Book Title: Gyandhara 12 Sarjakni Vichar Srushti
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Pravin Prakashan P L
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034386/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajInI vicArasRSTi guNavaMta baravALiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gyandhara Edited by : Gunvant Barvalia 14th Feb. 2015 jJAnadhArA sarjakanI vicArasRSTi jJAnadhArA : sarjakanI vicArasRSTi saMpAdana : guNavaMta baravALiyA 14-02-2015 mUlya : rU!. 200/ (jaina sAhitya jJAnasatra-12nA vidvAno dvArA prApta zodhapatro ane nibaMdhono saMgraha) - saMpAdana :guNavaMta baravALiyA prakAzaka: pravINa prakAzana prA. li. Dhebara coka, rAjakoTa. -: prakAzaka :pravINa prakAzana prA. li. Dhebara roDa, rAjakoTa. DijhAIna-TAIpaseTiMga : shree]I Art : 09833422890 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) sarjakanI vicArasRSTi) : saMpAdakIya zrutajJAnane abhinaMdanA ahama spirIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANapura jaina philosophikala eNnDa liTararI risarca seMTara dvArA 14-15 phebruArInA pArasadhAma, ghATakopara mukAme yojAnAra jainasAhitya jJAnasatra-12 mATe gauravavaMtA graMthanA saMdarbhe 'sarjakanI vicArasRSTi' e viSaya mATenA prApta zodhapatro-nibaMdhone graMthastha karI "jJAnadhArA" rUpe pragaTa karatAM AnaMdanI lAgaNI anubhave che. A jJAnasatrano 'bhAratIya saMskRtimAM gurumahimA' viSaya para prApta vidvAnonA zodhapatrone alaga pustakamAM prakAzita karyA che. akhila bhAratIya zvetAMbara sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansa - muMbaInA mukhatra "jaina prakAza'nA zatAbdI prasaMge zrI bRhamuMbaI sthAnakavAsI jaina mahAsaMgha prerita A jJAnasatrane saphaLa banAvavA banne saMsthAnA pramukha zrI maganalAla harilAla dozI ane zrI prANalAla rAmajIbhAI zeTha vekarIvALAnuM satata mArgadarzana maLyuM che. samagra Ayojana mATe khImajIbhAI chADavA, bakulabhAI gAMdhI, rajanIbhAI gAMdhIno AbhAra mAnuM chuM. pArasadhAma-ghATakoparanA TrasTIono RNa svIkAra karIe chIe. vidvattApUrNa zodhapatro ane nibaMdho pAThavanAra vidvAnono AbhAra. graMthanA samayasara prakAzana kArya mATe pravINa prakAzana prA. li. - rAjakoTanA zrI gopAlabhAIno AbhAra. 601, smita epArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara (I). guNavaMta baravALiyA tA. 15-01-2015 zrutajJAna tujane Aja mArA bhAvabharyA namaskAra che, ne samyaka rUpe pariNAmo e bhAva vAraMvAra che; mane prakAza dIdho muktimArge tAro mahA upakAra che, ne hajue tArI hAjarI pUrNa mane karanAra che... N Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) jJAdhArA anukramaNikA.. | | | sarjakanI vicArasRSTi) (14) AcArya zaaibhavasUrinI dazavaikAlika saMdarbhe vicArasRSTi - DaoN. pArvatI neNazI khIrANI 97 (15) triSaSTizalAkA puruSacaritra : kalikAlA sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanI vicArasRSTi - DaoN. rekhA vorA (16) zrI siddharSigaNinI upamitibhavaprapaMcA kathAmAM sarjakanI vicArasRSTi - DaoN. ratanabahena khImajI chADavA 111 (17) jainatattva prakAza : pU. amolakha RSijInI vicArasRSTi - DaoN. ketakI zAha 119 (18) tattvArtha sUtrakAra umAsvAtinI vicArasRSTi - DaoN. pravINabhAI zAha 128 (19) upadezamAlA bAlavabodha : zrI somasuMdarajInI vicArasRSTi, - DaoN. kAMtibhAI zAha 133 (20) jaina daSTie gItAdarzana : | munizrI saMtabAlajInI vicArasRSTi - guNavaMta baravALiyA 141 (21). samaMcasArano sAra : DaoN. hukamacaMda bhATilanI vicArasRSTi * DaoN. utpalA ke. modI 150 (22) 'mahAvIra svAmIno saMcamardha : gopAladAsa paTelanI vicArasRSTi - jAgRti thIvAlA 155 ) RSabhacaritra : mahAkAvya - tapodhanI pU. jagajIvanajI ma.sA.nI vicarasRSTi - rameza ke. gAMdhI 160 (24) prathama ratiH zrI umAsvAtinI vicArasRSTi - ilA zAha (25) jinamArganuM jatana : ratilAla dIpacaMda desAInI vicArasRSTi - DaoN. mAlatI zAha (26) kaho kevA hatA mahAvIra ? paramadArzanika pU. jayaMtamuninI vicArasRSTi - dhanalakSmIbahena badANI, 181 (27) pAThazALA ane AcArya pradyumnasUrinI vicArasRSTi - DaoN. gulAba deDhiyA 188 (28) ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? muni amarendra vijayajInI vicArasRSTi - jinendra kAmadAra 193 (1) satya, samAja, samanvaca ane saMskRtinA udgAtA paMDita sukhalAlajInI vicArasRSTi - DaoN. kumArapALa desAI (2) zrImad rAjacaMdra virati Atmasiddhi zAstra : pU. rAkezabhAInI vicArasRSTi - DaoN. dhanavaMta zAha 12 (3) adhyAtma paLe : pU. bApajInI vicArasRSTi - DaoN. tarulatAbAI ma.sa. 22 (4) siddhatvanI yAtrA rASTrasaMta pU. namramuni ma.sa.nI vicArasRSTi - DaoN. AratIbAI ma.sa. (5) zAMta sudhArasa zAMta upAdhyAya zrI vinayavijayajInI vicArasRSTi - DaoN. rami jhaverI. (6) sAdhaka sAthI : pU. AtmAnaMdajInI vicArasRSTi - miteza zAha (7) "jaina philosophI" ane vIracaMda rAghavajI gAMdhInI vicArasRSTi - hiMmatabhAI gAMdhI (8) AjanI ApaNI rakSaka kartavya dizA : paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekhanI vicArasRSTi - DaoN. chAyA zAha papa (9) mAnavatAnuM mIThuM jagata : kavivarca. nAnacaMdrajI ma.sA.nI vicArasRSTi - DaoN. madhubahena baravALiyA 60 (10) adhyAtma kalpadruma : upAdhyAya munisuMdara vijayajInI vicArasRSTi - cetanakumAra zAha 'caitanya' 67. zatAvadhanI munizrI ratnacaMdra racita bhAvanAzatakamAM sarjakanI vicArasRSTi - khImajI maNazI chADavA 79 (12) amUrta ciMtanaH AcArya mahAprajJajInI vicArasRSTi - aMjanA ramikumAra jhaverI 83 (13) IsTopadezaH AcArya devanaMdijInI vicArasRSTi - pUrNimA esa. mahetA 92 ; 8 8 8 8 | 8 - pa . - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) satya, samAja, samaSTi, samanvaya ane saMskRtinA uNAtA paMDita sukhalAlajInI vicArasRSTi - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI AMtararASTrIya khyAtiprApta padmazrI DaoN. kumArapALa desAI deza-videzamAM jaina dharma para mananIya pravacano Ape che. temaNe jaina sAhitya ane tattvajJAnanA vipula graMthonuM sarjana ane saMpAdana karyuM che. zikSaNa, patrakAratva ane gujarAtI sAhitya kSetramAM paNa temanuM noMdhanIya pradAna che. paMDita sukhalAlajInI satyaniSThAnuM smaraNa thAya eTale cittamAM satyane kAje khAMDAnI dhAre cAlatA grIka tattvavettA saoNkreTisanuM smaraNa thAya. saoNkreTisanI satyanI khevanA sAthe paMDita sukhalAlajInI satyaniSThA yAda Ave. samaye samaye dharmanA satya para kATa lAgI jato hoya che. e aMdhazraddhA, jaDa AcAra ke ajJAnano kATa dUra thAya to ja satya pragaTa thAya. satyane kadI kATa lAgato nathI, paraMtu kATamALathI satyane dabAvI devAno prayAsa thAya che. paM. sukhalAlajIe mAnyatAo ane gatAnugatiktAne satya mAnIne cAlatA samAjane satyano prakAza darzAvyo. rUDhicustonI AMkho aMjAI jatI hovAthI teo satyano prakAza sahana karI zakatA nathI tethI teo AMkho mIMcIne e satyano virodha kare che. paM. sukhalAlajI AvA virodha sahana karIne paNa dhIMgI, spaSTa, mAnavasaMvedanAyukta ane taDajoDa vinAnI tArkikatAthI svataMtra ciMtana ApatA rahyA. sAMpradAyiktAnI saMkIrNa dIvAlo dharmomAM bheda ubhA kare che. paM. sukhalAlajIe Ane mATe pratikAra karyo ane e kAje je kaMI sahevuM paDe te lezamAtra phariyAda vinA sahana karyuM, paNa satya sAthe emaNe kyAreya koI bAMdhachoDa ke taDajoDa karI nahIM. grIsanA tattvaciMtaka saoNkreTisa, pleTo jevA keTalAya taraNomAM priya hatA. emaNe seMkaDo taruNone jIvanazikSaNa ApyuM. to sukhalAlajIe paNa A rIte keTalAya taruNonA jIvanamAM vidyAvyAsaMga jagAvyo, jene pariNAme padmabhUSaNa dalasukhabhAI mAlavaNiyA, sarjakanI vicArasRSTi) DaoN. padmanAbha jainI, DaoN. indulAbahena jhaverI, DaoN. nagInabhAI zAha jevA keTalAya vidvAno samAjane prApta thayA. paM. sukhalAlajInI A satyopAsanA marmaparzI, sarvaparzI ane sAragrAhI hatI. teo mAnatA ke sAcuM jJAna tene kahevAya ke jenA udaya pachI rAgadveSa vagerenI pariNati maMda paDavA lAge. jIvanamAM emaNe vAstavika paristhitino sAmano karyo, emAM kyAMya palAyanavRttino Azaro lIdho nahIM, evuM ja 'na dainyama, na palAyana" emanA vicAra, AcAra, vaktavya ane lekhanamAM jovA maLe che. teo dharmanA be prakAra batAve che, eka che teno deha ane bIje che eno AtmA. bAhya kriyAkAMDa ane vividha vidhAno e dharmano deha che, jyAre satya, prema, udAratA, viveka, vinaya Adi sadguNo e dharmano AtmA che. game tevo mahAna dharma hoya, paNa jyAre te bAhya kriyAmAM aTavAI jAya che tyAre eno AtmA vilIna thavA lAge che ane dhIre dhIre enuM astitva gumAve che. paM. sukhalAlajI ema mAnatA hatA ke satyanI jijJAsA ane zodha koI paNa eka sadIne varelI nathI. dareka sadI ane yugamAM icche tene mATe teno saMbhava che ane bIjA mATe game te sadImAM ane game te yugamAM paNa enAM dvAra baMdha ja che. emaNe eka mahattvanI vAta e karI ke dArzanikatA e rASTra ke samAjanA vAstavika anothI kyAreya vimukha rahI zake nahIM. anya darzanonA abhyAsa vinA ma darzananuM rahasya samajavuM paNa muzkela che. vaLI enI sAthosAtha paM. sukhalAlajIe e samaye zrI paramAnaMda kApaDiyAnI sAmAjika pravRttione paNa Teko Apyo hato ane ethI ja tattvajJAna e satyanI zodhamAMthI phalita thayelA siddhAMto che ane dharma evA siddhAMtone anusarIne nirmANa thayelo vyaktigata tema ja sAmUhika jIvanavyavahAra che. teonI jaina mATenI vyAkhyA viziSTa che. teo kahe che, je pArakAnA zramano upayoga karavAnI vRttithI mukta hoya, je zramanuM mUlya pichANato hoya je lobha-lAlacanI vRtti upara vijaya meLavI zake te jaina." ("jaina dharma ane darzana', bhAga-2, paMDita sukhalAlajI, pR 319) paM. sukhalAlajI dArzanika hovA chatAM vizvacetanA sAthe satata anubaMdha dharAve che. emaNe nava varSa sudhI kAzImAM abhyAsa karyo. vyAkaraNa, nyAya, kAvya, koza, sAhitya ane dharmazAstranA teo samartha vidvAna hatA. darzana ane tattvajJAnanA pAragAmI paMDita hatA, paraMtu e samaye paNa baMgabhaMganI caLavaLathI teo vAkepha hatA ane e pachI bhAratanA AjhAdI-AMdolananA pratyeka tabakkAone teo jANatA hatA. eTaluM ja nahIM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 L "N jJAnadhArA "" paNa 1938nA paryuSaNa parvanA vyAkhyAnamAM A badhA saMpradAyoe potapotAnA cokAmAM rahIne athavA cokAmAMthI bahAra nIkaLIne vAstavika udAratA sAthe AjhAdInA AMdolananI AgevAnI saMbhALatI rASTrIya mahAsabhA sAthe sahayoga sAdhavo joIe ema teo mAnatA hatA. vaLI A mahAsabhA e rASTrIya saMsthA hoI dhArmika nathI evI bhramaNAthI mukta thavA bhalAmaNa karatA hatA. badhA potAnI svataMtra daSTie vicAra karatA thAya evI temanI icchA hatI ane tethI teo arthazAstra, itihAsa ke rAjakAraNanA UMDA jJAtA nahotA, tema chatAM dezanI sthitinA satata paricayamAM rahIne e vize svataMtra ciMtana karatA hatA. emaNe svataMtratAno artha samajAvatAM kahyuM ke, "svataMtratAmAM zAsakoe janatAnA hitane potAnuM hita samajavuM joIe ema garIba ane amIra vaccenuM aMtara miTAvavA prayatna karavo joIe. jo saMpatti ane garIbIno bheda bhUMsAya nahIM, to lokataMtra nAmanuM ja rahe - ema teo mAnatA hatA. teo kahe che ke- svarAjya ane surAjya eka nathI. hajI svarAjya surAjyamAM pariNamyuM nathI. A uparAMta bALazikSaNanI maoNnTesorI paddhati ane puruSa-strInI samAnatA jevA viSayo aMge paNa emaNe pratibhAva ApyA che. 1956nA me mahinAmAM 'gRhamAdhurI' sAmayikamAM emaNe lakhyuM, 'strI ane puraSanAM jIvanakSetro amuka aMze judAM hovA chatAM te baMnenI samAna zaktione dabAvyA vinA kAma karavAnI badhI tako pUrI pADavI. puruSanI peThe strI paNa kamAI zake ane strInI peThe puruSa paNa gharanI keTalIka javAbadArIo saMbhALI zake. strI kamAya to eno AtmavizvAsa vadhe ane puruSanI avivekI sattAno bhoga banavuM na paDe. vaLI, strI kamAI zakatI hoya to ene puruSopArjita dhana upara kabajo meLavavAnI dRSTie aneka kRtrima AkarSaNo UbhAM karavAM na paDe. sAthe ja puruSano boja paNa halako thAya.'' A rIte mAtra zAstra, sAhitya ne saMskRtine sparze tevA nahIM, paraMtu sAmAjika viSayo tathA vyaktigata jIvanane lagatA praznonI paNa teo vyavahAru carcA karatA hatA. teo mAnatA hatA ke pratyeka vyakti potAnA vyaktigata ane sAmAjika kartavya pratye sabhAna hoya. kartavyane rasapUrvaka mUrta karI dekhADavAnA puruSArtha mATenI jAgRti hoya to prajAjIvanamAM samagrapaNe palaTo Ave ane evI sthitinuM nirmANa karavuM e ja dharmanuM eka dhyeya gaNI zakAya. huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM paM. sukhalAlajIe jIvananI paLepaLa jAgRtimAM vitAvI hatI eTaluM ja nahIM, paNa samAjyuM koI paNa kAma karavAmAM emane saMdeva AnaMda Avato hato. emanI jIvanasAdhanA utkRSTa hatI. be joDI kapaDAM ane pustako sivAya koI dunyavI milakata nahotI. lobha-lAlaca ke prazaMsAnA mohamAM phasAI na javAya enI aharniza takedArI rAkhatA. pramAdane kyAreya potAnI pAse phUMkavA detA nahIM. amadAvAdamAM emanuM potAnuM ghara paNa nahotuM ane emanA paricito emanI samakSa ghara bAMdhavAno prastAva mUke, tyAre hasatA hasatA kahetA, '"huM jyAM besuM, tyAM mAruM ghara.'' vaDodarAmAM mahAvIrajayaMtInA prasaMge pro. narasiMharAva dozI paM. sukhalAlajIno paricaya ApavA UbhA thayA. A samaye paM. sukhalAlajIe pote UbhA thaIne emane paricaya ApatAM aTakAvyA ane potAnA bhASaNamAM kahyuM, "mAre pro. dozIne rokavA paDacA te mATe mane teo mApha kare, paNa Aje to mahAvIrajayaMtI che. emAM mArI prazaMsA zA mATe hoya ? mArI sAme ja mArI prazasti gavAya te ucita nathI.'' paM. sukhalAlajInuM samAjadarzana ane saMsAradarzana eka satyazodhakanuM darzana hatAM ane tethI ja dhArmika kriyAkAMDo pAchaLa thatA lakhalUTa kharcane joIne teone vedanA thatI hatI ane kahetA ke AvI bAbato vyaktinA vikAsa ane samAjanI taMdurastI mATe bAdhaka che. paM. sukhalAlajI pAse samaSTine bAthamAM letuM darzana hatuM, AthI ja e samaSTidraSTAne mANasa vacce UMca-nIcanA avAstavika bhedanuM poSaNa karanArI koI paNa pravRtti koI kALe maMjUra nahotI. koI paNa zAstragraMtha hoya ke pachI koI mahAna vyakti hoya, paraMtu e mAnava-mAnava vacce bhedanuM sarjana karatI hoya to evI pravRttinuM paM. sukhalAlajIne mana lezamAtra mUlya nahotuM. bIjI bAju manuSyajAtine prema, maitrI ane baMdhutvathI joDavA mATe prayAsa karanAra nAnAmAM nAnI vyakti ke pravRttinuM emane mana ghaNuM moTuM mUlya hatuM. AvA samaSTidraSTA hovAne kAraNe ja mAhAtmA gAMdhI ane kavivara ravIndranAtha TAgorane paNa paM. sukhalAlajI mATe agAdha sneha hato. eka vAra paM. sukhalAlajI yuvAna vADIlAla DagalIne laIne mahAtmA gAMdhIjIne maLavA mATe gayA hatA. gAMdhIjInI teoe vidAya lIdhI tyAre gAMdhIjIe yuvAna vADIlAla DagalIne kahyuM, "chokarA, emane choDato mA. e to ApaNI cAlatI-pharatI vidyApITha che.'' A ja samadriA paMDita sukhalAlajIe bhAratIya tattvajJAnamAM emaNe ApelA 10 5 R Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) """"""""""jJAnadhArA) pradAna mATe suvarNacaMdraka apAyo tyAre, emaNe eka kaoNlejiyanane e suvarNacaMdraka ApIne kahyuM. "jA, sonIne jaIne A vecI Ava. enA je paisA Ave te AdivAsInuM kalyANa karatI saMsthAne ApaNe mokalIzuM." paMDita sukhalAlajInuM anekAMta ciMtana emanAmAM samanvayano bhAva jagAve che. e darzanazAstronA bhedamAM rahelA abhedane zodhI kADhIne samanvayane prabodhe che. khaMDana-maMDanane badale teo tulanAtmaka dRSTie adhyayana karIne emAMthI samatvanI bhUmikA zodhI Ape che, AthI ja sAcA ane nakalI dharmagraMtho vaccenA bhedane teo sahaja rIte pArakhI letA hatA. samanvaya ke baMdhubhAva jagAvavAne badale paraspara vacce virodha ke vaimanasyano bhAva jagADanArAM tattvone emaNe bulaMda paDakAra pheMkyo che. AthI ja pAMDitya jovA maLe, bahuzrutatA paNa kyAMka jovA maLe, paraMtu paM. sukhalAlajI jevI sUkSma, marmagAmI, tulanAtmaka ane UMDuM manana dharAvatI samanvayazodhaka daSTi maLavI virala che. amadAvAdamAM emanA nivAsthAnanuM nAma hatuM anekAMtavihAra' je aneka vyaktione mATe tIrthasthAna hatuM. paM. sukhalAlajIe potAnA gahana zAstrajJAnane samanvaya daSTithI vizeSa UjaLuM banAvyuM. muMbaI yunivarsiTImAM emaNe Thakkara vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALAmAM AcArya haribhadrasUrijI vize pAMca vyAkhyAno ApyAM hatAM. tenuM pustaka muMbaI yunivarsiTIe I.sa. 1961mAM pragaTa karyuM. A pustaka 'samadarzI AcArya haribhadra' e nAme pragaTa thayuM. paMDita sukhalAlajI paNa evA ja samadarzI hatA. vaLI 5. sukhalAlajIe jaina dharma ane darzananA hADanI samajUtI ApavAnI sAthosAtha ahiMsA ane anekAMtadaSTinI vizeSatA pragaTa karI ApI. vaLI jainadarzananA marmane pragaTa karavAnI sAthosAtha emaNe samagra rASTranI ciMtanadhArAomAM rahelA sAmaMjasyanuM potIkI daSTithI Akalana karyuM. satyazodhanane varelI emanI tulanAtmaka daSTine potAnuM ane parAyuM evA koI bheda nahotA. jainadarzana ane bhAratIya darzana to kharAM ja, paNa ethIya vizeSa khristI ane islAmanAM darzanano paNa emaNe abhyAsa karyo hato. 'darzana ane ciMtana', 'tattvArthasUtra', 'sanmati taka', 'bhAratIya vidyA' jevA graMthomAM samarthatattvajJa tarIkanuM paM. sukhalAlajInuM darzana ane ciMtana jovA maLe che ane e rIte emaNe bhAratIya saMskRtinI bahumUlya sevA karI. zrImad rAjacaMdra viracita Atmasiddhi zArazaH pU. rAkezabhAInI vicArasRSTi - DaoN. dhanavaMta zAha 'prabuddha jIvana'nA taMtrI ane jaina yuvaka saMghanA maMtrI zrI dhanavaMtabhAIe keTalAMka suMdara nATako lakhyAM che ane te saphaLa rIte bhajavAyAM che. temanAM cAra pustako pragaTa thayAM che. jaina sAhitya samArohanA saphaLa saMyojaka che. 'Atmasiddhi zAstra' svayaM ane e vizenA A vivacana graMtho, beu pUrva graMthonI samakakSa enI bhItara darzita thayelA jJAnabhaMDArane kAraNe. avaninA amRta ane mahAsAgara jevA A Atmasiddhi zAstrakAvyano mArA jIvanamAM A pahelAM ane pachI camatkArika praveza thaI cUkyo hato. | sarvaprathama bALapaNamAM sonagaDhamAM pU. kAnajIsvAmI pAse pachI lagabhaga tyAre 1985-86nI AsapAsa mahAsatI pU. tarulatAjIno cAturmAsa madrAsamAM hatAM tyAre eozrI pUjyazrI zrImad rAjacaMdra, AnaMdaghanajI, kabIra ane banArasIdAsa upara pIeca.DI. mATe zodha-nibaMdha lakhI rahyA hatA tyAre viSayanI carcA karavA pUjyazrI samIpa mane javAnuM thayuM. carcA pachI sAMje ja phalAITamAM muMbaI javAnuM hatuM, paNa saMghanA agraNI zrI surendrabhAIe, mane Agraha AjJA karI ke savAre pU. tarulatA mahAsatIjI huM AtmA chuM' e viSaya upara pravacana zreNI zarU karavAnA che, e prathama vyAkhyAna sAMbhaLIne ja mAre bIjA divasanI baporanI phalAITamAM muMbaI javuM. pravacananano lAbha lIdho, huM AnaMdavibhora thaI gayo, dhanyatA anubhavI. te divase Atmasiddhi zAstranI prathama gAthAnI prathama paMkti vize pravacana hatuM. phalAITamAM vicAryuM, A pravacana zreNIne Tepa'mAM saMgrahita karAya to sAruM. tyAre sI.DI.no praveza thayo na hato. - 11 - F Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' -- jJAnadhArA ane mArA Azcarya vacce be varSa pachI e pravacananA pustakAkAre prUpha mane pUjyazrIe mokalyAM. pachI to A 'huM AtmA chuM' enA aMgrejI, hiMdI anuvAda thayA ane 1-2 bhAganI pAMca AvRtti. eka itihAsa racAto gayo. 'huM AtmA chuM' e graMtha devatAI arIsA jevo mahAna graMtha che, jJAnagraMtha che', 'amRtabhaMDAra jevo graMtha che, A evuM kalpavRkSa che jene kadI pAnakhara AvatI ja nathI, tene to sadAya vasaMta vasaMta ja che' AvAM vAkyothI A graMtha navAjAyo che. 'huM AtmA chuM' pachI koNa jANe kema, mArA upara 'Atmasiddhi zAstra'nI atArkika kRpAvarSA thatI rahI, prayatna vagara e vize pustaka AvatAM rahyAM, 'Atmasiddhi anuzIlana' - paMDita phUlacaMda zAstrI, 'Atmasiddhi mahAbhASya' - goMDala gaccha ziromaNi pU. jayaMtIlAlajI ma.sA. ane hamaNAM 6 eprilanA sarvamaMgalam Azrama-sAgoDiyA, pATaNa javAnuM thayuM tyAMthI paNa pU. bhAnuvijayajI ma.sA.e 'Atmasiddhi zAstra pravacanamALA'nA traNa daLadAra graMtha ApyA. 'Atmasiddhi zAstra' vize atyAra sudhI jeTalA vivecana graMtho lakhAyA che e upara eka mahAnibaMdha lakhavo joIe. koI abhyAsI e kAma karaze to zrutapUjAnI e mahApUjA haze. koI mAne ke na mAne, paNa Azcaryajanaka eka satya ghaTanA evI thaI ke 2011nA julAImAM zAMtiniketanathI AvyA pachI Atmamitra bipInabhAI ane rezmAnA satata A AtmasiddhinA gAna guMjAravanA dhvanie mArA upara Avela hRdayaroganA humalAne sthira karyo, sAravAra mATe samaya maLI gayo ane Aje ApanI sevAmAM upasthita chuM. A ghaTanA 'prabuddhajIvana'nA oNkTobara-2011nA aMkamAM meM varNita karI che. hamaNAM 15 phebruArInA bhAgya saMyoge zrImad rAjacaMdra Azrama-dharamapura javAnuM thayuM. pU. rAkezabhAInI 'gaNadharavAda' vizenI zruta bhAgIrathImAMthI yathAmati Acamana karyuM ane pUrvanirNaya na hovA chatAM pU. rAkezabhAIe jJAnagoSTi mATe amane rUbarU vIseka miniTa ApI. pU. rAkezabhAInI sUratI bhASA dhvanita lahekAvALI - je kAlI kAlI bhASAmAM prema ane saraLatA nitaratI hatI hoI - vANIno hRdayasparza anubhavatA A 'Atmasiddhi zAstra'nI carcAno AMzika ullekha paNa thayo. pU. ramaNabhAIe tyAre mane kahyuM hatuM ke, 'A zodha-nibaMdha lakhanAra 13 mArA bALa $.....sarjakanI vicArasRSTi zrI rAkezabhAI pUrvajanmanA ArAdhaka jIva che ane AtmasAdhanAnuM moTuM bhAthuM laIne AvyA che ane A mahAnibaMdha mAtra emanA abhyAsanuM ja nahIM, emanI AtmasAdhanAnuM paNa pariNAma che.' pratyeka graMtha lagabhaga 780 pRSTho eTale kula 3059 pRSThonI bhitara 'Atmasiddhi zAstra'nuM vizALa ane bhavya AkAza! meM mArI eNkeDemika yAtrAmAM ATalI moTI cisisa haju sudhI joI nathI. pIeca.DI.nA Refree tarIke mane viva voce samaye cisisa lakhanArane jyAre pUchyuM che ke, A cisisa tame zA mATe lakhI? to uttara maLe ke, DaoNkTareTanI DigrI mATe. jyAre ahIM to A DigrI prApta karyA pachI zrI rAkezabhAI lakhe che, 'tA. 2-12-98nA roja saMdhyAkALe muMbaI yunivarsiTInI padavIdAna dIkSAMta samaraMbhamAM prastuta zoprabaMdha (thisisa) mATe mane pIeca.DI.nI upAdhi enAyata karavAmAM AvI te ja rAtre e upalabdhinA Ugama samA mArA paropakArI prabhunA udAtta caraNomAM te upAdhi meM arpaNa karI dIdhI.' eTale pU. rAkezabhAI mATe A zodhaprabaMdha koI paNa prakAranI spRhA vinAnuM e viSayanA abhyAsa mATenuM mAtra avalaMbana ja. ApaNe have A pUjyazrIne DaoN. rAkezabhAI jhaverI ema udbodhana na karI zakIe. A prasaMge mane mArA pIeca.DI.nA mArgadarzana prakAMDa paMDita rAmaprasAda bakSInuM smaraNa thAya che. mane barobara yAda che, mane upAdhi maLyA pachI e pUjyazrIe mane kahyuM hatuM, 'eNkeDemika yAtrAmAM A chellI upAdhi che, paNa sAcA jJAnanI prAptino prAraMbha havethI zarU thAya che. mATe A upAdhine upAdhi samajI ene choDI de to samAdhi maLaze, nahIM to jIvanabharanuM A vaLagaNa sAcA jJAnanI dizA nahIM dekhADe.' Azcarya pamADe evo bIjo jogAnujoga e jaDaco ke, rAkezabhAIne A upAdhi prApta thaI 1998mAM, eTale tyAre e pUjyazrInI uMmara 32 varSa. DaoN. ramaNabhAI lakhe che ke A zodhaprabaMdha lakhatA rAkezabhAIne sADA traNa varSa lAgyAM. joke, A ATalA moTA graMtha lakhavA mATe ochAmAM ochA pAMca varSa joIe - eTale lagabhaga - 28 varSanI uMmare pU. rAkezabhAIe A zodhaprabaMdha mATe nirNaya karyo haze. A 'Atmasiddhi zAstra'nI racanA paramakRpALu pUjya zrImad rAjacaMdre karI tyAre kRpALudeva pUjyazrInI uMmara 28 varSanI hatI ! pUrvajanmanA saMskAronI AthI vizeSa zI sAbitI ? 14 7 R Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) pU. ramaNabhAIe je graMtho mane ApyA, tyAre "jJAnAsara ane adhyAtmasAra'nuM to adhyayana e samayagALAmAM karyuM hatuM, paNa pU. rAkezabhAInA A cAra graMtho mAtra uparauparathI joI gayo hato ane prabhAvita thayo hato ane kyAreka vigate vAMcIza evuM nakkI karyuM hatuM paNa 15 phebruArIe pUjyazrInA rUbarU darzana thayA pachI bIje divase nityakramamAM kabATa kholatAM sAme ja A cAra graMthanAM darzana thayAM. nakkI karyuM, have te niyamita vAMcana adhyayana karI ja lauM, ane doDheka mahine e zakya banyuM. paNa hajI tRpti thaI nathI. pharI kyAreka, kyAMka nirAMte besIne adhyayana karIza, e thaze, e pramANe jIvAze to mokSa nakakI, evI zraddhA janmI cUkI che. kAlidAsanuM 'zAkuMtala' vAMcI jarmana kavi geTe e graMthane mAthA upara mUkI nAcyo hato. A graMtho vAMcI mumukSano AtmA na nAcI uThe to ja navAI ! pUjyazrInA A cAra vivecana graMthonuM vivecana karavAnI mArI koI kSamata nathI. ahIM mAtra mArA vAcana-adhyayana AnaMdanI anubhUtinuM rasadarzana che. ane jyAM hoya tyAM anya mumukSune A graMtha vAMcavAnA bhAva jAge e ja bhAva che. sAgara jevA vizALa ane UMDA A graMthone pAra karatA avazya hAMphI javAya, paNa e taraNane aMte je je motI maLyAM hoya eno AnaMda to paramocca kakSAno saccidAnaMda jevo ja hoya. mahIM paDyA hoya e jANe ane mahAsukha mANe. pU. rAkezabhAInA prasanna cittanI bhAgIrathI dhArAnuM ahIM avirata avataraNa che. jJAnacayananI khaLakhaLa vahetA jharaNAM jevI niSpatti che. saMskRta, prAkRtanA 190 graMtho, gujarAtI bhASAnA 145 graMtho, aMgrejInA 15 ane 11 ema kula 361thI vadhu graMthonuM adhyayana ane e sAthe sva prajJA ane sarjakatAnuM pariNAma eTale A cAra graMtho. pUjyazrIe suMdaramnI arvAcIna kavitA,gujarAtI sAhityano itihAsa, gAMdhIjInI AtmakathA, AnaMda zaMkaranuM 'ApaNo dharma ane rAhula sAMkRtyAyanano paNa sparza karyo che. jijJAsue cothA bhAganA aMte pariziSTa jovuM. uparAMta 65 pAnAMnI viSayasUcinA avazya darzana karavA. cAra bhAgamAM vistarAyelI 'Atmasiddhi zAstra'nI 142 gAthAnuM rasa, artha ane dhvanidarzana, pitA ke guru potAnA bALaka-ziSyanI AMgaLI pakaDIne karAve e rIte karAve che. sarjakanI vicArasRSTi) prathama pUrvanI gAthAnuM anusaMdhAna vicArabhUmikA svarUpe, pachI gAthA, pachI e gAthAno artha, pachI bhAvArtha ane tyAra pachI vizeSArtha ane chelle pratyeka gAthAne aMte zrI giradharabhAInI kAvya paMktimAM pAdapUrti. graMthakAra pU. rAkezabhAI ApaNI AMgaLI pakaDe, thoDuM calAve, thoDuM caDhAve ane pachI besADIne nirAte vizeSArtha samajAve. A vizeSArthanuM phalaka ativizALa ane gahana. ahIM aneka graMtho ane darzanono ApaNane paricaya-ciMtana karAve. badhuM khUba ja saraLa bhASAmAM, kyAMya atizayokti ke ADaMbara nahIM, je kahevuM che, jeTaluM samajAvavuM che eTalI ja carcA-ciMtana karavAnA. pachI uTho, ane cAlo mArI sAthe. A yAtrA karo eTale A graMthAdhirAja, kAvyaziromaNi 'Atmasiddhi zAstranI prApti nakakI svanI oLakha, sva sAthenuM joDANa, matAthapaNuM gayuM. AtmArthI thavAyuM.. A ja siddhi, eTale ja AtmakhyAti TIkAmAM amRtacaMdrAcArya kahe che ke, he jIva! tuM cha mahinA A tattvano abhyAsa kara, tane jarUra AtmAnI prApti thaze.' huM paNa kahuM chuM ke, he sAdhaka, badhuM tyajI A graMthano cha mahinA satata abhyAsa kara, to ghaNAM jALAM tUTI jaze, ane je prApta thaze e kahevA tuM rokAIza nahIM. sahaja svarUpe samajAze ane sahaja jIvI javAze. graMthakartAe sana 1998 sudhI 'Atmasiddhi zAstra' vize jyAM jyAM je je lakhAyuM che eno gahana abhyAsa karI e sarvano arka ahIM pIrasyo che. Atmasiddhi pAmelA mahA AtmAe A 'Atmasiddhi'nuM sarjana karyuM ema A kAvyane pUrNa rIte pAmelA evA ja A graMthakartA prAjJa AtmAe enA upara gahana ane vizada vivecana karyuM che enI pratIti vAcakane pure thAya che ane vAcakanA bhItaranI dhanyatA ughaDatI jAya che. - kriyA jaDatA, sadgaranuM sevana, matArthInI zaMkA, guru-ziSya saMvAda, anya darzanonuM darzana, A badhuM taTastha bhAvathI graMthakartA ahIM jaNAve che. kayAMya pUrvagraha nathI. sApekSavAdanA siddhAMtane graMthakartA pUrA vaphAdAra rahyA che. potAnA vicAranA samarthana mATe pUrvasUrionA vicArane vigata sAthe darzAve che. vicAronI pAradarzakatA che, khaMDana kyAMya nathI. pratyeka gAthAnI carcA-ciMtana eka eka svataMtra prakaraNa bane evA che. zAstranI sAthe vaijJAnika AdhAra che, uparAMta kathA daSTAMtothI e vivecana grAhya, sahya ane 16. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) AsvAdya bane che. mahAprajJAvaMta zrImad rAjacaMdra racita A kAvya ziromaNimAM Agama tattvo ane gaNadharavAdanA prazna-uttaro che. prAraMbhamAM je paMkti TAMkI che te cha pada (1) AtmA che (2) AtmA nitya che (3) AtmA karmano kartA che (4) AtmA karmano bhoktA che (5) mokSa che ane (6) mokSano upAya che. A badhuM samajAvavA paDjharzana, cArvAka, jaina, bauddha, nyAya-vaizeSika, sAMkhya, pUrvamimAMsA ane uttamara mimAMsA darzananI vigate carcA che, eno punaH punaH AdhAra levAyo che, je te te sthAne yathArtha che. A mATe graMthakartAe A darzanono ati UMDANathI abhyAsa karyo che enI pratIti thAya che. guru-ziSya saMvAda zailIthI lakhAyelA A mahAkAvyane graMthakAra gItAkAra kRSNanI jema ApaNane samajAve che. emAM karmacakra ane mokSanI prAptinI spaSTatA che. bhAga-3 gAthA 107mAM graMthakAra A gAthAno vizeSArtha samajAvatA lakhe che, 'zuddha AtmAnuM bhAna thayuM te samyam jJAna, tenI pratIti thavI te samyam darzana ane temAM ramaNatA thavI te samyam caritra'. bhAre tattvane graMthakAra kevI saraLa bhASAmAM samajAve che enuM A daSTAMta che. bhAga-3, gAthA 110no vizeSArtha samajAvatA pUjyazrI lakhe che : "saMsArathI thAkelAne ja A samya darzananI prApti thAya che. jIvamAM jijJAsunAM lakSaNo paNUTe, sa ono yoga thAya, bodha maLe ane saranA lakSe varte to jIvane zuddha samakitI prApti thAya. saddagurunI nizrAmAM svarUpano bodha thayA pachI, yathArtha tanya nirNaya ane upayoganI aMtarmukhatAnA abhyAsathI svAnubhUti thAya che. sadaguranA lakSe mithyAtvanA daLiyA khase che ane Atma sAkSAtkAra thAya che. eka kSaNa paNa AtmAnuM svasaMvedana thAya to jIvana amaryAdita saMsAra maryAdita thaI jAya che. gAyanA ziMgaDAnI aNI upara rAIno dANo jeTalo kALa rahI zake eTalA alpakALa mATe paNa jo AtmAno anubhava thAya to pachI mokSa vizeSa dUra nathI.' AvuM uttamottama svaciMtana ane grAhya daSTAMto A graMthakAra ApaNe A vizALa pRpaTomAM Ape che. bIjuM eka saraLa daSTAMta o - bhAga 3 : pAnuM 102. 'baMdha cheda - eraMDA bIja : eraMDAnuM phaLa pAkatAM, tenI uparanuM paDa sukAI javAthI te phATI jAya che ane temAM rahela bIja ekadama upara uchaLe che. eraMDa phaLanuM sarjakanI vicArasRSTi) baMdhana chedatAM bIjanI turaMta uparanI tarapha gati thAya che. jyAM sudhI paDanA be bhAga na thAya tyAM sudhI bIja e paDamAM rahe che, kAraNa ke paDanuM baMdhana tene upara jatAM aTakAve che. tema saMsArI jIvane karmanuM baMdhana che. karmanA baMdhanano viyoga thatAM jIva eraMDAnA bIjanI jema Urdhva gati kare che. je rIte uparanuM photarUM nIkaLatAM ja eraMDAnuM bIja chUTIne upara jAya che, te rIte bhava prApta karAvanArAM karmanAM baMdhana dUra thatAM ja jIvanI Urdhva gati thAya che. jyAre jIvanA karma baMdhanano cheda thatAM te mukta thAya che tyAre te mukta jIva Urdhvagamana karIne siddhAlayamAM jAya che.' karma, tattva, sara, AtmA, mokSa ane anya gahana viSayonuM eka pachI eka rahasyoddhATana thatuM jAya che. graMthakAra gAthAnA eka eka zabdanA tArane chUTA karI potAnI prajJAthI piMje che ane zuddha ane spaSTa svarUpe enA vahAlA sAdhakane Ape che. graMthakAra Atmasiddhi kAvyanA mAtra tattvanI ja tapAsa nathI karatA, paNa A kAvyanA kAvya saudarya, enI bhASA, zabdAlaMkAra, arthAlaMkAra, kAvyanA doharA chaMdanuM baMdhAraNa, guru-ziSya saMvAda zailIthI gujarAtI sAhitya kSetre saMvata 1701mAM akhAe AraMbha karyo hato e ghaTanA, uparAMta gItAmAM kRSNa-arjuna saMvAda che, vagere bhASAkIya sAhityika tattvonI paNa carcA mUlyAMkana kare che. jaina zAstro cAra vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvyA che : (1) dravyAnuyoga (2) cAraNAnuyoga (3) gaNitAnuyoga ane (4) dharmakathAnuyoga. paDapada ane paDadarzananI sAthosAtha uparokta viSayanI paNa yathAsthAne carcA graMthakAra kare che. saMkSepamAM kahIe to graMthakAre vividha darzanono je gahana abhyAsa karyo che eno artha ahIM zabdasugaMdha dvArA prastuta karyo che. kriyAjaDa ane zuSka jJAnIne mArgadarzana ApI sAdhakane yathArtha mokSamArge vALyA che. nayanI carcA karatAM vyavahAranaya ane nizcayanayane relavenA pATAnI sAthe sarakhAvI, baMnenuM mahatva samajAvI, maMjhila to eka mokSanI ja che evuM saraLa daSTAMta dvArA samajAvyuM che, eTale kyAMya koI vastunuM khaMDana nathI, maMDana ane mokSamArganuM nirmANa mAtra ahIM che. AvuM gahana tattvajJAna graMthakAre khUba ja saraLa ane pathya bhASAmAM prastuta karyuM che. daSTAMto sAthanI zailI rasavaMtI che. vicAra-zRMkhalAnI kaDI rasAyaNanI jema evI otaprota thAya che ke e vAMcanI vakhate graMthanA pRSTo bhegAM karavAnI icchA na thAya. 18 >> - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) karmakSayathI mokSa saMpadAnI prApti karAvanAra kAvya cUDAmaNi guNagarbhita labdhivAkyAvalIthI bhaya bhaya 'Atmasiddhi zAstrane pUrA bhAva sAthe saraLa bhASAmAM samajAvatA A graMtho jijJAsu mATe dIpaka samAna che. mahAkavi jayadevane emanI ekamAtra kRti "gItagoviMda'thI je yazakaLaza maLyo evI ja yazasaMpadA 'Atmasiddhi zAstra vivecana'nA graMthakAre prApta karI lIdhI che ja ane e ciraMjIva raheze. zakavartI banavAne sarjAyelA A graMthonuM vAMcana, manana, adhyayana, parizilana ciMtana je mumukSu karaze to emanA Atma-kalyANanuM, jIvane ziva tarapha gati karAvavAnuM e avazya nirmita banI raheze. cothA bhAgamAM 'Atmasiddhi zAstra' vize graMthakAre je vAkyo lakhyAM che emanA e ja vAkyo A graMthanA saMdarbhamAM huM e pUjyazrIne arpaNa karuM chuM. 'AvA arthagaMbhIra graMthanuM vivecana karavuM e kharekhara samudrane kaLazathI ulecavA jevuM durgama kArya che.' A graMtho vize adhikAdhika lakhavAnA bhAva aMtaramAM bharAyA che, paNa sthaLamaryAdAne kAraNe ahIM, atyAre to A alpAalpa ja. meghadhanuSya ane saMdhyAnA raMgane kyAM judA pADI zakAya che ! AvA uttamottama graMthonuM mArgadarzana ApavA mATe ApaNe DaoN. ramaNabhAIno AbhAra to mAnIe ja, paNa vizeSa AbhAra to zrI surendrabhAI jhaverIno ane zrI mahezabhAI khokhANIno mAnIe ke jemaNe muMbaI yunivarsiTInA abhimanyu koThAne pAra karI pIeca.DI.nA abhyAsa mATe Avazyaka paravAnagI prApta karAvI. punaH punaH lakhuM chuM ke, A graMtha samajavAmAM saraLa che ane eno je abhyAsa karaze enA mATe mokSa patha TUMkaDo che. kIDI jema karatAla laIne bhakti karavA jAya, ema, evI rIte ahIM A graMthanI zabda bhakti meM karI che, AnaMdadarzana karyuM, karAvyuM che, ethI vizeSa mArI kAI kSamatA nathI. zrImad rAjacaMdra Azrama - dharamapura 'zrImad rAjacaMdra mizana dharamapura e sAdhakonA AtmavikAsanI vRddhi tathA samAjotthAna arthe kAryarata vizvavyApI yajJa che.' sarjakanI vicArasRSTi) 'potAnuM svarUpa oLakho ane anyanI niSkAma sevA karo.' 'A parape (zrImad rAjacaMdra) dhArmika bAbatamAM mAruM hRdaya jItI lIdhuM ane haju sudhI koI paNa mANase mArA hRdaya upara tevo prabhAva pADyo nathI. meM bIje sthaLe kahyuM che ke, mAruM AMtarika jIvana ghaDavAmAM kavi (zrImadjI) sAthe raskina ane TaoNlsaToyano phALo che, paNa kavinI asara mArA mana upara vadhu UMDI che, kAraNa ke huM kavinA pratyakSa gADha paricaya ane sahavAsamAM Avyo hato.' - mohanadAsa gAMdhI (moDarna rivyu, jUna-1930) AgaLa je graMthano AnaMda-ullAsa gAyo e graMthanA kartA pU. rAkezabhAI jhaverIe 1994mAM jenI sthApanA karI che, je vartamAnamAM 223 ekaramAM valasADa pAse dharamapuranI mohanagaDha TekarI upara AkAra pAmyo che e dharatImAM pravezatA ja azAbdika anubhava thayo. A Azrama, emAM yojAtA satsaMga ane svAdhyAya, sevA ane karuNAnA kAmo, ajaba-gajabanI zista ane vyavasthA, A suvAsa sAMbhaLI hatI ane e jovA mana utsuka paNa hatuM. AzramanA TrasTI mahezabhAI khokhANIe Atmarpita bhAI zrI nemIno paricaya karAvyo ane samayanI maryAdA pramANe zakya eTaluM alpa Azrama darzana bhAva ane utsAha sAthe amane karAvyuM. pratyeka sthaLe adhyAtmanI suvAsa ane adhyAtmanuM darzana. sAmAnya rIte AvA sAdhanA sthaLoe 50-60thI vadhu uMmaranA sAdhakonA darzana thAya, paNa ahIM to yuvAvarga vizeSa hato. AjanA yuvAnane dharma samajavo che, paNa emane emanI rIte samajAvAya to e evA dharmane svIkAre. gurudeva pU. rAkezabhAI jhaverIe yuvAnone dharmanuM tattva samajAvI e sarvene A sAdhanA ane sevAnI pravRttithI dIkSita karyA che. sevA ane samarpaNa mATe vaya pramANe jUthonI racanA karAI che : gabharpita, samarpita, jIvanArpita, hRdayArSita, sarvArSita, zaraNArpita, premArpita, caraNArpita, AtmApita ane sevArSita. tamane sukha tajI devAnuM kaheto nathI. huM to mAtra tamane sukhano caDiyAto stotra darzAvavA icchuM chuM.' - 20 - 19 - Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJAnadhArA) A vAkyo sAthe bALako ane yuvAno mATe vividha zikSaNa yojanA DIvAIna Taca, mejika Taca, ahaMta Taca ane spiriTyuala TacanA zIrSakathI yojI che. mAtra AdhyAtma ane zikSaNa ja nahIM, vividha sevA mATe 'lava eNnDa kera' zIrSakathI ahIM karUNAnA kAmo thAya che, jemAM keLavaNI, Arogya, pazucikitsA, gauzALA vigere mukhya che. thoDAM mATe sahAnubhUti e Asakti che. sarva mATe karUNA e prema che. tame prema karo cho tyAre sevA sahaja banI jAya che.' ahIM adhyAtma, bhakti ane sevAno samanvaya che. navuM varSa, hoLI, janmakalyANaka vagere yuvA dvArA yojita ahIMnA utsavo mANavA eka lhAvo che. ahIM ullAsa sAthe Atmika vikAsa che, je yuvAnone ahIM AkarSe che. ekasAthe hajAro sAdhakonI vyavasthA karavI, thavI e eka ajAyaba yojanAzaktinuM ahIM darzana che. ahIM utsavomAM zista che, dharma che ane tattvanI saMskAradIkSA che. pU. gurudeve atyAra sudhI vividha zAstro upara ciMtIya pravacana ApyAM che. A jJAnanI sI.DI. ahIM upalabdha che. dhabakatA dharma utsavo hoya, jJAnanI sAcI samajaNa vahetI hoya to tyAM yuvAdhana kheMcAya Ave ja. A saMsthAnAM bhArata tema ja anya dezomAM lagabhaga 65 kendro che. adhyAtma paLeH pU. bApajInI vicArasRSTi - pU. DaoN. talatAbAI mahAsatIjI adhyAtmayoginI pU. bApajInAM ziSyA pU. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjIe avadhUtayogI AnaMdadhana, banArasIdAsa, zrImad rAjacaMdra ane saMtakavi kabIranA sAhitya para zodhaprabaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. Atmasiddhi | zAstra parano temano graMtha "huM AtmA chuM" khUba ja lokapriya banyo. te graMthano hindI ane iMglizamAM paNa anuvAda thayo che. viduSI prakhara vaktA che. zIla ane saMskAranI saurabha copAsa phelAvatuM eka anokhuM vyaktitva te ja apaNAM lalitAbAI mahAsatIjI, jemane deza-videzamAM sahu 'pU. bApajI'nA AdarabharyA nAme yAda kare che. sugaMdhano koI paricaya nathI hoto, paNa hA, upavana ane mALIne saMbhAravA rahyAM. soraTha dharAnuM dhorAjI gAma ane zrI tribhovanabhAI dozI tathA zrImatI caMpAbahena dozInAM vhAlasoyAM saMtAna. mAna-maryAdAnA e kALamAM zaherI ane grAmya saMskRtino samanvaya. emanAM mAnasamAM, vANImAM, vyavahAramAM, paheravezamAM bhAratIya saMskRtinI chAMTa, AsapAsamAM rahetA vaiSNava kuTuMbanA paricayanA kAraNe navarAtri vagerenA garabA-gItone kokilakaMTha gAvAno zokha. A rIte vyatIta thatA jIvanamAM Avyo eka Tarniga ane jaina dharmanI dIkSA laI gurudeva saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tathA guNIdevA pU. zrI motIbAInAM caraNe samarpita thaI; alakhanA ArAdhaka thayAM. aMtaranAM dvAra aMtaryAminI HEALTH HER HER-TH REFER HER: 21 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) padharAmaNI mATe khUllA mUkyAM to zarIra vaDIla mahAsatIjIonI sevAmAM saMlagna banI gayuM. pariNAme jJAnano dIpaka pravaLI uThyo. e prakAze saMgha-samA-zrAvakomAM dIpti prasarAvI to bIjI bAju zikhyAonuM jIvanaghaDatara thayuM. sarva jJAna-vijJAnanI prAptinA mArge agrasara thayAM. janmabhUminA pradezane choDI, muMbaI, mahArASTra, madhyapradeza, karNATaka, tAmilanADu, AMdha, bihAra, baMgALa, orissA, uttara pradeza vagere pradezomAM hajAro mAIlanI padayAtrA vaDe, bhAvikone potAnI vANIthI bhiMjavatAnI sAthe jaina dharmanA goMDalagacchanI, guru-guraNInI zAna vadhArI temanuM nAma rozana karyuM. - sAdhu-sAdhvI samAjamAM temaja zrAvaka-zrAvikAonAM aMtaramAM eka AgavI chApa UbhI karI. sahanI zraddhA-bhaktinAM bhAjana banavAnI sAthe potAnI vicakSaNatA, dIrdhadarzitA, gaMbhIratA, vAtsalya, karUNA, prema Adi anupama guNonA kAraNe caturvidha saMghanA mArgadarzaka banatA rahyAM temaja muMjhAtI vyaktio mATe 'pUchavA ThekANuM' kahevAyAM. AdhyAtmika samaja, vicAronI spaSTatA, samAMtara bhAvonuM avalokana, svapariNatI pratye sajAgatA, potAnA parIkSaNamAM prAmANikatA AdinA dhAraka vi.nA kAraNe adhyAtmayoginInA sArthaka nAmadhArI thayAM. rAta-dina mAtra svarUpa ciMtana karatAM rahyAM, jenA kAraNe adhyAtma rahasyo emanA aMtaramAM pragaTa thatAM gayAM....je marmo graMthomAM na samajAya te anubhavInA anubhavamAM samajAya che. vaLI, pU. bApajI ciMtana sAthe dhyAna-sAdhanAmAM rata rahyAM. je kama jIvananAM aMta sudhI cAlato rahyo. AkhAye jIvananuM saravaiyuM mRtyuzaiyA para Alokita thAya che, je pU. bApajInA aMtima samaye spaSTarUpe darzanIya hatuM. chellA zvAsa sudhInI pUrNa jAgRti ane prasannatA jIvaMta vyaktinAM jIvanamAM maLavI joIe evI kAMti dekhAya, te pU.bApajInA mukha paranI rekhAomAM jhaLakatuM hatuM tathA deha-AtmAnI bhinnatAnI anubhUtinuM amRta cAre bAju prasaryuM. samagra jIvana prabhucaraNe dharI alipta-anAsakta thaIne jIvyA ane nirlepatA sAthe Atmastha thaIne sarva choDI daI, svamAM samAhita thaI gayA. AtmAnA gaSaka pUbApajIe sAhityika kSetre paNa caMcupAta karyo. teozrInI kuzAgra prajJAe jaina darzananI karma-philosophInA sUkSma rahasyone ati TUMkA gALAmAM AtmAsAta ryA. zrI devendrasUri dvArA viracita prAkRta bhASAnA karmagranthanI gAthAo para prajJAcakSu paMDita sukhalAlajIe vistRta vivecana hindI bhASAmAM karyuM hatuM. gujarAta-kAThiyAvADanA vidyArthIo mATe hindI bhASA aparicita hatI, jethI sarvane saraLa thAya te hetuthI pU. bApajIe tenuM saraLa gujarAtImAM anuvAda karI jaina vidyArthajagata para mahAupakAra karyo. jaina paraMparAnA Avazyaka sUtra rUpa pratikramaNanI ardhamAgadhI bhASA sarvene samajavI sulabha nathI hotI. A vAta lakSyamAM rAkhI bApajIe zrAvaka pratikramaNanAM bhAvo "AlocanAnI AMkhe ane prAyazcitanI pAMkhe' nAmaka graMthamAM gUMcyA. je vyakti abhyAsu na hoya te paNa sahaja samajI zake. 'jAge te pAme' nAmanuM atizaya nAnuM pustaka 'samAdhi maraNa'no dastAveja che. che to e mumukSane lakhAyelo patra, paraMtu AyuSya pUrA thavAnA samaye jIvane asamAdhi varatatI hoya, dehAdinI AsaktimAM jIva aTavAto hoya, AtmalakSa jAgRta na thayuM hoya, e samaye A patranuM pArAyaNa vyakti samIpe koI kahe, eka-be ane traNa vAra A patra vAMcI saMbhaLAve, to e jIvanI pariNatI parivartita thaI jaI, samAdhibhAva thaI jAya ane zAMti-prasannatA sAthe prabhunA smaraNa sAthe sadgati thAya, tevA keTalA prasaMgo banyA che jenA sAkSI aneka bhAvuko che. pU. bApajIe adhyAtma ciMtanathI je deha-AtmAnI bhintAne mANI, te A patrarUpe pragaTa thaI che. rahI vAta 'adhyAtma paLe'nI te to bApajInA samagra jIvanano nicoDa che. nAnI-nAnI kApalIomAM lakhelI bahu moTI vAto, sAdhakane sparyA vinA nathI rahetI. AgamamAM kahyuM che ke 'aa nAnAdi gi" kSaNane pAme, anubhave te paMDitajJAnI. dhyAnanI gADha rucinA kAraNe, koI adazya zaktinuM mArgadarzana temaja preraNA maLI ane pU. bApajI e mArge Daga bharatAM-bharatAM AgaLa vadhatAM rahyAM. dhyAna thAya te mATe mAnasika temaja vaicArika yogyatA kevI joIe, te vAta batAvatAM pU. bApajI, preraka AtmAnA zabdomAM ja lakhe che - 'pahelAM vikalpone TALavA, saMkalpa kara, eTale ke azubha vicArone choDI zubha vicAra kara, pachI tattvono vicAra. tattvono vicAra karyA pachI, tenuM jANapaNuM thayA pachI tenuM ciMtavana kara. pahelAM jIva-ajIva e tattvonuM ciMtavana karavuM. ciMtavana karatAM karatAM manane ekAgratAnI tAlIma ApavI... zarUAta bhale eka sekanDathI thAya.' 23 24 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) pU. bApajIe A prayoga tarata karyo ane saphaLatA maLI. A rIte aneka prakAre dhyAna thatuM gayuM ane pariNAma e AvyuM ke, pU. bApajI sahaja dhyAna dazAmAM sarI paDatAM. kaMIka vAMcatAM hoya, kaMI ciMtavana cAlatuM hoya ke pachI bhAM-UbhAM pratikramaNa karatAM hoya, sahaja dhyAna lAgI jAya. dehabhAna bhulAI jAya. na garamI-daMDI anubhavAya ke na to maccharanA upadravano khyAla Ave. 2-rA-3 kalAka sudhI A bhAvadazAmAM sthira rahe... vaLI paNa pU. bApajI kahe che - 'dhyAnamAM praveza ane pragati arthe be aMgo atimahattvanAM che, samatvanI keLavaNI ane cittanI ekAgratA athavA sAkSIbhAva. dhyAna sAdhanAmAM jema-jema samatA ane sAkSIbhAva vadhato jAya tema-tema sAdhaka vyavahAra daSTithI upara UThI nizcayanAM lakSya sAdhanA kare che. lokanAM sarva dravyoguNa-paryAyone nizcaya ane vyavahAra rUpe samajyA pachI nizcayane mukhya karI AtmabhAvamAM otaprota thAya che tyAre dhyAnanA ucca prakAranI saMparzanA kre che. temAM eka vizeSa dhyAna che. 'soham' sAthe svane joDavo. tenI samaja ApatAM pU. bApajI pharamAve che - | 'soDama - parapekSa- je zuddha svarUpe siddha paramAtya che, te ja svarUpa mAruM che, huM paNa tevo ja AtmA chuM. mArA AtmAmAM tirobhAve paramAdhyazakti pahelAM che, paraMtu tenA para koI vastunuM AvaraNa che.' 'soham - svapekSA - je-je tattvonuM meM nirIkSaNa karyuM. te-te tattva ane teno jonAra tathA zaktirUpa arthAt jJAtA-daSTA rUpa te ja huM. jo A be guNo ja kAme lAgI jAya to te AtmAnA anaMta guNone vikasAvI zake tema che.' Ama dhyAna viSayaka gahana anubhUti ane samyaka samajanAM darzana sarvatra thAya che. pU. bApajIe anyane upadeza ApatAM pahelAM potAne ja TheraThera upadeza Apyo che. 'he jIva ! prazaMsAnA samaye tuM jeTalo harakhAIza eTalo ja niMdAnA prasaMge nirAza thaIza, A eka kudaratano nyAya che.' he jIvAtmA ! tArA AtmAne arthAt upayogane paramAtmAmAM joDa ane paramAtmA paNa tane parokSa lAgatA hoya to mahAtmA yA dharamAtmAmAM joDa, nahIM to tArA upayogano durUpayoga thayo gaNAze. sAthe traNeya yogano paNa durUpayoga thaI jaze.' sarjakanI vicArasRSTi) pU. bApajInuM AMtaranirIkSaNa kAyama cAlatuM, tethI ja upadeza ApavAnI vRtti viramatI gaI. vaLI tenA para khUba ja ciMtana thayuM, tethI teo kahe che - zrImad rAjacaMdrajInuM vacana - prathama le upadeza tuM 'A vAkya para vicAra ne ghUMTaNa cAlyuM ane vyAkhyAna baMdha karyuM. ne bIjAne upadeza devA karatAM potAnI jAtane upadeza devo evo nirNaya karyo. satata ghUMTavAthI e phaLa maLyuM ke atyAra sudhI je upadeza apANo che te bIjAne, sAmenA janasamudAyane lakSamAM rAkhIne devANo che, paraMtu have je bolAya che te huM jANuM-mAnuM-svIkAruM ne AcaruM chuM te ja bolAya che. bIjuM ja bolAya to tarata ja ema thAya ke A mArA jIvanamAM nathI. eTale spaSTa kahI dauM ke A mArAmAM nathI.' pU. bApajImAM saccAIno guNa ujAgara hato. pratyeka paLa satyatA sAthe ja vIte te mATe teo ghaNA jAgRta hatAM. teo kahetA A jIvanamAM bIjuM kAMI banI zake ke nahIM paNa saccAIne varI jAva. manasA vAcA - karmaNA sarvadA - sarvathA saccAIthI ja vartavuM... AtmAnI zuddhatA prati teo jeTalI jAgRti sevatA eTalI ja gurubhakti - zraddhA - samarpaNa paNa teone varelAM hatAM. saurASTra kesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI mahArAja pratye teonI gurabhakti sarAhanIya hatI. pU. bApajInA zabdomAM - 'mArA hRdayamaMdira, zraddhA siMhAsana para pUjyapAda gradevanI maMgalamUrtinI prANapratiSThA karI, nitya - niraMtara mAnasapUjA karatI rahI chuM, je adhapi paryaMta akhaMDabhAve cAlu ja che.' AvI ja bhakti jinezvara paramAtmA pratye paNa pU. bApajIe dAkhavI che. prabhu sAthe pratyakSa vAto karatA hoya tevA bhAvA temanI kAvyaracanAmAM jhaLake che - 'prabhu ! tAruM-mAruM aMtara mAre kApavuM che'. A uparAMta pU. bApajInAM kAvyomAM sAdhanA karI zuddha thavAno talasATa pradarzita thAya che. potAnA doSone chatA karI paramAtmAnI kRpA ane karUNA potA para utare tevI yAcanA kare che. "karUNA kero tuM sAgara ne nAnakaDI muja naiyA, jhaMjhAvAte jALavaje ho bhavasAgara khevaiyA...' huM to bhAvanA bhAvuM chuM bhavanAM aMtanI re...' pU. bApajIne Azraye AvelA bhaktajanane bhava tarI javAnI taiyA pU. bApajI ja Ape che. vaLI azAtA vedanIyanA udayamAM kaI rIte svabhAvamAM rahevuM, e cAvI paNa e ja Ape che. zrImatI arUNAbahena kamANInA aMtima divasomAM 25 26 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJAnadhArA) temanA para lakhelA patramAM adabhuta bhAvo sAthe preraNA pUrI pADI che... he AtmA ! tuM gabharAya che zA mATe ? UTha Ubho thAya, kAlano divasa vItI gayo. Ajano divasa paNa tejIthI vitI rahyo che. kALa zira para taiyAra che, bola Atman ! jAgavuM che ke bhAgavuM che....?' pU. bApajInuM patrasAhitya paNa vizALa che. teozrI bahu patro to lakhatAM nahIM paNa potAnI ziSyAo jyAre potAthI dUra anya kSetre hoya tyAre prasaMga Avye patra lakhatAM temaja bhAvika bhaktone paNa janmadina, nUtana varSa, saMvatsari, tapasyA vagere vagere prasaMgoe patro lakhyA che, te paNa sUcaka ane jJAna-tattvathI bharelA... 'tAro abhyAsa tathA vAMcana cAlatA haze. have ciMtananI kalA hastagata thaI haze. nahIM to e mATe khAsa koziza karaje, ciMtavana vagaranuM citta vicitra banI jAya che'... kyAMka patramAM potanI dazAnuM varNana kare che... "hamaNAM mArA magaja ane mana khAlI jevA thaI gayA. ane haju paNa khAlI karavA IcchuM chuM... ! vaLI saMvatsarI ke mAkhInAM khamata khAmaNA paraspara thatAM hoya te mAtra aupacArikatA na banI rahe paNa hRdayanA pazcAtApa sAthe jAgRtipUrvaka thAya te mATe kahe che...! 'aneka bhavo sudhI khamAvAnuM kArya karyuM chatAM haju pUruM thayuM nathI, tenuM kAraNa zuM che te zodhavuM joIe...?' ( patromAM bhinnabhinna daSTithI, harIpharIne sAdhanA-ArAdhanA ne kema vega maLe te ja vAto AvI che... pU. bApajInI adhyAtma bhAvone mANavAnI paLo e che 'adhyAtma paLe', jyAre A graMthanuM saMpAdana karavAnuM kArya, mArA bhAge AvyuM tyAre eka bAju hatI mUMjhavaNa ane gabharAmaNa... e mATe ke pU. bApajIe batAvelAM tathyo ane satyone enA pUrNa bhAvo sAthe rajU karI zakIza ke nahIM to bIjI bAju aMtaramAM apAra harSa hato ke jemAM pUjya bApajInuM Atmika astitva samagrapaNe UbharI rahyuM che, tevA bhAvonI sparzanA karavAno avasara pAmavA bhAgyazALI banI. prAnta A grantha sAgaramAM DUbakI lagADanArane avazya sAdhanAnAM mANikya hAtha lAgavAnI sAthe darzana vizuddhi ane cAritra paryavane mANavAno mahAna lAbha thaze ja thaze... gaMtha : adhyAtma paLe (pU. bApajInA vacanAmRta) saM. : DaoN. tarulatAbAI svAmI prakAzaka : lpataru sAdhanA kendra, muMbaI. phona : 09820215542. -:::: :::: siddhatvanI yAtrAH rASTrasaMta pU. namramuni ma.sA.nI vicArasRSTi -pU. DaoN. AratIbAI mahAsatIjI go. sa.nA pU. vIramatIbAI ma.sA.nA vidvAna ziSyA DaoN. AratIbAI ma.sa.jIe A. devacaMdrajI covIzI para mahAnibaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. temaNe keTalAMka pustakonuM lekhana saMpAdana karyuM che. jaina AgamAM sAhityanA saMzodhana saMpAdanamAM emanuM viziSTa yogadAna rahyuM che) eka evuM vyaktitva jemanuM astitva sadAya anubhavAya. samAja utkarSa ane yuga upakArI mizansa dvArA vizvakhyAtine varelA rASTrasaMta yuga divAkara pUjya gurUdeva zrI namramuni mahArAja sAheba eTale viziSTa gurasvadhAraka asAmAnya vyakti...!! jenAra sarvane potAnA lAge chatAM satata 'sva' AtmAmAM ramaNa karatAM karatAM AtmAnI uccattama avasthAne pAmelA mokSAbhilASI...! prasiddhinA zikhare pahoMcelA ane siddhatvanI maMjhila tarapha tIvra gatithI pragati karanAra virala vyakti...!! 1970nI 26mI sapTembare nAgapuramAM zrI puSpAbena (je hAla pUjyazrI prabodhikAbAI ma.sa. che) kanaiyAlAla bhAyANI parivAramAM trIjA putra tarIke janmelA mahAvIra...!! mAtra poNA traNa varSanI uMmare pitRpremanuM chatra gumAvyuM. 1991, phebruArImAM 20 varSanI yuvA umaMre, nAnapaNathI prApta sIkastha sensanI jAgRti ane aMtara rita saMketa pramANe dIkSA grahaNa karyA bAda 1996mAM nava mahinA pitAtulya guru bhagavaMta goMDala saMpradAyanA tapasamrATa pUjya gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA.nuM pAvana sAMnidhya prApta thayuM ane utkRSTa vinaya ane niSkAma sevA ane bhakti dvArA emanA kRpApAtra aMtevAsI suziSya banyA. 28 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ """" jJAnadhArA) jema marajIvA sAgaranA UMDANamAM jaI motI prApta kare, ema jaina dharmanA upadeza graMtho AgamanA atala UMDANa sudhI jaI enA eka-eka rahasyone ukelI samAja samakSa saraLa zailImAM samaja Ape che. kumaLI vaye jaina dharmanA kaThina nIti-niyamonI bhaThThImAM zekAyA, saMgharSonA vAvAjhoDAne samabhAve sahana karyA ane AtmaguNone vikasAvyA. saurASTra, gujarAta, bRhada muMbaI, kolakAtA, cennaI Adi kSetromAM eka-ekthI savAyA ane aitihAsika cAturmAsa karI hajAro yaMgasTarsane jIvadayAnA kAryo dvArA adhyAtmanA mArge vALyA ane emanAmAM dharmarUci jagADI, vyasanamukta ryA ane yuvAhRdayanA samrATa banI gayA. tharDa Aya dvArA vartamAna paristhiti sAme jaina samAjanA bhaviSyane khullI AMkhe nihALI unnata banAvavA baMdha AMkhe utkRSTa sAdhanA ane prabaLa puruSArtha dvArA bALakomAM jainatvanA saMskAra ane morala velyujhanuM siMcana karavA 'luka-ena-larna jaina jJAnadhAma tathA yuvA peDhInI lAIphamAM yu Tarna lAvavA 'ahama yuvA grupa'nuM sarjana karyuM. emanA A mizansane maLatI saphaLatA ane pratisAdanI phaLazruti eTale samasta vizvamAM zarU thayelI seMkaDo zAkhAo ane emAM joDAyelAM hajAro-hajAro bALako ane yaMgasTarsa ! A uparAMta miDala eja mATe dharma zravaNa ane DIvAIna mizana, paramAtmAnuM bhakti ane sevA mATe "zrI uvasaggahara bhakti grupa', dhyAna sAdhanA dvArA svane maLavA mATe 'saMbodhi grupa', guru pratyakSa na hoya tyAre guru sAthe satata kanekazanamAM rahevA ane daSTibodha prApta karavA mATe "ahaMma satsaMga', deza-videzamAM paramAtmAnA dharmasaMdezanA prasAraNa mATe 'zAsana prabhAvaka grupa' ane bhagavAna mahAvIranA upadeza graMtho Agamane vizvavyApI banAvavA... haraekanA hRdaya sudhI pahoMcADavA... Agama iMgliza TrAnsalezana mATe jaina Agama mizana' zarU karyo che. vidhavA ane apaMgo svamAnabhera jIvI zake te mATe temane svAvalaMbI banAvavA 'ahama helpa'nI zarUAta karI che. kAI paNa vyakti dhyAna sAdhanA, paramAtmAn bhakti ane sevAnA kAryo karI zake te mATe sevA, sAdhanA ane samarpaNatAnA saMkula... 'pArasadhAma' je muMbaImAM ghATakoparamAM, rAjakoTamAM ane kolakAtAmAM nirmANa pAmyAM che. sarvadharma samabhAvanI pratIti karAvatAM 'pAvanadhAma' muMbaImAM kAMdivalImAM, vaDodarAmAM ane kolakAtAnA hAvaDA vistAramAM nirmANa pAmyA che. prema, prasannatA ane pojhiTiviTInA pratika rUpa 1100 sAdharmika jarUriyAtamaMdo mATenI AvAsa yojanA sarjakanI vicArasRSTi) eTale nAyagAMvasthita 'pavitradhAma'...! pUjya gurudevazrInuM AgAmI mizana che 'vijhana 20-20' jemAM jaina samAja ane rASTrasaMta unnata karanArA 20 projeTsa che jevA ke, jaina beMka, jaina yunivarsiTI, sAdhako ane sAdhu-sAdhvIjInA ucca abhyAsa arthe vidyApITha je saMbodhi vidyApIThanA nirmANanI jAherAta thaI gaI che. saMta vihAra vyavasthA, dharma sthAnakamAM vaDIla ane bImAra saMta-satIjIo mATe prAthamika jarUriyAtanI vastuo jevI ke, haoNspiTala beDa, vaoNkara, oNksijana, meDikala eIDa vagere. - rASTrasaMta pUjya gurudevanA dareka mizansamAM pArasI, siMdhI, paMjAbI, mAravADI. gujarAtI, vaiSNava, lohANA Adi nAta-jAta ane komanA bhedabhAva vinA jaina-ajaina sarva tana, mana, dhanathI joDAyAM che ane gurukRpA ane guru AzIrvAdane anubhavI rahyAM che. rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni ma.sA. eTale trevIsamA tIrthaMkara paramAtmA pArzvanAthanI stuti mahAprabhAvaka zrI uvasaggahara stotranA ArAdhaka ane upAsaka ! A stotra emane 1992mAM jIvananI aMtima kSaNe pUrvajanmanI ArAdhanA rUpe svayaM rita thayo che ane navajIvana bakSanAra banyo che. kaThina sAdhanA ane satata maraNa dvArA emaNe A stotrane AtmasAta karyo che, lAkhone A stotranI samaja ApI bolatA kya che, hajAro lokoe A stotranA sAkSAtkArano anubhava karAvyo che. sarva AtmAnA hita, zreya ane kalyANanI bhAvanAvALA AtmAnubhUtikara rASTrasaMta pUjya gurudevazrInI bhAvanA che ke vadhune vadhu lokone deha ane AtmAnuM bhedajJAna samajAya, satyanI pratIti thAya, dharmanI rUci thAya ane sukha, zAMti ane samAdhimaya jIvana sAthe AtmakalyANa sAdhI mAnavabhavane sArthaka kare. emanI zubha bhAvanA, pAvana preraNA ane prabaLa puruSArthanA saMyogathI, emanI bhAvanAnI paripUrNatA rUpe AjanA yuganA dIkarA, dIkarIo satyanI samaja sAthe AtmakalyANanA mArge javA tatpara banI che. emAM 11 vIrAMganAo parama paMthe AvI gayAM che, emanI prasannatA, caherA paranuM teja ane emanI zubha orAmAM grupAnA divya darzana thAya che. gurudevazrInA sAMnidhyamAM AvA bIjA aneka sadbhAgI AtmAo Atmasamaja pAmI rahyA che. pUjya gudevazrInI alpa samayamAM ja 100thI vadhu AtmAone AtmakalyANanA mArge ane paMca mahAvratadhArI dIkSA grahaNa karAvavAnI bhAvanAne sAkAra karavA puruSArtha karI rahyA che. 30. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ """" jJAnadhArA) AtmArtha sAthe paramArthanI khevanA karanAra rASTrasaMta pUjya gurUdeva zAsananI zAna ane saMpradAyanuM gaurava che. saMsArasAgara taravA icchuka sAdhakonA tAraNahArA che rASTrasaMta pUjya gurudevazrInI karUNA bhAvanAthI dara varSe emano janmotsava 'mAnavatA mahotsava' rUpe ujavAya che jemAM mAnavasevA ane jIvadayAnAM aneka kAryomAM bhAviko mana mUkIne gurubhakti arpaNa kare che. deza-videzamAM vasatA hajAro bhakto potapotAnA kSetromAM annadAna, vastradAna, jJAnadAna, raktadAna, pANInA kulara, pazupakSIo mATe dANA-pANInAM kuMDa, pAMjarApoLamAM cAro ane davA AdinI vyavasthA, katalakhAne jatAM pazuone choDAvavA ane yogya pAMjarApoLamAM pahoMcADavA, anAthAzrama, vRddhAzrama AdimAM miSTabhojana Adi aneka sabravRttio kare che ane dara varSe pUjya gudevazrInI preraNA bhAvanAthI sevA, sAdhanA ane satkAryo mATe navA saMkulanuM sarjana thAya che. pU. gurudevanAM 17 pustakonuM gujarAtImAM bAra pustakonuM IMglIza ane cAranuM hindI bhASAmAM prakAzana thayuM che. temanAM pravacano 32 jeTalI sI.DI. ane DIvIDImAM upalabdha che. zAsana prabhAvanAnI ekamAtra bhAvanAthI pU. gurudevanuM ghaNuM sAhitya pustaka ane sIDI rUpe prakAzita thayeluM che. temAM 'siddhatvanI yAtrA cAra bhAgamAM prakAzita pustakono seTa eka anokhI bhAta pADe che. maMjhila taraphanuM gamana te yAtrA che. laukika ane lokotara, tema be prakAranI yAtrAmAM siddhatvanI yAtrA te lokotara yAtrA che. zrI rASTrasaMtanA zabdomAM ja kahIe to - svathI sarvasvane pAmavuM te siddhatvanI yAtrA. paramAtmA mahAvIranI aMtima dezanA zrI uttarAdhyayanasUtramAM anekavidha viSayo samAviSTa che. temAM 29mAM sattva parAkrama nAmanA adhyayanamAM parama kRpALu paramAtmAe siddhatvanI yAtrAnuM sAvaMta darzana karAvyuM che. temAM siddhatvanI yAtrAnA 73 mAIlasTona ane te dareka mAIlasTonane prApta thavAthI sAdhaka kevA prakAranI AdhyAtmika sthitine prApta kare che, tenuM vistRta vivecana che. teno prAraMbha 'saMvega' nAmanA prathama bolathI thAya che. saMvega eTale parama tattvanI prati tIvratama AkarSaNa ane tenI prApti mATeno prabaLa puruSArtha saMvega adhyAtmayAtrAnuM pravezadvAra che. saMvegane prApta thayA pachI ja sAdhaka kramazaH vikAsa - 31 sarjakanI vicArasRSTi) karatAM eka eka mAIlasTonane pasAra karatA aMte yoganirodha karI zuddha caitanya svarUpa AtmabhAvamAM zAzvatakALa paryaMta sthira thaI jAya che. tenI anAdikAlIna janma-maraNanI yAtrAno aMta thAya che. jIva maTIne siddhadazAne pAme che. ahIM siddhatvanI yAtrAnuM pUrNavirAma che. siddhatvanI yAtrA trikAla zAzvata che. - rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA.e I.sa. 2006nA ghATakopara hiMgavAlA lenanA cAturmAsamAM siddhatvanI yAtrAne potAnA vyAkhyAnano viSaya banAvyo ane zrI utarAdhyayana sUtranA mAdhyame 73 mAIlasTonane atyaMta saraLa bhASAmAM samajAvIne te viSayane lokabhogya banAvyo che, je 'siddhatvanI yAtrA' pustakarUpe cAra bhAgamAM prakAzita thayA che. | 'siddhatvanI yAtrA' pustakanuM avalokana karatAM sahaja rIte spaSTa thAya che ke, pU. gurudevanuM zAstrajJAna UMDANa bhareluM che. dareka viSayamAM teonI anuprekSA gahanatama che. paramAtmA prati daDhatama zraddhA teonA zabda zabda pragaTa thAya che. dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuM yoga, kathAnuyoga ke gaNitAnuyoga, A cAre anuyoganA zAstranA dareka viSayo temanA mATe sugamya che. gahanatama viSayone zAstrIya daSTAMtothI athavA vyavahAru rUpaka dvArA samajAvavAnI temanI AgavI kaLA che. zAstranA paribhASika zabdone teoe svayaM samajIne pacAvyA che. tethI gaMbhIra viSayone saraLa rIte jana-samAja pArakhI zake che. jema saMvegane samajavA mATe teoe caMdanabALAnuM daSTAMta ApyuM che, jema caMdanabALAne prabhu mahAvIra pratye ananya AkarSaNa thayuM pachI prabhune pAmavA mATe tenI tIvra laganI tenA saMvegabhAvane pragaTa kare che. parama tattvane pAmavAnI talapa jema jema vadhe tema tema saMsAra taraphathI sahaja vairAgyabhAva pragaTa thayA vinA raheto nathI. sAmAnya kakSAnA vAMcako paNa caMdanabALAnA daSTAMtathI saMvedanA svarUpane, tenI upayogitA ane tenAthI thatA lAbhane samajI zake che. A pustakanI vivecanazailI dharmavimukha vyaktione dharma sanmukha banAve che ane dharmasanmukha hoya tene dharmamArgamAM sthira kare che, bALasAdhakone siddhatvanI yAtrAnuM AkarSaNa karAve che ane paripakva sAdhako potAnI yAtrAne vega ApI zake tevA gaMbhIra bhAvo temAM bharelA che. pU. gurudevanI kathanarIlI sacoTa ane spaSTa che. AjanA yuganI bhISaNatAmAM loko mAnavatAnA kAryone ja pradhAnatA ApIne mAnavatAnAM kAryo karIne dharma karyAno 32 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 L //// je jJAnadhArA *** saMtoSa mAne che. pU. gurudeva puNya ane dharmano bheda spaSTa kare che. mAnavatAnAM kAryo vagere pravRttio puNyakarmano baMdha karAve che. karmasiddhAMta anusAra tame koIne bhojana Apo, to pachInA bhavamAM bhojana maLe tevuM puNya baMdhAya che arthAt jIvone A bhavanI anukULatA ke zArIrika anukULatA maLe tevuM puNya baMdhAya che, A prakAranA ke puNyathI dharma thato nathI. anya jIvone dharma tarapha AkarSita karavAthI, yena-kena prakAre zAsanaprabhAvanA karavAthI jIva bhadrapuNyakarmano baMdha kare che. bhadrapuNyakarmanA udaye jIvana dharmaguru ke dharmArAdhanAnA yogane prApta kare che. sadguNanA yoge sAdhaka adhyAtmavikAsa karI zake che. A prakAranI spaSTatAthI loko mAtra puNyakarma karIne aTakI jatA nathI. pU. gurudevanA anubhave koI paNa vyakti zAstra vAMcIne svayaM Atmazuddhi ke Atmasiddhi karI zakatI nathI. vyakti saMsArI hoya ke sAdhu, tene potAnA sarvAMgI vikAsa mATe pratyakSa gurunI jarUra che. teo sAdI bhASAmAM paraMtu spaSTa zabdomAM nakkara satya pragaTa karI zake che. jema vyakti potAnA zarIranI rakSA mATe phemilI DaoNkTara rAkhe che, anya aneka DaoNkTaro hoya, paraMtu phemilI DaoNkTaro vyaktinI tAsIra jANIne davA Ape ane vyakti turaMta zAtA anubhave che. tema adhyAtma vikAsa mATe phulagurunI atyaMta AvazyakatA che. guru vyaktinA bhUtakALane jANIne teno vartamAna sudhAre ane tenAthI bhAvi paNa sudharI jAya che. sAmAnya saMto janarala pravacano Ape, te sAMbhaLIne vyakti kadAca be, pAMca vrata, tapa, japa, rUpa ArAdhanA karIne saMtoSa mAne paNa tenAthI tenuM mULabhuta parivartana thatuM nathI. guru vyaktinI vRttine jANIne tenI yogyatAnusAra ArAdhanA karAvIne vyaktinuM AmUla parivartana karAvI zake che. Ama siddhatvanI yAtrA pustakanuM avalokana karatAM pU. gurudevanI eka adhyAtma sAdhanAnA anubhavI sAdhaka ane sabaLa zAsana prabhAvaka tarIkenI chApa spaSTapaNe upasI Ave che. koI paNa pustaka tenA lekhakanI hUbahu pratikRti hoya che. tenA dvArA lekhakanA vyaktitvane, tenI vicArasaraNIne, tenA vijhanane jANI zakAya che. vyaktinA vicAro jyAre pustakArUDha thAya tyAre te ja vicAro, te ja daSTi anya aneka vyaktinI banI jAya ane A ja rIte zAsanaprabhAvanA thAya che. tethI ja vividha mAdhyamo dvArA 33 sarjakanI vicArasRSTi zrutalekhana ke zrutaprakAzana zAsananI mahattama sevA che. pU. gurudevanA kathanamAM zraddhAnuM pAsu daDhatama hoya che. teonA pratyeka zabdomAM tameva sarjA nisarna naM nibheduM pavaeNttvano nAda guMjato hoya che. svayaM AjanA bhautika yuganA koI paNa sAdhanonI UMDANapUrvakanI jANakArI meLave che, tyAra pachI tenI zAstrIyabhAvo sAthe tulanA karIne potAnI zraddhAne daDha kare che ane sAmI vyaktinI zraddhAne daDha karAve che. teo haMmezAM samajAve che ke sarvajJanA vacanamAM AMzika paNa zaMkA na hovI joIe. kalikAlanA prabhAve ke ApaNA zarIranA daurbalyanA kAraNe paramAtmAnI AjJAnuM pUrNa pAlana thaI na zake tema chatAM ApaNI zraddhAmAM paramAtmAnI nAnAmAM nAnI AjJAnuM paNa mUlya ghaTavuM na joIe. na jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanAmAM jJAna ke cAritranI ArAdhanA ApaNe pUrNataH karI zakatA nathI, paraMtu jo zradrAne avicala banAvIe to darzananI ArAdhanA pUrNataH thaI zake che. pU. gurudevanI vicArasaraNI vyaktine zraddhAzIla banAve che. zraddhAzIla vyakti aneka pApapravRttithI aTakI jAya che, arthAt pratikramaNa kare che. pratikramaNa jevI mahattvapUrNa sAdhanAne pU. gurudeve atyaMta saraLa zabdomAM samajAvI che. teo kahe che ke tame pArakAne potAnA banAvo te atikramaNa che, atikramaNamAM gayelA AtmAne pAcho lAvavo tene pratikramaNa kahe che. zuddha caitanya svarUpI, jJAna svarUpI atmA ja ApaNuM svarUpa che, te sivAyanA tamAma bhAvo pArakA che, tenAthI pAchuM pharavuM te pratikramaNa che. A rIte sAdhako jo nAnI nAnI vAtamAM lakSya Ape to ArAdhanAnA eka-eka anuSThAnomAM sthira thatA jAya che. 4 saMkSepamAM, vyakti svayaMnA jIvanane sudhAre eTaluM ja nahIM tenA bhaviSyanA aneka janmo sudharI jAya, vyakti-vyaktino vikAsa kuTuMba parivArane ane samAjane saMgaThita ane vikasita banAve. bhautika kSetre saraLa ane sAtvika jIvana jIvIne vyakti AdhyAtmavikAsa kare che. vyaktimAtra kaI rIte dharmanI sanmukha thAya, paramAtmAnA dharmano prasAra vadhumAM vadhu kaI rIte thAya te ja pU. gurudevanI vicArasaraNI che. nizcayathI svayano AdhyAtmavikAsa ane vyavahArathI adhikatama zAsanaprabhAvanA te ja teonuM lakSya che. te lakSyanI siddhi mATe temano tamAma puruSArtha che. 'siddhatvanI yAtrA' bhAga-1 thI 4 : pArasadhAma-ghATakopara. .34 17 R Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) zAMta sudhArasaH upAdhyAya zrI vinayavijayajInI vicArasRSTi - DaoN. razmibhAI jhaverI prekSAdhyAnI ane jaina darzananA abhyAsu DaoN. ramibhAI | jhaverI jaina dharma para deza-videzamAM pravacano Ape che. sUtrakRtAMga AgamanA anuvAda sahita temanAM traNa pustako pragaTa thayAM che. upAdhyAya zrI vinayavijayajI sattaramA saikAnA eka mahAna saMta-kavi hatA. jaina darzana, anuprekSAnI bhAvanAo tathA saMskRta ane prAkRta bhASAnuM UMDuM jJAna dharAvatA hatA. ApaNA kamanasIbe AvA mahAna saMta ke emanA jIvana vize atyaMta alpa mAhitI vartamAnamAM upalabdha che. enA AdhAre kahI zakAya ke teo AcArya hIravijayasUri jevA mahAna jainAcAryanI (vi.saM. 1583-1652) vATe UtarI AvelA hatA. emanI paTTAvalI A pramANe che : zrI hIravijayasUri sarjakanI vicArasRSTi) AnaMdaghanajI ane upAdhyAya vinayavijayajI - traNeya samakAlIna hatA. lagabhaga emanA ja samayamAM dariyApurI sthAnakavAsI AcArya zrI dharmasiMhajI (divaMgata saM. 1728) ane 'bAvIsa ToLAM'nA sthApaka svAmI dharmadAsajI (divaMgata saM. 1772) thaI gayA, je AgaLa jatAM sthAnakavAsI, DhuMDhiyA, sAdhumArgI, Adi nAmothI oLakhAvA lAgyA. jaina dharma kaparA kALamAMthI pasAra thato hato; eka bAju brAhmaNonA irSyA-dveSa naDatA hatA, to bIjI bAju zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI, yatiyo -Adi sahu jaina matAvalaMbIo paraspara khaMDana-maMDanAtmaka pravRttimAM paDI jaina dharmanI avahelanA karatA hatA. upAdhyAya vinayavijayajI to bahu ja vairAgyamaya, kSamAzIla, bhaktinimagna ane zAMta-dhIra-gaMbhIra saMta hatA, paNa upAdhyAya yazovijayajIe zrI pratimA zataka', huMDI'nuM doDhaso gAthAnuM stavana', 'dipaTa corAzI bolanuM kAvya' 'adhyAtmaka) mataparIkSA' Adi graMtho dvArA zithilAcArIo pratye AkarA prahAro karyA hatA. zrI AnaMdadhanajIthI A kALano 'roga' sahana thayo nahIM, ane emaNe to svakalyANa mATe vanavAsa laI lIdho. upAdhyAya vinayavijayanuM anya dhRtasAhitya emanA vairAgya ane bhakti bahu UMcA prakAranA hatA. emanI racanA 'vinaya vilAsanA pado bahu lokapriya che. zrI zatruMjaya dhaNI RSabhadeva'nI saraLa padomAM adabhUta bhakti gAI che. "pAmI sadagarapasAyare zrI zatruMjaya dhaNI, zrI riSadesara vinavuM e" padathI emanI ananya bhaktino ahesAsa thAya che. 'zrIpAla rAjAno rAsa' emaNe ane yazovijayajIe sAthe racyo che, paraMtu A graMtha apUrNa hato tyAre ja teo kALadharmane pAmI gayA ane yazovijayajIe e pUrNa karyo hato. zrI vinayavijayajIe 'lokaprakAza' nAmano graMtha lakhyo che, jemAM lokanuM svarUpa bodhanArA gaNitAnuyoganuM darzana thAya che. A uparAMta "nayakarNikA" nAmano nyAyano graMtha paNa lakhyo che, jemAM nyAyanuM darzana thAya che. saMskRtanA A paMDite "zrI laghu haimI prakriyA' nAmanuM saMskRta vyAkaraNa racyuM che je bahu saraLa hovAthI saMskRtanA vidyArthIne upayogI che. A uparAMta 'kalpasUtra sukhabodhikA racI che jemAM kalpasUtrano bodha karAvavAmAM Avyo che. zAMtasudhArasa - A badhA graMtho karatA A vairAgya ziromaNie je 'zAMtasudhArasa' graMthanI racanA karI che te to adbhuta che. emAM emanA saMskRta bhASAnA 36. zrI vijayasenasUri vAcakakIti vijayagaNi vAcaka somavijayagaNi zrI vijaya devasUri zrI vijayasiMhasUri vinayavijayagaNi zrI vijayaprabhasUri zrI vinayavijayagaNie zrI vijayaprabhasUrinA zAsanAcAryapaNA nIce zrI zAMtasudhArasa graMthanI racanA vi.saM. 1723mAM gaMdhapuranagare karI ema teo svayaM prazasti zlokomAM jaNAve che. emAM e kahe che ke vAcaka kIrtivijaya ane vAcaka somavijaya baMne sagA baMdhuo hatA ane pote vAcaka kIrtivijayajInA ziSya hatA. upAdhyAya zrI yazovijayajI (saM. 1665-saM. 1745) adhyAtmayogI - 35 - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) pracaMDa jJAnanA darzana thAya che. enI soLasoLa bhAvanAomAMthI vairAgyarasa avirata Tapakato jovA maLe che. emanI kAvyazakti paNa adbhuta hatI. A graMthamAM teoe alaga alaga rAgarAgaNIrUpe - DhALarUpe - saMskRta bhASAmAM bhAvanAo gAI che. emanI kuzaLa racanAzakti evI che ke rAganA tAla-sUrane ke graMthanA vastuviSayane ke bhASAnA vyAkaraNa-zabda-arthane lezamAtra bAdha nathI Avato. saMskRta bhASAmAM AvI DhALo bIje kyAMya jovA nathI maLatI. racanA vastu A graMthano viSaya che - anuprekSAnI bAra bhAvanAo ane ene puSTi karatI anya cAra bhAvanAo. anuprekSAnI bAra bhAvanAo kramaza: A pramANe che : 1. anitya 2. azaraNa 3. saMsAra 4. ekatva 5. anyatva 6. azuci 7. Azrava 8. saMvara 9. nirjarA 10. dharma 11. loka ane 12, bodhi-durlabha. A bAra anuprekSAo bAra zAzvata vaikAlika satyane pragaTa kare che. A anuprekSAo uparathI bAra vairAgyanI bhAvanAonuM varNana A graMthamAM che. A prakAranI bhAvanAo para saMskRtamAM geya kAvyanA rUpamAM A eka advitIya racanA che. A pahelAM zrI kundakuMdAcArya racita 'bArasa-aNuvekhA' ane svAmI kArtikeya racita 'kAntikeyAnuprekSA'mAM paNa A bAra bhAvanAonuM varNana che, paNa A baMne graMtho prAkRta bhASamAM che. umAsvAtijI racita tattvArtha sUtramAM saMskRtamAM A bAra anuprekSAono prAsaMgika ullekha maLe che, paNa e sUtrAtmaka che. A uparAMta zrI AcAraMgasUtra, zrI uttarAdhyAna sUtra, zrI dazavaikAlika sUtra AdimAM paNa A bhAvanAono prAsaMgika ullekha che. zrI zivAryakRta 'zrI bhagavatI-ArAdhanA', zrI var3hakarakRta 'mUlAcAra', pUjyapAdakRta 'sarvArthasiddhi' 'maraNasamAdhi' zrI hemacaMdrAcArya kRta 'yogazAstra' AdimAM paNa anuprekSAonI bhAvanAonuM varNana jovA maLe che. graMthanI zarUAta upodaghAtathI kare che. prathama zloka zArdUlavikrIDita chadaMmAM tIrthakaranI maMgala vANInuM mahAbhya batAve che. atyaMta suMdara zabdaracanA sAthe bhayaMkara bhavarUpI jaMgalamAM pAMca AzravarUpa varasAdanuM niraMtara varasavuM, vividha prakAranI karmarUpI velIonuM UMDA mULa nAkhI phelAI javuM; AvAM bhayaMkara saMsArarUpI vanamAM gADha aMdhakAranuM chavAI javuM - AvI atyaMta bhayAnaka paristhitimAM bhaTakatA nirAdhAra jIvone joI jemane karaNA upajI che evA mahAna karuNA karanArA tIrthaMkara bhagavAnanA vacanAmRtonI je racanA karI che - jenI sahAyathI 84 lAkha jIvAyonimAM bhaTakatA jIvo AvA sarjakanI vicArasRSTi) saMsAra samudrane pAra pAmI zake che; evA e pavitra vacanAmRto tamAruM rakSaNa karo. Ama prathama zlokamAM AvI udAra pavitra vANInI mahattA batAvI sAtamAM ane AThamA zlokamAM anitya Adi 12 bhAvanAonA nAmollekha che. prathama bhAvanA - anitya bhAvanA prathama traNa zlokamAM zarIranI, juvAnInI, AyuSyanI, indriyonA viSayonI, mitra-strI, svajana AdinI tathA jagatanI, kSaNabhaMgura ghaTamALanI anityatyAnuM varNana karI "rAmagiri rAga'mAM prathama anitya bhAvanA kahe che. bIjI azaraNa bhAvanA bahu ja suMdara 'mAruNIna rAga'mAM che. arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI prarUpita dharma - e cAra ja sAcAM zaraNAM che. bAkI duniyAnI badhI vastu, badhA saMbaMdho trANa denAra nathI enuM varNana A bhAvanAmAM che. AnI dhruva gAthAmAM suMdara zabdaracanAno prAsa che. vinaya vidhIyatAM re zrI jinadharma zaraNa anusaMdhIyatAM re zucitara caraNa smaraNam II trIjI saMsArabhAvanA kaMdArA' rAgamAM che. AmAM saMsAranI vicitratA, saMsAranI asAratA ne saMsAranuM bhayaMkara svarUpa varNavavAmAM AvyuM che. cothI ekatva bhAvanA 'parajIyo rAga'mAM che. AmAM AtmAnA ekAkI svarUpanuM varNana che. AmAM upamA ApatA kahe che ke, dArU pIdhelo mANasa jema potAnuM bhAna bhUlI jAya che tema mohanIya karmane vaza AtmA potAnA svarUpane bhUlI jAya che. vaLI sonAnuM zuddha svarUpa mATI vagere sAthe maLatAM azuddha bhAse che, paNa e azuddhi dUra thatAM sonAnuM zuddha svarUpa jovA maLe che. ema AtmAthI karmarUpI kacaro dUra karavAthI zuddha AtmA prakAze che. vastutaH 'ekatva' ane 'anyatva bhAvanAo sikkAnI be bAju samAna che. pAMcamI anyatva bhAvanAmAM potAnA zuddha AtmA sivAya-duniyAnI badhI cIjavastuo, ghara, dukAna, dhana, dolata, jara-jamIna, saMbaMdho, pote dhAraNa kareluM zarIra - A badhuM anya che. A bhAvanAnI zarUAtanA zlokonA prathama zlokamAM ja baha suMdara upamA ApI kahe che ke, 'pa: praviNa: pharate vinAza" - koI paNa para-pArakI anya vastu ApaNI aMdara praveze tyAre e vinAza ja notare che. cikitsAzAstramAM paNa kahyuM che ke, zarIramAM pravezeluM "foreign body" bhayaMkara roga banI jAya che. - chaThThI 'azuci' bhAvanAmAM azucimaya zarIra para moha na rAkhavAno upadeza che. 38 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 - * jJAnadhArA 'AsAvarI' rAgamAM racAyelI A bhAvanAmAM Akhare ema paNa kahe che ke mAtra mAnavazarIra ja mokSamArgamAM AgaLa vadhavA mATe sahAyarUpa che. sAta, ATha ane navamI bhAvanAo kramazaH Azrava, saMvara ane nirjarA para che. Azrava dvArA karma praveze che. saMvara dvArA karmanuM AvavAnuM baMdha thAya che ane nirjarAthI saMcita karmono kSaya thAya che. A traNeya bhAvanAo vairAgyarasathI chalochala che. dasamI dharmabhAvanA bahu suMdara rAgamAM racAyelI uttama bhAvanA che, jemAM jJAnadarzana-caritra-taparUpa dharma tathA kSamA, saMtoSa Adi dasa dharma-rUpa jina dharmanI mahattA darzAvavAmAM AvI che. saMskRta zabdonI komaLa layamaya gUMthaNI adbhuta che. jema ke prathama gAthAmAM kahe che - "pAlaya / pAlaya / re, pAlakha mAm jina dharma, maMgala kamalA he keliniketana,karuNA ketana dhIra ! zivasukha sAdhana bhayabhayabAdhana jagadAdhAra gaMbhIra... pAlaya... agiyAramI lokasvarUpa bhAvanAmAM lokAkAzanuM bibhatsa ane suMdara svarUpa, pudgalanI mahAna zakti, lokamAM harSa-zoka vagerenA banAvo darzAvyA pachI jaina darzananuM mahAna satya kahe che ke pratyeka AtmAe anya pratyeka anaMta AtmAo sAthe ananta vAra vividha prakAranA saMbaMdho bAMdhyo che. have jo enAthI kaMTALIne-trAsa pAmInechUTakAro pAmavo hoya to jina bhagavAnanuM zaraNa e eka ja uttama upAya che. bAramI 'bodhidurlabha' bhAvanAmAM mAnavajanma, dharmanuM zravaNa, emAM zraddhA ane e mArga para parAkrama karavAnuM keTaluM durlabha che te darzAvavAmAM AvyuM che. teramIthI soLamI bhAvanA prathama bAra bhAvanAnI puSTi mATe che. zrI vinayavijayajI uttama upamA ApI kahe che ke, A cAra bhAvAnAo to dharmadhyAna mATe 'rasAyaNa' rUpe che. ene jeTalI vAra ghuMTazo eTalI e adhika prabaLa thaze. A jiMdagImAM ja dharatI para svarga utAravA mATe A cAreya bhAvanAo bhAvavI ghaTe che. A zAMtasudhArasanuM zabdalAlitya ane arthasaMracanA : zrI vinayavijayajIe saMskRta zabdonA adbhuta prayogo A gItomAM karyA che. dA.ta. teramI maitrI bhAvanAmAM kahe che, "anucitamiha kalahaMsatAM, tyaja samarasamIna, bhaja vivekakalahaMsatAM, guNa paricayapIna," (13/4) prathama 'kalahuM sAM'no kalaha mATe prayoga thayo che. pachI 'viveka-kalahasatAM 39 sarjakanI vicArasRSTi no prayoga rAjahaMsa mATe thayo che. AvuM ja eka bIjuM daSTAMta : paMdaramI kAruNya bhAvanAmAM kahe che 'sahyata iha kiM bhavakAMtAre, gadanikuraMbama pAraM, anusaratA hita jagadupakAra, jitapatimagada kAra re (14-7) prathama 'gatanikurraba'mAM rogonA samUha mATe prayoga thayo che ane pachI jinapatimagakAra'mAM jinezvara bhagavAnarUpI vaidya mATe evA ja zabdasamUhono prayoga thayo che. emanI kAvyamaya prAsa sAthe zabdalAlityanuM anya daSTAMta navamI nirjarA bhAvanAmAM jovA maLe che "zamayita tApaM, gamati pApaM, ramayita mAnasahaMsam' graMthanI racanAzailI A graMthamAM soLa bhAvanAnA paMdara aSTaDhALiyA che ane eka prathama bhAvanA anityanuM navaDhALiyuM che. pratyeka geya DhALanI pahelAM viSayapravezanA AThathI nava zloko che jemAM saMskRtanA vividha aDhAra chaMdono (vRttono) upayoga suMdara rIte karavAmAM Avyo che. jema ke zArdUlavikrIDita, vrutavilaMbita, rathoddhatA, vasaMtatilakA, anuSTupa, puSpitAgrA, svAgatA, zikhariNI, upajAti, vaitAlIya, maMdAkrAMtA, upendravajrA, bhujaMgaprayAnaM, praharSaNI, iMdravajrA zAlinI, saMgadharA, mAlinI. aMtamAM sAta prazasti zlokomAM bhAvanAonI prazasti ane potAnA dAdAguru zrIhIravijayasUri, gurubaMdhuo, rasthAsthaLa ane racanAkALano ullekha che. graMtha upara vivecano - A zodhalekhanA lekhakanA vAMcanamAM be viziSTa vivecana graMtho AvyA che. prathama che - sva. manasukhabhAI kIranacaMdra mahetA dhRta bhAvAnuvAda. emaNe karelA anuvAda ane vivecanananuM prakAzana emanA suputra DaoN. bhagavAnadAsa mahetAe I.sa. 1936mAM karyuM che. A vistRta vivacanamAM vidvAna vivecake pAMDityapUrvaka samasta graMthanA hArdane saraLa gujarAtI bhASAmAM samajAvyuM che. bIjuM saMpAdana anuvAda AcAryazrI tulasInA ziSya zAsanathI muni rAjendrakumAranuM che, jenuM prakAzana Adarza sAhitya saMghe I.sa. 1984mAM karyuM che. AmAM pratyeka bhAvAnAno hiMdImAM anuvAda che jenI zarUAtamAM pratyeka bhAvanAnI 'saMketikA'-viSayapravezamAM bhAvanAnuM hArda samajAvavAmAM AvyuM che. aMtamAM 60 pRSThomAM pariziSTa-1mAM pratyeka bhAvanA para 16 bhAvanAbodhaka romAMcaka kathAo ane pariziSTa-2mAM traNa sAMketika kathAo ApavAmA AvI che. 40 20 R Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) sAdhaka sAthI : pU. AtmAnaMdajInI vicArasRSTi - miteza e. zAha jaina dharmanA abhyAsu, sAdhaka mitezabhAI zrImad rAjacaMdrajI Azrama - gAMdhInagara kobA sAthe saMkaLAyelA || che ane "divya dhvani'nA taMtrI che. bhAratIya saMskRtinA utthAna, poSaNa ane vikAsamAM bhAratIya saMtonuM mahattvapUrNa yogadAna raheluM che. bhAratIya prajAmAM dharma pratye AsthA, satya, dayA , ahiMsA, paropakArAdi guNo daSTigocara thAya che. tenA mULa strota bhAratIya saMto-mahAtmAo che. AvA eka mahAna saMta amadAvAdathI Azare 16 ki.mI.nA aMtare Avela zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobAnA adhiSThAtA, prabuddha, mahAna adhyAtma pravaktA ane bhaktasAdhaka zraddheya saMtazrI AtmAnaMdajI che. teozrInA pavitra jIvanathI vizALa zAstrajJAnathI, prabhAvaka vakatRtvathI, tIrthaMkaro ane saMto pratyenA apUrva bhaktibhAvathI tathA dharma ane samAja pratyenA sadbhAva ane saMniSThAthI hajAro manuSyone divya jIvana jIvavAnI preraNA maLatI rahe che. pUjyazrI AtmAnaMdajInA pAvana sAnnidhyamAM hajAro mumukSu bhAI-baheno sevA-sAdhanA-saMskAranA mAdhyamathI AdhyAtmika unnati sAdhI rahyAM che. gujarAtI janatA jeone ucca koTinA AdhyAtmika saMta tarIke oLakhe che tevA ane sva-para kalyANamAM ahoniza tatpara rahetA saMtazrI AtmAnaMdajI temanA sAdhanApradhAna jIvana, vizALa zAstrajJAna ane anubhavavANI dvArA aneka mumukSuone AdhyAtmika mArgadarzana pUruM pADe che. chellAM pAMtrIsa varSothI AdhyAtmika ane zaikSaNika saMsthAomAM svAdhyAya-pravacano, tIrthayAtrAo, yuvAzibiro, sAhitya prakAzano, guraphaLa saMcAlana tathA Arogya sevAonA kSetre teozrIe mahattvapUrNa yogadAna ApeluM che. teozrInI kAryazailInI vizeSatA e che ke nAta, jAta ke saMpradAyanA bhedabhAva vinA jaina sarjakanI vicArasRSTi) dharma uparAMta svAminArAyaNa tathA hiMdu dharmanI aneka vicAradhArAone anusaratI saMsthAomAM paNa teozrI potAnA jJAna ane anubhavono lAbha Ape che. tA. 02-12-1931nA roja amadAvAda mukAme teozrIno janma thayo hato. bALapaNanuM nAma mukuMda sonejI hatuM. nAnapaNathI ja teomAM dhArmika saMskAro daSTigocara thatA hatA. M.B.B.s. bAda teozrIe iMglenDamAM dAktarI abhyAsa karI M.R.C.P. tathA D.T.M. & H.nI ucca meDikala DIgrIo prApta karI. 'kuMdakuMdAcAryanA traNa ratno" ane "zrImad rAjacaMdra' graMthanA UMDA adhyayanathI teonI AdhyAtmika sAdhanAne vega maLyo.moDhAmAM chAlAnI gaMbhIra bImArI daramyAna zAstronA gahana ciMtana ane manananA phaLarUpe tA. 14-02-1969nA divase teone zuddha AtmajJAnano udaya (Atma sAkSAtkAra) thayo. i.sa. 1975mAM amadAvAda mukAme satkRta-sevA - sAdhanA kendranI sthApanA karI. I.sa. 1976 mAM sahajAnaMda varNa mahArAjanI preraNAthI AjIvana brahmacaryavrata aMgIkAra karyuM. I.sa. 1982mAM kobA mukAme zrImada rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanAkendranI sthApanA karI. I.sa. 1984mAM giranAra mukAme pUjya munizrI samaMtabhadra mahArAjanI AjJAthI viziSTa niyama-vratone aMgIkAra karI AtmAnaMdajI nAma dhAraNa karyuM. yu.ke. ane yu.esa.e.nI dharmayAtrAo dvArA videzasthita mumukSuone dharmajIvananuM mArgadarzana pUruM pADayuM. I.sa. 1993mAM zikAgomAM maLela vizvadharma pariSadanI zatAbdI nimitte bhAratIya saMskRti, jaina dharma ane zrImad rAjacaMdrajInA tattvajJAnanI sacoTa rajUAta karI. zrImad rAjacaMdra Azrama, kobAmAM vizALa svAdhyAya haoNla, lAyabrerI, jinamaMdira, mumukSuonA AvAsa, bhojanAlaya, svAgatakakSa, guraphaLa, meDikala senTara AdinI suMdara suvidhAo upalabdha che. Aje 83 varSanI uMmare pUjyazrI AtmAnaMdajI sva-para kalyANamaya jIvana jIvI rahyA che. pUjyazrInI sAhityika adhyAtmapreraka kRtio : 'fhatattva mAmU ti sAhityam' sAhitya e samAjanuM darpaNa che. bhagavAna mahAvIranI 'divya dhvani'rUpe nIkaLela amRtamaya vANI zrI gaNadhara bhagavaMto, zrI AcArya bhagavaMto tathA saMto-mahAtmAo dvArA paraMparArUpe ApaNane prApta thaI che. samAjane yogya dizAsUcana karavAmAM temaja samAjanuM ghaDatara karavAmAM saMtonA amUlya sAhityanuM bahumUlya yogadAna che. mahAtmA gAMdhIjIe kahyuM che ke je vyaktinA gharamAM sArAM pustakono saMgraha nathI e ghara nathI paNa smazAna che. - 9 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 L N jJAnadhArA ka ratna bahArathI camaka batAve che, jyAre sArA pustako aMtaHkaraNane ujjavaLa kare che. tethI pustakonuM mUlya ratna karatAM paNa vadhu che. uttama graMtho e sarvottama sAthI che. te bodhapradAnakartA paramamitra che. te sadAya badalAnI AzA sivAya mauna sevakanI jema sAtha Ape che. vAcana e ApaNA jIvanano arIso che, jIvanacaNatarano pAyo che, vyaktitva ghaDataranuM sopAna che mATe sAttvika sAhitya vAMcavAnI suTeva darake keLavavI joIe. yhyh sarasvatImAtAnI upAsanA karanAra saMtazrI AtmAnaMdajIe gujarAtI, hindI tathA aMgrejI bhASAomAM 40 uparAMta nAnAM-moTAM pustakonI samAjane bheTa Apela che; jemAMnA keTalAkanI yAdI nIce mujaba che : (1) sAdhanA sopAna (2) dainika bhaktikrama (3) sAdhakasAthI (4) sAdhakabhAvanA (5) ApaNo saMskAravAraso (6) bhaktimArganI ArAdhanA (7) saMskAra (8) jIvanavijJAna (9) adhyAtma (10) adhyAtmajJAna pravezikA (gujarAtI, hindI, aMgrejI) (11) adhyAtma-tattva praznottarI (12) cAritrya suvAsa (gujarAtI, hindI), (13) adhyAtmane paMthe (14) bodhasAra (15) Atmadarzana (16) prArthanA (17) dravyasaMgraha praznottarI TIkA (18) zrImad rAjacaMdranI jIvanasAdhanA (19) bhaktinA vIsa doharA (he prabhu...pada para vivacena) (20) saMtonI padyAvataraNa gaMgA (21) arvAcIna jaina jyotirdharo (22) yoga, svAsthya ane mAnavamUlyo (23) hirade meM prabhu Apa (pUjyazrInI adhyAtmayAtrAnA jIvaMta Alekhano) (24) Jain Approach to self-Realization (25) Prayer and its power (26) Aspirant's Guide. paramakRpALu zrImad rAcaMdrajIe kahyuM che, "mahatpuruSano niraMtara ApavA vizeSa samAgama, vItarAgazruta ciMtavanA ane guNajijJAsA darzanamohano anubhAga ghaTavAnA mukhya hetu che.'' sAdhakano sAcA arthamAM sAthI banato graMtha-sAdhakasAthI pUjyazrI AtmAnaMdajI viracita 'sAdhakasAthI' graMtha I.sa. 1978mAM pragaTa thayo hato; jenI ATha AvRttio bahAra paDela che, je graMthanI lokapriyatA darzAve che. mahAna AcArya bhagavaMto dvArA uttama graMthonI racA thaI che; te parama zreyakara vANI hovA chatAM prAkRta-saMskRta bhASAmAM racAyelI hovAthI sAmAnya janatA tene samajI 43 sarjakanI vicArasRSTi zakatI nathI. teno gujarAtImAM anuvAda thayo hoya topaNa tenA pAribhASika zabdo sAmAnya loko samajI zakatA nathI. tethI vartamAnakALamAM koI sAdhake sAdhanA dvArA AtmasAkSAtkAra prApta karyo hoya teo jo saraLa, lokabhogya zailImAM, lokabhASAmAM, vyavahArajIvanamAM upayoga bane tevI, udAra AzayavALI tathA saraLatAthI samajI zakAya tevI zailImAM sAhityanI racanA kare to koI jijJAsune zAstronA sArarUpa AvuM sAhitya saMprApta thAya to. jema DUbatAne nAva maLe tema teno AtmA nirAMta ane ullAsano anubhava kare che. Ama thavAthI temanuM jijJAsAbaLa ghaNuM vadhI jAya che ane jo sAcI sAdhanAnA mArge teo caDI jAya to temanA jIvananuM kalyANa thavuM saMbhave che. AvI bhAvanAne sAkAra karavA pUjyazrI AtmAnaMdajIe 'sAdhakasAthI' graMthanI racanA karI. A graMthanI vizeSatA e che ke pUjyazrIe AdhyAtmika sAdhanA kevI rIte karI, temAM kevo anubhavo thayA, vividha sadguNo krame karIne jIvanamAM kevI rIte pragaTAvyAM tenuM prekTikala mArgadarzana sAdhakane ApeluM che. bhASA saraLa ane asarakAraka hovAthI sAmAnya mAnavIne te samajavAmAM bAdhA AvatI nathI. A graMtha be bhAgamAM vaheMcAyelo che - (1) adhyayana khaMDa, (2) praznottara khaMDa. (i) adhyayana khaMDa : A khaMDamAM trepana prakaraNa che. je je prakaraNamAM je je viSayanuM Alekhana karavAmAM AvyuM che te te prakaraNanuM nAma tene anurUpa rAkhavAmAM AvyuM che. prathama, viSayanI sAmAnya vyAkhyA ApavAmAM AvI che, pachI tenI vizeSa vyAkhyA ApI che ane tyAra pachI viSayanuM bahumukhI varNana kareluM che. dA.ta. amuka guNa ke sAdhanA paddhatino jIvanamAM kevI rIte prayoga karavo, tenI prApti mATe kayA AMtarbAhya sAdhano aMgIkAra karavAM, temAM zuM vighno AvavA yogya che, te vighnono pratikAra kaI rIte karI zakAya tathA te sAdhanapaddhatine vividha kakSAe siddha karela hoya tevA puruSanuM jIvaMta vyaktitva kevuM hovuM saMbhave che ityAdi vastuviSayane avatarita karyA che. moTA bhAganA prakaraNonA aMte te te viSayano mahimA avatarita karyo che. A rajUAta karavAmAM samasta prAcIna ane arvAcIna bhAratIya sAhityano AdhAra levAmAM Avyo che. kyAMka pAzcAtya vidvAnonA sAhityano paNa AdhAra lIdho che. je zAstro 22 R Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) ke mahApuruSono AdhAra lIdho che tenI sAbhAra zubha nAmAvali graMthanA aMte Apela pariziSTamAM rajU karI che. prastuta viSayane A pramANe rajU karyA pachI, AgaLanuM vAMcana vizeSa rasaprada bane te hetuthI, rajU karela sAdhanApaddhati ke saNonA itihAsaprasiddha draSTAMto - banAvo ke kasoTI-prasaMgone rajU karavAmAM AvyA che. graMthamAM kahelI vAto 'pothImAnA rIMgaNAM' nathI tevI spaSTa pratIti sAdhakane thAya te arthe tenuM Ayojana karela che, vaLI, A vAcanathI sAdhakane potAnI sAdhakadazAnuM mUlyAMkana karavAnI ane pUrve thayelA mahApuponA jIvanamAMthI preraNA levAnuM paNa banI zakaze. A khaMDamAM kSamA, dAna, brahmacarya, mauna, vinaya, saMtoSa, satsamAgama, karuNA, vairAgya, zraddhA, tapa, mumukSutA, pramAda jevAM 53 prakaraNomAM saraLa chatAM sacoTa zailImAM samajUtI ApI che. udAharaNa rUpe "maitrI' nAmanA prakaraNamAM pUjyazrI jaNAve che, "sAcA jJAnathI sarva jIvone jo potA samAna jANyA che to te vepArI kyA grAhakane chetarIne halako mAla Apaze ? te DaoNkTara kyA daradIne bhaLatI davA Apaze ? te zikSaka kayA vidyArthI pratye pakSApAta dAkhavaze ? te vakIla yA asIlane UMdhI salAha Apaze ? te sAdhaka yA bIjA sAdhakanI niMdA karaze ?" | (ii) praznottara khaMDa: A khaMDa nAno che. temAM viveka, manuSyabhAva, sAcA sukhanuM svarUpa, deva-guranuM svarUpa, AtmasvarUpa vagere sAta prakaraNa che. praznottararUpe te te viSayanuM Alekhana karavAmAM nIcenA phAyadA jaNAya che : (1) vAcana saraLa bane che. (2) moTA bhAge pUrvApara saMbaMdha vinA paNa vAcana thaI zake che. (3) navInatAne lIdhe vAcana rasaprada bane che. (4) rajUAtamAM muddAsara spaSTatA AvavA uparAMta nyAyapura: saratAne lIdhe vidhAnanI prAmANikatA vadhAre spaSTa thAya che ane jJAnamAM niHzaMkatA upaje che. koI koI uttaro vadhAre laMbANavALA thAya che, paNa tyAM viSaya khUba agatyano hovAthI vistArabhayanA doSane paNa vahorI levAmAM Avyo che. graMthanI maryAdA: (1) AdhyAtmika daSTinI mukhyatA rAkhavAmAM AvI che. Ama chatAM sAdhanAmaya jIvana jIvavA mATe upayogI evuM je kAMI jarUrI pAtheya hoya tenuM spaSTa ane vividhalakSI Alekhana karavAmAM AvyuM che, jethI sAdhaka jJAnArjana karI zake. (2) vastuviSayanI rajUAta madhyama vistAravALI rAkhavAmAM AvI che. - 5 - sarjakanI vicArasRSTi (3) pAribhASika zabdono prayoga ochA pramANamAM karyo che. (4) rajUAtanI paddhatimAM binasAMpradAyika daSTikoNa apanAvavAmAM Avyo che. graMthanuM prayojana : gRhasthadharmanI maryAdAmAM rahIne sAdhanA karavA icchatA jijJAsuone ghaNI vAra jarUrI mArgadarzana maLatuM nathI. samAjano nAnakaDo vivekavarga saMpradAyabuddhithI atIta thaI, Atmazudhdhi jenuM mULa che, AtmazAMti jemAM rahelI che ane pUrNa AtmasamAdhi jenuM phaLa che tevA zuddha dharmane upasthita thAya che, jemake huM koNa chuM ? mAruM sAcuM svarUpa zuM che ? zuM meM jIvanane kharekhara sArthaka karyuM che ? jIvanane saphaLa banAvavA mATe mAre zuM karavuM joIe ? mAre kono satsaMga karavo ? satsAdhano kevI rIte upAsavAM ? AvA aneka vicAro jenA manamAM UgyA che tevA sAdhakane mukhyapaNe sahAyaka hovAthI A graMthane 'sAdhakasAthI" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. joke zAzvata AnaMdanI prAptinI icchAvALA manuSyo A kaLiyugamAM ochA hoya che, chatAM sAdhanA karavA mAgatA nAnakaDA vargane A graMtha mokSamArganA bhomiyA rUpe upayoga thAya tema che. graMthanI upayogitA ? (1) je koI sAttvika guNone abhinaMde che ane je potAnA jIvanane UMce stare laI jaI svAdhyAyaparAyaNa, udAra, zistabaddha, zAMta ane nirupAdhika thavA mAge che tevA sajjanone A graMtha upayogI che. (2). dharmazAstranA tathA tattvajJAnanA vidyArthIone, AdhyAtmika viSayo para saMzodhana karatA abhyAsIone tathA AdhyAtmika pravacanakAra thavA mATenI doravaNI jeo laI rahyA hoya tevA paMDitavargane upayogI che. AtmajJa saMtapuruSone tathA dazaprApta tyAgIjanone paNa AtmAnA abhyAsano mahimA batAvanAra tathA nirvikalpa samAdhinI prAptimAM vizeSa preraNA ApanAra prakaraNo eka sArA sahAdhyAyInI garaja sAraze ane AtmabhAvanA bhAvavA mATenuM pAtheya A graMthanA adhyayanathI maLI raheze. pUjyazrI AtmAnaMdajIe potAnI AdhyAtmanI sAdhanAnA bhAgarUpe karavAmAM Avela svAdhyAyazIlatA ane UMDA ciMtana-manananA dIrdha prayoganA phaLarUpe prApta thayeluM jIvananuM je anubhavarUpI navanIta, tene svazakti pramANe vyavasthita karIne AlekhavAthI A graMthanI racanA thaI che. A graMthanA adhyayana ane prayoga dvArA sau sAdhako potAnA sAdhyane prApta kare tevI abhyarthanA. - 46. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) dhI nA philosophI" ane viracaMda rAghavajI gAMdhInI vicArasRSTi - hiMmatabhAI gAMdhI hiMmatabhAI gAMdhI e jena esosiyezana oNpha InDiyAnA maMtrI che ane zrI goDIjI jaina derAsara pAyadhunI ane zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM TrasTI/ maMtrI tarIke sevA Apela che. vizvamAM jaina dharma ane bhAratIya saMskRtino dhvaja pharakAvanAra mahuvAnA panotA putra svanAmadhanya zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI hatA. teo eka bahuzruta vidvAna lekhaka, spaSTa ane prakhara vaktA tathA utkRSTa sAdhaka hatA. AjathI 150 varSa pUrve mahuvAnA eka vepArI suzrAvaka, sudhAraka zrI rAghavajIbhAI gAMdhInA ghare 25 oNgaSTa, 1864nA zubha dine eka tejasvI tAralAno janma thayo hato. mahuvA tathA bhAvanagaramAM zALA zikSaNa pUrNa karIne, muMbaImAM 1884mAM phakta 20 varSanI umare teo bI.e. vItha onarsa thaIne samasta jaina samAjanA prathama snAtaka thayA ane te ja varSe jainonI ekamAtra saMsthA 'jaina esosiyezana opha inDiyA'nA maMtrI tarIkenI mahattvanI javAbadArI temane soMpavAmAM AvI che temaNe khUba ja yazasvI rIte nibhAvI. jaina zAsananA mahatvanAM tItha - zatruMjaya, sametazikharajI tathA makSIjInA kesomAM vijaya meLavIne tIrtharakSA karavAnuM, zAsanarakSAnuM jaina ItihAsamAM suvarNAkSare lakhAya tevAM mahAna kAryo karyAM. jaina dharma-darzanano to temane UMDo abhyAsa hato, te uparAMta anya darzanonA paNa teo niSNAta vidvAna hatA. sAMkhya, yoga, nyAya ane mImAMsA uparAMta dvaita ane advaita upara paNa temanuM prabhutva hatuM. teo cauda bhASAnA jANakAra hatA. teo vaidIka dharma, bauddha dharma, IsAI dharma tathA pazcimanA dharmonA paNa UMDA abhyAsI hatA jenA kAraNe 1893mAM cikAgomAM bharAyela prathama vizvadharma pariSadamAM, samasta vizvanA 3000 karatAM vadhAre dharmaguruo - pratinidhio upara AgavI chApa pADIne, jaina sarjakanI vicArasRSTi) dharma eka svataMtra ane atiprAcIna dharma che te sthApita karyuM ane bhAratIya darzano ane saMskRtino jhaMDo laherAvIne rajatacaMdraka meLavavAnuM bahumAna prApta karyuM. samagra yuropamAM paNa jaina darzana ane bhAratIya saMskRti upara pravacano ApyAM tathA tenA abhyAsa tathA pracAra mATe amerikA ane yuropamAM saMsthAo sthApI. teo bhagavAna mahAvIra prabodhelA AcAronuM custa pAlana karanAra to hatA ja paNa sAthe sAthe eka mahAna dezabhakta paNa hatA. sana 1885mAM 'iMDiyana nezanala koMgresanI sthApanA thaI hatI. tenA punA adhivezanamAM muMbaInA pratinidhi tarIke zrI vIracaMdabhAIe saphaLa rIte bhAga lIdho hato. ane 1896mAM paDela duSkALa samaye, amerikAmAM "duSkALa rAhata samiti' sthApIne eka sTImara bharIne anAja tathA rUA. 40,000/- jevI e jamAnAnI mAtabara rakama rAhata mATe mokalI hatI. teo mahAtmA gAMdhInA mitra hatA tema ja bhAratIya kAnUno aMge temaNe mahAtmA gAMdhIne jANakArI ApI hatI ane gAMdhIjI sAthe temaNe zAkAhAra tathA khorAkanA prayogo karyA hatA. cikAgomAM tathA mahuvAmAM temanI ardha pratimA sthApIne tathA keneDA ane bhArata sarakAre temanI TapAla TikiTa pragaTa karIne temanuM yogya bahumAna karela che. zAsana samarpita zAsanarakSaka, rASTrapremI dezabhakta, vizvadharma paraSidanA hIro tarIke to loko zrI vIracaMdabhAIne jANatA thayA che, paraMtu vidvAna lekhaka, graMthasarjaka tarIke bahu ja ochA loko temane jANe che, kAraNa ke temanI hayAtImAM temanA phakta be ja graMtho (pustako) prakAzita thayA hatA. (1) "raDavA-phUTavAnI hAnikAraka cAla" vize zAstraAdhArita nibaMdha. 1886mAM temaNe ja prakAzana krela. (gujarAtI). (2) The Unknown Life of Jesus Christ (English) - MERIH ICEYHL cikAgomAM - temaNe ja prakAzana karela. (3) The Jaina Philosophy (English) - 1911mAM VRnAM lakhANo tathA pravacano uparathI - bhagubhAI epha. koThArI dvArA. (4) Karma Philosophy (English) - 1913mAM VRGnAM lakhANo tathA pravacano uparathI - bhagubhAI epha koThArI dvArA. (5) The systems of Indian Pholosophy (English) 1970mAM VRGnAM 48 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) lakhANo tathA pravacano uparathI ke. ke. dIkSite lakhela - prakAzaka zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. (6) selected speeches of NRG (English) 1964mAM - prakAzaka vallabha smAraka nidhi, muMbaI. (7) Yoga Philosophy (English) - 1993mAM VRO nAM lakhANo tathA pravacano uparathI - bhagubhAI epha. kArabhArI, prakAzaka: zrI mahuvA tapagaccha jaina saMgha, mahuvA. (8) vIrya yAna - gujarAtI - 1902, bIjI AvRtti 1989, AcArya zubha caMdradeva, anuvAdaka zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI, saMkalana: panAlAla Ara. zAha, prakAzaka : dha jaina esosiezana oNpha IMDiyA. (9) Religions and Philosophy of the Jainas (English) 1993mAM VRGnAM lakhANo tathA pravacano - DaoN. nagInadAsa je. zAha, prakAzaka : jaina inTaranezanala - amadAvAda. (10) Biography of Virchand Raghavji Gandhi (English) 2003mAM lekhaka : panAlAla Ara. zAha, eDiTeDa bAya - guNavaMta baravALiyA, anuvAda : kurAMgI desAI, prakAzaka : JAINA - USA. uparanAmAMthI 1, 2, 3, 7, pustako-2009mAM padmazrI DaoN. kumArapALa desAI saMpAdita-prakAzana - World Jain confederation - muMbaI A uparAMta temaNe - sAMkhya, yoga, nyAya, mImAMsA, bhAratIya tattvajJAnadarzano, hipnoTIjhama, guDhavidyA, dhAsanu vijJAna, AhAra vijJAna, mAMsAhAranA bhayasthAno, AbhAmaMDaLa, hindu, jaina ane bauddha dharmanuM tattvajJAna, bhAratanI sAmAjika, rAjakIya paristhiti, dhI lo oNpha ethikala kojhezana e solyuzana oNpha lAIpha vi. ghaNA badhA viSayo upara pravacano Apela - je umadA sAhitya ApaNe meLavI ke sAcavI zakyA nathI. - graMtha : jaina philosophI. zrI vIracaMdabhAInA jaina philosophIkala ke anya darzano uparanA pramANabhuta, zAstrokta chatAM videzIone samajI zakAya tevI saraLa bhASAmAM apAyelA mahattvapUrNa pravacanonuM eka paNa pustaka temanI hayAtI daramiyAna chapAyuM na hatuM te jaina zAsananI sarjakanI vicArasRSTi) eka moTAmAM moTI kamanasIbI che. emanI vidvattA-vaicArika pratibhAne zAsana samakSa mUkavAnuM zreya "dha jaina' ane 'peTriyaTa'nA taMtrI zrI bhagubhAI epha. kArabhArIne jAya che, jemanI mahenata ane umadA kArya mATe jaina zAsana temanuM paNa AbhArI raheze. DaoN. harbaTa horena tathA anya videzI vidvAno tathA saMsthAo pAsethI vIracaMdabhAInAM lakhANo tathA pravacanonI prato meLavIne 1911mAM temaNe muMbaInI prasiddha prakAzana saMsthA ena. ema. tripAThI dvArA "Jain Philosophy" (English) prathama graMtha pustaka pragaTa karAvyuM. AmAM VRGe amerikA ane IMglAMDamAM ApelAM pravacano ane lekhono samAveza thAya che. A graMthamAM zrI VRnI jaina dharma ane tattvajJAna vizenI siddhAMtalakSI marmagAmI chatAM saraLa bhASAmAM karela hadayasparzI chaNAvaTa to maLe che, paraMtu sAthosAtha bhAratIya saMskRti ane darzanonI gahanatA, bhavyatA ane gauravanI paNa jhAMkhI thAya che. vIracaMdabhAIe A graMthamAM jaina, bauddha, sAMkhya, vedAMta ane nyAya jevA darzanonI tatvavicAraNAno videzI zrotAo samakSa prakAza pADyo che eTaluM ja nahIM paNa enI mahattA sthApita karI che. e samaye samagra vizvamAM eka prabaLa mAnyatA prarvatatI hatI ke jaina dharma e bauddha dharmano eka phoTo che, paraMtu tarkabaddha rIte zrI vIracaMdabhAIe prasthApita karyuM ke jaina dharmanuM AcArazAstra bauddha dharma hovA chatAM, AdhyAtmika tattvonI daSTie te enAthI bhinna che. vaLI jaina dharma e bauddha dharma karatAM ghaNo prAcIna ane svataMtra dharma che. jaina darzananI samajAvaTa karatI vakhate emaNe paribhASAno upayoga karyo che, paNa e paribhASA evI rIte prayoje che jethI e vAta ke vicArane sahu koI sAcA arthamAM samajI zake. jaina darzanamAM dareka vastune be vibhAgamAM vaheMcavAmAM AvI che. (1) dravyArthIka naya ane (2) paryAyArthika naya. e samajAvatA teo jaNAve che ke koI paNa vastu utpAdita karavAnI prakriyA ke niyama eTale je vastu utpanna karI tenuM pahelA astitva ja na hatuM. have e ja vAtane bIjA vibhAgathI joIe - eTale paryAya athavA sudhAro, eTale e pahelA vibhAga mujaba jenuM astitva nahotuM tenuM utpAdana, eTale dravya athavA sabasTansa. dravyArthIkAya naya mujaba vizvano Adi ke aMta nathI, paraMtu paryAyArthikAya naya mujaba dareka kSaNe navI utpanna ane nAza-sarjana ane vinAza thatAM ja rahe che. (2) jaina praNAlIne be vibhAgamAM vaheMcI zakAya, paheluM mRtadharma ane bIjuM cAritra dharma. pao Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 L (jJAnadhArA zrutadharma aMtargata nava sArvabhaumika kriyAzIla tattvo che. tenA prakAro, cha prakAranA jIvaMta jIva ane cAra prakAranI gatI astitva che. nava tattvomAM paheluM AtmA che. jaina dharma pramANe AtmA eka evuM satya che ke je samaje che, vicAre che ane anubhave che. jIvamAM sauthI divya AtmA che. AtmAno mULa svabhAva samyajJAna, samyakdarzana ane samyak cAritra che. AtmA e punarjanmano, utkrAMtino viSaya che. punarjanmano athavA punaH avataraNano siddhAMta e jaina tattvajJAnano mahattvano siddhAMta che. bIjo siddhAMta anAtmAno che. jemAM jIva nathI te ajIva che. ajIvanA meLApa ane judAIthI utpanna thayela paristhitio che. jaina dharme Apela mahattvano siddhAMta te karmano siddhAMta che. trIjo siddhAMta kArmika pudgalonuM AkarSaNa (Azrava) jenAthI sukhano anubhava thAya. cotho siddhAMta jIvanuM karma sAthe baMdhana (baMdha) jenAthI duHkhano anubhava thAya. pAMcamA mujaba sukha ane du:khano anubhava thAya. chaThThuM somavarA (saMvara) je karmanA AkarSaNano nirodha kare che. sAtamuM karmano AMzika kSaya kare che (nirjarA). AThamuM AtmAnuM karma sAthenuM baMdhana ane navamuM saMpUrNa ane anAdikALa mATe AtmAnI karmathI mukti (mokSa). - nAza vastunA prakAra : jIvajJa, meTara, dharmAstikAya, adharmAstikAya, sthira, avakAza ane samaya. cha prakAranA jIvo : pRthvIkAya, jaLakAya, agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane ekiMdriya (sparzanI sensa). e pAchA cAra prakAramAM -DIvAIDa karavAmAM AvyA che. bendriya - je jIvone sparza ane svAdanI saMjJA che - jemake aLazIyA. veiMdriya jemane sparza, svAda tathA suMghavAnI zakti che, jema ke kIDI, makoDA vi. cauiMdriya - cAra zakti - sparza, svAda, suMghavA tathA jovAnI (diSTa) jema ke sarpa. jemanAmAM pAMca iMdriya-paMcendriya - sparza, svAda, suMghavuM, jovAnI tathA sAMbhaLavAnI zakti che - jema ke manuSya, pazu, pakSI, Izvara vi. badhA ja jIvo nIce mujabanI cAra, pAMca ke cha zakti dharAve che. khorAka levAnI, zarIra banAvavAnI, avayavo banAvavAnI, zvAsa levAnI, bolavAnI tathA vicAravAnI. ekiMndriyane pahelI pAMca zakti hoya che, jyAre paMcendriyane chae cha zakti hoya che. phakta jaina zAstro ane siddhAMtomAM ja ATalA UMDANapUrvaka jIvazAstranI 51 sarjakanI vicArasRSTi samaja ApavAmAM Avela che. VRG e vizva (Universe) zuM che ? te tarkabaddha rIte samajAvyuM. vizvane Adi ke aMta che ke te aMtarahita che ? samagra vizvanI dareka vastune saMyukta sAmUhika rIte laIe to te anAdi che. have jo te anAdi hoya to tenuM sarjana Izvare karyuM che tema kema kahI zakAya ? chatAM paNa haMmezAM dareka vastunuM visarjana ane sarjana thAya che. A dareka vizvanI judI judI zakti che ane te niyama, niyamana ane kAyadAthI baMdhAyela che. to zA mATe AvI saMyukta zaktine ApaNe Izvara mAnIe chIe ? jaina dharma mujaba je vyaktimAM divya zakti hoya, je saMsAranA dareka rAga-dveSa, sukha-duHkhathI, dareka karmothI mukti pAme, je sarvocca che, je e mArge ApaNane laI jAya che tene tIrthaMkara-Izvara tarIke pUje che. jaina prArthanA te zakti pAsethI kazuM mAgavA mATe nathI paNa tenA jevA thavA mATe che. te kazuM Apaze, sukhI karaze, tenAthI phAyado thaze evA koI svArtha sAthe prArthanA nathI karatA paNa temaNe batAvelA mArge cAlI temanA jevA thavA mATenI che. Izvara kazuM ja karato nathI, paraMtu pote ja e sthiti pAmavAnI che. jIvanano kharo artha ane upayoga zuM che ? jaina dharma eTale way of Life, jIvana jIvavAno, AcArano dharma. temaNe jaina dharmanAM mULa pAMca vrata - aNuvratanI saraLa bhASAmAM samajaNa ApI - (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) zIla-brahmacarya ane (5) aparigraha, (1) ahiMsAvrata : koI paNa jIvanI hatyA na karavI, koI paNa jIvane hAnI thAya ke du:kha thAya tevuM koI paNa kArya na karavuM, na karAvavuM ke tevo vicAra paNa na karavo. (2) satya : haMmezAM satya bolavuM temaja te mujaba ja AcaraNa karavuM. (3) acaurya : corI athavA anItithI kazuM meLavavuM nahIM. (4) zIla : brahmacarya pALavuM ane AcAra tathA vicArone nirmaLa rAkhavA. (5) aparigraha : jIvanajarUriyAtone maryAdita rAkhavA, saMgraha na karavo. . temaNe khAsa jaina dharmanI vizvane bheTa - anekAMtavAdano siddhAMta samajAvyo. temaNe samajAvyuM ke eka vAta amuka saMjogomAM sAcI hoya te bIjA saMjogomAM satya na paNa hoya. anekAMtavAda eTale koI paNa vAtane dareka eMgalathI vicArIne svIkAravI e jaina dharmanuM jJAnaprApti mATenaM atimahattvanuM pradAna che. syAdvAda eTale bhinna draSTikoNano svIkAra. AtmAno sAco svabhAva e che - sAcuM jJAna, saMpUrNa sAco para ~ ; Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 L jJAnadhArA vizvAsa-zraddhA ane satyanuM AcaraNa. A graMthamAM teo AhAra-vihAra vijJAna - AhArazAstranI vAta karatAM samajAve che ke khorAka traNa prakAranA hoya che. pahelA prakArano khorAka zAMti Ape che. bIjo kriyA-gati ke garamI Ape che ane trIjA prakArano khorAka ti avarodhe che. (tAmasI AhAra). jaino jamInanI nIce UgelI vanaspati kema khAtA nathI eno marma samajAve che. e ja rIte sUryAsta pahelAM bhojana karavAnA enA siddhAMtano hetu darzAvatA kahe che ke aMdhArAmAM sUryaprakAzanA lAbhadAyaka tattvo maLatAM nathI. vaLI tenI pAchaLa rahela gUDha vijJAnanI paNa vAta kare che. A graMthanA "The occult Law of Science" jevA lekhamAM emanI maulika vicAradhArA jovA maLe che. teo manuSyajAtinA traNa prakAra darzAve che. eka adhama prakAra jemAM anaitika ane ajJAnI mANasono samAveza thAya che. bIjo madhyama prakAra, je mAtra potAnI iMdriyone khuza karato AnaMdamAM Dubelo rahe che jyAre trIjA ucca vargamAM evA loko che je AdhyAtmika kalyANa kAje potAno samaya ane zakti kharcatA hoya che. Ama mANase paheluM samarpaNa Indriya bhogone ApavuM joIe. bIjuM samarpaNa vaDIlo ane mAtA-pitA pratye karavuM joIe. trIjuM samarpaNa garIba ane jarUriyAdamaMda mATe karavuM joIe. cothuM samarpaNa prANIonA kalyANa kAje karavuM joIe ane pAMcamuM samarpaNa potAnI AdhyAtmika urdhvatA mATe dhana, samaya ane zakti vAparavAnuM karavuM joIe. vIracaMda gAMdhI kahe che ke AvA pAMca samarpaNathI vyakti 'enimala maeNna'mAMthI 'hyumana' banaze. A lekhamAM VRG upabhogamAM jIvatA mAnavIne AdhyAtmika urdhvatAnuM darzana karAve che. A graMthamAM saMgrahita thayelA 'Symbolism'nA pravacanamAM dhArmika pratIkonA arthaghaTana karatAM A viSayano temano UMDo ane vyApaka abhyAsa pragaTa thAya che. parziyana, grIka, romana, IjIpziyana ane pArasI dharmanAM pratIkonI vAta kare che. hiMdu ane jaina dharmanAM pratIko vize vistRta Alekhana karyuM che. eka ja pratIka banne dharmomAM kevA bhinna bhinna artho dharAve che tenI chaNAvaTa kare che, sAthosAtha e pratIko sAthe e dhArmika paraMparAnuM anusaMdhAna sAdhe che. AkRti dvArA jaina svastikano artha samajAvIne kahe che ke pazcimanA loko mAne che tema svastika eka bhAratIya paraMparAmAM mAtra sadbhAva (guDalaka) ApanAruM nathI, paraMtu mukta AtmAnI oLakha ApanAruM che. 53 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM sAta AMdhaLA ane hAthInuM anekAMtavAda darzAvatuM daSTAMta ke pachI mAnavInI tRSAne darzAvatuM madhubiMdunuM dRSTAMta athavA to AkhuM vRkSa kApavAne badale jamIna para paDelA jAMbu levAnuM lezyAonuM daSTAMta samajAve che. "Jain Doctrine of karma" vize vIracaMda gAMdhIe vizvanuM sauprathama dhyAna kheMcyuM. pazcimanA jaina dharmanA vidvAna glAsanepa jaina karma siddhAMtanA UMDA abhyAsI hatA ane potAno DaoNkTareTano nibaMdha A viSaya upara lakhyo hato. emanA kahevA pramANe vIracaMda gAMdhInA A pravacano Aje paNa A viSayamAM navo prakAza pADanArA che. vIracaMda gAMdhI karma vize vaidika, bauddhika ane jaina dharmanI vicAradhArAone jANatA hatA. karma zabdonA judA judA samaye thayelA arthanAM parivartanane samajatA hatA ane ethI emano karma vizano UMDo abhyAsa 'karma philosorphI" nAmanA graMthamAM jovA maLe che. "The True Laws of Life" mAM pUrva ane pazcimanA jIvana vizenI bhinnatAnI vAta kare che. maitrI, karuNA, mRdutA ane upekSAnA cAra siddhAMto darzAve che. AmAM AtmA ane deha vaccenA saMbaMdhane pragaTa kare che. pUrva ane pazcimanI jIvanapaddhatinAM mULa tattvone darzAve che. baMne sukhonI zodha kare che, paraMtu pUrvano sukhano artha AtmA sAthe joDAyelo AdhyAtmika artha che. pazcimanA sukhano vicAra zarIranI sAthe joDAyelo che ane zarIrasukhamAM ja sukhanI samAptimAM mAne che. jaina tattvajJAna e eka pUrNa paddhati che ane kaI rIte smRtizaktine khIlavavI e paNa zIkhave che. ahIM vIracaMda rAghavajI gAMdhI kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, zrImad rAjacaMdra ane paM. gaTulAlajInAM udAharaNo ApIne bhAratamAM kevA adbhuta smRtizakti dharAvatA mahAna puruSo pedA thayA che tenI vAta kare che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya 40 lahiyAo pAse alaga alaga 40 graMtho eka ja sAthe lakhAvatA ane zrImad rAjacaMdra zatAvadhAnanA prayogo karatA te samajAve che. e pachInA prakaraNomAM teo hiMdu dharma, jaina dharma ane dharmanA mahattvanA siddhAMtonI carcA kare che ane A traNe vicAradhArA AtmA, karma ane punarjanma jevA siddhAMto kevI rIte darzAve che tenI carcA kare che. AmAM deva, devIo, asura, prajApati vagerenA artho paNa samajAve che. A graMthamAM anya paNa keTalAka mahattvanA lekho che, paraMtu maryAdAnA kAraNe A lekhamAM teno samAveza na karI zakavA badala kSamA cAhuM chuM. 1) . 54 Fr Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jJAnadhArA) AjanI ApaNI rakSaka kartavya dizAH paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekhI vicArasRSTi - DaoN. chAyA zAha (amadAvAda sthita DaoN. chAyAbahena zAha jaina dharmanAM abhyAsu che. pAThazALA ane saMtonI vaiyAvacca pravRttimAM rasa le che. jaina sAhitya jJAnasatramAM bhAga || le che) jIvana jharamara" UMcA himAlayanI zvata girikaMdarAo vacce AvelA koI sarovaranI kalpanA karo ane tenA nirmaLa jhIlamIla thatA pANInA taraMgomAM taratAM bAlasUryanA tejakiraNo juvo aMtarapaTa para tenuM je vicaLa ane bhavya dazya aMkita thAya tenA jevuM zrI prabhudAsabhAInuM bAhya ane AMtaravyaktitva hatuM. "saumya, prasanna ane ojasvI." gujarAtanI ratnabhUmie pratyeka kSetramAM evI mahAna vibhUtio janmAvI che ke jemaNe potAnA kAryakSetro vizvanA takhatA sudhI vistAryA hoya, jemanA kIrtikaLazo yAvaracaMdra divAkarI jhaLahaLI rahyA hoya, jemanI siddhio sthaLakALathI para amara banI gaI hoya evA dharmazUra ane karmacUra mahAtmAothI gurjarImAtAnuM kIrtimaMdira zobhI rahyuM che. evA gauravavaMtA kIrtimaMdirano eka suvarNa kaLaza che. "pU. paMDita zrI prabhudAsa becaradAsa pArekha." teo mAtra gujarAtanA gauravavaMtA itihAsamAM ja nahIM, paraMtu jaina zAsananA itihAsamAM noMdhapAtra sImAcinha che. e mahAna tyAgI, tapasvI ane prabhAvaka zrAvaka che. A eka zuddha samanvadhArI, Arya saMskRtirakSaka, dIrghadarA zrAvakanA jIvananI jharamara che. jIvana jIvI jANe te jaina" A vyAkhyA pramANe jainatvanuM jIvana jIvanAra kartavyaniSTha dAnA jIvananI jharamara che. - 5 sarjakanI vicArasRSTi) - A eka marmajJAtA dharmaniSTha, paramazraddhALu, saMskRtapremI saurASTranA khamIravaMtA puruSanA jIvananI jharamara che. potAnA AtmAnI jyotane javalaMta banAvI anekonA AtmAnI jyotane dIptimaMta banAvanAra eka prajJA prApta vyaktitvanA jIvananI jharamara che. jIvana jIvI jANavuM ane maraNa mANI jANavuM e jIvataranI zobhA che. AvI zobhA jenA aNue aNumAM ramatI hatI tevA A yuganA satyaniSTha, siddhAMtavAdI, niHspRhI nIDara lekhakanA jIvananI A jharamara che. asala saurASTravAsI pheMTo, khesa, koTa, dhotiyuM, pAraMpArika jaina zrAvakane mATe suyogya tevo nakhazikha paheraveza temaNe jiMdagI sudhI jALavI rAkhyo che ane vezane anurUpa khamIra temanI jiMdagIbhara batAvyuM che evA khamIravaMtA puruSanI A jIvana jharamara che. prabhudAsa pArekhanA te samayanI sAMprata samasyAne carcatA graMtho (1) ahiMsAnI hiMsA (2) pablika TrasTa eNkTa ke pachI dharmabhakSaka daitya ? (3) AjanI ApaNI rakSaka kartavyadizA (4) mahAguraphaLa vAsa (5) satya ke pachI bhramaNA ? sonAnuM piMjara (6) jIvanavikAsa ane vizvAvalokana (7) zrI jainazAsana saMsthA - eka mahattvanuM aMga (8) prajAnA bhalA mATe vinobAjIne khullo patra (9) mananIya nibaMdha saMgraha (10) bhAratanA baMdhAraNamAM pavitratA (11) ApaNuM gAma gokuLagAma (12) zrI zatruMjaya mahAtIrthanI AzAtanA (13) cUMTaNI karoLiyAnuM jALuM (14) AhAra mImAMsA. A uparAMta hita-mita-pa-satyam bhAga -1 thI 12, aMka, bharUca svAti vAtsalya kesa, vINelA motI, kyA kalApa, saMskRtinA saoNNabA. AdhyAtmika pustako (1) tatvArthAdhigama sUtra (2) dravya saptatikA graMtha (3) paMca pratikramaNa sUtra sArtha (4) karemi bhaMte (5) ratnajayoti (6) ArAdhanAciMtAmaNi (7) prAkRta pravezikA (8) dharmavIra zeThazrI veNIcaMdabhAI (9) zrI-ayaanaMtakAya vicAra (10) zrI AnaMdaghana covIzI (11) prazamarati prakaraNa (12) krarmagraMtha sAra-bhAga-1-2 (13) zrI paMcapratikramaNAdi sUtro-bhUmikA (14) samaktinA saDasaTha bolanI sajAya (15) zrI siddhahemacaMdra-zabdAnuzAsanam - 56 - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 je jJAnadhArA (16) syAdavAda ane sarvajJatA (17) aticAra. uparAMta be pratikramaNa sArtha : sAmAyika sUtra sArtha, jIvanavicAra sArtha. navatatva sArtha, ArAdhanA ciMtAmaNi, jinaguNa pacAvalI, ratnAkarapacIzI vagere pustakonuM saMpAdana vivecana karela che. A pustako uparAMta A sUkSmaciMtaka puruSanA pAMca hajAra jeTalA lekho apragaTa paDacA che. tenuM amIkaraNa karI nAnI pustikAonA rUpamAM pragaTa karavAnuM bhagIratha kAma viniyoga parivAra TrasTa tathA zAradAbena cImanalAla ejyukezana risarca senTara karI rahI che. graMtha 'senaprazna' : lekhaka prabhadAsa pArekha - prakAzaka- viniyoga parivAra dharma-artha-kAma ane mokSanA caturvid pAyA para AdhArita AryAvartanI A mahAna dharA utkRSTa dharmanA niyaMtraNa heThaLa samasta vizvanA kalyANanI bhAvanA sAthe potAnA jIvanI jIvatI AvI che. A bharata khaMDanI Arya prajAo mULataH eka ja, paraMtu svarUpe kaMIka kaMIka alaga evA vaidika ane jaina dharmane anusaratI AvI che. jaina dharmanA tAraka tIrthaMkara devonA upadezo dvAdazAMgImAM varNita che jene AdhAre AgamonI ane anya zAstronI racanA thaI. ratnatrayI manAthI samyak darzana, samyag jJAna ane samyag cAritranI saritAmAM samyag jJAnanA kSetre bhAvika jIvone aneka saMzayo-prazno udbhavyA kare che ane AvA keTalAka saMzayonA khulAsAvAra javAba zrI tapAgacchadhipati bhaTTAraka zrImAn vijayasenasUrizvarajI ma.sA.e Agama dharmazAstronI vivecanAne AdhAre ApyA che. te saMzayo-prazno ane temanA khulAsA e ja "senaprazna" - jaina zAsanano eka mahAmUlo graMtha. A graMtha mULa saMskRtimAM (parama pUjya hirasUrIzvarajI ma.sA.nA kALa pachI) lakhAyela ane tyAra bAda teno gujarAtI bhASA paryAya pUjyapAda AcArya mahArAja zrI vijayakumudasUrizvarajI ma.sA. dvArA saMvat 1995mAM karavAmAM Avyo. gujarAtI bhASA paryAyanI prastAvanA lakhavAnuM kArya zrAvakaratna, saMskRti hitaciMtaka ane bhagavAna AdinAtha prabhunI mahAvyavasthAnA prakhara himAyatI vidvAna paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekhane soMpAyuM. mULa graMthanI mahAnatA-garimA ane mahattvane nyAya ApI zake tevI vyakti paMDitajI sivAya bhAgye ja koI maLata. jANe ke svarNa ane sugaMdhanuM milana thayuM. ucca koTinI buddhipratibhA dharAvanAra paMDitajIe 67 pAnAMnI prastAvanA lakhI, 57 huM sarjakanI vicArasRSTi temanI vedhaka prajJA koIka divyadaSTAnI jema kALanA vaheNane tenA atisUkSmathI ativizALa svarUpamAM oLakhatI hatI ane krame krame pesatA jatA narasApaNAthI vyathita thatI hatI. jema 'senaprazna' e saMzayonA nirasanano graMtha che, tema paMDitajIe lakhela prastAvanA vahetA kALanA narasApaNA sAmemAtra lAlabattI ja nahIM, paraMtu saMzayarahita sacoTa mArgadarzikA che. sane 1942thI vizvavyavasthAnA saraLa pravAhamAM je khaLabhaLATa, vinAzaka paribaLono udbhava thayo tenI sAme rakSaNa mATenA kartavyanI dizA paMDitajIe spaSTa zabdomAM ApI che. atizaya pAyAnI bhalAmaNa sahu potapotAnA dharmane maDAgAMThanI jema vaLagI raho-thI zarUAta karI artha puruSArtha, kAma-puruSArtha, samAjavyavasthA, rAjyavyavasthA, mokSamArganI ArAdhanA, jIvadayA, sAcI ahiMsA, keLavaNI, zrAvaka-zravikAonA dharmokartavyo ane sahuthI savizeSa to zramaNa varganI javAbadArI bAbata paMDitajIe khUba vinayapUrvaka paraMtu dRDhatApUrvaka dizA-nirdeza karyo che. pazcimanA zayatAnI kAvatarAe ApaNI vyavasthAnA dareka sudaDha baLane tenA sAcA svarUpamAM oLakhyo che, teno abhyAsa karyo che ane tene nAmazeSa karavAnI yojanA karI che. dharmaguruo te sudaDha te baLomAMnA sarvAdhika baLazAlI AdhArastaMbho che ane temanA RSabha kaMdho para samasta vizvanA kalyANanI vyavasthA jALavavAnI javAbadArI che, tethI temane nabaLA pADavAnA savizeSa prayatno thayA che, thaI rahyA che ane thaze. tenI sAme sajAga thaI caturvidhazrI saMghanA kSemanI kALajI mATe zuM karavuM teno dizA-nirdeza paNa paMDitajIe Apyo che. bRhada staranA mULabhUta siddhAMtothI mAMDI, jhINAmAM jhINI bAbata-badhAno samAveza A pustaka che ane te lakhAyA bAda 60 varSonA vItelA samayamAM jyAre temaNe vyakta karelA lagabhaga dareka aMdezA durbhAgye sAcA paDacA che tyAre temaNe sUcavelA dizA-nirdezo vadhu dhyAna, kALajI ane kriyAnvaya mAge che. ''senaprazna''nI gUMco ane ukelono abhyAsa e AdhAra para che ke jayavaMtA zrI jaina zAsananA astitva sAme koI khataro nathI. e graMtha tenA abhyAsune samyag jJAnanA vadhu UMcA dharAtala para laI jAya che. jyAre paMDitajInI prastAvanA evA saMdarbhamAM che jyAM zrI zAsananA astitva sAme bhayaMkara khatarAo mAthuM UMcakI rahyA che ane samasta zrI saMghe ''phAyara phrAITIMga''nI kaparI ane tatkAlanI javAbadArI adA karavAnI che. prastAvanAnuM AgavuM mahattva pichANI tene eka svataMtra nibaMdha tarIke prakAzita 58 29 R Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJAnadhArA karavAnI tAtI jarUra jaNAtA, te prayatna hAtha dharyo che jethI mAtra zrI jaina saMgha ja nahIM paraMtu AryAvartanI mahAna saMskRtinI rakSA mATe saMcita evA tamAmane mArgadarzana maLe ane je hetuthI pUjya paMDitajIe A mahAmUlI prastAvanA lakhI te siddha thAya. Arya saMskRtine TakAvI rAkhavA mATe AryasaMskRti ane pUrvAparanA pavitra saMskAranI vArasadAra AryaprajAne jagatamAM TakAvI rAkhavA mATe Arya saMskArone vaLagI rahelI; Adarza manAtI ane jIvanamAM sAkSAt jIvatI, bhAratIya Arya lohIvALI prajAno bhAratavarSa sAtheno saMbaMdha kAyama TakAvI rAkhavA mATe ane te sarvanA atimahattvanA kendrabhUta jaina zAsana; tenAM tattvo; teno pUrvAparano vahIvaTa; ane tenA mukhya mukhya pratiko TakAvI rAkhavA mATe; muni mahArAjAoe paNa darzanA zuddhinA kartavyanI dRSTithI hAlanA jamAnAmAM have pachI kaI jAtanA upadezo ApavA tarapha valaNa dharAvavuM joIe ? ane AryaprajAnuM tadanukuLa mAnasa ghaDavA mATe kayA prayatnone saMmata thavuM joIe ? te vize atyaMta TUMkANamAM nirdeza vagere viSayone A pustakamAM AvarI levAmAM AvyA che. Arya saMskRtine bacAvavA ApaNuM kartavya kevuM hovuM joIe tenI mAhitI paMDitajIe ApI che. mAnavatAnuM mIThuM jagata : kavivarya nAnacaMdrajI ma.sA.nI vicArasRSTi - DaoN. madhubahena jI. baravALiyA ( muMbaI sthita DaoN. madhubahena jI. baravALiyAe hindI sAhityamAM Ph.D. karyuM che. temanA jainadarzananA pariprekSyamAM 'zAkAhAra', adhyAtma sudhA ane adhyAtmasUra saMpAdita pustako che. saMto, mahaMto ane vIronI bhUmi saurASTramAM anya pradezonI sarakhAmaNImAM sUkA gaNAtA jhAlAvADanuM eka nAnakaDuM gAma sAyalA. A gAmanA lAlA bhagatathI prabhAvita thayelI AsapAsanA vistAranI janatA A sAyalAne bhagatanA gAmathI ja oLakhatA hatA. A gAmamAM jecaMda jasarAjanuM jaina vaNika kuTuMba. e kaTuMbanA pAnAcaMdabhAI ane raLiyAtabahena bane virala daMpatI. pAnAcaMdabhAI dharmaparAyaNa ane nItiniSTha tevAM ja raLiyAtabAI bhadrahRdayA ane dayALu saMvata 1933no ziyALAno samaya ane raLiyAtabAInI kukSie putraratnano janma thayo. nAma pADayuM nAgaradAsa. sthAnakavAsI saMto A gAmomAM AvatA bALaka nAgarane kutUhala thatuM ke mahArAja sAheba AvA kapaDAM kema pahere che? zuM vAMce che? vaDIlo bAlasahaja jIjJAsA saMtoSatA. pAMca varSanI umare bALaka nAgarae mAtA raLiyAtabAnuM chatra gumAvyuM.nAgaradAse sAyalAnI tAlukAzALAmAM zikSaNa lIdhuM ekavAra gAmamAM eka sAdhu Avela, te bImAra paDe che. tyAre ja nAgaradAsa bhAbhu sAMkaLImA sAthe upAzraye gayA. sAdhune jhADA-ulaTI thayAM paNa sAMkaLImA kazuM karI zakatAM nathI ane nAgarane samajAve che ke eka strI sAdhune aDI na zake tethI te sApha karI zakatAM nathI. sAdhunA koI ziSya paNa nathI. e samaya ullAsabhAvathI nAgara, sAdhunI 6o. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) sevA-vaiyAvacca kare che. nAgara upAzrayamAM AvatA sAdhunI jIvanacaryA ane sAmAyika aMge jANe che. vyAkhyAno sAMbhaLe che. nAgaradAsanI 13-14 varSanI umara. sAyalAmAM municaturalAla ane jIvaNajI ma.sA. padhAre che. e vakhate nAgaradAsa ane tenA pitrAI bhAI jIvarAja nirNaya kare che ke ApaNe A saMsAra choDI dIkSA laIe ane sAdhuoe vihAra karyo to chUpI rIte tenI pAchaLa gayA. rAmaparA gAme pahoMcyA tyAre mahArAje temane jotAM pUchayuM ke, mAtApitAne kahIne AvyA cho ? to kahe nA. vaDIlane bolAvI lIdhA. vaDIlo sAthe javAnI bannee nA pADI. mahArAjazrIe samajAvI kahyuM ke, vaDIlo pAsethI premapUrvaka saMmati lezuM pachI dIkSA ApIzuM, ne pAchA gayA. pitAjInuM avasAna thayuM. moTAbhAI jezIMgabhAInA lagna thayAM. saM.156nuM varSa. A vakhate nAgaradAsanI umara 21-22 varSanI hatI. jIvanamAM tyAgadharmanI pratIti thatAM temaNe AjIvana brahmacarya vratano svIkAra karyo. temanI sagAI mATe kapaTathI kanyA moTI batAvela ane sagAI karI to kanyA nAnI hatI te jANa thatAM kapaTamaya saMsAranuM vadhu spaSTIkaraNa thayuM ane Ama AjIvana brahmacarya vrata mATe A agatyanuM kAraNa maLyuM. lImaDInA zeTha kuTuMbanA popaTabhAIe nAgaradAsane lImaDI saMpradAyanA pU. devacaMdrajI ma.sA.ne maLavA jaNAvyuM. saranI zodhamAM nIkaLela nAgarabhAIno gurune maLavA talasATa vadhyo. sudAmaDAmAM vAgadattAne ghare jaI tenA mAtA-pitAnI pratyakSa kahyuM. "samajabahena, AjathI tuM mArI bahena... bhAI tarIke A cUMdaDI bheTa ApuM chuM ... ane sagapaNathI mukta thayA. tyAga dharmanI prekTisa karavA nAgaradAsa loca karatA, upavAsa karatA, taDakAmAM retI para AtApanA letA saM. 1956mAM devacaMdrajI ma.sA.no pratyakSa paricaya thayo ane pU. devacUMjI ma.sA. nAgarabhAInA aMtaramAM gusthAne pratiSThita thayA. gura aMjAramAM hatA. saM. 1957nA phAgaNa suda-3nA AnaMda-ullAsa sAthe dIkSA apAI. navadIkSita nAgarabhAInuM nAma 'muni nAnacaMdrajI' rAkhavAmAM AvyuM. emano manano moralo guMjI rahyo. saMyama mAro zvAsa saMyama prabhunA ahesAsa Atama thayo ujAgara je paramAtmA thavA ... paramAtmA dIkSita jIvananAM 10 varSa saM. 1953thI 66 daramiyAna temaNe mAMDavI (kaccha), jAmanagara, morabI, jetapura, jUnAgaDha, mAMDavI, vAMkAnera, morabI, ane rAmaNIyA - 61 - ' sarjakanI vicArasRSTi) cAturmAsa karyA. saM. 1966mAM rAmaNIyAmAM sAdhusaMmelanamAM yogya preraNA ApI. samAja sudhAraNA mATe samAjakalyANa zALAo ane chAtrAlayonI sthApanA karI. 1967thI 76nA tabakkAmAM pU. gurunI sevA vaiyAvacca aMge 9 varSa lImaDI rahyA. aglAna bhAva sevAnA kAraNe "LiyuganA paMthakajI"nAM birUda meLavyuM. vaiyAvacce e emanA hRdayanI saMvedanA hatI. temanuM hIra, temanI AtmadazAnuM darzana temanA bhaktigAnamAM ane pravacana ane kathA AkhyAnamAM darzAvela che. temanI vANI zrotAone maMtramugdha karatI paraMtu temanA aMtaranA UMDANamAM pahoMcI jIvananuM parivartana ane saMskaraNa paNa karAvatI. kavivarya pU. nAnacaMdrajI ma.sA.nuM sAhityasarjana : prArthanAmaMdira kavivarya nAnacaMdrajI mahArAja "saMta ziSya" dvArA taiyAra karAyela A suMdara prArthanA saMgraha che. jemAM prArthanAo, bhajano ane dhUno saMgrAhita thayela che, jemAM kavivarSe potAnI svaracita racanAo uparAMta suprasiddha saMto ane bhaktakavionI racanA saMgrahita karI che. A saMgrahanI aMdara AvRttio prakAzana pAmI cUkI che te ja enI lokapriyatAno purAvo che. saMskRta kAvyAnaMda bhAga : 1 thI 3 munizrI nAnacaMdrajI svAmIe A nAnakaDI pustikAmAM 371 suMdara ane prasiddha zlokonuM saMkalana karyuM che. saMskRta kAvyAnaMdano A bIjo ane trIjo bhAga prabodha prabhAkara rUpe pragaTa thayo. A pustikAmAM saMskRta graMtho jevA ke gItA, viveka cUDAmaNi, jJAnArNava, hRdayapradIpa, vicArapradIpa, garuDapurANa vigeremAMthI khAsa cUMTavAmAM AvelA loko vividha viSayo parano bodhadAyaka subhASita saMcaya ityAdi sAhitya sAmagI ApavAmAM AvI che. pU nAnacaMdrajInA ziSya munizrI saMtabAlajIe gItAnA A zlokamAMthI preraNA meLavI "jaina daSTie gItA darzana'nA be suMdara graMthonI racanA karI. preraNA pIyUSa AtmAnA udhvIkaraNanA hetune lakSamAM rAkhIne kavivarya nAnacaMdrajI ma.sA. saMpAdita 112 pAnAMnA A pustakamAM maharSi araviMda ghoSanI jIvananI jhAMkhI karAvato "adhyAtma pathadarzana' nAmano lekha pUrA 45 pAnAMno che. tattvajJAnanA prakhara abhyAsI suzIle araviMdanA baMgALI ane aMgrejI sAhityamAMthI sAdhaka jIvanane upayogI thAya evI 62 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) suMdara kaMDikAonuM A saMkalana che. A kaMDikAo adhyApaka jIvananI abhIpsA sevanArAo mATe upayogI temaja mArgadarzaka banI rahe che. jyAre "paramezvaranI hajuramAM' e zIrSaka nIcenA lakhANamAM ciMtaka ane lekhaka vADIlAla motIlAla zAhe bhaktiyoganI daSTie jaina tattvajJAnanuM nirUpaNa karela che. chelle saMskRta suvAkyo, Agama sudhAbindu ane vacanAmRto che. saMtaziSya patrasudhA saMtono sAdhako sAtha, guruvaryano ziSya-ziSyAo sAthe ane zrAvako ke mahAjana sAthe patra vyavahAra thato hoya che, paraMtu ApaNe tyAM AvA patronI sAcavaNI ane tenuM saMpAdana kare ane prakAzana karavAnuM bahu ja jUja banyuM che. AvA patro sacavANA hoya ane yogya samaye tenuM prakAzana thAya te ghaNuM upayogI ane upakArI che. kavivarya nAnacaMdrajI mahArAjano patravyavahAra vipula che ane sadbhAgye moTI saMkhyAmAM patro sacavAyA che ane prakAzana mATe prApta thayA che. patronuM saMkalana munizrI saMtabAlajIe viSayavAra vibhAga karI 26 vibhAgamAM vaheMcyA che. dareka patrane yogya zIrSaka paNa ApyuM che. dareka vibhAganI zarUAtamAM viSaya praveza rUpe uddabodhana ane aMte upasaMhAra saMtabAlajIe lakhI Apyo che. pU. damayaMtIbAI ma.sa.e paNa saMgraha taiyAra karavAmAM ghaNo parizrama lIdho. Ama joIe to patravyavahAra aMgata vastu che. keTaleka daraje nirapekSatAthI lakhI zakAya che. patra lekhanamAM nikaTa saMbaMdha che, temAM keTaluMka prAsaMgika hoya ane keTaluMka ciraMjIva tatva hoya. badhA dharmomAM ane khAsa karIne jaina dharmamAM guruno asIma mahimA batAvyo che. gura vinA jJAna nahi. sAcuM AdhyAtmika jJAna buddhi ke tarka nahIM paNa AdhyAtmika anubhUtino viSaya che. jyAre jyAre adhyAtmamArga sAdhanAmAM mUMjhavaNa UbhI thAya tyAre guranuM margadarzana anivArya banI jAya che. guruno pratyakSa yoga na hoya tyAre patro dvArA paNa mArgadarzana meLavI zakAya che. ahIM graMthastha patro jIvana paMthane sAco rAha batAvavA mArgarzaka paDyo che. saMtaziSya patrasudhA rUpa je patrasaMgraha pragaTa thayo che temAM munizrIe vividha svarUpe mArgadarzana ApyuM che te joI zakAya che. kavizrInI eka vizeSatA e hatI ke gRhasthane grahastha dharmana lagato ja upadeza ApatA zrAvaka ane zrAvikA bannene lakSamAM laIne ApatA. TUMkamAM nizcaya ane vyavahAra daSTino barAbara samanvaya sAdhatA. vyaktigata mArgadarzana ApavAnuM hoya tyAre ziSyanI lAyakAta pramANe jJAna Ape, - 63 ' sarjakanI vicArasRSTi) na ochuM na vadhu. adhyAtma paMthe vicaratAne viTaMbaNA, musIbato ke mUMjhavaNo hoya, koIne dhyAna mATe, koIne tapa mATe, koIne nAmasmaraNa jApa mATe, koIne yoga mATe to koIne kaSAya maMdatA mATe yogya sAdhakane yogya samaye patrothI preraNA ApatA. Ama kavizrInA A patroe dizA vihInane dIkSA batAvI che to bhaTakI gayelAne pAchA yogya rAha para lAvavAmAM A patroe agatyanI bhUmikA bhajavI che. kavivarya nAnacaMdra ma.sA. bhajano ane pado kavivarya pU. nAnacaMdrajI mahArAje kAvyo, prArthanAo, bhajano ane padonI racanA karI che. mahArAjazrIe jUnA bhajanonA lokaDhALo laIne pado racyA che. aparicitone to ema ja lAge ke A koI jUnuM bhajana che, paraMtu nAmAcaraNamAM "saMtaziSya" evuM nAma Ave tyAre ja khabara paDe ke A to mahArAja racita bhajana che. sAMpradAyikatAnA sImADA bhedIne sarvadharma samabhAva sudhI A padonI bhAvanA pahoMcI che. mAnavatAnuM mIThuM jagata : bhAga-1thI 4mAM sarjakanI vicArasRSTi munizrI nAnacaMdrajI mahArAja sAhebanA pravacanonA A graMtho AtmalakSI mAnavatAno saMdeza ApatA sAttvika sAhityanA saMpuTa che. samAjamAM jIvanamUlyonuM jANe-ajAye sAruM evuM parivartana thaI rahyuM hoI, saMpatti ane mAtra saMpattinI sRSTinI jANe bolabAlA dekhAya evA saMjogomAM mUlya parivartanano A jhoka sAcI dizAmAM che ke kema e eka gaMbhIra abhyAsano viSaya banI jAya che. kavivarya nAnacaMdrajI mahArAjanA vyAkhyAnonA A saMgrahamAM jIvananA A mUlyone parzatA vividha viSayonI chaNAvaTa karavAmAM AvI che. jIvananuM rahasya, manuSyanI sukhanI zodha, zaktinuM mULa, ahiMsA, svadharma, samAjadharma, rASTradharma, yugadharma, sevAno mArga vigere bAbatonI chaNAvaTa karIne, munizrIe A bhautika jagatamAM ja divyatA pragaTAvavAno ahIM A dharatI para ja svargane sajAvavAno saMdezo A graMthomAM Apyo che. - TUMkamAM kahIe to AtmalakSI mAnavatAnuM eTale ke skUla ane sUkSmane AvarI letI sAcI ane akhaMDita AdhyAtmiktAnuM svarUpa temaNe ahIM samajAvyuM che ane te paNa sAmAnya mANaso samajI zake tevI saraLa zailImAM Alekhana thayuM che. A graMthanI khAsa eka viziSTatA e kahI zakAya ke munizrI sthAnakavAsI saMpradAyanA hovA chatAM temanA lakhANo-kAvyo ke vyAkhyAnamAM saMkucita sAMpradAyikatA ke ekAMgI daSTino abhAva che e kAraNa ja A pustakonuM mUlya vadhArI de che. vaLI A saMpAdana paNa yogya adhikArI vyakti munizrInA vidvAna ziSya zrI saMtabAlajInA haste thayuM che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) potAnI jAtane pUrNa mAnanArA upadezako janatA para sAcI zIkhAmaNanI asara kadI upajAvI zakatA nathI. emanI vAto sarvadezI ane sarvasparzI ja rahetI. bhakto ke saMpradAya prati pakSapAta kyAreya karyo nathI. 'bhaktino mahimA' e viSaya para bolatA hoya to sarvadharmane lakSamAM rAkhavA gItA ane upaniSadanA pado temanI prArthanAmAM ApaNe joIe chIe. teo kahetA bhakti karanAranuM hRdaya nirmaLa svaccha Tika jevuM hoya to paramAtmA tenI stuti kabUla rAkhe che. "manamAM bharI rAkhelo mela to melane ja AkarSe che. nItimaya ane pavitra jIvana vagara mAnavI prArthanA karI zake ja nahIM." ramaNa maharSi ane AnaMdaghanano saMdarbha ApI teo kahetA ke ghaNAM kriyAkAMDo karatAM satyano svIkAra karI masta jIvana jIvanArAnuM ja anukaraNa ApaNuM kalyANa karI jJAnadhArA) pariNAme viSayanI rajUAta sacoTa, saMgIna ane susaMkalita banI che. moTebhAge saMsAra tyAga karIne saMyamane mArge gayelA saMto, dharmaguruo, sanyAsIo dharma, adhyAtma ane AtmAnI vAto ja kendrasthAne rAkhIne upadeza ApatA hoya che. karmamuktinI sAdhanAnA mahattvane kAraNe mAnavatA vize pravacana karanArA ke lakhanArA bhAgye ja jovA maLaze. mana vaDe karmabaMdhana thAya, mana ja karmamAMthI muktino mArga karI Ape che. A mAnavabhavamAM zakya che mATe mAnavabhava ja zreSTha gaNAya che kAraNake mAnavo ja nirjarAno mArga laI zake che. - janasamAjamAM sAmAnya rIte eka evI chApa che ke jaina dharma nivRttipradhAna che. pravRttithI karmabaMdhana che mATe ahIM AtmalakSI sAdhanAne ja mAtra sthAna che. paraMtu A ekAMgI kathana che. bhagavAna mahAvIra prabuddha karuNAnA karanAra hatA. teo ahiMsAnA vidheyaka daSTikoNanA puraskartA hatA. anyanI hiMsA na karavI te ahiMsAnuM eka pAsu paraMtu anyane zAtA pamADavI ke tenI pIDA ochI karavI te ahiMsAnuM bIjuM pAsu che. A vAta samajI zake te ja svIkArI zake ke mahAvIra dharmanA kaNakaNamAM mAnavatAnuM amRta bharyuM che ane A amRtavAlInA pAna karIne karAvanAra kavivarya nAnacaMdrajI mahArAja hatA. te haMmezAM mahAvIra dharmanA sevA bhAvane ujAgara karavAnI vAta karatA. munizrIe janatA samakSa aneka vAto ane daSTAMto rajU karIne A paMcamakALamAM mAnavatAnuM mIThuM jagata" kyAM che ane tenI mIThAza kema mANI zakAya tevI aneka kaLA potAnA "mAnavatAnuM mIThuM jagata" e graMthamAM jIjJAsuone pIrasI che. cAra bhAgamAM vaheMcAyelA A vizALa saMpuTamAM AvI zikhAmaNanI ucca kathAnI vAto karanAra graMthanA sarjaka ke pravacanakAra to potAne paNa sanI koTImAM gaNIne "saMta ziSya' e nAme ja e mIThA jagatanI cUMTI kADhelI vAnagIo pIrasI che. teo mAnatA ke adhUro mAnavI bIjAne zI rIte upadeza daI zake ? vAstavika rIte joIe to AvA puruSo ja "mAnavatAnuM mIThuM jagata"nuM sAhitya lokone pIrasI zake kAraNa ke temaNe e mIThA jagatanI mIThAza mANelI hoya che. "mAnavatAnuM mUlya' e kAvya dvArA kavivarya munizrIe A vAtane spaSTa karI che. pote pUraNa ahita racI potA taNuM saMtaziSya kahe, durgatie jAya madamAtA, macharALA, mUrakha mAnavI nathI samajatA mAnavabhavanuM mUlya je" - 65 - brahmacarya ane saMyamanI vAtanI puSTi karavA trIjA bhAgamAM nAgilA ane bhavadevano suMdara saMvAda varNavyo che. cothA bhAgamAM zrotA ane vAMcakone mAnavatAnA mIThA jagatano Adarza batAve che. "mAnavatAnuM mIThuM jagata" e evA vyAkhyAnono saMgraha che ke tenuM satata amRtapAna karyA ja karIe evI anubhUti thayA vagara rahetI nathI. kavivarya pU. nAnacaMdrajI ma.sA.nI ziSya saMpadAmAM vi.saM. 1983mAM 5 cunIlAlajI ma.sA.ne tathA pU. munizrI saMtabAlajI vi.saM. 1985mAM dIkSA ApI hatI. saMtabAlajInuM vyaktitva krAMtikArI hatuM. temaNe potAnA gurunA vicAro jhIlyA hatA, ane gAMdhIvicAradhArA temanA jIvanamAM pratibiMbita thAya che. temane bhAlanaLa kAMThA ane vidhavAtsalya prayogika saMgha muMbaI tathA cIMcaNamAM mahAvIra AMtararASTrIya kendranI sthApanA karelI. vi.saM. 2021nA mAgasara vada-9 ne ravivAre prArthanA nityakrama pUrNa karI cAra zaraNanA svIkArI samAdhibhAve 10.25 miniTe mahAprayANa karyuM. bhAratabharanA aneka sthaLethI aMtimavidhimAM sAyalAmAM dasa hajAra bhaktoe bhAga lIdho. ekaMdara 64 varSanA saMyama paryAya bAda mAnavadharma ane prArthanAnI mahattAnA saMskAra reDI pU. mahArAjazrIe ciravidAya lIdhI. sadAcAra ane nirbasanatAnA puraskartA kavivarya nAnacaMdrajI ma.sA.ne bhAvAMjali. . 66 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) adhyAtma kalpadrumaH upAdhyAya manisra vijayajInI vicArasRSTi - cetanakumAra zAha "caitanya' jaina dharmanA abhyAsu bhAvanagarasthita cetanabhAI ! sAhitya saMzodhana pravRttimAM rasa dharAve che ane pustakAlaya pravRtti sAthe saMkaLAyelA che. jaina sAhityamAM gauravavaMtA graMtha aMtargata adhyAtmarUpa kalpavRkSa, adhyAtmakalpadruma graMthanuM saMkSipta paricaya kArya ane vAMcakone A graMtha vAMcanano abhigama thAya te hetue graMthagaurava ane sarjakonI vicArasRSTi ane paricaya ApavAnA hetuthI A nibaMdhanuM Ayojana karela che. samagra vizvanA cetanavaMtA jIvo mATe janmavuM, jIvana jIvavuM ane potAnuM niyata AyuSya pUrNa karavuM e ekasarakhI prakriyA che. prAcIna samayakALa hoya ke arvAcIna ke Adhunika samayakALa hoya; purAtana samayanI sAtvika jIvanazailI hoya ke vartamAna samayanuM atiAdhunika vijJAna hoya ke bhautika sAdhanonI bharamALa hoya; mRtyune aTakAvavuM ke jIvane amara karavuM e zakti koInAmAM ja nathI. jIvanuM mRtyu thAya pachI zuM ? te aMge matabheda ane alaga alaga mAnyatAo hoI zake paraMtu mRtyu nizcita che ja temAM koI matabheda hoI zake nahIM. mATe ja A anaMtakALanA samaya samudramAM eka biMdu samAna prApta thayela jIvana kevI rIte jIvavuM e anupama kaLA vize jJAnI AtmAoe jarUra ne jarUra vicAravA preraNA thAya tevA adhyAtma sAhityanA saMpuTanA ratna samAna adhyAtmakalpadruma" graMthanA gauravanuM dohana dareka peDhI mATe jarUrI jaNAya che. anekavidha yoniomAMthI janmelA ane nigodathI mAnava sudhI sRSTimAM asaMkhya jIvayonio potAne prApta thayela indriyonI vRttinA AdhAre mukhyatve cAra saMjJAono sarjakanI vicArasRSTi) svabhAva laI janma le che. AhArasaMzA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane parigrahasaMjJA, A cAra saMjJA e dareka jIvomAM sAmAnyataH hoya che ane dareka jIva sAmAnya rIte "sukha" tatvanI AkAMkSA sAthe jIvana vyatIta karato hoya che. mAnavabhava prApta karela asaMkhya jIvomAMnA moTA bhAganA jIvo bhautika cIjonA upabhoga, saMgraha ane svAmIpaNAnI anubhUtine sukhanI prAptinI paribhASAmAM samAvavAno kalpita AnaMda, upalabdhi ane kSaNabhaMgura saMtoSa meLave che. bahu alpa loko buddhipratibhA dharAvatA hoya, vyavasAyika saphaLatA meLavI cukya hoya ke duniyAnuM uce zikSaNa meLavI cukyA hoya chatAM paNa Atmiyasukha ane adhyAtmajJAnane ja pradhAnatA ApatA hoya che. jIva, ajIvano vicAra, vizvamAM patharAyela mULabhUta tatva, prakRtinI anupama gatividhi ane nigodathI mokSarmAgamAM zraddheya thaI AtmajJAnamAM praveza karyA bAda ja jIvanamAM adhyAtmano praveza zakya bane che. A alpa jIvanakALamAM mRtyu aMgenI ciMtA to mithyAtva che. parabhava ane paralokamAM utkRSTa gati prApta karavA aMgenuM ciMtana e ja adhyAtma che. jJAnI gurubhagavaMto ApaNane alpajJAnIne A vAta samajAvavA ane te aMge purUSArtha karavA preraNA karatA hoya che. manovijJAnanI daSTie mananI traNa avasthA che. jAgRta mana, ardhajAgRta mana ane ajAgRta mana. jAgRta mana bAhya dabANano ane potAnI niyaMtraNa karavAnI zaktinA AdhAre kAma kare che, jyAre ardhajAgRta mana e jAgRta mana jyAre suSupta avasthA eTala ke nidrA avasthAmAM hoya che tyAre kAma kare che. ardhajAgRta mana dabANa vagara vadhu sArI rIte kAma kare che. potA pAse rahelI asaMkhya mAhitInA AdhAre talasparzI pRththakaraNa karI vadhu sArA nirNayo tAravI zake che. ApaNe jAgRta manathI karela koI vicAra paDato mUkIe chIe ane anyatra kAryamAM parovAI jaIe chIe. acAnaka ja ardhajAgRta mananI madahyI te vicAranuM samAdhAna maLI jAya che ane te vadhu sacoTa ane satyanI najadIka hoya che. aneka pUrvajanmomAM meLavela saMskAro ane jJAnano khajAno e ajAgRta mana samAna saMpuTa che jeno prabhAva ApaNA samagra jIvanakALa daramiyAna satata paDato rahe che. A siddhAMto vaijJAnika rIte siddha thayela che. A anaMta bhavomAM meLavela saMskAro ane jJAnanA saMpuTanuM varNana karatA prakAzamAna AtmAnuM zuddhikaraNa karIne tene UrdhvagAmI banAvavAnI prakriyAnuM mukhya cAlakabaLa e adhyAtmajJAna che. "adhyAtma kalpadruma" e AtmajJAnanuM kalpavRkSa che. tenI pAse yAcanA karato 68 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 L //// "huM" jJAnadhArA AtmA samartha, vIra ane siMhanI upamA dhAraNa kare che. adhyAtma e pratyakSa dharma che. jIvanamAM udbhavatI tamAma prakAranI samasyAnuM samAdhAna karavA aMgenI samarthatA temAM vAghelI che. mithyAtva je sthitimAM manane vyAkuLa ane ugra karI ciMtA karavA prere che, tyAM adhyAtma e sthiti ane samasyAmAM manane ciMtana karavA prere che. jIvanamAM navo daSTikoNa adhyAtmajJAnathI pragaTe che ane sthitine yogya dizA ane samAdhAna prApta thAya che. utkRSTa ciMtana ane Adarza kartavyapAlana e adhyAtmano mukhya sidhdhAMta che. je je kSetramAM teno upayoga thAya, je je rIte Apply thAya tyAM tenI alaga alaga rIta ane paddhati thaI jAya che. adhyAtmajJAnanuM jIvanamAM avataraNa e zUravIratA ane bahAdurInuM AcaraNa cha. je rIte bAhyazatruo sAme laDavA bAhubaLa, jUthabaLa ane sazasrabaLa Avazyaka che, te ja rIte atyaMtara zatruo, rAga, dveSa, kaSAya vi. zatruo sAthanI bhISaNa laDAImAM vijaya prApta karavA aMgenuM anivArya zastra adhyAtmajJAna che. adhyAtmajJAna zarIra, mana ane AtmAnuM rakSaNa kare che. adhyAtmano unnatikrama dareka kSetre mAnavInuM adhipatya siddha kare che. mAnava pAse vicArazakti che, vANIzakti che, vyavasthAzakti che ane sarvathI caDhiyAtI vivekazakti che. pazuonI vRttivAcaka "pAzavIvRtti' zabda sAMbhaLatAM ja caracarATa thAya che ane "mAnavIyavRtti'' zabda sAMbhaLatAM ja zAtAno anubhava thAya che, eka prakAre suvAsano anubhava thAya che. mAnavIya jIvananI A suvAsa prApta karavA, A guNavattAnuM stara utpanna karavA ke mAnavIya jIvanane bAhya ke abhyAtara kSetramAM ubhaya rIte sajAvavA, zaNagAravA mATe jarUrI che adhyAtma jJAnadhArAnuM jIvanamAM siMcana. bhayaMkara aTavimAM siMha karatAM paNa zaktizALI prANI hAthI che, paraMtu siMhanI padavI ane upamAnA vizeSaNa utkRSTa che. siMha baLavAna, Akramaka ke hiMsaka hovAthI utkRSTa nathI paraMtu tenAmAM rahela satva; parAkrama ane nirbhayatAnA guNothI sajja hRdayane kAraNe te sarvoparitA dhAraNa kare che. aneka upasaha, karmaAkramaNa ane viSaya kaSAyanA atikramaNamAM paNa satvazIla, karmanirjarA, parAkramI ane mRtyu pratye nirbhaya evA mahAna AtmAone AthI ja siMhanI upamA ApavAmAM Ave che. anaMtayAtrI mokSamArgI tejasvI AtmA A badhA ja utkRSTa guNo dharAve che, paNa te guNone ujAgara karavA GC ....huM sarjakanI vicArasRSTi ******* aMgenuM ekamAtra mAdhyama e adhyAtma jJAna che. doSanA nAnAmAM nAnA kendrane jovAsamajavAnI diSTa, garUDa pakSI jevI daSTi e adhyAtma jJAnathI prApta thAya che, paraMtu adhyAtma jJAnanA saMskAra mULane surakSita rAkhavA jJAnendriyonA vikRta svarUpane viveka kavacathI anAvrata rAkhavA khUba ja jarUrII che. yhyhyh vivecakthI kahe che, adhyAtma eTale zarIra, mana ane AtmAnuM saMyojana karanAra atulya mAdhyama. saphaLatAnI yAtrAmAM joDAI jIvanane vizuddha, ujjavaLa ane apramAdi Atmazuddhi parAkramI banAvavA adhyAtma jJAna-ciMtana jarUrI che. nirbhika mana ane apUrva' zAMti meLavavAnuM kalpavRkSa, jIvanamAM ghaTatI aneka zubha-azubha ghaTanAomAM paNa manane prasanna rAkhI paramatattva Izvara sAthenuM tAdamya jALavavAnuM mAdhyama e adhyAtma che. jIvanamAM adhyAtma utAravo ati Avazyaka che. ajJAna aMdhArA ulecavAnA na hoya, paraMtu jJAnarUpI prakAza pragaTAvavAno hoya. e ja A mahAmUlyavAna manuSyabhavanI phalazruti hoI zake. vikrama saMvata 1466mAM pragaTa thayela A ratnamaNi dIpaka samAna mahAna graMtha ''adhyAtmakalpadruma'" e sahastrAvadhAni, kAlI sarasvatI, vAcakendra (upAdhyAyajI) zrI munisuMdarasUri mahArAjA sAheba racita aneka zAstrasarjana paikInuM eka utkRSTa sarjana che. smaraNazakti, kalpanAzakti ane tarkazaktinA svAmI evA zrI munisaMdarasUri ma.sA., zrI somasuMdarasUri ma.sA.nA prakhara medhAzakti dharAvatA ziSya hatA. A mahAgraMthanI racanA mukhyatve saMskRta bhASAmAM zloka svarUpe thayela che. 496 zloka vistArapUrvaka anukrame soLa zAkhAnA kalpavRkSa svarUpa soLa adhikAro rasAdhirAja zAMtarasa vistAre vidita thayela che. ''adhyAtma kalpadruma'"no artha e thAya che ke anaMtayAtrI parama tejasvI AtmA dareka jIvayonimAM janma laIne puNya ane karmanA AdhAre niyatithI gati kare che. manuSyabhavamAM AvatAM ja A AtmA che indriyanA ratha para ArUDha thaI puNya ane karmanA mahAanuSThAnamAM praveze che. paramajJAnI AtmA indriyone adhyAtmanA mAdhyamathI jJAna AcAra, darzana AcAra, cAritra AcAra ane tapa AcAranA saMyama ane vizvanA tamAma padArtho sAthe maitrI ane pramodabhAva dhAraNa karavA vinave che. jema kalpavRkSa pAse yAcaka bhautika sukhanI daSTi aMgenA padArthonI yAcanA karI te prApta kare che, te ja rIte adhyAtma kalpadrupa e adhyAtmika guNonI yAcanA karavA aMgenuM kalpavRkSa che. AtmA tenI soLa adhikAra samAna zAkhAo pAse yAcanA karIne 70 35 R Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gu huM je jJAnadhArA Atmazuddhi aMgenuM adhyAtmajJAna prApta karIne mokSagAmI thAya tevuM sarjakanI vicArasRSTinuM lakSyabiMdu A samagra graMthamAM vistArathI nirUpaNa thayela che. zRMgArarasa, hAsyarasa, vIrarasa, raudrarasa vigere anekavidha rasathI caDhiyAto zAMtarasa e rasAdhirAja che. zAMtarasa eTale ke amRtarasa e sarva rasamAM mahAmAMgalika che. cirasthAyI, aMta vagarano apUrva AnaMda to zAMtarasanI prAptithI ja thAya. zAMtarasa eTale ke amRtarasa AtmapradezamAM vyApta thAya tevA kendravartI upadeza mAdhyamathI A samagra graMthane sAdhya rAkhavAmAM Avela che. svastha manathI vAMcatA, UMDANapUrvaka ciMtana ane AtmapradezamAM ramaNa samAna mananathI A graMthanuM adhyayana thAya to aneka mithyAtvi tattvono aMdhakAra ulecAI jAya ane manapradeza para AdhyAtmikatAno sUryodaya thAya ane apUrva prasannatAnA pradezanuM nirmANa thAya ke je citta, jagatanA samagra cetaaceta padArtho sAthe maitrI ane pramodabhAvanA sAdhIne AtmAne unnatimArge prayANa karavAnuM zuddhikaraNa prApta karAve. anuvAdaka ane vivecaka zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAe A graMthanuM uttama Ayojana karela che. AvA mahAna graMtha ''adhyAtma kalpadruma''no talasparzI abhyAsa tenA gaurava aMge ApaNA manamAM vRddhi karAve che. saraLa chatAM samRdhdha bhASA ane zrI motIcaMdabhAInI vicArasRSTi atre pragaTa thAya che. anaMtabhavothI vividha yoniomAM alpa ane dIrgha AyuSyabaMdha bhogavI, puNya ane karmanA AdhAre gati karatA mokSagAmI manuSyone A graMthanA mAdhyamathI adhyAtmajJAna aMge mArgadarzaka thayA che. pU. zrI munisuMdarasUri ma.sA. ane vartamAna samayamAM zrI motIcaMda gi. kApaDayA jeono paricaya ApaNe AgaLa upara joIzuM. jJAna ane svAdhyAyathI AbhUSita paMDitajano ja A rasAdhirAja zAMtarasanA upadeza mATe yogya ane sakSama che. paMDito ane vizvajano ja A zAMtarasanA zAstranI bArIkAI ane khUbIo samajI zake ane te aMge Alekhana ane pravacana karI zake. zrI munisuMdarasUri ma.sA.e ''buddha" zabrhmI paMDitone saMbodhana karela che. jeo saMsAranuM vAstavika svarUpa samajI ane pudgalo ane AtmAno bheda samajyA hoya, karmanI prakriyA samajyA hoya ane te dvArA bhavya jIvone AtmazuddhinI prakriyA samajAvavA, AcaraNa karAvavA sakSama hoya tene ja zAstrakAra paMDita kahe che. //// '"sAdhanarUpa pudgalothI jeonI kSamatA vizuddha thaI che, te sAdhyarUpa samatA che. ucca koTInI samatAnA prAptisthAna karmayoga, jJAnayoga ane bhaktiyoga, koI paNa ekanI 71 sarjakanI vicArasRSTi pUrNa sAdhanAthI jIvanamAM adhyAtma sthira thayuM che. samatA vizuddha thaI che, to e samatA ja sAkSAta paramAtmA che. niMdA ane stutine samAna gaNe che te ja jJAnI che. zrImAna yazovijayajI mahArAja sAheba '"adhyAtmakalpadruma''no artha kahe che. adhyAtma e vyutpatithI paMcAcAramAM vyavahAravartana karavuM ane rUDha artha kare che ke bAhyavyavahArathI mahattA prApta karelA manane maMtrI, pramoda vigere bhAvanAothI vAkSita karavuM e thAya che. kalpadruma e soLa zAkhAvALuM Atmika upalabdhione pUraka jJAna arpatuM kalpavRkSa che. adhyAtmajJAna ane pudgalo pratyeno vairAgya ekabIjAnA pUraka ane poSaNakartA che. ajJAnathI sAcI samajaNa vagarano vairAgya e vairAgya nathI, paraMtu ruMdhAyelo kapAya che, je tenA anukULa vAtAvaraNamAM pAcho tenuM svarUpa batAve che. adhyAtma dvArA pragaTelo vairAgya nispRhatAmAM vRddhi kare che. adhyAtma jIvanane niyamathI vairAgyamaya thavA anukULa hoya che. "adhyAtma kalpadruma" graMthamAM gurubhagavaMtazrI munisuMdarasUri ma.sA. kramavAra bodha Ape che je bhAvArthathI A pramANe che, je sarjakanI vicArasRSTino nirdeza kare che. he mokSArthI jIva, tuM jJAna ane svAdhyAyathI samatAmAM lIna cittavALo thA. strI, putra, dhana ane zarIra uparathI mamatva choDI de. varNa, graMtha, rasa, sparza vigere indriyonA viSayo ane krodha, mAna, mAyA ane lobha e kaSAyone vaza nahIM thAya. zAstrajJAnarUpa lagAva vaDe tArA manarUpa azvane tuM kAbUmAM rAkha. vairAgya vaDe zuddha-niSkalaMka dharmavAna thA. (sAdhunA daza, tinA bAra ane zrAvakanA bAra vratano pAlaka thA). deva, guru, dharmanuM zuddha svarUpa jANanAro thA, sarva prakAranA sAvadya yogathI nivRttirUpa viratI dhAraNa kara, (sattAvana prakAranA) saMvaravALo thA. tArI vRttione zuddha rAkha ane samyakatvane tuM bhaja. ''adhyAtmakalpadruma'' sarve Agama, suzAstranA samudranA sArabhuta amRtarasa samAna rasAdhirAja zAMtarasa, je Aloka ane paraloka saMbaMdhI anaMta AnaMda samUhanI prAptinuM sAdhana che te zAMtarasanI bhAvanAvALA A graMtha prakaraNane nipuNa padmabaMdha vaDe zrI munisuMdarasUri mahArAjAe A anupama racanA karela che. A graMthamAM kahevAtA soLa adhikAro saMkSiptamAM anukrame sUcavyA che, tenI sUcI A pramANe che : (1) samatA (2) strI (lalanA) mamatva mocana 72 (9) cittamodana (10) vairAgyopadeza 36 R Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 L (3) apatya mamatva mocana (4) dhana mamatva mocana (5) deha mamatva mocana (6) viSaya-pramAda tyAga (7) kaSAya tyAga (8) zAstrAbhyAsa jJAnadhArA (11) dharmazuddhi (12) guruzuddhi (13) yatizikSA (14) mithyAtvAdi nirodha-saMvaropadeza (15) zubhavRtti (16) sAmyasarvasva uparokta soLa viSaya adhyAtma aMgenA che. enA upara saMpUrNa graMthamAM mULa zloka, bhASAMtara ane uttama prakAranuM vivecana zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA dvArA thayela che. A graMthane adhyAtmanA kalpavRkSa samAna sanmAnIya darzAvyo che. sujJa vAcakone tenuM vAMcana, manana ane ciMtana tathA nididhyAsana karavA Agraha karI anurodha karela che. sarjakanI vicArasRSTi aMge A mahAna prakaraNa 'adhyAtma kalpadruma''nA sArarUpa eTaluM to avazya anubhUta thAya che ke viSayajanya sukha phakta mAnyatAmAM ja rahe che. tethI koI prakArano AnaMda thato nathI. AnaMdanI anubhUti paNa mithyA che, asthira che, alpasamaya mATe ja che, tenuM kalpita astitva paNa alpakAlina che. eTale enuM sukha cirakAlina che tema mAnavuM paNa bhUlabhareluM che. sukhanuM kharekharuM sthAna cittanI prasannatAmAM che, mananI samatAmAM che. cittanI AtmapradezamAM ramaNatAmAM che. AvA prakAranA sukhanI prApti karavAnuM parama sAdhana zAMtarasanI bhAvanA cittakSetramAM sthira karavI e ja che. zAMtarasa bhAvatA je sukha prApta thAya che te anirvacanIya che. mamatA e sarva duHkhonuM mULa che ane samatA e sarva sukhonuM mULa che. cAra kapAyanA nivAraNa aMge krodhAgnine zamajaLathI zaramAvavo, vivekavajrathI mAnapavatano cheda karavo, saraLatA auSadhithI mAyAzalyanuM nivAraNa karavuM ane saMtoSarUpa jAMguli maMtrathI lobha bhujaMgane vaza karavo, Ama cAreya kaSAyane nAthavA ane viSayone tyajI devA e samatAprAptino upAya che. A samatA samakita daSTi tattvajIjJAsune mana sarvasva che; enI khAtara ciMtAmaNiratna ke kAmadhenu gAya tyajI devAya to paNa kaMI raMja thato nathI. A graMthamAM sUcavela soLa adhikArono bodha jIvanamAM utare ane avyAbAdha sukhanI prApti thAya, pudgalo ane padArthothI prApta thatA zoka ane vyavahAranA avyavahArU abhyAsathI udbhavatA mithyAtva jJAnano nAza thAya ane cittane AtmaramaNamAM sthiratA prApta karavA madadarUpa thAya ane abhyAsu jIvane sAcA arthamAM prabuddha avasthA prApta thAya e ja lekhakanI aMta:karaNanI 73 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM prArthanA ane icchA che, tevI A graMthanA abhyAsathI satata ne satata pratIti thAya che. vizvanA aneka prAcIna dharma, mata ke saMpradAya athavA to Adhunika jagatanA vartamAna samayanA aneka dharma, mata, vicAraka ke saMpradAyanA AdhArathI vicAronuM aneka mAdhyama dvArA saMkramaNa jovA maLe che. mukhyatve to dharmasaMpradAyo ane dharmaguruonI vANI PainkillernuM kAma karatI hoya che. samAjone insulation (AvaraNa) pUruM pADe che. jJAnI bhavya AtmAo, vicArako evA hoya che ke jeo A saMsAramAM rahela mithyAtvanA AkramaNamAM jIvatA bhAvika mAnavajanonI vAstavika sthituM nirIkSaNa kare che, ene vize vicAre che. potAnA utkRSTa jJAnanA AdhArathI ciMtana kare che ane bhAvika jIvone adhyAtmanI sAcI dizA sUcave che. sAmAnyajana aneka graMthionA baMdhanothI baMdhAyela hoya che, e graMthio jJAnanA mAdhyamathI choDAvavAnuM kArya e ja AvA mahAna AtmauddhAraka 'adhyAtma kalpadruma'' graMthanuM sarjana, bhASAMtara ane vivecana. A graMthanA kartA zrI munisuMdarasUri mahArAjA sAhebano paricaya atre saMkSipta rIte joIe. pa.pU. zrI munisuMdarasUri ma.sA.no janma vi.saM. 1436 (I.sa. 1380)mAM thayela. janmasthaLa vize cokkasa mAhitI prApya nathI. vi.saM. 1443nI sAlamAM bAlyavaya sAta varSanI umare pravajyA svIkArI jaina sAdhupaNuM svIkArIne jaina zAsanane prApta thayA hatA. zrI vajrasvAmI, zrI abhayadevasUri, zrI hemacaMdrAcArya, zrI somasuMdarasUri, zrI yazovijayajI A tamAma tathA paraMparAe aneka vIra mahAtmAoe bAlyavayamAM ja dIkSA grahaNa karela. Aje vartamAna samayamAM paNa A paraMparAe bAlyadIkSAonA prasaMgo bane che. jaina zAsananA dRSTikoNa mujaba UMDANapUrvaka zAstrAbhyAsa ane uttama prakAranA sAdhuAcAranA prazikSaNa mATe bAlyaavasthAmAM dIkSA e ja yogya vaya avasthA aneka vakhata puravAra thayela cha. mATe sujJa sAdharmika bhAI-bahenoe kyAreya mumukSonAM cAritragrahaNamAM aMtarAya na karavo ane anumodanA karI zAsana pratye abhiprAya pragaTa karavo ghaTe. na zreSTha svaccha buddhipratibhA dharAvatA zrI munisuMdarasUri ma.sA. A graMtha potAnA AcAryapada meLavavA pahelA eTale ke vAcakendra (upAdhyAyajI) saMbodhanathI A graMthamAM potAnI oLakha apAyela. tyAra bAda vaDanagaranA uttama zreSThIoe khUba ja bhavya rIte teonI AcAryapadavI samAraMbha karela ane khUba ja vizALa saMkhyA sahita teonI nizrAe zatruMjayagirino cha'ri pAlita saMgha Ayojana paripUrNa karela ane daivanAcala (girinArajI) paNa zrI saMgha laIne gayA hatA. suyuktithI bharapUra saMskRta bolavAnI zakti, eka hajAra 74 37 R Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( jJAnadhArA) nAmo ekasAthe kahevAnI zakti ane tatkAla navina kAvyo racavAnI zakti e traNeya zaktine kAraNe teo ugravAdIo sAthe vAda-vivAdamAM paNa ajoDa hatA ane zAstrajJAna teonI vAcA para harahaMmeza rahetuM, koI paNa niravagha vidyA ke uttama kaLA evI na hatI ke jemAM teonI buddhi prasAra pAmatI na hoya. dUSaNarahita vIratA dhAraNa karanAra aneka vidvAno vacce paNa prasAra pAmatI utkarSavAhI buddhi dhAraNa karanAra vidvAna zrI munisuMdarasUri ma.sA. ajoDa ane ananya hatA. "sahasAvadhAnI" zrI munisuMdarasUri ma.sA.ne dakSiNanA mutsaddI vidvAna paMDitoe gurabhagavaMtanA varNa ane jJAnane kAraNe prabhAvita thaIne "kAlI sarasvatI''nuM birUda ApyuM hatuM. e ghaTanA sUcana kare che ke pUjya gurubhagavaMte yA to dakSiNa bhAratamAM vihAra karyo haze athavA to teonuM sAhitya te pradezamAM prasAra pAmyuM haze yA to te pradezanA paMDitavAdIone zAvAdamAM parAsta karyA haze. 108 vATakAnA alaga alaga dhvanithI koI paNa kramathI te vATako paDe ane dhvani nIkaLe to teo tene vyavasthita kramamAM oLakhI batAvatA hatA. kavitva uparAMta tarka-nyAyamAM paNa nipuNa hatA. teone muslima bAdazAha mujhapharakhAna taraphathI "vAdI gokuLa paDha"nuM birUda maLela. smaraNazakti, SCHARSH BH A RUSI, Memory, imagination and reasoning faculty BALL traNeya magajanI zakti che. A traNeya zakti eka ja puruSamAM vikasvara thayelI hoya tevAM udAharaNo javalle ja jovA maLe che. surimaMtra smaraNa karavAnI vismayakAraka zaktinI dakSatA teoe keLavI hatI. marakI (plena) jevA mahAna rogazatrune nAthavA rAjyanA rAjAe zikArano tyAga ane amArI pravartanano amala teonA upadezathI karela. mahAna sAkSAt camatkArI evA zAMtikara stotra ke je vartamAnamAM paNa navasmaraNamAM sthAna dharAve che tenI zigharacanA pUjya gurubhagavaMta zrI munisuMdarasUri ma.sA.e karela che. A sUtranI racanA zivapuramAM karela. pUjya gurabhagavaMtanI racanAo (1) tridazataraMgiNI (2) upadeza ratnAkara (3) adhyAtma kalpadruma (4) stotra ratnakoSa (5) mitracatuSka kathA (6) zAMtikara stotra (7) pAkSika sittarI (8) aMgula sittarI (9) vanaspati sittarI (10) tapAgaccha padAvalI (11) zAMtarasarAja A graMtho vartamAna samayamAM labhya che. jaina dharma abhyAsIo, vAcaka gurabhagavaMto ane AtmajJAna abhyAsa icchuka tamAma bhAvikone vivecakazrI vAMcana karavA anurodha kare che. mahaMmada taghalakha vaMzanA ativikaTa rAjyakALamAM avyavasthita samAjasthitimAM mahadaaMze jAnamAla ane dharmavyavasthA jokhamamAM hatAM. rAjyakrAMti vAraMvAra - 75 sarjakanI vicArasRSTi thatI ane mahamuda begaDo (gAMDo) paNa rAjyakartA tarIke AvI gayela hato, paraMtu adhyAtmavAMchu alpa jJAtio ane paMDita puruSonA janagaNa mATe gurubhagavaMto A prakAranAM zAstronI racanA karatA. jJAnapravAha kSINa thayo haze paNa lupta thayo na hato. gacchanA bhedo agiyAramA ane bAramA saikAmAM zarU thaI gayela paNa jJAna ane zAstrazikSaNa aMgenA vyavahAro rahetA hatA. ekabIjA mATe sanmAna ane vinaya mATe prazaMsanIya hatAM. Aje vartamAna samaya jevI kaparI sthiti na hatI. anya koma karatAM jaina komane rAjyakartAo taraphathI gurabhagavaMtone kAraNe ghaNI ja madada ane sagavaDatAo ane surakSA vidharmI rAjAo taraphathI paNa maLI rahetA. sAdhu-sAdhvI, bhagavaMtonI saMkhyA vipula hatI. jJAnAbhyAsa, kriyA, tapa ane AcAra, parigraha bAbate nirdoSa hatAM. zrAvaka varga jJAna, kriyA ane tapamAM naitIka rIte sudaDha ne sAta kSetranA dravyavyavahAramAM utsAhI raheto hato. parama pUjya zrI munisuMdarasUri ma.sA.nuM svargagamana saMvata 1503mAM thayuM. teonuM AyuSya 67 varSanuM, 60 varSa dIkSA paryAya pALyo, 25 varSa AcAryapadavI ane 4 varSa gacchadhipatipaNAno bhAra vahana karyo. jIvananA aMta sudhI zrAvakonAM hitaciMtana ane sAhitya sarjanane prAdhAnya ApyuM. mahAna zArA sAhitya "adhyAtma kalpadrama" graMthanA lekhaka, anuvAdaka ane vivecaka sauhArdamUrti, "mauktika" bahuzruta zAstra sAhityakAra, saMskAramUrti ane jaina samAjanA utthAnanA karmaniSTha bhekhadhArI, Atmazuddhi apramAdI, vartamAna jaina sAhitya racanAonA daTA zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA e vartamAna samayanA adhyAtma sAhityanA kalpavRkSa samAna vidvAna lekhaka ane vivecaka che. eka naitika rIte sudaDha ane pramANaki samAja ja samayAMtare AvA dhiMgApuruSonuM sarjana karI zake. AvA mahAna puruSo je te kAma-samayane oLakhI, potAnA jJAnI AtmAothI vAsIta samAjane anya mithyAtvI saMskRtio, mithyAtvI vicAra vyavahAra paddhatinA AkramaNamAM potAnA zreSTha ane samRddha saMskAravArasAne sAcave tevA mArgadarzaka sAhityanI racanA kare. bhaviSyanI peDhInI saMskAritA vicalita na thAya tevI khevanA mATe satata ane satata jAgRta rahI, abhyAsa, ciMtana ane Alekhana kare evA samRddha vicAronI sRSTi dharAvatA zrI motIcaMdano janma bhAvanagara zaheranA kApaDanA vyApAra dharAvatA agraNI parivAramAM vi.saM. 1936 mAM. va. 2, tA. 7-12-1879mAM thayela. bAlyakALathI ja pUjya kAkA jaina zAstranA paMDita zrI kuMvarajIbhAI pAse jaina zAstronuM pAyAnuM zikSaNa UMDANapUrvaka meLavyuM. kaThora ane zikSAbaddha - 76 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 L jJAnadhArA abhyAsa paddhatithI teoe vyavahArika bhASAo gujarAtI, hiMdI, aMgrejI uparAMta saMskRta, mAgadhI, ardhamAgadhI, prAkRta, apabhraMza, jUnI gujarAtI ane devanAgarI jevI anya aneka bhASAo para paNa prabhutva prApta karyuM. je bhASAmAM anuvAdaka karavo hoya ane je bhASAno anuvAda karavAno hoya te banne bhASA paranuM prabhutva khUba ja jarUrI che. vivecana mATe te bhASAnA vyAkaraNa uparAMta zabdonI saMvedanA paNa atiAvazyaka rIte pragaTa thavI joIe ane azuddhi e skhalanA aMge teo haMmezAM ciMtita rahetA ane zailI jaLavAI rahe te aMge teo haMmezAM jAgRta rahetA hatA. mahAtmA gAMdhIjI je kaoNlejamAM amuka varSo pahelAM ja bhaNI cukyA hatA te bhAvanagaranI jagavikhyAta zAmaLadAsa kaoNlejamAM teoa B.A. sudhI abhyAsa karyo hato. tyAra bAda B.A. LL.B. muMbaImAM karela. bhAvanagaramAM marakI (plega)nA rogacALAmAM sthaLAMtara karI bAjunA akavADA gAmamAM rahevAnuM thayuM, pUjya kAkAzrI kuMvarajIbhAI ane zrI amaracaMda ghelAbhAInI preraNA, zubhecchA ane sAhityaprApti madadathI teoe A "adhyAtma kalpadruma'' graMthanI saraLa ane sacoTa lokabhogya bhASAmAM racanA karI. vyavahArika abhyAsa ane anya kArya vyastatAne kAraNe lagabhaga cha varSamAM A graMtha taiyAra thaI vi.saM. 1955mAM prathama AvRtti svarUpe bhAvaganaranA prAcIna ane vikhyAta graMthabhaMDAra "zrI jaina prasAraka sabhA" dvArA prakAzita thayo. traNa AvRtti bAda caturtha AvRtti 'zrI mahAvIra jaina vidyAlaya'" muMbaI dvArA prakAzana thayuM. pa.pU. vallabhasUri ma.sA.nI preraNAthI vizvavikhyAta "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya'"nA paNa teo sthApaka ane pAyAnA patthara rahyA hatA. teoe bhAvanagaramAM zALA ane kaoNlejanA abhyAsa, daramyAna vizvavikhyAta ''bArTana lAIbrerI''ne potAnA AbhyAsanuM . vAMcananuM kendra banAvela. teonA te vakhatanA vAMcaka samakAlina, bhAvanagaranA sAhitya suvarNakALanA tAralAo, yugapuruSo zrI govardhanarAma tripAThI, kRSNalAla trivedI, baLavaMtarAya ThAkora, raNajItarAya mahetA, kavi kAnta, ravizaMkara rAvaLa, nAnAbhAI bhaTTa, gijubhAI badhekA, harabhAI trivedI, jhaveracada meghANI, prabhAzakarabhAI paTTI, ravizaMkara ma. joSI, giradharalAla mohanalAla zAha, sAhitya paMDito ane sahAdhyAyIo teonA samakAlina rahI cukyA che. mohanalAla ka. gAMdhI, svAmI vivekAnaMda ane zrI vIracaMda gAMdhI jevA tatvavatA ane sAhityakArothI teo ghaNA ja prabhAvita hatA ane AvA umadA cAritravAna puruSone teo AdarzarUpe jIvanamAM vaNI cukyA hatA. teo zAstravAMcana ane lekhanakArya haMmezAM sAmAyikamAM rahIne karavAno niyama dharAvatA // 77 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM hatA. ''jaina dharmaprakAza'" mAsikane teo haMmezAM lekho ane sAhitya niyamita ApatA tethI te sAmayikanA sujJa ane sAmAnya vAcakono bahoLo varga abhyAsa karato thayo ane sutrajJAna / sAthe zAstrajJAna paNa sAmAnya zrAvaka-zrAvikAone saraLatAthI prApya thayuM. abhyAsa ane ciMtana e AtmazuddhinA zreSTha mAdhyama tarIke mAnatA zrI motIcaMdabhAIe anya aneka racanAo karI ane prakAzita paNa thaI. zrI upamitibhava prapaMcAkathA, adhyAtma kalpadruma, pa.pU. zrI vinayavijayajI upAdhyAyakRta zAMta sudhArasa bhAga-1-2, AtmanirIkSaNa lekhamALA, jaina daSTie yoga, AnaMdaghanajInA pado bhAga1-2, caritragraMtha siddhahastayugapradhAna zrI siddharSi, caritragraMtha, kalikAlasarvajJa zrI hemaMdrAcArya, caritragraMtha ''muMbaInA nAmAMkita nAgarika zeTha motIzAha, paMDita zrI hiravijayajInuM janmacaritra, caritra graMtha yazodhara caritra, bahuta gaI, thoDI rahI yAne dAkSiNyanidhi kSullaka - navalakathA bhAga-1-2, pravAsalekhana 'yuropanA saMsmaraNo', navayugano jaina, sAdhyanA mArge, kaoNlejajIvana ane dhArmika zikSaNa, dharmakauzalya, vyavahAra kauzalya, vyApAra kauzalya, AnaMdaghanajI kRta covizI, zrI umAsvAtikRta 'paMzamarati graMtha' arthatathA vivecana, karmagraMthanA be bhAganuM vivecana, mahAvIra caritra 26 pUrvabhava, mahAvIrasvAmI 27mo bhava vigere aneka prakAre sAhitya saMpuTanI racanA ane prakAzana thayAM. pote B.A. LL.B. solisITara hovAthI atyaMta vyasta ane AgavI zailInA vyavasAyika hovA chatAM aneka saMsthAo ane samAjanA saMniSTha kAryakara ane mArgadarzaka hatA. temanA aMgata mitra narottamabhAI bhANajI kApaDiyA, kuMvarajIbhAI kApaDiyA, nemacaMdabhAI kApaDiyA satata temanA sAhitya sarjananA madadagAra ane utsAhapreraka rahyA hatA. satata apramAda, Atmazuddhino puruSArtha, dharmakriyAo, zAstravAMcana, zravaNalekhana ane lokakAryamAM satata gatizIla rahevuM e ja saMskAritA, dharmatatva, satva ane ajoDa paraMparA TakAvaze e ja vicArasRSTi temanA tamAma sAhityasarjanamAM daSTipAta thatI rahe che. 72 varSanI vaye vi.saM. 2007, phA. va. 5, tA. 27-03-1951nA roja muMbaI mukAme teonuM pUrNa samatA sAthe svargagamana thayuM. parivArajano, samAjane ane AvanArI aneka peDhIone tAranAra sthAvara zAstra-sAhitya ApatA gayA ane aneka yuvAna vidyArthIonAM cAritraghaDataranA mAdhyama svarUpa "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya'' jevuM AvalaMbana racatA gayA. "adhyAtma kalpadruma'" graMthanuM gaurava, zrI munisuMdarasUri ma.sA.nI A racanA ane zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA dvArA thayela navasarjana e ATha vakhata punaHprakAzana pAmela ajoDa zAstra-sAhityanA guNAnuvAdane atre huM alpavirAma ApuM chuM. * 78 39 R Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) zatAvadhAnI munizrI ratnacaMdrajI racita bhAvanAzatakamAM sarjakanI vicArasRSTi - khImajI maNazI chADavA (M. Sc.) (zrI khImajIbhAI muMbaI mahAsaMghanA ane tADadeva upAzrayanA TrasTI che. mahAsaMghamAM temanAM mAtuzrInA nAme jaina zikSaNa borDamAM kAryarata che. saMtonI vaiyAvacca, jenA sAhitya saMzodhana ane ziNakSanA kAryamAM Rci dharAve che) bhAvanA zatakanA racayitA munizrI ratnacaMdrajI ma.sA.no janma kacchanA bhorArA gAme saM. 1936 mAM thayo. pitAjInuM nAma vIrapALa ane mAtAnuM nAma lakSmadivI. vIzA osavALa jJAtino A parivAra khUba ja dhArmika hato. temaNe putranuM nAma rAyasiMha rAkhyuM hatuM. saMskArI kuTuMbano A putra tejasvI lAgato, bhaNavAmAM hoziyAra hotAM te samaye dasa varSanI umaMre to sAta dhoraNano abhyAsa pUrNa karI lIdho. sAthe sAthe dhArmika jJAna paNa meLavI lIdhuM. pachI moTAbhAI sAthe arthopArjana mATe paradeza javAnuM thayuM. 13 varSanI umare buddhicAturya khIlyuM ane vepArI kuneha AvI gaI. vepAra karatAM karatAM aMgrejI paNa zIkhI lIdhuM. kamAvA lAgatAM rAyasiMhane saM. 1949mAM paraNAvI to dIdho paNa tenuM mana saMsAramAM na coMTayuM. banyuM evuM ke prasavakALe tenI patnInuM akALa avasAna thayuM ane rAyasiMha jANe mukta thaI gayo. tenuM mana vairAgyamAM daDha thayuM. saMtono sahavAsa maLyo. saM. 1953mAM mA-bApane samajAvI guru gulAbacaMdrajI pAse dIkSA lIdhI. gurue temanuM nAma ratnacaMdrajI rAkhyuM. navadIkSita muni tejasvI to hatA ja, vaLI temanI vANI paNa prabhAvaka hovAthI loko temanA pravacano sAMbhaLavA ToLe vaLavA lAgyA. muni ratnacaMdrajIe jaina agamono uMDo abhyAsa karyo. saMskRta-prAkRtamAM pAraMgata banyA. yogasAdhanA paNa karavA lAgyA. dhIre dhIre avadhAna kauzalya keLavyuM. sarjakanI vicArasRSTi) saphaLatApUrvaka avadhAnanA prayogo thatAM, zatAvadhAnInI kakSAe pahoMcyA. pariNAme dharmasaMsada dvArA temane bhAratabhUSaNanI padavI enAyata thaI ane dilhImAM to temane bhArataratnathI navAjavAmAM AvyA. kacchathI zarU karI saurASTra, gujarAta, muMbaI, mahArASTra, rAjasthAna, paMjAba, jammu. dilhI, uttara pradeza, madhya pradeza vagere sthaLoe vicaraNa karyuM. judAM judAM zaheromAM 44 cAturmAsa karyA. sthAnakavAsI saMpradAyanA A muni parama vidvAna banyA ane zreSTha sAhityakAra paNa banyA. temaNe vividha viSayo para aneka graMthonI racanA karI. AgamonI batrIsImAMthI bhagIratha prayatna karI ekaThA karela zabdo - saMskRta, hindI, gujarAtI, aMgrejI artho sAthe, avataraNo ane saMdarbhagraMthonI noMdha sAthe, eka ajoDa zabdakoSa samAjane caraNe dharyo. ardhamAgadhI bhASAnuM pANinInI Dhabe vyAkaraNa racyuM. revatIdhana samAlocanA jevA gaMbhIra mananapUrNa lekho dvArA saMzodhakonI AMkho ughADI, potAnI prakAMDa vidvattA ane tarkazaktino paricaya karAvyo che tema ja kartavyakaumudI be bhAga 'ardhamAgadhI' kauSa, pAMca bhAga jaina Agama zabdakoSa, revatIdAna samAlocanA, ajarAmara stotra vigere graMtho pragaTa thayA che. A vidvAna muni puMgava, bhAratabhUSaNa, bhArataratna, zatAvadhAnI paMDita muni zrI ratnacaMdrajI mahArAje I.sa. 16-5-1941nA muMbaInA ghATakopara parAmAM dehatyAga ryo. temaNe zarU karAvelI jaina pAThazALAo ane saMskRta pAThazALAo, ratna ciMtAmaNI zikSaNa saMkula ane ananya sAhityakRtio dvArA Aje paNa teo ajara-amara che. temanI kRti bhAvanA zataka e vairAgyamaya kAvyakuMja che. A kRti dvArA teo jaina samAjanA bhartuharI kahevAya che. bhAvanA zataka: jaina zAstramAM bhAvanAnA mukhyatve bAra prakAra batAvyA che. te bAra bhAvanA upara munizrI ratnacaMdrajIe saMskRtamAM 100 zloko racI, dareka zloka para artha, vivecana ApI, bhavyajIvone sanmArge javAmAM preraNA ApI che. pratyeka bhAvanA para suMdara vivacana sAthe daSTAMto ane jaina zAstranI gAthAo ApI, dareka viSayane buddhigamya rIte rajU karyo che, jethI bhAvanAnuM svarUpa vAMcavA vicAravAthI bhavya jIvonA bhAvabaMdhanano nAza thAya 80 - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( jJAnadhArA) m arthAta thavuM, hovuM e dhAtumAMthI mAvanA zabda siddha thayo che. eTale bhAvanAno artha 'jenA jevA ApaNe thavuM joIe te' thaI zake; tevA vicAra, Azaya ke icchA hoI zake, paNa kharo bhAvArtha evo thaI zake ke eka satyayukta ane hitakara daDha vicAra ke je manuSyajIvana upara kAyamanI asara nipajAvI zake tene ja 'bhAvanA' kahI zakAya. jevI rIte guNasthAnako krama pramANe mokSa tarapha laI jAya che tevI ja rIte bhAvanAmAM paNa krame krame AgaLa vadhI zakAya che. sIDInA pagathiyAM samAna bAre bhAvanAo AtmakalyANa tarapha laI jAya che. pahelI anitya bhAvanA dvArA A jagatanI anityatAnuM ciMtana karavAnuM che. jagatanI koI paNa vastu nitya nathI. nitya phakta AtmA che ane tene mATe jaDa jagatanI koI cIja upayogI nathI. je che te che. azaraNa bhAvanA-bIjI bhAvanA- trI saMsAra bhAvanA dvArA saMsAranI sArarahitatAnuM ciMtana karI vairAgyavAna thavAnuM che. saMsArabhAvanA dvArA manuSya rAgadveSano tyAga karavAnuM jJAna meLavavAnuM che. AtmAnA jaDa vastuo sAthenA saMbaMdhanuM jJAna meLavyA pachI tenI sUkSma sthitinuM jJAna meLavavAnI jarUra UbhI thAya che, je cothI ekatva bhAvanA ane pAMcamI anyatva bhAvanA dvArA meLavI zakAya che. ekatva bhAvanA dvArA AtmAnI ekAMkitAnuM ciMtana karavAnuM che. jIva ekalo ja janme che, ekalo ja mare che, te ekalo ja karmano kartA che ane ekalo ja karmano bhoktA che. tevI ja rIte sarva vastuothI 'anya' arthAt nyAro che. AtmA sivAyanI sarva bAhya vastuo jaDa che ane AtmAne tenI sAthe kazo saMbaMdha nathI ane eTale ja potAnA deha sAthe paNa AtmAne saMbaMdha nathI evuM darzAvatAM chaThThI azuci bhAvanAmAM dehanI asAratAnuM jJAna karAvyuM che. | mithyAtva, avirati Adi je doSothI AtmAne karma vaLage che te doSonuM jJAna meLavavuM ane IcchavuM ke e doSo dUra thAya te sAtamI Azrava bhAvanA che. pachI navAM karma AtmAne vaLage nahIM te mATe samyam jJAnathI mithyAtva aTakAvavuM, viratithI aviratino rodha karavo; kSamatI krodhano dhvaMsa karavo ityAdi vidhi AThamI saMvara bhAvanA aMtargata che. navAM karmo baMdhAtAM aTakyA paraMtu jUnAM karmone khapAvavAnuM kArya navamI nirjarA bhAvanA dvArA karavAnuM che. sarjakanI vicArasRSTi) dasamI lokabhAvanAmAM lokano vistAra kevo che, keTalo che, kevI rIte RddhivALA jIvo temAM rahelA che, kevI karaNI dvArA teo tevI Rddhine prApta thayelA che vagerenuM ciMtana karavAnuM che. A badhuM jANyA pachI je kAMI bAkI rahe che te jJAna ane dharmanI prApti ja mAtra che. satya jJAna durlabha che mATe sarvajJa bhagavAne prarUpelA siddhAMto upara pUrNa zraddhA rAkhavI, sane sat tarIke ane ane asat tarIke oLakhavuM e che. bodhI durlabha bhAvanA-agiyAramI bhAvanA. chellI-bAramI bhAvanA dharmabhAvanA che. eka dharmanA AlaMbanathI nivaNa sthitie pahoMcI zakAya che. A chellI bhAvanAnA ciMtana tathA anusaraNa dvArA AtmA potAnuM saMpUrNa zreya sAdhI zake che. Ama bAra bhAvaganAno bodha vistRtarUpe phelAvavA munizrI ratnacaMdrajIe bhAvanA zataka graMtha racyuM che. pratyeka bhAvanAnI samajutIne mATe ATha-ATha zlokanI racanA karI che ane upasaMhAra rUpe bIjA thoDA zlokanI racanA karIne zataka-so zloko pUrA karavAmAM AvyA che. munizrI ratnacaMdrajI daDhapaNe mAnatA hovA joIe ke manuSyonuM jIvana A bAra bhAvanAothI ja zreSTha bane che. jIvanane du:khI karanAra krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo ja che. mahAdoSarUpI A kaSAyone dUra karavAnI davA bhAvanAmAM che. bhAvanA Adhi-upAdhine vikherI nAkhavA samartha che. duHkhanuM mULa upAdhi che ane te chUTatAM du:khano dhvaMza thAya che. hIrAne ghasatAM jema pAsAdAra ane prakAzita bane che tema bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM AtmAne opa caDe che, ajJAna naSTa thAya che ane jJAnano prakAza prasarI rahe che. - kalyANakArI muni zrI ratnacaMdrajI barAbara jANatA hatA ke manuSyajIvananuM lakSyabiMdu e nirvANa-mokSarUpI ujjavala dIpaka che ane A dIpaka pragaTAvavAnuM kAma bhAvanA ja karI zakaze. e AzayathI temaNe bhAvanA zatakanuM nirmANa karyuM. emanA mAnasamAMthI eka uttama sarjana jagatane prApta thayuM. bhAvAnAbodhaka zlokono premathI, kharA AdarathI je pATha ke zravaNa karavAmAM Ave to kaSAyanI zAMti vagere batAvela phaLa avazya prApta thAya. je manuSya mana, vacana ane kAyAthI zuddhipUrvaka kharI lAgaNIthI bhAvanA bhAve to te kaSAyo upara vijaya meLavI Adhi, vyAdhi ke upAdhione dabAvI jJAnaprakAza phelAvI duHkhano vilaya karI zake ane tema karatAM aMte mokSanuM akSayasukha meLavI zake je sarjakanI uttama vicArasRSTi ja che. * 8 - 82 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) amUrta ciMtana AcArya mahAprajJajInI vicArasRSTi -aMjanA razmikumAra jhaverI jaina dharmanAM abhyAsu muMbaIsthita aMjanAbahena terApaMthI saMpradAyanAM AcAryonA graMthonA svAdhyAyamAM khUba ja rasa dharAve che ane jaina seminArsa mATe abhyAsa lekho taiyAra kare che. jIvana jharamara Tamakora (rAjasthAna)mAM janmelA, eka 11 varSanA abudha, saraLa ane bhoLA bALake mAtAnA saMskAra ane satsaMgathI utpanna AtmasTraraNAthI saMsArano tyAga karI jaina muninI dIkSA grahaNa karI. terApaMthanA aNAmAcArya kAlagaNie A bALaka muni nathamalane sadbhAgya muni tulasI jevA pratibhAsaMpanna zikSAgurune soMpI dIdhA. emaNe niSNAta jhaverInI jema bALamuninA jIvanamAM aneka pAsAMone pramArjita karI nathamalamAMthI mahAprajJa banAvI dIdhA. eka bAju ziSyanuM saMpUrNa samarpaNa ane niSThA, bIjI bAju mahAjJAnI zikSAgurunI parama kRpAdRSTi. najIkanA ItihAsamAM AvA guruziSyanI joDI jaDavI muzkela che. mAdhyamika zALA ke kaoNlejanA abhyAsathI vaMcita rahela muni nathamale tulasI vizvavidyAlayamAM rahI niSThA ane zramathI hiMdI, saMskRta, prAkRta, rAjasthAnI Adi bhASAo, jaina tattva, Agama, itihAsa, darzana, siddhAMta, nyAya, vyAkaraNa vagereno talasparzI abhyAsa karyo. saidhdhAMtika paricaryA, pravacana, lekhana ane Agama - saMpAdananA kSetramAM UtaryA pachI potAnA adhyayana kSetrane temaNe vyApaka banAvyuM. Adhunika vijJAna, Ayurveda, rAjanIti, arthazArA, sAmyavAda ane samAjavAda AdinuM gahana adhyayana karyuM ane thoDA ja samayamAM mAtra terApaMthI saMpradAyamAM ja nahIM paNa samagra jaina samAjamAM teo eka virala, variSTha ane vidvAna muni banI gayA. sarjakanI vicArasRSTi) gurudeva AcArya tulasI sAthe kacchathI kolakAtA ane kanyAkumArIthI paMjAba sudhI aitihAsika padayAtrAo karIne dharmanA kSetramAM prasarelI khoTI dhAraNAo, daMbhI dhArmika karmakAMDo vagere upara jAhera sabhAomAM emaNe vedhaka prahAro karyA. e kahetA ke je dharma mAnavInA jIvanamAM parivartana lAve ane zAMti pradAna kare e ja sAco dharma che. tAmasika ane pAzavika vRttionA parimArjana mATe emaNe prAyogika dharmanuM svarUpa prakSAdhyAnanA rUpamAM prastuta karyuM. Agama sAhityamAM UMDuM anusaMdhAna karI dayAnaprakriyAnA sUtronuM gahana anveSaNa karI ane AjanA manovaijJAnika zAstrano AdhAra laI emaNe dharma ane vijJAnano suMdara sumeLa racyo che. potAnA zarIrane prayogazALA (leboreTarI) banAvI dhyAna-sAdhanAnA aneka prayogo karyA. mahinAo sudhI ekAMtamAM rahIne emaNe A saMpUrNa dArzanika-vaijJAnika paddhati, suvAMgINa vikAsa yogya banAvI jagata sAme rajU karI. Aje A prakSAdhyAnanI prAyogika sAdhanA deza-videzamAM saphaLatAthI thaI rahI che. Aja sudhImAM 500thI vadhu prekSAdhyAna zibiro dvArA hajAro lokoe potAnA jIvanamAMthI zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka taNAvo dUra karI zAMti ane AnaMdano anubhava karyo che. AMtaHstrAvI graMthio (endocrine glands)nA pravAho ane caitanya kendro para prekSA ane anuprekSAnA prayogathI seMkaDo sAdhako niSedhAtmaka (negative) bhAvone vidheyAtmaka (positive) bhAvomAM parivartita karavAmAM saphaLa rahyA che. sAhitya sarjana AcArya mahAprajJa Ucca koTinA ciMtaka ane manISI hatA. emaNa vyaktigata, sAmAjika, rASTrIya ane vaizvika samasyAonuM ciMtana karI ene mATe samAdhAna paNa ApyuM. Arogya mATe mahAvIranuM ArogyazAstra' ikonomiksa para "mahAvIranuM arthazAstra', rAjakIya taMtra mATe 'lokataMtra: navI zakti navo samAja ane jainatattva mATe 'jaina darzana-manana ane mImAMsA' jevA vividha viSayo para ciMtanazIla pustako lakhyAM. mananI azAMti ane cittanI caMcaLatA dUra karavA mATe pacAseka graMthonI racanA karI. sAhityanA kSetramAM Agama sAhitya para anusaMdhAna karI jainAgamonA anuvAdanuM ane saMpAdananuM bhagIratha kArya karyuM che, je mATe jaina samAja emano RNI che. jaina AgamomAM sauthI prAcIna temaja gUDha manAtA AcarAga sUtra para emaNe saMskRtamAM prathamavAra "AcarAMga bhASya lakhyuM, jemAM emaNe svaprajJAthI keTalAya gUDha rahasyone 83 - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) udaghATita karyA. mahAvIranA darzananI sAMprata saMdarbhomAM - ahiMsA, paryAvaraNa suSTi, vijJAna AdinI navI prasthApanA karI. kuzaLa sAhityakAra mahaprajJajI eka saMvedanazIla kavi paNa hatA. saMskRtanA to utkRSTa kavi hatA. 'saMbodhi' emanI kAvyadhArAnuM virala sarjana che, jemAM mahAvIra ane medhakumAranA saMvAdathI saMskRta bhASAmAM jainadarzananA UMDA siddhAMto emaNe samajAvyA che. A racanAne jaina dharmanI gItA kahI zakAya. A uparAMta saMskRtamAM racAyeluM 'SabhAyaNa' prathama tIrthaMkaranA jIvananuM sacoTa darzana karAve che. muni nathamalamAMthI AcArya mahAprajJa AvA mahAna dArzanika, ciMtaka vaijJAnika, tyAgI, yogInI aMtadaSTi ane prajJAnuM mUlyAMkana karI 1968mAM AcAryazrI tulasIe emane 'mahAprajJa'nuM alaMkaraNa ApyuM hatuM ane kahyuM hatuM ke, "phakta vidvAna athavA bhASyakAra athavA dhyAna-sAdhanA karanArane ja huM mahAprajJa nathI mAnato. mArI daSTimAM mahAprajJa ane kahI zakAya jenAmAM vidyAno pUro samAveza thayo hoya ane sAthe sAdhanAno samAgama hoya. muni nathamalajImAM jJAna, dhyAna ane sAdhanAno triveNIsaMgama che." 1979mAM emane yuvAcAryapada para pratiSThita karavAmAM AvyA. 'yuvAcArya mahaprajJa'nuM sAhitya gujarAtI bhASAmAM, anekAnta bhAratI prakAzana' (amadAvAda) dvArA zubhakaraNa surANAe prakAzita karyuM che, jemAM 100 jeTalAM pustako prakAzita thaI cukyAM che. 1989thI mahaprajJajI AMtararASTrIya bhAratIya darzana koMgresanI kAryakAriNInA sanmAnita sabhya hatA. jaina yoganA kSetramAM karavAmAM AvelA ullekhanIya kAryathI, 12 sapTembara 1989mAM temane 'jena yoganA punarudhdhAraka' sanmAnathI vibhUSita karavAmAM AvyA. 1994mAM eka ajaba ghaTanAmAM navamAcArya AcArya tulasIe potAnA AcAryapadano svecchAe tyAga karI mahAprajJajIno terApaMtha saMpradAyanA dazamA AcArya tarIkeno padAbhiSeka karyo. vidvAnonI najare A prasaMge jaina vidvAna paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA lakhe che, "muni zrI nathamalajI (AcArya mahAprajJa)nI sAthe mAro paricaya bahu jUno che. ame ApasamAM vAda-vivAda paNa karyA che. A prasaMgomAM emano vartAva vidvAna janocita * 85 sarjakanI vicArasRSTi) ane advitIya hato. meM emane haMmeza prasanna ja joyA che. vinamratA ane guru prati samarpaNa bhAva e emanI be vizeSatA che. AcArya tulasIe jaina samAjane ghaNuM ApyuM che paNa muni nathamalajI AcArya mahAprajJa banIne enAthI paNa vadhAre kevala jaina samAjane ja nahIM paNa samagra bhAratIya samAjane Apaze emAM koI saMdeha nathI." A prasaMge zrI kasturabhAI lAlabhAIe potAnI abhivaMdanA vyakta karatAM kaheluM che, "mane e jANI prasannatA thaI che ke AcArya tusalIjIe mahAprAjIne potAnA uttarAdhikArI ghoSita karyA che. mArI hajAro vaMdanA." AvA AdhyAtmayogI, vayovRddha ane jJAnavRddha AcArya mahaprajJa koI vyakti nahotA, vicAra hatA; evo vicAra ke je kSetra ane kALanI sImAomAM kyAreya baMdhAto nathI. teo jJAnanA jaLAzaya nahIM, srota hatA. jaLAzayamAM dareka vakhate svaccha pANInI prApti zakya nathI hotI. e zakti to gahana sotamAM ja hoya che. AcArya mahAprajJa eka evA srota hatA je asaMkhya lokonI tarasa utpanna paNa karatA ane bujhAvatA paNa hatA. prasiddha sAhitkAra jainendrakumAre emane eka "anUThA anAgrahI ciMtaka' tarIke biradAvyA che. gujarAtI jaina agraNI DaoN. kumArapALa desAI emane 'jJAna-darzana - cAritranA triveNIsaMgama mAne che ane kahe che ke, "emanI pratyeka pravRttimAM emanA kAryanI mahAnatA bolatI hoya che. meM emane nikaTathI joyA che. emAM paNa sAhityika nikaTatA adhika che. mane lAge che ke emanI vANI bolatI vANI che. emanA sAhityamAM darzananuM UMDANa ane bhAvonuM gAMbhIrya che. emanA sAhityamAM badhI jagAe syAdvAdanuM darzana thAya che." jANItA ciMtaka zrI guNavaMta zAha emanA ciMtanane vaizvika ane arthaghaTanane maulika, mArmika ane mAMgalika gaNAve che. ekavAra gurUdeva tulasInA sAnnidhyamAM mahAprajJa tattvArthAdhigama sUtranuM adhyApana karAvI rahyA hatA. aneka sAdhu-sAdhvIo ane samaNIo Ano lAbha laI rahyA hatA. tattvArthasUtrano aMgrejI anuvAda karanAra jaina vidvAna DA. nathamala TATiyA paNa roja emAM bhAga letA. ekavAra nayavAdanuM prakaraNa cAlI rahyuM hatuM. mahAprA A agharA viSayanI aneka samasyAono sarala bhASAmAM bodha ApI rahyA hatA. DaoN. TATiyAjI emanI prajJAthI eTalA badhA prabhAvita thayA ane kahyuM, "mahAprAi, huM tamane jaina paraMparAnA AcArya siddhasena mAnuM chuM." ane gurudeva tulasIne udezIne 86 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 L //// * jJAnadhArA kahyuM, 'gurudeva ! prazAsaka bahu maLaze paNa mahAprajJajI jevA vidvAna, prajJAvAna ane vilakSaNa buddhimAna nahIM maLe.'' bhagavAna mahAvIranI 2500mI nirvANa zatAbdInA nimitte sAhU zAMtiprasAda jainanA nivAsasthAna para gurudeva tulasI ane mahAprajJAjInA sAnnidhyamAM sAhityakAranI goSThI cAlatI hatI. emAM rASTrakavi dinakara, jainendrakumAra, DaoN. vijayendra snAtaka, yazapAla jaina, kanaiyAlAla mizra 'prabhAkara' vagere vidvAno upasthita hatA.A vakhate gahana vicAronuM saMskArI sAhitya ApavA mATe prabhAkarajIe mahAprajJajIne Adhunika yuganA vivekAnaMda kahyA hatA. AcArya mahAprajJajInI cira vidAya veLAe 'gujarAta samAcAra'mAM padmazrI kumArapALa desAIe lakhyuM che 'AcAryazrI tulasI ane AcArya mahAprajJanI guruziSyanI anupama joDIe terApaMtha samAjamAM pracarDa krAMti karI, AjathI ATha varSa pahelAM A samAja pAse pustakarUpe saMpradAyanI AcAra-saMhitAnI nAnI, phATelI-tUTelI pustikA hatI. emAMthI A guru-ziSyae jJAnanuM evuM pracaMDa AMdolana jagADayuM ke Aje ekamAtra AcArya mahAprajJajIe lakhelAM aDhIso pustako maLe che. ''bhagavAna mahAvIra vize emaNe jeTalA graMthonI racanA karI teTalA graMtho Aja sudhI koIe racyA nathI. Aje chavvIsaso varSe paNa bhagavAna mahAvIra vizeSa prastuta che enI emaNe vAta karI.' "jaina Agamo para sAMpradAyika saMkIrNatA tajIne vyApaka dRSTie bhASyanI racanA karI. anyatra evuM na hoya, tevI gAthAo kADhI nAkhavAmAM AvatI athavA teno mArI-macaDIne anya artha karavAmAM Avato. jyAre AcArya mahAprajJajIe zrI AcArAMga sUtra, zrI dazavaikAlika sUtra, zrI uttarAdhyayana sUtra, zrI sUtrakRtAMga jevAM bAra Agamo para vistRta bhASya lakhyuM jenAthI emaNe pU. abhayadevasUri, zIlAMkasUri zaMkarAcArya ane vAcaspati mizra jevA bhASyakAronI koTimAM sthAna meLavyuM. '' "bhAratanA pUrva rASTrapati abdula kalAma ane AcArya mahAprajJajInI goSThi vijJAna ane AdhyAtmanA madhura milana jevI lAgatI hatI.'' 2003nI 15mI oNkTobare suratamAM dharmaguruonA saMmelanamAM A baMne mahAnubhAvono prathama meLApa thayo. emaNe suratamAM saMyuktarUpe AdhyAtmika ghoSaNA karI ane ene mATe 'phyureka' nAmanI saMsthAnI sthApanA karI. eTaluM ja nahIM paNa e.pI.je. 87 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM abdula kalAma sAthe maLIne emaNe "dha phemilI eNnDa dha nezana' nAmanA graMthanI racanA karI. AtmA ane vijJAna baMne sAmasAme cheDe hovAnI vAtano virodha karyo. vyApaka pariprekSyamAM joIe to emanI vacce kazo virodha nathI. vartamAna yuganI mAnavIya samasyAonA ukela mATe baMnenuM sAyujya anivArya che.' AcArya mahAprajJajInI 89mI varSagAMThanA upalakSyamAM jaina vidvAna ane sAhityakAra zrI guNavaMta baravALiyA 'guMjana' lakhe che ke, "AcAryazrI mahAprajJajInAM lakhANo ke pravacanomAM uccastarIya vidvattApUrNa jJAnanI lagIra nyUnatA ke abhAva nathI. vaLI sAthesAthe prAthamika jJAnanI hAjarInIca noMdha levI paDe. temanuM jIvana ane kavana nizcayane sparza karI vahevAranA zikhara para vivekanI dhvajA laherAve che. ''teozrIe seMkaDo pustakonA vizALa sAhitya sarjana-saMpAdanamAM vividha viSayonI chaNAvaTa karI petAnI sarjaka pratibhAnA ApaNane darzana karAvyAM che, jemAM jaina dharmanA mukhya siddhAMto samajAvI AtmakartRtvanA acala sanAtana niyamonuM vyAvahArika saMkalana karyuM che. 'saMbodhika' pustaka jaina dharmanI gItA kahI zakAya evuM divya sarjana che. "dharmano AdhAra jIvana che ane darzanano AdhAra sAhitya che. sAMprata sthitimAM jIvanagata, Atmagata, vyaktigata ke samUhagata tathyone sAhityanA mAdhyamathI abhivyakta karI zakAya e uktine AcArya mahAprajJajIe sarjana dvArA caritArtha karI che.'' graMtha darzana : amUrta ciMtana vividha viSayo para pAMDityapUrNa zruta sarjana karanArA AcArya mahAprajJano eka advitIya graMtha che 'amUrttaciMtana'. AnuM sarjana jyAre 'yuvAcArya mahAprajJa' hatA tyAre kareluM.jaina vizvabhAratI lADanuMe 1988mAM prakAzita kareluM. A graMthano gujarAtI anuvAda anekAMta bhAratIe amadAvAdathI karyo hato. amUrta tattva zabda, rupa, gaMdha, rasa ane sparzathI jANI zakAtuM nathI. e mAtra indriyAtIta cetanA vaDe ja jANI zakAya che. ApaNuM jJAna moTe bhAge indriyo dvArA ja thAya che. dharmanuM prathama biMdu che atIndriya cetanA. enA vagara dharmanuM mUlya na samajAya. pudgala rUpI padArtha che, indriyo vaDe grAhya che, paNa enAthI pare je indriyAtIta jJAna che enA para dhyAna ane ciMtana karavuM ene amUrta ciMtana kahevAya che. lagabhaga 300 pRSThonA A graMthanuM hArda che anuprekSAnI bAra bhAvanAo ane 88 44 R Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 L //// (jJAnadhArA) enI puSTi mATenI bIjI cAra bhAvanAo. je viSayonuM vAraMvAra anuciMtana karavAmAM Ave to enAthI mana prabhAvita thAya che. AvA punaH puna: repeatative) ciMtanane bhAvanA kahevAmAM Ave che. AnAthI mana para saMskAranuM nirmANa thAya che. A graMthamAM bAra zAzvata athavA vaikAlika satyo para vivecana che. A bAra satyo e ja bAra anuprekSAnA viSayo che, je kramazaH A pramANe che - anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatya, azuci, Azrava, saMvara, nirjarA, dharma, lokaprakAza ane bodhidurlabha. A pratyeka anuprekSA para AcAryazrIe atyaMta UMDANapUrvaka vivecana karyuM che ane aneka ciMtanabiMduo udghATita karyAM che. anitya anuprekSA mATe teo lakhe che ke je vyaktinI zarIranI, saMbaMdhonI, dhana-vaibhavanI AdinI anityatAnI bhAvanA puSTa thaI jAya che e kyAreya paNa - koI paNa saMyogomAM koI paNa banAva ghaTanA - vAtathI vicalita nahIM thAya. e ghaTanAne jANaze paNa bhogavaze nahIM, enAthI sukhI ke du:khI nahIM thAya. AvI ja rIte bArebAra bhAvanAo ane maitrI-pramoda-karuNA-madhyastha Adi cAra bhAvanAone jeNe AtmasAta karI che te jIvanamAM pratyeka kSaNa, pratyeka saMyogomAM -AnaMdamAM rahI zakaze - A vAtane teo eka sacoTa daSTAMta dvArA samajAve che. anuprekSAnI bhAvanAo manuSyanA jIvanamAM viveka jagADe che. kaSAyo rAgadveSane upazAMta banAve che. durlabha manuSyabhavane saphaLa banAvavAnI preraNA Ape che ane saMsAramAM svarga utAre che. AnA saMdarbhamAM ApaNe be citro joIe. eka mANasa yuvAna che, taMdurasta che, bhaNelo che. sArA pagAranI nokarI maLI che. premALa patnI ane samaju bALako paNa che. e savAre UThe tyAM sudhI enI UMghamAM khalela na pahoMce te mATe gharanA badhA sAvaceta rahe che. UThatAMnI sAthe chApuM, bAtharUma Adi para eno prathama haka hoya che. eno nAstAno, cAno, taiyAra thavAno badhAno samaya sAcavI levAmAM Ave che. badhI bAbatomAM ene prAthamikatA maLe che. oNphise javA nIkaLe eTale enA hAthamAM oNphisanI baeNga, rUmAla, moTaranI cAvI Adi hAjara ja hoya che. oNphisethI pAcho Ave tyAre cA-nAsto taiyAra hoya che. TIvI para enI pasaMdagInI caeNnala zarU thAya che. samayasara 'DInara' taiyAra thaI jAya che. Ama dareka bAbatamAM gharanA mAlikanI dareka jarUriyAtonuM gharanA dareka sabhya cIvaTAIpUrvaka dhyAna rAkhe che. ZE huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM have bIjuM citra : varSo vItI jAya che, enI yuvAnI jatI rahe che, nokarImAMthI paNa nivRtta thavuM paDe che. ghera besavAno vAro Ave che ! have paristhitimAM parivartana AvyuM che. samIkaraNo badalAI gayAM che. putro kamAtA thaI gayA che. pautro zALAe jatA thaI gayA che. rAtre TIvInI chellI siriyala joI moDethI sUI janArI ane savAre moDethI UThanArI putravadhUo raghavAI thaI pati ane saMtAnono samaya sAcavavAmAM paDI che. vRddha patnI bImAra rahe che. tyAre nivRtta thayelo, eka vakhatanA kamAtA-dhamAtA gharanA mAlikanI zI dazA thAya che ? savAre cA mAge to putravadhU kaheze, 'atyAre tamAre mATe cA banavavAno samaya kyAM che ? tamArA putrane oNphise javAno ane chokarAMone zALAe javAno samaya amAre sAcavavAno che; jyAre paravArIza tyAre cA banaze." dAdAjI bAtharUmamAM javA jAya tyAM nAno pautra enI pahelAM bAtharUmamAM ghUsI jaI kaheze ke, "dAdAjI ! mane zALAe javAnuM moDuM thAya che, tamAre kyAM kaze javAnuM che ?'' chApuM mAgaze to javAba maLaze ke e to tamArA putra vAMce che, tame pachI vAMcajo. je-je kAmo mATe ene prAthamikatA maLatI e badhAmAM have ene koI dAda nathI ApatuM, koI gaNakAratuM nathI, avagaNanA kare che. AkhA divasamAM koine enI pAse besIne vAta karavAnI phurasada nathI. AvI paristhiti UbhI thAya tyAre e vRddha pAse be vikalpo hoya che (1) prathama vikalpa evA mANasanuM che jeNe jiMdagImAM kyAreya satsaMga nathI karyo, sAMcana nathI karyuM ane anuprekSAnI bhAvanAo samajavAno prayatna nathI karyo. paristhiti sAthe badalAvAnuM nathI zIkhyo. e vRdhdha AvI avagaNanA sahana nathI karI zakato. Akho divasa baLApo kADhacA kare che, "are, AkhI jiMdagI tamArA mATe vaitaruM karyuM teno Avo badalo Apo cho ?'' kaDavAM veNa kahI samasta gharanuM vAtAvaraNa kaDavuM jhera jevuM karI nAkhe che. svayaM ArtadhyAna ane raudradhyAnamAM rahI pApakarma bAMdhe che. azAMta vAtAvaraNamAM du:khI thaI jAya che jethI tanathI ane manathI bhAMgI jAya che. jIvanamAM ghora nirAzA, hatAzA, mAnasika saMtApa ane du:khano anubhava kare che. (2) AnAthI viparIta eka mANase jIvanamAM satsaMga, sahavAMcana ane anuprekSAnI bhAvanAothI manane bhAvita karyuM che. upara jaNAvelI paristhitimAM enA vicAra, vANI ane vartaNUka kevAM haze ? savAre uThatAMveMta cA na maLe to e vicAre Go 45 R Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E I //// jJAnadhArA che ke barAbara che, AkhI jiMdagI to navakArazI vagere tapa nathI karyuM. have anAyAse samaya ane taka maLyAM che. putravadhUne kaheze, 'kaMI vAMdho nahIM beTA! havethI huM navakArazI karIza. eTale badhAM kAmothI paravArI pachI ja mArA mATe cA banAvajo.' savAre eka loTo pANI pIvAthI peTa paNa sApha thaI jaze. e vicAre che ke savAre eka sAmAyika karIza pachI ArAmathI chApuM vAMcIza. AvI nirAMta to jIvanamAM kyAreya maLI nathI. eka pachI eka anuprekSAnI bhAvanAo yAda karI AnaMdamAM rahe che. e samaje che A badhA saMbaMdho anitya che. saMsArano A niyama che ke svArtha vagara koI koInuM thatuM nathI. arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI prarUpita dharma sivAya anya koI zaraNa nathI. sauthI vadhu te ekatva bhAvanAmAM AnaMdollAsanI laheramAM masta banI rahe che. be maLe tyAM vivAda-kaMkAsa thavAno ja. mane to anAyAse ekatva bhAvanAmAM bhAvavAno amUlya avasara maLyo che.'' e jANe che ke ekalatA (Loneliness) e ThokI besADelI du:khada paristhiti che, paNa ekatva (Solitariness) to jIvananuM amRta che eTale ene ekalatA sAlatI nathI, paNa ekatvamAM AnaMda che. (loneliness is thrust upon you while solitariness is what you seek) duniyAnI badhI bhautika cIjo ane dunyavI saMbaMdhone e potAnAthI - potAnA AtmAthI bhinna mAnIne anyatva bhAvanA bhAve che. A ja pramANe azuddhi Adi anya bhAvanAo bhAvatA bhAvatA e potAno mAnavajanma saphaLa kare che. Ama AcArya mahAprajJa jaina dharmanA zAzvata siddhAMtone prAyogika rUpa ApI saphaLa ane zAMta jIvana jIvavAnI vAta A graMthamAM kare che. 1 yhyhyh ......(sarjakanI vicArasRSTi ******* IsTopadeza H AcArya devabaMdhdhinI vicArasRSTi - DaoN. pUrNimA esa. mahetA amadAvAdasthita DaoN. pUrNimAbahena gujarAta vidyApIThanA AMtararASTrIya jaina vidyA adhyapana kendra sAthe saMkaLAyelAM che. jaina seminArsamAM bhAga le che. pUjyapAdanA nAme jANItA AcArya devanaMdinI eka viziSTa racanA che ITopade ! A graMthamAM 51 zloko che. adhyAtmamArganA sAdhako mATe bhomiyAnI mArgadarzakanI garaja sAre tevo A iSTopadeza graMtha saMskRta bhASAmAM anuSTupa chaMdamAM racAyelo che. pUjyapAda devanaMdi karNATaka dezamAM vikramanI 6ThThI zatAbdImAM thayelA hovAnA pramANo vidvonoe svIkAryA che. joke nizcima samaya mATe vidvAnomAM matabhedo che. sAmAnya rIte graMthakartA potAnA graMthanA aMte prazasti, upasaMhAra ke samApana karatA zlokomAM racanA-varSa, sthAna, nimitta vagereno ullekha pragaTa ke apragaTapaNe karatA hoya che. kyAreka rUpakAtmaka bhASAno prayoga karIne paNa racanA-varSano cokkasa nirdeza kare che. paNa devanaMdi AcAryanI koI racanAmAM AvA ullekho maLatA nathI. kannaDa bhASAmAM lakhAyelA 'pUjyapAda racita' ane 'rAjAvalIkze' nAmanA graMthomAM temanA pitAnuM nAma mAdhava bhaTTa ane mAtAnuM nAma zrIMdavI ullekhita che. teono janma karNATakanA kolaMgala gAmamAM thayo hato. devanaMdi AcArya digabaMra paraMparAnA mUlasaMghanI zAkhA naMdisaMghanA pramukha pratibhAvAna AcArya hatA. teozrInI pratibhA tArkika, mahAna ciMtaka tathA kaThora tapasvInA rUpamAM jANItI hatI. zravaNa belagolAnA upalabdha zilAlekhomAM emane AcArya samantabhadra pachI ane temanA anuyAyI tarIke batAvAyA che. devanaMdie svayaM paNa potAnI racanA jainendra vyAkaraNAmAM 'catuSTayaM samanta matsya' . 92 Dr Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) (5-4-168) ullekha karIne samantabhadra AcArya pratye ahobhAva vyakta karyo che. AcArya devanaMdie bhagavAna umAsvAtikRta tatvArthasUtra upara 'sarvArthasiddhi nAmanI TIkA lakhI che. A sarvArthasiddhinA uddharaNo bhaTTa akalaMkadeve tatvArtha paranI emaNe lakhelI TIkA-tatvArtharAja vArtika (samaya I.sa. 6 20thI 680) tathA pUjya vidyAnaMda AcArya tatvArthe paranI TIkA tatvArtha zloka vArtikamAM TAMkyA che. A vAto paNa eo I.sa. 620 pahelAM thayAnuM sUcave che. devasenAcArye darzanasAra nAmanA graMthamAM jaNAvyuM che ke, pUjyapAda devanaMdinA eka ziSya vajanaMdie vi.saM. para6mAM drAvika saMghanI sthApanA karI hatI. joke devasenAcArya drAvika saMghano samAveza jainAbhAsa tarIke oLakhAtA saMghomAM karyo che. temanA anya nAmo jinendra buddhi pUjyapAda vagere paNa prasiddha thayA hatA. 1. teo advitIya maMtra-taMtra auSadhionA jJAtA ane dhAraka hatA. 2. teoe mahAvideha sthita jinendronAM darzana karyA hatAM. 3. tenA pAdodaka (caraNajala)thI loDhuM suvarNa thaI gayuM hatuM. 4. ghora tapanA kAraNe temanI AMkhonI jyoti jatI rahI hatI. chatAMye zAnyaSTakanI racanA ane pAThathI temaNe puna:netra teja prApta karyuM hatuM. temanA graMthomAM jainendra vyAkaraNa, zabdAvatAra, sarvArthasiddhi, samAdhitaMtra, Ibdopadeza, jainAbhiSeka, indrazAstra, dazabhakti, astratiSThA, zAnyaSTaka, sArasaMgraha vagereno samAveza thAya che. temanI sAdhanA sthaLI maisUra pAsenI tIrthabhUmi kanakagiri Aje paNa zraddhAvaMto mATe yAtrAsthaLa che. ibdopadeza : A graMtha upara AzAdharajIe vi.saM. 1250 (I.sa. 1194)mAM saMskRta bhASAmAM vidvattApUrNa TIkA lakhI che je prakhyAta che. dhanyakumAra jaine hindI vivecana tathA berisTara camparAya jene (Discover Divine) nAme aMgrejI vivecana paNa lakhyuM che. zItalaprasAdajIe hindI bhASAmAM dohArUpe anuvAda karyo che, jyAre motIlAla hIrAcaMda gAMdhIe marAThI padyAnusAra ane zrI rAvajIbhAI desAIe gujarAtI padyAnuvAda pragaTa karyA che. uparAMta eDavokeTa jaya bhagavAnajIe vistRta aMgrejI anuvAda paNa prakAzita karyo che. paramathuta prabhAvaka maMDala agAsa dvArA A mULa graMtha 7 bhASAmAM saMyukta rIte 93 sarjakanI vicArasRSTi) anuvAda-vivecana sAthe pragaTa karAyo che. * AdipurANa (jinasenAcAryakuta) * harivaMzapurANa (jinasenasUriphata) * pArzvanAtha caritra (vAdirAjasUrikRta) * jJAnArNava (zubhacandrakRta) * jainendra mahAvRtti (abhayanaMdikRta) * pAMDavapurANa (zubhacaMdrabhadvArakakRta) * zravaNa belgola zilAlekha * nagara tAlukA zilAlekha * samAdhitaMtra TIkA (prabhAcaMdrakRta) vagere graMthomAM vividha mahAna AcAryo dvArA pUjyapAda devanaMdi pratye ahobhAvapUrNa stavanA karAI che je emanA saMyama tapopUta prakhara vyaktitvanA purAvA che. iSpoTadeza graMthamAM 51 zlokomAM adhyAtmarasanA bhAvo ThAMsIThAMsIne bharyA che. Atma, zarIra, karma, baMdhana, saMsAra, mokSa, gura, Asakti, anAsakti, Atmavita, jJAnI, dehAsakti, ajJAna, yogI, yoga, pula, rAga-dveSa, mohanIya karma, manonigraha, dhyAna, AtmasvarUpa, paramAnaMda, tatvasaMgraha, tasAra, zAstra adhyayana, paradravya saMsargajanya doSa, viSayogInI vagere viSayonI tarkapUrNa chaNAvaTa karIne graMthanA zloke zloke potAnA nijAnubhavanI gUMthaNI karI che. - dehasakti tathA padArthAsaktine toDavA, anuraktine choDavA, ane manojagatane anAsakti tathA virakti sAthe joDavA mATe A graMtha gurucAvI che - "mAsTara kI' che. ibdopadezanI gAthAomAM gUMti iTa, miTa, ziSTa ane viziSTa vAtonI vaheMcaNI sAdhakane sahaja sAdhanAnA kinAre dorI jAya che. vaLI A graMthamAM AtmalakSI sArabhUta bAbatono nirdeza paNa saraLa ane sarvagrAhI bhASAmAM karavAmAM Avyo che. keTalAka zlokonA bhAva kharekhara AtmAne vibhora banAvavA mATe paryApta che. thoDAka zlokono svAdhyAya karIe. 1. upAdAna vastunI sahaja nijazakti che ane nimitta to saMyogarUpa kAraNa che. kArya potAnA upadAnathI ja thAya che. te vakhate tene anukULa nimitta hoya ja! tene zodhavAnI cA meLavavAnI vyagratA jarUrI hoya ja nahIM. (zloka-2). 2. vrato dvArA divya sthAna maLe to sAruM che, paNa avrato dvArA narakanuM sthAna maLe te sAruM nathI. chAyA ane taDakAmAM UbhelI ne rAha jotI baMne vyaktio vacce moTo taphAvata che. (zloka- 3). 3. mokSa mATe pravRtti karanArane svarganuM sukha sahaje prApta thAya che. (yolaka-4). 4. saMsArI jIvonAM sukha-du:kha kevaLa vAsanAmAtra ja hoya che. te sukha-du:kharUpa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 L yh jJAnadhArA bhogA Apatti-kAle rogasamAna udvega pamADe che (zloka-6). 5. koI vastu-sukhaduHkharUpa nathI, paraMtu ajJAnatAne lIdhe temAM iSTa-aniSTanI kalpanA karI jIva rAga-dveSa karI sukha-du:kha anubhave che. 6. mohathI DhaMkAyeluM jJAna svarUpane pAmI zakatuM nathI. jema madanakodravathI unmata thayelo puruSa padArthonuM (svarUpa jANI zakato nathI. (zloka-7) 7. zarIra, ghara, dhana, patnI,putro, mitro, zatruo A badhA sarvathA anya svabhAvanA hovA chatAM paNa mUDha jIva temane potAnA samaje che. (zloka-8). 8. dizAo e pradezomAMthI paMkhIo AvIne vRkSa para vase che ane potapotAnA kAryathI savAre savAre bhinna pradezamAM ane bhinna dizAomAM jAya che. (zloka-9) 9. mithyAtvayukta rAga-dveSa-e saMsAra-samudramAM bahu lAMbA kALa sudhI bhramaNanuM kAraNa che. (zloka-11) 10. saMsArarUpI ApadAvarttamAM nAnA rastAnI jema jyAM sudhImAM eka Apattine pasAra karavAmAM Ave tyAM sudhImAM to bIjI aneka Apattio AvI paDe che. (zloka-12) 11. jeo zarUAtamAM saMtApa Ape che, maLyA pachI atRpti Ape che ane aMte jemano tyAga karavo khUba muzkela thaI paDe che, evA kAmonuM kayo DAhyo mANasa atyaMta sevana kare ? (zloka-17) 12. mamatAvALo ane nirmama jIva kramazaHbaMdha ane mokSa pAme che. mATe sarva prayatnathI nirmamatvanuM vibhAvana karavuM joIe. (zloka-26) 13. huM eka, nirmama, zuddha, jJAnI ane yogIndra viSaya chuM. saMyogajanita sarva bhAvo mArAthI sarvathA bAhya che. (zloka-27) 14. jIvo saMyogathI du:khonA samUhanA bhAgI thAya che. mATe e sarvano huM manavacana-kAyAthI tyAga karuM chuM. (zloka-28) 15. mAruM mRtyu nathI, Dara zAno ? mane roga nathI, vyathA zAnI ? huM bALa, vRddha ke yuvAna nathI, e to pudgalamAM hoya che. (zloka-29) 16. gurunA upadezathI, abhyAsathI ane svasaMvedanazIlathI je potAnuM ane bIjAnuM aMtara jANe che te niraMtara mokSasukhane jANe che. (zloka-33) 95 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM 17. potAnA vize prazasta abhilASI hovAthI, iSTano jJApaka hovAthI ane svayaM potanuM hita karanAra hovAthI, AtmAno guru che. (zloka-34) jema jema uttama tattva saMvedanamAM Ave tematema sulabha viSayo paNa rUcatA nathI. (zloka-37) 18. dhyAna-parAyaNa yogIne potAnA dehanuM paNa bhAna hotuM nathI. (zloka-42) 19. para te para che, teno Azraya karavAthI du:kha che ane AtmA te AtmA che; tenAthI sukha che. tethI mahAtmAo AtmArthe ja udyama kare cha. (zloka-45) 20. je ajJAnI pudgalane abhinaMde che teno keDo (pIcho) cAra gatimAM pudgala kadI choDatuM nathI. (zloka-46) 21. avidyAne dUra karavAvALI mahAna utkRSTa jJAnajyoti che. mumukSuoe tenA saMbaMdhamAM pRcchA karavI, tenI ja vAchA karavI ane teno ja anubhava karavo joIe. (zloka-49) y 22. jIva anya che ane pudgala anya che - e tatvakathanano sAra che. bIjuM je kAMI kahevAmAM AvyuM che te badho teno ja vistAra che. (zloka-50) ane chelle upasaMhAra ne samApana karatA pUjyapAda devanaMdIjI svaracita iSTopadezanA svAdhyAya mATe preraNA karIne sAdhaka mATe AtmakalyANano sIdho saTa nakazo dorI Ape che. 23. ''je buddhimAna bhavya A iSTopadezanuM samyak adhyayana kare, e potAnA matathI mAna-apamAna pratye samatAno vistAra kare, Agraharahita banelo te AtmA lokasahita sthAnamAM ke vanamAM raheto hoya toya nirUpama evI mokSalakSmIne pAme che'. (zloka-51) saMdarbha : iSTopadeza - bhAga : 1-2-3 /pUjyapAda devanaMdI. 96 48 R Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) AcArya zatruMbhavasUrinI dazavaikAlika saMdarbhe vicArasRSTi - DaoN. pArvatI neNazI khIrANI (DaoN. pArvatIbahene "zrAvaka kavi RSabhadAsanA 'jIva vicAra rAsa' para Ph.D. karyuM che. lipivAcana, hastapratonA saMzodhana ane jaina zikSaNanA kAryamAM rasa le che). pUrvabhUmikA : A avasarpiNInA caturyakALanA aMtamAM carama tIrthaMkara mahAvIrasvAmIrUpa sUrya asta thaI cUkyo hato. paMcamakALamAM camakevaLI jaMbusvAmIrUpa caMdra paNa astAcaLe jaI rahyo hato tyAre zAsanadhUrA prathama zrutakevaLIrUpa dIpaka evA prabhavasvAmIne soMpAI gaI hatI. zrutakevaLIrUpa dIpakano TamaTamATa cAlu hato tyAre prabhavasvAmIe potAnA bujhAvA AvelA dIpakamAMthI bIjo zrutakevaLIrUpa dIpaka pragaTAvyo te ja AcArya zayyabhavasUri. A. zayaMbhasUrino jIvanavRttAMta : bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachI pATAnupATa birAjatA zrutakevaLI Acarya prabhavasvAmI zAsanadhUrA ene yogya ziSyanA darzana na thatAM emaNe anya sthAnomAMthI ziSya zodhavAno puruSArtha Adaryo. zrutajJAnanA prabhAve emanI daSTimAM rAjagRha nagaramAM vI.saM. (vIra saMvata) 36mA janmelA (prabhu nirvANanA 36mA varSe janmelA) lasa gotrIya 28 varSanA yuvAna, yajJaniSTha, yajJavizArada, prakAMDa paMDita, veda-vedAMganA jJAtA, samartha vidvAna, tattvacivALA evA zayyabhava bhaTTa' AvyA, je emane potAnA uttarAdhikArI tarIke saMpUrNa rIte yogya lAgyA. paNa enA mATe e samartha vedajJa brAhmaNa paMDitane jaina dharmAbhimukha karavA jarUrI hatA tethI emaNe potAnA be ziSyone emanI yajJazALAmAM mokalyA jyAM e sarjakanI vicArasRSTi) pazumedha yajJa karI rahyA hatA. tyAM pahoMcelA muni bhagavaMtonuM tyAM upasthita brAhmaNoe apamAna karIne bahAra kADhayA tyAre muni bhagavaMtoe jatAM jatAM zacaMbhava bhadrane saMbhaLAya ema kahyuM, 'gado ! E, mado ! tattva vijJAvarta nadi'" are duHkhanI vAta e che bhAre kaSTa uThAvo cho paraMtu kharuM tattva to jANatA ja nathI. A zabdo sAMbhaLatAM ja zavyaMbhava bhaTTa vicAramAM paDI gayA ke jaina sAdhu kyAreya jUThuM na bole. eka brAhmaNane paNa jaina sAdhunA AcAra pratye keTalI zraddhA ? teo e vAkyanuM rahasya samajavA AcArya prabhavasvAmI samakSa upasthita thayA tyAre prabhavasvAmIe emane AdhyAtmika rIte ahiMsaka bhAvayajJanuM yathArtha svarUpa samajAvyuM. tarUpa agni che. jIva svayaM agnikuMDa che. yoganI zubha kriyAo ghI homavAnI kaDachI che. zarIrane zarIranA avayavo chANAM che, karma iMdhaNa che. saMyamanI pravRttio zAMtipATha che. Avo jIvahiMsArahita yajJa karavo joIe. zrutakevaLInI vANIno prabhAva na paDe to ja navAI. AcArya prabhavasvAmInI jJAnagarbhita vANIthI prabhAvita thayelA zaabhava bhaTTane sAcuM tattva samajAI gayuM jethI prabhavasvAmI pAse samarpita thavA taiyAra thaI gayA jene kAraNe jaina zAsanane dazavaikAlikanA racayitA taraka eka samartha AcAryano lAbha maLyo. prabhasvAmIthI prabhAvita thayelA zayyabhave tyAre garbhavatI patnI, svajano, snehIjano, gharabAra tyAga karIne vi.saM. 64mAM 28mA varSe sAdhupaNuM aMgIkAra karyuM. pachI anukrame jJAnabhyAsa katAM karatAM 14 pUrvanuM jJAna prApta karyuM ane zrutakevaLIrUpa zratasAMkaLanI bIjI kaDI banyA. prathama kaDI eTale prabhavabhagavAna mahAvIrasvAmInI pATa paraMparAmAM cothA paTTadhara banyA. AcArya prabhavasvAmIe emane vi.saM. 75mAM AcAryapada ApyuM tyAre emanI umara 39 varSanI hatI. saMyamI jIvananA 34mA varSamAM 23 varSa sudhI yugaprAdhanapade rahI nipUNatApUrvaka jainazAsananI dhUrA vahana karIne 62 varSanI vaye vi.saM. 98mAM kALadharma pAmyA. zrI dazavaikAlikanI racanA mATenI bhUmikA zavyaMbhava bhaTTanI garbhavatI patnIne jyAre anya strIo pUchatI ke bahena, garbhanI saMbhAvanA che? tyAre te saMkocapUrvaka kahetI ke, 'mana' (manAka-) kaMIka che. pachI yathAsamaye putra prasavyo. tyAre 'mA' zabda parathI putranuM nAma manaka rAkhyuM. manaka ATha varSano samajaNo thayo tyAre eNe potAnI mAtAne potAnA pitA vize pUchayuM. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) tyAre mAtAe sarva vRttAMta jaNAvatA kahyuM ke, tArA janmapUrve ja pitA jainamuni banyA che je atyAre caMpApurImAM birAjamAna che. A vAta sAMbhaLIne bALake mAtAnI anujJA laIne caMpApUrI tarapha prayANa karyuM. puNyAnuyoge eno munipitA sAthe bheTo thaI gayo. pitA ene oLakhI gayA, paNa ene potAnI oLakha pitA tarIke na ApatA. pitAnA abhinna mitra tarIkenI ApIne potAnI pAse rAkhyo. emanA preraNAbharyA bodhathI prabhAvita thaIne manake emanI pAse dIkSA lIdhI. AcAya zaryAbhavasUrine zrutajJAnanA prabhAvathI enA cha mahinAnA alpa AyuSyanI jANa thaI. ATalA nAnA AyuSyamAM samagra zAstrAbhyAsa kevI rIte thaI zake ? paraMtu eno uttama manuSyabhava vyartha paNa na javo joIe ema vicArIne emaNe manakamuni mATe potAnA 14 pUrvanA jJAnamAMthI sAra tAravIne jenI racanA karI te ja dazavaikAlika sUtra. manakamunie e sUtronuM jJAna adhyayana karyuM ane zruta ane cAritranI samyapha ArAdhanA karIne samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karIne kALadharma pAmyA. dazavaikAlika sUtra - dazavaikAlika zabda be zabdathI banelo che. dasavaikAlika jemAM dasa zabda saMkhyAvAcaka daza adhyayanono sUcaka che ane vaikAlikano saMbaMdha racanA-nispRhaNathI che. vikAsano artha che saMdhyA. AcAryae enI zarUAta madhyAnha karIne saMdhyAkALe pUrNa karyuM haze. athavA to bIjI mAnyatA pramANe dasa vikAsa (saMdhyA)mAM enI racanA thaI haze ane vikAsamAM ja pUrNa thaI haze. kAM to AcArya zayyabhava 14 pUrvadhara hovAne kAraNe emaNe kAlane lakSya karIne enuM nirmANa karyuM mATe dazavaikAlika nAma rAkhyuM haze. A sUtramAM munijIvananI ArasaMhitAnuM varNana che. enA daza adhyayanomAM ucca koTinuM Adarza munijIvana kevuM hoya tenuM nirUpaNa che je manakamuni mATe preraNAdAyaka che. AcArya bhadrabAhusvAmInI niyukti anusAra A sUtranuM dharma prApti nAmanuM cothuM adhyayana AtmapravAda pUrvamAMthI piMDeSaNA nAmanuM pAMcamuM adhyayana karmapravAha pUrvamAMthI, vAkyazuddhi nAmanuM sAtamuM adhyayana satyapravAda pUrvamAMthI ane bAkInA adhyayano navamA pratyAkhyAna pUrvanI trIjI vastumAMthI udbhUta karelA che. dazavaikAlika sUtra sAthe saMyukta raIvakkA ane vivittacarya nAmanI cUlikAo paNa che. A baMne cUlikAono abhyAsa saMyamamAM asthira munione sthira karavA mATe AlaMbanabhUta che. A baMne cUlikAo sUtramAM pAchaLathI joDavAmAM Avela hoya tema lAge che, kAraNa ke AcArya zarmAbhavasvAmIe to daza adhyayanono uddhAra karyo hato. sarjakanI vicArasRSTi) manakamuninA dehAvasAna pachI zayyabhavasUrie e sUtrane saMvarI levAnuM jora karyuM tyAre zrI saMghe emane vinaMtI karI ke Ape bhale A sUtranI racanA manakamuni mATe karI che to paNa have te AkhA jagatanA upakAra arthe bhale yathAvata rahe. tethI e dazavaikAlika sUtra yathAvat rahevA dIdhuM. dazavaikAlika sUtrano samAveza caraNakaraNAnuyogamAM thaI zake che. emAM sAdhujIvananA AcAra-gocaranI sAthe sAthe jIvavidyA, yogavidyA jevA mahattvapUrNa viSayonI carcA paNa karI che. A sUtranI racanA thaI e pahelAM navadIkSita sAdhu-sAdhvIone AcAraMga sUtranuM adhyayana karAvavAmAM AvatuM hatuM. enA zastra parIkSA nAmanA prathama adhyayanathI emane chedo pasthApanIya cAritra ApatuM hatuM, paraMtu jayArathI dazavaikAlika sUtranI racanA thaI tyArathI enA cothA adhyayanathI sthApanA karavAmAM Ave che, arthAt vaDI dIkSA thAya tyAre sAmAyika cAritramAMthI chedApasthApaniyatA cAritranI upasthApanA thAya che. dazavaikAlikanI gaLAnA mULa sUtramAM karavAmAM AvI che. mULasUtra eTale jemAM jaina dharmanA mULa siddhAMto, vicAro, bhAvanAo ane sAdhanAnuM pratipAdana che. Ama dazavaikAlika sUtra eka AcArapradhAna sUtra che. | sarjakanI vicArasRSTi : AcArya zayyabhave jyAre potAnA putramuninuM alpa AyuSya jANyuM tyAre khUba manomaMthana karyuM haze. kevI rIte alpa samayamAM enA bhavoddhAra thAya enI ciMtavanA karI haze. veda-vedAMgathI mAMDIne jaina darzananA 14 pUrva sudhInA saMpUrNa jJAnanA jJAtA hovAnA kAraNe 'gAvA paramo dhamo'nuM svarUpa barAbara jAMtA hatA. jainadarzanamAM cAritrya (AcAra)ne ja mokSanuM sAkSAt kAraNe mAnavAmAM AvyuM che je dazavaikAlikanA abhyAsathI caritArtha thAya che. jene samyadRSTi prApta thaI hoya enI vicArasRSTimAM AcArapuSTi na hoya to ja navAI ! AkhAya sUtramAM AcArano dariyo UbharAya che. AcAranA sAgarane gAgaramAM bharavAno parama puruSArtha karyo che ane emAM e saphaLa thayA che. emaNe jainadarzananA siddhAMtone barAbara AtmasAt karyA hatA mATe emane samajAI gayuM. ane vicAramAM paNa ghumarAyuM ke sAdhu-sAdhvIone dIkSA grahaNa pachI AcAranuM pAlana mahattvanuM che. ahIM AcAra saMbaMdhI jeTaluM vyApaka, talasparzI tathA sarvagrAhI sUkSmAtisUkSma pratipAdana thayuM che eTaluM anya kSetramAM maLavuM durlabha che. kahyuM paNa che 100 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 L //// "N jJAnadhArA ke 'vaLAhito movo' cAritra (AcAra)thI ja mokSa prApta thAya che. vaLI prabhu mahAvIranuM jIvana AcAranuM sAkSAta jIvaMta rUpa hatuM eTale mahAvIrasvAmIno dharma pracArapradhAna na hotA AcArapradhAna che. AcAra ja sAdhakanI zreSThatA ane nikRSTatAnuM tharmomITara che. AcAramAM jIvanane uccattama zikhare pahoMcADavAvALA samasta sAdhanono samAveza thaI jAya che. mATe e uttama AcArathI mAro muniputra vaMcita na rahevo joIe e vicAradhArAmAMthI ja dazavaikAlika sUtranuM prarUpaNa thayuM che evA daza adhyayana para eka diSTa nAkhatAM ja emanI A vicArasRSTinI anubhUti thaI jAya che. dazavaikAlika sUtranI viSayavastumAMthI pragaTatI emanI vicArasRSTi(1) prathama adhyayana - dumapuSkriyA - drumapuSpik - A adhyayananI pAMca gAthAmAM emanA ahiMsApradhAna mAnasanuM darzana thAya che. pote eka pazumegha jevA hiMsaka yajJo karatA hatA. emAMthI parivartita thaI ahiMsA dharmane AtmasAt karyo hato. enA phaLasvarUpe A prathama adhyayananuM cayana thayuM hatuM. prathama gAthAmAM ja dharmanuM svarUpa batAvyuM jemAM hiMsAne pavitra sthAna ApyuM che. pachI saMyama ane tapane sthAna ApyuM che. AkhA adhyayanano sAra e che ke ahiMsA dharmanI pUrNa arAdhanA karavAvALA zramaNo potAnA jIvananirvAha mATe koI paNa prakAranI hiMsA na kare, yathAkRta AhAra le mAdhukarI (bhramaranI jema vRkSanA phUlane pIDA ApyA vagara rasa pIvo) vRttine apanAvIne jIvanane saMyama ane tapayukta banAvIne dharma ane dharmInI ekatA sthApita kare. (2) bIjuM adhyayana sAmaga puLvaya zrAmaNyapUrvaka ahiMsArUpa dharmanI prarUpaNA pachI emanI vicAradhArA AgaLa vadhIne bIjA adhyayanamAM 11 gAthAmAM zramaNa jIvananuM digdarzana karAve che. zramaNa jIvana kAmavikArothI mukta hovuM joIe. jyAM kAma vikAra che tyAM dharma nathI rahI zakato. enA mATe rathanemI ane rAjematInuM tathA agaMdhaka jAtinA sarpanuM udAharaNa asarakAraka che. je saMyamamAM kema sthira thavuM enuM digdarzana kare che. sAthe e paNa batAvyuM che ke je svecchAthI bhogono tyAga kare che te ja sAcA arthamAM tyAgI che. zramaNanuM mULa bIja dyuti che. enI rakSAnA kAraNonuM paNa ahIM varNana thayuM che. (3) trIjuM adhyayana mukriyAcAra kaDDA lullikAcAra kathA AcAryanI vicArasRSTi AgaLa vadhI rahI che ke jeno AtmA saMyamamAM susthita hoya che te AcAranuM pAlana kare che. saMyamanI sthiratA ane Arane gADha saMbaMdha che. anAcAra 101 - huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM AcArano pratipakSa che. AcAranuM pAlana anAcAranA tyAgathI ja thAya che. e anAcAranA 52 (bAvana) prakAra batAvIne ene tyAgavAno che jethI zramAnubhava sArthaka thAya jenuM 15 gAthAmAM varNana thayuM che. (4) cothuM adhyayana chachavaNiyA - chajIvanikta jaina darzanano mukhAya AdhAya cha'kAyanA jIvonI ahiMsAnuM pAlana karavuM e che e vicAra jyAre manomastikamAM chavAI gayo tyAre je adhyayananI racanA thaI te chajjavaNiyA. A adhyayanamAM chakAyanA jIvonuM svarUpa (pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasakAya e cha'kAya), enI rakSA kevI rIte thAya enuM nirUpaNa che. saMyamI sAdhu vizvamAM rahelA sarva sacarAcara jIvonI hiMsA mana, vacana, kAyAthI pote kare nahi, bIjA pAsethI karAve nahi ane hiMsA kare enI anumodanA kare nahi ema nava koTie pratyAkhyAna kare. vaDI dIkSA A pAThathI ApavAmAM Ave che tema ja sAdhu kevI rIte cAle, Ubho rahe, bese vagerenuM nirUpaNa 130 gAthAmAM thayuM che. (5) adhyayana pAMcamuM - piMDepaNA - dIkSita thayA pachI AhAra grahaNa karavAnI vidhi AvaDavI joIe. evA vicAramAMthI A piMDeSaNA adhyayanano janma thayo. A adhyayana be uddezamAM 150 gAthAmAM gUMthAyeluM che. piMDa eTale asaNaM, pANaM, khAimaM, sAImeM e cAre AhAra, apAhA eTale veSaNA (tapAsapUrvaka thAyanA) grahaNeSaNA (AhArAdi grahaNa karavAnI vidhi) ane paribhogepaNA (grahaNa karelA AhArane bhogavavAnI vidhi) TUMkamAM bhikSAcArInA piMDeNa ane grAseSaNanuM varNana che. (khAvAnI) sAdhu-sAdhvI sAvadhAnI-satarkatApUrvaka gocarI kare to mahAna rmonI nirjarA kare che e A adhyayano sAra che. - (6) chaThThuM adhyayana * mAyAra karI nirdoSa AhAra grahaNa karanAra saMyamIno AcAra kevo hovo joIe ? A vicAre sUrine chaThThuM adhyayana racavA preryA. trIjAmAM kSullakAcAranI apekSAe AmAM AcAranuM kathana vistArathI thayuM che mATe enuM nAma mahAcAra kathA che. ahIM aDhAra sthAnakarUpa zuddha saMyamanuM varNana 69 gAthAmAM thayuM che. (7) sAtamuM adhyayana suvakkasuddhI - suvAkyazuddhi-AcAryanI vicAradhArA AgaLa vadhatA vadhatA, vANInA prayoga para aTakI, saMyamI sAdhuno vArtAlApa kevo niyaMtrita hoya, hitakArI, mitakArI hoya enuM supere varNana jevuM karyuM e che vAkyazuddhi adhyayana. saMyamI sAdhake kevo bhASAprayoga karavo ane kevI bhASA na bolavI enuM varNana 57 gAthAmAM karavAmAM AvyuM che. 102 - 51 R Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJAnadhArA) (8) AThamuM adhyayana - AyArappaNihi - AcAraprasidhi, AcAryanI vicArasaritA AgaLa vahI rahI che. hajI mAro muni putra kema vadhAre ne vadhAre AcArapradhAna bane e vicAra emane AThamuM acArapraNidhinI racanA karavA prerI gayo. A adhyayananuM tAtparya e che ke, zramaNa nigraMthe iMdriya ane manano aprazasta prayoga na karavo joIe. prazasta prayoga ja karavo joIe. A adhyayanamAM batAvela AcAradharmanI apUrva nidhi jene prApta thAya che emanuM jIvana dhanya thaI jAya che, eno pratyeka vyavahAra uThavuM, besavuM, bolavuM, sUvuM vageremAM vivekapUrvaka badalAva AvI jAya che. e pAMca iMdriyonA amuka viSayamAM Asakta na thAya ane pratikULa paristhitimAM khinna (nArAja) nathI thato paraMtu samabhAvamAM ramaNa rahe che. (9) navamuM adhyayana-viNayasamAhi- vinaya samAdhi - dharmanuM mULa vinaya che. vinayano prayoga AcAra temaja enI vividha dhArAonA arthamAM thayo che. vinayano artha mAtra namratA ja nathI, namratA AcAranI ja eka dhArA che. AcArya ane sAdhanA prati je namra thAya che te ja AcAravAna banI zake che. mATe vinayanA vicAra mATe A adhyayananuM cayana thayuM che. A adhyayananA cAra uddeza che ane 63 gAthAo che. saMyamI sAdhakano atyAranI samAdhi niraMtara banI rahe mATe A adhyayanamAM cAra samAdhionuM varNana karavAmAM AvyuM che. vinaya-zruta-tapa ane AcAra samAdhi ane cAre samAdhi mokSa apAve che. (10) dazamuM adhyayana sAbhika khu - abhikSa-alpAyu muni mATe ATalA adhyayana ramyA pachI vicAra Avyo ke enA cha mahinAnA AyuSya mATe ATaluM to pUratuM thaI raheze eTale upasaMhArarUpe chellA dazamAM adhyayananI racanA karI. pUrvenA nava adhyayanomAM varNita AcArAdinuM pAlana karavA mATe je bhikSA kare che te ja bhikSu che. mAtra udarapUrti karavAvALA bhikSu nathI e adhyayananuM pratipAdya che. 21 gAthAo dvArA sAco bhikSa kevo hoya enuM varNana karavAmAM AvyuM che. AvI rIte daza adhyayanamAM AcArya zayyabhavasUrie potAnI vicArasRSTine ujAgara karI che. svayaMphUraNAthI, sAragrAhI, jJAnasabhara, AcArapradhAna adhyayanonI racanA karIne alpAyu bALamunino uddhAra karyo che. saMdarbhasUci (1) zrI dazavaikAlika sUtra (2) zrI AtmAnaMda prakAza (3) zrI jainAcArya caritra (4) zAna prabhAvaka zramaNabhagavaMto. "ziSaSTizalAkA puruSacarita" kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanI vicArasRSTi - DaoN. rekhA vorA jaina dharmanA abhyAsu DaoN. rekhAbahena vorAe 'bhaktAmara stotra' para Ph.D. karyuM che. bhagavAna RSabhadeva para temano graMtha pragaTa thayo che. teo hAla ekayupresara niSNAta tarIke sevA ApI rahyAM che. Ocean of knowledge - Dr. Peterson kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryane videzI vidvAna DaoN. pITarasane "jJAnano mahAsAgara' kahyA che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya e gujarAtI bhASAnI UgatI uSAnA prathama azvAra hatA jemaNe vizvanA vizALa phalaka para gujarAtI bhASAvyAkaraNane sopAna zreNInA prathama pagathiyAM para mUkI. temanI zrutasAdhanA anupama hatI. temanI zrutasAdhanA-prabhAvanAmAM mA sarasvatInI vaMdanA, viSayanuM vaividhya, dhyAnAkarSaka, kutuhala jagADanAra ane AzcaryakAraka lAge che. yuddhazAstra, zilpazAstra ityAdi zAstro, yaMtra-maMtra-taMtra jevI mAMtrika temaja ratna vidyA jevI aneka vidyAonuM agAdhajJAna temaNe racelA nyAya, koza, yoga, kAvya, chaMda, alaMkAra, vyAkaraNa, purANa ItyAdimAM akhUTa bhaMDAra svarUpe vidyamAna thAya che. saMskRta, prAkRta, apabhraMza ema traNe bhASAomAM temaNe racanAo karI che. tethIye vizeSa A traNeya bhASAmAM zabdakoza ane vyAkaraNa racIne bIjA abhyAsIo mATeno mArga saraLa banAvI Apyo che. A traNeya bhASAo para temanuM prabhutva ananya hatuM. pAMDityapUrNa graMthonI racanA karI, tethI ja teo mahAna sarjaka -saMgrAhaka ane saMyojakapaNa hatA. dhUmaketue temane sadAkALanA 'mahApuraSa' kahyA che; zrI kanaiyAlAla munazI temanI oLakha gujarAtanA 'ziromaNi ane jyotirdhara" tarIke ApI che. paMDita becaradAsa dozI temane jIvaMta zabdakoza' kahIne navAje che. 104 103 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) zrI hemacaMdrAcAryanI racanAomAM sva-maulikatA, siddharAjanA solaMkI yuganI garimA, cAlukyavaMzInI kIrtigAthA, kumArapALa rAjAnI saMskArapriyatA ane temanI apAra sarasvatI vaMdanA daSTigocara thayo. bIjI tarapha sAhitya-vyAkaraNa, darzana-vicAranI sAthe tarkazAstrano prasAra jovA maLe che. emanuM eka sarjana eka jJAnabhaMDAra svarUpa che. eka-eka kRti agAdha che. jIvananA darekedareka zAstronA teo jJAtA hatA tethI temaNe temanI racanAomAM badhA ja zAstrono nicoDa tANAvANAnI jema gUMthIne graMthonA vipula saMpuTanuM sarjana karyuM che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryano samaya jJAnopAsaka solaMkI rAjavI siddharAja ane saMskArapriya kumArapALa mahArAjAno samaya. baMne rAjAnA zreyArthe temaNe adbhuta alaukika racanAonuM sarjana karyuM hatuM. temanA ziSya samudAyamAM rAmacaMdra, guNacaMdra ane mahendra jevA vidvAno hatA. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanAM sarjano : 'siddhahema zabdAnuzAsana' - vyAkaraNa, dravyAzraya (kumArapALa carita), mahAkAvya ane triSaSTizalAkA puraSacarita jevA vizALakAya graMtho zrI hemacaMdrAcAryanA pratibhA staMbho jevA che. siddhahema zabdAnuzAsananI viSaya goThavaNI ane paribhASAne kAraNe Mr. E kelihorn ene The best grammar of the Indian middle ages' kahe che. vikrama saMvata 1193mAM siddharAje zrI hemacaMdrAcAryane vyAkaraNa lakhavAnuM soMpyuM. pANininA saMskRta vyAkaraNa pachInuM noMdhapAtra vyAkaraNa eTale 'siddhahema zabdAnuzAsana' gaNAya che. AmAM gujarAtI sAhityanI sonerI paroDhanI uSA UgatI bhAse che. AnA ATha adhyAya che. tenI kula sUtrasaMkhyA 4685 che. saMskRta vyAkaraNanA 3566 sUtro che. bAkInA prAkRta vyAkaraNanA sUtro che. jema pANinie 'adhyAyI vyAkaraNamAM vaidika vyAkaraNa prayojyuM che tema zrI hemacaMdrAcaryae A graMthanA AThamAM adhyayAyamAM prAkRta, apabhraMza tathA prAcIna gujarAtI bhASAnuM vyAkaraNa prayojyuM che. sAthosAtha mahArASTrIyana, mAgadhI, zaurasenI, paizAci, mUlikA paizAcI ane apabhraMza ema che bhASAonI carcA karI che. A graMtha jevuM vyAkaraNa e pachI Aja sudhI lakhAyuM nathI. siddhahema zabdAnuzAsananA eka svataMtra vibhAga tarIke hamaliMgazAsana' che. tenI racanA ATha adhyAyamAM 763 sUtromAM karI che. A graMtha dvArA abhyAsIone liMga vijJAnanuM jJAna maLe che. - 105 - sarjakanI vicArasRSTi) vyAkaraNa pachI zrI hemacaMdrAcAryanI daSTi gujarAtInA jJAnadIpakane pracalita karavA mAgatA jJAnakozo tarapha gaI. temaNe abhidhAna ciMtAmaNi anekArtha saMgraha e nighaMTuzeSa ema traNa saMskRta kozonI racanA karI. 'abhidhAna ciMtAmaNi'nI kula zlokasaMkhyA 1541 che, paraMtu TIkAsahita tenI zlokasaMkhyA 10,000nI thAya che. A kozamAM paryAyavAcI zabdano samAveza karavAmAM Avyo che. jyAre 'anekArtha saMgrahanI zlokasaMkhyA 1829 che. temAM eka zabdanA aneka arthono ullekha karavAmAM Avyo che. 'nighaMTuzeSa'nA cha kAMDa che. zlokasaMkhya 396 che ane temAM vaidakazAstrane mATe upayogI vanaspati koza che. prAkRtamAM temaNe 'dezInA mALA'nI racanA karI che, temAM kula 783 gAthA che. tyAra bAda temaNe 'kAvyAnuzAsana'nI racanA karI che. tenA mukhya traNa bhAga che. (1) sUtra, (2) vyAkhyA ane (3) vRtti. AmAM ATha adhyAya che ane kula 208 sUtro che. A sUtronI vyAkhyA karanArI carcA "alaMkAra cUDAmaNi'ne nAme prasiddha che. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryanI viziSTa kRti che. saMskRta ane prAkRta 'dayA zraya'. A gujarAtI asmitAnuM tejasvI kAvya che, jemAM temaNe gujarAtI bhASA, saMskAritA ane asmitAno triveNIsaMgama nirupyo che. AmAM kumArapALa mahArAjAnA jIvananI keTalIka ghaTanAono AdhAra levAmAM Avyo che. tethI tenuM upanAma 'kumArapALacarita' che. temAMATha sarga che ane 747 gAthA che. 'pramANa mImAMsA' e pAMca adhyAyono graMtha che. temAM pramANa lakSaNa, pramANa vibhAga, parIkSaNa lakSaNa, pArArdhAnumAna, hetvAbhAva, vAdalakSaNo ityAdinI carcA karavAmAM AvI che. 'yogazAstra' be vibhAgamAM vaheMcAyelo che. (1) 1thI 4 prakaraNamAM grahasthane upayogI evA dharmano upadeza. (2) pathI 12 prakaraNamAM prANAyAma Adi yoganA viSayano nirdeza che. zlokasaMkhyA 1013 pramANa che. 'ayoga-vyavacchedika ddhAtrizikA' ane 'anyayoga vyaracchedaDhAtrisiMkara nAmanI 32 zlokavALI drAviMzikA lakhI che. 31 zloka upamati chaMdamAM ane 32mo zloka zikhariNI chaMda che. A baMne trizIo tattvajJAnathI garbhita che emanuM vItarAga stotra' 188 zlokanuM anuSkAra chaMdamAM racAyeluM bhaktibhAvathI uchaLatuM stotra che. temanuM 'sakalAhit stotra' 35 zloka pramANavALuM che. 106. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) tarkaparAMta ghaNI kRtio temanA nAme che, paNa Aje upalabdhi nathI, jevI ke pramANazAstra, anekArthazeSa, zeSasaMgrahanAmamAlA, saptasaMghAta mahAkAvya. triSaSTizalAkApuraSacarita kumArapALa mahArAjAnI vinaMtI svIkArIne mahAbhArata ane purANonI barAbarI karI zake tevA mahAkAvyanuM kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryae sarjana karyuM che. A mahAkAvya eTale "triSaSTizalAkApuraSa carita'. A graMthamAM temaNe darzAvyuM che ke yogazAstra jevA graMtho potAnA mATe che. zabdAnuzAsana jevA graMtho siddharAja mATe che tema A graMtha 'loka' mATe che. sAmAnya mAnavI paNa kAvyano abhyAsa karI teno AsvAda mANI zake te temanA sarjanano hetu che. A kAvyanI racanA anurupa chaMdamAM dasa parvomAM 36,000thI vadhu zlokothI karavAmAM AvI che. - triSaSTi eTale 63. 63 zalAkA puruSa kone kahevAya ? 63 zalAkA puruSa eTale je mahApuruSonA mokSa vize have saMdeha nathI evA prabhAvaka puruSone zalAkA purapa tarIke oLakhavAmAM Ave che. bhagavAna zrI RSabhadevathI laIne zrI mahAvIrasvAmI sudhInA 24 (covIsa) tIrthaMkara + 12 cakravartI + 9 vAsudeva + 9 baLadeva + 9 prativAsudeva = 63 zalAkA puruSa. 24 tIrthaMkara : (1) RSabhadeva (2) ajItanAtha (3) saMbhavanAtha (4) abhinaMdanasvAmI (5) sumatinAtha (6) padmaprabhu (7) supArzvanAtha (8) caMdraprabhu (9) suvidhinAtha (10) zItalanAtha (11) zreyAMsanAtha (12) vAsupUjya (13) vimalanAtha (14) anaMtanAtha (15) dharmanAtha (16) zAMtinAtha (17) kuMjAnAtha (18) aranAtha (19) mallInAtha (20) munisuvrata (21) naminAtha (22) nemanAtha (23) pArzvanAtha (24) mahAvIrasvAmI. 12 cakravartI : (1)bharata cakravartI (2) sagara (3) madhavA (4) sanatakumAra (5) zAMtinAtha (6) kuMthunAtha (7) aranAtha (8) subhama (9) padya (10) hariNa (11) jaya (12) brahmadatta. A bAra cakravartImAMthI trIjA madhavA, cothA sanatakumAra, trIjA devalokamAM, AThamA subhama tathA bAramA brahmadatta sAtamI narake jaI mokSane jaze ane bAkInA ATha sIdhA mokSe sIdhAvyA. vAsudeva narkathI nIkaLI pachI mokSe jaze. nava vAsudeva : (1) tripUTa (2) dvipRSTha (3) svayaMbhU (4) puruSottama sarjakanI vicArasRSTi) (5) puruSasiMha (6) purupuMDarika (7) datta (8) lakSmaNa (9) kRSNa. A vAsudevo traNa khaMDane jItanArA tathA cakravartI karatAM aDadhA baLavALA hoya che. dareka vAsudevanA moTA bhAIne baLadeva kahevAmAM Ave che. baLadeva ane vAsudevanA pitA eka ane mAtA judI judI hoya che. 9. baLadeva : (1) acala (2) vijaya (3) bhadra (4) suprabha (5) sudarzana (6) anaMdana (7) naMdana (8) yakSa-rAmacaMdra (9) baLabhadra. teomAMnA prathama ATha mokSe gayA ane navamAM devalokamAM gayA. nava vAsudevonA samayamAM nava prativAsudevo paNa thAya. prativAdeva : (1) athagrIva (2) tAraka (3) meraka (4) madhu (5) nipakuMbha (6) bali (7) pralAda (8) rAvaNa (9) jarAsaMgha. pativAsudevo pAse eka cakra hoya che ane te ja carthI vAsudevo teone mAre che ane teoe jItelA traNa khaMDanA vasudevo mAlika bane che. prati vAsudevo paNa narakagAmI thAya che ane bhavAMtaramAM mokSe cokkasa jAya che. A graMthamAM 63 zalAkA puruSanA jIvajJacaritranuM varNana karavAmAM AvyuM che. te uparAMta bIjI aneka nAnI-moTI paurANika kathAo paNa nirUpavAmAM AvI che. je te zalAkA purUSanA samayano ItihAsa, dhArmika ane sAmAjika utsavonuM, rItarivAjo, dezanI Arthika, sAmAjika, rAjakIya paristhiti, lokonI rItabhAtanuM khUba ja suMdara zabdacitra doryuM che je dvArA vAcaka potAnA mana:cakSu samakSa bhAvacitra, chabIcitra UbhuM karI zake che. A sAthe A graMthamAM zalAkA purUSanA jaina kathAnako, te samayanI prAcIna kathAonI sAthe jaina dharmanA pAyAnA siddhAMto ane tattvajJAnanuM vaividhya jovA maLe che. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryanI A mahAkAvya ucca koTinI kAvyaracanA che. kAvyanA je paNa lakSaNa hoya te sarve A mahAkAvyamAM pUrNatayA vidyamAna che. A graMtha dasa parvomAM vibhAjita karavAmAM Avyo che. ahIM dase parvo vize vAta karavI ghaNI muzkela che. kAraNa A graMthakAvya to vizALa sAgara jevo che. graMthanA prathama parvamAM zrI RSabhadeva ane bharata cakravartInuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. sAthe sAthe bIjI aneka kathAonuM paNa varNana karavAmAM AvyuM che. A graMthamAM zrI RSabhadeva prabhunA jIvananI je ghaTanAone gUMthI levAmAM AvI che te saMkSiptamAM A pramANe che : (1) zrI RSabhadeva prabhunA pUrva bAra bhavonuM varNana. (2) prathama kulakara zrI vimalavAhanano pUrvabhava. 108 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) (3) zrI RSabhadevanI mAtA maradevIne AvelAM svapna ane tenI phaLazruti. (4) zrI RSabhadevano janma ane saudharmendrae devo sAthe manAvelA janmotsavanuM varNana. (5) prabhunuM nAmakaraNa, vaMzasthApana ane rUpanuM varNana. (6) sunaMdanA sahodara yugalikanuM akAlamRtyu. (7) prabhunAM lagna ane saMtAna prApti. hemacaMdrAcAryae prabhunA lagna vize kahyuM che ke - - pravartata parAthara mahatai fda pravRtiya: II 2/2/886) arthAt zrI RSabhadeve dvArya mATe lokomAM vivAhaprathA cAlu rahe te mATe temaNe pANigrahaNa karyuM. sunaMdAne svIkArI temanuM anAthapaNuM dUra karyuM. (8) rAjyAbhiSeka ane kalAonI zikSA (9) vairAgyabhAva prAgaTyanuM varNana (10) mahAbhiniSkramaNa (11) ugratapazcaryA, dhyAna-sAdhanA. (12) akSayatRtIyAe zreyAMsakumAre ikSarasanA karAvelAM prabhunAM pAraNAM. (13) kevaLajJAnanI prApti - samavasaraNa. hemacaMdrAcAryajIe kevaLajJAnanuM varNana karatAM kahyuM che ke.. prAvartata dizaH prasedurabhavana, vAyavaH sukhadAyinaH / narakANAmapi tadA, kSaNa sukhamajAyate // arthAt prabhunA kevaLajJAnanA samaye dizAo prasanna thaI, sukhadAyaka havA laherAvavA lAgI ane narakanA jIvone paNa eka kSaNa mATe sukhano anubhava thayo. samavasaraNanI racanAnuM suMdara varNana karavAmAM AvyuM che. (14) marudevI mAtAne kevaLajJAna ane mokSa (15) caturvidha saMghanI sthApanA (16) cakravartI bharatanA digvijayanuM vivaraNa (17) bharata-bAhubali yuddha (18) bAhubalinI pravajyA-kevaLajJAna. (19) parivrAjakonI utpatti sarjakanI vicArasRSTi) (20) brAhmaNo ane yazopavItanI zarUAta (21) prabhuno dharmaparivAra ane nirvANa utsava (22) aSTApada tIrtha" - siMhaniSadyAnuM varNana. ahIM temaNe aSTApada ane siMhaniSadyAnuM vigate varNana karyuM che. enA dasamAM adhyayananA prAraMbhe ullekha maLe che ke je aSTApada parvata para potAnI AdhyAtmika zakti (labdhi)thI je caDhe te tIrtha para eka rAtri vase che tene te ja bhave mukti prApta thAya che, arthAt mokSanI prApti thAya che. siMhaniSadyAnuM paNa varNana che. cAra, ATha, dasa, be e pramANenI 24 tIrthaMkaranI pratiSThAnA kramanuM varNana che. mahAlakSmI devInuM dazyamAna varNana temaNe karyuM che. (23) bharatane vairAgya, kevalajJAna ane nirvANa. ItyAdi viSayone laIne temaNe pahelA parvamAM varNana karyuM che. bAkInA 61 zalAkA puruSonuM varNana paNa bIjA parvomAM temaNe karyuM che. hemacaMdrAcAryae potAnI uttarAvasthAmAM AvA mahAkAvyanuM sarjana karyuM che. kAvya ane zabdanuM vaividhyanI daSTie A mahAkAvya svAdhyAyane vipula sAmagrI pUrI pADe che. kavinA mukhethI AvI chaMdobaddha, AlaMkArika vANI kevI akhalita pravAhita thatI haze tenI pratIti thayA vinA rahetI nathI. A akhaMDa mahAkAvyamAM jaina dharma, tattvajJAna ane te te samayanI praNAlIno paricaya prApta thAya che. temanuM A suMdara sarjana vizALa, gaMbhIra ane sarvadarzI che. chellA dasamA parvamAM mahAvIra svAmInuM caritra vigate varNavyuM che. triSaSTizalAkA puruSa pachI temaNe tera sargamAM pariziSTa parvanI racanA anuTupa chaMdamAM kula 3450 loko dvArA karI che. temAM sudharmasvAmI, jaMbusvAmI ityAdinAM jIvanacaritro varNavyAM che. temaNe AvA vividha viSayone laIne suMdara graMthonI gUMthaNI karI che. temanA mATe judA judA vizeSaNo judA judA vidvAnoe prayojyAM che, paraMtu kalikAlasarvA jevuM bIjuM uttama vizeSaNa na hoya zake. tamenI racanA bhAva, bhAvanA, bhASA, bhaktithI bharapUra bhavya kAvya che. 109 110 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( jJAnadhArA) zrI siddhArSagaNa racita upamitibhavaprapaMcAkathAmAM sarjakanI vicArasRSTi - DaoN. ratanabena khImajI chADavA muMbaIsthita DaoN. ratanabahene zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta 'vrata vicAra rAsa' para zodha prabaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. lipi vAcana ane hastapratonuM saMzodhana te temano rasano viSaya che. "jIvadayA" ane "jaina prakAza"nA saMpAdAnakArya sAthe joDAyelAM che. zrI siddharSigaNino paricaya prabhAvaka jainAcAryonI paraMparAmAM zrI siddharSigaNi prakAMDa vidvAna AcArya hatA. temano samaya vi.saM. 962 (I.sa. 906) eTale ke dazamI zatAbdI mAnavAmAM Ave che. temano janma gujarAtamAM Avela zrImAla (bhillamAla) nagaramAM thayo hato. tyAre gujarAtanA rAjA varmalAta hatA ane siddharSigaNinA pitA maMtrIpade hatA. temane datta ane zubhaMkara nAme be putro hatA. dattanA putranuM nAma mAdha hatuM. teo 'zizupAla vadha' mahAkAvyanA sarjaka mAghakavi tarIke prasiddha thayA tema ja zubhaMkaranA putranuM nAma siddha (sidhdharSi) hatuM. - siddharSinI mAtAnuM nAma lakSmI tema ja patnInuM nAma dhanyA hatuM. lakSmInI relamachela, rokaToka vagaranuM jIvana temane jugAra jevA kuvyasananI late caDAvI rahyA, paraMtu ekavAra mAtAno Thapako maLatAM temanuM jIvana badalAI gayuM. aThaMga jugArImAMthI te jainamuni banI gayA. dIkSA laI temaNe jaina tema ja bauddha graMthono gahana abhyAsa karyo. temanI buddhi tIvra tema ja vicakSaNa hatI. temanI vyAkhyAna zailI saraLa ane sacoTa hatI. kuzaLa racanAkAra paNa hatA. temaNe racela upamitibhava prapaMcA thA jaina sAhityano ajoDa sarjakanI vicArasRSTi) vidyAdhara A cAra prasiddha ziSyo hatA. nivRttithI nivRttinacchanI sthApanA thaI. A nivRttigacchamAM surAcArya thaI gayA. temanA ziSyanuM nAmagArmarSi hatuM. A gargArSi siddharSigaNinA vidyAguru tema ja dIkSAguru hatA. upamitibhava prapaMco kathAnI, prazastimAM siddharSigaNie dharma bodhadAyaka gurunA rUpamAM zrI hirabhadrasUrinuM smaraNa karyuM che. temaNe potAnI guruparaMparAmAM prathama sUrAcAryano ullekha karI jyotiSa ane nimittazAstranA jANakAra dellamahattarAcAryane darzAvyA che. tyAra bAda durgavAmI thaI gayA. A durgarasvAmInA dIkSAgura paNa gargArSi ja hatA. siddharSigaNinuM sAhityasarjanaH siddharSigaNi dharma, darzana ane adhyAtmanA mahAna vyAkhyAkAra hatA. siddhahasta lekhaka ane saMskRtanA prakAMDa vidvAna hatA. temaNe dharmadAsagapaNanI upadezA mALA upara heyopAdeyA nAmanI TIkA lakhI hatI. A TIkA hAla paNa upalabdha che. temanI bIjI kRti upamitibhava prapaMcAkathA sAhitya jagatanI zreSTha kRti che. temaNe potAnA gurabhAtA dAkSiNyacaMdranI (kuvalayamAlA kathAnA racanAkAra) preraNAthI A kRtinI racanA karI hatI. upamitibhava prapaMcAkathA : A saMskRta graMtha gadya ane padyamAM racAyelo che. temAM lagabhaga soLa hajAra zloka che. mukhyapaNe dharmakathAnuyogamAM A graMtha racAyela hovA chatAM temAM cAre anuyogono sumeLa jovA maLe che. A kathAmAM nyAya, darzana, Ayurveda, jyotiSazAstra, sAmudrikazAstra, nimittazAstra, dhAtuvidyA, vyApAra, yuddhanIti Adi vividha viSayonuM varNana che. A kathAnA ATha prastAva che (vibhAga) che. prathama prastAva viSayanI bhUmikArUpe che. bIjA prastAvamAM karma, jIva ane saMsAranI avasthAonuM rUpaka rUpe varNana che. trIjA prastAvamAM krodha, viSayAsaktinI pariNati kathAnA mAdhyamathI samajAvI che. cothA prastAvamAM potAnA pratipAdya viSayanuM vistArathI varNana che ane aneka avAntara kathAo che. joke AThamAMthI cAra prastAva mahattvanA che. temAM paNa cotho prastAva atyaMta mahattvapUrNa che. A 'upamitibhava prapaMcA kathA' graMtha saM. 962nA jeTha, sudi pAMcama ne gurUvAre punarvasu nakSatramAM pUrNa thayo hato. tenuM vAMcana bhinnamAla nagaramAM thayuM hatuM. A graMthanI zuddha nakala (prati nakala) 'gaNA' nAmanI sAdhvIe taiyArI karI hatI je durgavAmInI ziSyA hatI. upazamabhAvathI bharelI A kathA sAMbhaLI jaina saMghe temane siddha vyAkhyAtAnI padavI ApI hatI. 112 - graMtha che. guruparaMparA : 'prabhAvaka caritra' anusAra jainAcArya siddharSigaNi vajasvAmInI paraMparAnA che. vajasvAmInA ziSya vajasena hatA. temanA nAgendra, nivRtti, candra ane = 111 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) A graMthano gujarAtI anuvAda "zrI jaina dharmaprakAza' mAsikamAM hapta-hapta saM. 1956nA jeThathI saM. 1959nA phAgaNa sudhI pragaTa thayo hato. prathama traNa vibhAga (prastAvo)nuM bhASAMtara saM. 1977mAM ane tenI bIjI AvRtti saM. 1981mAM bahAra pADavAmAM AvI hatI. tyAra bAda cothA ane pAMcamA prastAvanuM bhASAMtara saM. 1980mAM karavAmAM AvyuM hatuM. bAkInA traNa prastAvanuM gujarAtI bhASAMtara saM. 1982mAM thayuM hatuM. A graMtha phakta arebiyana nAITsa ke robinsana dujo jevo kathAgraMtha nathI. raghu, mAgha ke kirAta jevuM kAvya nathI. e mAtra rUpakakathA nathI ke nyAyano graMtha nathI. e amuka nathI ke te nathI ema kahevA karatAM te sarvasva che. graMthanA saMdarbhe sarjakanI vicArasRSTi : jaina lekhaka ke jainAcAryo mAtra lakhavA khAtara ke jana-manoraMjana mATe lakhatA nathI. A ukti anusAra zrI siddharSigaNino paNa A graMthanI racanA karavA pAchaLa khAsa Azaya, hetu hato. A mahAna graMthanI racanAnA saMdarbhe temanI vicArasRSTinA aneka pAsAMonuM digdarzana emanA graMthomAMthI upalabdha thAya che je nIce mujaba che. 1. graMtha prayojana - graMthakartAne dharmabodhakAra pAsethI jJAna, darzana ane cAritranI prApti thAya che, paraMtu bhaviSyamAM paNa te khUba maLyA kare, tenA upAya mATe potAnI saddabuddhi sAthe vicAraNA karatA temane jaNAyuM ke Apela vastu bhaviSyamAM sArI rIte maLe che. AthI temaNe nakkI karyuM ke, have je koI mArI pAse Avaze tene dAnamAM A traNa vastu Apaze. paraMtu koI paNa levA AvatuM nathI, kAraNake loko temanI jAta tarapha najara kare che, temanI yogyatA joyA kare che. graMthakartAne to paropakAra karavo hato ane te dvArA potAno mahAsvArtha (paramArtha) sAdhavo hato. AthI teo bhagavAna mahAvIranA matanA sArabhUta jJAna, darzana ane cAritra je sarva lokone batAvavA mAgatA hatA, tethI tenA jANavA yogya, zraddhA karavA yogya ane AdaravA yogya arthanI eka graMthanA AkAramAM racanA karI. jaina zAsananA bhavya jIvo samakSa A graMtha khullo mUkavAthI temAM rahelAM jJAnAdi sarva jIvone grahaNa karavA yogya thaze, upayogI thaze. sarva jIvomAMthI ekane paNa te bhAvapUrvaka pariNamaze to sarva prayatna saphaLa thayA ema mAnIne graMthakartAe A graMthanI racanA karI che jemAM AkhA saMsAranA ' 113 sarjakanI vicArasRSTi prapaMcanuM prastutikaraNa karavAmAM AvyuM che. 2. kathAnuyogano Azraya : saMsArarasika mohAsakta mugdha prANIonAM manamAM zarUAtamAM dharma pratye ruci hotI nathI, AkarSaNa hotuM nathI tyAre kAma ane artha saMbaMdhI vAto karIne teonAM mananuM parivartana karI zakAya e vAta karyA barAbara samajatA hatA. temane mAnasa svabhAvano sAro anubhava hato. teo jANatA hatA ke prathama vakhata sAdhu samIpe AvanArane ekadama dharmanI, tyAganI, saMvaranI vAto karavAmAM Ave to te bIje divase guru pAse Avato ja aTakI jAya. AthI temaNe kathAnuyogano Azraya laI dharma, artha ane kAma A traNe varganA upAdanano saMbaMdha Avato hoya evI saMkIrNa kathA dvArA yuktipUrvaka manuSyanI mAnasasthiti samajI-karI ADakatarI paddhatithI upadeza ApavAno sahAro lIdho che. 3. graMthanuM nAmakaraNa : graMthakartAe A graMthanuM nAma upamitibhava prapaMcAkathA rAkhyuM che. kAraNake 'jIva' eTale saMsAra. 'bhava' zabda 'bhU dhAtu parathI Avyo che. temAM hovApaNAno bhAva rahelo che. ApaNI cAre bAju, dUra-najIka je joIe te Akho saMsAra che, bhava che. emAM prANIonuM jIvana, enA aMtaraMga ane bahAranA bhAvo, vastu sAtheno saMbaMdha, tenuM tAdAbhya, teno viraha vagere sthaLa tema ja sUkSma bhAvo, banAvo, gamanAgamana Adi sarvano samAveza saMsAra-bhavamAM thAya che. prapaMca eTale vistAra athavA to ThagAI, phasAvaTa. ahIM saMsArano phelAvo kevI rIte ane zA mATe thayelo che, evo bhAva che. jyAre upamitino artha upamAna thAya che. jeno artha sarakhApaNAnA jJAnanuM sAdhana thAya che. saMsAranA vistAranA sarakhApaNAnuM jJAna jenAthI thAya tevI kathA. A kathAmAM catutirUpa saMsArano vistAra upamA dvArA spaSTa karavAmAM Avyo che. tethI A graMthanuM nAma yathArtha lekhAya. 4. graMtha-viSaya vimarza - kartAno kathA dvArA saMsAra-vistAra batAvavAno hetu spaSTa che. phakta vAto karavAmAM Ave, indriyonAM nAmo ke krodhAyamAna mAyAnuM svarUpa kahevAmAM Ave to lokone e vadhAre asara karatuM nathI, kAraNake evI vairAgyanI vAto to teo ghaNI vAra sAMbhaLyA karatA hoya che. koI navIna paddhatithI A vAta karAya to loko kharI - 114 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 L jJAnadhArA hai. vastusthiti samaje evuM AtmamaMthana kartAne thayuM haze. temaNa cAre tarapha avalokana karyuM haze tyAre temane thayuM ke cArebAju cAritrarAja ane moharAjAnI laDAI dararoja cAlyA kare che. vyaktigata zaktinA AvirbhAva pramANe bemAMthI eka pakSanI hAra-jIta thAya che ane karmarAja paNa kALa paripakva thatAM zubha-azubha vipAka Ape che. aciMtya zaktivALA AtmAno to koI bhAva paNa pUchatuM nathI. enuM vyaktitva siddhAMtamAM ja rahI gayuM che, paNa vastutaH e zodhyuM jaDatuM nathI. AvA vicAranA pariNAme emaNe potAnA maMtavyo, anubhavo ane Adarzo pustakAkAre mUkavAno vicAra karyo hoya ema jaNAya che. AthI rUpakathA dvArA AkhA saMsArano vistAra samasta jana-samAjanI samajamAM Ave e paddhatithI racavAno vicAra karyo haze temAM bhavaprapaMca upameya che ane kathA, avAMtarakathAo, tenAM pAtro, sthAno upamAna sthAne che. 5. navIna zailIno prayoga (upanayana saMskAra) : kartAne taddana navIna zailI AdaravI hatI. eTale zrotAne eka prakAre upanayana saMskAra karAvyA. 'nI' dhAtune 'upa' upasarga lAgavAthI 'upanaya' zabda bane che. eno artha pAse lAvavuM evo thAya. bIjo artha upanayana saMskAra paNa thAya che. 'upanayana' eTale mULa vastunI vadhAre najIka javuM, vastunuM UMDANathI vicAravuM. jema upanayana saMskArathI dharmano janma thAya che ane jIva dharmanI najIka Ave che tema upanaya dvArA vastunA aMtaranA jJAnathI saMsArI jIva vArtAnuM rahasya samaje che e hetuthI kartA e saMskAra karAvavA mATe upodghAtarUpe potAnuM caritra kahI saMbhaLAve che tema ja pratyeka zabdano rahasyArtha batAve che. AkhI kathA saMketarU5 AlekhI hovAthI e saMkatene prathamathI jaNAvavAnI jarUra hovAthI prathama prastAvamAM potAnuM caritra ApI navIna zailI dvArA AkhI saMsAralIlAnuM darzana karAvyuM che. 6. kathA-kathananI maulikatA H kartAe vArtA kahevAnI paddhatimAM maulikatA lAvavA mATe eka adbhuta kathA UbhI karI che. cha khaMDa sAdhanAra mahAna cakravartIne rastA para jato kalpIne tene phAMsIe caDAvavA laI javAto batAvI tenA mukhe AkhI vArtA kahevaDAvI che. joke te samayanA graMthomAM vArtAkathananI A paddhati pracalita hatI. mANakavie AkhI kAdaMbarInI kathA popaTanA mukhamAM mUkI tyAre kartAe AkhI kathA eka vadhyasthAnake laI javAtA saMsArI jIvanA mukhamAM mUkI che. vAstavika rIte e mahAna cakravartI che te bAbata AgaLa spaSTa thAya 115 wee che. aneka bhavanI kathAnuM citra to tenI pAse mojUda hatuM ane kartAno viSaya Akho saMsAra hato eTale potAnI rUpaka kathAne anukULa thAya tevI yojanA mATe temaNe keTalIka vAto saMsArI jIve je anubhavI te kahI ane keTalIka teNe sAMbhaLI te kahI. Ama kathAmAM kathA ane temAM paNa avAMtara kathAo mUkI hovA chatAM koI paNa jagAe jarA paNa asta-vyastatA thavA dIdhI nathI. 7. kathAgraMtha-tattvajJAnanI dRSTie : klAnI najare A graMtha rUpakakathA, mahAkAvya che to adhyAtmanI najare tattvajJAnano graMtha darzAvavA graMthakartAe A kathAnA pratyeka vAkyamAM tattvajJAna mUkyuM che ane khUbI e che ke zrotAmAM ke vAcakamAM AvaData hoya teTaluM e tattvajJAnAmRtanuM pAna kare nahi to adbhuta vArtAnuM rasapAna to kare ja. kathAnA pAtronI pratyeka carcA tattvajJAnathI bharelI vArtA che. thAnA mukhya mukhya viSayo nIce mujaba che, paNa aMdaranA viSayono to pAra nathI. AtmAno vikAsakrama :- jainadarzananA abhiprAya anusAra saMsArI jIvanuM caritra eTale AtmAno vikAsakrama. prathama saMsArIjIva avyavahArarAzimAM hoya che, tyAMthI akAma nirjarAnA kAraNe vyavahArarAzimAM Ave. tyAra bAda ekendriya. AdimAM phUTAto kUTAto paMcendriya tiryaMcamAM Ave. tyAra bhAda puNyodaye manuSyagati-devagati maLe, paraMtu jo pApa kare to narakagatimAM jAya. AvI rIte cAregatimAM rakhaDacA kare che paNa jo vivekajJAna thAya, svamAM utare ane parane dUra kare to mokSagati paNa prApta karI zake che. Ama AkhA vikAsamArgone A graMthamAM batAvavAno kartAno Azaya hato. karmasiddhAMta :- AThe karma saMsAramAM rakhaDAvanArAM che ane e sarvamAM rAjAnA sthAne mohanIya karma che. A karmo kevI rIte kAma kare che ane prANIone enA svabhAvadharmamAM kevI rIte javA detA nathI ane jAya to kevA prayatnothI pAchA kheMcI jAya che, A sarva bAbata pratye lokonuM dhyAna kheMcavA karmanI carcA vistRtarUpe karavAno Azaya kartAno hovo joIe. puNya ane pApanuM phaLa H saMsAramAM ghaNI vakhata atidurjana mANaso sukhI hoya che ane sajjana mANaso du:khI hoya che. e vAtano prakaTa khulAso karavA graMthakartAe karmapariNAma mahArAjAne rAjAdhirAjanA sthAnake batAvI tenA senApati tarIke puNya ane pApa darzAvI temanuM kArya bahu vistArathI darzAvyuM che. AtmAno parabhavagamana H saMsArI jIvanAM gamanAgamana dvArA pUrvakRta karmano 116 58 R Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 L yh "N jJAnadhArA) siddhAMta jeTalo upayogI che teTalo ja parabhavamAM AtmAnuM gamana upayogI che ane e mAnavAthI kRtanAza ane adbhuta abhyAgama nAmanAM be dUSaNo dUra thaI jAya che tenuM vivaraNa AkhI kathAmAM kartAe kuzaLatAthI darzAvyuM che. pAMca samavAyI kAraNo :- koI paNa kArya thavA mATe kALa, svabhAva, bhavitavyatA, karma ane puruSArtha A pAMca samavAyI kAraNo jarUrI che. amuka vastu thavAno samaya pAkavo joIe, ema thavAno eno svabhAva hovo joIe, ema thavuM saMbhavita hovuM joIe, taghogya pUrvakriyA thayelI hovI joIe ane tene mATe prayatna hovo joIe. A pAMca samavAyI kAraNone bahu yuktipUrvaka AkhA graMthamAM kathArUpe gUMthI lIdhA che je kartAnI kalA batAve che. -- sarvaviratipaNAno upadeza H- sarvaviratinI mukhyatA batAvavA mATe jyAre jyAre upadeza apavAno prasaMga Ave che tyAre caraNakaraNAnuyogane aMge prathama sarvaviratipaNAno upadeza kartAe Apyo che. tyAra pachI temAM jenI azakti hoya tene mATe gRhasthadharma (dezavirati) batAvyo che. 8. saMsAra ane nATaka : saMsAra eka nATaka che. emAM ramanArAM pAtro sAtheno ApaNo saMbaMdha kevo che ? ApaNe pote e nATakamAM keTalo ane kevo bhAga bhajavI rahyA chIe ? A AkhuM nATaka sinemAnI philmanI mAphka pasAra thAya che, paNa temAM ApaNane jo bhAga bhajavatAM AvaDe ane thoDo taTasthabhAva anubhavAya to saMsAracitramAM eka sAdhAraNa paristhiti anubhavI enAthI dUranI dazA prApta karavAnuM mana thAya. tethI graMthakartAe A saMsAranATakane zabdacitramAM utAravAnuM sAhasa kheDacuM che jethI saMsArI jIvane sva-paranI sAcI oLakha thAya ane AtmapariNati nirmaLa bane. 9. samayanI saMkSiptatA : kartAne eka rAjAnuM, eka bhavanuM citra rajU karavuM nahotuM. emane to sadguNono prabhAva batAvavo hato, sarva manovikAro, durguNonA pariNAmo citaravAM hatAM ane AtmAno utkrAMti krama vikAsanI najare batAvavo hato, paNa ema karavAthI pAtronI saMkhyA vadhe ane AkhA bhava sudhI kathA vAMce to paNa vArtAnA uddezya-vibhAgano eka aMza pUro thAya nahIM. A sarva muzkelIo dUra karavA kartAe eka jJAnI gurusadAgamanuM pAtra darzAvyuM 117 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM che. vastuta: e zrutajJAnane puruSAkAre batAvanAra mahaprajJApuruSa che. AvI rIte anaMtakALanI vAta saMsArI jIvanA mukhamAM mUkIne sadAgamanI kRpAthI nava kalAkamAM (traNa pahora)mAM AkhuM caritra pUruM kare che. uparokta muddAo upara graMthartAe khUba manana-maMthana karI tene kathAnA mAdhyama dvArA loko samakSa eka citrakAranI jema jIvaMta citrarUpI graMtha rajU karyo che. A graMtha kAvyagraMtha che. emAM navenava rasanI gUMthaNI karavAmA AvI hovAthI rasALa che. kartAne aneka viSayonuM jJAna hatuM, tenI jhalaka A graMthamAM jovA maLe che. te uparAMta tatkAlIna vininuM kRttinuM bArbehuba citra kaMpAvyuM che. temAM je je joyuM, anubhavyuM te sarvenuM sUkSmatAthI varNana karyuM che. dareka pAtromAM prANa pUryA che. mATe ja A graMtha koI eka caritrakathA na banatAM dareka jIvanI, mArI, tamArI, sarvenI kathA che. AkhA saMsAranuM svarUpa che. Ama lokakalyANa arthe potAne je je maLyuM te ApavA mATe graMthakartAe A graMthanI racanA karI che. joke A graMthane uparachalluM vAMcavAthI teno sAra pAmI zakAya nahIM. tenuM manana ane ciMtana karavAthI ja kAMIka bodha pAmI zakAya. vizeSa noMdhaH- * saMkSipta upamitibhava prapaMcAkathA saMskRta gadyamAM zrI haMsaratnae lakhI, tenuM gurjara bhASAmAM vArtika zrI amRtasAgaragaNie karyuM che. A gurjara vArtika zrAvaka bhImazI mANeke zrI prakaraNaratnAkaranA prathama bhAgamAM chapAvyuM che. tenI bhASA sudhArI zrI jaina dharma pracAraka sabhAe saM. 1953mAM suMdara pustaka AkAre chapAvyuM. 1. 2. jijJAsu tema ja vidvAnone vadhu upayogI thaI zake tevI mAhitI : A graMthanA 1thI 3 bhAga gujarAtImAM anuvAda - lekhaka motIcaMda giradharalAla kApaDiyA. prakAzana jaina dharma prAsaraka sabhA bhAvanagara. A graMthanA 1thI 3 bhAga gujarAtImAM anuvAda - lekhaka kSamAsAgara, prakAzana jainatattva prasAraka vidyAlaya, zivagaMja. - - 3. A graMtha upara eka stavana, lekhaka zrI vinayavijaya upAdhyAya, te zrI jaina kathA ratnakoSanA trIjA bhAgamAM (pR. 106-114) chapAyuM che. saM. 1716. 118 59 R Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 L pU jJAnadhArA jaina tattvaprakAzaH amolakha RSijInI vicArasRSTi - DaoN. ketakI yogeza zAha ketakIbahene muMbaI yuni.mAMthI 'guNa sthAnaka' para Ph.D. karyuM che. 18 zreNI sudhInA dhArmika abhyAsa ane dazavaikAlika sUtra kaMThastha karI rahyAM che. jaina sAhitya jJAnasatromAM bhAga le che. carama tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInuM zAsana 21000 varSa sudhI eTale ke pAMcamA ArAnA cheDA sudhI cAlavAnuM che. tene tyAM sudhI laI javAmAM khabhekhabhA ane hAthehAtha milAvIne sau potAnI eka iMTa mUke to ja A zakya bane. temAM eka IMTa nahIM paNa 25-50 IMTa mUkavAnuM kAma pU. amolakhaRSijI mahArAje karyuM che. pitA kevalacandajI ane mAtA hulAsAbAInuM amola ratana hatA. meDatA (mahArASTra) gAmanA nivAsI, osavAla kuLanA zrI kasturacaMdajI kAMsTiyA ane javarIbAInA pautra hatA. javarIbAI ane pitA kevalacaMdajIe dIkSA lIdhI hatI. pitA sAthe dIkSA levAnI AjJA na maLI. pitAzrIne dIkSA vezamAM joI punaH vairAgya AvyA. te samaye kevaLa sADAdasa varSanI uMmaramAM saMvata 1944nA phAgaNa vada-bIjanA dIkSA thaI. kevalaRSie putrane potAno ziSya na banAvatA pU. khUbARSinA jyeSTha ziSya zrI cainARSijInA ziSya banAvyA. pUjyazrI pAse saMvata 1948mAM 18 varSanA pannAlAlajIe dIkSA lIdhI. te samaye zrI kRpArAmajI mahArAjanA ziSya zrI rUpacaMdajI mahArAja guruviyogathI du:khI thaI rahyA hatA. tyAre temane sAMtvana devA mATe zrI pannARSine temane samarpita karI dIdhA. e emanI mahAna udAratA hatI ke potAnA prathama ziSyane svecchAe bIjAne soMpI dIdhA. 119 huM sarjakanI vicArasRSTi zrI ratnaRSijIe pUjyazrIne yogya jANIne zAstrAbhyAsa karAvyA. tyAra bAda saMvata 1969nA muMbaI, hanumAnagalImAM cAturmAsa karyuM. tyAM temaNe ''jaina mUlya sudhA'' nAmanuM padyabaddha pustaka prakAzita karyuM. haidrAbAda nivAsI sAdhumArgI zrAvaka zrI pannAlAlajI kimatIe nivedana karyuM ke, haidrAbAdamAM sAdhumArgIonA ghara to che kiMtu sAdhudarzananA abhAvathI teo anya matAvalaMbI banI rahyA che. jo Apa tyAM padhAro to moTo upakAra thaze. zAsana ane dharma prabhAvanAnA hetuthI temaNe vihAra zarU karyo. vacce jyAM jyAM cAturmAsa thatA hatA tyAM graMthonuM sarjana ane prakAzana cAlu ja rahyuM. IMgatapurInA cAturmAsa daramiyAna 'dharmatattva saMgraha'nuM prakAzana thayuM. haidrAbAdamAM cAturmAsamAM aneka graMthonuM prakAzana lAlA sukhadeva sahAyajI Adi pramukha zrAvakoe karI, amUlya bheTa tarIke vaheMcyA. haidrAbAdamAM temaNe 3 ziSyane dIkSA ApI. tyAra bAda sikandrAbAdanA cAturmAsamAM pUjyazrIe eka ja vakhata gocarI vAparIne divasanA 7-8 kalAka niraMtara lekhana karIne 3 varSamAM 32 AgamonA hindI bhASAnuvAda karyA. pUjyazrI ThANA-3 sAthe karNATaka dezanA yAgirI gAmamAM padhAryA. jainetara lokone dharmapremI banAvyA. temanI kIrtithI prAbhAvita thaIne beMgaloranA zrAvakonI vinaMtIthI beMgalora padhAryA. tyAM jaina sAdhumArgI pauSadhazALA, jaina ratna amola pAThazALA ane jaina pustakAlayanI sthApanA karI. temanI preraNAthI IrAnakhAM ane gostakhAM nAmaka be kasAIoe jIvahiMsAno tyAga karyo ane tyAMnA jajasAhebe paMcendriyanI hiMsA ane mAMsAhArano tyAga karyo. pharI mahArASTra deza tarapha padhAryA ane dhUliyA vagere gAmomAM comAsAM karyAM. IndoramAM temane "pUjya padavI'' ApavAmAM AvI. tyAMthI bhopAla, sAdaDI, jodhapura, jayapura, amRtasara (paMjAba), jAlaMdhara, ludhiyAnA, paMcakUlA, simalA, dillI vagere vihAra karIne cAturmAsa karyA. te daramiyAna anekone dIkSA pradAna karI, jaina pAThazALAonI dizAo kholI, potAnA amRtamaya upadezathI janatAne lAbhAnvita karatA rahyA. vi.saM. 1993mAM dhuliyAnA cAturmAsamAM kAnamAM pIDAnA kAraNe bhAdaravA vada dazamanA, tA. 13-9-1936nA divase amola ratnanuM teja vilIna thaI gayuM tyAre temanI uMmara 60 varSa ne 6 divasanI hatI. pUjyazrInA svargavAsathI eka mahAna 120 60 R Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 L yh N jJAnadhArA saMta, eka Adarza sAhityapremInI jaina samAjane khoTa paDI. temanA dvArA nirmita vizAla graMtharAzi temanI kIrtine cirakALa sudhI sthAyI rAkhaze. pUjyazrIe potAnA athAga parizrama ane laganathI jJAnayajJa zarU karyo hato. 32 AgamonA hindI anuvAdanI sAthe kula 101 pustakonI suMdara racanA karI, jaina samAja samakSa sAhityano khajAno kholI dIdho hato. temAM dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga e cAre anuyoga para temanI kalame kamAla karI che. 'mukti-sopAna' graMthamAM guNasthAnaka upara 252 (baso bAvana) dvAra utArIne jaTila viSayane saraLa banAvyo che. je graMtha mane mArA 'guNasthAnaka'nA Ph.D.nA mahAnibaMdhamAM ghaNo upayogI thayo che. pUjyazrInAM pustakomAMthI aneka pustakonA to bhinna bhinna bhASAmAM anuvAda thayA che ane aneka AvRttio paNa prasiddha thavA pAmI. 'saddharmabodha' nAmanA pustakanI hindI, marAThI, kannaDI, urdU AvRttio prasiddha thavA pAmI che. pUjyazrIe lakhelAM badhAM pustakonI kula 1,65,650 prato prakAzita thavA pAmI che. pUjyazrIe batrIsa Agama, 25 (paccIsa) jeTalA caritragraMtho, daza jeTalA tattvajJAna graMtho sahita 101 graMthonuM sarjana karyuM che. pUjyazrInI 'jaina tattvaprakAza' eka amUlya kRti ane ajoDa sarjana che. A vizALa graMtha phakta traNa mahinAmAM ekalA hAthe samApta karyo hato te temanI apUrva jJAnazakti, vyavasthita lekhanazakti ane agAdha zAstrIya jJAnano suMdara paricaya Ape che. sUtra sAhityanuM tattvadohana karI A pustakane jaina dharmanI Refrence Book banAvI dIdhI che. jaina dharmanA marmane samajavAnI jijJAsu vyaktio mATe A graMtha parama nitAnta upayogI che. meM paNa A graMthano upayoga ghaNI vAra karyo che. A graMthane pAghaDI borDanI jaina siddhAMta zAstrI parIkSA mATenA pAThacakramamAM niyukta karyo che. A graMthanI upAdeyatA ane upayAgitAnuM eka prabaLa pramANa e che ke A graMthanI atyAra sudhI bAra AvRttio (gujarAtI hindI maLIne) prakAzita thaI cUkI che. - prastuta graMthamAM 2 khaMDa che. prathama khaMDanA pAMca prakaraNomAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhunA guNo ane svarUpa para vistArathI prakAza pADaco che. bIjA khaMDanAM cha prakaraNamAM dharmanuM svarUpa, sUtradharma ane cAritradharmanuM nirUpaNa 121 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM karatAM samyaktva, mithyAtva, zrAvaka dharma ane aNagAra dharmanI vistRta vyAkhyA karavAmAM AvI che. viSayonA krama ane nirUpaNa zailImAM svAbhAvika pravAha che, akhaMDa rasa-pravAhanI pratIti thAya che. Agama sAhitya aMtargata rahela tattva upara prakAza pADato graMtha eTale ''jaina tattva prakAza''. jenA prAraMbhamAM pravezikAnI gAthA uttarAdhyayana sUtranA adhyayana-20nI prathama gAthA che : "siddhALuM LamAM vijyA, saMnaLAyuM 2 mAvo | atyadhammaMgaI tathaM, aNusaThThI suThoha me / / artha : siddha ane saMyatione bhAvapUrvaka namaskAra karIne dharma ane artha dharmanA yathArtha svarUpane sAMbhaLo. pUjyazrIe pasaMda karelI gAthA ja kahI jAya che ke temanA manamAM AkhA graMthanuM mALakhuM taiyAra haze. prathama khaMDamAM navakAramaMtranA padanA krama mujaba prathama prakaraNamAM arihaMta bhagavAnanA 12 guNo, 34 atizaya, 35 vANInA guNo, 18 doSa rahitatA temaja bhUta bhAvi ane sAMpratanA 720 tIrthaMkaranI nAmAvalI che. pUjyazrIe jyAM jyAM viSayane anurUpa AvazyakatA lAgI che tyAM tyAM AgamanI gAthA ApIne viSayane puSTa banAvyo che te temanA Agamaprema ane Agama jJAnanI anubhUti karAve che. to kyAreka bhaktAmaranI gAthA ke logassanA pATha mUkI viSayane rasALa banAvyo che. "arihaMta stava' nAmaka A adhyayanamAM anaMtAnaMta guNonA dhAraka, saphaLa pAponA nAzaka, trilokanA vaMdanIya, pUjanIya arihaMta bhagavAnanI mana, vacana, kAyAthI stuti karI che. bIjuM 'siddha' nAmaka prakaraNamAM namotkruSNanA pATha siva, mayama, maya, madAMta, maghyaya, madhvAcAi, apuLAvitti, siddhiArU nAmadheyathI zarU karavAmAM AvyuM che. siddha bhagavAna lokanA agrabhAge birAje che teTaluM kahIne aTakatA nathI, paraMtu AkhA lokAlokanuM svarUpa kAvyacakranuM varNana, cakravartInI riddhithI bhagavAnanI siddhinuM sadRza varNana kharekhara vAMcavA lAyaka che. ahIM to jANe ema lAge che ke nAnI pagadaMDI para cAlatA kyAre galI, rasto ne moTA dhorImArga para AvI gayA te khabara ja na paDe ! evI saraLatAthI emanI kalama cAle che. pravezikAnI gAthAnA bIjA caraNa 'saMgayAnuM 5 mAvo' anusAra havenA 122 61 R Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) prakAranA avaMdanIya sAdhu, sAdhunI 84 upamA, bIjI 32 upamA vagerenuM sacoTa varNana karyuM che. Ama, jaina tattva prakAza graMthanA pUrvArdhanA prathama khaMDamAM paMcaparameSThI padanA 108 guNono savistAra che. pAMcepAMca prakaraNanA aMte pAMce padanA uttama guNa dhArakone temaNe traNe kALa, traNe karaNathI zuddha vaMdanA-namaskAra karyA che. aMtima maMgalAcaraNamAM suprasiddha ''gano mavana madirA'' nI gAthA mUkI potAnI dharma prati daDha zraddhAnuM darzana karAvyuM che. jaina tattva prakAzanA dvitIya khaMDamAM graMthanA prAraMbhamAM je gAthA lakhI che tenA uttarArdha padanuM varNana che. uttama sukhanA arthIo eTale mumukSuone grahaNa karavA yogya zrata ane cAritradharmane che prakaraNamAM pUjyazrIe gUMcyA che. jema zuddha raphaTikamaya zveta pArAAne suvarNa dorAthI gUMthavAmAM Ave che tyAre te pArAmAMthI suvarNamaya jhAMya dekhAya che. tevI rIte jinavANIe kathita viSayorUpI pArAne ekasUtre gUMthyA che ane temAM pUjyazrInI dharmazraddhArUpI suvarNamaya jhAMya dekhAI rahI ijJAnadhArA) prakaraNamAM 3 saMyamIonI vAta che. trIjA prakaraNa "AcArya'mAM pAMca mahAvrata, paMcAcAra, pAMca indriya nigraha, brahmacaryanI nava vADa, 4 kaSAyathI mukti, AcAryanA 36 guNo, 8 sammadA vagerenuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. pUjyazrInI eka khAsiyata uDIne AMkhe vaLage tevI che. te e che ke temaNe FootnotemAM viSayane vadhu samajI zakAya tevI mAhitI jJAnAbhilASI mATe ApI che, to kyAreka jeo kAMI ja jANatA nathI tenA mATe pAyAnI mAhitI ApI mAhitagAra karyA che. baMne varganI jarUriyAtane saMtoSavAno pUjyazrIno prayAsa saphaLa rahyo che. ahIM FootnotemAM 33 AzAtanA, 34 asakjhAya ne 96 doSa rahita AhAra-pANI vagere je sAdhubhagavaMto bhogave tenI sUci jANavA jevI che. to bIjA prakaraNamAM FootnotemAM puruSanI 72 kalA, strInI 64 kalA, 36 jAti, lokottara 14 vidyA, laukika 14 vidyAnI nAmAvalI che. 'upAdhyAya' nAmaka cothA prakaraNamAM upAdhyAyanA 25 guNo temaja 32 AgamonuM vivecana che. temAM AgaLa vadhatAM 12 bhAvanA che. temAM dareka bhAvanAmAM Agamakathita daSTAMta ApI potAnI jJAnapratibhAnuM pramANa ApyuM che. dasa yati dharmanA svarUpamAM potAnA AgavA maulika ciMtanane anubhavathI rajU karyuM che. dA.ta. gUmaDuM jyAre maTavA Ave tyAre temAM caLa Ave che te samaye jo khaMcavALe to gUmaDAmAMthI lohI nIkaLe ane maTatAM samaya lAge. jo tyAre manane vaza karI gUmaDAne hAtha na lagADe to thoDA vakhatamAM ArAma thaI jAya. tevI rIte manuSyabhavamAM kAmavikArarUpI gUmaDuM pAkI gayuM che. have tene vadhAre chaMcheDIe nahIM to mokSarUpI ArAma meLavavAno samaya AvI gayo che. 12 bhAvanA ane dasa yatidharmanuM varNana kharekhara mamaLAvavA jevuM ane vAraMvAra vAgoLavA jevuM che, je sAcA daDhadharmI banAvavAmAM sahAya kare tevuM che. A ja prakaraNamAM 17 prakArano saMyama, 8 prabhAvanA, upAdhyAyanI 16 upamAonuM varNana che. pAMcamAM prakaraNa 'sAdhujI'nI zarUAtamAM sUyagaDAMga sUtranA 1lA zrutaskaMdhanA 16mA adhyAyanI gAthA che jemAM sAdhune 4 nAmathI varNavAmAM AvyA che. mAhaNa, samaNa, bhikakha, nirgatha - tenI vyAkhyA ApI sAdhujIvananAM dareka pAsAMone ahIM ujAgara kayAM che. sAdhunA 27 guNo, 22 pariSaha, bAvana anAcaraNa, 20 asamAdhi doSa, 21 sabaLA (moTA) doSa, 32 yogasaMgraha, 6 prakAranA niyaMThA, 5 - 123 dvitIya khaMDanA pahelAM "dharmanI prApti' nAmanA prakaraNamAM dharmanI durlabhatA batAvI che. AgamamAMthI vINIvINIne sArabodha dhAradAra ane vairAgyasabhara gAthA laI viSayane majabUta banAvavAnuM kArya pUjyazrIe karyuM che. __"labhanti bimalA bhoo, lAnbhanti surasaMpadA / lanbhanti puttamittaM ca, hago dhammo na laanbhii| ahIM pUjyazrIe upadezAtmaka zailImAM "savvI jIva karuM zAsanarasI''nI bhAvanAthI dharma pamADyo che. A jagatamAM koI evI jAti, yoni, kuLa ke sthAna nathI ke jyAM A jIva jamyo na hoya ke maraNa pAmyo na hoya. temAM jIve anaMtA pula parAvartana karyA. ahIM pula parAvartana, dasa bolonI durlabhatA vagerenI samajUtIthI vAcaka vargane manuSyabhavamAM maLelAM sAdhanothI sAdhanA karI levAnI atinamra vinaMtI karI che. bIjA "sUtradharma' nAmanuM prakaraNa ''paDhamaM nA to sava''nI gAthAthI zarU thayuM che. prathama jJAna haze to dayA paLAze. ema kahI sUtra dharmanI mahattvatA gaNAvI che. saMsthAnana yAtriAuna mokSamAH anusAra sarvaprathama nava tatvanI zraddhAno - 124 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 L "huM" jJAnadhArA savistAra che. tyAra bAda sAta nayano vicAra, nava tattva upara sAta naya, cAra nikSepa, nava tattva upara cAra nikSepa, cAra pramANa, pAMca jJAna, nava tattva upara cAra pramANa; cauda guNasthAnaka vagere aTapaTA viSayone saraLatAthI samajAvIne kahe che ke zAstrajJAnathI aneka rIti vaDe nava tattvanA svarUpanuM saMpUrNa jANapaNuM hovuM te sUtradharma che. mATe jema haMsa pANIne choDI dUdhane grahaNa kare che tema vivekI puruSe sarvamAMthI sAra grahaNa karI levo joIe. prakaraNanA aMte "niLayAM gaLurattA''nI gAthA mUkIne jinezvarapraNIta vacanamAM anurakta banavAnI preraNA kare che. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa 'mithyAtva' che tenuM svarUpa trIjA prakaraNamAM varNita che. mithyAtvanA pacIsa prakArane lokabhogya bhASAmAM sAdhAraNa jana paNa samajI zake tethI sAdIsIdhI bhASAmAM samajAvayAM che. eMzI varasanI uMmaralAyaka vyaktine AkhA akharoTa ApIe to te khAvA mATe azakya che, paNa te akharoTano zIro karI garamAgarama, upara garnish karI pUjyazrIe ahIM pIrasyo che. ahIM ghaNI jagyAe temaNe zrImad bhAgavat, viSNupurANa, manusmRtinA zloka mUkI temanI anya darzananI jANakArIno paricaya Apyo che. ahIM asarakAraka muddo je noMdhavA jevo che te e che ke hiMsAthI pUjyazrIno AtmA keTalo kakaLI UThato haze te laukika mithyAtva aMtargata samajAvyuM che. ahIM vAyukAya hiMsA, vanaspatikAyanI hiMsA, yajJamAM thatI hiMsA vagere hiMsAmAM dharma mAnatA lokone ahiMsAno mahimA batAvyo che. kahe che ke : na sA dIkSA na sA bhikSA, na taddAnaM na tattapaH na tadjJAnaM na taddhyAnaM, dayA yatra na vidyate // arthAt jenA hRdayamAM dayA nathI tenI dIkSA, bhikSA, dAna, tapa, jJAna, dhyAna sarve mithyA che. ''hetuNuM mahApadaM''-nA nyAye dharmanA kAryamAM alpa duHkha te mahAphaLa ApanAruM jANI parama sukhI thavAnI cAvI batAvI che. A ja prakaraNamAM AgaLa vadhatAM jinapraNIta zAstrothI viparIta prarUpaNA karanAra jamAlI Adi 7 ninhevonI vAta karI utsUtra prarUpaNA karanAra sAme lAlabattI dharI che. zuddha jaina dharmamAM mukha para muhapatti bAMdhavAnA sacoTa kAraNo ane sabaLa purAvAo ApyA che. prakaraNanA aMte vairAgyazatakanI gAthA 125 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM dvArA kahe che ke mithyAtvamAM kiMcit mAtra paNa guNa nathI, anaMta doSanuM pratyakSa sthAna che, chatAM paNa mohAMdha banelA jIvo tenuM AcaraNa kare che te sakhedAzcarya che. cothA prakaraNamAM mithyAtvanA pratipakSI samyaktvanI dhUNI dhakhAvI che. jemAM vyavahAra samaktinA 67 bola, samyaktvanI 10 ruci vagere para prakAza pADyo che. samyagdarzana pAmavuM jarUrI che, kAraNa ke : "eka samakita pAye binA, tapa japa kriyA phoka, jaise murdA sinagAravA, samaja kahe tiloka.'' prakaraNa pAMcamAmAM AgArI dharma-zrAvakAcAranuM vistRta varNana che. jemAM zrAvakanA 21 guNa, 21 lakSaNa, 12 vrata, 11 paDimA AdithI susaMskRta A prakaraNa zrAvako mATe ghareNAM samAna che. ahIM prastuta 12 vratanI samajaNa zrAvaka mATe upayogI che. gRhavAsamAM rahIne paNa dharmakaraNInuM samAcaraNa kevI rIte karI zakAya enuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. sAdhakanuM AkhuM jIvana abhyAsa che to teno aMtima samaya e tenI parIkSA che. tevA aMtima zuddhinA saMthArAnI samajaNa aMtima prakaraNamAM ApI che. mRtyunA 17 prakAra, sAgArI-aNagArI saMthAro, samAdhimaraNa lenAranI bhAvanA, saMthAro AtmahatyA che ke nahIM ? tenI carcA, samAdhi mRtyu sthitanAM 4 dhyAna vagere daSTikoNane laIne mRtyune mahotsava banAvavAnI prakriyAnuM prarUpaNa karyuM che. dvitIya khaMDanA upasaMhAramAM ''sa dharmo pUva nice'' - uttarAdhyAyana sUtranI gAthA mujaba kahe che ke, A ja dharma dhruva che. je dharmanuM pratipAdana anaMta tIrthaMkaroe karyuM che, kare che ane karaze. AvA dharmanuM ArAdhana karIna ja siddha banI zakAya che. graMthanA aMtima maMgalammAM dharmanI dhvajA pharakAvatAM kahe che : eya NaM dhamme paMcabhave ya ihabhave ya hiyAe suhAe / khemAe NisseyasAe, aNugAmIyatAe bhavissara | arthAt A bhavamAM parabhavamAM hitakArI, sukhakArI evo A dharma mokSanA aparimita sukhano denAro thaze. pUjyazrInI vinamratA, saraLatA, laghutA ne RjutA temanI aMtamAM ApelI vijJaptinA AdhAre jANI zakAya che : mATe tene akSarazaH ahIM lIdhI che : 126 63 R Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) ijJAnadhArA) vijJapti sujJa pAThaka gaNa ! zrI jinavarendra bhagavAne prakAzelAM ane zrI gaNadhara mahArAje gUMthelAM sUtronA tathA pUrvAcArya dvArA pratipAdita graMthonA avalaMbanathI vidvAnonI sammatipurvaka tathA nija matyanusAra A "jaina tattvaprakAza' graMthanI racanA karavAmAM meM je zrama lIdho che te kevaLa mArA dAnadharmanuM kartavya bajAvavA tathA bhavyAtmAone lAbha pahoMcADavAne mATe upakAraka daSTithI ja sAhasa karyuM che; nahIM ke mArI vidvattA batAvavA. kema ke huM vidvAna hovAno dAvo karato nathI. eTalA mATe mAra Azayane lakSamAM rAkhI, A graMthamAM mArA jIvapaNAthI je kaMI doSo rahI gayA hoya tene bAju para rAkhI mane kSamA Apazo ane temAM kahelA sabodha ane sadguNonA guNAnurAgI banI mAtra guNoneja grahaNa karazo eTalI ja mArI namra vinaMtI che. hitecchu amolaka RSi - pUjya amolaka RSijI amola ane amUlya ratna che jemaNe Avo daLadAra graMtha racIne jaina samAja upara upakAra karyo che. himAlaya parvata uparathI gaMgAne pRthvIpaTa upara utAravA A graMthamAM koI paNa viSaya ke koI paNa mAhitI ApavAmAM na AvI hoya tevuM nathI. mATe rAjA bhagIrathe jevo prayatna karyo hato tevo ja bhagIratha prayatna pUjyazrIe AgamanA jaTila viSayomAMthI tattvajJAnanI gaMgAne A "jaina tattvaprakAza'mAM utAravAno ryo che; te gaMgAmAMthI ApaNe sau potapotAnI yathAzakti mujaba kaLazo, loTo, pyAlo ke bAladI bharI pAvana banIe e ja zubhakAmanA. tasvArtha sUtrakAra umAsvAtinI vicArasRSTi - DaoN. pravINabhAI sI. zAha amadAvAdasthita DaoN. pravINabhAIe "jaina dharmamAM jJAnamImAMsA' viSaya para Ph.D. karyuM che. jaina dharma para deza-videzamAM pravacano Ape che ane vividha seminArsamAM bhAga le che. koI paNa bhAratIya zAstrakAra jyAre potAnA viSayanuM zAstra race che tyAre te potAnA viSayanA nirUpaNanA aMtima uddeza tarIke mokSane ja mUke che; pachI bhale racanAno uddeza te viSaya artha, kAma, jyotiSa ke vaidyaka jevo Adhibhautika dekhAto hoya ke tattvajJAna ane yoga jevo AdhyAtmika dekhAto hoya. badhAM ja mukhya viSayanAM zAstronA prAraMbhamAM te te vidyAnA aMtima phaLa tarIke mokSano ja nirdeza hovAno ane te te zAstronA upasaMhAramAM paNa chevaTe te vidyAthI mokSa siddha thayAnuM kathana AvavAnuM pahelethI ja jaina AgamonI racanAraulI bauddha piTako jevI lAMbA varNanAtmaka svarUpa cAlI AvatI ane te prAkRta bhASAmAM hatI, bIjI bAju brAhmaNa vidvAno-racanAzailI e saMskRta bhASAmAM zarU karelI TUMkA TUMkAM sUtro racavAnI dhIre dhIre bahu ja pratiSThita thaI gaI hatI; e zailIe vAcaka umAsvAtine AkarSyA temAM ja lakhavA preryA. tattvArtha sUtrano paricaya vAcaka umAsvAtie potAnA prastuta zAstranA viSaya tarIke e nava tattvo pasaMda karyA ane temanuM ja varNana sUtromAM karI te sUtrone viSayAnurUpa 'tattvArthAdhigama' evuM nAma ApyuM. vAcaka umAsvAtie nava tattvanI mImAMsAmAM joyapradhAna ane cAritrapradhAna baMne darzanono samanvaya joyo chatAM temane temAM potAnA samayamAM vizeSa carcAtI pramANamImAMsAnA nirUpaNanI UNapa jaNAI; ethI emaNe potAnA dhyAnamAM Avela badhI mImAMsAothI paripUrNa karavA nava tatva uparAMta jJAnamImAMsAne paNa viSaya tarIke svIkArI ane nyAyadarzananI pramANamImAMsAnA sthAne jaina jJAnamImAMsA kevI che te jaNAvavAnI potAnA ja sUtromAM goThavaNa karI. eTale ekaMdara ema devuM - 128 - | sArAM pustako mAnavajIvanamAM dIvAdAMDI samAna che | - 2 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 L yhyh "huM" jJAnadhArA joIe ke, vAcaka umAsvAtie potAnA sUtranA viSaya tarIke jJAna, jJeya ane cAritra e traNe mImAMsAone jaina diSTa anusAra lIdhelI che. pasaMda karela viSayane vAcaka umAsvAtie potAnI dazAdhyAyImAM A pramANe vaheMcI nAkhyo che. temaNe pahelA adhyAyamAM jJAnanI, bIjAthI pAMcamA sudhInA cAra adhyAyomAM jJeyanI ane chaThThAthI dasamA sudhInA pAMca adhyAyomAM cAritranI mImAMsA karI che. jJAnamImAMsAnI sArabhUta bAbato H pahelA adhyAyamAM jJAna sAthe saMbaMdha rAkhanArI mukhya bAbato ATha che : 1. naya ane pramANarUpe jJAnano vibhAga, 2. mati Adi Agama-prasiddha pAMca jJAno ane temanI pratyakSa-parokSa be pramANamAM vaheMcaNI, 3. matijJAnanI utpattinAM sAdhano, temano bheda-prabheda ane temanI utpattino krama sUcavatA prakAro, 4. jaina paraMparAmAM pramANa mAnatA AgamazAstranuM zrutajJAnarUpe varNana. 5. avadhi Adi traNa divya pratyakSo ane temanA bheda-prabhedo tathA pArasparika aMtara, 6. e pAMce jJAnanuM tAratamya jaNAvato temano viSayanirdeza ane temanI eka sAthe saMbhavayanIyatA,7. keTalAM jJAno bhramAtmaka paNa hAI zake te, ane jJAnanI yathArthatA tathA ayathArthatAnAM kAraNo. 8. nayanA bhadaprabhedo. jJeyamImAMsAnI sArabhUta bAbato H jJeyamImAMsAmAM jagatanA mULabhUta jIva ane ajIva e be tattvonuM varNana che. mAtra jIvatattvanI carcA bIjAthI cothA sudhInA traNa adhyAyomAM che. bIjA adhyAyamAM jIvananA aneka bhedaprabhedonuM ane tene lagatI aneka bAbatonuM varNana che. trIjA adhyAyamAM adholokamAM vasatA nArako ane madhyama lokamAM vasatA manuSya tathA pazu-pakSI AdinuM varNana hovAthI, tene lagatI aneka bAbato sAthe pAtALa ane manuSyalokanI AkhI bhUgoLa Ave che. cothA adhyAyamAM devasRSTinuM varNana hoI, temAM khagoLa uparAMta aneka jAtanAM divya dhAmonuM ane temanI samRddhinuM varNana che. pAMcamA adhyAyamAM dareka dravyanA guNadharmanuM varNana karI, tenuM sAmAnya svarUpa jaNAvI, sAdharmavaidharma dvArA dravyamAtranI vistRta carcA karI che. jJeyamImAMsAmAM mukhya 16 bAbato Ave che, je nIce pramANe che : adhyAya 2jo : jIvatattvanuM svarUpa, 2. saMsArI jIvanA prakAro, 3.iMdriyonI vaheMcaNI, 4. mRtyu ane janma vaccenI sthiti, 5. janmanA ane tenAM sthAnonA prakAro tathA temanI jAtivAra vaheMcaNI, 6. zarIranA prakAro, temanuM tAratamya, temanA 129 huM sarjakanI vicArasRSTi svAmIo ane ekasAthe temano saMbhava, 7. jAtiono liMgavibhAga ane na tUTI zake evA AyuSyane bhogavanArAono nirdeza. adhyAya 3 jo ane 4tho : 8. adholokanA vibhAgo, temAM vasatA nAraka jIvo ane temanI dazA tathA jIvanamaryAdA vagere. 9. dvIpa, samudra, parvata, kSetra Adi dvArA madhyama lokanuM bhaugolika varNana tathA temAM vasatA manuSya, pazu-pakSI Adino jIvanakALa, 10. devanI vividha jAtio, temano parivAra, bhoga, sthAna, samRddhi, jIvanakALa ane jyotimaMDaLa dvArA khagoLanuM varNana. adhyAya 5mo 11. dravyanA prakAro, temanuM svarUpa sAdharma-vaidharmA; temanuM sthitikSetra ane te darekanuM kArya, 12. pudgalanuM svarUpa, tenA prakAro ane tenI utpattinAM kAraNo. 13. sat ane nityanuM sahetuka svarUpa, 14. paudgalika baMdhanI yogyatA ane ayogyatA, 15. dravya sAmAnyanuM lakSaNa; kALane dravya mAnanAra matAMtara ane tenI dRSTie kALanuM svarUpa, 16. guNa ane pariNAmanAM lakSaNo ane pariNAmanA prakAro. cAritramImAMsAnI sArabhUta bAbato : jIvanamAM kaI kaI pravRttio hoya che ? evI heya pravRttionuM mULabIja zuM che ? heya pravRttiono tyAga zakya hoya to te kayA kayA prakAranA upAyo dvArA thaI zake ane heya pravRttinA sthAnamAM kayA prakAranI pravRttio jIvanamAM dAkhala karavI ? tenuM pariNAma jIvanamAM kramazaH ane chevaTe zuM Ave ? e badho vicAra chaThThAthI dazamA adhyAya sudhInI cAritramImAMsAmAM Ave che. cAritramImAMsanI mukhya bAbato agiyAra che : ? chaThTho adhyAya : 1. AsavasevanathI kayA kayA karmo baMdhAya che tenuM varNana. sAtamo adhyayAya 2. vratanuM svarUpa, vrata lenAra adhikArIonA prakAro ane vratanI sthiratAnA mArgo. 3. hiMsA Adi doSonuM svarUpa. 4. vratamAM saMbhavatA doSo. pa. dAnanuM svarUpa ane tenA tAratamyanA hetuo. AThamo adhyAya : 6 karmabaMdhanA mULa hetuo ane karmabaMdhanA prakAro. navamo adhyAya : 7, saMvara ane tenA vividha upAyo ane tenA bheda-prabhedo. 8. nirjarA ane teno upAya. 9. judA judA adhikAravALA sAdhako ane temanI maryAdAnuM tAratamya. dazamo adhyAya 10. kevaLajJAnanA hetuo ane mokSanuM svarUpa. 11. mukti meLavanAra AtmAnI kaI rIte kyAM gati thAya che tenuM varNana. A sivAya keTalIka babato evI paNa che ke, jemAMthI eka bAbata upara eka 130 65 R Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) darzane to bIjI bAbata upara bIjA darzane bhAra Apelo hovAthI, te te bAbata te te darzananA eka khAsa viSaya tarka athavA eka vizeSatA rUpe prasiddha thaI gaI che. dAkhalA tarIke, karmanA siddhAMto bauddha ane yoga darzananA karmanA mULa siddhAMto to che ja, yoga darzanamAM to e siddhAMtonuM muddAvAra varNana paNa che; chatAM e siddhAMto viSenuM jaina darzanamAM eka vistRta ane UMDuM zAstra banI gayeluM che, jevuM bIjA koI paNa darzanamAM dekhAtuM nathI. tethI ja caritramImAMsAmAM karmanA siddhAMtonuM varNana karatAM jainasaMmata AkhuM karmazAstra vAcaka umAsvAtie TUMkANamAM paNa dAkhala karyuM che. tevI ja rIte tAtvika daSTie cAritranI mImAMsA jaina, bauddha ane yoga traNe darzanamAM samAna hovA chatAM, keTalAka kAraNothI vyavahAramAM phera paDI gayelo najare paDe che ane e phera ja te te darzananA anugAmIonI vizeSatArUpa thaI paDyo che. ane kaSAyano tyAga e ja badhAne mane cAritra che; tene siddha karavAnA aneka upAyomAMthI koIe eka upara to bIjAe bIjA upara vadhAre bhAra Apyo che. jaina AcAranA baMdhAraNamAM dehadamananI pradhAnatA dekhAya che. bauddha AcAranA baMdhAraNamAM dehadamananI jagyAe dhyAna para bhAra mUkyo che, ane yogadarzanAnusArI parivrAjakonA AcAranA baMdhAraNamAM prANAyAma, zauca Adi upara vadhAre bhAra apAyo che. jo mukhya cAritranI siddhimAM ja dehadamana, dhyAna agara prANAyAma Adino barAbara upayoga thAya, to to e darekanuM sarakhuM ja mahattva che; paNa jyAre e bAhya aMgo mAtra vyavahAranA cIlA jevAM banI jAya che ane temAMthI mukhya cAritranI siddhino AtmA UDI jAya che, tyAre ja emAM virodhanI durgadha Ave che ane eka saMpradAyano anugAmI bIjA saMpradAyanA AcAranuM nirarthakapaNuM batAve che, bauddha sAhityamAM ane bauddha anugAmI vargamAM jainonA dehadamananI pradhAnatAvALA tapanI vagovaNI najare paDe che. jaina sAhitya ane jaina anugAmI varga bauddhonA sukhazIla vartana ane dhyAnano tema ja parivrAjakonA prANAyAma ane zaucano parihAsa dekhAya che. Ama hovAthI te te darzananI cAritramImAMsAnA graMthomAM vyAvahArika jIvanane lagatuM varNana vizeSa ja dekhAya te svAbhAvika che, ethI ja tattvArthanI cAritramImAMsAmAM ApaNe prANAyAma ke zauca upara eke sutra nathI jotA tema ja dhyAnanuM puSkaLa varNana temAM hovA chatAM tene siddha ke yoga darzanamAM varNavavAmAM AvyA che tevA vyAvahArika upAyo ApaNa sarjakanI vicArasRSTi) nathI jotA. e ja rIte tatvArthamAM je parISaho ane tapanuM vistRta tema ja vyApaka varNana che, tevuM ApaNe yoga ke bauddhanI cAritramImAMsAmAM nathI jotA. A sivAya cAritramImAMsAne aMge eka vAta khAsa lakSyamAM rAkhavA jevI che ane te e ke ukta traNe darzanomAM jJAna ane cAritra (kriyA) baMnene sthAna hovA chatAM jaina darzanamAM cAritrane ja mokSanA sAkSAt kAraNa tarIke svIkArI, jJAnane tenA aMga tarIke svIkAravAmAM AvyuM che; jyAre bauddha ane yoga darzanamAM jJAnane ja mokSanuM sAkSAt kAraNa mAnI, jJAnanA aMga tarIke cAritrane sthAna ApavAmAM AvyuM che. Ama hovAthI tattvArthanI cAritramImAMsAmAM cAritralakSI kriyAonuM ane temanA bhedaprabhedonuM vadhAre varNana hoya te svAbhAvika che. cAritramImAMsAnA aMtima sAdhya mokSanA svarUpa viSe ukta darzanonI kaI ane kevI kalpanA che te paNa jANI levI Avazyaka che. du:khanA tyAgamAMthI ja mokSanI kalpanA janmelI hovAthI, badhAM darzano duHkhanI AtyaMtika nivRttine ja mokSa mAne che. nyAya, vaizeSika, yoga ane bauddha e cAre ema mAne che ke, du:khanA nAza uparAMta mokSamAM bIjI koI bhAvAtmaka vastu nathI; tethI emane mate mokSamAM jo sukha hoya to te kAMI svataMtra vastu nahIM, paNa te duHkhanA abhAva pUratuM ja che. jyAre jaina darzana vedAMtanI peThe ema mAne che ke, mokSa avasthA e mAtra duHkhanivRtti nathI, paNa emAM viSayanirapekSa svAbhAvika sukha jevI svataMtra vastu paNa che. mAtra sukha ja nahIM paNa te uparAMta jJAna jevA bIjA svAbhAvika guNono AvirbhAva jaina darzana e avasthAmAM svIkAre che, jyAre bIjA darzananI prakriyA ema svIkAravAnI nA pADe che. mokSanA sthAna viSe jaina darzanano mata sauthI nirALo che. bauddha darzanamAM to svataMtra Atmatattvane spaSTa sthAna na hovAthI, mokSanA sthAna viSe temAMthI kAMI paNa vicAra meLavavAnI AzA asthAne che. prAcIna badhAM vaidika darzano AtmavibhutvavAdI hovAthI, temane mate mokSanuM sthAna koI alAyaduM hoya evI kalpanA ja thaI zakatI nathI, paraMtu jena darzana svataMtra AtmattvavAdI che ane chatAM AtmavibhajvavAdI nathI; tethI tene mokSanuM sthAna kyAM che eno vicAra karavAnuM prApta thAya che ane e vicAra eNe darzAvyo paNa che. tattvArthanA aMtamAM vAcaka umAsvAti kahe che ke, "mukta thayela chava dareka prakAranA zarIrathI chUTI, UrdhvagAmI thaI, chevaTe lokanA aMtamAM sthira thAya che ane tyAM ja haMmezane mATe rahe che. 0 131 - 132 - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iiiiiiiii jJAnadhArA) upadezamAlA bAlAvabodha zrI somasuMdarasUrijInI vicArasRSTi - DaoN. kAntibhAI bI. zAha amadAvAdasthita DaoN. kAntibhAInA "guNaratnakara chaMda" ane upadezamAlA bAlAvabodha graMtho puraskRta thayA che.. madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-saMzodhana saMpAdana kAryamAM || teozrInuM ghaNuM ja yogadAna che. A nibaMdhano viSaya 'zrI somasuMdarasUrikRta upadezamAlA bAlAvabodha' che, paNa pahelAM A bAlAvabodhanA mULa graMtha ane enA sarjaka vize thoDIka vAta karavI prastuta gaNAze. mULa graMtha 'upade zamAlA' : katAM zrI dharmadAsagaNi : 'upadezamAlA' e prAkRta bhASAmAM 544 gAthAno zrI dharmadAsagaNie racelo graMtha che. kahevAya che ke graMthakartA zrI dharmadAsagaNi avadhijJAnI hatA. dharmavimukha banelA potAnA saMsArI putra raNasiMhane dharmAbhimukha karavA mATe emaNe A graMthanI racanA karI. enA upadeza dvArA raNasiMhane emaNe pratibodhita karyo. dharmadAsagaNinA jIvanakALa aMge keTalAMka matamatAMtaro che. keTalAka emane zrI mahAvIra prabhune hAthe dIkSita thayelA mAne che, jyAre itihAsavido emane mahAvIranA samakAlIna nahIM, paraMtu mahAvIranirvANanA pAMca saikA pachI thayAnuM mAne che. vaLI, trIjo eka mata evo che ke mahAvIradIkSita dharmadAsagaNi ane upadezamAlAkAra dharmadAsagaNi alaga alaga che. 'upadezamAlA' para TIkAgraMtho ane bAlAvabodho : A graMtha upadezapradhAna, vairAgyapreraka ane dharmAbhimukha karanAro hoIne, enI moTI siddhi e che ke enA upara aneka TIkAgraMtho racAyA che. saMskRta-prAkRtamAM TIkA, avacUri, vRtti, kathAo uparAMta jUnI gujarAtImAM racAyelA bAlAvabodhonI ghaNI moTI -13 sarjakanI vicArasRSTi) saMkhyA ja A graMthanI prabhAvikatAno moTo purAvo che. | 'upadezamAlA' parano sauthI mahattvano TIkagraMtha saM. 974mAM zrI siddharSigaNie "heyopAdeya TIkA' nAmaka racyo che. A graMthamAM emaNe mULa pAThone vyavasthita karI ApavA sAthe gAthAomAM je daSTAMto nirdezAyAM che enI kathAone saMkSepamAM saMskRta bhASAmAM AlekhI che. emanA anugAmI TIkAkAro ghaNuMkharuM A 'hayopAdeya TIkA'ne anusaryA che. 'upadezamAlA" graMtha para jema saMskRta-prAkRta TIkagraMtho racAyA e ja rIte jUnI gujarAtImAM bAlAvabodho paNa racAyA che. emAM sauthI jUno bAlAvabodha zrI somasuMdarasUrie saM. 1485mAM racyo che. e pachI saM. 1543mAM koraTa gacchanA zrI namnasUrie 'upadezamAlA bAlA.' racyo che. A uparAMta keTalAka ajJAta kartAonA A ja graMtha paranA bAlAvabodho noMdhAyelA che, paNa e badhA aprakAzita hovAthI e keTalI alaga alaga kartutvavALI racanAo haze e vize kazuM spaSTa karI zakAya ema nathI. zrI somasuMdarasUrinuM jIvana-kavana : zrI somasuMdarasUrino janma vi.saM. 1430nA mahA vada 14ne dine pAlaNapura khAte thayo. pitAnuM nAma sarjana ane mAtA mAhadevI. potAnuM saMsArI nAma soma. jJAti prAgvATa, sAta varSanI vaye saM. 1437mAM teo dIkSita thayA. temanA dIkSAguru jayAnaMdasUri hatA. saM. 1457mAM 27 varSanI bharayuvAnImAM emane pATaNa khAte AcAryapadavI pradAna thaI. tapAgacchanA 49mA paTTadhara zrI devasuMdarasUrinI nizrAmAM A sUripadapradAna mahotsava yojAyo. pachIthI teo gacchAdhipati thayA ane bahoLo ziSyasamudAya dharAvatA hatA. vyAkaraNa, chaMda, koza Adi aneka zAstronA teo vidvAna hatA. emanA samudAyamAM munisuMdarasUri, jayasuMdarasUri, bhuvanasuMdarasUri, jinasuMdarasUri jevA zAstrajJa sAdhubhagavaMto hatA. emanI nizrAmAM aneka tIrthayAtrAo yojAI ane caityonAM jinabiMbonI prANapratiSThA thaI hatI. jema ke, tAraMgAnA ajitanAtha prabhunI ane rANakapuranA suprasiddha jinaprAsAdanI pratiSThA emanI nizrAmAM thaI hatI. graMthabhaMDArone vyavasthita karavAmAM, emanI jALavaNImAM ane tADapatrIya graMthonI pratilipimAM emanuM mahattvanuM pradAna hatuM. saM. 1499mAM emano svargavAsa thayo. 134 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) emanA sAhityasarjanamAM vividha dharmagraMtho uparanA emaNe racelA bAlAvabodho savizeSa dhyAnapAtra che. 'upadezamAlA' parano bAlA. (racanA saM. 1485), 'paTizataka' parano bAlA. (2. saM. 1496), 'yogazAstra' parano bAlA., paDAvazyaka' parano bAlA. 'ArAdhanA patAkA' parano bAlA. tathA 'gautamapRcchA' parano bAlA. jevA graMtho emaNe ApyA che. e uparAMta keTalAMka tIrthastavano temaja 'bhAgatapa cUrNi', 'kalyANaka stava', 'ratnakoza' jevI saMskRta racanAo emaNe ApI che. emanI vidvattA ane prabhAvakatAne laIne jaina sAhityanA itihAsamAM vi.saM. 1450thI 1500 sudhInA ardhazatakanA gALAne 'somasuMdarayuga' tarIke oLakhavAmAM Avyo. bAlAvabodhanuM svarUpa: prAcIna-madhyakAlIna gujarAtI sAhitya mahadaMze padyasAhitya che. padyasAhityanI tulanAe gadyasAhitya prayogakSetra ane prakAranaividhyanI daSTie ghaNuM sImita che. je gadyasAhitya upalabdha che emAM 'pRthvIcaMdracaritra' jevI keTalIka gadyakathAo, bAlAvabodho, bAlAvabodha-aMtargata daSTAMtakathAo ane vyAkaraNanI samajUtI ApatAM auktikone gaNAvI zakAya. A bAlAvabodha zuM che ? samajazaktimAM ke jJAnasamRddhimAM je o hajI bALadazAmAM che evA lokonA avabodha mATe mULamAM saMskRta-prAkRta kRtiono sAdI bhASAmAM sIdho gadyAnuvAda ke anuvAda sAthe mULa viSaya paranuM jarUrI vivaraNa karavAmAM Ave tene bAlAvabodha kahevAmAM Avato. A bAlAvabodha-aMtargata keTalIka vAra daSTAMtakathAo paNa rajU karAtI. viSaya-avabodhanA prayojane racAtA A bAlAvabodhonuM eka bhASAkIya mahattva paNa che. rAsA, AkhyAna, chaMda, prabaMdha Adi padya-svarUpomAM bhASAnuM vaheNa chaMdolayamAM gati kare che. e layAtmaka gatimAM ja varNa-zabdanA prAsa paNa emAM sahaja rIte prayojAtA Ave che. pariNAme AvAM padyAtmaka sarjanomAM bhASA eno Agavo mijAja dhAraNa karI le che. eTale aMze bhASA enA sAhajika svarUpathI ochIvattI mAtrAmAM paNa UMcakAyelI hoya che. jyAre bAlAvabodhonA gadyamAM tatkAlanI bolacAlanI bhASAnuM svarUpa ane enI laDhaNo yathArthapaNe sacavAyAM hoya che. ethI madhyakAlIna gujarAtI gadyanA abhyAsa mATe A bAlAvabodho vipula ane vaividhyapUrNa sAmagrI pUrI pADe che. sarjakanI vicArasRSTi) zrI somasuMdarasUrikRta 'upadezamAlA bAlAvabodha' : samIkSA : zrI somasuMdarasUrie A graMthanI racanA saM. 1485mAM karI. e rIte A racanA narasiMhanA kavanakALathI agAunA samayanI gaNAya. A agAu turaNaprabhasUrino 'paDAvazyaka bAlA'. (saM. 1411) ane merataMgasUrinA saMskRta vyAkaraNa paranA bAlA. maLe che, paNa 'upadezamAlA' parano sauthI jUnAmAM jUno bAlA. somasuMdarasUrino che. | (i) viSayavastu to ahIM 'upadezamAlA'nuM ja hoya, paNa tyAM je prAkRta padyamAM hatuM te ahIM vistRtapaNe tatkAlIna gadyamAM AlekhAyuM hoya e rIte viSaya daSTie ahIM sAdhujIvananI AcArasaMhitA nirUpita thaI che. sAdhuonA pAMca mahAvrato Adi mULaguNa, pAMca samiti (samyaka pravRtti) Adi uttaraguNa, sAdhujIvanamAM mana-vacanakarme karIne AcAravicAronI heyopAdeyatA, sAcA sAdhu ane zithilAcArI sAdhu vacceno taphAvata, pAsasthA, osanna, kuzIla, nityavAsI, saMsakta, yathANaMda ane saMvezI sAdhuonA bheda, gacchavAsI sAdhunA lAbho ane ekalavAsI sAdhunAM bhayasthAno, guruziSyanA saMbaMdho, vinIta ziSyanA sadguNo ane durvinIta ziSyanA doSo, ziSya guru pratye rAkhavAnA vinaya ane zraddhA, sAdhu mATe tapa-vrata-saMyama-niyamanI daDhatA, sAdhue pALavAnI dasa prakAranI jayaNA-ema sAdhunA AcAra-vicAranI aneka jhINI jhINI vigato AvarI levAI che. zrAvakadharmanA pAlananI vAta paNa ahIM kahevAI che. zrAvake tyajavAnAM abhaNyo, AjIvikA-vyavasAyamAM jALavavAnI zuddhi, parigrahatyAganI vAta uparAMta haLukarmIbhArekarmI jIvo, vastunuM anityapaNuM, mokSasukhanI zreSThatA, mokSamArganI virAdhanAnAM nimitto, karmonuM svarUpa, deva-manuSya-tiryaMca-nArakI lokanAM svarUpo, manuSyabhavanI durlabhatA jevA aneka tAtvika viSayone anulakSIne dharmopadezanI ahIM chaNAvaTa che. - (i) nirUpaNarIti - kartA emanA A bAlAvabodhamAM mULa gAthAno kramaza: AMzika nirdeza karatA jaI, bahudhA enA zabdaparyAyo-zabdArtho ApatA jaI, gAthAnA kathya viSayane tatkAlIna gujarAtI bhASAmAM rasaLatA anuvAda svarUpe mUkI Ape che, paNa e kevaLa anuvAda raheto nathI. vAcakane viSayano vizadapaNe avabodha thAya te mATe teo khapa jego vistAra karIne viSayane sphaTa kare che. vivaraNa karatI veLA viSayano ativistAra ke binajarUrI vistAra na thaI jAya enI kALajI lIdhAnI chApa paDe che. bAlAvabodha mATe emanI A sahajasvIkRta lekhanazista jaNAya che. 136 135 - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 L yhyhyh ke jJAnadhArA) (iii) sAkSIpATho - keTalIka gAthAonA bAlAvabodhamAM kartAe saMskRta-prAkRta zAstragraMthomAMthI pramANo/subhASito uddhata karIne mUkyAM che ane sAkSIpATha ApatAM kavacita je-te graMthasaMdarbha paNa TAke che. jemake mULa graMthanI 336mI gAthAmAM sAdhuo zarIranI zobhA karavAnuM TALe che e vAta Ave che. somasuMdarasUri A gAthAnA bAlAvabodhamAM 'vat tam zrI yazava'jidda sUtre' ema saMdarbha nirdezIne sUtranuM pramANa Ape che : 'vibhUSAvattiyaM mivu, nAM saMdha citaLaLa / ' bAlAvabodhanA Alekhana ane gadyanuM udAharaNa : mULa gAthA 351mI - 'guNahINo guNaccaNAyaresu, jo phuI tullamappANaM, suttavasiNo ya hIlaI sammatta komala tAH' (mULa gAthAno anuvAda - 'je sAdhu guNamAM hINo hovA chatAM guNaratnonA bhaMDAra samA anya sAdhu sAthe potAnI tulanA kare che ane uttama tapasvI sAdhunI niMdA kare che tenuM samyaktva asAra jANavuM.) somasuMdarasUrino uparokta gAthAno bAlA. - je ApaNapa cAritrAdika guNe karI hIna rahita huMta guNa-rUpiyA ratnanA Agara susAdhu mahAtmAsi ApaNapa. tulya=sarIkhauM karaI, 'au mahAtmA' isi pari lokamAhiM khyAti karaI, suttavarsi.=rUDA mahAtmA hUIM hIlaI-niMdaI, 'e mAyAvIA, lokahUIM dhutArA' IsI pari, sammatta. - te tapasvInA niMdaNahAranau samyaktva komala=asAra ne mithyAtvI ji kahII. 'upadezamAlA bAlA.'nI dRSTAMtakathAo : A graMthanI sAhityika daSTie ApaNe mATe moTI upalabdhi che te to kartAe bAlA.nI sAthe joDelI daSTAMtakathAo. AgaLa jaNAvyuM tema mULa graMthamAM dharmadAsagaNie je daSTAMtono kevaLa nirdeza kayo che te daSTAMtonuM vastu laIne bAlAvabodhakAre ahIM nAnA moTA kadavALI daSTAMtathAo ApI che. ahIM evI 68 daSTAMtakathAo je-te bAlA.nA cheDe alaga kathAo rUpe rajU thaI che. jyAre 15 jeTalI daSTAMtakathAo bAlA. - aMtargata ja saMkSepamAM sAMkaLI levAI che. ema ahIM kula 83 kathAo prApta thAya che. Ama A graMthamAM, jaina paribhASAmAM kahIe to, caraNakaraNAnuyoganI sAthe jANe ke dharmakathAnuyoga paNa saMlagna che athavA ema kahI zakAya ke A graMtha kevaLa bodhano 137 huM sarjakanI vicArasRSTi ... nahIM, kathAbodhano-kathAnA mAdhyamathI prApta thatA bodhano graMtha che. A kathAo vAcakanA kathArasane poSavA sAthe dharmopadezane miSTatApUrvaka hRdayastha karavAmAM sahAyaka bane che. joke eka vAta spaSTa karavI joIe ke A badhI kathAono AdhArasrota to ApaNuM AgamasAhitya ja che. kathAonuM pAtrAnusArI vargIkaraNa : (1) sAdhumahAtmAonI caritrakathAo - Akho graMtha ja mukhyatve sAdhumahAtmAonA AcAravicAra aMgeno hoIne ahIM moTA bhAganI daSTAMtakathao sAdhuonA caritra-prasaMgone lagatI ane guru-ziSya saMbaMdhone viSaya karatI che. bAhubali, jaMbUsvAmI, ciMtAtIputra, DhaNakumAra, prasannacaMdra rAjarSi, skaMdaka ane emanA 500 ziSyo, harikezabala RSi, vayara (vajra) svAmI, naMdipeNa, gajasukumAla, sthUlabhadra, siMhaguphAvAsI muni, avaMtI sukumAla, pIDha-mahApIDha, metAryamuni, dattamuni, sunakSatra mahAtmA, kezI gaNadhara, kAlikAcArya, vArattaka mahAtmA, sAgaracaMdra, daDhaprahArI muni, sahasyamala mahAtmA, Arya mahAgiri, meghakumAra, caMDarudraguru ane emanA suziSya, aMgAramardaka, maMgu AcArya, selagasUri, puMDarIka-kaMDarIka, saMgamasUri, arNikaputra vagere mahAtmAonI kathAo ahIM che. (2) mahAsatIo ane anya nArIpAtronI kathAo - mRgAvatI, sukumAlikA, caMdanabALA, marudevImAtA, sUryakAntA, calaNImAtA, cellaNA, pucUlAnI kathAo ahIM che. (3) cakravartIo/rAjAo/maMtrIonI kathAo yhyhy bharatezvara cakravartI, sanankumAra cakravartI, brahmadatta cakravartI, udAyI rAjA, caMDapradyota rAjA, caMdrAvatasaka rAjA, pradezI rAjA, zreNika rAjA ane putra koNika, parvataka rAjA, cANakya maMtrI, parazurAma ane subhUmi, dazArNeya kRSNa mahArAjA, vasudeva, baladeva, abhayakumAra vagerenI kathAo. (4) zreSThIonI kathAo - tAmali zreSThI, zAlibhadra, kAmadeva zrAvaka, pUraNa zreSThI. (5) tIrthaMkara / gaNadharanI kathAo - mahAvIra prabhuno marIci bhava, RSabhadeva, gautamasvAmI. (6) vidyAdhara/deva/pratyekabuddhanI kathAo - 138 69 R Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jJAnadhArA) satyaki vidyAdhara, rAMka deva, karakaMDu (7) keTalAMka anya pAtronI kathAo - bhIla, rathakAra, dramaka bhikhArI, zivabhakta puliMda, mAtaMga, nApita ane tridaMDI, dhUrta brAhmaNa, jamAli, gosAlo, cAra prakAranA kheDUto, kAlariyo khATakI, khATakIputra sulasa vagere. (8) pazu-paMkhIonI kathAo - mRgalo, girizuka ane puSpazuka, mAsAhasa paMkhI, dara, hAthI ane sasaluM. kathAprayojananI daSTie noMdhapAtra kathAo : Ama to ahIM ekaeka daSTAMtakathA koI ne koI prayojanathI kahevAI che, paNa emAMthI be prayojanovALI kathAo ahIM moTI saMkhyAmAM jovA maLe che. (1) niTanAM sagAM ja sagAMno anartha kare - e prayojanavALI kathAo - nikaTanAM sagAM ja sagAMno kevo anartha kare che e darzAvatI kathAonuM AkhuM kazAguccha 145thI 151 sudhInA kramAMkovALI gAthAonA bAlA.mAM prApta thAya che, jemAM mAtA-pitA, bhAI, patnI, putra, mitra vagere paNa A saMsAramAM kevAM duHkho sarjI zake che enI kathAo ApIne A svajano pratye paNa rAga-Asakti na karavA kartA pratibodha kare che. (2) pUrvabhavanAM karmono vipAka ane enA sArA-mAThAM phaLa darzAvatI kathAo paNa ahIM moTA pramANamAM che. naMdipeNanI kathA (pUrvabhavamAM karelA vaiyAvRjyAdi tapanuM phaLa), meghakumAranI kathA (vicalita mananI sthiratA), bhIlanI kathA aMtargata anaMgasena sonInI (jA sA sA sA) kathA (pUrvanAM pApakarmonA vipAka rUpe A bhavamAM bolI paNa na zakAya evAM aghaTita pApakarma), metAryamuninI kathA (jAtikuLanA garvane laIne nIca kuLamAM janma), harikezabalanI kathA (brAhmaNakuLanA pUrvabhavanA madane laIne nIca gotramAM janma), mahAvIra prabhunA marIci bhavanI kathA (marIcibhavamAM ADuMavaLuM vacana bolatA janmajarA-mRtyunA moTA sAgaranuM nirmANa). vividha kathanarIti : A badhI kathAo kathanarItinA vaividhyavALI che. rUpakakathAo, samasyAnA ukela svarUpe AvatI kathAo, nATyAtmaka coTavALI thAo, anyokti svarUpe nirUpita kathAo tathA je dAMtanuM AlaMbana na levuM joIe evI marudevImAtAnI kathA ahIM jovA maLe che. - 139 - sarjakanI vicArasRSTi) gadyazailI : A bAlAvabodhamAM ane enI gadyakathAomAM tatkAlIna gujarAtI bhASAnuM bolacAlanuM sAhajika svarUpa jaLavAyuM che. 15mI sadInI jUnI gujarAtI bhASAnuM mALakhuM ane enA vyAkaraNano paricaya paNa thAya che. dA.ta. karmArthe bIjI vibhaktinA 'ne' pratyayane sthAne huI pratyaya pracurapaNe prayojAyelo jovA maLe che. tatkAlIna zabdabhaMDoLa ane enI AgavI arthacchAyAo no paricaya ahIM maLe che. daSTAMtakthAomAM kartAnuM gadya TUMkAM vAkyomAM, kyAreka to kriyApada vinAnAM vAkyomAM gati kare che. dA.ta. "rAjagRhanagarI. zreNika rAjA. cillaNA paTTarANI, tehanaI ekavAra garbhi putra upanau." khATakIputra sulasanI kathAmAM saMvAdakaLAnA aMzo jovA maLe che to mAsAhasa pakSInI kathAmAM mArmika vinodanI lakIra kheMcAyelI che. vaLI mULa graMthanI gAthAomAM prayojAyela upamA-rUpakAdi alaMkAronuM bAlAvabodhakAre je rIte gadyamAM rUpAMtaraNa-vistaraNa karyuM che tevAM sthAnomAM gadya alaMkAravibhUSita banyuM che. enAM keTalAMka udAharaNo A pramANe che : "sAdhu nArIrUpa joIne e rIte daSTi vALI le che, jema mANasa sUrya sAme gayelI daSTine". jema koI rAjAne siMhAsane besI, kevaLa chatra-cAmara-dhajAno ADaMbara karavAthI lakSya siddha na thAya, tema AcAra vinA kevaLa lezamAtrathI mahAtmA na thavAya." "jema vastra vaNatAM eno mULa tANa ujajavaLa hoya paNa vANAno varavo raMga lAgatAM e enI dhavalatA gumAve, ema samyatva tANA sarakhuM nirmaLa che, paNa viSaya-kaSAyono raMgasparza jIvanavane kharAba kare che.' "jema kharajavAne khaMjavALato mANasa duHkhane sukha mAne che e ja rIte mANasa kAmavAsanAjanita du:khane sukha mAne che." A rIte A graMtha enI dharmopadezakatA ane vairAgya prerakatAne laIne to mahattvano che ja, sAthe prAcIna-madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM ruci dharAvanArAo mATe, tatkAlIna gadya ane bhASAsvarUpanI daSTie eka mahattvano abhyAsagraMtha banI rahe ema che. saMdarbhagraMtha : (1) zrI somasuMdarasUrikRti upadezamAlA bAlAvabodha (pUrvArdhauttarArdha), saMpA. : DaoN. kAntibhAI bI. zAha, prakAzaka - saurASTra kesarI prANaguru jaina philo. eNnDa liTararI risarca senTara, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400086. (2) gujarAtI sAhityakoza khaMDa-1, mukhya saMpA. jayaMta koThArI, jayaMta gADIta, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda-380009. - 140 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) jaina daSTie gItAdarzana munizrI saMtabAlajInI vicArasRSTi - guNavaMta baravALiyA (sI.e. sudhI abhyAsa karyA pachI TekSa. inDa.mAM pravRtta che. muMbaInI keTalIka dhArmika ane sAmAjika saMsthAo sAthe saMkaLAyela guNavaMtabhAIe pacAsathI vadhu pustakonuM sarjana-saMpAdana karyuM che ane jJAnasatronuM Ayojana kare che) vizvanI aneka saMskRti ane dArzanika paraMparAonuM piyaraghara bhArata che ema jJAnI puruSonuM kathana che, evA bhArata dezanA gujarAta rAjyanAM saurASTra vistAra e saMto ane vIrapurUSonI bhUmi che. mahAtmA gAMdhIjI jevA rASTrabhakta, zrImad rAjacaMdra, dayAnaMda sarasvatI jevI vibhUti A dharAnI dena che evA saurASTranA morabI tAlukAmAM AvelA ToLa nAmanA nAnakaDA gAmamAM 26-08-1904nA roja saMtabAlajIno janma thayo hato. pitA nAgajIbhAI devajIbhAI ne tyAM mAtA motIbahenanI kUkhe avatarelA A bALakanuM nAma zivalAla rAkhavAmAM AvyuM. ane temanI nAnI bahenanuM nAma maNibahena hatuM. pitAnI nAnI dukAnathI pUratI kamANI nahotI tethI rAjakoTa gayA. tyAM na phAvatA phrI ToLa AvyA. gharakharcane pahoMcI vaLavA khUba mahenata karavI paDatI. atizramathI pitAne mAMdagI AvI ne khUba ja nAnI vaye zivalAle pitAnuM chatra gumAvyuM. ToLamAM zikSaNanI suvidhA na hovAthI be mAIla dUra araNI TIMbA gAme be gujarAtIno abhyAsa karyo ane pachI mosALa bAlaMbhAmAM sAta gujarAtI bhaNyA ne thoDuM aMgrejI zIkhyA pachI mAmA sAthe muMbaI gayA. pahelA kapaDAnA vepArIne tyAM ane pachI pArasIne tyAM nokarI karI. zivalAlane muMbaInuM dezabhaktinA AMdolananuM vAtAvaraNa parzavA lAgyuM ane khAdI paheravAnI zarUAta karI. rAjasthAnathI padhArelA saubhAgyamalajI mahArAjathI 0 141 sarjakanI vicArasRSTi) prabhAvita thayA. AdhyAtmika pravRttimAM rasa vadhyo. temanI pAse dIkSIta thavAnA bhAva jAgyA. pachI nAnacaMdrajI mahArAjanA vizeSa prabhAva heThaLa AvyA. ToLamAM zivalAlanA mAtA motIbAe ImAma sAhebanI AgAhIthI gabharAIne zivalAlanI sagAI karI. dezamAM AvI zivalAla maNIbahenanAM lagnanuM kArya pUrNa karI kuTuMbanI pharaja pUrNa karI. motIbAnI tabiyata nAdurasta hatI. peTanA vyAdhinA oNparezana bAda teono svargavAsa thayo. vairAgya daDha thatAM pU. nAnacaMdrajI mahArAjane patra lakhI potAnI bhAvanA darzAvI. pU. nAnacaMdrajI mahArAje potAnI pAse bolAvI, saMsAratyAga pUrvenI taiyArI tathA abhyAsa karAvyo. zivalAle kAkA dAdAnI rajA-AjJA meLavI. zivAlAlanI jemanI sAthe sagAI thaI hatI te dIvALIbahena pAse gayA ane kahyuM : "...mArI IcchA vItarAga mArgamAM pravezavAnI che. bhAgavatI dIkSA levI che. Apane AvavuM hoya to saMto madada karaze ane saMsAra mArge javuM hoya to mArI eka bhAI taraka zubhecchA che" ane tene vIrapasalInI sADI bheTa ApI. bahene paNa goLanI gAMgaDI khavaDAvI zubhamArge AgaLa vadhavAnI zubhecchA ApI. maNIbahenanI AjJA lIdhI. pU. saubhAgyamalajI ma.sA.nI AjJA ane AzIrvAda paNa maLyA. pachI nAnacaMdrajI ma.sA. sAthe zivalAla morabI AvyA. rAjavI lakhadhirasiMhe tyAM vairAgI bhAvadikSIta zivalAlanA TUMkA pravacanathI rAjavI prabhAvita thayA ne morabImAM dIkSA thAya tevA bhAva darzAvyA, paraMtu morabImAM jaina dIkSA para pratibaMdha che, te bAbata rAjavInuM dhyAna doryuM. rAjavIe hukamathI pratibaMdha dUra karI sa. 1985 I.sa. 1929nA jAnyuArImAM rAja taraphathI badhI ja suvidhA ApI, dIkSA mATe karavI tevo hukama karyo ne te zivalAlamAMthI saubhAgyacaMdra thayA. pu. gurudeva kavivarya nAnacaMdrajI mahArAjanA sAnnidhya sAdhanAmAM AgaLa vadhatAM sobhAgyacaMdra munizrI saMtabAla banyA. saMtabAlajIe jaina Agamo, bhAratIya darzano pardarzana ane vizvanI vividha dArzanika paraMparA ane anya dharmo ane saMskRtino abhyAsa karyo. - saMtabAlajI e emanA vicArono Adarzono caritArtha karavA keTalIka saMsthAonI sthApanA karI jema bhAlanaLa kAMThA prAyogika saMgha guMdI vidhavAtsalya prAyogika saMgha 142 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 yhyh jJAnadhArA muMbaI, mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra cIMcaNa, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira, amadAvAda bhAlanaLa kAMThA khAdI grAmodyoga maMDaLa rANapura, mAtRsamAja, ghATakopara, sI.pI. TeMka-muMbaI ane amadAvAda sahita vIzeka saMsthAonI sthApanA karelI. saMtabAlajIe vyasanamukti baliprathA baMdha karAvavAnAM, kheDUtonA prazno sola karavA, pANInI samasyAno ukela lAvavAnA evAM aneka karyo karyAM. 1931mAM dinakara mAsikamAM sukhano sAkSAtkAranA nAme teonA lekhonuM saMkalana karI pustikA prakAzita thayela jemAM vyaktigata ke samAjagata sukha mATe baMdhAraNIya mArge prayAsa karavAnI vigato darzAvela. munizrI saMtabAlajIe rANapura najIka narmadAnA kAMThe I.sa.1936no pUro eka varSa mauna sAdhanAno gALyo. A kALa daramyAna temaNe badhA dharmono abhyAsa karyo uparAMta kAvyo - lekha vigerenI lekhana pravRtti joradAra banI gaI. vizeSamAM dhArmika ane AdhyAtmika sAdhanA uparAMta saMte sAmAjika bAbato aMge zuM karavuM lokakalyANa mATenI pravRttiomAM kevI rIte sakriya thavuM vigere bAbatonA saMpUrNa krAMtikArI vicAro udbhavyA. 1937mAM temaNe mauna toDayA pachI eka jAhera nivedana bahAra pADyuM. A nivedanathI rUDhicusta jaina samAjamAM khaLabhaLATa macI gayo. teoe darzAvyuM ke jaina saMta tarIke dIkSA lIdhA pachI teo vizALavidha yojanAno eka bhAga banI gayA che, jaina sAdhuoe samAjasudhAraNA mATe kAma na karavuM joIe tevI koI manAI pharamAvavAmAM AvatI nathI. lokasevAnA kAryathI teo saMpradAyathI judA thayA. sAdhuveza na choDayo. guru nAnacaMdrajI mahArAje kahyuM ke saMtabAla jaina sAdhu nahi, jagata sAdhu che ahIM temanAM lakhANomAM dharma AdhArita samAjaracanAnA vicAro spaSTa thayA. temanA dharmAnubaMdhI viSadarzananA 10 pustako pragaTa thayA. dharmaprANa lokazAhInI lekhamALA lakhI pAchaLathI te pustaka rUpe pragaTa thaI jemAM dharmamAM ADaMbara, AraMbha-samAraMbha ane caityavAdanA vikAro sAme lAlabatI dharI. A lekhonI sAdhu samAja para asara thaI. samAjamAM paNa ghaNo uhApoha thayo. munIzrIe AcArAMga sUtrano anuvAda ane vivecanA karI. tenI prastAvanAmAM lakhela ke zrI AcarAMga sUtra pratyeka sAdhaka pachI te gRhastha hoya ke sanyAsI, dhanika ke garIba sAdhana-saMpanna ke sAdhana vihina ene navI diSTa ane navI preraNA ApI zake che. 143 $.....sarjakanI vicArasRSTi utarAdhAyana sUtra : utarAdhyayana sUtranA graMtha aMge munizrInA vicAro hatA ke Aje ApaNI pAse uttarAdhyayana sUtranI dIpikA, niryukti bhASya, cUrNi, gujarAtI TabbAo ane hindI TIkAo jUdI jUdI saMsthAo taraphathI bahAra paDI che paraMtu A graMthamAM khAsa karIne kevaLa tAttvika buddhie ja kArya karavAno uddeza kAyama jALavI rAkhyo che. A badhA daSTibiMduo rAkhavAnuM eka ja kAraNa e che ke A graMthamAM rahelI vizvavaMdya bhagavAna mahAvIranI preraNAtmaka vANIno lAbha jaina jainetaro sau laI zake. //////// bhagavatI sUtra para munizrIe lakhANa kareluM paraMtu te temanA jIvanakALa daramyAna prakAzita thayela nahi, kAraNake tAjetaramAM bhAlanaLakAMThA prAyogika saMgha guMdInI lAyabrerImAMthI Azare 400 pAnAnA hastalikhita bhagavatI sUtra vivRtti prata prApta thaI che je TUMka samayamAM pragaTa thaze. munIzrI saMtabAlajIe jaina rAmAyaNa ane mahAbhArata para paNa graMtho lakhyA che. dArzanika dRSTi bhinna bhinna darzano vize munizrIe potAnI DAyarImAM alaga alaga viSayanI noMdha karelI jemAMthI dArzanika daSTi pustakanuM prakAzana karavAmAM AvyuM jemAM, Rgaveda saMhitA, mahAbhArata, AraNyapaka upaniSada, jaina baudhdha ItihAsa, pAMca kosanI spaSTatA smRtinA zloko, pUrva mImAMsA, uttara mImAMsA, kevalA daitano siddhAMta, viziSTatA daita siddhAMta zrI vallabhAcArya zuddhAdvaita nirNAyaka, sAMkhya darzana, yoga darzana, vaiauSTika ane naiyApaka, rAmAyaNa ane yogavaziSTa anyAnya purANo, kabIranA padonuM rasadarzana tulasIdAsa, nAnaka, mIrA sUradAsa, tathA caitanya svAmI sahajAnaMda svAmInA sarjana aMgenI suMdara noMdho jovA maLe che. rAjArAmamohanarAya, maharSi dayAnaMda sarasvatI, kRSNamUrti vizenA vicAro ane jaina Agama aMgenI noMdha upalabdha che. mIrA bahene lakhela pustaka saMtabAla : mArI mA pustakamAM saMbAlanA vAtsalyabhAvanAM darzana thAya che. saMtabAlajInI kAvyaracanAo satabAlajIe keTalAMka yAdagAra kAvyonuM sarjana karyuM che. temAna kAvyomAM OM maiyA eTale samagra nArI pratye AdarabhAva, vidhavAtsalya ane sarvadharma samabhAvanA vicAro pratibiMbita thAya che. 144 72 R Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) sAtavAranI prArthanAmAM rAma, mahAvIra budhdha, kRSNa, mahamada sAheba, azo jarathuSTa ane IzunA viziSTa guNone smarIne abhivaMdanA karI che. A prArthanA badhA dharmo mATenA sneha ane AnaMdanuM pratIka che. emaNe racela kucagIta * pagale pagale sAvadha rahIne premaLatA pragaTAvato jA... aMtaranA ajavALA vIra paMthatAro kArape.... durgamapaMtha kAvyonI A kAvyane prAthamika zALAnA abhyAparAkramamAM paNa sthAna maLyuM. sarva dharmanA saMrazravaNe uddezIne kAvya lakhyuM * prANI mAtrane rakSaNa ApyuM mAnyA potA samasahune pUrNa ahiMsA AcaranArA namana tapasvI mahAvIrane to AtmaciMta kAvyamAM vizvapratyenuM vAtsalya * dharma amAro eka mAtra sarvadharma sevA karavI dhyeya amAruM che vatsalatA vizvamahI ene bharavI sarvate sukhI thavAnI abhilasA pragaTa karatI dubhanI lokapriya paMkti * sarvathA sau sukhI thAo samatA saumA samAcaro sarvatra divyatA vyApo sarvatra zAMti vistaro pU. saMtabAlajInuM patra sAhitya ApaNe tyAM patra sAhitya ghaNuM ja ochuM pragaTa thayuM che temAM munizrInA patronA pAMca pustako pragaTa thayA che. 1. anaMtanI ArAdhanA - sAdhakone patro 2. zrImadrajI aMgenA sAdhakane patro 3. saMtabAla patra sudhA - sAdhaka sevikA - kAzI bahenane patro 4. saMtabAla patra saritA - sAdhvIjIo ane sAdhakone patro 5. amaratAnA ArAdhaka pustakamAM sAdhakone lakhela patro anaMtanI ArAdhanAmAM sAdhakone lakhelA patro sAdhakonI mUMjhavaNano ukela darzAvatA sAdhakone mArgadarzana ApatA sarjakanI vicArasRSTi kAzIbahene kaumAryavrata svIkArI munizrInA kAryane jIvana samarpita karyuM to munizrIe eka keLavaNIkAranI adAthI temanuM pratyakSa ane patro dvArA jIvana ghaTita karyuM choTubhAI mahetA ane kAzIbena mahetA A pitA-putrIe munizrI prerita bhAlanaLakAMThA prayogane potAnuM jIvana samarpaNa karyuM. A patro dvArA amRtapAna karIne pitA-putrIe potAnA jIvana dhanya banAvyA ane jIvana sAphalyano AtmAnaMda anubhavyo. munizrIe sAdhakone lakhelA vizvacetanA sAthe anusaMdhAna karAvatA A patro vAMcatA munizrImAM, gurupadamAM lokottara pratiSThAnuM ciMtana karanAra Atma saMtanA darzana thAya che. patromAM lakhAyela eka eka sUtro pAchaLa aneka sAdhakonI vRtti vihavaLatA spaMdano ane AMkhonA AMsuDAno ItihAsa che. zrImadjInA tattvajJAnane lagatuM sAhitya. mahAvIranagara AMtararASTriya kendranI sthApanA karI temAM cAra vibhAgonI kalpanA ApI te vibhAgo sthApavAnI preraNA ApI temAM prathama ja zrImad rAjacaMdrano eka vibhAga che. Aje paNa cIMcaNamAM prati varSa zrImadanA sAhitya ane bhakti aMge zibiro thAya che ne zrImad rAjacaMdra lagatA cAra pustakonuM prakAzana paNa thayuM che. zrImadajInA apUrva avasara kAvyanuM vivecana je siddhinA sopAna nAme pragaTa thayuM che. - sAdhaka sahayarI : jaina Agamo dazavaikAlika utarAdhyayana AcArAMga sUyagaDAMga vigere zAstromAM je upadeza ApavAmAM Avyo che temAMthI tAraveluM navanIta eTale sAdhaka sahacarI jaina-jainetara, sAdhu grahathI tema ja sAmAnya sAdhaka paNa khUba upayogI A lokapriya pustikAnI cAra AvRtio pragaTa thaI che. gAMdhI vicAranA puraskatAM kavivarya nAnacaMdrajI mahArAja gAMdhIjInA vicAranA purakartA hatA. temanA ziSya saMtabAlajI paNa gAMdhI vicAranA raMge raMgAyelA hatA. dIkSA lIdhA pahelA ja teo khAdInA vastro paheratA hatA. jaina Agama (AcArAMga) graMtha temaNe mahAtmA gAMdhIjIne arpaNa karela. cIMcaNImAM mahAvIra nagara A.rA.kendranI sthApanA samaye je cAre vibhAga sthApavAnI preraNA karI temAM mahAtmA gAMdhI vibhAga aMge munizrI jaNAve che ke A 146 patro che. zrImad rAjacaMdra aMge sAdhaka araviMdabhAI ane sAdhikA puSpAbahenane lakhela patromAM zrImada rAjacaMdrajInA jIvana sAhitya ane temanA vicAro aMgenuM saMpUrNa vizleSaNa che. 145 - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) prayogamAM gAMdhI vicAra pAyArUpa che gAMdhIjI mAtra mAnasika guru rUpa che. sAmudAyika ahiMsAnI pravRttio A vibhAgamAM thaze naI tAlImanuM zikSaNa, arthakaraNanA vikendrIkaraNanA prayogo ane abhyAsa paNa A vibhAgamAM karAze. saMtabAlajInA anyAya sAme laData ane AMdolana, vyasanamUkti abhiyAna, satyAgraha rUpa zudidhaprayoga aMgenA lakhANo ane kAryomAM gAMdhIvicAra pratibiMbita thAya che. A kAryonI saphaLatA mATe teNe satyAgraha, zuddhiprayoga e upavAsanA zastrane paNa apanAvyuM hatuM. patrakAratvakSetre saMtabAlajInuM yogadAna temanI preraNAthI traNapatronuM prakAzana cAlu thayeluM navA mAnavI prayoga darzana ane vizva vAtsalya. A traNe pAkSikomAM munizrI lekho lakhatA navA mAnavImAM prAsaMgika lekho prayoga darzana ane vizvAtsalyamAM agralekho lakhatA. A lekhomAM vartamAna samayanA praznonI chaNAvaTa thatI munizrI potAnA vicAro spaSTa ane pAradarzaka rIte niDaratAthI tathA pUrvagraharahita raju karatAM. A lakhANomAM munizrInA eka Adarza lokazikSaka rUpe ApaNane darzana thatAM patrakAratvamAM jaina daSTi jhaLahaLatI hatI. munIzrInA jIvanakALa daramyAna temaNe sAITha karatAM vadhu graMthonuM vipula sAhitya sarjana karyuM che. temanA saMsthAo, jIvana kArya ane sAhitya para be prophesare zodha prabaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. | munizrI saMtabAlajI vize aneka graMtho lakhAyA che. temanA jIvana ane kAryane ujAgara karatA pAsAo vize jasTIsa u. mahetA, manu paMDita, baLavaMta khaDerIyA, mIrAbahena ane guNavaMta baravALiyAnA pustako pragaTa thayAM che. temanA kALadharma pachI temanI hastalikhita noMdho ane patronuM saMpAdana karI vidhavAtsalya prAyogika saMghe pragaTa karyA che. saMtabAlajInI jIvanasAdhanA para dulerAya mATalIyA ane pU. munizrInA vihAra aMge sAdhutAnI pagadaMDI jevA graMtho maNibhAI paTele lakhyA che. temAM noMdhe che ke jyAre vIramagAmamAM kolerA phelAyo tyAre jhADu laIne A saMte zerIo sApha karI ane maLa para rAkha chAMTI hatI. - 147 : sarjakanI vicArasRSTi) jaina daSTie gItAdarzana : eka jaina muninI gItA para lakhavAnI A pahela hatI. guru nAnacaMdra mahArAje eka zloka saMgraha karyo hato. temAM gItAnA zloka paNa hatA. gurudeve A zloko munizrIne paNa kaMThastha karAvela, tyAMthI gItAjI para tenuM kheMcANa thayuM hatuM. | munizrI gItAne eka jaina graMthanI dakSatAmAM ja mUke che. tare anurodha kare che ke gItAnA pAThako AcarAMgane vAMce ane AcArAMganA pAThako jarUrathI ekavAra gItAne vAMce e gItAne mAtA kahe che to AcArAMgane pitA e bannenA yoge janmatI saMskRti e vizvavyApI saMskRti che. gItAmAM koIpaNa viSaya evo nathI ke je jaina sUtromAM na hoya gItA ene jaina daSTinA jeTalI AkarSaka Dhabe mUkI che evI Dhabe e bIje kyAMya mUkAI nathI. AthI ja gItAgraMtha vizvamAnya thayo che. jaina daSTi eTale jagatanA sarva mato, paMtho ke sarva dharmamAM rahelA satyane AvakAravuM te khoTo che ema na kahetA tuM amuka dRSTie sAco che ema sAbita karIne alpadaSTimAMthI mahAsatya tarapha prerI javo. gItAe A daSTimAM ajaba saphaLatA meLavI che tethI ja custa mImAMsakathI mAMDIne cUsta vedAMtIe e mAtA AgaLa doDI jaIne bALaka banavAnI IcchA ApoApa thaI che, alabata gItAnuM vastra vedAMta che ane bhautika yuddhanI pIMchIthI gItAnI zarUAta thAya che munizrI kahe che ke eTale ja gItA jaina saMskRtino AtmA che ema mAnavA ane gItAne savage apanAvavAmAM jaina vargamAM AvatI A muzkelI nAnIsUnI nathI ja. tene A graMthamAM vistArathI samajAvI che. jaina paribhASA ane gItA munizrI kahe che ke gItAmAM samatva che e ja jaina sUtronuM samakti che. gItAnuM karma kauzala tyAM jaina sUtronuM caritra ghaDatara. jaina paribhASAnA bahirAtmane ThekANe gItAnuM savikArakSetra ane aMtarAtmAne sthAne kSetrajJa, paramAtmAne sthAne paradhAma athavA paramAtmA jaina sUtronuM zubhAzvavane sthAne gItAnuM sakRta, azubha Azravane sthAne gItAnuM duSkRtya, saMvarane ThekANe gItAnuM samatvayoga jaina sUronI sakAma nirjarA e ja gItAno anAsakta yoga athavA karmaphaLanI AkAMkSAno tyAga. jaina sUtrono karmabaMdha gItAnI bhUta-prakRti jaina sUtrono rAgadveSa ane gItAno kAmakrodha jaina sutronuM sidhdhasthAna e gItAnuM paramadhAma. gItA e jainatvano bhomiyo che. kAraNa ke gItAmAM eka paNa tattva jaina dharma virodhI nathI. 148 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJAnadhArA) guru AjJAthI saMtabAlajI avadhAna prayogonA pradarzana baMdha karyA hatA, sudhAraNAnA kAryakramo ane AMdolanonA aDAbIDa jaMgalo vacce paNa dharmAnubaMdha vizvadarzana ane AgamonI vivecanA lakhI adhyAtmanuM naMdanavana sarjatA munizrI svapara sAdhanA mATe khUba jAgRta hatA. pratyeka sAdhaka mATe ekAtmatAno anubhava karatAM teonA A zabdo pratyeka sAdhakane potAnA banAvI de che. sAdhakano vikAsa mAro pramoda che. sAdhakonuM sukSma patana paNa mAruM AMsuDa che. gujarAta navanirmANa AMdolana pachI rAjakIya AgevAna pradhAnamaMDaLanI racanA mATe munIzrInI salAha levA amadAvAdathI cIMcaNa Ave che ahIM pratyeka vargamAM munizrInI lokzAhananA darzana thAya che. baMgalA dezamAM mujabIra rahemAnanI hatyA prasaMge upavAsa karatAM munizrImAM prabudhdha karuNAnA darzana thAya che. 3 maiyAnA ArAdhaka vizva vAtsalyanA saMdezavAhaka munizrI saMtabAlajInA jIvanamAM nizcaya ane vyavahArano adbhuta samanvaya jovA maLe che. vaktavya ane kartavyane eka rekhA para rAkhanAra A Atmastha saMte 26-0382nA guDIpaDavAne dine muMbaInI dharatI para aMtima zvAsa lIdho pUrvapaMtapradhAna morArajI desAInA adhyakSa sthAne guNAnuvAda zraddhAMjali sabhAmAM ciMtaka cImanalAla cakubhAI sahita aneka saMghonA pramukho zreSThIoe zraddhAMjali ApI. aMtima saMskAramahAvIranagara cIMcaNInA dariyA kinAre thayA ane tyAM ja samAdhI banAvavAmAM AvI e AtmamastImAM jIvanAra loka mAMgalyanA kAryo karanAra zatAvadhAnI krAMta daTA hatAM. vipula sAhityanuM sarjana karanAra vyuta sAdhaka munizrIne abhivaMdanA. samayasArano sAra: DaoN. hukamacaMda bhAIrallanI vicArasRSTi - DaoN. utpalA kAntilAla modI (DaoN. utpalAbahena M.A., Ph.D. che. bhavansa somAnI kaoNlejanA philosophI viSayanAM heDa oNpha dhI DipArTamenTa che. temano "jaina jJAnasaritA' nAme abhyapUrNa graMtha pragaTa thayo che). DaoN. hukamacaMdajI bhArillanuM nAma Aje jaina samAjanA ucca koTinA vidvAnomAM thAya che. jeTha vada-AThama, vi.saM. 1992, zanivAra, tA. 25 me, 1935nA dine lalitapUra (u.pra.) jillAnA barodAsvAmI gAmanA eka dhArmika jaina parivAramAM janmelA DaoN. bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna tathA ema.e. pIeca.DI. che. samAja dvArA vidyAvAcaspati, vANI vibhUSaNa, jainaratna, paramAgama vizArada, tattvavetA, adhyAtmaziromaNi Adi aneka upAdhiothI samaya-samaya para temane vibhUSita karavAmAM AvyA che. sarala, subodha, tarkasaMgata temaja AkarSaka zailInA pravacanakAra DaoN. bhArilla Aje sauthI vadhAre lokapriya AdhyAtmika pravakatA che. emane sAMbhaLavA mATe dezavidezamAM paNa hajAro zrotA haMmezAM utsuka rahe che. AdhyAtmika jagatamAM koI evuM ghara nahIM hoya, jyAM roja temanAM pravacanonI kaeNseTa na sAMbhaLatAM hoya, ane jyAM temanuM sAhitya na maLatuM hoya. dharmanA pracAra arthe teoe anekavAra videzayAtrA paNa jema mAnasarovara upara haMsalAo Ave che, Utare che, motIno cAro care che, ema jJAnI puruSo jyAM jyAM jatA haze tyAM tyAM zubha tattvono ja AsvAda letA haze. karI che. DaoN. bhArile Aja sudhImAM nAnAM-moTAM 51 pustako lakhyAM che ane aneka graMthonuM saMpAdana karela che. Apane e jANIne Azcarya thaze ke Aja sudhImAM ATha bhASAomAM temanI 40 lAkhathI paNa vadhu kRtio jana-jana sudhI pahoMcI cUkI che. sauthI vadhu vecANavALA jaina AdhyAtmika mAsika vItarAga-vijJAna hiMdI tathA 150 149 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) marAThInA saMpAdaka che. paMDita ToDaramala smAraka TrasTanI samasta pravRttionA saMcAlanamAM temanuM mahattvapUrNa yogadAna che. zrI akhila bhAratIya digambara jaina viddhapariSadanA kAryAdhyakSa che. sukhaDiyA vizvavidyAlaya udayapurathI DaoN. mahAvIra jaine DaoN. hukamacaMda bhArilla "vyaktitva ane katRtva' viSaya upara saMzodhana karI pIeca.DI.nI padavI prApta karI che je gauravano viSaya che. parama pUjya sadgurudeva zrI kAnajIsvAmInA teo ananyatama ziSya che. hukamacaMda bhArile samayasAra, yogasAra, anekAMta, pravacanasAra, gomaTezvara kAnajIsvAmI vItarAga vijJAna pAThazALA, satyanI zodha vigere viSaya para pustako lakhyAM che. temanA 'kramabaddha paryAya' ane 'jaina darzana'nA pariprekSamAM "zAkAhAra" pustako khUba lokapriya banyAM. DaoN. hukamacaMda bhArillanAM prakAzano lagabhaga hindImAM vadhAre che. atre khAsa ullekhanIya che ke, temanA 'zAkAhAra" pustakano gujarAtI anuvAda DaoN. madhubahena guNavaMtabhAI baravALiyAe karela, te pustikAnI alpa samayamAM doDha lAkhathI vadhAre pratonuM prakAzana thayuM ne rekarDabreka karyo. huM A lekhamAM DaoN. hukamacaMdajI bhArillanA 'samayarasArano sAra' jeno gujarAtImAM anuvAda kAMtibhAI moTANIe karela che teno Acho paricaya ApavAnI koziza karIza. DaoN. hukamacaMdajI bhAritye samayasAra zAstrano sAra temanAM phakta 25 pravacanomAM AcArya bhagavAna AkhA samayasAra zAstramAM zuM kahyuM che tenuM saMkSiptamAM vizleSaNa karela che. jemanI pAse samaya ocho che tevA mumukSuone pUrA samayasArano sAra samajavA mATe pustaka ghaNuM upayogI che. AcArya zrI kuMdakuMdadeva je kahevA mAge che te sIdhuM samajavuM agharuM paDe che tethI AcArya zrI amRtacaMdradeve TIkA lakhI ane tene pUjya gurudevazrIe ghaNuM saraLa karI ApaNane gujarAtImAM samajAvavAmAM AvyuM che. A samayasAra nAmanuM paramAgama che. AcArya kuMdakuMdadeve be hajAra varSa pahelAM A pavitra bhAratabhUmi para banAvyuM. jo AcArya kuMdakuMda digambara jainAcAryonI paraMparAnA ziromaNi AcArya che to zuddhAtmAno pratipAdaka temano A samayasAra graMtha - 151 - visarjakanI vicArasRSTi) saMpUrNa jinavANIno ziramora che. bhagavAna AtmAno pratipAdaka A graMthAdhirAja samayasAra jinAgamanuM ajoDa ratna che. AcArya amRtacaMdra A graMthane jagatanuM advitIya akSaya cakSu kahe che. teo kahe che ke jagatamAM AnAthI mahAna kaMI paNa nathI. AcArya kuMdakuMda poteja samayasAranuM samApana karatAM aMtamAM lakhe che ke je vyakti A samayasAra graMthAdhirAjano svAdhyAya tattvathI ane arthathI karaze eTale ke tenA pratipAdaka tattvane vastarapathI jANaze te nizcayarUpathI samyagdarzana-jJAna-cAritranI prApti karaze, atIndriya AnaMdanI prApti karaze, muktinI prApti karaze evo mahAna krAMtikArI graMtha che A ! lAkho lokonuM jIvana A samayasAranA adhyayanathI badalAyuM che. kavivara banArasIdAsajI, zrImad rAjacaMdrajI, Adhyatmika satpuruSa zrI kAnajIsvAmI - e badhAnA jIvanamAM krAMtikArI parivartana lAvavAvALo A graMthAdhirAja samayasAra ja che. samayasAra jenonI gItA, kurAna ane bAIbala che. AmAM e zuddha AtmAnuM varNana karela che ke je zuddhAtmAnA AzayathI samyagdarzana, samyagdAna ane samyaccAritra prApta thAya che. samaya zabdanA Ama to ghaNA artha thAya che. samaya eTale kALa, samaya eTale deza vA kSetra, samaya eTale zAstra, samaya mAne mata: tyAM sudhI ke samaya eTale yuddha paNa thAya che, paNa ahIM samaya zabda AtmAnA arthamAM che. samaya zabdanA asalamAM be artha thAya che - eka artha che cha dravya ane bIje artha che AtmA. jyAre ApaNe samaya zabdano artha e dravya karIe chIe to sAra zabdano artha eka thAya che ke - cha e dravyomAM sarvazreSTha sArabhUta padArtha AtmA che. "sAra padAratha AtmA sakala padAratha jAna". saMpUrNa padArthomAM A AtmA ja eka sArabhUta che. jo ApaNe samayano artha AtmA karIe chIe to sArano artha - dravyakarma, bhAvakarma ane naukarmathI rahita zuddha AtmA thAya che. jJAnAvaraNAdi ATha karma ane tenI 148 karmaprakRtio ja dravyakarma che. AtmAmAM je moha-rAga-dveSanA bhAva utpanna thAya che, tene bhAvakarma kahe che. zarIra, strI-puruSa, makAna, saMpatti, rUpiyA, paisA vigere badhA padArthone naukarma kahe che. jIvana carita darzana jJAna sthita svasamaya nizcaya jANavo. * 152 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) sthita karma pagalanA pradeza parasamaya jIva jANavo. je darzana-jJAna-cAritramAM sthita che, te svasamaya che ane je pulakarmanA pradezomAM sthita che te parasamaya che. samaya eTale AtmA. te be prakArano hoya che. eka to e AtmA jeNe potAnA zuddha, svabhAvane oLakhyo che ane temAM ja potApaNuM sthApita karyuM che, tene ja nija jANyuM che. temAM ja sthita thaI gayo che. te svasamaya arthAt samyagdaSTi, samyagdarzana - jJAna - caritrathI saMpanna muktimArgI che. je anAdithI laI, nigodathI laI mokSa sudhI eka, jevo che tevo rahe che - tenuM nAma che samaya. baMdhanI carcA karavAthI ane baMdhanuM jJAna karavAthI baMdhano nAza nahIM thAya. AcAryadeva kahe che ke bhedavijJAna karavuM paDaze, baMdhathI bhinna bhagavAna AtmAne jANavo paDaze, baMdha ane AtmAmAM bheda-vijJAna karIne ane baMdha parathI upayoga haTAvIne AtmA para upayoga laI javo - A che muktinI prAptino upAya. jyAM sudhI AtmAnI vAta samajIne jIvanamAM na utAravAmAM Ave to ema ja kahevAze ke jIve dharmanI vAta sAMbhaLI ja nathI. je AtmAne jANavAnuM nAma samyajJAna che, phakta jANavAnuM nAma nahi, paNa "te ja huM chuM" evuM jANavAnuM nAma samyajJAna che. temAM ja potApaNuM sthApavuM tenuM nAma samyagdarzana ane tenuM ja dhyAna karavuM tenuM nAma samyaccAritra che. te AtmAne AkhA jagatamAMthI gotI kADhavo samayasAranuM kAma che. samayasAranI mULa vastu ane pratipAdana kendrabiMdu te AtmA ja che, te AtmasvabhAva ja che ke jenA AzrayathI muktinA mArgano AraMbha thAya che. samayasAranuM mULa tAtparya bhagavAna AtmAne zodhI kADhavo te che, kAraNa ke bhagavAna AtmAnA AzayathI ja samyagdarzana-jJAna-cAritranI prApti thAya che. samayasAra eka evuM zAstra che jemAM sAco mokSamArga, eTale sukhI thavAno upAya batAvyo che. jyAM sudhI samayasAramAM dekhADela zudhdhAtmAnuM svarUpa ApaNA khyAlamAM na Ave tyAM sudhI ApaNe AtmAno anubhava nahIM karI zakIe. AtmAne oLakhavA mATe e vAtanuM dhyAna rAkhavuM paDaze ke saMpUrNa lokamAM jeTalA paNa padArtho che temAMthI ApaNe ApaNo AtmA gotavAno che. gAthA naMbara-412mAM kahyuM che ke, tArA potAnA bhagavAna AtmAmAM vihAra karo eTale ke potAnA bhagavAna AtmAne jANo. A bhAvane pradarzita karavAvALI gAthA 412 mAM AcArya kahe che ke - 153 ' sarjakanI vicArasRSTi) A ja mAro deza che, A ja mAro upadeza che ane A ja samayasArano sAra che. A jagatamAM na kaMI grahaNa karavuM che ane na koIno tyAga karavo che; kAraNa ke AtmA tyAgopAdana zUnyatvazaktithI yukta che. AtmAne jANavA sivAya bIjuM kaMI kAma nathI, AtmAnI maryAdA jJAna sudhI ja che. je A 25 (paccIsa) pravanane sAMbhaLI, vAMcI koI kahe ke tame je paNa kaho. ame choDavA taiyAra chIe to samajI levuM ke A samayasArano sAra tenI samajamAM Avyo ja nathI; kemake jyAre e padArtha tamArA che ja nahIM to tene zuM choDIza ? jo samagra samayasArane sAMbhaLI koI ema kahe ke ame strI, putra, makAna, saMpatti choDI sAdhu banavA taiyAra chIe, to samayasAra tenI samajamAM nathI AvyuM. kemake samayasAramAM to ema kahyuM che ke, A strI, putra, makAna, saMpatti tArAM che ja nahIM. AtmA to tyAgopAdana zUnyatva zaktithI yukta che eTale ke AtmAe Aja sudhI paranuM kaMI grahyuM nathI ane kaMI choDyuM paNa nathI. eTalA mATe AcAryadeva gAthA 412mAM kahe che ke, bIjA badhA vikalpo toDI AtmAmAM ja sthira thaI jAva ane tenuM ja dhyAna karo. vAstavamAM A dhyAna paNa karavAnI cIja nathI paNa thavAnI cIja che. A karavAnI bhASA to upadezanI bhASA che. samayasAranI bhASA tattapratipAdananI bhASA che, dravyAnuyoganI bhASA che. "AvuM thAya che' - te karaNAnuyoganI bhASA che, AvuM karavuM joIe' te caraNAnuyoganI bhASA che. AvuM thayuM te prathamAnuyoganI bhASA che ane vastusvarUpa AvuM che - te dravyAnuyoganI bhASA che. - samayasAramAM dravyAnuyoganI bhASAno prayoga karatA thakI AcArya kuMdakuMdadeva kahe che ke, huM jJAnAnaMda svabhAvI chuM ane AtmAnubhUtithI prApta thavAvALuM tattva chuM. A jJAnAnaMdasvabhAvI Atmatattva AtmAnubhUtimAM ja prApta thAya che - e sArane "samayasArano sAra'mAM batAvavAmAM Avyo che. 154 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( jJAnadhArA) sarjakanI vicArasRSTi) bhAvAnuvAda karela che. te uparAMta aneka kRtionI racanA karI hatI. I.sa. 1957mAM saMskRta-gujarAtI vinIta koSanuM saMpAdana karyuM hatuM. temanI kRtionI sUci jotAM ja khyAla Ave ke keTalA judA judA viSayo paranuM emanuM jJAna adbhuta hatuM. jIvananAM chellAM 24 varSa lakavAnI bImArImAM pathArIvaza rahyA. te chatAM hiMmata hAryA nahIM. pathArImAM sUtAsUtA paNa aneka pustako lakhyAM. AvuM pratibhAvAna vyaktitva temanuM hatuM. ghaNAM aprApya pustako hAlamAM zrI sunIlabhAI upAdhyAya dvArA navajIvana presamAM prakAzita thaI rahyAM che je gauravaprada che. temanuM avasAna 91 varSanI uMmare 2 julAI, 1996mAM thayuM hatuM. gopAlabhAIe bhagavAna mahAvIra, gautama buddha, kuMdakuMdAcArya, zrImada rAjacaMdra, samudragupta, TaoNlasToya jevA mahApuruSo vize pustako lakhyAM. ItihAsa, bhUgoLa, gaNita, bhASA paranA pustako, gItAnA chAyAnuvAda sahita pacAsa karatAM vadhAre pustakonuM sarjana mahAvIra svAmIno saMyamadharma' gopAladAsa paTelanI vicArasRSTi - jAgRti nalina ghIvAlA amadAvAdasthita jaina dharmanAM abhyAsu jAgRtibahene jainIjhamamAM M. Phil. karyuM che. seminArsamAM abhyAsapUrNa zodhapatro prastuta kare che. 'mahAvIra svAmIno saMyamadharma' pustaka e sauthI prAcIna bAra aMgagraMthomAM mahattvanuM bIjuM sthAna dharAvatA 'sUtrakRtAMga graMtha'no chAyAnuvAda che, jenA saMpAdaka zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTele saraLa mAtra gujarAtI bhASAmAM graMtha AdhArita vIraprabhunA upadezanuM nirUpaNa karyuM che. zrI gopAlabhAI jIvAbhAI paTelano saMkSipta jIvanaparicaya : zrI gopAlabhAIno janma I.sa. 1905mAM eprila mAsanI 28 tArIkhe gujarAtanA karamasadamAM thayo hato. zrI gopAladAsabhAI gAMdhInA raMge pUrA raMgAyelA hatA tethI ja gujarAta vidyApITha sAthe khUba gADha nAto rahyo. teoe snAtakanI padavI vidyApIThamAM ja lIdhI hatI. temanA putra DaoN. vihArIbhAI tema ja pautra harSa paTelane paNa gujarAta vidyApIThamAM gujarAtI mAdhyamamAM zikSaNa apAvyuM hatuM. temanA guru zrI maganabhAI desAI sAthe gujarAta vidyApIThanAM kAryomAM joDAyA. graMthAlaya samitimAM maMtrI tarka temaja graMthapAla tarIke paNa ghaNAM varSo sevA ApI. AjhAdInI laDatamAM sAcA sainika banI badhI laDatamAM sakriya bhAga laIne aneka vakhata jelamAM paNa gayelA. te uparAMta 'satyAgraha' ane 'TaMkArava' jevA mAsikapatromAM koInI paNa zehazarama rAkhyA vagara potAnI kalama calAvI hatI. gAMdhIjInA satsaMge temano mukhya rasa racanAtmaka pravRttio, zikSaNa, graMthAlaya, patrakAratva, sAhitya vagereno rahyo hato. gujarAtI, hindI, aMgrejI bhASA para vizeSa prabhutva hatuM. bhASAMtaranA ziromaNi gaNAtA hatA. temaNe aneka graMtho para saraLa 0 1papa - graMtha vivecana : jemAM sau prathama 'baMdhana kone kahyuM che ?? te praznanA uttaramAM gaNadhara sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne parigraha, baMdha ane hiMsAne veravRttinuM kAraNa jaNAvI buddhimAna mumukSu potAnA jIvananuM sAcuM mahattva samajI karmabaMdhananAM kAraNothI dUra rahevAnuM jaNAve che. karmanAzanA mArga para vikAsa sAdhavA jarUrI sAvadhAnI :* prathama potAnAmAM rahelo pUrvasaMbaMdhIo pratyeno mAyA-mamatvano tyAga. * manamAM abhimAnarahita pramatta banI saMyamadharmamAM samavRtti. * samiti - guptipUrvaka samAdhi ane tapamAM parAkrama. * kAmabhogone rogarUpI samajI strI saMbaMdhI parISaho para samabhAva. * sarve anukULa - pratikULa parISaho para jaya meLavavo. * AtmakalyANa mATe tatparatA sAthe dharmArthanI utkaMThA. * krodhAdi temaja rAga-dveSAdinA tyAga sAthe niraMtara paramArtha prAptino puruSArtha. taduparAMta mumukSunA mArgamAM AvatAM AMtara-bAhya vino e pralobhanothI sAvadha rahI vIraprabhue batAvela mArganA anusaraNanuM nirdezana che. strI prasaMga' adhyayanamAM paNa bhikSune bhikSA tathA upadezAdi prasaMge sArI-narasI aneka strIonA prasaMgamAM nirlepatAnuM varNana che. 'pApanuM phaLa' adhyayanamAM narakanA jIvone sahevA paDatAM bhayaMkara 156 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) ko, asahya vedanAnuM vistRta nirUpaNa che. chaThuM adhyayana 'bhagavAna mahAvIra" khUba ja mahatvanuM adhyayana che jemAM 29 gAthAomAM vIra prabhunA guNonuM hRdayagrAhI varNana che. bhagavAna mahAvIranA viziSTa guNo ane kavidha upamAo :* jJAtaputra mahAvIra sarvajJa - sarvadarzI, itimAna, sthira cittavALA hatA teo. * badhI graMthio pAra karI cUkelA, sUrya samAna tapa karanArA tapasvI. * prajJAmAM akSayasAgara, agAdhatAmAM mahAsAgara, kuzaLa, tIvra buddhimAna. * sahana karavAmAM pRthvI samAna, doSothI rahita, paripUrNa parAkramo. * hAthIomAM airAvata, pazuomAM siMha, nadIomAM gaMgA, pakSIomAM garuDa. * nAgadevatAomAM dharaNendra, rasomAM IkSarasa, tapomAM brahmacarya. * dAnomAM abhayadAna, vanomAM naMdanavana, tArAomAM caMdra. * vadhu jIvanArAomAM lava saptama devo, sabhAomAM sudharma devalokanI sabhA. vagare...vagere... jJAtaputra mahAmuni mahAvIra sarva muniomAM, sarva manuSyomAM, jJAna-zIla-tapamAM sarvottama anekavidha zreSTha upamAothI bhagavAna mahAvIrane lokamAM sarvazreSTha kahyA che. bhagavAna mahAvIrano saMyamadharma : bhagavAna mahAvIra Aloka-paralokanA sarva kAmabhogono tyAga karI, duHkhadAyaka hetuthI atiduSkara tapa, strIbhoga, rAtribhojana tathA tamAma bhogapadArthono haMmezA tyAga karyo hato. pachI sarvottama 'zukala dhyAna prApta karI te mahAmuni parama siddhine pAmyA hatA. sarva virodhI vAdo jANavA chatAM jIvanaparyata yogya saMyamadharma Acaryo hato. sarva padArthonuM svarUpa jANI-dekhI lokonAM kalyANa arthe hitakara evo te dharma dIpakanI jema pragaTa karyo hato. tejasvI agninI jema sarva karmono saMpUrNa nAza karanArA te saMyamadharma che. tyAra bAda sAtamA adhyayanamAM adharmIo temaja sadharmarUpI mArga pAmelA muniomAM je sAdhaka asaMyamI che, jemano AcAra vizuddha nathI, teono paricaya karAvI... sarva jIvone abhayadAna denArA nirmaLa cittathI pApavRttio sAme vIranI jema sAmano karanArA chavo ekavAra karmo khaMkherI nAkhyA pachI, pharI te saMsAra tarapha DagaluM bharatA nathI. te uparAMta 'sAcuM vIratva'. adhyayanamAM vIratA be prakAre darzAvI che. sarjakanI vicArasRSTi) temAM pramAdayukta, satyadharmathI vimukha pravRttio karmarUpa che je tyAjya che ane apramatta thaI sadudharmarUpa sarva pravRttimAM saMyamanI pradhAnatA che te akarma che, karavA yogya che jemAM sAcuM viratva che. navamA adhyayanamAM bhagavAna mahAvIre batAvelA dharmanuM nirUpaNa che to 'samAdhi' adhyayanamAM prabhue upadezelo "mokSamArga' amogha che. te mArgane niSkapaTatAthI anusaravAthI duSkara saMsArane tarI zakAya che. te samayanAM pracilata kriyAvAdI, akriyAvAdI, vinayavAdI tathA ajJAtavAdIonuM temaja jyotiSazAstra, svapnazAstra, sAmudrikazAstra, zukanazAstra, nimittazAstra vagerenuM varNana karI aMte jeo koInI hiMsA karatA nathI, karAvatA nathI ke karanArane anumodatA nathI teo sarvakALa jitendriya rahI mokSamArgamAM tatpara banI vIrapada pAme che. te pachI keTalIka sApha sApha vAto'mAM prajJAmada, tapamada, gotramada, dhanamada vagere madothI rahita sAdhanA karanAra sAdhaka ja sAcA jJAnI ane mokSagAmI che. 'jJAna kevI rIte prApta karavuM te adhyayanamAM gurunI AjJAnuM pAlana karatAM kAmabhogonI Asaktino tyAga, brahmacarya pAlana ane pramAdarahita banIne cAritrapAlananuM nirUpaNa che. 'upasaMhAra' ane 'gAthA' adhyayanamAM sarva saMzayano aMta lAvanAra prabhue prabodhelA anupama dharmanuM varNana karI jeo indriya-nigrahI; mumukSu tathA zarIra paranI Asaktino tyAga karanAra hoya te ja brAhmaNa kahevAya, zramaNa kahevAya, bhikSu kahevAya ke nigraMtha kahevAya te sarvanuM vistRta varNana che. bIjA khaMDanA prathama adhyayana 'puMDarIka'mAM adbhuta rUpaka dvArA jema kamaLa kAdavamAM utpanna thavA chatAM kAdavathI alipta rahe che, tema munirAja saMsArathI nirlepa rahI, svayaM nirapekSa bhAvamAM zuddha cAritravAna banI rahe che. 'kriyAsthAna' adhyayanamAM sukha-duHkhane anubhavatA jIvonA 13 prakAranAM kriyAsthAnonuM varNana che, jemAM ekathI bAra kriyAsthAno saMsAra paribhramaNanAM che. teramuM kriyAsthAna sevanArA vItarAgI siddhi, buddhi ane mukti pAmI sarva duHkhono nAza karI mokSasukha pAme che. trIjA adhyayanamAM bIjakAyathI prAraMbha karIne pRthvI, pANI, agni, vAyu ane trasamAM paMcendriya jIvomAM manuSya ane tiryaMca paMcendriyanuM AhAra viSayaka varNana che. te uparAMta 'vrata niyama adhyayanamAM pApakarmothI mukta thavA pratyAkhyAna paranuM mahattva samajI te pramANe vartanArA je bhikSu badhA pApothI virata thAya che te saMyata, - 158 - 157 ) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) ( jJAnadhArA) virata, kriyArahita ane paMDita kahyA che. te pachI keTalIka 'sadAcAraghAtaka mAnyatAo'nA varNanathI sAdhakane sAvadha kare che. 'AdrakakumAra' adhyayanamAM bhagavAna mahAvIra pAse javA nIkaLelA svayaM dIkSita Adrakamunine gozAlaka, bauddhabhikSu, vedavAdI dvija, sAMkhyamatavAdI ane hastItApasa e pAMca matavAdIo sAthe vAda thatAM te badhAne yukti, pramANa temaja nigraMtha siddhAMta anusAra uttaro ApyA, tenuM vistRta nirUpaNa che. aMtamAM sAtamA 'nAlaMdA prasaMga' adhyayana dvArA zrAvakanAM vrata-pratyAkhyAna saMbaMdhI tarka-vitarkapUrvaka vistRta carcA che. trevIsamA tIrthaMkara prabhu pArzvanAtha paraMparAnA zramaNa uka peDhAlaputra ane gautamasvAmI vacce dharmacarcA thaI. temAM zramaNa peDhAlaputra dvArA zramaNopAsakanAM pratyAkhyAna vize aneka prazno pUchavA para gautamasvAmIe aneka yuktio ane daSTAMto dvArA vistArapUrvaka uttaro Apyo tethI prabhAvita thaIne mahAvIrasvAmIno paMcamahAvrata dharma aMgIkAra kare che. upasaMhAra : jaina dharma ahiMsArUpI eka ja vratamAM tamAma pApakarmono tyAga samAvI le che. te vinA saMpUrNa ahiMsaka thavAya nahIM. tethI ahiMsA ja saMpUrNa dharma che. A rIte A sarva prakaraNomAM saMpUrNa samAdhi, mokSamArga ke dharma kahI mukhyatAe ahiMsA ja rajU karela che. jJAnInA jJAnano sAra e ja che ke, "te koInI hiMsA karato nathI. ahiMsAno siddhAMta paNa e ja che tathA tene ja zAMti ke nirvANa kahe che." bahaSabharcAritraH mahAkAvyuM tapodhanI pU. jagajIvanajI mahArAja sAhebanI vicArasRSTi - ramezabhAI ke. gAMdhI muMbaIsthita nivRtta beMka menejara, jaina dharmanA abhyAsu ramezabhAI gAMdhIe muMbaI yuni. dvArA jainolaoNjIno abhyAsa karyo che. jaina dharmanAM pustakonuM aMgrejImAM anuvAda kArya ane svAdhyAyamAM vyasta che. sarjakanuM jIvana Alekhana sarjakazrI, mULa vatana bagasarAnA maDiyA parivAranA aNamola ratna. saMsAra avasthAmAM mukhya vasavATa saurASTranA dalakhANiyA gAmamAM thayo hato. parivAranA AMbA tarapha daSTipAta karatAM AMbAbhAIthI parivAranI vigata prApta thAya che. vizALa AMbAmAM UtaratA krame zeThazrI monajIbhAI te pU. jagajIvanabhAInA pitAzrI, mAtAnuM jalabAI hatuM. temane tyAM saMvata 1942nA mAgasara vada-5nA janma. (aMdAje navembara-Disembara-1886nI AsapAsa). nAmakaraNa pahelAM "TapubhAI' tarIke vaDIlonA lADa-pyAra vacce ucharyA. 'jagajIvana' nAmakaraNa paNa hulAmaNuM nAma jagubhAI. mAtae atyaMta lADa-pyArathI ucheryo. vatsalatAnA vAri pAyA. temane be bahena ane eka bhAI nAme motIcaMda hatA. motIcaMdanuM avasAna thatAM asahya viyoga. moTAbhAIjI pitAMbarabhAI dvArA uchera. bALapaNa tophAnI - abhyAsamanAM tejasvI. zikSakanA priya. gujarAtI pAMca copaDI sudhI abhyAsa paNa buddhi tIvra hatI. koThAsUjha ghaNI. kizorAvasthA vaTAvI moTA kAkAnA kArobAramAM joDAyA. Arthika kaTokaTI veThI ghara choDI mosALa vasyA. | munizrInI preraNAthI hiMsaka (pAMdaDA)nA vyApArano tyAga., pU. tapasvI mANekacaMdrajI mahArAjanA satsaMge jaina dharmAnurAgI thayA. bIjAropaNa bAda devacaMdajI mahArAjanA Agamane cAturmAsa, dharmadhyAna, tapa AdimAM abhivRddhi abhirUci keLavAI. dalakhANiyAnA upAzrayanI sthApanA. 160 - jJAnano vikAsa ja vyakitane sAmAnyamAMthI viziSTa banAve che. jJAna potAnA AcaraNamAM mUke, samajaNa potAnA vartanamAM svIkAre te ja kharo jJAnI. * ApaNe ApaNA ajJAnane oLakhIzuM to ApaNA jJAnanI kSitijano vistAra thaze.. - 1pa9 - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 L jJAnadhArA saMsAramAM bhogAvali karmanA udaye amRtabahena sAthe lagnagraMthithI joDAI be putro tathA cAra putrIonA pitA banyA, je paikI eka putra jayaMtIlAla (pU. jayaMtamuni), be putrIo pU. prabhAbahena (pU. prabhAbAI mahAsatIjI) tathA jayabahena (pU. jayAbAI mahAsatIjI). saMyamapatha para potAnA saMyama parivAranA sabhyo banyA. te pahelAM jagajIvanabhAIe pote vairAgyavAsita thaI pU. prANalAlajI mahArAja pAse dIkSA grahaNa karI. Ama eka parivAranA cAra sabhyo saMyamamArge vicaryA. jIvananA bIjA tabakkAmAM saurASTra-sAvarakuMDalAthI pU. jayaMtamuni sAthe temanA (pU. jayaMtamuninA) vArANasI (kAzI)mAM darzanazAstranA abhyAsArthe vihArano AraMbha mArca 1948mAM zarU karyo. gujarAta, madhyapradeza, rAjasthAna uttara pradezanA ugra vihAramAM aneka upasarga-paripahanA kaDavA-mIThA anubhavo bAda AgrAmAM 1948nA cAturmAsa bAda, AgrAthI kAnapura thaI vAraNasImAM traNa varSa 1949-1950-1951 rahyA. abhyAsa pUrNa thatAM 1951nA aMte pAchA pharavAnA samaye bhAvi pUrvabhAratamAM nirmANa thayelA hoI te tarapha vihAra thayo. pUrvabhAratamAM cheka saurASTrathI vihAra karI padhAranAra prathama gujarAtI sthA. jaina belaDI hatA. rastAmAM jamazedapura, sametazikhara Adi kSetro sparzI dharma prabhAvanA karI. 1952nA cAturmAsa arthe kalakattA mahAnagarI praveza. navanirmita navalakhA poloka sTrITa upAzrayamAM pUrvabhAratanuM yazasvI prathama cAturmAsa, varSanA aMte 26-11-52nA girIzamuninI dIkSA. avasara ujavyo. bethI traNa cANA thayA. pUrvabhAratanA dhanabAda, jharIyA, beramo, Asanasola, jamazedapura vigere vigere aneka kSetronI sparzanA - dharmaprabhAvanA, tapazcaryA, pUrvabhAratane dharmamaya banAvI, sthAnakavAsI muni vihoNA kSetrane pAvana karyuM. lokomAM mAMsAhAra, vyasana tyAga dvArA ahiMsaka krAMti karAvI. aMtima tabakkAmAM dhanabAdathI vihAra karI rAjagRhI nagarI sImADe udayagiri pahADanI taLeTImAM (pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmInI aMtima ArAdhanA - saMlekhaNA - saMcArA. anasana bhUmi)ne pAvana karI 12-12-1967nA paMdara upavAsathI saMlekhaNA tapa pU. jayaMtImuni pAse grahaNa karI 45 divasa sudhI tapa mahotsava cAlyo. chevaTe saMthAro sIjhatA kALadharma pAmI sAprata jaina itihAsamAM potAnuM nAma suvarNAkSare aMkita karI jIvana-saMyamajIvana sArthaka karI gayA. udayagirinA saMtane koTi koTi namaskAra vaMdaNA bhaktipUrvaka. 161 ......(sarjakanI vicArasRSTi huM. pUjyazrInA anya sarjana pU. jagajIvanajI mahArAja sAheba prakRtie saraLa, bhadrika, potAnI kavitvazakti, pada, chaMda vigere kAvyaracanAthI grAmyajanatAne saraLatAthI AkarSI zakatA. temano sAhityavaibhava ajoDa hato. potAnI racanAo prAyaH padyamAM thatI jemAM kRSNacaritra, sudarzanacaritra, pazukathA, IlAyacInuM caritra ane chevaTe rAMcImAM cAturmAsa daramyAna prastuta graMtha RSabhacaritranuM sarjana thayuM. A mukhya sarjano - nAnA nAnA to aneka, uparAMta 'maMgalavihAra' graMtha kAvyarUpe. temanAM sarjanomAM lokasAhitya samakakSa racanAo grAmINa janatA saraLatAthI samajI apanAvI ane garbhita bodha-tattva grahaNa karI zake tevI saraLa hatI. temano prabhAva anero hato. prAya: kAThiyAvADI bhASAnI chAMTa vartAtI. vyaMgokti hRdayasparzI hatI. temanI racanA ''maMgalavihAra' vize saheja vistArathI joIe. yhyhyh maMgalAvihAramAM tematI saurASTranA sAvarakuMDalAthI kolakAtA sudhInA vihAranA anubhavonuM varNana che. 16--3-1948nA sAvarakuMDalAthI pU. gurudevanA AzIrvAda sAthe prasthAna. jayaMtamuninA vArANasImAM darzanazAstranA abhyAsa mATenuM mukhya prayojana ane AjJA. gujarAta, madhyapradeza, rAjasthAna, uttarapradezano lAMbo ugra vihAra. gujarAtI sthA. saMpradAyano A rUTa para pUrvabhArata prati prathama vihAra. prathama cAturmAsa vihAra daramyAna 1948. AgrAmAM, tyAMthI kAnapura thaI vArANasI traNa cAturmAsa. 1949-1950-1951. 1951nA aMtima bhAgamAM pUrvabhArata tarapha prayANa. dharmaprabhAvanA, lokomAM ahiMsA, sama vyasana tyAganI preraNA, sammetazikhara, rAjagRhI, pAvApurI, jamazedapuranI kSetra sparzanA, kalakattA tA. 7-6-2014nA praveza. vihAra yAtrAno aMta. graMtha : RSabhacaritra ati saMkSepamAM rasadarzana tathA vihaMgAvalokana prastuta graMtha 1588 gAthA pramANe che. padya racanA hovAthI vadhu rasAsvAda laI zakAya che. gIta-saMgIta madhuratA sparze che - jaLavAya che. gIta prati rAga utpanna thAya to paNa te prazasta pramAdarUpa che. bhAvabhaktinI pradhAnatAthI AtmasparzanA pAme che ane tethI varjita mAnavAmAM Avato nathI. sarjaka pote saraLa abhivyaktimAM 'dezI' kAThivAyADI chAMTa hovAthI dohA 35 mahAkAvya lokahRdayane sahelAIthI sparzI jatA. AcaraNamAM bodha parivartita thayo. sulabha bane che. kathAnaka-prasaMga sAthe tattvajJAna vaNI levAthI bodhaprada 162 81 R Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 L yhyhyh (jJAnadhArA """" ane mananIya bane che. parama dArzanika jayaMtamunie pratyeka dohAnI artha sabhara suMdara vivRtti karI che. gAthA-1 : maMgalAcaraNamAM arihaMta vaMdanA ane stutino mahimA. gAthA-2 : stutino mahimA darzAvela che. gAthA-3 : guruprANane vaMdanA uparAMta temanA upakArane smaraNamAM lAvI badhI zakti (sarjakanI)nA mULa strota rUpa gaNI preraNAmUrti gurune banAvI bhaktinuM sarjake anupama darzana karAvela che. dIkSAgurunuM RNa svIkArI badhuM zreya temane arpela che. gAthA-10 : arihaMta-siddha - gurune vaMdaNA bhaktinI abhivyakti. gAthA-14 : ane padyanA rAganI vizeSatA ahIM bodha-pravacana ane saMgIta vacce bheda darzAvI tenI vizeSatA prasthApita karavAmAM AvI che. jemake gAthA-19 : vAMcana svAdhyAyamAM vismRtinI zakyatA vadhu. saMgIta karNapriya hovAthI AtmasparzanA sahaja svAbhAvika bane. lInatA saMbhave. taduparAMta vIrarasa ane vairAgya rasanI utpattimAM padya mAdhyama banI rahe che. dohAnI racanA saraLatAthI sarjake potAne bhaktirasamAM DubADI, sAthe sAthe zrotA-vAcakane paNa rasataraboLa banAvyA che jeno anubhava satata prasaMgopAta thato rahe che. gAthA-23thI 47 : covIsa tIrthaMkaronI eka-eka gAthA pramANa stuti che. covIsa tIrthaMkaro taNI stuti karI prabhu Aja temAM prathama RSabhadevajI jIvana kirtana karavA kAja samakita AtmA pAmiyo, prathama bhAvathI te vistAra. kevaLa pAmI siddha thayA tyAM sudhIno adhikAra ...(48) gAthA-48 thI 153 : have prabhu RSabhadevanA 10 bhavonI gaNatarI thAya che jeno krama nimnalikhita che. 1lo bhava dhanA sArthavAhano - vasaMtapuranagara tarapha vizALa saMgha kADhI uttama saMghabhakti-sarva icchukano samAveza - dharmaghoSa AcArya saparivAra AjJA laI joDAyA. varSAvAsa daramyAna pramAdavaza yathArtha saMbhALa nahIM laI zakAtA kSamAyAcanA ane pratilAbhanI vinaMtI sAthe ''ghI''nuM sujhatA AhAra dAna - ucca bhAvanAthI samyak darzananI sparzanA ane bhavagaNatarI zarUAta. gAthA-154thI 262 : bIjA bhava yugalikano - sukhapradhAna. trIjo bhava saudharma devokamAM utpati. cotho bhava- mahAbala kumArano. pitA zatabalano azuci bhAvanAnA ciMtane 163 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM vairAgyabhAva ajJAna ane mamatva zarIra pratye mohagrasta banAve che. te bodha kAma, krodha, mohathI aMtarAtmA dubhAya che. kaSAyano saMtApa bhayaMkara. nazvara yauvana. lakSmI Adi saMsAra prati viraktatA keLavavA anupama ciMtana sAmagrI. zatabalanI ciMtanadhArA preraNAtmaka che. tapodhanI sarjaka tapa ane jJAnanuM tattvajJAna prabodhe che. A gAthAomAM rAjAnA be maMtrIonI salAhanA virodhAbhASI vivAda. AstikatA-nAstikatAnA abhiprAyo vicAraNIya che. sthaLasaMkocanA kAraNe vistAra karela nathI. mahAbalakumAra jAgRta AtmA che. geramArge doravAtA nathI. A gAthAo adhyAtmabhAvamAM vRddhi karanAra che. pUrvabhavanI kathA paNa sAkaLela che. gAthA 263thI 354 : pAMcamA bhava balinAMgakumAra nAme devano che. devanA bhautika vaibhava darzAve che. svayaM prabhAdevI prati anurAga-cyavanathI viSAda, jhuraNA - pUrvamaMtrI, svayaMbuddha IzAna devalokanA deva tarIkenI zAMtvanA. nArImohathI virakta thavA bodha. ati moha kaSTadAyaka. te devI nirnAmikAno bhava - kevaLImuninA satsaMge bodhavacano sparzatA puNyodaya jAgRta thayo. jIvanaparivartana thayuM. potAne abhAgI duHkhI mAnatI nirnAmikAne devalIlA dekhADatA prere che je nidAna karavAnI punaH devI thaI laliMtAgano viraha zamAve che. svayaMprabhA rUpe devI maLe che. gAthA 355thI 381 : 6ThTho bhava jIvAnaMda vaidya tarIkeno prabhuno che. pAMca mitro sAthe sevAvRttithI prerAI munine rogamukta vaiyAvaccathI karyA. A 6 mitronuM munisevA vigere vistArathI ApI che. ghaNI ja preraka kathA che. vistRta varNana zakya nathI - bodhaprada che. chevaTe mitro dIkSA laI sAdhanA karI 7mA bhave bAramA devalokamAM sAthe utpanna thayA. gAthA 387thI 413 : 8mo bhava vajranAbha cakravartI tarIkano che, jemAM tIrthaMkara nAma karma (jina nAmakarma) 20 bolanI ArAdhanAthI baMdhAya che. 9mA bhave sarvAdhasiddhi vimAnamAM utpanna thAya che. gAthA-414thI 460: viSayAMtara 25 sAgaradatta - teno mitra azokacaMdra je kapaTa-mAyAcArathI priyadarzanA je sAgaradattanI priyA che. temAM phUTa paDAvavA - zaMkAzIla banAvavA niSphaLa prayatna karI tiraskRta thAya che. gAthA-477thI 458 : have RSabhadeva prabhuno caramabhava zarU thAya che. tenA pratyeka prasaMgo graMthanA aMta sudhImAM varNavI levAyA che. yugalika yugano aMta trIjA ArAnA aMte AvatA sumaMgalA sunaMdAnA prasaMgo. nAbhikulakara marUdevA mAtAnA cauda svapnonuM 164 82 R Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iiiiiiiii jJAnadhArA) varNana uparAMta tenA phaLAdeza. prabhunuM vyavana kalyANaka janmakalyANaka devo - 56 dikakumArI devI indro dvArA prabhuno janma mahotsava Adi vistArathI Apela che. vizeSa rUcipreraka sarjakazrIe prabhunA lagna prasaMganI pratyeka vidhi varNavela che je Aja paNa prAyaH jIvaMta che tethI lagnaprathA-vidhi RSabhadevanA samayathI zarU thaI avazeSa rUpe pracalita rahI zakI che. tAdRza anubhavAya che - cheDAcheDI vigere prasaMgo rasamayache. prabhunAM saMtAno be yugala bharata-brAhmI bhAI-bahena tathA bAhubali-suMdarI ane 98 patronuM varNana che. ane bAlyakALa - yauvanakALathI laI dIkSA paryatanuM dIkSAkalyANaka varasIdAna vagere samAviSTa che. aMtamAM samaya/sthaLa saMkocathI je jJAnadhArA vahevaDAvavAmAM AvI che te saMkSepamAM AlekhI rasAsvAdane virAma ApIza. gAthA 108mAM paNa ullekha che. dhannA sArthavAha muninA satsaMga/bodhathI dharmanuM svarUpa, mokSanuM svarUpa, jIvatanya, puNya-pApa, dAna, jJAna ane zIla vigere sAthe tapatyAga, nava tattvanuM jJAna pIrasela che. vizeSa 111thI 142mAM jaina dharmanA sArarUpa tattvajJAna pIrasela che - vAMcanathI ja teno rasAsvAda mANI zakAze. gAthA- 759 : dIkSA sAthe prabhune mana:paryava jJAnanI utpatti. prabhunI sAthe 4000 kumAro nIkaLyA. prabhunuM mauna. vihAranAM kaSTo paripaho prabhu samabhAve sahe che. sAthI sahana nathI karI zakatA. loko ajJAna che. sAdhu samAcArI jANatA nathI. sAthIo paNa nathI jANatA. loko ekakhya vastu bheTa dhare che. prabhuno mauna asvIkAra. Ama aTavAtA sAthIo kamazaH kara sahana na thatA kTA paDe che. tApasa banI jaMgalamAM bhaTake che. valkaladhArI - jaTAdhArI bane che. jinamArgathI cUta thAya che. nami vinanI kumAra prabhu pAse Ave che. bhaktithI sAthe rahevA Agraha. chevaTe dharaNendranI samajAvaTathI vaitADhaya parvata para vasI vidyAdhara zreNImAM sthira thAya che. prabhu gajapura padhAre che. zreyAMsakumArane jAtismaraNa jJAna-svapna-saMketa maLatAM prabhu je hastinApura pahoMcyA che tyAM jAya che ane tenA svahaste prabhunA 1 varSanA upavAsanuM pAraNuM ikSurasathI thatA "akhAtrIja' amara bane che. je Aje paNa varasItapanA pAraNA tarIke akhaMDa dina tarIke ujavAya che. A vaizAkha suda-3 (trIja)no kadI kSaya thato nathI. "akSaya tRtIyA" rUpe prasiddha thaI. prabhu vihAra karI bAhubalinI nagarI takSazIlAmAM padhAre che. svAgatanI taiyArImAM rokAyela bAhubali pahoMce te pahelAM prabhuno vihAra. bAhubaline prabhuno viraha/darzanathI vaMcita thayA. - 165. sarjakanI vicArasRSTi) prabhu 1000 varSa sudhI chavastha avasthAmAM vihArayAtrAmAM anAryonA upasarga pariSaha samabhAve sahI ayodhyAnagarI muritamAla upanagaramAMzaka, sukha udhAnamAM kevalya" pragaTa karyuM. devo dvArA mahotsava. tIrtha sthApanA karI. RSabhasena prathama gaNadhara, bAhmI prathama sAdhvI, suMdarI zrAvikA ane marIci Adi munio dIkSita thayA. prathama dezanAmAM prabhuno bodha-devo hAjara hatA. bharata cakravartI mAtA marUdevA sAthe prabhudarzane samavasaraNamAM padhAryA. hAthInI aMbADI para putraviyogathI azrunA toraNa bAMdhatI vatsala mAtA. prabhudarzane azrunA pravAha bhAva nirmaLa banI dhanya banI putra vaibhave mokSaya thaI kaivalya yAvata mukti pAmyA. A kALanA prathama atIrtha sidhdhA banyA. mokSanAM dvAra kholyAM. gAthA-901thI 1100; cakravartI thavA bharatanI 6 khaMDanI vijayayAtrA varNana rocaka vistRta che, zaka na pravezatA bAhubaline jItavAnA bAkI rahyA hatA. te agAu 98 bhAIo rAjya chInavatA prabhu pAse AvI phariyAdanA javAbamAM bodha pAmI vairAgya pAmI muni banyA. cakravartIno mArga saraLa banyo. bAhubali sAthe yuddhano prasaMga-saMhAra TALavA daSTi, nAda, malla tathA muSTi yuddha -bAhubali vivekI, traNa yuddha bharatanA hAravA chatAM bhAratanuM mAna jALavyuM, jItavA protsAhita karyA, paNa cakraprayoge muprihAra krodhathI karatAM chevaTe adhavacce jhIlI loca karI muni banyA e 1 varSanA tapa bAda mAna kapAya vijaya thaI kevaLI banyAM prabhunA baheno dvArA pAThavelA bodha dvArA. bharatanI vijayayAtrA daramyAna suMdarInuM 60000 varSanuM AyaMbila tapa pUrNa thatA, AjJA maLatA dIkSita thayA. gAthA-1100-1588 saMkSipta sAra A AkhuM kAvya bodhathI bharapura che. prasaMgopAta tattvajJAna pIrasAyela che. kathAnAyakonI viziSTatA bAhubalino bhAtRsneha, bharata cakravartInA vairAgya - kevalya munidazAnA prasaMgo ullekhanIya che. marUdevIno putramoha kevalyamAM pariNamAvatI vairAgya dazA ullekhanIya. Ama mahakAvyanuM vAcana-paThana vAMcaka-zrotAone rasataraboLa banAvI vairAgyabhAva keLavavAmAM nimitta banavAnI kSamatA dharAve che. rasAsvAda preraka-bodhaka-uddhAraka che. RSabhacaritra bhAga : 1-2, racanA pU jagajIvanajI ma.sa.. vivRti pUjayaMtamunijI, prakAzaka : prANagura jaina seMTara. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) prazamaratiH zrI umAsvAtijInI vicArasRSTi - IlA zAha (jaina darzananA abhyAsu, IlAbahene, pekSAdhyAna, yoga ane jIvanavijJAnamAM M.A. karyuM che. varlDa jenA kaoNnphaDarezana muMbaI sAthe saMkaLAyelAM che). kuzAgra buddhinA dhaNI, vistRta Agamika viSayonuM saMkSiptamAM saMkalana karavAvALA, 'vAcasvaya" biruda dhAraNa karavAvALA zrI umAsvAtijI racita prazamarati mATe kaMI kahevuM ke lakhavuM, mArA jevI alpajJAnI mATe muzkela che, paNa A eka ja nAnakaDo prayAsa che. prazamaratinA racayitA umAsvAtijIno janma zaivadharmI brAhmaNa parivAramAM thayo hato. brAhmaNa parivAramAM janma hovAthI saMskRta bhASA emanI chaThThA upara hatI. emane saMskRta bhASAnA pradhAna saMgrahAka' (Adya lekhaka) kahevAmAM AvyA che. saMskRta bhASAnuM calaNa tyAre haze kAraNake dvAdaza aMga-daSTivAdanA tRtIya bheTa svarUpa je cauda pUrva che, te saMskRtamAM hatA evuM jaina sAhityamAM lakheluM che. cAra mULa sUtromAMnuM eka 'anuyoga dvAra' paNa pAkRta ane saMskRtamAM hovAno ullekha che. zrI umAsvAti vAcakavaMzanA hatA. pUrvakALamAM vAcakavaMza vidyamAna hato je vidyApriya hovAnI sAthe sAthe AgamonuM adhyayana ane kaMThastha karIne enA paThana ane pAThanamAM tallIna raheto. A varga zvetAMbara ane digaMbaronA tIvra madabhedo vacce paNa taTastha rahIne Amika paraMparAne saMpUrNa samarpita hovAnI puSTi maLe che. kadAca eTale ja emanA dvArA racita tatvArthasUtra badhA ja phirakAomAM bhakti ane bahumAnapUrvaka svIkArya che. | zrI umAsvAtijI dvArA racita 'prazamarati' graMtha adhyAtmano svAdhyAya mATeno adabhuta graMtha che. saMsArI jIvonuM cAra gatimAM bhramaNanuM kAraNa rAga ane dveSa che. A graMthamAM rAgadveSa dvArA thatA karmabaMdhana, tenA vistRta kAraNo ane e kAraNothI - 167 ' sarjakanI vicArasRSTi) bacavAnA upAyonuM nirUpaNa karyuM che. AgamamarmajJa zrI umAsvAtijIe tatvArthasUtramAM Agamone nAnA sUtro dvArA ujAgara karyA che to prazamaratimAM jaina AgamonA pravezadvAra samA AcAraMga sUtranA AcAradharmane vAcA ApI che. tattvone jANyA pachI jo te AcAramAM na Utare to phakta jANyAnuM sukha maLe. tenI phalazruti to e tattvo jIvanamAM, AcAramAM, vyavahAramAM Utare tyAre ja maLe. jaina dharma AcArapradhAna dharma che. Ama kAraNa samajyA pachI tene vyavahAramAM mUkavAno anurodha hovAthI prazamarati'ne AcArapradhAna graMtha kahI zakAya. A graMthanuM zISarka 'prazamarati' be zabdano banelo che. zamano artha che zamana, samApti. jyAre badhAM karmono kSaya thAya tyAre je AnaMda utpanna thAya te alaukika che. prazama aTale evuM zamana ke jemAM rAgadveSa pharIthI utpanna na thAya. rAgadveSanuM kAraNa mithyAdarzana che. umAsvAtijI rAgane mamakAra ane dveSane ahaMkAra tarIke kare che. rogano vistAra mAyA ane lobhamAM thAya che jyAre dveSano krodha ane mAnamAM thAya che. enAthI bacavA mATe vividha upAyonuM varNana 314 zloko dvArA vistArathI AlekhyuM che. ane te upAyo che - pAMca vrata, bAra bhAvanA, daza yatidharma, trividha mokSamArga ane dhyAna uparAMta nava tatva, cha dravya ane tatvArthasUtramAM jenA vize nathI lakhAyuM evA kevalisamRddhatAnuM paNa varNana kare che. ahIM e vAtanuM smaraNa rahe ke tattvArthasUtra dArzanika graMtha che jyAre prazamarati AcArane prAdhAnya Ape che. evuM vidita thAya ke tatvArthasUtra pachI emaNe prazamaratinI racanA karI haze. zrI umAsvAtijInA bIjA sarjanano vicAra karIe to emaNe pAMcaso graMthonI racanA karI hatI, paNa atyAre phakta pAMca ja kRtio upalabdha che jemAM tatvArthasUtra, prazamarati, jaMbUdvIpasamAsa, pUjA prakaraNa ane sAvayapaSNati che.. prazamaratinI zarUAta, e samayanA rivAja pramANe maMgalanI sAthe karatAM zrI umAsvAtijI lakhe che ke caramazarIrI ane yatidharmanA jANakAra, nAbhiputra zrI AdinAtha prathama ane siddhArtha putra mahAvIrasvAmI aMtima che evA 5+9+10 (24) tIrthakarono jaya ho. 5, 9 ane 10nA AMkaDAno guNAMka covIsI darzaka hovAnI sAthe sAthe pAMca mahAvrata, navakAranAM nava pada ane daza prakAranA zramaNadharmanI tarapha IzAro karatAM hovAnuM jaNAvatAM lekhaka kahe che ke A ja sAdhanA rahasya che caramazarIrI banavAno. sAthe ja pAMca parimeSThine paNa vaMdana karIne - 168 - 84 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) zrI umAsvAtijI kahe che ke, prazamarasamAM prIti, tallInatA ane rati kevI rIte utpanna thAya je dIrghakALa sudhI TakI rahe te kahIza. azaktinI kalpanA karIne ALasu banelA saMsArI jIvone dvAdazAMgInA gahana arthono khUba ja saraLatAthI paricaya karAvIne bhavya preraNAnuM pAna karAvyuM che. A graMthanI mULabhUta vastuo caudapUrvamAMthI AvelI che. zrI umAsvAtijIne prazama-vairAgya bahu ja priya hato. jene je priya hoya te bIjAne ApavA prerAya. tatvArthasUtramAM mokSamArga batAvyo hovA chatAM saMsArInA caMcaLa manathI suparicita emaNe prazamaratinI racanA karI. graMthanI zarUAtamAM namaskAra karIne lekhake potAnI namratA batAvI che. te uparAMta A prakaraNamAM zuM kahevAnuM che ane kayA hetuthI kahevAnuM che te sabaMdhI vAta karI che. bIjuM vairAgya, trIjuM kaSAyo ane viSayonA prakaraNamAM lekhaka kahe che, ajaraamara siddhabaddha thavAno mArga kapAya para vijayamAM che. eTalA mATe prathama to ApaNane indriyone samajavI paDe. indriyajana sukhone sthAyI mAnIne mithyAtvanI UMDI khINamAM paDe che. paulika viSayo ane indriyanAM sukho mRgajaLa che. saMsArano koI paNa padArtha rAga karavA jevo nathI. uttarAdhyAna sUtramAM kahe che ke - na sA jAI, na sA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA, na muA jattha, sabbe jiivaaddnnNtso|| evI koI jAti, yoni nathI, evuM koI sthAna ke kuLa nathI jyAM pratyeka prANI anaMtavAranA janma-maraNa na pAmyo hoya. - jyAM sudhI paugalita viSayothI vimukha thaIne vairAgya bhAvanA daDha nathI thatI tyAM sudhI kaSAyothI gherAyelo jIva cAre gatimAM bhramaNa karato rahe che. zarUAtamAM ja viSayone janma ApanAra rAgadveSanA paryAyo ane enA dvArA baMdhAtA ATha karmonuM varNana che. pAMca indriyanA trevIsa viSayo ane cAra kaSAyo para aMkuza meLavavA udAsInabhAva, vairAgyanI vAta karI che. A vairAgyabhAvane kevI rIte lAvavo e 4thA prakaraNamAM batAve che. 4thuM AcAra prakaraNa atyaMta mahattvanuM che. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra A pAMca prakAranA AcAramAM samagra jainadarzanano sAra che. zrI sudharmAsvAmI AcArAMgasUtramAM je AcAra batAve che teno sAra A prakaraNamAM batAvavAmAM Avyo che. A paMcAcAra pALavAthI vRttio upara ajaba saMyama svAbhAvika rIte Ave che. 169 sarjakanI vicArasRSTi) - pAMcamA sukha prakaraNamAM kadAca punarokti paNa indriyasukhanI abhilASA na karatAM vairAgya tarapha javAnI, vairAgyamArgamAM vighna tarIke AvatA IndriyanA viSayonI vAta che. kharuM sukha kone ane kyAre maLe te samajavA mATe prazamasukhano kharekhara abhyAsa karavo. sAcuM AcaraNa karavAnA niyamo jANI lIdhA pachI sAcA zAzvata sukhane samajavuM ane samajIne tene barAbara AdaravuM ane te meLavavA Adarza rAkhavo. Moral of the story ke kaSAyo je kaSa+Aya saMsArane vadhAranArA che tenAthI vimukta thavuM ane choDyA pachI ja sAcA sukhano, zAzvata sukhano anubhava thaze te avarNanIya che. A kaSAyone udayamAM AvavAnA je je nimitto hoya tenAthI dUra rahIne kaSAyone zAna karavAnA upAyonuM Asevana paNa mana, vacana ane kAyAthI niSThApUrvaka karavuM joIe. AtmasaMkalpapUrvaka jo A upAyo karavAmAM Ave to kaSAyonI prabaLatA ghaTe je rAgadveSanA kAtila viSane utAravA samAdinuM A sevana daDha nirdhAra sAthe karavuM paDaze. kaSAyavijaya mATe zrI umAsvAtijI kahe che ke pAMca AzravothI virati, pAMca indriyono nigraha, cAra kaSAyo para vijaya ane traNa daMDathI (mana daMDa, vacana daMDa, (daMDa)thI virAma, A sattara prakAranA saMyama eTale pApasthAnothI virAma pAmavAno hoya che. mana, vacana ane kAyA jyAre zubha pravRttiomAM hoya tyAre temane 'gupti' kahevAmAM Ave che ane azubha hoya tyAre daMDa kAraNa ke AtmA tenI sAthe daMDAya che. eno upAya batAvatAM 180mA zlokamAM zrI umAsvAtijI kahe che ke, ahaMkAra ane mamakAranA tyAgathI AtmA atyaMta durjaya ane baLavAna banI pariSaha, gArava, kaSAya, daMDa ane indriyonA vyahano nAza karI nAkhe che. have ApaNe bhAvanA vize vicArIe. bhAvanAno pradeza mana che. pahelAM manamAM satyasvarUpa samajavuM joIe. ApaNe koNa chIe, kyAMthI AvyA chIe, A Akho saMsAra samajyA-jANyA vagara teno tyAga saMbhava nathI, azaraNa, anitya vagerenI ciMtavanA karatAM jJAna, darzana para zuddha zraddhArUpa bodhidurlabhabhAvanA bhAvatAM bhAvatAM bIjuM badhuM tyAgIne potAnuM kaMI sAruM thAya tevI pragati karavAnuM zrI umAsvAtijI lakhe che. yatidharma ne bhAvanA pachI mUkavAnuM kAraNa te phakta bhAvanAnA vicAramAM ne vicAramAM paDI na rahetAM have e vicAraNAne daza yatidharmarUpI vyavahAramAM mUka. kAraNa ke daza prakAranA yatidharmo jaina zAstrano sAra che ane khUba zAMti apAvanAra hoI khAsa ArAdhavA lAyaka che. - 17o - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijJAnadhArA) kathA prakaraNamAM anarthadaMDarUpa cAre kathAonI vAta sAthe zrI umAsvAtijI okSepaNI, vikSepaNI, saMvedinI ane nirvedanI ema cAra suddAnI vAta kare che. A prakaraNa dvArA ApaNane maunano mahimA samajAvavAmAM Avyo che. maunane lIdhe zakti jaLavAI rahe che. bolavuM ja paDe to cAra vikathA to karavI ja nahIM. na bolanAra aMte jIte che te kadI hArato nathI. kathA pachI tatvanI vAta mAMDatA zrI umAsvAtijI kahe che ke jaina dharmanA sAta padArtho evI yojanAthI goThavAyelA che ke enI bahAra A duniyAmAM ke mokSamAM koI padArtha raheto nathI. sAta tatvomAM paheluM jIva ane chelle mokSa vacce AvatAM tatvo karmabaMdha, saMvara ane nirjarA mATenI hakIkata rajU kare che. jIvananA sAra rUpa mAtra be ja tatvo, jIva ane mokSa. vizALa daSTie jotAM tatvamaya AkhuM jIvana che AkhI duniyA che. have mokSane prApta karavA mATe zrI umAsvAtijI graMthanA madhya bhAgamAM sabhya darzana, jJAna ane cAritranI vAta kare che. nizcayanayanI daSTie jJAna, darzana AtmAnA mULa guNo che, paNa karmanA AvaraNane lIdhe te pugalamAM rAcImAyI rahelA che. viSayakaSAyanI maMdatA, paropakAra, sakriyAthI A guNo pragaTa karavA yogya che. darzana eTale vItarAgatAne pAmavA jaNAvela tattvomAM zraddhA. AvI zraddhA sAthenuM jJAna te samyaka jJAna ane rAgadveSanI ane yoganI nivRttirUpa svarUparamaNatA te samyaka cAritra. A jJAna, darzana ane cAritra paripUrNa dazAmAM prApta thAya tyAre ja mokSa saMbhave. eka paNa sAdhana apUrNa hoya to mokSa na maLe. have lekhaka prazamanI vAta kare che. prazamarasanI pelI khAsiyata e che ke e hoya tyAM krodhano abhAva ja hoya. prAmasukhanA abhilASI potAnA je Atmika guNo hoya teno ja Akho vakhata vicAra kare. pArakAnI vAto pratye te mUMgA, baherA hoya. prazamasukhanI prazaMsA karatA zrI umAsvAtijI 237mAM zlokamAM lakhe che ke, svarganA sukha to parokSa che ane mokSanuM sukha to tenAthI paNa parokSa che, paNa prazamanuM sukha to pratyakSa che. pArakAne AdhIna nathI ane paisA ApIne kharIdavAnuM nathI. svarganA sukho koIe najare joyAM nathI. mokSanI vAta tyAM gayA pachI ApaNane koI jaNAvatuM nathI. pratyakSa sukha che te ja saccAI che mATe mANase prazamano lAbha laI najare jovAya, anubhavI zakAya evo prayatna karavo joIe. e pratyakSa che. paravaza nathI ane paisA kharacavAthI prApta thAya tema nathI. AvA prANIne A bhavamAM, A duniyAmAM ja mokSanuM sukha prApta thAya che. ane AvA prazamInuM varNana karatAM kahe che ke viSayasukhanI - 171 visarjakanI vicArasRSTi) abhilASA vagaranA ane samatA guNothI alaMkArAyelA sAdhapara sarva sUryanA tejathI paNa evA vadhAre dIpe che, zobhe che ke sarva sUryonuM teja paNa temanI AgaLa jhAMkhuM paDe che. zIlAMganA prakaraNamAM zrI umAsvAtijI jaNAve che ke zIlAMga eTale sAdhuvartananuM dhoraNa. daza prakAranA yatidharma, pRthvI vigere daza prakAranI hiMsAthI aTakavuM-viramaNa, tene mana, vacana, kAyAthI karaNa, karAvaNa ane anumodana sAthe meLavatAM aDhAra hajAra zIlAMgonI utpatti thAya che. zIla eTale zuddha vartana. teno rathano AkAra citaravAmAM Avyo che. te AkAra barAbara sanmukha rAkhavAthI aDhAra hajAra bheda rathanA AkAramAM batAvI zakAya. zIlAMga samajyA pachI have AgaLa pragati karavA dharmadhyAna ane kSapakazreNI batAve che. moTA devatAnI je Rdhdhi hoya te Azcarya upajAvanAra hoya che paNa dhyAtA muninI AMtarasaMpattinI kiMmata AgaLa te aDadhI paNa na thAya. rAga, dveSa ane kaSAyathI vijaya meLavelo te sarvathA nirlepa hoya che. tenA dareka kAryamAM samatA otaprota thaI gayelI dekhAya che. apramatta, apramAdI evA tene AThamuM apUrvakaraNa prApta thAya che ane enA ja anusaMdhAnamAM kSapakazreNI prakaraNamAM zrI umAsvAtijI jaNAve che ke be prakAranI zreNI jIva mAMDe che kSapaka ane upazama. sAtamA guNasthAnakathI laI AgaLa jatAM sarva guNasthAnakomAM AtmAnAM pariNAma eTalAM sthira ane zuddha thaI jAya che ke jethI e guNasthAnakomAM AyuSyano baMdha to thato nathI paNa keTalAMka upAma to keTalAMka kSapakazreNI bAMdhe che. AvatAM karmone bhogavI le paNa bAkInA karmone aMdara bhArelA agninI jema besADI de te upazamazreNI. kSepakamAM to karmanI kApaNI ja kare ne AgaLa pragati karato jAya. AvI rIte cAra ghAtI karmono kSaya thatAM, haMmezanuM, aMta vagaranuM, sarvathI caDhiyAtuM, jene koI upamA ApI na zakAya tevuM, jenAthI vadhAre sukha nathI tevuM paripUrNa ane jemAM sAme Tako paDato nathI evuM kevaLajJAna prApta kare che. have A graMthanA samughAtanA prakaraNamAM samudraghAtanI vAta kare che je te tatvArthasUtramAM nathI karavAmAM AvI. AtmAnA pradeza zarIra bahAra nIkaLe tene samudraghAta kahe che. sAta prakAranA samuddhAta te vedanA, kaSAya, maraNa, vaidiya, tejasa, AhAra ane ApaNe jenA vize vAta karavAnA chIe te kevaLI samughAta... je kevaLajJAnInA karma AyuSyathI vadhAre hoya te kevaLI temane sarakhAM karavA tenA Atmapradeza zarIrathI bahAra 172 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) jJiAnadhArA) kADhe. pahele samaye potAnA dehapramANa daMDa banAvI Atmapradezone lokanA aMta sudhI upara ane nIce mokale. bIje samaye uttara-dakSiNa tarapha vistArI kapATa banAve. pUrvapazcimamAM goThavI mathAna jevuM trIje samaye banAve. cothe samaye eka eka AkAzapradeza upara Atmapradeza mUkI cauda rAjalokamAM prasarI jAya. pAMcame samaye Atmapradezo saMkocI maLyAna, chaThe samaye manthAnanA pradezo saMkocI kapATa, sAtame kapATane saMkocI daMDa ane AThame samaye daMDane saMvarIne mULa sthitimAM AvI jAya. A samuddhAtathI AyuSyathI vadhAre karmone ATha samayamAM bhogavI badhuM sama kare che. A ATha samayanuM Atmika pradezonuM kArya AMkha mIMcIne ughADIe eTalo samaya paNa bhAgye ja le che ane pachI raulezIkaraNanI vAta karatAM zrI umAsvAtijI kahe che ke pAMca hRva bolatAM (a, I, u, 8 lu) jeTalo samaya lAge teTalA vakhatamAM, saMyamathI prApta karelI zaktinA jore te leNyA vagarano thaI zailezIkaraNanI dazAne pAme che. karmo game teTalI moTI saMkhyAmAM hoya te chellI ghaDIe khapAve che, pachI tene koI rokI zakatuM nathI. koI iMdranuM vaja ADuM hoya to te ArapAra nIkaLI jaIne mokSe pahoMcI jAya che. siddhazIlA cauda rAjalokane aMte che te avarNanIya che. graMthane aMte graMthanuM phaLa batAvatAM zrI umAsvAtijI kahe che ke A prazamarati graMtha abhyAsa ane vartananuM phaLa A duniyAmAM sAruM maLe che. ne aNagAro ane gRhastho parabhave svarga athavA mokSa prApta kare che. prazamaratimAM jaNAvyA pramANe jIve che temane be prakAranAM phaLa maLe che - A jIvanamAM ane AvatA bhavamAM. A bhavamAM jene prazamano, sukhano, zAMtino anubhava thAya tene parabhavamAM cokkasa sukhaprApti thAya. zrI umAsvAtijIe AgaLa varNavyuM che tema svargasukha parokSa che, mokSasukha enAthI paNa parokSa che. je sukha che te sukhane, prazamarasane jo A bhavamAM chavAya to AgaLa nizcita sukha ja sukha che. (saMdarbha : pU. vijayabhadraguptasUrinuM ane motIlAla kApaDIyAnuM prazamarati vivecana.) jiLamArganuM jatana ratilAla dIpacaMda desAInI vicArasRSTi - DaoN. mAlatI zAha bhAvanagarasthita mAlatIbahene jena philosophImAM Ph. D. karyuM che. zAmaLaghasa kaoNlejamAM vijhiTIMga lekjharara tarIke sevA Apela. temaNe cAra pustakonuM lekhana saMpAdana karyuM che. jaina saMskRtinA prANatattvane ujAgara karatAM aneka sAmayikomAM jenuM agatyanuM sthAna che tevA , I.sa. 1902mAM zarU thayelA bhAvanagarathI pragaTa thatAM "jaina" aThavADikamAM I.sa. 1947thI 1979nA batrIseka varSo 'taMtrIlekha', sAmayika phuraNa', 'maNako vagere lekho dvArA potAnuM vicAravaloNuM samAja samakSa rajU karanAra zrI ratibhAIno janma vi.saM. 1963nA bhAdaravA suda-pAMcama, tA. 12mI sapTembara 1907nA roja saurASTranA surendraganara jillAnA kherALI gAme potAnA mosALamAM mAtA zivakorabahenanI kUkhe thayo. mULa vatana sAyala (bhagatanuM gAma). pitA dIpacaMdabhAI bhakti parAyaNa ane 'dIpacaMda bhagata'nA nAme oLakhAtA. ratibhAInuM prAthamika zikSaNa yevalA, dhULiyA, vaDhavANa, sAyalA, dhULiyA, surendranagara ema judA judA sthaLe saMpanna thayuM. tyAM vi.saM. 1977mAM temanI 14 varSanI umare teonAM mAtuzrInuM avasAna thayuM. A kaparA samaye ratibhAI e temanA bIjA be nAnA bhAIo ema traNa saMtAnonA pitA zrI dIpacaMdabhAIe potAnI patnInI punita smRti jALavI rAkhavA suprasiddha AcArya zrI vijayadharmasUrijI (kAzIvALA) pAse jaIne caturthavratanI pratijJA lIdhI ane temanI ja salAhathI mAtAnI khoTa na sAle te mATe zrI ratibhAIne muMbaI vile pAralAmAM Avela zrI vIratattva prakAzaka maMDaLa" nAmanI pAThazALAmAM abhyAsa karavA mATe mUkyA. jiMdagImAM hajI sthaLAMtara bAkI hoya tema A pAThazALA vi.saM. 1978 (I.sa. 1922)mAM pahelA banArasa ane pachI AgrA khaseDAI, chevaTe vi.saM. 173 174 huM - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 L ////// jJAnadhArA 1980-81nA arasAmAM kAzIvALA pa.pU. AcArya zrI vijayadharmasUrijInA samAdhimaMdiranI pAsenA makAnamAM zivapurImAM sthira thaI, jyAM teo sthiratApUrvaka abhyAsa karI zakyA. zrI ratibhAInA pitAzrIne dharmadhyAnamaya jIvana rUcatuM hovAthI temaNe dIkSA aMgIkAra karIne 'dIpa vijayajI' nAma dhAraNa karyuM ane aDhI varSanA dIkSAparyAya bAda vi.saM. 1985nA phAgaNa suda bIjanA divase kALadharma pAmyA. ratibhAInA kAkA zrI vIracaMdabhAIe potAnA bhAI dIpacaMdabhAInA traNeya saMtAnonA ucheranI javAbadArI supere nibhAvI. teonA dIkarA bAlAbhAI vIracaMda desAI paNa zivapurImAM abhyAsa mATe joDAyA jeo AgaLa jatAM labdhapratiSThita lekhaka tarIke 'jayabhikhkhu'nA nAme vAcakono khUba prema pAmyA. zrI ratibhAI ane zrI jayabhikhkhu A baMne pitarAI bhAIono premabhAva jIvanabhara TakI rahyo ane baMnenA sAhityasabhara jIvananI asara samagra kuTuMba upara chavAI gaI. zivapurInI pAThazALAmAM ratibhAIne kalakattA saMskRta esosiyezananI 'nyAyatIrtha'nI padavI maLI, tenAthI prerAIne zivapurInI pAThazALAe temane 'tArkika ziromaNi'nI padavI ApavAnuM nakkI karyuM, paNa yuvAna ratabhAI 'A padavI mATe mArI pAtratA nathI' ema kahIne potAnA guru zrI vidyAvijayajI pAse raDI paDacA, tethI pAThazALAe temanI lAgaNI svIkArIne chevaTe 'tarkabhUSaNa'nI padavI ApI. I.sa. 1930mAM nokarI zarU karI paNa saMskRtamAM ema.e. karavAnA dhyeya sAthe aDhI varSanI nokarI choDIne amadAvAda AvyA. potAnA kAmamAM nyAyabuddhithI vicArIne teo jIvyA. tethI to 'jJAnodaya TrasTa', 'zrI mahAvIra jaina vidyAlaya', 'zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI' vagere saMsthAomAM jyAM jyAM kAma karyuM tyAM tyAM teoe vetana ochuM levAnuM svIkAryuM. 'nyAyasaMpanna vaibhava'nI temanI A jIvanazailImAM temanAM dharmapatnI zrI mRgAvatIbahenano ananya phALo hato. 'sAduM jIvana ucca vicAra' dharAvatA ratibhAInA jIvanamAM sAdagI hatI. gAMdhIvAdI jIvanazailI apanAvIne khAdInA jhabhbho, dhotiyuM, sapheda TopI, baMDIno sAdo paheraveza. kAmaneja satata prAdhAnya ane mahemAnane mITho AvakAra. jIvanabhara sAhitya sarjanamAM vyasta ratibhAIe kaMIka navA lekhakone protsAhana ApyuM. chellAM varSomAM zArIrika asvasthatAonI vacce tapasvInI jema zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA kAmane pUruM karyuM ane tA. 7mI Disembara, 1985nA roja teoe potAnI jIvanalIlA 175 huM sarjakanI vicArasRSTi huM huM saMkelI lIdhI. samAjakalyANanA vAMcchu ratibhAI cakSudAna ane dehadAna karIne potAnA mRtyune paNa dhanya karI gayA. jIvabhara prAmANikatA, nyAya, dharma, premanA upAsaka zrI ratibhAI eka sarjaka tarIke sAhityakAra hatA, patrakAra paNa hatA ane saMzodhaka paNa hatA. teonA lakhANamAM sarjakanI saMvedanazIlatA ane saMzodhakanI cIvaTa hatI. teoe eka bAjuthI vividha kSetrane lagatI kathAo upara potAnI kalama ajamAvI, bIjI bAju saMzodhaka daSTithI aitihAsika vigatonuM nirUpaNa karatA graMtho samAjane bheTa ApyA ane patrakAra tarIke samAjajIvananI chabI vyakta karatA lekho lakhyA. teoe nirUpaNa karela kathAonA kula dasa vArtAsaMgraho prakAzita thayA. 1. abhiSeka, 2. suvarNakaMkaNa, 3 rAga ane virAga, 4. paMdyaparAga 5. kavyANamUrti, 6. himagirInI kanyA 7. samarpaNano jaya, 8. mahAyAtrA 9. satyavatI ane 10. maMgaLamUrti. A dasa vArtAsaMgrahonI thAone pAMca pustakomAM samAvIne I.sa. 1994mAM gUrjara graMtharatna kAryAlaya dvArA pAMca pustako prakAzita karavAmAM AvyAM jemAM kathAonuM thoDuMka vibhAgIkaraNa karavAmAM AvyuM. 1. 'maMgaLamUrti'mAM prasiddha nArIgAthAo, 2. 'abhiSeka'mAM tIrthaMkaro ane sAdhuonI kathAo 3. 'mAnavanI mahAyAtrA'mAM rAjakathAo. 4. 'rAga ane viraNa'mAM jaina vibhUtio ane 5. 'dilano dharma'mAM vAstavajIvananI kathAo rajU karavAmAM AvelI che. A pAMca pustakonA viSayo sUcave che tema zrI ratibhAInI kathAonuM mULa prAcInajaina Agama sAhitya, Agametara sAhitya, tejasvI nArIpAtro, potAnI AjubAjunA samAjanI mUlyavAna ghaTanAo vageremAM paDeluM joI zakAya che. naitika, dhArmika, AdhyAtmika mUlyo dharAvatI kathAo saMskArI vAcakavargamAM khUba Adara pAmI. eka saMzodhaka tarIke aitihAsika dastAvejo, AdhAro vagereno abhyAsa karIne temaNe keTaluMka mUlyavAna sAhitya vidvAnone khUba upayogI thAya te rIte taiyAra karyuM che. bhagavAna mahAvIranA gaNadhara 'guru gautamasvAmI'nA caritrane kathArasamAM taraboLa karI de te rIte saraLa zailImAM AlekhyuM che, jemAM aitihAsika AdhArono upayoga karavAmAM Avelo che. 'bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha' pustakamAM kacchamAM Avela bhadrezvara tIrthano itihAsa vistRta phUTanoTo dvArA rasaprada vigato ApIne rajU karyo che. 'vidyAlayanI vikAsagAthAmAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya'nAM 50 varSanI vigato, 'samayadarzI 176 88 R Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ """" jJAnadhArA) AcArya' pustakamAM paMjAba kesarI pa.pU. A. zrI vijayavallabhasUrijInA jIvananI ghaTanAo, 'jJAnajyotinI tejarekhA'mAM Agama prabhAkara mu. zrI puNyavijayajInA jIvanaprasaMgo, 'pratiSThAno ahevAla' pustakamAM pAlItANA dAdAnI TUMkamAM AkAra pAmela navI TUMkanI vigato rajU karI che. aitihAsika daSTie lakhAyela temanA agatyanA pustaka 'zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIno itihAsa bhAga-1 ane 2mAM traNa varSanI aitihAsika sAmagrIno abhyAsa karIne khUba AdhArabhUta mAhitI darzAvavAmAM AvI che. jiMdagInA chellA dasakAmAM ane ghaTatI jatI zArIrika zakti vacce temaNe A kAma pUruM karyuM te temanI dhIraja, niSThA jevA guNonA daSTAMtarUpa che. A uparAMta aneka pustakonA saMpAdana temaNe karelAM che. patrakAra tarIke zrI ratibhAIe jaina satyaprakAza' sAmayikamAM I.sa. 1975thI 48 sudhI tera varSa ane "vidyArthI' sAmayikamAM I.sa. 1939-40nA varSa daramyAna saMpAdanakArya karyuM hatuM. bhAvanagarathI zrI devacaMda dAmajI zeTha tathA pachIthI zrI gulAbacaMda devacaMda zeTha dvArA bahAra pADavAmAM AvatA 'jaina' aThavADikamAM suprasiddha lekhaka zrI suzIle paccIseka varSo potAnI kalama calAvI. teonI asvastha tabiyatamAM zrI ratibhAIe te kAma kAmacalAu rIte svIkAryuM paNa pachI teono jaina sAtheno nAto khUba laMbAyo. temanA A 'jaina'mAM lakhAyelA sAhityano dariyo khUMdIne temanA suputra pro. zrI nItinabhAI desAIe traNa pustakonuM saMpAdana karyuM. temAM 1. 'amRta samIpe'mAM zrI ratibhAIe lakhelA vyaktivizeSo aMgenA lekho rajU karavAmAM AvyA che. 2. 'jinamArganuM jatana' ane 3. "jinamArganuM anuzIlana' A be pustakomAM jaina dharma, samAja, saMskRti, vicAradhArAnA ciMtanAtmaka lekho rajU thayA che. 'gUrjara graMtharatna kAryAlaya' dvArA I.sa. 2003mAM A graMthonuM prakAzana thayela che jemAM gUrjara parivAra, jaina parivAra ane desAI parivAranI sadbhAvanAonA sumeLanuM darzana thAya che. 'jinamArganuM jatana' pustaka e ratibhAIe 'jaina'mAM lakhelA lekhono eka saMgraha che, jemAM jenA saMpAdaka pro. nItinabhAIe temAM rajU thayelA lekhonA viSayone anulakSIne paMdara vibhAgo pADelA che. A vibhAgomAM to mAtra vicAraNAnI saraLatAnI daSTie ja pADavAmAM AvelA che, bAkI ratibhAI to potAnI pharaja rUpe jainamAM dara aThavADiye lekha lakhIne mokalatA, eTale teonI vicArasRSTino ahIM maryAdita paricaya thAya che. A vibhAgomAM jaina phirakAonI ekatA, dhArmika dravya, tIrtharakSA ane - 177 visarjakanI vicArasRSTi) tIrthasevana, vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA, dhArmika parvo, sAmAjika sudhAro ane vikAsa, svataMtra bhArata, jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo, Arogya vagere viSayanA lekhone rajU karavAmAM AvyA che. AmAMthI keTalAka lekhomAM teoe keTalIka bAbatomAM potAno virodha darzAvyo che, sArI bAbatone AvakAra Apyo che, kyAMka parivartananI dizA ciMdhI che, to kyAMka nIrakSIra-nyAyapUrvaka satya ane sattva tAravI ApyuM che. virodha darzAvatA lekho - 'ApaNA tahevAromAM zistanI sadaMtara khAmI' lekha (pR. 388-89)mAM teo lakhe che : "...ane ekalA parvadivasomAM ja zA mATe ? ApaNI gerazistanAM citro to pavitra tIrthasthAnomAM paNa thokabaMdha jovA maLe che. ApaNI dharmazALAo juo : jANe ApaNe ene pavitra sthAna nahIM, paNa ukaraDo samajIne ja vartIe chIe. ApaNe zANA ane dhArmika gaNAtA hovA chatAM A avyavasthA ane gaMdavADanA pAzavI doSo ApaNAmAM kyAMthI pesI gayA haze ? amane to lAge che ke ApaNe vadhAre paDatA paralokalakSI banyA enuM ja A duSpariNAma che." 'jainatvano vinAzakArI kephI lekha (pR. 55-59)mAM samAje bhrAmaka ane vicitra khyAlo choDI devA joIe te jaNAvyuM che. 'mahAmaMtrI udayanano itihAsa' lekha (pR. 15-18)mAM teoe suprasiddha lekhaka zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazInA mahAmaMtrI udayananA pAtra aMge vicAraNIya muddAo rajU karyA che. 'ekatva sAme paDakAra: kaTTaratA' (pR. 76-80)mAM teoe jaNAvyuM che ke kaTTaratAne kAraNe jaina phirakAomAM ekatA ANavI muzkela banI jAya che. emanA lekhomAM vAtano virodha karIne teo besI nathI rahyA. samAjamAM koIka sAro banAva bane, koI navo vicAra hoya tene teoe vadhAvI lIdho che. dA.ta. pR. 83 upara teoe eka suMdara banAvane AvakAra Apyo che. A prasaMga pramANe eka yajamAne potAnA gharamAM derAsara banavela ane teo digaMbara paraMparA pramANe pUjA vagere karatA. eka vakhata temane tyAM Avela mahemAne thatAMbara paraMparA pramANe pUjA karavAnI svAbhAvika rIte ane sahajatAthI saMmati ApI. A prasaMgane aMte teo jaNAve che ke, "jaina saMghanI ekatA sAMpradAyika che kriyAkAMDanI kaTTaratAne vegaLI mUkavAthI ja siddha thaI zake tema che." pR. 87 upara pa.pU. munivarya zrI puNyavijayajI mAravADamAM hatA tyAre sAdaDI mukAme maLela sthAnakavAsI jaina samAjanA yunisaMmelana - 178 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) vakhate hAjara rahyA hatA. khyAlamAM rahe ke pU. puNyavijayajI zvetAMbara paraMparAnA sAdhu hatA. 'nArIvarganI pratiSThAmAM jaina saMghano phALo' lekha (pR. 180thI 184). prAcInakALathI jaina dharmamAM nArInuM samAna sthAna dharAve che. vaLI vartamAnamAM zrAvikA saMghanI sthiti sudhare ane sAdhvI saMgha jJAna-kriyAnI sAdhanAnA mArge vikAsa kare te jarUrI che te sUcavyuM che. 'kAMgaDAtIrthanA punaruddhAra" lekhamAM (pR. 287-292) paMjAbamAM kAMgaDAtIrthanI puna:sthApanA mATe karavAmAM Avela bhagIratha prayAsonI vigato noMdhI che. parivartananI dizA sUcavatA lekho - vartamAna vyavasthA, rUDhigata AcAro vagere vize prazna karIne besI rahevAne badale teo parivartananI navI dizAno rAha batAve che. jema ke, "puSpapUjAmAM jayaNAnI jarUra" (pR. 167) lekhamAM teo paryuSaNa parvamAM paramAtmAnI soLa hajAra puSpothI aMgaracanA" A banAva vize potAnuM manomaMthane rajU karIne potAnA vicAro rajU karavAno prayatna kare che. dhArmika abhyAsakrama pAchaLanI daSTi' (pR. 248-253) lekhamAM A praznanI suMdara chaNAvaTa karI che. dhArmika zikSako pratyenI ApaNI pharaja' lekha (pR. 253-254)mAM teone apAtA ochA vetana jevA prazno vicAryA che. 'yuvaka vargane apanAvavAnI jarUra' lekha (pR. 211-213)mAM teoe yuvAnone sAMbhaLavAnI vAta upara bhAra mUkyo che. 'sAdhAraNa khAtuM: samasyA ane ukela' (pR. 2 69- 270)mAM upadhAna tapanI pALanI bolInI moTA bhAganI Avaka sAdhAraNa khAte laI javAmAM AvI te prasaMganI nodhamAM jaNAvyuM che ke, "sAdhAraNa khAtuM e eka ja evuM che ke jemAMthI prabhukathita sAteya kSetrone poSI zakAya te che. yuganI hAkala saMcita kSetra karatAM vizALa maryAdAvALAne puSTa karavAnI che, ke jethI jarUra paDye doSApattino saMbhava na rahe ane sahAyanI agatyavALA kSetrane siMcana maLe." pR. 276-278mAM rajU thayela 'devadravyanA rokANano savAlamAM devadravya vize badalAtA yugamAM navI vicAraNAnI jarUra darzAvI che. pR 278-281mAM dhArmika prasaMgonI uchAmaNI rUpiyAnA badale sAmAyikamAM bolavAno prasaMga noMdhyo che. zrImaMtonI saMgraha karavAnI vRtti sAme 'vahetAM pANI nirmaLA" lekhamAM pR. 402-404mAM temanA nANAMne samAjakalyANa mATe vAparavAnI himAyata karI che. nIrakSIrajA darzAvatA lekho - jaina dharma, saMskRti, samAjanI sArI paraMparAo tAravIne nIrakSara nyAye rajU karI che. jemake pR. 101mAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM sarjakanI vicArasRSTi mUlyAMkana karatAM lakhe che, "bhagavAna mahAvIrane to Atmazuddhi ke jIvanazuddhi sivAya bIjuM kazuM ja khapatuM na hatuM. emaNe joI lIdhuM ke pratyeka vyaktinI zuddhinI jo upekSA karavAmAM Ave to dharmazuddhi ke saMghazuddhi e kevaLa AkAza kusuma jevI vAta banI rahe.' pR. 172 - 175mAM teo caMbalanA bahAravaTiyAonA AtmasamarpaNa mATe pU. vinobAjI, pU. jayaprakAza nArAyaNa tathA temanA sainikonA prayatno ane tapasyAno upakAra mAne che. pR. 256-265nA lekhamAM teo pU. sAdhvI zrI nirmaLAzrIjI dvArA yojAtA 'kanyAsaMsakArasonI anumodanA kare che. zarIrazrama ane taMdurastI" lekha (pR. 472-475)mAM teoe vartamAna samayamAM vadhI gayelA rogo mATe zarIrazramanuM gaurava darzAvyuM che. pR. 461 upara sAdAIthI thatA lagnaprasaMganuM varNana karI teno AnaMda vyakta kare che. zikSaNa mATe yuvAno ane temanA kuTuMbIo pratye mamatAbharyuM vartana dAkhavavAnuM jaNAvyuM che. pR. 450 upara jaina samAjanA vikAsa mATe sahadharmIone dhyAnamAM rAkhavAnuM jaNAvyuM che. upasaMhAra - 'jinamArganuM jatana' pustakamAM lagabhaga savAsothI vadhu saMkalita lekhomAM zrI ratibhAInA keTalAka viSayone lagatA vicAro rajU thayA che. A pustakane AvakAra ApatAM pa.pU.A. zrI pradyumnasUrijI jaNAve che, "vAcakone khAsa bhalAmaNa karavAnuM mana thAya che ke A pustakane hAthamAM laI upara-uparathI pAnAM pheravI mUkI na dezo, paNa rasa paDe evA ghaNA viSayo che; te-te viSayanA e lakhANane kama-se-kama be vakhata vAMcavAnuM ane pachI te upara vicAravAnuM rAkhajo." zrI ratibhAInA sarjanakAryanI pAchaLa temanA sAttvika jIvana, spaSTa vicAro, sAcukalo vyavahAra, saMzodhananI cIvaTa, niHspRhatA, nirdabhatA jevA sadguNonuM baLa hatuM eTale temanuM lakhANa vAcakone sparzI jatuM. 180 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) wo kevA hatA prabhu mahAvIra paramadArzanika pU. jayaMtamuninI vicArasRSTi - dhanalakSmIbahena zA. badANI (nAgapurasthita jaina dharmanA abhyAsu dhanalakSmIbahenanAM traNa pustako (lekhana ane saMpAdana) pragaTa thayAM che. teo jaina sAhitya satromAM nibaMdho prastuta kare che ane ciMtanasabhara lekho lakhe che). 5.pU. goMDalagaccha ziromaNI vA.pra.pU. jayaMtamunino paricaya pa.pU. gurudeva eTale jaina-jagatanA nabhomaMDaLanA camaktA sitArA, netra jyoti pradAtA, sevAsamrATa mAnavatAnA masIhA, pUrva bhArata uddhAraka, karUNAnA sAgara Adi aneka aneka padavIonA dhAraka, paMDitaratna parama dArzanika goMDala gaccha ziromaNI pU. jayaMtIlAlajI mahArAja sAhebanI vidvatA ane jJAnanI gaMgotrI mAnava sevA ane zikSaNarUpe 55 varSathI pUrva bhAratanA nAnA sA gAmaDA peTarabAramAM vahI rahI che. prasidhdhi tathA mAna-sanmAnanI bhAvanAthI sura-mAtrane-mAtra karUNAnAnA lakSathI eka saMta sevAyajJanI alakha jagAvI potAnA kAryamAM masta che. bihAra ane jhArakhaMDa mahAvIranI bhUmi bokAro jIllAnA nAnakaDA AdivAsI grAma peTarabAramAM. sauSTranA gIra vistAramAM dalakhANIyA gAmamAM 1924nI vijayAdazamInA divase dharma parAyaNa kuTuMbamAM temano janma thayo. pitA-jagajIvanabhAI (saMta pitA) mAtA amRtabena. eka gharamAMthI pAMca vyaktie sorASTra kesarI prANa parivAramAM dIkSA lIdhI. pitA pU. jagajIvanajI svAmI. jemanA nAma parathI 50 varSathI jJAna sevAnI gaMgA pravAhIta thaI rahI che. be baheno pU. jayAbAI prabhAbAI sevaka-gurU-prANa ma, nAnapaNathI jAgrata thayelI jJAnajIjJAsAthI gurU AzA laIne zAstrAbhyAsa mATe. jagajIvana ma. sAthe kAzI tarapha vihAra karyo. kAzImAM 3 varSa sudhI paMDito pAse jaina, vaidika, baudhdha sAMkhya darzana temaja saMskRta, prAkRta vyAkaraNa, darzanano uDo abhyAsa karyo. saurASTrathI vihAra karI kAzI 181 visarjakanI vicArasRSTi) abhyAsa mATe javuM - te virala ghaTanA hatI. sAdhu-sAdhvI mATe mahAvIranI bhUmi bihAra tarapha vihAranA dvAra kholI ApyA. sadIo pachI A bhUmi para jaina sAdhunA pagalA paDI rahyA hatA. pUrva bhAratanA gIca jaMgalo tathA AdivAsI vistAramAMthI pasAra thatA temanI gIrIbI tathA nisahAyatAnA karUNa dazyo temanA hRdayane kaMpAvI gayA. tethI jaina sAdhuonI paraMparAgata AcAra-saMhitAnuM pAlana karIne svakalyANanI sAthe parakalyANa zarU thaI zake che - tevo vizvAsa Avato gayo. jayaMtamuninA jIvananuM lakSa spaSTa thatuM gayu. kalakattA prathama cAturmAsa karI jyAM ziSya girIzamuninI bhavyAtibhavya dikSA thaI. 1967nA bihAranA duSkALamAM duSkALagrasta kSetramAM vihAra karyA. ane sakriya rIte rAhatagrasta kArya karyuM. jJAnanI sArthakatA - pIDita ane pachAta mAnava jananI sevAmAM che te samajAI gayuM. pU. pitA jagajIvana mahArAjanA 45 divasanA rAjagRhamAM saMthArA bAda netra jyoti tathA jJAna-jyoti dvArA AdivAsI prajAnI savAMgINa sevAnuM kArya ekale hAthe AraMbhI dIdhu. 1981thI Aja paryata jhArakhaMDanA peTarabAra gAmamAM pU.ta. jagajIvanajI ma. cakSu cikitsAlaya, jagajIvana mahArAja jyoti sarasvati vidyAlaya sAthe AdivAsInA aneka gAmaDAo bokAro, rAjagirImAM 20 vidyAlayo. bhAratIya paddhatithI cAlI rahyA che. temanA puruSArtha 25 AdivAsI gAmono ahiMsaka nivyasanI banAvI ahiMsA-saMghanI sthApanA karI che. sevA ane zikSaNa sAthe gurUdeva jJAna tathA sAdhanA pratye paNa sajaga sakriya, tallIna che. temanuM jJAna amApa tathA avarNanIya che. teo je lakhAve che te svayaM phuraNAthI, bhaktibhAvathI koI paNa pustakanI sahAya lIdhA vagara lakhAve che. temanuM ciMtanazIla sarjana: (1) jayaMtavacanAraviMda pravacana saMgraha (2) jayaMtavANI (pravacanono saMgraha) (3) adhyAtmapatra prabhAsvAmInI bImArI vakhate temanA lakhAyela patro) (4) pravacana saMgrahanivaNano patha (pU.ta. jagajIvanajI mahArAjanA saMthArAnuM vivaraNa) (5) zAzvatI sAdhanA (AdhyAtmika lekhono saMgraha) (6) jIvanarekhA guru prANalAlajI sA. jIvanacaritra.(7) tatvAbhinaya (samyakajJAna, samyakadarzana, samyaka caritra, nikSepa, Izvara - pAMca AdhyAtmika lekha. (8) jayaMta kathA kaLaza saMgraha - jayaMtamuni bhaktone saMbhaLAvela daSTAMta kathA saMgraha. muMhapatI batrIzI (muMhapatInuM rahasya) (9) 14 maMgala svapna ane rahasya (10) kaho ke vA hatA prabhu mahAvIra pu7i sugaM.(11) sAdhutAnuM zikhara ane mAnavatAnI maheka - 182 - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) (12) Atmasiddhi zAstra bhAga.(13) bhaktomara stotra - bhaktAmara para gurUdevanuM vistArarUpeNa Alekhana (14) arihaMta vaMdanAvalI.(15)RSabha caritra mahAkAvya - pU. jagajIvanajI mahArAja dvArA racita dohArUpe aSabhacaritra-pU. jayaMtamunI dvArA gadyakathA. (16) IlA alaMkAra - 5 jagajIvajI ma. dvArA likhita IlAyacI kumAranI kathA upara dohA pU. jayaMtamunIe dohAnuM vivecana karyuM che. (17) alaikikA upalabdhi zrImada rAjacaMdranA apUrva avasaranA padonuM jayaMtamunIe kareluM vivecana. (18). AcArya siddhasena divAkara viracita parama dArzanika pU. jayaMtamunijI vivRtta zrI kalyANa maMdira (19) ciMtAmaNI pArzvanAtha stotra vivRtti. A badhA graMthonA saMpAdananuM kArya, harSadabhAI dozI (kalakattA) guNavaMtabhAI baravALiyA (muMbaI) ane dhanalakSmI bahena badANI (nAgapura) dvArA karavAmAM AvyuM che. AmAMnA moTA bhAganA graMthonuM prakAzana saurASTra kesarI jaina seMTara muMbaI dvArA karavAmAM Avela che. kaho kevA hatA prabhu mahAvIra'mAM parama dArzanika bA.bra.pU. jayaMtamuninI vicAra sRSTi divya che. puciAsurNa vIra smRti vidvAna zramaNo brAhmaNo, gRhastho ane ane anya dharmIo utsAhathI pUche che. AvA anupama, sarvajana hitakArI samyaka dharmanA prarUpanAra kevA hatA? amane kaho bhagavAna mahAvIranA jJAna darzana ane caritra jevA hatA? pucchisurNa puche che ke - evA eka praznanA samAdhAna rUpe AkhuM adhyayana prarUpAya che. parama darzanika bA.bra.pU. jayaMtamunie A graMthamAM temanA AdhyAtmika ciMtanano arka prastuta karyo che. jaina-darzana vizenI teonI vicAraNAnI AdhArazIlA che. 29 gAthAnuM A purichasurNa sutra bhASA, bhakti, sAhitya, kalpanA ane alaMkAra tathA dArzanikatA e tamAma daSTiye jaina sAhityanuM virala sUtra che. pU. jayaMtamunIe temAM bhakti saha-alaMkAra vaibhava, kAvyAtmakatAnI sAthosAtha guNamahimA ane dArzanika rahasya ekarUpa banI gayA che suyagaDAMga sutramAM vAcakane jaina-darzana sAthe anya darzanano tulanAtmaka abhyAsa karavAno avasara maLe che, je parama dArzanika pU. jayaMtamunIe bhagavAna mahAvIranA anupama guNonI vividha upamAo tathA alaMkAra yukta bhASAmAM vivecana karyuM che. prastuta sutra suyagaDAMga sutranA prathama zruta skaMdhamAM chaThThA adhyayana vIrathuI vIra stuti sAthe prastuta thaI che. jemAM gAthA nahI paraMtu pratyeka zabdamAM gahana ane vizleSaNa yukta carcA karavAmAM AvI che. pRcchisuNa e bhagavAna mahAvIranI sahuthI prAcIna smRti che. jemAM maMgalamaya prAraMbha sahaja ane svAbhAvika prazna dvArA - 183 sarjakanI vicArasRSTi karavAmAM Avyo che. ahIM praznakartA koI sAmAnya vyakti nathI paraMtu te samayanI bhAratanI be mahAna saMskRti brAhmaNa saMskRti ane zramaNa saMskRtinuM pratinIdhitva karanArA uccakoTinA saMskAravALA vidvAno che. jyAre uttara ApanAra sudharmasvAmInA paTTadhara zikhya jakhkhasvAmI che, A adhyananI bhASA ardhamAgadhI che. A bhASA te samayanI prAkRtika bhASA che. sarvajana vyApaka bane te mATe saMskRta-bhASAno parihAra karI lokabhASAno svIkAra karyo hato. dharmano saMdeza, ahiMsAnA saMdeza ghara-ghara jana-jana sudhI pahoMcADavA mATe mAgadhI bhASAnuM avalambana levAmAM AvyuM hatu. vIrastRtInA ardhamAgadhI bhASA gaMgAnI dhArathI paNa vadhu pavitra che. pU. jayaMtamuni vIratUtInA eka eka zabdanI eTalA bhAvita tathA mahAvIranA guNothI ullazita thaI gayA che ke yA pustakamAM eka eka gAthAnA vaibhava alaMkAra upamA bhakti dvArA cha pRSThomAM aMkita karI didhA che. jammu svAmI dvArA racita pU. jayaMtamuni dvArA vivRtta pucchisuNamAM bhagavAna mahAvIranA utkRSTa guNonuM yazogAna 29 gAthAnA A adhyayanamAM bhagavAna mahAvIranI anupama stuti dvArA temaNe prarUpela vizva kalyANakArI ane jIvamAtra mATe parama hitakArI dharmanuM svarUpa ane svayaM bhagavAna mahAvIranA apratima dhairya, AdhyAtmika parAkrama, kaSAya-vijaya ane jJAna darzana caritranuM adbhuta varNana bhAvavAhI zailIthI karavAmAM AvyA che. tema ja jaina darzananA pAyAnA siddhAMtono tenI sAthe guMthavAmAM AvyA che. pU. jayaMtamuni bhAva-vibhora thaI kahe che ke pucchisarNa jIvanabhara mArA mATe dIvAdAMDI banyuM che. vIraskRtinA adbhuta bhAva mArA ciMtanano AdhAra rahyo che. teo ema paNa pharamAve che ke bhaktAmaranI jema pucchisuNanuM paNa roja niyamita paThana thavuM joIe. pucchisUrNa stutinI vizeSatA e che ke guNa-darzana sAthe emAM jaina-darzananI vizeSatAo kuzaLatAthI vaNI lIdhI che. pariNAme vividha upamAo dvArA prabhu mahAvIranuM guNa-darzana e jaina-dharmanA maulika tatvonuM prakaTIkaraNa banI jAya che. jIjJAsA e jJAna-ane vijJAnanI jananI che evI jIjJAsAthI A stutino zubhAraMbha thAya che. A jIjJAsA anya darzana ane anya matAvalaMbIonI vicAraNAne AdarapUrvaka pragaTa kare che AmAM utkaMThA che - bhagavAna mahAvIranA jJAna-darzana ane zIlane oLakhavAnI. tethI ja to pustakma zIrSaka kaho. 'kevA hatA prabhu mahAvIra'thI pustakano zubhAraMbha thAya che. jaina dharmanA mULarUpane pAmavAno - ane anya dharmonuM 184 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 L yhyh jJAnadhArA)". khaMDana nathI, paraMtu anya darzananA vicAranA saMdarbhamAM jaina-darzanano vicAra pragaTa karavAmAM Avyo che. AmAM bhagavAna mahAvIrano mArga samajavAnI utsukatA che. emanuM darzana jANavAnI AturatA che. ane ene pAmavAnI utkaMThA che. pU. jayaMtamunIe smRtimAM zubhAraMbhamAM sAMskRtika ane dArzanika bhedo darzAvyA che. vaidika saMskRti ane zramaNa saMskRti tathA jaina-darzana ane baudhdha-darzananI bhinnatA sUcavI che. anya saMpradAyonI vyaktio mATe parAnirthIka tathA tIrtha jevo Adara bharyA zabda prayojyA che tenA mULamAM anekAMtavAda ane samanvayanI bhAvanA rahelI che. pucchisuNanA vivecananA gurUdevanA bhautika jJAna, sabhara tathA bhaktipUrvakanuM dArzanika ciMtanane samajavAnA avasara prApta thAya che. bhagavAna mahAvIranA ekAMta hitakArI dharma ane darzanane anekAMtadaSTithI samajavAno - tema ja dareka gAthA tathA zabdamAMthI jharatA bhaktibhAvamAM taravAno pU. gurudeva sAthe saMpAdaka harSada dozIne avasara prApta thayo. sAhityanI daSTiye pucchisurNa lAdhavatAnuM uttama udAharaNa che. tenA eka eka zabda ane upamAmAM aneka bhAvo samAyelA che. pU. jayaMtamunIe A dareka bhAva ane arthana sTika jevI spaSTatAthI abhivyakta karyA che. temAM paNa aMtima gAthAomAM abhaya, satya, brahmacarya ane rAtri-bhojana viSenA adbhuta vivecanamAM temanI pratibhAno camatkAra jhaLahaLI rahyo che. pacchisurNamAM praznakartA tathA tenA uttara ApanArano nAmano koI ullekha nathI tema bhagavAna mahAvIra vize jevuM sAMbhaLyu che ane jevuM samajyA cho te amane kaho - evI praznathI jambusvAmIne uddezIne saMbhavI zake che. have pratyeka gAthAnuM saMkSepamAM artha-ghaTana gurUdevanuM samajIye pucchisuNanA praznakartA sAmAnya nathI temane bhagavAna mahAvIranA nigraMtha dharmane joIne Azcarya thatu hatuM. bhagavAna mahAvIrane emanA upadeza dvArA tyAga mArgane pharIthI pratiSThita karyo. paMcamakALane lakSamAM rAkhIne niyamone vadhu kaDaka karyA. te rIte dharmano pakAza sarvatra phelAvyo. prANImAtranA kalyANanI bhAvanA upasAvI nAnAmAM nAnA jIva, vRkSa, vanaspati, pRthvI, pANI agni anevAyu Adi badhA jIvomAM jIvana darzAvIne emanI rakSA thAya te mATe jAgRti phelAvI. jIva hiMsA, vyaktigata hiMsA, mAnasika hiMsA ane cheka hiMsAnI anumodanAthI dUra rahevAnuM jaNAvyu AthI brAhmaNa ane anya paraMparAnA zramaNa ane brAhmaNa banne saMskRtinA mAMdhAtAone Azcarya upajatuM hatuM. teo uccakoTinA jJAnI saMta sAthe vArtAlApa karIne samAdhAna meLavA IcchatA hatA A pRSThabhUmino lakSamAM rAkhI zAstrakAro pucchisugaM 185 sarjakanI vicArasRSTi gAthAno prAraMbha karyo. ahIM Akho prazna pUchIne bhagavAna mahAvIra tathA temanA dharmano suMdara saMzleSa karavAmAM Avyo che. pUruM adhyayana praznanA samAdhAna rUpe jIjJAsA sAthe saheja kutUhala paNa che. sAthosAtha cittamAM Azcarya bhAva che. zramaNo brAhmaNo brAhmaNoe pUchavAnI zailI evI uttama upanAvI che ke emanI vinamrazIlatA joIne Aje manamAM Adara jAge che. bhagavAna mahAvIranA mArga pratye kazo bhaMga kaTAkSa ke TIkA karyA vinA athavA jInamArganI garimA saheja ochI karyA vinA prazna pUchyA che A mArgane teoe sArI rIte samajavAnA prayAsa karyA che. ane te rIte teoe prazna pUchyA che. teo pUche che ke Ugatahiya... arthAta ekAMta hitakArI mArga jeNe darzAvyA che te mahApurUSa koNa che? AvA viralamArgonuM mUlyAMkana karyA pachI enI garImA joIne jANe teo natamastaka thayA hoya ane mArga pragaTatA pratyo jANe ati Adara ane kRtajJatA vyakta karatA hoya te rIte praznanI zarUAta karI che. prazna pUchavAnI A zailImAM lezamAtra avinaya tochaDAI ke chIcharApaNuM nathI pariNAme e phAlita thAya che ke vipakSI vicAra dharAvanArA paMDito keTalA vinIta che. vaLI e paNa samajI zakAya che ke temAM atyaMta vyavahAra kuzaLa, zabdonA uMDA abhasI nItimArga pAmavAnA jIjJAsuM che. ane vacana mAtrathI lezamAtra duHkha pahoMcADacA vinA teo amRtavANI uccArIne prasannacitte prazna pUche che. ekAMta hitakArI. zAstrakArI e svIkAre che ke jaina-darzana ekAMta hitakArI che. boddha darzana ke anya darzanomAM ghaNA jIvonuM kalyANa thatuM hoya to thoDAnuM du:kha avagaNI zakAya jema ke seMkaDo bakarAnI jagyAe ekAda baLadanI hatyAne teo anucita nathI mAnatA tethI ja bauddha prajA tathA bauddha bhikSu adhikAMza mAMsAhArI che. bauddha samAja paNa mAMsAhArathI alipta nathI. yA adhyayananI prathama gAthA e samayanA aitihAsika kALa para prakAza pADe che. sAmAnya jIvana dharma pradhAna hetu loko jJAnI ane tyAgI mahAtmAone sahaja bhAve maLI paraspara samAdara karatA jJAna carcAo karatA eka bIjAone samajavAnI kozIza karatA prathama gAthAmAM dharmasabhAmAM sarvodayano suryodaya thayo che. pU. gurudeva jayaMtamunie utkRSTa bhAve A gAthAnuM vivecana karyuM che. pU. gurUdeva ahIM adhyayana viSe vicAraNA kahe che ke sUkSma vivecana karavAno mane je yoga maLyo che. te saubhAgyano avasara che. pratyeka padanI vyAkhyA karatA utkRSTa . 196 93 R Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjakanI vicArasRSTi) - jJAnadhArA) jJAnabhAvanA prakaTa thatI rahI. divya kSayopazamanA AdhAre paramAtmAnI kRpAthI je kaMI manobhUmimAM avatarIta thayuM temAMthI pragaTelA vicAro zabdastha karAya che. 29 gAthAnuM A adhyayana samasta jaina jagatamAM divya bhAvanAthI bharapura zreSTha ratana jevuM che. A Alekhana thaI samasta jagatamAM nava pallavita banatuM rahe eja abhyarthanA. saMdarbha : kevA hatA prabhu mahAvIra : prastAvanA : DaoN. kumArapALa desAI : prakAzaka harSadabhAI mahetA, jaina ekeDamI kalakattA - jJAna e aMjJAnanA aMdhakAramAM AtmAne oLakhavAnA dIpaka jevuM kAma kare che. * pustakAlaya ane graMthAlaya jJAnanI paraba che pAThazALA ane AcArya pradyumnasUrinI vicArasRSTi - DaoN. gulAba deDhiyA DaoN. gulAbabhAIe svAmI AnaMdanA jIvana ane sAhitya para Ph.D. karyuM che. temanA ciMtanAtmaka lekho. aneka sAmayikomAM pragaTa thAya che. teo sArA vaktA ane pravaktA che. - gharane ubare AvI che pAThazALA: 'pAThazALA'nA lekhaka AcArya zrI vijayapradyumnasUri mahArAja che. vijayanemisUrizvarajI zAsanasamrATa gaNAyA che. temanA ziSya vijayaamRtasUri mahArAja, temanA ziSya vijayahemacaMdrasUri mahArAjanA laghubaMdhu ane ziSya AcArya zrI vijayapradyumnasUri ma.sA. che. lekhaka emanI vidvattA, zAstra adhyayana, prabhAvaka pravacana zailI, saMyama sAdhanAmAM kaDaka sAvacetI, prAcIna hastapratonA saMzodhana - saMpAdanamAM pravRtta rahyA che. kAvyamImAMsA, chaMdovidhAna, zilpa-sthApatya, mUrtividhAna, vanaspati - auSadhazAstra, ArogyazAstra vagere aneka jJAnazAkhAomAM ruci ane jijJAsA rAkhe che. emanI vANImAM saMskRtaprAkRta sAhityanI phorama che. Adhunika gujarAtI sAhitya sAthe jIvaMta saMparka che. suMdara gadyapadyanA cAhaka-bhAvaka che. pradyumnasUri ma.sA.no janma saMvata 2003, Aso vada-12nA divase jaMbusara pAsenA akhaNI gAme thayo hato. emanuM saMsArI nAma pravINakumAra hatuM. emano vasavATa sAbaramatImAM hato. samagra parivAra dharmanA amITa raMge raMgAyelo hato. parivAranA pAMca sabhyo dIkSita thayA che. emaNe 13 varSanI vaye saMvata 2017mAM mAgasara suda pAMcamanA dIkSA aMgIkAra karI hatI. vaDIlabaMdhu vijaya hemacaMdrasUri ma.sA.nA ziSya banyA hatA. paM. durgAnAtha jhA ane paM. baMsIdhara jhA pAse vyAkaraNa ane darzanazAstra bhaNyA. saMvata 2036mAM gaNipada ane saMvata 2052mAM amadAvAda mukAme emane AcAryapada 188 T Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " jJAnadhArA) pradAna thayuM che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja racita gurjara sAhitya saMgraha 'yazovANI'nI trIjI AvRttinuM saMpAdana karyuM che. graMthane apragaTa kRtionA umeraNa, zuddhi ane citrothI samRddha banAvyo che. saMpAdana ane lekhana pAchaLa emanI daSTi e rahI che ke, 'mane maLyuM. mane gamyuM ane mane phaLyuM tevuM badhAne maLo, badhAMne gamo ane badhAMne phaLo.' 'pAThazALA' sAmayikanA be Dabala krAuna sAujhanA graMtho prakAzita thayA che. 330 pAnAMno pAThazALA'no prathama graMtha 2005mAM pragaTa thayo che. te vakhate 3000 prata chapAI hatI, jenI bIjI AvRtti, trIjI AvRtti thaI tyAre 1000 prata chapAI che. 'pAThazALA'no bhAga-2 pragaTa thayo che. uttama jaina graMtha bhAvapUrvaka vaMcAya che teno A tAjo purAvo che. 'jaina gurjara kavio'nI saMvardhita AvRttinuM uttama rIte khUba khaMtathI saMpAdanakArya zrI jayaMta koThArIe pAra pADyuM, tyAre e prasaMgane occhava tarIke ujavavAnI preraNA pradyumnasUri ma.sAhebe ApI potAnI jJAnaprItino purAvo Apyo che. harivallabha bhAyANI saheba, bhoLAbhAI paTela ane anya sAhityakAro ma.sA.nA nikaTanA saMparkamAM hatA, je eka AnaMdadAyaka yogAnuyoga che. dareka sAmayikanI eka vizeSa pratibhA hoya che. eno khAsa vAcaka varga hoya che. amuka sAmayiko ekasAthe ghaNA viSayone sAthe laIne cAle che, jyAre thoDAM evAM sAmayiko hoya che je khAsa viSayane laIne ja kArya kare che. amuka sAmayiko AgrahI ane haThIlAM hoya che, teo eka vAra ApaNA gharamAM ane manamAM praveze ke pAchI javAnuM nAma na le. je sAmayikane pastImAM na kADhI zakAya te A vargamAM Ave che. AvA sAmayiko pharI pharI vAMcavA paDe che. dara vakhate kaMIka navuM maLe che. jUnI vAtano paNa navo artha maLe che. 'pAThazALA'nA ATha-dasa pAnAnuM 5.pUAcArya zrI pradyumnasUri mahArAja sAheba likhita eka viziSTa sAmayika che. "pAThazALA"nuM paheluM darzana eka jherokSa nakala rUpe thayuM hatuM. pachI kramaza: aMka maLavA lAgyA. AgaLanA aMka meLavavAnI icchA thaI. surata ramezabhAI zAhane lakhyuM. khaTatA aMkanI jherokSa mokalI ApI. "pAThazALA'nA ekathI pistALIsa aMka sAcavavA paDe evA enA pATha che. je divasa pAThazALA ghare Ave te divasanI tAjagI vadhI jAya. mana prasanna thaI UThe. pATha zIkhavA pAThazALAmAM javuM paDe paNa A to UlaTo pravAha che. pAThazALA dharmano marma laIne ApaNA bAraNe TakorA mAre che. pAThazALAnA pistALIsa aMka sAcavIne, goThavIne mUkya to hatA, paNa e badhA chUTA chUTA hatA. have e pistALIsa aMka 'pAThazALA' graMtharUpe AvyA tyAre to AnaMda 189 sarjakanI vicArasRSTi pistALIza gaNo vadhI jAya evuM thayuM. uttama sAmayiko jyAre graMthanuM rUpa dhAraNa kare che tyAre vadhu suMdara banI rahe che. A graMtha vAcako, mudrako, vyAkhyAnakAro, lakhanArA, saMpAdako sone ThIka ThIka apa lAge evo che. dharmanAM aneka pustako chapAya che. amuka pustako niHzaMka uttama hoya che, paraMtu samagra daSTie, enI bhASA, viSayavastu, rajUAta, Ayojana, mudraNa ane sajAvaTa badhuM manane ThAre evuM dareka pustakanA bhAgyamAM nathI hotuM. adhurAM vAkyo choDI pachI TapakAMnI hAra karavI. Azcarya cihno ane praznArtha cihnonA toraNa bAMdhI devAM ?!! binajarUrI aMgrejI vAkyo ane zabdono mAro karavo. akAvyatva chatuM thAya evI zAyarIono chaMTakAva karavo. AvA aneka doSo dhArmika pustakonuM AjanuM sarerAza prakAzana joIne tarata najare paDe. | 'pAThazALA'nI vAta nokhI che. ahIM sAphasutharI svastha bhASA che. ane evI saraLa, rasika, pramANabhAnavALI bhASAno koI paryAya nathI. jema svaccha saranAmAno vikalpa nathI tema aucityathI dhabakato bhASAno kyAM vikalpa che ? kAvyano AtmA 'aucitya'ne mAnavAmAM Avela che tema uttama pustaka tarIke 'pAThazALA'mAM savAMge kazuM najare caDe te aucitya che. dharmanI vAta mAnavatAnI pAMkha laIne AvI che. jIvana jIvavAnI aneka cAvIo ahIM che. sadgaNone zodhI zodhIne kalAtmaka rIte, rasataraboLa kare evI kathana zailImAM mUkavAmAM AvyAM che. atizayokti ke atireka ke viSayAMtara to kyAMthI zodhyAM jaDe ? eka eka vAkya rasAIne, ghaDAIne rocaka banIne AvyuM che. mukhomukha vAta thatI hoya evI rajUAta che. A jIvana jIvavA jevuM che, A jIvanamAM utkarSa zakya che, hajI sugarAjana ahIM vase che. badhethI AzA khoI besavA javuM nathI. evI vidhAyaka vAto ahIM vAMcavA maLe che. aMgata prasaMgone pUrA tATastha sAthe mUkyA che. huM kyAMya kaThato nathI, vAgato nathI. viveka vagara Ama thavuM zakya nathI.. graMthamAM je kalAvaibhava che, citro che, rekhAcitro che, kAvyo che, AsvAda che. A badhuM jANe paritRpta hRdayamAMthI UbharAIne AvatuM. saune sparzatuM vistaratuM rahe che. jaina sAdhu pAse dharmanI vAto to hoya e svAbhAvika che, paNa jaina sAdhunI kalAdaSTi, mudraNakaLAnI samaja, rasikatAnA TesTa kevAM hoI zake che te ahIM jovA maLe che. vAcakane eka pagathiyuM upara thavuM paDe evuM cuMbakIya kheMcANa ahIM che. mRtaka asaMbhava daSTAMto 0 190 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) nathI, pratIti karatA AgalI haroLamAM beThI che. vAmajathI vihAra karI zerIsA pahoMcatAM, vihAramAM mahArAja sAhebane je saundaryanI anubhUti thaI te emaNe 'pAThazALA'mAM A rIte mUkI che. paNa AnaMdanI avadhi haja kyAM AvI hatI ! khUlatAM pILAM phUlathI lacI paDelAM AvaLa joyAM ne kudatI karAmata para ApharIna thaI javAyuM. A raMgo koNa pUre che? raMgonuM vaividhya paNa kevuM ? rAInAM phUla pILAM, kareNanA phUla paNa pILAM ane AvaLAnAM phUla paNa pILAM. pILAzamAM taratama bhAva joI, kudarata para ovArI javAya che.' (pR. 171). sAdhujIvanamAM vihAra svAbhAvika hoya paNa A anubhUti ane Alekhana kevAM AphlAdaka che ! A pAThazALA' samajaNane mULa maMtra mAnIne cAle che. pAne pAne samajanI vAto che. mAnavajIvananI vividhatA, vicitratA ane viziSTatA ahIM AlekhAI che. padastavana, kAvya ane muktakono je rasAsvAda che te lekhakanI sajjatAne dekhADe che. mahArAja sAhebanA lekhananI cIvaTa tevI ja saMpAdaka zrI ramezabhAI zAhanI saMpAdakIya sUjha. zreSThathI tasubhAra nIcuM kaMI ja nathI. tame rasika ho e ja pAThAzALAmAM praveza meLavavAnI eka mAtra zarata che. paMdara vibhAgomAM jJAnabAga khIlyo che. hitanI vAto che, ciMtananI paLo che, dAdAnA abhiSekanI prasAdI che, munivaronuM pAvana smaraNa che, zrAvaka-zrAvikAonAM jIvananA uttamanuM Alekhana che, azrumALA dhanya kare evI che, vahIvaTadAra kevo hoya te paNa ahIM jovA maLe che. zabdakathA che, citrakAro, chabIkArono meLo che. gharane ubare Avela 'pAThazALA' graMthane uMbarethI ure sthApIe. A graMtha kabATanI nahi kALajAnI zobhA banI raheze. Aje aneka patra-patrikAomAM AdhunikatAne nAme moMghA kAgaLa, sTAIlIsa prinTiMga, grAphiksa, phoTogrAphI ghaNuM badhuM jovA maLe che, paNa e pAchaLa lakhANanI arAjakatA, khoTAM vizeSaNo, bhabhakAnI bharamAra badhA para pANI pheravI de che. TaeNkanolaoNjIne samajIne vApavAnI jarUra che. vastu kalAtmaka banavI joIe, thoDI vAra mATe AkarSaka lAge paNa satvahInatA ene nIce pachADe che jenAthI sAvaceta thavAnI jarUra che. 'pAThazALA' pAchaLa je kalAdaSTi che, surucipUrNa mAvajata che te samajavAnI jarUra che. lekhakanA gadyanI tAsIra prasannatAbharI che. kAkAsAheba kAlelakara, aniruddha brahmabhaTTa, phAdhara vAlesa ane rasika jhaverInA gadyanI ahIM yAda Ave che. | 'pAThazALA' vAMcatAM rasataraboLa thaI jaIe chIe. dharma ke dhArmika sAhitya sarjakanI vicArasRSTi) zuSka nathI, nirjIva nathI ke arucikara nathI tenI pratIti ahIM thAya che, je ApaNA mATe pAThazALAno moTo pATha che. AjanI peDhIne ApavA jevuM sattvazIla ahIM pATha che. 'kumAra', 'saMskRti', 'akhaMDa AnaMdanI ahIM yAda Ave che. 'pAThazALA'mAM AcAryazrI ApaNI sanmukha che, mukhAmukha vAta kare che. emanI saraLatA, namratA, pAradarzakatA sukhakara ane zAtAdAyaka che. je emanI zIla tevI zailImAM pratIta thAya che. varSonA uttama svAdhyAyathI emane samajAyuM haze ke, 'sArA lekhake zuM na lakhavuM joIe'. aMdarathI, ulaTathI je Ave te ja lakhavuM. 'pAThazALA'mAM viSayAMtara nathI, atizayokti nathI, zabdALu zAyarIo nathI, punarAvartana nathI, kaMTALAjanaka prastAra nathI, tarka che. manovijJAna che, hakArAtmaka abhigama che. vartamAna najara sAme che jena dharmane kendramAM rAkhIne, kevI ramya vAto thaI zake, kevA kevA jIvanalakSI vicAro dharma sAthe susaMgata che te ahIM pAne pAne vAMcavA maLe che. saMskRta bhASAno mITho prabhAva prabhAvanA banIne Ave che. AcAryazrIno vidvAno, kalAkAro, sAhityakArono satsaMga ahIM mahoryo che. 'pAThazALA' eka rIte upaniSada che. ahIM prazno che, jijJAsA che ane tenA mana ThAre evA uttara che. 'pAThazALAmAM lionArDo da vinsI, roMdA, gaganendranAtha TAgora, naMdalAla basu, ravizaMkara rAvaLa, rasikalAla parIkha, azvina mahetA, gokuLabhAI kApaDiyA, vAsudeva smAta, savajI chAyA jevA aneka uttama kalAkAronAM citro-chabIo ahIM birAjamAna che. kavivara ravIndranAtha, makaraMda dave, rAjendra zukla, gaMgAsatI, dhruva bhaTTa jevA kavionI kRtionA rasAsvAda che. hA, robarTa phrosTa paNa che. jaina dharmane samajavA rasikatAne prAthamikatA kaI rIte ApI zakAya tenI dizA ahIM che. 'pAThazALA'nA saMpAdaka zrI ramezabhAI bI. zAhanI sajajatA, kalAdaSTi, cIvaTa, uttama ApavAmAM bhAgIdAra kharekhara vakhANavA lAyaka che. ajaina vAcaka paNa 'pAThazALA'nA graMthane vAMcI dhanya thaI jAya e A graMthanI sImolaMghananI ujjavaLa nizAnI che. pa.pU. AcAryazrI vijayapradyumnasUri ma.sA.ne ApaNane ciraMjIva pAThazALA ApavA badala bhAvapUrvaka vaMdana karuM chuM. 191 192 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) ApaNe AtmanirIkSaNa karIzuM ? muLa amarendra vijayajInI vicArasRSTi - jitendra kAmadAra ( muMbaIsthita jainadarzananA abhyAsu jitendrabhAI kAmadAra pU. zrI baMdhu tripuTI prerita zAMtiniketana sAdhanA kendra - tIthala sAthe saMkaLAyelA che). graMthanA racayitA adhyAtmamUrti munizrI amarendravijayajI ma.sA. jaina ane jainatara vargamAM eka viziSTa adhyAtma puruSa tarIkenuM sthAna prApta karanArA UMDA ciMtaka ane AtmasAdhaka hatA. maunanA ArAdhaka ane kamAlanA kasabI evA pU. munizrI yuvAna vaye dIkSita thayA. aneka zAstro, graMtho, Agamono abhyAsa karI tenA para potAnuM ciMtana, nirIkSaNa, parIkSaNa, tAravaNa karI teozrIe keTalAka graMthonuM sarjana karyuM. mane sane 1990 damiyAna eka jijJAsu cAhaka sAthe pU. munizrI sAthe 1510 miniTa satsaMgano lAbha maLyo. eka prazna "zuM navakAramaMtranA dareka padanI AgaLa 3nuM uccAraNa karavuM jarUrI che ?' nA javAbamAM pU.zrIe jaNAvyuM ke DuM e navakAramaMtranA darekedareka padamAM saMkaLAyelo che mATe nuM uccAraNa jarUrI nathI. anya eka bhaktanI tIvra icchAne mAna ApI pU.zrIe temano phoTo pADavA dIdho. bhakta phoTogrApha upara temanA hastAkSara levA vinaMtI karI. phoTo upara teozrIe lakhyuM : "A phoTAmAM je dekhAya che te huM nathI ane huM chuM te AmAM dekhAto nathI." vartamAnamAM tIthala mukAme zAMtiniketana sAdhanA kendranA sthApaka ane saMcAlaka pU, "baMdhu tripuTI' munivaronA teozrI saMsArI 'kAkA' hatA. tA. 23mI jUna, 1992nA roja pU.zrIe 67 varSanI vaye tyAM zAMtiniketana tIthala mukAme dehatyAga karyo hato. sarjakanI vicArasRSTi) graMthakatAM pU. munizrInAM anya sarjano 1. AtmAjJAna ane sAdhanApatha : saMsArI ke sanyAsI, jaina ke jainetara dareka AtmasAdhaka vyaktinA jIvanamAM preraNAno prakAza pAtharanAra ane hAtha pakaDIne maMjhIla sudhI pahoMcADe tevo uttama, dhyAnamArgane ujAgara karato preraNAtmaka graMtha. 2. vijJAna ane adhyAtma : yuvA peDhI mATe zaikSaNika mUlyo dharAvato umadA graMtha 3. aciMtya ciMtAmaNi navakAra : navakAramaMtranI sAdhanAnI sAcI prakriyA ane mahattvanA aMgo vize munizrInuM mArgadarzana. 4. sAdhanAnuM hRdaya. 5. muktipatha ane vipazyanA, ityAdi. graMthasAra saMsAramAM vasatA dareka sAmAnya mAnavInuM jIvana sukha-cenabharyuM banI rahe te mATenI temanI prAthamika jarUriyAto anna, vastra ane ghara che. te ja rIte zAMta, svastha, saMtuSTa ane saMvAdI jIvana mATe dharmanI, dharmamaya jIvananI AvazyakatA che, paraMtu varSothI tapatyAga, vrata-niyama, aneka kriyAkAMDa karI rahyA hovA chatAM ciMtA, bhaya, dveSa, viSAdathI vyAkuLa sAmAnya jana gherAyelo rahe che, kAraNa ke dharma vizenI tenI bhrAMta dhUMdhaLI ane adhUrI samaja che. A mATe munizrIe janasamUhane be vibhAgamAM vaheMcI dIdhA che. 1) upAsaka varga ane 2) sAdhaka varga. upAsaka varga : mAtra kuLaparaMparA ke rUDhithI prApta thayelI dharmakriyAo ane anuSThAnomAM ja te saMtoSa mAne che. nityakrama, devadarzana, vyAkhyAna zravaNa, sAmAyika, pratikamaNa, sevA-pUjA, AyaMbila, upavAsa, tIrthayAtrA vigere gatAnagatikatAthI ke yAMtrika rIte ATaluM karyuM eTale dharmakSetre karavA yogya ghaNuM moTuM kArya thaI gayuM ema samajI temAM ja itizrI mAne che. tyAra bAda potAnI vyavahArika dinacaryAmAM evo otaprota banI jAya ke teno jIvanavyavahAra dharmazraddhA rahita anya vyakti jevo ja banI rahe che ane samAja paNa tenA bAhya AcaraNa joIne tenI dhArmikatAno AMka - 194 13 - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA) mUke che. upAsaka paNa potAnA mATe samAje mUkelA dhArmikatAnA mApadaMDa para mustAka banI potAnA dhArmikapaNAnA ahane poSe che. sAdhaka varga A vargano sAdhaka uparyukta dharmakriyAo karatI vakhate temAM tana-manathI otaprota hoya che. te kriyAo karyA bAda paNa nirIkSaNa karato rahe che ke gaIkAla karatAM Aje huM kaMIka AgaLa vadhyo ke nahIM ? mArA AcAra-vicAra-vANI-vartanamAM keTalo pharaka paDyo ? svArtha, lobha, Asakti, nRNAmAM keTalo ghaTADo thayo ? vigerenuM niyamita AtmanirIkSaNa kare ane temAM rahI jatI kSatione nivAravA niSThApUrvaka pravRtta bane. tenI koI paNa dhArmika upAsanA mAtra karI javA mATe ja na hoya paraMtu sajAgatA sAthe ke A kriyAo huM zA mATe karuM chuM ? A rIte dareka jIve taTasthapaNe jAta sAthe mulAkAta karatA rahI pravRttinA pariNAmanuM vizleSaNa karatA rahevuM ke - dayA, prema, zAMti, AnaMda-audArya, dAkSiNya tenAmAM pragaTa thayA ke nahIM ? - pravRttionI gati mokSa tarakkI che ke saMsAranA bhavabhramaNa vadhAranArI che ? - A rIte satata nirIkSaNa karatA rahI guNavikAsa ane kSatinivAraNamAM pravRtta rahevuM joIe. pracalita kriyAkAMDo koI lakSya vinA gatAnugatikatAthI karatA rahevAthI ApaNane muktino paravAno maLI jato nathI. dharmano prAraMbha saMkucita vRttionuM kocaluM phoDI, 'sva'nI aMdhAra koTaDImAMthI bahAra AvI AtmA 'sarva'no vicAra karato thAya tyAre ja tenuM AdhyAtmika jIvana zarU thAya che. dharmaprAptinI yogyatA mATe sAmAnya saguNonI mUDI. - du:khImAtra pratye atyaMta karUNA - dayA. - guNavAna pratye adveSa - sarvatra aucityapUrvakanuM vartana - parArtha bhAvanA - bIjAnA zoSaNa upara nirbhara na hoya tevI AjIvikA - aMtaramAM niHsvArtha vRtti ane vizvapremano ughADa - AtmasAdhanAmAM rata guNIjano, mAtApitA, upakArIjano tathA dIna-duHkhIonI - 195 - sarjakanI vicArasRSTi) sevA-bhakti sahAyatA. - maitrI, karUNA, pramoda, mAdhyastha Adi bhAvanAono jeTalo vikAsa teTalA aMze mokSamArge pragati. mumukSanuM aMtima lakSya tRSNAlaya, ahaMnArA, vArtha visarjana, guNavRddhi ane doSamukti. samAja ane saMnyAsanAM bhayasthAno ane niMdaka pravRttio samAjamAM sukheccha ane saMkucita manovRttivALI vyaktione lobha, lAlaca, pralobhana vaDe saMmohita karIne keTalAka "ati utsAhI vairAgI vartulo' dvArA "ekalA AvyA-ekalA javAnA - konA chorU ne konA mAI-bApa, svajana, parivAra Adi sau parAyA" vaDe bhramita karIne munivezanI lahANI karI, dIkSita karI sAdhu-zramaNa saMkhyA vadhAravAnI pravRtti khUba phUlIphAlI che temAM AdhyAtmikatA vadhatI to nathI, UlTAnuM temanA nipaNAmAM svArthavRtti, parigrahavAdIpaNuM, ahaM mamatva ane huM "mukti"nI sAdhanA karI rahyo chuM evA bhramamAM rahIne potAnI ane samAjanI adhogati notare che. jaina samAjamAM ghera lagnagrasaMge savAramAM siddha cakrapUjanano mahotsava, khANIpINI tathA rAtre dAMDiyA-DiskonuM Ayojana karanAra parivAro mAtra potAno vaTa pADavA vaibhavI samAraMbho kare che. e ja rIte dIrgha tapazcaryA, samUha dIkSA, upadhAna tapa prasaMge thatI masamoTI uchAmaNIo pAchaLa kyA prakAranI dharmabhAvanA kAma kare che ? uparAMta takatIo, sanmAna samAraMbho, moTA moTA svAgata sAmaiyA, upakArIonA janmadina ujavaNIno ThATha, pUjana mahotsavonI moMghIdATa patrikAonI bharamAra, spardhAtmaka jAherAto. A badhI kriyAone ane zuddha dharma ane adhyAtmane zuM lAgevaLage ? lakSya-dadi vihita svAdhyAya ane sAdhaka pravRttio sAdhakanuM mukhya dhyeya sAdhanA, satsaMga, svAdhyAya ane AMtaranirIkSaNa karatA karatA AMtaraprakRti upara vijaya meLavI vAsanA-vikAro-tRSNAothI mukta thavAnuM che. temAM moTA moTA darzanazAstro, dArzanika mAnyatAo (potAnI cittazuddhi ane jIvanazuddhi sAthe jene levAdevA nathI tevA) dharAvatA graMthonA adhyayana ane khaMDanamaMDana pAchaLa samaya ane zakti veDaphI na devAya. sAdhakane tenI yogyatA, kSamatA, rasarUci anusAra 196 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne sarjakanI vicArasaSTi) ijJAnadhArA) cokkasa graMthonuM adhyayana ane temAM ja vizeSa dvArA maLI zake tevo prabaMdha thAya to sAdhakanI tanmayatA, ekAgratA ane te kSetramAM kuzaLatA vadhI zake ane binajarUrI adhyayana pAchaLa samaya, zaktino veDaphATa TALI zakAya. zreyaskara mArga sAdhakanI dharmaArAdhanAmAM thatI pragati, vartamAna jIvanamAM saMtoSa ane prasannatA, UMDI zAMti ane tRpti, e adhyAtma jIvananA Avazyaka aMgo ane dharmajIvananuM varadAna che. anubhavI saMtonA ane vidvAnonA upadezamAMthI, temanI rUbarUmAM jarUrI preraNA ane mArgadarzana meLavI dareka saMskArI yA sanyAsI sAdhake potAnA jIvanaghaDataramAM rasa levo. zIla, sadAcAra Adi AtmAnA guNono vikAsa ane baLa vadhAravuM. sAdhanAmArgane avarodhatA avaguNo ane binajarUrI pravRttiothI mukta thaI, potAnI dareka pravRttionuM satata AtmanirIkSaNa karatA rahI petAnA nirdhArita lakSya bhaNI doratA sAdhanAmArge AgaLa vadhatA rahevuM e ja darekane mATe zreyaskara mArga che. upasaMhAra jIvanabhara thatI rahelI pravRttiomAM pauSadha, AyaMbila, viziSTa pUjano, AgamonuM vAMcana, saMyama, paryAyanA varSonI gaNatarIo karAya che, paraMtu A badhI ArAdhanAthI ApaNI vRttiomAM keTaluM parivartana AvyuM ? svArthavRtti keTalI moLI paDI? moha keTalo ghaTyo ? maitrI Adi bhAvo keTalA sthira thayA tenI gaNatarIo mUkavAnI jarUriyAta ja jaNAtI nathI. potAnAM nAma ane kAmanI yazogAthAnI hoDamAM AtmasAdhanA visarAI to nathI ne ? tyAga-vairAgyamAM aTakI gayA ke aTavAI gayA chIe ? jIvanabhara aupacArikapaNe thatI rahetI pravRttione kAraNe kyAMka pahoMcavAnuM che tenuM bhulAI gayeluM bhAna, tenAthI upara UThI nija bhAna jagADI, darekedareka sAdhanAne hRdayasparzI banAvI AtmajAgRta banIe. "AtmanirIkSaNa sAthe ane satata jAgRtipUrvaka thatI samagra sAdhanA, deha ane manathI para thavA mATe che." A che pU. amarendramunizrIno divyasaMdeza. ApaNe AtmanirIkSaNa "have kyAre" karIzuM ? - iti saurASTra kesarI prANagara jaina philosophIkala eNnDa liTararI rIsarca senTara muMbaI - ghATakopara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAja sAhebanI vyutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthone saMgraha ane jALavaNI, zAstrAbhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdarbhamAM pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU lalitAbAI ma.sa.nA vidvAna zikhyA pU. DaoN tarulatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU. prANasura janmazatAbdI samiti, muMbaInA sahayogathI garadevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANagura jaina philosophI eNnDa liTararI rIsarca senTaranI sthApanA karI che. senTara uddeza A pramANe che : * jaina tatvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. * saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAzana karavuM. * jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. * prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. : jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnava dharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityanA adhyayana ane saMzodhananA mATe Work-shop kArya - zALAnuM Ayojana karavuM. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. * vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. * dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM. saMskAralakSI, sattvazIla ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading), lipi - vAcana ane prAcIna jaina graMtho... Old Jain, Manuscript)nuM vAcana * jaina dharma para saMzodhana M.A., Ph.D., M. Phill karanArAM jijJAsu. zrAvaka, saMta-satIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. * jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagerenI sI.DI. taiyAra karAvavI. deza-videzamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana, InTaraneTa para 'vebasAITa' dvArA jaina tatvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo saurASTra kesarI prANaguru ApanA sakyoganI apekSA sAthe jaina philosophikala eNnDa liTararI rIsarca senTara, TrasTI ane mAnad saMyojaka ahaMma spiriTyuala senTara guNavaMta baravALiyA E-mail : gunvant.barvala @ gmail.com mo. : 09820215542 - 198