayA dhra nizcitaM vattapokaneneti bhAvaH vijJAtavyA vizeSa veditavyA / . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 kaavysNgrhH| pican nambu thAma mihiraduhiturvAri madhuraM mRNAlI dhAno himakarakalAkomalapacaH / kSavaM dRSTastiSThan nivir3aviTape zAkhini sakhe ! ' sukhena prasthAna racayatu bhavAn kRSNinagare / 14 // balAdAkrandantI rathapathikamakrUramilitaM vidUrAdAbhIrItatiranuyayau yena ramapam / . tamAdau panyAnaM racaya caritArthA bhavatu te . virAmantI sarvopari paramahaMsakhitiriyam // 15 // akasmAdasmAkaM harirapaharabaMzakacayaM yamArUr3ho gUDhapraNayalaharoM kandalaSitam / * miti / khe! bhavAn vAmbavata syAmaM raNaM mihira. duhitaH banAyAH madhuraM vAri jalaM piban simakArakA candrakA nahata koSAH raca: prabhAH vAmAM tAH supADIH mannAnaH kSa vRSTaH nivir3aviTape ghanazAle zAni vRkSe tin vRSNina mare badupayoM sana prasthAna ramata karo bagaditi / sAta vegAt niyaneba: gidUrAta bAra dantI radato bAbhIrItaniH mopanArIhatiH bena pathA racadhika rana bAnnam cAkaramavinam cakrareNa sa taM ramasAntaM kara miva banuyau catuvAti , sATo prathama pandha rapava nA, hai jaba sarvopari sarveSAm upari virAjannI satko varSamAneti bhAvaH ra paramaviniH paramAmaya yonimA khitiH pAlA bohA paritA gaphamA bhavana tanmAda nagariti bhAvaH / / pvaaditi| bADamba ! kanana ! hariH yaH . bAra mA basAka va ekacayaM sanasana bAra porabana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tava zrAntasyAntaHsthagitaravivimbaH kisalayaiH kadambaH kAdamba ! tvaritamavalambaH sa bhavitA // 16 // kirantI lAvaNya dizi dizi zikhaNDastavakinI dadhAnA sAdhIyaH kanakavimaladyotivasanam / tamAlazyAmAgI saralamuralIcumbitamukhI jagau citra yatra prakaTaparamAnandalaharI // 17 // tayA bhUyaH kriidd'aarbhsviksdaavvdhuubpurvshiibhshymRgmdknnshyaamlikyaa| . gar3hA guptA yA prapayAharI pramataraGgaH tAM kandayita prakaTayita kalahayitvA yama thArUDhaH, kizalayaH pallava: amnaH abhyantare khagitaM tirohitaM ravivimba sUryarazmiriti bhAvaH yena tathAbhataH kadambaH maH kadambataruH zrAnnasa vadhvagamanAditi bhAvaH tava tvarita zIghram avidUrasthitatvAditi bhAvaH avalambaH zrAzrayaH bhavitA / tamAzritya tvayA vimitavyamiti bhAvaH // 16 // kirannoti / yala kadambe sthiteti SaH, dizi dizi lAvaNya kiranno vikSipanI, zikhaNDa svakinI mayUrapicchaguccha cAbhitetyarthaH mAdhIya: atimanoja kanakavat vimalaM yathA tathA dyotate dIpyate iti tathoka vamanaM pItam vambaramiyarthaH dadhAnA vasAnA, tamAlavat pyAmam aGgaM yasyAstAdRzo sarakhayA akuTila yA muralyA cambita sukhaM yathAstAdRzo, prakaTA ubhaTA paramAnandAnAM laharI taraGgaH saSNa iti bhAvaH cila manoja yathA tathA nagau mItavatItyarthaH // 17 // ___tayeti / bhayaH punaH krIr3AyAM nidhuvanotsave yo rabhasaH vego harSo vA, rabhamo vega harSa yoritva maraH / tena vikamantyaH yAH valavAnAM mopAnAM vadhvaH tAmAM vayaM lobhyaH aGgala tAbhyaH vazvabhiH gala dubhiH Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAtakI hanIsakadalitamajIsativavA. samantAduzAsastava manasi raaskhlikyaa| tadanta vAsantIviracitamanagolavakalAcatuHzAsaM poraH purati na dRzau tantra viviraH / nadAlokojhedapramadabharavicAritagati- . kiye jAne tAvattvayi vata hatA gopavanitA / mama syAdarthAnAM patiriha vilambAda yadapi te vilokethAH sarva tadapi harivalikhatamidam / .. bamamakara: kasta rogindabhiH sAmarikamA mAginya mausama sIsa madhukaraiH dAbatA thAro mahotakA pahicAnA basA tayAmata yA rAma sthariyA rAbodAyasana nava panaSi banAva sarvataH ullAsaH yAnandaH vidhAnamA banavitavyaH / 'rAbAdaabasarAbokaneva pAMtha tava mAna vAnando bhaviSyatIvi bAraH 11 tahiti / nayA: rAmakhavitAyAH panne vAranI pasandIdA nayA tadartha miti bhAvaH viracitam anamola mayaH bAyodaya eka kA vyApAraH tasyAH cataHyA pAnAcaSTavAnvitaM paramamiti gAvat sphurati rAjane, taba canaHzA zau nabane na vigireH naapn| bata khede tasya calaHzArasa bAgakena nena ubhedaH DaramA basa bacokaH pramadabharaH bAnanda tizvaH nena vicAritA vimati govA mahilA samasyApAraH yasa nAhI va mati nopayamitA gopA. janA hasA nAyaM gatA, tAyata jAne manye / kAvyatimAra gorvAka padArthale kAvyAMga nimadyate rati TapaMpavAraH / / mameti / yaghi vadya pa te taba - simbAda maca pAnAM kAryASa kSatiH zAniH syAt badAMpa nayApa riveSita Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 taveyaM na vyarcA bhavatu sacitA kaH sa hi so ! guNo sabANUrahiSi mayi nivezAya na bhavet // 10 // sakkadazInAdaravaNamilitAbhIravanitArahaHkrIr3AsAcI pratipadalatAsanasabhagaH / sa dhenUnAM bandhurmadhumathanakhadAyitazilaH karithatyAnandaM sapadi tava govarSanagiriH // 21 // tamevAdri pakrAntikarapariSvaGgarasikaM mahIcakre zaGkhamahi zikhariNAM zekharatayA / midaM viyovedhAH pazyaH / he sakhe ! tava dayaM citA detA parivateti mAyaH vyarthI viphavA na bhavana banvI bhavaviti vAyata tahakhAnaTaneneti bhAvaH / frvata: : sa guSaH nAstIti zeSa: bacANUravidhi cAparAsaraghAtini kRSNa mavi nidezAba madantaHkara. yavezAva na bhavet, apita sarva eka guNaH kRSNamya madannarAmani niyiSTaH bAsIt yena guNena tava tadIyavAsotsavasthAnanena piebatA sAditi bhAvaH // ... .saditi / mata emAra vaMzInATANena micitAnA mAtAmAm pAbhIravanitAnAM goponAM rahasi vijane yA kor3A sarato. tsavaH tasya' mAco sAkSAt dRSTA pratipade sthAne sthAne batAmAbhiH btaavessttitmtthai| bhagaH manoharaH dhenanAM garga bandhuH nayAM sakena parapasthAnamityarthaH madhumatha nasya kRSNasa khaTTAvitA paryabadAcaritA zita basa tathoktaH sa govaI nagiriH sapadi dRSTamAla va te tara pAnandaM variSyati janayiSyati // 21 // samiti / cakrAkRtena cakravAJchitena kare yaH parivAra pArina yAmiti yAvat tasya sikaM ramaja tajanitahakhAmi. pamityarthaH tam e bAMdU parvataM mahIcakre bhamaNDale zirikA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 kaavysNgrh| arAtiM cAtInAM nanu harihayaM yaH paribhavan yathArtha svanAma vyadhita bhuvi govaIna iti // 22 // tamAlasyAlokAhiriparisara santi capalAH pulindo govindasmaraNarabhasottaptavapuSaH / zanaistApaM tAsAM kSaNamapanayan yAsthati bhavAn / avazya kAlindIsalilaziziraiH pacapaknaiH // 11 // parvatAnAM zekharatayA zirobhUSaNatayA yamAha sa eva zivara saSAM zikhariNAM zreSTha pati manyAmahe / nata bhoH yaH adriH jAtInAM parvatAnAmiti bhAvaH barAtiM zatra pakSodina miti bhAvaH hariyam indra parimAn parAjayamAnaH san bhavi pudhiyAM gobaddhana iti meM nAma yayArtham panvathaM kupitendraniyojita saptAhaM varSaNe'pi gokularakSaNAditi bhAvaH vyadhita satavAn / musa indramakhaM niSidhya kRSNana govaddha notsane kate indraH pitaH mAhaM gokuvaM sughaDadhArayA vRyA pAcchAdayAmAsa / tadavasokA kamyaH gokula rirakSiSuH kareNa govaInaM dhRtvA tattale gopAna gA' batmAMca nivezya varSApadaM nivArayAmApeti bhAgavatI vAtau / 22 // tamAlayeti / gireH govaInasya parisare pArvadeza tamAma samAratarorADokAt darzanAt capalA: ut sakAH ata eva govindakAra yena vaH rabhasaH yAvegaH tena uttapta vapuH zarIraM yeSAM tathA jara pulindAH mlecchajAtivizeSAH sanni vmntiityrthH| bhavAn kAma ndIsalilena yamunAjalamaGganeti bhAvaH ziziraiH zItalaiH pakSa pavana teSAM kSaNaM kSaNikamityarthaH govinTsmaraNakAle tadanavalokamamiti bhAvaH tApam avazyam vyapana yan apanu dan zanaiH manda manda yAni gamiSyati // 23 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hsdRtH| tadante zrIkAntasmarasamaradhATI pulakitA kadambAnAM vATI rasikaparipATI mgu Tayati / tvamAsInastasyAM na yadi parito nandasi tato babhUva vyarthA te dhanarasanivezavyasanitA / 24 // zarameghazreNIpratibhaTamariSTAsuraziraciraM zukaM vRndAvanaparisare drakSyati bhavAn / yadAroTu durAbhilati kila kailAsazikharibhramAkrAntakhAnto girizasuhRdaH kiDragaNaH / tadante rati / tasya gireH banne triIkAntasya kapNaya samarasa bAmasaMpAmaya maTanotsavayetyarthaH dhATo vAvaribhatera parIcAlAnamiti bhAvaH atra eva pulakitA kasamodanamAt sanAtapuNyavaH satyavabharapATiti bhAvaH kadambAnAM vATo kadambavanastimiti bAvat rasikAnAM paripAThApI sphaTayati ramam pAkhAdayanIti bhAvaH / tvaM yAda tathA kaTambaparipAcyAm cAsIna, paviSTaH san paritaH samannAt na nandasi cAnandamanubhavasi, tata. . sahA te taba ghanaraai bAdyarase yo'bhinivezaH samAsakriH sacina vasaniyA pratiniti bAvat vyA viphavA babhava bhavatIti vAvata, bartamAne liTprayogacintyaH / 4. paraditi / vRndAvana pAramare bhavAn ciraM rAkam catarava paralopatreNItimaTaM zarat kAnI megharAjimagamityarthaH parihAparama parimAkhadAmavaraNa dhiraH draSyati, ziva prasiddhI, girizaya rakha vaH sahRt sakhA vAparaH takha kAraNa paH yakSagae: kaisAsapipariSa: kailAsa parvata dhameza yAkrAna khAna manaH yasya tacA. bhUtaH san durAt yat dhiraH bAroTu milAMta bAmacati / pAnti bAmahAra: 25. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 kaavysNgrhH| ruvan yAhi khairaM caramadazayA cumbitaraco . nitambinyo vRndAvanamuvi sakhe ! santi bahavaH / . parAvatiSyante tulitamurajibUpuraravAt tava dhvAnAt tAsAM vahirapi gatAH kSipramasavaH // 26 // tvamAsInaH zAkhAntaramilitacaNDaviSi sukhaM / dadhIthA bhANDIre kSaNamapi ghnshyaamlrcii| .. tato haMsA bibhranikhilanabhasazcikramiSayA sa vahiSNu viSNu kalitadaracakra tulayitA // 20 // . tvamaSTAbhirne vigaladamalapremasavile svaviti / he sakhe tvaM sarama ucca rupan naran chandA. vanabhuvi candAraNye bahavaH nitambindhaH caramadayA kppvirhe| mAnavA yantyadayA cumbitAH thAkrAntAH raca: bAnnabaH bAsA tathA bhUvAH santi | citaH samIkRtaH anukata rati yAvat aravitaH kaNasa nUpuraravaH vena tasmAt tava cAnAt ninAdAt tAsAM vadhi rapi gatAH basakaH prANAH hima parAvarti Syanna prayAgamiSyanti miti / zAbAntareSu miSitaH pAta: caviT pUryaH basya nayokne gaganasanIti bhAvaH ghanAH syAmA: raba: kAntayaH basa tathoke bhANDore vRSabhede zapamapi cAsInaH upaviSTaH tvaM varSa dadhISAH cnubhvH| tataH banantaraM haMsa ! vAvipat vA zobhA nachan ma bhANDIraH nidhivasa bamalakha namaH cAkAmaya cikramiSamA RmimivA yahiSNu vaInamI karitaM hotaM daraca cakrAsna mena tayo viSNu vAmanarUpimiti yAyada babitA samIpatA banakariSyatIvarSaH / 27 // . . vamiti / catara! viganti parani amAmi nirmadAni Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 hNsduutH| muMH sitastabhA catura ! caturAsyastutibhuvam / / jihIdhA vikhyAtAM sphuTamiha bhavadvAndhavarathaM . praviSTaM masyante vidhimaTavidevyastvayi gate // 28 // udaccabevAmbhaHprasarabaharIpicchilapathasUkhasatpAdanyAsapraNihitavilambAkudhiyaH / harau yasminmanne tvaritayamunAkUlagamamasuhAciptA gopyo yayuranupadaM kAmapi dazAm // 28 // meM mamakhilAni aAnandANi yebhyaH tathAbhUtaiH baTAbhi: neva: sukhaH punaH punaH minAH sambhaH sAdhAradaNDaH yasyAstAm kAta eva vikhyAtA catarAkhakha catama khasya brahmapaH stutibhuvaM kholasthAnaM yatra sthito brahmA ninamohAvasAne bhagavanta kRSNa tuSTAvati bhAvaH jihIthAH maccha / bacin pradeze yi gate mati ghaTavidevyaH dharaNyAvivAhadevatAH bhavataH bAndhavaH haMsa ityarthaH sa eva ratho yasya tAhaNaM vidhi badhANaM praviSTa kAnanamiti zeSaH maMthanne tayiSyanti sphaTamutmane / tadIyavAhanAturUpaM bhavanna vA brahmA punarAgata rati asumAyanoti bhAvaH / 28 // . udaJcaditi / yaSin kAliyahade ityattareNa sambandhaH harI aNe mamne sati svaritaM zIghra yamunAkUle yat gamanaM taba spRhayA rathA cAthipnAH cAvaSTAH moghaH pacapadaM pratipAdanyAsam udaJcatAm udgacchatAM nevAyasAM nayanasacilAnAM prasarAH dhArA eka saharSa vIcayaH tAbhiH picchile pathi skhanan svAnAt atyan vaH padanyAyaH tasmin praNihitA niyuktA visambana bAkulA dhIdi. bosA taSAbhUtAH satyaH kAmapi yanirvacanIyAM dazAm apasA vayuH mApuH // 28 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavysNgrhH| musvikrIr3ApramadamisadAhopuraSikAvikAgena bhraSTaiH paNimaNikulai-- mlrucau| purastaminIpaTThamakumumakinalkasurabhau tvayA puNye peyaM madhuramudakaM kAliyade // 30 // taNAvartArAtevirahadavasantApitatanoH sadAbhorIhandapraNayabahumAnobatividaH / praNetavyo navyastava kabharasasaMvar3itazucasvayA vRndAdevyAH paramavinayAindanavidhiH // 31 // suriti / puraH apanaH mahaH punaH punaH lAsya krIr3AyAM nayA gevAyAM yaH pamadaH prakarSa : tena milanI saGga channI vA cAhopurapikA bahopuruSatvAbhanyamimAna: mayA kAliyaM nirjiva puruSakAraH kata bAra iti vAvata paTa: vicyataH phapinA vAgvisa pAMca kuTaH ziroratnasamUhaH dhamatA kRSNamohatA raciH prabhA basa tapAbhate kAliyachadakha yamunAntargana tyAta svataH baSNatva tala rasa. prabhamaNInAM zanena saNavAhitatvamiti bhAvaH, nopad maya badamba taroH isamAmA vijavaM: kezaraiH sarabhiH sugandhaH tacina puskhe pavile kApiya haTe khayA madhuram udakaM peyam // 30 // dazAvatArAtariti / tvavA paramavinayAt ativinayenevarSaH sapAvarta tadAsaya bahAsa parAnaH yasoH kaNa virahavena vihAnamena salApinA tanaH zarIraM yathAH tathAbhatAbAH bahA . pAmIrIdhandamA gopAnAsamarasya prapayaM balamAnasa tayoH utividaH navyAnAM sabakAnAM bhare vRddhau saMvAItA ek zokaH yathAH namasavakotpatto kaSNaya prItirAgIt / cedAnI dUraM gata ravi zoka rati bhAvaH tathAbhanAyAH vRndAdevyAH vRndArakhe dekhavAvA bandanavidhiH pracAma ityarthaH praNetanyaH kartavyaH // 11 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 haMsadUtaH / pati kAnvA kekAvatavirutimakAdazavanI ghanIbhUtaM cUtaiva jamanuvanaM hAdazamidam / purI yasmintrAste yadukula vAM nirmalayazobharANAM dhArAbhidhavalitadharitrIparisarA // 32 // niketairAkIrNA girizagiriDimbhapratibhaTairavaSTambhastambhAvalivilasitaiH puSpitavanA / niviSTA kAlindItaTabhuvi tavAdhAsyati sakhe ! samantAdAnandaM madhurajanandA madhupurI / 33 // vRSaH zambhIryasyAM dazati navamekatra yavasaM virioranyasmin givati kalahaMso visalatAm / ratIti niketariti ca / he sase ! pati patvaM ke kAmiyaramAdaH kasA virutiH zabdaH yayA tathoka mayUrasaJcAravatImini bhAva: ekAdazavanIma ekAdazaM vanamitya thaH puraH apata: yasmin sthAne vajam anu bajasa pasAt cata: rasAnaH ghanIbhUtaM hAdazaM vanam dhAsta, idazca krAvA atItya gata ti adhyAyaM tava baTukulabhatA yAdavAnAM nirmalayayobharANAM kItti brajAnAM dhArAbhiH dhavalitaH sitIkana dharilA bhUma: parisaraH prasAraH vayAH tathoktA girizasya harastha do giriH kaivAMsa ityartha: taya DimbhA: zAvakAH teSAM pratibhaTaiH pratidvandhibhiH tatsadRzariti bhAvaH avarambhA AdhArabhUtAH yAH stambhAvajaya stambhaveSavaH tAbhirvisitaH virAjitaH nikatai : gTahaiH cAkI vyAmA, puSyitaM vanam udyAnaM yasyAH tathokA, kAsindItaTabhavi yamunAtorabhUmo viviTA: madhuraM manoharaM jabAnA bundaM yathAH tAdRzI madhupurI samannAt sarvata: pAnandam bAdhAsati janayiSyati / yugmakameta // 21 // hapa iti / yakhA puri zambhoIra zuSaH ekala ekasmin sAne Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 kAvyasaMgrahaH / / kvacit krauJcArAta: karalayati kekI viSadhara vilIDhe zalla kyA balaripukarI pallavamitaH // 34 // abodhiSThAH kAzAvahi vighaTitAM pracchadapaTauM vimuktAmajJAsIH pathi pathi na muktAvalimapi / ayi zrIgovindasmaraNamadirAmattahRdaye ! . satIti khyAtiM te hasati kulaTAnAM kula midam // 35 // asavya bibhrANA padamatalAkSArasamasau prayAtAhaM mugdhe ! virama mama ve0 kimdhunaa| amandAdAzaGke sakhi ! purapurandhIkalakalATu alindAgre vRndAvanakusumadhanvA vijayate // 26 // gavaM yavasaM tRNaM zati khATati, asmin stha ne virina brahmaNa: kalahaMsaH visaratAM mRNAlabaloM gilati bhakSayati, kacit svAne kraucArAteH skandasya kekI mayaraH vidharaM bhujaGga kavala yati yamati, rata: asmin bakhariporindrasya karI airAvataH zalakyA: gajapriya TakSavizeSasya panavaM vikhor3e cAsvAdayati / kRSNa darzanArtha zambhu prabhavaM yaH devA yavAga nIti bhAvaH / 24.. rataH paraM paJcabhiH puroM varSa yati bodhiSTA ityAdibhiH / ayi zrIgovindakha araNameva madirA tayA mattaM hRdayaM yakhAstat - samba do, pathi. mArme kAmAn bodhiSThAH jJAtavanyAsa, * vighaTitaM khagAlAt pravaSTAM prakadapaTIm uttarIyamanaM na ? pathi vimuktAM asatAM munnAvaliM mulAhAranapi na chajAmIH na jAtavayasi, . naTAnAm pasaMtInAm idaM kulaM te taka satIti mAdhvIti khyAti matimI sAdhvIyaM yat kRSNadarzanena jJAnamUnyA jAteti bhAvaH basamiti / aso nArI prata sAkSArasam pAlata kAnasakulam .. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hNsduutH| 458 ayaM lolApAGganapitapuravIthIparisarI navAyokottaMsazcalati purataH kaMsavijayI / kimasmAnetasmAnmaNibhavanapRSThAvinudatI tvamekA stabdhAni ! sthagayasi gavAkSAvalimapi // 37 // muhuH zUnyAM dRSTi' vahasi rahasi dhyAyasi sadA zRNoSi pratyakSa na parijanavijJApanazatam / ataH zaGkha pajheruhamukhi ! yayau zyAmalaruciH sa yUnAmuttaMsastava nayanavIthIpathikatAm // 38 // vyasavyaM yAsaM paTam etena dakSiNaM padaM lAkSArasarajitamiti vyajyate / vidhANA dadhAnA gacchatIti zeSa:, he sugdhe ! mar3he ! yahaM prayAtA calitA, virana nivata va pranAdhanAditi bhAvaH adhunA vezaH pramAdhanaiH kim ? na kimapi prayojanamityarthaH / he sakhi ! babhandAta / uccAt pura purandhINAM puranArINAM kalakalAt kolAracAt indAya nakha kusamadhanvA kAmaH laSNa ityarthaH thalindasya babhUmivizeSakha ame purataH vijayate sarvotkarSeNa vatta te iti zrAza manya / 26 // ayamiti / colApAjana vilAsakaTAkSeNa nApita: pAkataH puravothonA nagarapadavInAM parimaraH sthAnaM yena tathAbhata :, nayama azokakusumam uttamaH karNabhASaNaM yasya tathAvidhaH, kAyaM kaMsa vijayI kRSNa : purata : apana: calati gacchati / he stabdhAni ! nishclnetr| ke balaM ruSNadarzanArthaM vyApArita nayane iti yAvat ekA tvam etasmAt maNi bhavana pRSThAt ratnabahoparidezAt amAn vitudatI tAr3ayantI tAr3anArthamiti bhAva: gavAkSAvaliM vAtAyana pablim api ki kimartha stha gaya mi kA dRNoghi ? / 37 // ___muDariti / he parasukhi ! kamalavadane ! suddhaH punaH pura : pUnyAM cyAhitAmiti bhAvaH dRSTi' vahami, sadA rahasi vijane Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyasaMgrahaH / vila mA rodIrikSa sakhi ! punaryAsyati hari savApAnakrIr3A nivir3aparicayApahilatAm / - iti vairaM yasyAM pathi pathi murArarabhinavapraveze nArIvA ratiramasajalyA vavanire // 38 // ....... paJcabhiH kulakam / sakhe ! sAcAhAmodaravadanacandrAvakasanaska ratma mAnandaprakaralaharIcumbitadhiyaH / suhastavAmIrIsamudayazirogyamtavipadastavAzyorAnanda vidadhati purA pauravanitAH // 4 // bhAvani visari, prabadhana pajhoH babhorSe parijanAnAM vidhApana ma boSi bhAvayati, anaH bArAta ga pasAyAni samApavaraSi nIravAnniH mA taravAnAm uttamA vaDA nakha rati bhAva: nava vayovInA mevarAjInAM padhitAM gocaramA yo punarnavamapa bhASevarSaH / 18. jivivi / pa!i jina bacA bacA pA roDona ritisacina nagare hariH samaH nApA zrIr3ayA barAbaNyA nivir3A sAndrA bAno bA pariyo aMga boti bhAvaH nasA parinA pApalyatA nAsthati parameva bolirako bhaviSyavAni bhaay| sarAre: saNasavabhinava jo vakSA pari tIla padhi padhi pratipacaM nArIca baraM canda rabirabana rAmAyagrena basAH pApA vagire bhavacivaH / pApabhisAm / 28 // bare rni| bare! vA proM kSAt prasAkImatakA rAmodarapadamapandrasa barasAndrakha pAranena basokanena saran Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sbuutH| atha kAmaM kAmaM kramaghaTanayA saGkaTatarAn nivAsAn vRSNInAmanusara purImadhyavizikhAn / murArAtayatra sthagitagaganAbhirvijayate / patAkAbhiH santarpitabhuvanamantaHpuravaram // 41 // yadutsaGge tuGga sphaTikaracitAH santi parito marAlA mANikyaprakaraghaTitavoTicaraNAH / muhabuddayA haMsAH kalitamadhurasvAmbulabhuvaH samayAdA yeSAM sapadi paricayAM vidadhati / 42 // pasaran yaH premAnanda prakaraH premAnandasamhaH takha nA tara cambitA thAkrAntA dhIryAmA vayokA: cAmIroNAM gopInAM samutyaya malaya zirasa vasA carSitA vipadaH duHkhAnIti bhAvaH vAbhiH tathAbhatAH pauravanimAH puranAryaH tatra akSayozakSuSoH zAnanda purA vidhati janayiSyantItyarthaH, purAyoge bhavye laTa prayoga ___ati / atha banantaraM yatra puri kramaghaTanavA kramAMtasAre purImadhye vizikhA rathA, rathyA pranolo vizikhetyamaraH / saGkaTArAn nivir3AnityarthaH pRSNInAM yAvavizeSANAM nivAsAn kAmaM kAmama pratItya chatrIya murArAtaH aSNaya cannaHpurayaram anta:purace sthagitama vAcchAritaM gaganaM yAbhiH tathAbhUtAbhiH patAkAbhiH vainava* nIbhiH mantarpitaM prINitaM bhuvanaM jagat yena nathAbhUtaM vat vinayate motkaNa vartate tat vyanuvaretyanvayaH // 1 yaditi / yayAH puraH utnA kor3e madhye prati mAyaH vana pRhatA sphaTi ke na racitAH nirmitAH mANikyaprabareca mAdhi. kyanira zena ghaTitAH racitAH troTayaH caJcavaH caraNAta yeSAM tathokAH marAmAH haMsAH paritaH samantAt santi tiSThanti, kalitA prAptA madhurA, madhurA yena tathAbhUta sya kRSNadarzanArtha mathurAmAgatale myarthaH samva Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 kaavysNgrhH| cirAmRgyantInAM pazuparamaNInAmapi kulairalabdha kAlindIpulinavipine lInamamitaH / madAlokollAsismitaparicitAsyaM priyasakhi ! sphurata bIkSiSye punarapi kimagre murabhidam // 43 / viSAdaM mA kArSI? tamavitathavyAnatirasau samAgantA rAdhe ! tanavazikhaNDastava skhaa| . iti brUte yasyAM zakamithunamindrAnujakate yadAbhIrItandarupastamabhUduivakare / 44 / yugmakam / jabhuvaH brahmaNaH haMsAH vAhanabhUnA iti bhAvaH samAdAH maryAdAgA linaH sadAcAravida ravi bhAvaH pataeva sahRd buvA bandha bodhena sapadi tatkSaNam dhAgateti bhAvaH yeSAM skhaTikaracita mAnAM paricarya sevAM vidadhati kurvanti // 2 // cirAditi viSAdamiti ca / he priya.sakhi! cirAt 'magyantInAm dhanvintInAM pazu paramayInAM gopAGganAnAM kulaiH api alabam bAprApta kAlindIpucine yamunAsaikate yat vipinaM vanaM tasmin abhitaH sarvataH lInaM nimatasthitamityarthaH pama). yAlokAt darzanAt ullAsi vikasat yat sitaM mandahasitaM tena paricitaM jAtam bAya vadanaM yasya tathA.. bhUtam jyane samakSaM saranna rAjanna sarabhidaM punarapi kiM vIviSya dracyAmi ? rati prshnH| he rAdhe ! viSAdaM zoka mA kArSIH na kura, aSitathA satyA vyAhRtiH vacanaM yasya tathoktaH satyavAdIsvarthaH pRtanAzikhaNDanatanamayUrapichadhArI yasau tava sakhA dUtaM zonaM samAgannA samAgamiSyati / indrAyujasya kaNasya kRte nimitta taka mahAnArtha miti bhAvaH bhAbhIrISTanda : gopanArIsama hai: uddhavasya asatsAntvanAya jhaSNAdezAt dhAgatasyeti bhAvaH kare haste upastaM sama. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasadUtaH / ghanazyAmA bhrAmyasyaparihariharmyasya zikhibhiH kRtastovA mundhairagurujanitA dhUmalatikA / tadAlIkAhIra ! sphurati tava cemAnasarucirjitaM tarhi svairaM janasahanivAsapriyatayA // 45 // tatI madhye kavaM pratinavagavAkSastavakitaM calanma tAlambasphuritamamalastambhanivaham / bhavAn draSTA hemollikhitadazamaskandhacaritailasadbhittiprAntaM muravijayinaH kelinilayam // 46 // pitaM zukamithunaM yAsyAM puri iti ityaM va kathayati / yugmam // 43 | 44 // ___ghanazyAmeti / hareH / SNaya yat imyaM sadanaM tasya upari ghanaprayAmA megha kt zyAmavarSA yAta eva mugdhe : maheH amegha me mAnaDi riti bhAvaH zikhibhiH mathuraiH kRtaM stotra svaranaM yathAH tathokA mayUrANAM meghodakhAtIvollAsakatvAditi bhAvaH aArubhiH candana. vizeSaiH janitA dhamalanikA dhUmarAjiH dhAjati rAjate, dhAmyatIti pAThe pUrNate ityarthaH / he dhIra ! tasyAH dhUmalatikAvAH cAlokAt darzanAt tapa. cet yadi mAnavasya cittasya ruciH chAturAgA mAnase sarami ruciH gamanAbhilASa ityarthaH sphurati pramarati, tahi kharaM khacchanda yathA tathA janaiH saha nivAse abasthAne yA priyA praSTattiriti yAvat tayA. jitaM prabalA mA janasahanivAsapriyateta bhAvaH // 45 // ... tata iti / bataH anantaraM madhyekaSaM kakSANAM madhya pratinavaH zabhinavaiH gavAkSaH vAtAyanaiH savakitaM raJjitaM cana dbhiH capalaiH vAyusaGgAditi bhAvaH muktAlambaH mauktikamAlAbhiH sphu ritaM rAjitam amalA: nirmalA: sammAnAM nivahAH saGkAH yasmin tathoktaM hemhA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyasaMgrahaH / alinde yasyAste marakatamayI yaSTiramalA zayAlayoM rAtrI madakalakalApI kalayati / nirAtaGkastasyAH zikharamadhiruddha zramanudaM pratIkSethA bhAtavaramavasaraM yAdavapateH // 40 // niviSTaH palyaGka mRdulataratUlIdhavalite . .. . trilokIlakSmINAM kakudi darasAcIkRtatanuH / amanda pUrNendupratimamupadhAnaM pramudito nidhAyAMgre tasminnupahitakaphoNihayabharaH // 48 // udaJcatkAlindIsalilasugambhAvukaruciH : kapolAnta premnnimkrmudraamdhurimaa| .. kAJcanena likhitAni utkarSeNa sikhipani yAni dazamanvaya bhAMgaratIya nyati bhAvaH caritAni hai: vasantaH rAjantaH bhittInAM prAntAH paryantadezAH yasya tAdRzaM suravijayinaH kRSNa kha ke lirilayaM krIr3Agraha bhavAna TraSTA Tracyati // 46 // , acinda iti / he bhrAtaH ! yasya ke cinila yasya alinda marakatAma yo marakataracitA chAmalA yaSTi: daNDaH yAta tichati, rAto rajanyAM maTakacaH madamattaH kalApo mayUraH gayAla : nidAtaraH san : yA vaTi kalayati adhitiSThati, tvaM nirAtaGka: nimayaH san tasyAH yaSTa: zramadaM zramApahaM zikharaM TaGgam yadhiruhya yAtriya yAdava pate : kRSNa va varam uttanam avasaraM samayaM pratIkSethAH , pratI. kSakha pAlayatvathaH // 37 // . - niyiSTa iti / mRdu catarA atimahI yA tUNI tahat dhalitaM tamin palyale khaTAyAM niviSTa: svita: nilokola kSmINAM libhavanatriyAM kakudi godAvAmiti yAvat daram ISat mAcIkatA vakra khApitA naH zarIraM yena tathAgata: libhuvanantrIsa suditocalaM vapu. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta . . haMsadUtaH / vasAnaH kauSeyaM jitakanakalakSmI parimalaM mukundamta sAkSAt pramadasudhayA sekSyati dRzau // 4 // vikaTThaH paurANIrakhilakulaDo yadupate'radUrAdAsono madhurabhaNitirgAsyati tdaa| purastAdAbhIrIgaNabhayadanAmA sa kaThinI maNistambhAlambI kurukulakathAM sAlayitA // 50 // thinInAmuttaMsaH sa kila kRtavarmApyubhayataH rati bhAvaH pamudata : praphalaH, samanda haTiya: pUrNendra pratima pUrNa candranibham padhAnam ape nidhAya nimeSya tasin upadhAne paritaH arpita : kaphA ipayasya kUparahayA bhara: yena ta zAridhaH / uJcata udgacchat kAlindImajimiva. bhagambhASa kA manohAriNI raciH kAniH yasya tathA bhUta: / kapola yo: gagaDayoH anna mehantI dolAyamAnA maSimakarasudrayoH maNimayamakarAsArayoH madhurimA mAdhuyeM yaya 'nathAvidhaH / jitaH kanakasa mayAH vAhana triyAH parimala: saurabha sayaza iti bhAvaH yena tathokna koyaM paTTa. vasama vasAnaH paridha{ mukundaH laSNaH sAcAt martimanyA pramara sabA raddarzana janitAnandAmateneti yAvat ne taba zo nayane mecyati bAhrayiSyati / yugmam // 10en vika riti / sanileSu kha: sthAvaraH madhurApatiH mi. bhASI vika nAma yAdavaH tadA tasmin samaye yadupateH laSNasAbadarAt thAmIna: upaviSTaH san gAsyati mahotaM kariSyata kaSNa pro. nAmiti bhaav:| purasAt apataH maNinanyAlambI mAMgamayastamamAtritaH cAbhIrIgaNAnAM gopAnAnAM bhavadaM nAma yasya ta cotraH ma kaThinaH akara rati yAvat kurukavasya yudhiSThirAdeH kathA sAtayitA saMkotayiSyati // 5 // zinI nAmiti / zinera patyAnAm uttaMsaH chaH sAtyakiri. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 . kAvyasaMgrahaH / praNeSyete bAlavyajanayugalAndolanavidhim / . sa jAnubhyAmaSTApadabhuvamavaSTabhya bhavitA guro: ziyo nUnaM padakamalasaMvAhanarataH / 51 // vihaGgendro yugmIkatakarasarojo bhuvi puraH latAzako bhAvI prajavini nideze'pitamanAH / cha dahande yasya dhvanati matharAvAsivaTavo vyadasyanta sAmavarakali tamanyonya kalaham // 52 // na nirvata dAmodarapadakaniTAGga linakhadya tInAM lAvaNya bhavati caturAsyo'pi caturaH / tyarthaH sa kina sa ca kRtavarmA api 'ubhayata: ubhayoH pArzva yorityarthaH, sthitAviti zeSa : bAla vyajanayugalayo: Andolana vidhi saJcAbanavyApAra paNeya te kariSyane / .sa: guroH gRhaspateH zivaH uDya ityarthaH jAnubhyAm aSTA pada svaNa kaTTimam ayaSTabhya avalambA nanaM nizcitaM paTakamalayoH savArane se bane rataH zAsanaH bhavitA // 11 // vihaGganTra iti / viGgAnAM pakSiNAm indraH garur3a ityarthaH yugmokte karasaroje karakamale yena tathA bhUnaH bahAali rityarthaH puro bhuyi prayabhanau mamane ityartha : hatAzaGkaH satarkamanAH man prajavini prazaSTajava zAnini nidege yAtAyAm chApitaM datta mano rona tathAbhUta: bhAvI bhavitetyarthaH / yasya vihaGgandrasya chadainhe pakSa have dhvani mamanakAle svanati mati mathurAvAsinaH vaTava : bAcAriNaH mAmnaH ve Tasya vareNa kalitaM janitam anyonya kalahaM kazcit vati ayamAtra svaraH, aparo yadati nAyamatra vara ityevaM vivAda vyudayante tyajanti zrava pApa nirodhATiti bhAvaH // 52 // neti / catarAsyo'pi caturmukho'pi TAmoTarasya kRSNasya yat padaM tasya yA kaniSThAGgaliH tasya ve nakhAH teSAM dyu tonAM lAvaNya prabhA. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hNsdRtH| tathApi strIprajJAsulabhataralatvAdahamasau pravRttA tamUrtistavaratimahAsAhasarase / 53 // virAjanta yasya vrajazizukulasteyavikalasvayambhU cUr3AprailuMlitazikhagaH pAdanakharAH / kSaNaM yAnAlokya prakaTaparamAnandavirasaH saM devarSirmuktAnapi tanubhRtaH zocati bhRzam // 54 // sarojAnAM vyUhaH zriyamabhilaSan yasya paDhyoyayau rAgADyAnAM vidhuramudavAsavratavidhim / vizeSaM nirvanu nizcayena kathayita caturaH ji puNaH zakta iti yAvat na bhavati / tathApi amo. ahaM svANA prajJA buddhiH tasyA: sarabhaM sarajamityarthaH, yat taralatva cAMpalya tasmAt tasya TAmodarasya matta': kalevaraya stare yA rAtaH anurAgaH tavAM yaH mahAn sAhasarasa: sAhasitvaguNaH tasmin prattA udyatA, vakSamApi baI capalatvAt tadguNa kIrtane mAhasaM kRtavatIti bhAvaH // 53 // virAjanta iti / yasya kRSNa va pAdanakharAH vrajazizukulaya gopavAla kaTandasya ste yena apaharaNena vikala: apratima iti yAvata yaH svayambha bajhA tasya cUr3A: lalitaM spaSTamityathaH zikharama aya. bhAgo yeSA tathAbhUtAH santaH virAjanne zobhana, sa devarSi nArataH kSaNam alpakAlaM yAn pATanakharAn aAlokya dRSTvA prakaTana utkaTena atithinetyarthaH paramAnanda na viramaH vivazaH vijana iti yAvat san munAn mulliM gatAnapi tanubhRtaH mAyana: mazam atva thaM zocati / etaccaraNAravindarzanaM nuzimApa agaNavityA kAmayance nAkA iti bhAvaH // 54 // . sarojAnAmiti / sarojAnA pajAnAM vyaH sama haH yasa kRSNa pAdayoH zriyaM kAntima abhilapanu rAgAdyAnAM saMsArayAsa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '. 468 . kAvyasaMgrahaH / himaM vande nIcairanucitavidhAnavyasaninAM yadeSAM prANAnta damanamanuvarSe praNayati // 55 // rucInAmullAsamarakatamayastha lakadalIkadambAhakAraM kavalayati yasyoruyugalam / yadAlAnastambhadyutimavalalambe balabhRtAM madAduddAmAnAM pazaparamapIcittakariNAm // 56 / sakhe ! yasyAbhorInayanazapharIjIvanavidhI nidAnaM gAmbhIryaprasarakalitA naamisrsii| yataH kalpasyAdo sanakajanakotpattivar3abhIgabhIrAntaHkakSAtabhuvanamambhoruhamabhUt / 57 // nAvamA vidharam azakyAmati bhAvaH uvAmaH jalamadhye vAsaH sa evaM ataM niyamaH takha vidhiH taM ya vo prApa salyAmarUpa tapavacAreti bhaavH| yat himam anuvarSa prativa tamasma anucita vidhAnavyanani nAma azakya vyApArAMnaratAnA aSNa padavmilAye ya haimavataniDAnA pati bhAvaH evaM sarojAnAM prANAnta TamanaM zAsanaM praNayAMta karoti tat zimaM nIcaH namra vA banda yusa kasama neneti prazaMsAmIti bAvat // 55 // racInAmiti / yasya kRSNaya karuyugalaM sacIna bAvaNyAnAma ukhAsaiH vikAmaH marakata mayAnAM sthala kadavA kadambAnAM pIvaravAdIsamahAnAm sAkAra karanayati pasati tAza kadalyaH yaskhorayugasena gamyaM nAyAntIti bhAvaH / yat aru yugalaM balabhatA balavatA madAda kRSNapriyatAjanitAdahakArAdi yarthaH uddAmAnAm ugaTAnAM paraparamaNIcittakariNAM gopAlanAmAnasahastinAm vAtAnasambhadya tiM bandhanastambhakAntima kAyala namba mApa // 5 6 // sakSe iti / he sakhe ! yasya gambhIyaM prasareNa goratAta. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khutiM dhatte yasa vivalikativAsAtaraM sakhe ! dAma pIcarapariSayAbhitramudaram / yazodA yasAntaH suranarabhujA parihataM. mukhadvArA vArahabamavaluloke vibhuvanam // 55. uro yasa sphAraM sphurati vanamAlAvalavitaM vitanvAnaM tanvImanamanasi sadyo manasinam / marIcIbhiryasmin ravinivahatulyo'pi vAte sadA khadyotAmA bhuvanamadhuraH kaustubhamaNiH // 5 // zayena karitA butA nAbhisarasI nAbhidaH pAmIrI noponA nabanAnya va papharthaH dhumatyavizeSAH tAsAM bhokamavidhau jIvana. vidhAne nidAnaM kaarnnm| basa bAdau hiMmAra sara nAbhisarakhAH sanakajana kaya banAva: utpattireva bar3abhI pAdhAradAra , vizeSaH vakhAsathAbhUtA mamorA . duradhinamevaH nA pAcA bayAnaraM takhAM kRtaM bhuvanaM 'amat bala tApam samboragAna .. dyu timiti / 2 sakhe ! yasa vidhitikA nividA . sabaMtA tabA. mATataraM yukamiti bhAvaH dAnavonA rajarAjInAM bagodavA bandhanAryamAnItAnAmiti bhAvaH paricaya palavArika bAya abhidham udaraM yati kAnni dhatte badhAni, bohA - bharamA yataH sabhyantare ranarabhajaH pamAnavAvagaiH paritam bAkI vibhAnaM subahArA mukhena vArahavam sAmoremokyAta ra pati / ksa. kaSNaya tatvojanAmA yogyopAmika pani sadyaH darzanamAleti bhAva: manasija kA vimAna pravAha bagalAravA vasavitaM virAjinamiti bhAvaH ssAra vicAra : Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 kaavysNgrhH| samantAdukIlabalabhidupalastabhayugalaprabhAjaina kethibijalalitakeyUralalitam / smarakAmyahopIpaTalahaThakaNThagrahaparaM bhujahavaM yakha sphuTasurabhigandha vijayate // 6... jihIte sAmrAjya bagati navalAvaNyalaharI- ... parIpAkakhAnvarmuditamadanAvezamadhuram / naTabhUvanIkaM smitanavasudhAkelisadanaM sphuranmunnApaDaktipratimaradanaM yasya vadanam // 61 // bacaHkha pha rati raajte| marIcIbhiH mayUkhaiH raviniyahavalya: bahasUryapratimaH ataeva' bhuvaneSu madhuraH manoharo'pi kaustubhamaNiH bacina urami sadA khadyotAmA khadyotakAnti vahate dadhAti saH mamavA tirohitatvAditi bhAvaH / 51 . samantAditi / samantAt sarvataH unnIsantI sphu rantI pani dupaNkha indranIcamaNe: stambhayumanasya yA prabhA kAntiH tathA jaina pinera begimA hijaina mukhitaM daI ke yUracalitam adabhASitaca mat, areNa kAmena klAmbatAM gopIpaTanAnAM paThena sahasA yaH kaNTha. paraH pahAvina tatparaM taba niratamityarthaH sphaTa: bhavyatA: parabhiH yobhanaH gandho yasa tAdRzaM vaya bhujahavaM vijayate sarvAta - ko vartate // 6 // jite iti / cannamaTitena vikasitena madanAvezena mudhuraM manoraM maTantI atyantI bhayako bhUkhatA yasmin yasya vA tat, citameva navasudhA tasyAH kelisadanaM krIr3AsTahaM spharan rAjana kApamitimaH muzAhAranibhaH raTana: dantaH basin yasya vA tAdRzaM yakha avaya vadanaM lagati navA nUtanA yA lAvaNyakhaharI nAvakhatarA tayAH paripAka parINAmakha sAcAca vihIte mAnovi ., Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kimamiAhA bAbara kapabAmi kuTamaI sase ! niHsanda pariSavapadaM kevalamidam / parAnando yasmivayanapadavInAji bhavitA tvayA vijJAtavyo madhurarava / so'yaM madhuripuH // 12 // vilovethAH kasaM madakalamarAlIratikasAvidagdhavyAmugdhaM yadi puravadhUvizcamabharaiH / sadA nAsmAn grAmyAH zravaNapadavI tasa gamaH sudhApUrva cetaH kathamapi na ta sugayane / 3 // yadA handArasthasmaraNalaharIheturamalaM pikAnAM veveSTi pratiharitamuccaiH bahuratam / vimiti / re base! madhurarava ! miTalApina ! rabhiH bAhAraH ukta bima ? na kimapi prayogamamivarcaH / barada pava. bhArata, pahaM sphuTaM pavAmi niHsandara ni:saMzayaM kevara paricaya. madam abhidhAnacitram radaM, bacin ame navamapadavImAtri melagopare ti paraH mahAn cAmandaH vitA, vA so'yaM madhuripuH amaH vijAtayaH vizeSepa yH| 6. ... ... viyovecA iti / he madakatamarAvIratikavAvidagdha ! maha battIratikAvara! badi haSNa parabadhUnAM nAmarivAnAM viSamabharaiH visAsAtizaH bAmugdha vizeSeSa cAsa viyoveSAH paye, badA pAmAH bacAn tasya kRSNakha vA padavIM na mama vasA bacAH tatsamIpe mA deti bhAvaH / nacAdi udhApUrNam camatA* bAramuditamiti bAvat naH dhamapi tana manavate na vAJchati / sanniracAyaH // 6 // baDeti / badA vRndAraNyAsa paravArI parapasarataH tasA ke kAraNabhUtam camakaM madhuraM pikAnAM bobivAnAm ucaiH zaharavaM. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 kaavysNgrhH| vahante vA vAtAH raphuritagirimajIpravimalAstadevAsmAkInAM giramupaharIyA murabhidi / / purA tiSThan goSThe nikhilaramabIbhyaH priyatayA . bhavAn yasyAM gopIramaNa ! vidadhe gauravabharam / sakhI tasyA vijJApayati sajitA dhIralakSita ! . . . praNamya zrIpAdAmbu jakanakapIThoparisare // 15 // prayatnAdApAlya navakamalinIpasabakule ... stvayA bhUvI yasyAH kRtamahA sNviimmbhuut| cirAdUdhobhArAsuranamarimAkAntajaghanA babhUvaM praThIhI muramathana ! mayaM kapilikA / 66 // pratikaritaM pratidizaM veveTi punaH punaH dhvanItyarthaH, saritA vikaritAbhiH nirimanIbhiH pravimakhAH atiharabhavaH vAtA: kA vAne, nadeva thApAkInAM miraM vAcaM sarabhidi kaSNa upakaraNAH mApaye pureti / noporamaNa ! bhavAn purA pUrva moThe ninn nikhivaramaNobhyaH sarvanopAnAmyaH priyatayA bakSamatavA bakhAM gopAnAyAM rAdhAvAmitvarthaH gauravabharaM . sammAnAtiya vidhe pakAra, he dhIratarita ! nivito maramikaM kalAparo dhIrakSita sAhitya kAvanAyaka ityarthaH tasyAH rAdhAvA: sakhI saritA bIpAdAmba nayoH bhavacaraNAravindavoH yat banakapIThaM na paribare uparibhAge pamsa prakarSeca navA vijJApayati / 65. .... ____pravabAhidi |murmdhm ! murAre! vAcAvAkhA pAzavaM prabatnAt prakaTa yalamAzciya tyarthaH navavamatimInA bArakukhaiH palanicabaiH bayAH ayaH punaH punaH saMyama pamvara sApa . bAnam abhUt, pahA khede, ayaM pragatI kamarbhiNI pipikA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hNsnH| samIpe nIpAlA vicaturadalA hanta gamitA .. tvayA mAkandasya priyasahacarI bhAvaniyatim / iyaM mA vAsantI galadamalamAdhvIkapaTatImiSAdane gopIramaNa ! rudatI rodayati naH // 67. prasUto devakyA muramathana ! yaH ko'pi puruSaH sa jAto gopAlAbhyudayaparamAnandavasatiH / to yo gAndinyA kaThinajaThare samprati tataH samantAdevArata ziva ziva gatA gokulakathA // 68 // / kapikhAdhetaH adhobhArasa sanabhAra yAspha raNena samyavaI nena yaH garimA gauravaM tena bAkrAnta nadhanaM kaTi purobhAgaH yasyAH tathAbhUtA babhUva / 36. ... samIpe iti / he gopIramaNa ! nIpAnAM. kadambAnAM samope vicataradavA nirgatavicatarapanA vAsannI mAdhavIlatA tvayA mA. ndama catasya priyasahacarIbhAve niyatiM khiti gamitA prApitA, na khede, seyaM vAsannI baye asA samacamivarSaH gavatI caranno .camA vA mAdhvIkapaTalo makarandarAjiH sA eva mirSa vyAsaH tamAt rahatI. sato naH bacAn rodayati Rndavati / papa gibadhAraH 67 // .. prastUta rati / he suramadhana ! harAre ! deSakayAH prayataH vaH gopi puruSaH, saH bhopAnAnAm cabhyudayakha paramAnanda ti: sAmam tena gopAnA babhyu TabaM paramAnandA novA ravi maav|| kAmAndinthA kaThine jaThare udare itaH, sammati nataH tasAt pA. rAdityarthaH samantAt eva mokuvasa kacA vArtA asamatA nA prAptA kA reNeva gojavaM vizvamiti bhaavH| civa ziveti dasUcakam / 680 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 808 kaavysNgrhH| pariSTemAitAH parapasadRzI yAnti vipadaM taNAvAkAnyA racayati bhayaM catvaracayaH / pramI vyomIbhUtAM vrajavasatibhumIparisarA vahanta nastApaM murahara ! vidUraM tvayi ga te // 6 .' khayA nAgantavya kathamiha hare / goSThamadhunA latAtreNI vRndAvanabhuvi yno'bhuuhissmyii| prasUnAnAM gandhaM kathamitarathA vAtanihitaM . bhajan sadyo mUcchI vahati nivaho gIpasudRzAm // 70 // kathaM so'smAbhiH saha samucitaH samprati hare ! vayaM grAmyA nAryastvamasi nRpakanyArcitapadaH / ariSTa nati / he murahara ! tvayi vidUraM gate sati bariSTena sadAyana amarepa cAhatAH parapAnAM gopAnAM sadRzaH ramaNyaH vipada yAnti pAnuvanti / catvaracayaH aGgamanicayaH raNAvatasa sadAkhyasya amarasya thAkrAnyA: paribhavAt bhayaM racanati karoti, samI vyomIbhUtAH zUnyobhUtAH brajavasatibhUmiparisarAH ,ndAvanabhapradethAH naH paramAkaM tApaM vAnce banayanti duravasthAdarzaneneti bhAvaH // 6 // vayeti / he hare! adhunA svayA kathamapi raha pRndAvane goThaM mocAraNasthAnaM na vAgantavyam / yataH yasmAt vRndAvanabhuvi tAtreyI viSamayI abhUta, itaramA anyathA yadi viSamayI na syAttadeti bhAvaH gopa sudRzAM gopAGganAnAM nivaH samRtaH vAtena vAyunA nihitam chAnItaM prasUnAnAM tattalatAjAtAnAmiti bhAva: puSyANAM gandha bhajana bAjibana sadyaH tat kSaNaM macchI yahati maanoti|... kathamiti / hehare! sampati amAbhiH saha saGga te iti Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadUtA 405 gataH kAlo yasmin parAparamapIsaGgamalate mavAn vyavastasyau tamasi rahavATIviTapinaH // 71 / vayaM tyatAH khAmin ! yadi tapa kiM dUSaNamidaM nisargaH zyAmAnAmayamatitarA duSpariharaH / jndhbaadhini ar'ighinaa visRjyanta sadyaH kalitanavapakSeba libhujaH / 02 // ayaM pUrvo raGgaH kila viracito yasya tarasA , rasATAkhyAtavya parikalaya tabATakamidam / zeSaH kathaM samucitaH ? nave tyathaH / yataH bayaM pAmbAH pAmavAsinyaH avidagdhA iti bhAvaH nAryaH, tva napa kanyAbhiH rAjakumArIbhiH arcitapadaH sevita caraNaH basi / sa. kAraH mataH, vacin kAleM bhavAn pazu paramaponAM gopInAM saGgamarate salamAthaM vyayaH samutsavaH san gTahavAzyAM yo viTa pI. vRkSaH takha tamasi andhakAre satimire . tattale iti yAvatU taskhoM sthitaH // 71 // vamiti / he svAmin mAgha ! yat yadi vayaM tyakAH tvayevi zeSa:, raha jamati tava idam asmatyAgarUpaM kAyaM kiM dUSaNam ? na dUSaNamityarthaH / zyAmAnAM matinAtmakAnAmiti dhvaniH sarva nisargaH 'svabhAva : titarAm ati za yena duSpariharaH ahArya: baparityAjya ityarthaH, tathAhi kuchakaNTha : kokitaiH zyAmairini bhAva: karitamaMvapakSaiH pRtanatana poH sadbhiH caNDAvadhimahanivAsAt zAzazavAditi ca dhvaniH paricitAH pavibhujaH kAkAH sadyaH uDayanazakti prAptimAtra meveti bhAvaH visRjyanne parityajyante / 72 // camiti / . yasya nATa kasya abhineyasya vastu na: artha pUrvo ra maGgalAcaraNarUpAGgavizeSaH / tadukta darpaNe, yatrAcyavastu naH pUrva rAvighnopazAna the / kuthIlayAH prakurvanti pUrvarataH sa ucyate // iti taramA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 kaavysNgrhH| .. . * mayA praSTavyo'si prathamamiti vRndAvanaparI ! kimAho rAdheti smarasi kapaNaM karmabugasam // 13 // aye kucadroNIkuhararahamedhin ! kimadhunA parokSa vakSyanta pshprmnniidurniytyH| pravINA gopInAM tava caraNapadmarpitamanA ... yayau rAdhA sAdhAraNasamucitapraznapadavIm // 74 // tvayA goSTha goSThItilaka ! kila cevismRtamidaM na tUrNaM dhUmorNApatirapi vidhatte yadi kaMpAm / ahanda vRndAvanakusumapAlIparimalai- ' 1rAlokaM zokAspadamatha kathaM neSyati skhii| 05 // saMkSepeNeti bhAvaH viracitaH varNitaH kila mati shessH| rAnI raMsAt rasamAtriya aAkhyAtavyaM vAcya tasya pUrvaraGgasa dadaM nATaka abhineyaM vastu parikavaya avadhAraya TaNvityarthaH / he vRndAvanapate / mayA iti prathama praSTavyaH asi, kapa pam atrayaNena TonamitvarthaH taba kayugalaM rAdheti nAma kimAho kimiti sarasi ? // 13 // bane iti / ghare kuzcameva dropokuharaM TroyovivaraM tadeva TaI tena medhate maGgacchate iti tathoktaH tat samba ko, adhunA idAnIM paraparamavInAM gopInAM durniyatayaH durbhAgyAni ki vaccanne ? kimapi vanavyA ityarthaH, tava caraNa padma arpitamanA gopInAM pravIgA zreSThA rAdhA apiratvAdhyAhArthaH / sAdhAraNasya sAmAnyasya samucitaH / yaH pratraH tasya padayIM sthAnam asAdhArabAsIti bhAvaH vayo nApa / - sabai rAtApi mA na kenApi adhunA diyate iti bhAvaH // 7 // vaveti / motilaka ! tvayA reta yadi idaM go visataM kira, bari moryApatiH samanaH api tUyaM zIghra kA vidhA bakaroti, papa nadA strI rAdhA vRndAvane vAH kummAna pAkhaH Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMmadUtaH / taraGgaH kurvANA amanabhaginIlAghavamasau nadI kAzitoSThe nayanamalapUrairajanayat / itIvAsthA dveSAdabhimatadazAprArthanamayauM murAra ! vijJapti nigamayati mAnI na zamanaH // 16 // batAklaSTikoDaM kimapi tava rUpaM mama sakhI sakkada duSTA durAdahitahitabodhomitamatiH / hatAzeyaM premAnalamanuvizantI sarabhasaM pataGgIvAmAnaM murahara ! muhurdAhitavatI // 77 // mayA vAcaH kiM vA tvamiha nijadoSAt paramasau yayau mandA vRndAvanakumudabandhI ! vidhuratAm / rAkSavaH tAmA parima: sauramaiH durAcokaM durdazam ataeva zokAsadam banda divasacayaM kathaM neSyati gayiSyati / 75 // nadImiti / he harAre ! asau rAdhA tara / zamanabhaginyA: yahanAvAH bAghavam abhibhavajanitamiti bhAvaH kurvASA moThe nayanajApUraiH kAzcit nadIm bajanayat / tAva yasyAH rAdhAyAH haSAt bhaginIparibhavanitAditi bhAvaH mAnA zamanaH abhimatadazA mRta dazA tatprArthanamayo vijJapti vijJApanaM na nizamayati va yoti . . katArakor3Amati / he arahara ! hatAzA durAyA vaM bama sakhI batA cAvayA cAkarSayana kroDA yena tathAbhataM tava kimayi iSaM sAt haTdA durAt atyartham astistiyorbodhena ujhinA pInA matirthazAstadhonA hitAhitajJAnapUnthetyarthaH patanIya saramasaM savegaM pramAnakham anuviyanto pravizantI sAmAnaM H pusa punaH hAstivatI / 77 // mayeti / he vRndAvanakusudabanyo ! indAvanacandra! nayA vaM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavysNgrhH| yadarthaM duHkhAgnidahati na tamayApi dayAn na yasmAd durmedhA savamapi bhavanta davayati // 78 // vivakrAho dhanyA hRdayamiva te skhaM vapuriyaM samAsAdya saura yadiha vilasantI nivasati / dhruvaM pukhyamazAdajani saraleyaM mama sakhI pravezastavAsIt kSaNamapi yadasyA na mulabhaH // 8 // kimAviSTA bhUtaiH sapadi yadi vA krUraphaNinA kSatApamAreNa thutamatirakasmAt kimapatat / iti vyagrerasyAM gurubhirabhito veNuninadazravAda vibhraSTAyAM murahara ! vikalpAM vidadhira // 80 / kiMvA vAcaH pazavyaH, basau bhandA madA bhatmaNI ra vRndAvane paraM ke nijadoSAta vidharatAM vyAkulatA yayau / vadathaM vasya bhavata: nimitta duHkhAgniH dahati ki tApayatva, . durmedhA durgatirivam badyApi yamAt taM bhavana navamapi balpamapi hRdayAta na davayati na durIkaroti / hadavAsava dUrIkaraNe na tasyAH samApaH, bhAva tat kartu mayatIzI vidhurA jAteti bhAvaH // 7 // .. vivati / baho ligakA viSu sthAneSa vakrA kujebAna dhanyA puNyavatI, yat yataH rayaM vivakA raha madhurAyAM haTavamiva te nava vaM vapuH zIraM libhAmiti bhAvaH samAsAdya prAya bacanda vipannI viharanI satI nivasati / rayaM bama sakhI mukha paMthAt sastakSayAt sarakhA bajani mAtA, dhra vam utprece, pance zAre dhra vaM maayonuunmityevmaadyH| utprekSAvAcakAH bhandA ba. pando'pi vaayH|| rati darpaNaH / bat yataH akhAH mamatAH nala bhavarAyAM taba hadaye vA kSayamapi pravezaH na sababhApAsIt // 7el kimiti / he surahara ! bayAM matsakhA rAdhAyAM veSamina Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navIneyaM sampratyakuzalaparIpAkalaharI marInati bairaM mama shcriicittkuhre| . jaganevazreNI-madhuramathurAyAM nivasatabirAdArtA vArtAmapi tava yadeSA na labhate // 1 // janAn sihAdezAn namati bhajate mAntrikagavAn vidhattezatrUSAmadhikavinayenauSadhividAm / tvadIcAdIcAyai paricarati bhaktyA girimatA manISA hi vyagrA kimapi mukhahetu na manute // 2 // vAt vaMzIravatracAt vizvaSTAyAM patitAvAM sayAM aH basa: gurubhiH zvavAdibhiH abhitaH samannAt ti vikasyAH taka vidadhire. matA vikalpa prakArAnAha kimiti, iyaM bhUta: vetA bAvidyA kim, yadi yA thaSA krUraphaNinA ruSNasapeMca latA daTA, vA capabhAreNa tadAkhvarogavizeSeva cyutamatiH satI sapadi sahasA bapatatU . kim ? // 8 // navIneti / sampati bama sahacaryAH sadhyAH cittakAra bano. vivare navInA nananA iyam akuzaparIpAkAharI bamaGgalapariNAmatara: kharaM khaccandaM narInarti punaH punaH mRtyati sphurtiivrssH| yat yataH eSA matsakhI vArtA yAkulA jamatA nevareNyA madharA manohAriNI yA mathurA takhAM tava nivAsAditi bhAvaH pacavA jagabatreNImadhura iti pRthak sambodhanapadam / miyata: baba kirAt dIrghakAbAdapi vArtA na umate na prAnoti // 81 . -: janAniti / siddha dhAdezo beSAM tAn saphabAdezAnivarSa: janAna miGapuradhAnityarthaH namati, mAntrikagavAn manyakuzavAna bhalate adate, bodhividAm adhikavinayena zutra SA sevAM vita paroti, taba IcA darzanameva dIkSA vrataM tasa tava darzanazAmati Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaavysNgrhH| pazUnAM pAtAraM bhuvagaripupanapraNayinaM maroharSikI nivir3adhanasArA tihrm| . sadAbhyaNe nandIkharamiribhuvo rArasikaM bhavanta kaMsAra ! bhajati bhavadA mama skhii|| 5 // bhavanta santaptA vidalitatamAlAkurarasaivilikhya bhUbhaGgIkatamadanakodaNDakadanam / nidhAsthantI kaNTha taka nijabhujAvArimasau dharanAmunIlanaDimanivir3AGgI viluThati // 4 // bhAvaH bhavatrA giritAM gaurI paricarati pArAdhayati / hinacAhi bayA vidhurA manISA buddhiH samvata sukhaya pAracaM kimapi na mahate bAdhArabati / / pUnAmiti / he sAre ! mama sakhI bhavadAtya tvatprApaye pazUnAM pAtAraM parapati bhujaGgAnAM ripurgarar3aH sa eva para vAra basaH bhujamaripupAlaH harirityartha: tasya prathinaM khAvaM parakha kAmaya urdinI hopinI nAzinI vA kror3A basa tapoI nivir3a: sAndraH yaH dhanasAracandanaM tava dyutiharaM vetAmitva: sadA nandIramirinavoH nandipAyayoH adhyarSe samIpe rakArasita bhara manati sevate / 83. bhavannamiti / santaptA basau mama pasI vidakhitaya bhamara tamAzA rakha rasaiH ba bhAyA bataM maTanakodaNDa vAmakArmukakha kara paribhavaH yena taM bhavanta vilakha vizeSekha civayitvetyarthaH taka cinitakheti bhAvaH kaNDa nijabhajavara strabAhumanarI nidhAsannI arpavidhanI dharaNyA. bhamo unmocatA prasaratA baDimA jAna nivir3a vyAptamitvaH vayAH nayAbhUtA satI piThati // 84 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastRtaH / 481 kadAcina mUr3he yaM nivir3abhavadIyasmRtimadAdamandAdAbhAnaM kalayati bhavanta mama skhii| tathAsyA rAdhAyA virahadahanAkalpitadhiyo murAre ! duHsAdhA kSaNamapi na vAdhA viramati // 85 // * tvayA santApAnAmupari parimulApi rabhasAdidAnImApade tadapi tava ceSTAM-priyasakhI / yadeSA kaMsAra / bhiTurahRdayaM tvAmavayatI satInAM mUjhenyA bhidurahRdayA'bhUdamudinam / 86 // samakSaM sarveSAM nivasasi samAdhipraNayinAm iti zrutvA nUnaM gurutarasamAdhi kalayati / bahAciditi / padAcit mar3hA dayaM mama sakhI amandAt anya kAra nivir3A sAndrA yA bhavadIyA sTatiH nayA yo madaH vAnandaH namA yAtmAnaM bhavantaM kalpa yati manamA nAvayavItyarthaH / he murAre ! tamA kica, tasmAddhetoryA virahadanena viccha dAgninA yAkalpitA vividha kalpanA nItA dhIyavAsAyAma tAyAH AsthA rAdhAyAH humAyA dum prati vidhe yA bAdhA mana:sannApaH panapi na viramati na nivato 85. // .. tvaroti / he kaMgAre ! priyarakho rAdhA tvayA rabhasAt vegAt mannApAnAm upari santApamA mare pati bhAvaH parimalA tyA pAti. telNdh:| tadapi tathApi idAnImapi evamayasAyAmami taba ce vat prAptimayAsama yApede mApa / bat smAt eSA vatInAM bhaI nyA sAdhvIpravarA matsakhI bhiduraM magnam bananurava miti bhAvaH rahasya vana tathAbhUtaM svAm dhavayato avagacchAcI pAnu dina "bhidurahadayA vidopahRdayA abhUt / 86 . samakSamiti / he kaMsArAte ! tvaM varSamA samAbhimAyAmA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 kaavysNgrh| sadA kaMsArAte ! bhajasi yaminA nevapadavIm iti vyavaM. sajjIbhavati vamanAsambitumapi 87 // murAre ! kAlindIsajilacasadindIvararuce ! mukanda ! yovandAvanamadana ! vRndArakamaNe / vajAnandin ! nandIzvaradayita ! nandAmaja ! hare ! sadeti krandantI parijanazacaM kandalayati / 88 . samantAduttaptastava virahadAvAgnizikhayA chatohegaH pnycaashgmRgyuvedhvytikraiH| tanUbhUtaM sadyastanuvanamidaM hAsthati hare ! haThAdadya kho vA mama sahacarI mANahariNaH // 8 // yoginAmitvacaH samaI niyamati, iti vakhA gurutaramamApi yA yogaM kalayati abhyasani nnmumce| parA badhiyA vATe. ndriyaniyahavatAM nelapadavoM majapi navamanocaro mAni rati hetoH yamam pAyondriyanipaham banna kamiti dhvaniH / vAsammivara thAyitamapi sanjodhapati banate ra vyatam upakSe / 80. ___ murAre rati / he surAre ! he boSTandAvanamadana ! he ghandAraka maNe devaruNe ! he brajAnandin mojavAnandana ! he nandopAraracita haravallabha / he mandAtmaba! he re ! sadA rati krandannI banI parijanAnAm asA evaM zoka sandarati Ivati / 88 . ___ samanvAhini / hehare ! mA virahadAvAgnizikhayA bamabAra uttaptaH samApita iti vApat padhArAmaH paraH kAma eSa bamayuH vyApa: basa redhAtivaraiH paraprahArasama haiH katogaH banibapIr3A mama pahacaryA mApAriyaH haThAt paramA badya bho vA varga kazIbhUtam patithIpativarSaH radaM tanuvanaM gharorArakha padya kaTiki hArati tyasati // 6 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 payorAdhismItaviSi himakarottaMsamadhure dadhAne dRgbhaGgayA smaravijayirUpaM mama skhii| hare dattakhAntA bhavati tadimAM kiM prabhavati smarI hantu kintu vyathayati bhavAneva kutukI // 20 // vijAnISe bhAvaM pazapa-ramaNInAM yaduSate. ! na jAnImaH kasmAt tadapi vata mAyAM racayasi / samantAdadhyAma yadiha pavanavyAdhiralapada balAdasyAstena vyasamakulameva dviguNitam // 1 // payorAyoti / hera! pana sakho payamA dugdhAnAM rAziH samhaH tahata sphItAH prahAH viSaH kAntayaH vasya tathAbhate dhavalapAye ityartha : himavaracandra eka uttaMsaH zirobhUSaNaM tena madhure mamo. re candrayevare rati yAvat . yo cATanelasya bhaGgamA vikAreNa bhAravijavirUpaM dadhAne dhAravati hare datta bAnna mano yayA tathA. nA bharati, tat tacAt araH kAmaH mAM mamakhoM smarahara me vi. gomiti bhAvaH ha kiM prabhavati ? mamathoM bhavati kim ? nave. maarthH| kintu itakI botakavAn etAdRzAvasthAyAmapi parihAma.. zIla ityarthaH bhavAne vyathayati pIr3ayati || .. _ vijAnIne iti / he yadupate ! tvaM pazuparamavInAM gopAlamAnAM bhAvam bAyayaM vijAnI vizeSa budhyase / tadapi kamAt mAvAM basanA ra yasa baroghi, na nAnImaH vana khede / pavanavyAdhirajayaH ra samannAt yat adhyAtma paramAtA ratvam adhikatva alapat kRSNaH paramAmA, tasmin bhaktIbhirmAnaba bahina kAryA rasAdirUpamakathayat dena adhyAtmavAdena asAH matamakhkhA: bacAt bege. vyasana kunameva zokAnacama era higupitaM hirASttam / tAna paramAtmanA lssnn| nAha pani piti bhAva: Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 kAvyasaMgrahaH / gurorantevAsI sa bhajati yadUnAM sacivatAM sakhI kAlindIyaM kila bhavati kAlasya bhaginI / bhavedanyaH ko vA narapati pure matparicito dazAmasyAH zaMsan yadutilaka ! yasvAmanunayet // 82 // vizIrNAGgImantavraNaviluThanATukalikyA parItAM bhUyasyA sttmpraagvytikraam| paridhvastAmodAM viramitasamastAlikutukAM vidhI ! pAdasparzAdapi sukhaya rAdhAkumudinIm // 83 / vipattibhyaH prANAn kathamapi bhavatsaGgamasukha * guroriti / he yatilaka ! ma guroranne vAmI gRhaspati ziSyaH uddhava : yadUnAM yAdavAnAM sacivanA mantritA bhajati karIti, iyaM makhI kAlindI yamunA kAlakha vamaya bhaginI kina bhavati, yataH dhanyaH ko vA narapatipure madhupure mama paricita : viditaH bhavet ? yaH kasyAH matsakhyAH dazA zaMsat kota bana vAma yanuna yet vinayena vodha yet, na ko'pItyartha: // 2 // yazINAMnomiti / he vidho candra ! gokulasyati zeSaH, akaI yasa santApaya vyanagatakITAdikSatasya ca viluThanAt vizegheNAvirbhAvAditi bhAvaH vizoGgiI vidhvasta kalevarAM, satataM bhavasthA mahatyA utkatika yA utkaNThamA taraGgaNa - parInAM yukAma sAndobitAca, aparAgavyavikarAM virAgapuNoM va prabhArahitAca, paridhvanAmodAM nirAnandAM saurabhampUnyAJca, viramitaM niti taM samatAnAm bAgInAM sabInAM zatakam pAnandaH yayA tAdRzI, viramitaM samastam bInAM dhamarANAM kutakaM yathA bathonAca, rAdhAsadinoM pAdasya caraNasya kiraNaya yAdapi mukhya sakhIkara / 63 / vipattibhya iti / he zaure ! mama sahacarI bhavataH saGgame yat Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hNsduutH| 485 shAdhInA zaure ! mama sahacarI rakSitavato / atikrAnta sampatyavadhidivase jIvanavidhau / hatAzA niHza vitarati dRzau cUtamukule / 84 // pratIkArArambhanayamatibhirudyatpariNatevimuktAyA vyaktasmarakadanabhAjaH parijanaiH / amuJcantI saGgaM kuvalayadRzaH kevalamasau balAdadya mAvAnavati bhavadAzAsahacarI // 15 // praye rAsakrIDArasika ! mama sakhyAM navanavA purA.baddhA yena praNayavaharI hanta gahanA / havaM tasmin vA spa.hA aAzA tasA adhImA satI vipattibhyaH duHkhebhyaH kayamapi prANAna rakSitavatI / sampati avadhidivase amina dine mayA,khAgantavya mivi tvayA nirNIte dine atikrAnta' gate mati jIvanavidhau prANa na vyApAre havAmA mato canasukule bAmrAGkare ni:zaka yathA tathA dRzau naMbane vitarati nikSipatti / catamukula bAto. boddIpakatvAt taddanena thIghra maranAmajadagdhA prANAn tvajJAnIti dhiyeti bhAvaH // 6 // pratIkAreti / kevalam lau bhavadAzAnaicarI bhavat prAti vAsanArUpA sakhI pratIkAraca bArambha karaNe lathAH yAH mata yaH tAbhiH bat udayaM gacchat pariNa paripAkaH yeSAM taiH kathamapi na prati zakyati sthiramatiriti yAvat parijanaiH asmAbhiriti bhAva! pisAbA: sakAyAH vyaktaM sphuTaM sarasya kAmaya yat kaTna pIr3A namAjaH tad yunAyA ityarthaH kuvalayadRzaH nIlotpalAcyAH rAdhAyAH' saGgam amuJcanno banyajantI adya iTAnI balAt balamAvinya prANAna pabati racati // 15 // paye iti / paye raabkriiddaarsik| vena tvayA purA pUrva Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyasaMgrahaH / sa cenmuktApekSastvamasi vigimAM tUlazakalaM .. yadetasthA nAsAnihitamidamadyApi calati // 6 // mukunda ! bhAntAkSI kimapi yadasAlpatazataM. vidhatte tahatuM jagati manujaH kaH prabhavati / kadAcit kalyANI vilapati badunANThitamatistadAkhyAmi svAmin ! gamaya makarottaMsa savidham // 87 abhUt ko'pi premA mayi murariporyaH sakhi ! purA parAda dharmApekSAmapi tadavasambAdalaghayam / ' tayedAnauM hA dhik samabani taTasthaH sphuTamahaM . bhaje lajAM yena kSayamiha punarjIvitamapi // 18 // mama sanA navanavA gahanA mAndrA praNaya naharI premavIcI banA inta khe| ma tvaM cet yadi sakApekSaH nirapekSaH asi tAdRza para. hito bhavacItyarthaH tadA dUmA matsakhI dhik, yat yataH etathAH samayAH tulA kavaM ThUlakhaNhanibhamiti bhAvaH idaM jIvanamiti zeSaH nAmAnihitaM nAsikAyapattIti bhAvaH nat adyApi calati nAdyApi ghirA dayaniti bhAvaH // 6 // .. jandati / he svAmin mukunda ! dhAnnAkSI dhUNitanayanA bhotrAditi bhAva: iyaM yat svasaGkalpita taM kadApi manasA na cinti| tamiti bhAvaH yat vidhatte karoti, jagati kaH manuSyaH tat vakta prabhavati samartho bhavati ? na ko'pItyarthaH / kalyANo saGgala nabI . iyaM kadAcit utkaNThi matiH sato yat bila pati, tat vyAkhyAmi kathayAmi, makarottamasya makarAla tasya karNayoti bhAvaH savidhaM hamIpaM gamaya prAmayaM tat rAkhiti bhAvaH // 17 // babhAdati / he sakhi ! purA suraripoH haSNasa mayi vaH kopi premA abhUta, parAt atyancAta . tasa memNaH avalambAt Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasadUtaH / 487 amI kumAH pUrva mama na dadhire kAmapi mudaM drumAlIyaM cetaH sakhi ! na vAtazo nanditavatI / idAnIM pazyate yumapadupatApaM vidadhave prabhI mukhApekSe bhajati ma hi ko vA vimukhatAm teen . garIyAn meM premA tvayi paramitihalaghutA jIviSyAmauti.pratyagarimAkhyApanavidhiH / kathaM nAyAsIti smaraeparipATIprakaTanaM harI sandezAya priyasakhi ! na me vAgavasaraH // 10 // pAtrayaNAt dhamApakhAmApa dharmAtarodhamapi satItvanAzAditi bhAvaH bayaM baMdhazatavatvabhimA dhika, idAnI vA taTastha : niHsambandha iti bhAvaH samAna jAtaH sa premeti zeSaH, yena punaH e saMsAre kSaNamapi jIvitam ahaM sphuTaM saSTaM sajA bhane prAmoMmi // 18 // mI iti / saci! mI kumAH pUrva bama kAM daM nApi naiva dhire naiyaM janayAmAsuH ? papita sameva sudaM dadhire rasyarthaH / iyaM mAjI vRkSatreNI kamizaH kabidhArAn na ganditAto ? amita satarameva nanditavatoyarthaH / idAnoM pazya ete kucAdayaH yugapata samakAmA upatApaM sannApaM vidadhate / prabho nAdhe mahAmeche nirapece pati ko vA vimukhatAM na hi bhannati ? sarva va manamo. varSaH // 6 - garIyAniti / me mama tvavi garIbAna mA pati nesa jutA bAgha paraM kelaM na jovidhyAmi tvayA vineti bhAvaH rati vaMzayasya garimsa gurutvanA sthApana vidhiH prakaTa namakAraH na bAbApi na bAgacchasi iti bharapasa paripATImakaTanaM rIti Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 kaavysNgrhH| yayau kAlaH kalyAkhyavakasitavesIparimalA.. vikhAsArthI yasminacalakuhare siinvpussiim| sa mAM kRtvA dhUrta : atakapaTaroSAM sakhi ! iThAda pavArSIdAkarSanurasi sakhilekhAzatavatAm // 1.1 // kadA premonmIlanmadanamadirAkSIsamudayaM balAdAkarSantaM mdhurmurliikaaklikyaa| murkha myaccinIculukitakulastrIvratamahaM vilokiSthe lIlAmadamiladapAGgI murabhidam // 102 // mavAyaH, he priyasaci! taH haraulaNe sande gAya dhAdhikAya me na vAgavasaraH vAkya prasara: yastIti zeSaH / 100 // 'yayAviti / he kalyANa ! makhi ! kAlaH sa ravi zeSa: yayo mataH, yasmin kAle pilApAcauM vibhakAmaH vatta : zaThaH mayA avagaNitaH nirAkSata iti yAvat saH kRSNaH avakasitaH gaNitA . kelI parisaraH krIr3Asaurabha yayA tapokAm apacajahare parva tamuhAyAM bonavapuSoM gadAleyarI kRtakapaTaroSAM prapavakupitAmiti bhAvaH makhilekhAmA sakhIne NInAM zataiH kRtAM mAM haThAt dhRtvA bhAkarSana jarasi vajali yazArSIt pakAra / 10 // kadeti / ahaM madhurA manohAriNI yA muralIkAkakSikA vaMzIsUkSmaravaH tayA memNA unmIvan vipan yaH madanaH kAmaH tema madiro mattakhalanAviva akSiNI neta yAyAM tAH tAsAM bamadayaM samUha banAt aAkarSana basamIpamAna yanna muhaH puna: puna: bhayantI yA cillI dRgbhaGgivizeSaH tavA cuktiM gaDapolataM nAzivamityarthaH kulastrINAM brataM vena baco surabhidaM karaNaM sonayA yo madaH tena mirana baGgachan capAko yathAsavAbhatA satI kadA vicauviSye iyAmi ! 1.. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hmduutH| 488 raNadbhaGgaveNIsuddhadi zaradArambhamadhure vanAnta cAndrIbhiH kirnnlhriibhirdhvlite| kadA premoddaNDasmarakalahabaitaNDikamahaM kariSye govindaM nivir3abhujavandhapraNayinam // 103 / mano meM hA kaSTaM jvalati kimahaM hanta karavai ma pAraM nAvAraM kimapi kalayAmyasya jaladheH / iyaM vande mUrdA sapadi tamapAyaM kathaMya me parAmRzya yasmAitikaNi kayApi parikayA // 104 / prayAto mAM hitvA yadi vibudhacUr3AmaNiramau prayAtu svacchanda mama samayadharmaH kila gatiH / radini / kaTA yaI ravantInAM guJjannomAM bhaGga ponA sahadi bAndhave, zaradaH bArambhega praSTatvA madhure manohara, cAndrImiH candra sambandhi nIbhiH viraNabaharobhiH payakhAranaiH dhaSite banAnne vanamImAyA, premNA uhahaH udbhaTaH paraH cAmoM yA tANe he vaitaNDikaM vitaNDAvATinaM govinda, nivir3ana bhajena yaH bandhaH taya prathayinaM kariSya // 101 / / mana ta / hA kaSTa, me mama mana jvati, na de, yaha kiM karave, pakha janadhe : virahAvasye vi bhAvaH pAra na pAraM na kimapi kasyAmi nAmadhArayAmi / rayamahaM vipatmAgarapamitA 1 ziramA -vanda maNamAmi tvAmiti zeSaH. tara yaM me mahyaM *thaya, yasmAt upAyAt yasapAvamAtriyevaH caricApi tiadhivA vinodalezana parAmadhye so bapi vinodaM bama rati bhASaH / 10 // mayAba iti / bA~da vibudhAma devAnAM car3AmaNiH yaso kSaNaH Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaablH| idaM soI kA vA pramakati yataH svaprakapaTAda rahAyAto handAvanabhuvi bakhAmA ramayati / 1.5 // akaucitvaM tama vyathayati mano hanta madhurI bamAsAba khairaM capalahRdayaM dhAvaya harim / sakhi ! khaprArambhe punarapi yathA vibhramamadAda ... ihAyAto dhUta : capayati na me vihiNiguNam // 10 // api skhamo dUre nivasatu samakSa zRNu haThAda avizvastA mA bhUriha sakhi ! mano vinmdhiyaa| vayasvasta govaInavipinamAsAdya kutukAda prakANDe ya yaH sma rakalahapAhityamakarot // 10 // mAM hilA kA prAtaH gataH, sacanda pragAva gAva, samavadharma: kAmadharmaH matA: mama gati: kisa upAya eva / bA vA idaM mor3ha prabhavati, yata: yada vAkapaTAt nidrAvyAjena sadRndAyane dhAgAtaH pana balAt mAM ramayAMta / 105 . . . baucimiti / inca vede, tasya anaucityam ayuktAcaraNa mityarthaH panaH vyathayati / pataH he saci! tvaM matharAm zAsAdya matvA saraM khacchandaM caparagada sari laSNa vAraya, bacA to'sau mAra yinamamadAt 'vAmASezanamitAditi bhAvaH sa bandAgne bAvAmaH pan me mama viciguNaM kaTiramanapabimiti bhAvaH na pani na bhavati / ... bravIti / yi bali khAdare nivasata binta, samaI pravarA panaraH vimamaH mAnnirayamiti dhiyA badyA ThAva sabane viSaye varSaH vizvamA avizvAminI nAma: ka bhava / te vaka- yaH khA sapaH novaI mavipinam kAsAba phakAI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 ghamarSAcAvantI gahanahare sUcitaparyA tsaakottikaavkitpdpaathiritH| didhIrSa mAM harSottarabanayanAntaH sa kutI na vaMzImanAsI vi karasarojAhikhitAm / 10 / pazatA gamavye kabitanavacelAcavatakA . khatAkhIbhiH puSpasmitayavakhitAmivirudatIm / parIhAsArazrI priyasakhi ! samAlambitamukhI prapade cumbAya sphuradadharavimbastava smaa| 1. tato'haM pathi khagitamurakhIkA sakhi ! zanai samApanAta bat nabA bamadhikaM inaH nayA pArakarapANi kAmakAragvAm karot / 107 // mhiti| jo pAnandena uttaraH vicAra navanavorannaH basa nAzaH kutrI bolavAm pariH gahana. kAra vAmanAbhyanvare barSAt prapojaniyAdivi bhAvaH dhAvanI vitena niHsandasaJcAriNevi gAva: prapAta : pAdavilepaH hiyuSitaH vasAyoTikA nagaraninAdaH pratipAM viditavAnI vAM ridhopan micAna karasarobAt parabamasAt gari vimalitAM vaMzI ma banAsIt // 1.8 // rAmiti / vidhi! nava nAma parohAvAracI paridinyaH cumbAra cumbanAva sArakha cAravirja kara nAzaH man puSpAkho citAni vaiH saritAni bipimAnirikha: tAmiH patA vinita pavitam bAbAnaM navaM va basanamAna bacAsattA tavA maname pAra pAM piralo sakA sambitaM samAvasa bahAH tavAmatAM pAM prapede mApa.. ___ba ravi / rakhi! tataH banArada pacivA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 kaavysNgrhH| - - ralIkAmarSeNa bhramadaviralabhra rudacalam / kacAkaSTikrIr3Akramaparicite caurya carite haritandhopAdhiH prasabhamanayAM giridarIm // 11 // kadAcidavAsantI kuharabhuni dhRSTaH sarabhataM hasan pRSThAlambI sthagayati karAbhyAM mama dRshau| didhIrSoM jArIyaM mayi sakhi ! tadIyAGga lizikhAM na jAne kutrAyaM vrajati kitavAnAM kulaguruH / 111 // atItayaM vArtA viramatu puraH pazya sarale ! vayasyaste so'yaM smi tamadhurimonmRSTavadanaH / bhujastambholAsAdabhisataparIrambharamasaH / smarakrIr3AsindhuH kSipati mayi bandhakakusumam // 112 / kaize svagitA gopitA suralo yayA tAdRzo mato alokA. maga astitheyevA thamantI ghUrNamAnA aviralA ghanA va yaMsthAH tathokkA ganaH manda mandam uTcala prkhitaami| tataH kacAnA kezAnAma yATirAkarSaNaM tayA yA krIr3A tasyAH kramaH niyamaH paricita: viditaH yasmin tAdRze caurya carite labbopAdhiH sabdha. pratiha: navanItacauyaM ca prasiha tvAditi bhAvaH hariH pramabhaM bacAt / mAM giriTaroM parvataguhAm anayat || 11 // kadAciditi / he makhi ! kaTAcit kitavAnAM dhanAMnA jabaguruH pRSTaH capalaH vayaM hariH vAsantIkuharabhuvi navamallikAbhyantaradeze haman pRSThAlamvI pRSThadezamAgataH san karAbhyAM mama dRzau nayane sthagavati tirodhata / mAneSya seya mityarthaH yathA tathA mayi taTIyAhuvigikhAM tasyAGgulapabhAgaM divIpoM dharnumiccho matvAM kala vrajati nacchati, na jAne / 111 // batIteyamiti / he sarale / iyam atItA gatA vAtto vira Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hNsdRtH| 481 saduttiya krIr3Avati ! nivir3amuktAlatikayA.. badhAnenaM dhUrta sakhi ! madhupurauM yAti na ythaa| iti premonmIlanavadanubhavArUDhajaDimA sakhInAmARndaM na kila katizaH kandalayati / 112 // aho kaSTaM bAlyAdahamiha sakhI druSTadayA . muhurmAnagranthi sahajasaralAM graahitvtii| tadArambhAd gopIgaNaratinurI ! nirbharamasau na lebhe luvApi badamalabhujastambharamasam // 114 // mata chita, puraH apanaH pazya, sarakrIr3AsindhuH vAmakroDAramama. gara : mo'yaM te tava yayasya : smilasya sadhAramaNA mAdhuNa unma - Tama utpha vahanaM bakha tathA naH abhimate rahe parIrambhe yAtigane ra namo vemo harka vA yakha tAdRzaH man bhajo sambhAviva mahavAdati bhAvaH nayoH sAmAt mAM prati prakSepajaniSyamANAnandAt helo: mayi bandha kasama kSipAMta rAjamArgAmAMta bhAvaH // 112 / ____ taditi / he kor3Avati! mAra! tat . tacAt uttiSTha, nivir3avA sAnyA muktAvanikayA mauktika hAreNa enaM dhuta badhAna, vaMdhA madhapurI va yAta na antu krAMtItyarthaH / ratItya prakA ummIcan rabhavan saH bhavadanubhava: dhamajatiM baToyamAcaramiti bhAvaH nebha vAradaH jAtaH jADamA jAcaM mora iti vAyat jabAH tathAbhanA satI kAMtagaH kAMtavAra sakhonAma bakhAmina bhAyaH nAkrandana kina kandala yAMta bhaiva vaI yAMta ? thapita satatamera bandanyatrItyarya: // 13 // ho ta / aho kA kaSTa, duSkRtyA baI vAkhAta jaizayAta seyamAra syAtvartha : cArabhyArthe paJcamI / ra vRndAvane mAnasaranA svabhAva sadoM sar3aH puna:punaH mAnapantriM pAhata Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bAvyasaMgrahaH / balinde kAlindIvamavasaramau kulavaMsatevasantI vAsantInavaparimalohAracikurAm / tvadusaGge lInA madamukalitAcI punarimAM kadAhaM mevirSa kisalayakalApavyamaninI / 115 // dhRtAnandA vRndAvanaparisare bhAraniyAvilAsonAmena adhitkvriibhrssttkusumaam| tava skandhopAnta vinihitabhunA goparamakadA kucce sInA rahasi vihasiyAmi mumukhIm // 116 so shicitpto| moponaparatiguro ! tadArayAt taba mAna.. parArabAda cArapAt bo matsakhI vApisAbaNApi tava baseva cArA navena ya: saraH bandhanam kAvinapiti vAvat dera ramasam bAmandaM nirbharaM bambam yathA nayA - bebhena prApa babinda rati / kadA bahaM kisayabApayananimo naya. pahAnidhayena bojaganno mato bAsindIkamanasarI basamArotrasAmadhe ajAmateH nikhaTAsa pAcanda bAmamo basantI vAmantInAM mAdhavanAmAnAM va parimaurabham upiratIti tathotrAH vikarAH zAH basAH vayoko mAdhokhatAkusamavacitazAmiti bhAvaH tava satya ko na sitA bhadena madyapAna gaubhAgyagayeMcavAcita cite bakSiNI bA tathAbhatAm rayAM patnI punaH seviSaM parivariSyAmi / 15. tAnandAmiti / kaTAI kane jInA nimtakhinevaH pRndAvanaparisare zArado zaravabATonA yA nizA sasthA vo vivAda: rastotA nasa usAsena kRtaH anitA bhAnando yathAH bAM, adhi. nAyAH kArthAH kezapAgAta dhAni vicca tAni kulamAni basAH mor3A, taba sanyopAnta khandha mAnadeza vinihito vidhoga Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadUnaH / 425 vidUrAdAha kAmamupayAmi tvamadhunA purastIre tIre basaba tulasIpaJcavamidam / iti vyAvAdenAM viditabhavadIvaskhitiraha kadA kucce gopIramaNa ! gamavivAmi samaye // 11 // iti zrIsAre padakamalayorgokucakathAM nivedya pratyekaM bhana parijaneSu pracayitAm / nibAre kAdambImahacara ! vahan mahanatayA samAtyucaH premapravacamanuvagrAha bhagavAn / 118 minadAGgoM haMsIramara! vanamAlA prathamato carSito. bhuvo bavA nAhIM amucI tavAmI noparapanoM rahari khAne vihasiSyAmi ? | 16 // vidurAditi / gopIramara ! badAI kA vidivA bhavadovA siniyaMbA dhokA chekhi bhavanna mAratIvarSaH vidurAda aSam bAram upayAmi namAmi, tvam adhunA puraH papataH bore taura para dIpa varIpana barava saJcila itItvaM bAvAt vAt enAM matamI samaye matabhabhAviti bhAvaH nama. vivAmi meghavidhAmi ? // 17 // ratIti / ke kAdambopAra! marAjIvaDama! nikhAne bahamatavA pacatavA vana bAdambImiti zeSa: man stotvaM jIpaMgAraH sapA padakamAyoH pAdapadmayoH gokuvadhA nivedya prAya parijaneSa vadogeSviti bhAvaH pravitAM bhava mA / kamibAti , bhagavAn kaNaH prema pravayaM praNayaparAvacam catujhA pAra, sa : vAti uvati mAnoti / eta hotyakarace tava bhAvinI unAMtariti bhAvaH / 118 // misImiti / cIramaNa ! prathamataH pAdau minamaH Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 kAvyasaMgrahaH / . mudA kSemaM pRjidamupaharethA mama vacaH / ciraM kaMmAgate karami sahavAsapragAyinI : kimanAmeNAcI guNavati ! vimammAra bhavatI // 118 // idaM kiM vA hanta smarami rasike ! khaNDa na rupA parItAGgI govaInagirinitamba mama skhii| bhiyA saMghAntA yadiha vicakarSa tvayi balAda grahItvA vinazyannavazikhizikhaM gokulapatim // 12 // taH sambhASethAH zrutimakaramadrAmiti mudA bhavatyAM karttavyaH kimiti kushlprshnjddimaa| macchantaH bhRGgAH yasyAM tAdRzIM vanamAlA laSNakaNThati momiti gAyaH sadA yAnandena 'comaM kuzalaM pRcchan man idaM mama vaca: upa. reyAH achi| kimityAha ciramiti, he gu gAvati ! bhavato kamArAtaH kRSNasya ciram rami yakSami.mayAsena yathA tva yasasi tathA iyamapi vasatIti bhAvaH praNayinIm enAma egpAkSI mRganayanAM rAdhAM kiM kathaM visaramAra vismRtavatI asi // 116 // ramAMta / he rasake ! mama makhI khaNDa narutA anyAmaga. janiteya kopena, jAte'nyAsaGgavikate khaNDiteyAka pAyita mammaTaH / parItAGgo yudehA matI ra gobaI na gireH nitamba mekhavAyAM . bhiyA bhayena sammAntA cakitanetra vimAyanI navA zikhina : maya. ramya zikSA yAt tathoka gokulapati gTahovA rasAt tvayi yat vikarSa sAkaTavato, idaM kiM vA smarasi ? hanta kheTe // 12 // - tata rati / tataH vanamAlApanAnantaraM suTA harSeNa zrutimakara. saTrA kAMsthatamakarabha SaNam iti sambhASethAH zAla peH / bhavatyA tvaya kuzavAjAMDamA maGgalapana nAdya mUrkhatvAMmanya kimiti. * kathaM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 hsbuutH| cismerA yA tvaM racayasi balAcumbanakalAm apAGgana spRSTA sakhi ! murariporgaNDakuhare / 121 // nivAsaste devi ! zravaNalatikAyAmiti dhiyA prayatnAkhAmeva praNayadayA yAmi zaraMgam / parokSa vRSNInAM nibhRtanibhRtaM karNakuhare hare: kAkUnmiyAM kathaya sakhi rAdhAvidhuratAm // 122 // parIrambha premNA mama savinayaM kaustubhamaNI bruvANaH kurvIthAH patagavara ! vijJApanamidam / agAdhA rAdhAyAmapi tava sakhe ! vismRtirabhUt kathaM vA kalyAsaM vahati tarale hi praNayitA / 123 // patayaH kuzanadarzane'pi kucalanaH makhavivapitamiti bhAvaH / kiM tat kuzavamityAha racilareti, he sakhi ! rucyA kAntyA merA hasannoveti bhAvaH vA tvam apAGkana smRSTA satI sararipoH kaNakha gaNakuhare kaponAbhyantare balAt haThAt cambanakalAM cumba nazilpa racayaSi karoSi, itaH para kumalaM kimiti kuzavaprane jAdya miti bhAvaH // 21 // __nivAsa iti / he pakhi ! devi ! pacatikAyAM zrotralatAmA rariti zeSaH te tava nivAsaH sthitiH, iti thiyA buddhyA praNayaH haTaye vakhAH tathAbhatA sapraNayamiti bhAvaH ahaM prayatnAt tvameva na vanyamitvanya vyavacchedaka evazabdaH / zaraNaM yAmi nachAmi / tvaM vRSNInAM vAdayAnAM parokSam asAkSAt ni nibhRtam atitiM bathA tathA hareH ruSNasya karNakahare kAnmitrAM pinavapUrNamityarthaH rAdhAyAH vidhuratAM kAtaratAM kathaya // 122 / parorAmiti / re patagavara! pakSi! baukhamapI pariyakSaHsvasite iti zeSaH mempA mama parIrambham pAni Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 kaavysNgrhH| muhuH kUjatkAJcImaNibannayamacIraMmuralIravAlambI bhAmbadyuvatikalamItaiH suramaNe ! / sa kiM sAkSAdAvI punarapi harestANDavarasairamandaH kAlindIpulinabhuvi tauryatrikabharaH // 124 / navInastvaM kambo ! pazuparamagIbhiH paricayaM na dhase rAdhAyA guNamarimagandhe'pi na ktii| tathApi tvAM yAce hRdayanihitaM dohadamahaM vahante hi kAnte prakhyamavadAtaprakRtayaH // 125 // bra vANa: san savinayam radaM vijJApanaM kurvI dhAH / he sakhe ! rAdhAyAmapi tava agAdhA nirAMtazyA vismRti: yat / hi tathA kalyANaM maGgalaM vAti gacata abhyudayazAlinIti bhAvaH tarale capale jane kathaM vA pravitA sava tiSThatIti zeSa: naiva tihato. tyarthaH, kaustubhasya ca yazasi cAndocitavana, cApatya miti bhAvaH / arthAntaranyAsaH / 123 // suhArAMta / I saramaNe ! devmthe| kaustubha ! muDaH punaH punaH kUjantonAM kAzInAM razanAnAM maNivajayANAM manIrAmAM naerANAM saralyA: ve soca ravam bArambate vAyatIti tathoktaH tattadavabhitra ratyarthaH dhApyantInAm itastataH saJcaranInAM yuvatInAM kala madhuraM gotaM yeSa tAdRzaiH tANDabarasaiH nRtyavilAsai : kAmandaH mahAna kAlindApakhinabhuvi yamunAkUladeze sa tauryati kabharaH hatyamItavAdyamaya utsavAtithayaH kiM punarapi hareH kRSNasya sAkSAt samakSa bhASI bhAvaSyati ? taya divyatyAdeta bhAvi viSaya jJAna yujyate iti tvAM prati mantrAva sara iti bhAvaH / 4. . navIna iti / he kambo ! zaGkha / naH syAt kamnu rakhiyApityamaraH / tvaM navInaH sAmprataM natvAditi bhAraH / parAparamaNobhiH Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... hasavataH / gRhItvA govinda jaladhihadayAnandana ! sakhe ! sukhena zrIhandAvanaparisare.nanda tuM bhavAn / kathaM vA te goSTha bhavatu dayitaM hanta balavAna yadetasmin veNorjayati cirasaubhAgyamahimA / 126 / iti premohAraprabhavamanunIya kramavazAt parIvArAn bhrAtarnizamayati cAnUramathane / punaH koponivapraNayacaTulaM tasya nikaTe kathAmAcakSIthA dazabhiravatArairvisitAm // 12 // gopAGganAbhiH paricayaM na dho na dhArayasi / tathA rAdhAyAH guNAmA yo garimA gauravaM tasya gan'pi na katI nAbhijJa ityarthaH / tathApi niHsambandha pItyarthaH ahaM tvAM hRdayanihitaM manogataM doTama abhilASa yAce prArtha ve / hivata: avaTAtA thieDA prakSati yeSAM tAdRzAH janAH klAnte. vipanna nane praNavaM dayAmiti bhAvaH panne kurvannIti yAvat / zaGkasaM ca svacchatvAt avadAta prakRtitvamiti bodhyam / parthAntaranyAsaH / 125 // sTahI tvati / he jaladhihadayAnandana ! bAdhijAtavAditi bhAvaH, he sakhe ! bhavAn govindaM gTahItvA mukhena troSTandAvanaparigare nandana yAnandama tu bhavatu / yadi vadasi goTha me prayaM ki vaha tabAha gacchAmItyAga yA kathamiti, moha kathaM vA te tava dayitaM bhakta ? harSe kheTe vA apita miyameva bhaviteti bhAvaH / yata bataH etasmin goSTa bakSavAn veNoH cirasaubhAgyasya garimA goravaM jayati sarvot karpaNa vartataM, tasmAt satavaMzIravatrapaNe taya gatatpa sakhaTaM sthAnaM nAstAvi pratotibhaviSyatIti dhiyA tavaitat patI mi bhaviSyatIti bhAvaH // 126 / rIti / he bhrAta: ! ratItya premNaH praNavasya udgAra: praka TanaM prabhavaH hetu yasmin tad yathA tathA cA naramatha ne aSaNa niyamabati Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvya saMgrahaH / grahItu tvAM premAmiSaparivRtaM cittavar3iza mahAmInaM viSa nyadhita rasapUre mama sakhI vivekAstha chitvA guNamaya tadagrAsi bhavatA . hatAdhiyaM kiM vA ziva ziva ! vidhAtu prabhavati // 28 // varAkIyaM dRSTA subhaga ! vapuSI vibhramabharaM .. tavAbhyarsa bheje paramakutakolAsitamatiH / tirodhAya svAGga prakaTayasi yattva kaThinA tadaitat kiM na syAt tava kamaThamUrteH samucitam // 129 // zAMta ti kramavazAt krameNa paronagarAn parijanAn samaye ti bhAvaH banIMva toyitvA pumastaya vAnaramathanava nibaTe bona ghaTubhitraH prakaTitaH yaH prapayaH tena paTalaM pRSTa yI tathA dazabhiravatAraiH mIna kUrnATibhiH vicamitA vijRmbhitAM kacAm pAcavIcA! kathaya / 127 // pahItamiti / mama po mahAmInaM tvAM pahota dharnu rasapUre rAgapravAhe prema eva cAmiSaM . mAMsAdirUpaM tena pariSkRtama cATataM citavar3izaM manopaM var3iyaM zima satvaraM nyadhita niztiyatI mikSi. pravatItyarthaH / badha anantaraM var3izakSecAt paramityarthaH bhavatA vivekAna guNaM sUrva chittvA tata Dijama bayAsi vavakSitam / ziva ziveni kheTe, hatAzA syaM mama makhI kiMvA ataHparamiti bhAva: vidhAta karta prabhavati gako ni ? na ki motyarthaH / 128 // varAkIti / he subhaga ! iyaM varAkI tapasvinI anukampAti bhAva: vapuSaH zarIrasya vicamabharaM vivAsAtizayaM dRSTvA parameya mAtA kutakena ullAsitA matiH yasyAH nacAbhatA satI tava abhyam sAnidhvaM bhene midhe the / kintu tvaM svAna va zarIraM tirodhAgha pAyitvA yat kaThinatAM prakaTayasi, tat ra kamaThamane lava samucitaM samyak citaM kiM na syAt pitta vA belTa thaMH / 25 / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMsadUtaH / saMdA kaMsArAta ! murati ciramadyApi bhavata: spha TaM kroDAkAra vapuSi nivir3apremalaharI / yataH sA sairidhI malayaruhapakapragayinI tvacA kor3Icako paramarabhasAdAmadayitA / 1. / cirAdamta tA naraharimayI bhUttirabhitastadIyo vyApAramtava hi na yayau visma tipatham / vinItaprahAdastvamiha paramaracaritaprayukto yaha yaH parahadayabhedaM janayasi // 131 // yadAtmAnaM dAdagaNitagururvAmana ! mudA. bhadeti / he kaMsAgata ! adyApi bhavana: kroDAkAre parAkI vadhi nivir3A banA premavatI maTA matataM ciraM vyApya sphaTa muvyaktaM vacA tathA skarati rAjate, yataH payA malayAparaNayinI candanArAmA sA sairindhI nArI pRthiviitvdhH| paramaramamAt paramapUrNa yAtmanaH basa dAyatA praNayitrI satyeti bhAvaH kroDIke kor3e banA // 10 // - cirATiti / naraharimayI nRsiMharUpA si cirAt pantabhatA manasi bamnA tati zeSaH, yina: naTIyaH naraharimambandhIbayaH vyApAraH kriyA naba yini padhaM na yayau / yat . yataH vinata: mAninvana : malATaH yena tadhoktaH pakSa vinIta: papanItaH prasAda prakaTAnandaH anAmiti bhAra: bena tAdRzaH tvam sa saMsAre param sam cakra ram banihara yat caritaM sadayacaritamityartha: tena prayukta vyApAritaH nahara rati yAvat prasAdaM pranIti bhAvaH / pakSa parameSa kareNa nireSa paritena athavA paraM kAyama thaka rakha paritena durAcaraNena prayuH mana bhayaH punaH pUrvamahararAjabheTasa katatvAditi bhAvaH pareSAM mAzAnAmAMta bhAraH davabhedaM vidAra banasi roSItyarthaH / 131 // baditi / he vAmana ! priyasakhI banavA saundaryAtizaya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 kaavysmaaH| manovAdya nAvaM tvayi balitayA kavitavatI / prapede taskhedaM palamucitameva priyasI vidUre yat cintA vyasanakulapANairnigar3itA / 199 / yaM nAtha ! karA gupatanamAkAMcati tato yadasyAM kAThinya tava samucitaM tada aguptH| . . iyaM te duryodhAtatiraSa bhavavismRtipa .. yato yAtaH sAcAda gururapi sa mandImArapatiH // 12 // upavasyAkhitvena pakSe nirviropamahatohararAmaH tattavA bahAva mAritvena vA vinA hAta pArAva pagacitAH purasa: bacAvaH bayA tacAbhUtA pare panAcata: guru: bArAcAryaH rAmaH aMga vayoH / purA ekokama, bahararAja pATapApanAma vipadA bhUmi mArthitA mA prabati. pabikhanadAvilA DAvAva vijokoM datvA tataH pAtAvamAditi purApa / cAnandana bAbAnaM mana eka vAdyaM bakha bAhare tvari bat nApa limabatI, tasaradam citameva kara prameTe praap| yat vasAda mA kubapAzaH vipatkama rupaiH pAH rajabhiH nigaDitA batA hire cimA pAvinA vati zeSaH // 12 // miti / nAca! kA nirA bare manoya bhAvaH pavanaM bhanoH parvatapatamalAnAda, mapAtalabaTopariba patanam pAkakRti rati, tataH pAracAt bakhAM va vADi meha paramAtimAnitamiti bhAvaH tat pazupaH pararASaen manitam / vaM te tava pAlatiH duryodhA varSaH, pati pAdapUrapAnayavam / batA pAyate : gurarAMpa bahAvapi naze bharapatiH zAraH sAcAt sa bhapaH paravAlApati bhAra viTatipacaM vicAra bAra praaptH| boSa bha E Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iNsduutH| nirAnandarA gAvaciramupahatA dUSaNakulaiH sarAyante sadyo raghutilaka ! govaInataTAH / virAdhatvaM ghoSo jati bhavadIyapravasanAda idAnIM mArIcaH sphuTamiha narInarti paritaH / 124 // prapatraH kAlo'yaM punaradayituMrAsamananai. vilAsibadyApi sphuTamanaparAdhA vayamapi / vitanvAnaH kAntiM vapuSi zaradAkAzavanitAM kavaM na tva sauravana ! bhavasi vRndAvanamidam // 13 // paramAsAmiti ma veti vikarapAta saMzavamayAmeta samudAvArtha: . . nirAnandA rti| rAtibA rAma ! gAvaH dhenavaH pace pradhiko pradezAH dUSakaH doSasama haiH cApattariti bhAvaH podArAcandaH, ciraM dokAnam upanAH kara namitA: pace upadratAH / novaIbataTA: movaInagiripradezAH kharAyana bozA ra cAcaranti pakSe carAkharAkSasAt cAcarani / bhavadIyaapanAt tava prasthAnAt ghoSaH gogulaM virAdhatva rAdhAncatvaM pace nadAsarAkSasatvaM brajati gacchati / dAnIm ra TandApane paritaH samanmAt mArocaH parIcayaH pace nAgarAkSa, bhAropaH pArobhavamiti vAryaH, devAnAmapadvAditi bhAvaH / mArIcandAt para. to: ki pAca te bhArIcaparamalateH jIvatve 'prathamaikavacanam / maTa naronatti punaHpunaH tyati prabharatImadhaH / 10 / mapacarati / vivAdhin rIradhvaja babareva ! na: rAma : rAyamevamaH rAmakrIr3anairiti bApata ravitA pasAvana para kAraH mapanaH vAmataH rAtoDAramayo'yasapasthita / rati bhAvaH adyApi radAnI kyApa suram paraparAdhAH pAtAparAdhAH panca Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.4 kAvyasaMgrahaH / * na rAga sarvajJa ! kacidapi vidhatte narapati bhuSTi drohaM kattayati balAdiSTavidhaye / ciraM dhyAnAmakA nivasAta sadAso gatarati. stathApyasyAM iMhA sadaya hadayasva na dayase / 136 // pariklezambecchAn samadamadhupAlImadhurayA .. nimantan nevaantprnnyrcvaakhgltyaa| vamAsanaH kAMkaviha ca turagIpAhitaruciH khadezaM kurvIthAH parimuditadhorAdhikamidam / 110 / rAdhA, kAtaparadaH zaratkAbasya bakAyabAnatAm bAbAyatA svacAmiti bhAvaH kAnti vapupa zarIre yitanyAvisAravan tvam rahandAvanaM kiM kathaM na jAna nAtrayani ? // 15.. . . neti / he sarva vRddha! samo mat pakSI kAMcaTA viSaye rAga caturAgam pAmamAta yAyat 5 vidhane na karata, naraputi rAjAnaM mahaH puna:punaH haTa nAbhirAti bhAvaH eSTA 15 ye ... sAdhanAya balAt dAhama yAMnaTakanA caraNaniti yAvat kalayata karoti svatto'nyasaSTa vyAbhAsAdavi bhApa:, gatarAma: mantIpara hitA ciraM dhyAnAsakA niyamati, tathA:pa maTaya ihavaH bama bA~ 'mat makhyA ma daya ye nAnasampara hI paashc| bApa kAradapi vighaye rAgam sahiAmati vAmana ma vina na karoti, vana samadarzitvAditi bhAvaH, narapati saH cAra nindati zAdiratalA- . diti bhAva:, vidhaye balAt doha kayata karoti taya rAzi bhayarAhiyAditi bhAyaH, madA bhAratiH pan ciraM dhyAnAma: titIti draSTavyam / 126 / . parizasvacchAmiti / sekan ! raha pRndAbane maMsAra / bamA madamattA vA madhu pAnI dhamarapatiH tahat madhurA mamoharA yA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .5 sadUtaH / iti premIhAdasthapuTitavacomagirakhilaM . tvamAvedha vidyamukhaparisaro locanavataiH / tato govindasva prativarabamAdhvIkapadavIm upAsIno dRgbhyAM paramavadadhIthAH sugapate ! // 13 // bhavAnteSu neva mAneSu yA prathavaracanA premapura sA baDnamA va tayA navavivAmi premarUpAsimA basAkaM pari zAH gannAmA epa svecchAH tAn nikannan nAzayan pace paritaH kezadAbino ve mevA: tAn nevAnna prAyaracanA va caMcalA thA khaDgatA basibatA kyA khaNDavana nikannan tathA cavareSu go peSa upAritA nihitA piraturAmo yena tathokaH pakSe ca ravi pRSakapada, varane pona devaTatte neti bhAvaH upAhitA anitA dhAronevi bhAva: raviH kAntiya vacokaH pavAdaH sacivarSaH. tvam cAsanaH upasvita: avatIrNana maM badezaM nokalam pArtha dezava parivaditA mahaSTA dhIyasyAH tacAbhUtA rAdhikA bana tAdRzaM pace prarisahitAH mahaSTAH dhIrAH mAdhava adhikAH vana tAdRzaM jIMcAH para nA. pakSaNaca / gomAMsabhakSako yasa viruI bahubhASate / sarvASA. sevihIna cha ramyabhidhIyate // 137 / ratIti / he khagatate ! pacirAna haMsa ! tvam stokha premamA prathamena ugADhA pUrNa sthapurimA samaviSamabhAvApanA vacasA bhatiH dhamya tacApatA, vana mahunA prastotavyaM taba tathaiva, vana cauka prastotavyaM taba tathaiva premapUrNavAgbhaninAniti bhAvaH, adhi bama goranajaH navanavAribhiH vidyA lAgavana sukhama parisara bAtamaM basa tacAmabaH bhan bhAvedya nivedya tataH bananaraM nivedanAt paramiva: gobinda kaSNa caraboH mAdhvIkapaTavIM madhumayoM pAtiM prati gbhyAM navanAbhyAm upAyonaH parapaborAMpaitaneta na bhAvaH zacan palpakAnam adhIthAH sAvadhAnaM tirivaH pradhicana mAyAzayeti bhAvaH // 18 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. kaavysNgrhH| prapatavyo dRSTeranubhavapaya bandatanayo vidheyA gopInAM gharaparikhatAnAmupaJcatiH / iyaM yAmaiyA catura : mathurApi vicaturaimiti kadhI mAnataH bAlaya kalahaMjIkukhapate // 1 // apUrvA yasvAntasisakti mudA sArasaraci- ... pivenu zakyate sapadi milite yena pysii| ... kathadvAraM yuno bhavatu bhavatastasya chatino vilambaH kAdambIramaNa ! mathurAsaGgamavidhau / 140 prapatraH premANaM bhagavati.sadA bhAgavatabhAk parAcIno jamAvadhi bhavarasAda bhktimdhurH| parvatavya rati / caturaH kamIkupane ! - nandatanayaH maka svabhakpavaM protavyaH prakarSaka prApayiyaH dRSTavya pati mAla, saraparihatAnA kAmAtAMnA gopInAm upalatiH upacAraH vidhavA kAryA / vaM madhurApi vicataraH yAmaH maharaH / bahubhidinairiti bhAvaH gambA prApA nAnimavAratAna' namane rati bhaavH| etItvaM vicAyati zeSaH pantaH masi ithaM mahAmi mAma veti saMga na karabana kara / apUrveti / he kAdambIramaNa saupate ! yasa natra- calaH maSi badA ho capUrNa banA gAravA rovaraviSayiNI vA kA akhikA. rabarapiH caturAnabAsnA visati skarati, beka tvabA sahi mAmA nikhita payako abadhIre itvaH viveka prayAsa mArate, taya katikA kArya parama bhavataH madhurAsaviNe baghu.. rAma vika cakAra yunaH citaH bhavataH yoni apaca ravi / bhambAta bane makA prapatraH mAnisa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padAitaH / ciraM ko'pi zrImAn jayati viditaH sAkaratavara dhurIlo bIrANAmadhidharati vaiyAsakiriva / 141 rasAnAmAdhArairaparicitadoSaH sAdImuMrArAtikrIr3AniviDaghaTamArUpasahitaH / prabandho'yaM bandhorakhilajagatAM tatra sarasAM prabhorataH sAndrAM pramadalaharauM panavayatu / 142. iti zrIrUpagokhAmiviracitaM haMsadUtAsya kAvvaM samAmam /