Descriptive Catalogue Of Manuscripts Vol 12

Author(s): Hiralal Rasikdas Kapadia
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Catalog link: https://jainqq.org/explore/018123/1

Page #1

GOVERNMENT COLLECTIONS OF MANUSCRIPTS
BHANDARKAR ORIENTAL
RESEARCH INSTITUTE
KITUTE
INSTI
POONA
FOUNDED
1917
शस्विनावधीत
विधीतमस्तु
Published by Bhandarkar Oriental Research Institute
1936

Page #2

DESCRIPTIVE CATALOGUE OF
MANUSCRIPTS
IN THE
GOVERNMENT MANUSCRIPTS LIBRARY
PREPARED UNDER THE SUPERVISION OF THE MANUSCRIPTS DEPARTMENT OF THE BHANDARKAR ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE,
POONA
KUTE
ASTITUS
POONID
1
FOUNDED
1917
तिजास्वन
शस्विनावधीतमय
Bhandarkar Oriental Research Institute
POONA
1936

Page #3

Copies can be had direct from the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona 4 ( India )
Price: Rs. 5 per copy, exclusive of postage
Printed and published by Dr. V. S. Sukthankar, M. A., Ph. D., at the Bhandarkar Institute Press, Bhandarkar Oriental
Research Institute, Poona No. 4.

Page #4

Descriptive Catalogue of the Government Collections
of Manuscripts
deposited at the
Bhandarkar Oriental Research Institute
COMPILED BY PARASHURAM KRISHNA GODE, M. A.
Curator
Bhandarkar Oriental Research Institute
Volume XII : ALAMKĀRA, SAMGĪTA AND NĀTYA
Bhandarkar Oriental Research Institute
POONA
1936

Page #5


Page #6

CONTENTS
PAGES PREFACE
.... xi-xji RULES FOR THE GOVT. MANUSCRIPTS LIBRARY xiii-XV LIST OF CATALOGUES AND REPORTS .... xvi-xviii SYSTEM OF TRANSLITERATION
XX
A-ALAMKĀRA
No, 1-2
1-2
ܚ
ܛ
;
6-7 7-8
8-9
8-9 10-11 12-14 15-17
10-12 12-14
Abhidhāvsttimātņkā Arthālamkāra Alamkārakārikā Alamkārakaustubha',
with Țikā Alamkāratilaka Alamkāramañjari Alamkāramañjūṣā Alamkāramuktāvali Alamkāraratnākaraprakstagātha
samskftīkaraņa Alamkāralaksaņa Alamkärasekhara Alamkārasamgraha Alamkārasarvasva Almkāravimarsini ("Sarvasvavyākhyā) Alamkārasāra Alamkārodaharana Ujvalanilamaņi Ujvalanīlamaņikiraṇaleśa Ekāvali with Tīkā Taralā
....
18 18-22 22-23 23-26 26-30 30-33 34-35
20-22
23 24-27 28-31 32-33 34-35
36 37 38
....
1
36
...
36-37 38–39

Page #7

Contents
No.
75-76
PAGE 39 Aucityavicāra
39-40 40-41 Kavikanthäbharana
40-43 42-46 Kavikarpaţikaracana
43-47 47-49 Kavikalpalată
47-50 so Kaviśikṣāvętti ( Kävyakalpalatāvstti)
SI-52 si Kavyakaustubha
53 52-53 Kavyadarpaņa
53-56 54 Kävyaparikṣā
56-57 55-63 Kävyaprakāśa
57-64 64-74 Do with vitti
65-74 75 Ādarśa or Bhävārthacintāmaņi
(Kavyaprakāśadikā) -6 Kavyprakāśasaṁketa called Kāvyādarśa 77-78 77-78 Udaharaṇacandrika ( Kavyaprakāśaţika ) .... 78-80 79 Kõvyakaumudi ( Do )
80-81 80 °Dipikā ( Do )
81-82 81 Kävyaprakāśa with Dipikā
83-84 Narasimhamanişā (Kavyaprakasaţika ) 84-85 83-84 Nidarśana ( DO )
86-88 85-92 Pardipa ( Do ) 88-96 93-94 Kāvyapradipa with Prabhā
96-99 95 Do Udyota
99-100 96-98 Balacittanurañjini (Kavyaprakāśaţika ) 100-105 99-101 'Vistarika ( DO ) 105-108 102-103 Samketa
Do
.... 108-110 104 Kavyaprakāśa with Samketa
III-112 105 Saraļipikā (Kävyaprakāśaţikā ) .... 112-113 196-119 Saradīpikā
Do ) 113-118

Page #8

Contents
PAGE
No. 11 Sāhityakaumudi with ţippaņa Krşņānandini
(Kāvyaprakāśaţika ) 112 Sahityadipikā ( Do 113 Sarasamuccaya ( Do 114 Sudhāsāgara ( Do
IIS Kavyaprakāśaţikā 116-117 Kavyaprakāśa with Tippaņa
118 Do „ Ţikā
119 Kävyaprakāśațīkā 120-121 Kavyavilása
122 Kävyādarśa 123 Do with Țikā 124 Kavyādarśamārjana ( Kāvyādarśațīkā ) .... 125 Śrutānupālini ( Do ) 126 Kavyadarśavyakhyā 127 Kāvyānuśāsana with Vịtti Alamkāra
cudāmaņi 128-130 Kävyänušāsanavrtti Alamkaratilaka
131 Kavyārthagumpha 132 Kāvgalamkāra
133 Do with Tīkā 134-135 Kävyālamkäraţippaņa 136-139 Kāvyālamkārasūtravștti Kavipriyā
140 Kāvyālamkāraśiśuprabodha 141 Kāvyālamkārasārasamngraha with Țikā
142 Kavyenduprakāśa 143-151 Kuvalayānanda 152-154 Do with Alamkāradīpika
155 Do „ Įikā 156 Kuvalayānandakhandana
118-119 119-120 121-122 123-124 125 125-127 128 129-130 130-132 132-134 134-135 135-137 137-138 138-139
139-141 141-144
145
146-147 147-149 149-151 151-155 155-157 157-158 158-160 160-171 172-177 177-178 :79–180

Page #9

Contents
No.
PAGES 157-161 Kuvalayānandaţikä Alamkāracandrikā
181-187 162 Kuvalayānandamülakārikāvyākhyāna .... 187-188 163-171 Candrāloka
188-197 172 Do with Țikā Ramā
ika Rama
....
.... 197-198 173-174 Do „ „ Prakāśa Śaradāgama 198-201 175 Candrālokaparyāya
202 176-179 Citramimänsä
202-205 180-181 Trivenikā
206-207 182 Dhvanigāthāpañjikā
207-208 183 Dhyanyāloka
208-209 184-190 Do with Locana
210-218 191-194 Pratäparudrayaśobhúşaņa
218-221 195 Mugdhamedhäkarālaṁkära
221-222 196 Mugdhamedhälamkāravstti
222-223 ; 197 Rasakaumudi
223-224 198-202 Rasagangadhara
224-228 203-204 Rasatarangiņi
228-230 * 205 Do with Nauka
231-233 206–207 Rasatarangiņiţikā Sāhityasudhā
233-237 208-209 Rasataranginisetu "Setubandha
237-240 210 Rasadirghikā
240-243 211 Rasapradipa
241-245 212 Rasabindu
245-246 213-216 Rasamañjari
247-250 217-219 Do with Parimala
251-254 220-222 Rasamañjarīțīkā Do
255-257 223-225 Rasamañjariprakāśa
238-260 226-228 Rasamañjariţikā Rasikarañjani
261-264 229-230 Rasamañjari with Do
264-26 231-233 Do Vyangyārthakaumudi .... 267-271 234-235 Rasamañjarīţika. Do
272-274 236 Rasamañjari with:Samañjasărtha
274-275

Page #10

Contents No:
Page 237 Rasamñjarīţikā- ------ --
275-276 238. Rasa mimānsã with Chāyā
276-277 139-240 Rasaratnapradipikä
278-280 24. Rasaratnahāra
280-281 242 Do with Lakşmivihāra
281-282 243-244 Rasavilāsa
283-285 245 Rasasindhu
285-286 246 Rasārņavasudhākara
286-287 247 Rasikajīvana
287-291 248-253 Rasikapriya
.... 291-297 254 ... Do with Vivarana
297-299 5.255 Laghukāvyaprakāśa with Vrtti.
.... 299-300 2.256. Vakroktijivita with ţikā ...... ... 300-302 257-265 Vägbhatālamkara
..... 302–3.12 * 266 .... Do ... with Tíka
...... 312–314 266-273. Vägbhatālamkāraţika
..... 314-323 274-275. Vāgbhatālamkāravyākhyā
. ...... 324-329 276. Vägbhațālamkāra with tippa
.... 330-331 277. Vägbhatālamkāra tikā
. ..... 331-332 278. Vägbhațālaṁkaravṛtti
.. .... 333-335 279-285 Vịttivārtikā
336-341 286 Lakṣaṇanirūpaņa
.... 341-342 287 Laghukuvalayānanda -..
...." 342-343 288 Sabdavyāpāravicāra
343-344 289-290 Srngāratilaka
344-347 291-294 Srngārarasamaņdana
347-351 Sșngārahāra
351-352 296-299 Sarasvatīkaņķhābharaṇa
352-355 Sarasvatikanthābharaṇaţikā, Ratnadarpaņa
355-356. 301-302" Sahrdayalilă
356-358 303-305 Sāhityadarpaņa
.
358-362. 306-307. Sahityadarpaņavivrtti
363-366 308 Sāhityaratnākara
366-370
Ya

Page #11

Contents
PAGE B-SANGĪTA 309 Aụmāpatam
371-373 310 Gitālamkāra
374-375 30 Dakşiņirāgamāla
.... 375-377 .312 Bharatabhāşya called Sarasvatihțdaya.. lamkāra
.... 377-383 313-315 Rāgamālā
.... 384-387 " 316 Rägarăgiņisvarūpāņi
.... 388-389 317 Rägavibodhaviveka with ţikā
.... 389-392 318 Sadrāgacandrodaya
... 392-393 319 Samkirņarāgāḥ
394-395 320-323 Samgitadarpaņa
395-401 324 Samgitapārijāta
.... 401-403 325-326 Samgitaratnākara
.... 403-406 327 Samgitaratnākaraţika ( Sangitasudhākara ).... 407-408 *328 Samgitaratnākara (?)
.... 408-410 ( 329 Samgitaratnākarakalanidhi
.... 410-411 330 Samgitarăgakalpadruma
411-413 331 Samgitarāja
.... 414-415 332 Samgitasäroddhāra
.... 416-418 C-NATYA .333 Dasarūpaka
.... 419-422 334-335 Do with Avaloka
.... 423-428 336 Națyadarpaņasútra
429-430 337-341 Natyavedavivștti (Abhinavabhārati)
.... 445-453 314 Națyasarvasvadipikā
453-458 345 Bharataśāstragrantha
.... 458-460 346 Bharatārņava
460-463 347 Rasakaumudi
463-466 APPENDIX 1-Index of Authors
467-472 APPENDIX IT-Index of Works
473-480 APPENDIX III-Correspondence Table of Mss .... 481-486

Page #12

PREFACE
Since the transfer of the Government MSS. Library to the Institute in 1918, the work of preparing an alphabetical card-index of all the MSS in the library was engaging the attention of the Institute during the first few years. The proposal to prepare such a cord-index and its acceptance by Government ( as per their Resalution No. 304, Educational Department, dated 15th October 1915 ) have been referred to in para 41 of the Foreward to the Descriptive Catalogue of Vedic MSS. in the Government MSS. Library, published by the Government of Bombay in 1916. This work, though adumbrated prior to 1918, was actually commenced by the Institute in 1925. The completion of this card-index and the work of classifying all the MSS in the Government MSS. Library numbering about 20,000 was entrusted by the Regulating Council to me in August 1925. This work was finished by the end of 1930. Thereafter a scheme to entrust the work of preparing the Descriptive Catalogue of the different sections of the MSS. Library to different scholars was adopted by the Institute. According to this scheme, Sec. XII (Alamkāra, Samgita and Nāțya MSS) was entrusted to me ex-officio, i. e. in my capacity as the Curator of the Institute. As I could devote only about two hours daily to this work and as I had no clerical assistance for copying colophons of MSS etc. my progress on this section, consistent with my duties in the other departments of the Institute, could not be as expeditious as I desired it to be. Besides my work on this catalogue had to be stopped on 31st March 1933 owing to the temporary 50% reduction in the Govt. grants, when I was asked to resume the direct charge of all other departments of the Institute except the Mahābhārata Department. This state of affairs was continued up to December 1934 when the Executive Board appointed a committee to consider the whole question of the work of the Descriptive Catalogue of Government MSS. As recommended by this committee and approved by the Executive Board the departmental work on the Descriptive Catalogue of MSS. was started by me on ist January 1935 with the help of two graduate assistants viz. Mr. M. M. Patkar, B. A. and Mr. S. N. Savadi, B. A. This arrangement afforded me the necessary opportunity to complete my work on the present volume. I have

Page #13

xii
Preface
great pleasure in presenting this volume to the world of scholars and to request their indulgence for whatever blemishes might have remained in the volume owing to oversight or clerical error.
As regards the arrangement of the subject-matter in this volume I have to state that as far as possible I have followed the lines on which the 1st volume in this series was brought out by the Govt. of Bombay in 1916. I have, however, taken a more detailed survey of the Samgita and Natya works included in the present volume as there were no special treatises devoted to the history of these subjects.
In the preparation of this volume I have availed myself of numerous manuscript-catalogues, descriptive or otherwise. In particular my work on the Alamkära MSS was materially facilitated by the two volumes of the "History of Sanskrit Poetics" by Dr. S. K. De, M. A., D. Litt., of the Dacca University.
I have now to thank the Executive Board of the Institute for the opportunities offered by them to me for the study of MSS in the Govt, MSS. Library during the last twelve years and in particular for their new scheme formulated in December 1934 for expediting the work of the Descriptive Catalogue of MSS on departmental lines. I have to thank Rao Bahadur Dr. S. K. Belvalkar, M. A., Ph. D. the former Superintendent of the MSS. Department and the Secretary of the Institute, Dr. P. L. Vaidya, M. A., D. Litt., Superintendent of the Publication Department, and Dr. V. S. Sukthankar, M. A., Ph. D., the present Honorary Secretary of the Institute and the Superintendent of the MSS. Departmet, but for whose solicitude for quick publication of the Descriptive Catalogue of MSS. the entire work would not have made the progress it has now achieved. Lastly, I have to thank Messrs M. M. Patkar and S. N. Savadi, the two, cataloguing assistants, for their conscientious and efficient discharge of all work entrusted to them. I have also to thank the entire office staff of the Institute and in particular Mr. G. N. Shrigondekar, B. A.,? for his prompt disposal of all press-work connected with the present volume.
P. K. Gode

Page #14

Regulations of the Manuscripts Department
I.
"The Government Manuscripts Library" formed and main tained by the Government of Bombay, and formerly deposited at the Deccan College, Poona, is now, subject to the general control of the Department of Education, Bombay, placed under the direct charge of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona.
2. The Department is administered by a Superintendent appointed by the Executive Board of the B. O. R. Institute subject to the approval of Government.
3.
The Manuscripts are available at the Institute, during working hours, for purposes of bona fide study.
4.
The Manuscripts in the Library, if, in good condition, and subject to the requirements of Department, are lent out to bona fide scholars on their applying for them in writing to the Superintendent of the Department or to the Secretary of the Institute. Such scholars shall, however, execute a bond for the value of the manuscripts required, this value being fixed by the officers in charge of the Library.!
5. In the case of scholars from outside India, all requisitions for loans of manuscripts shall be made to the Secretary of State for India in Council, through whom also the transactions in manuscripts shall take place. Such scholars shall execute the necessary bond with the Secretary of State for India in Council, at his discretion.
s
6. In the case of scholars in India the execution of the bond shall be necessary before the manuscripts are lent out. When the applicant is not sufficiently known to the Superintendent of the Department, this latter officer shall have the power to call upon the applicant to produce a certificate as to his interest in the study of Sanskrit Literature, and of his being a fit person to be entrusted with Government manuscripts. Such a certificate shall have to be

Page #15

xiv
Regulations of the Manuscripts Department
signed by Orientalists of recognised position, or by Government officers of the Provincial or other highest service, not below the rank of a Deputy Collector or Extra Assistant Commissioner. The certificate should contain a reference to works or eassays published by the applicant.
N. B. - In the case of scholars residing within the jurisdiction of a Native State, the certificate may be signed either by the Chief Sahib or the Divan or the administrator of the State.
7. All applications for manuscripts shall state the reasons for which the manuscripts are required and the period for which the loan is sought.
8. If any manuscripts belonging to this Library have been used in the publication of an edition, or in any other learned disquisition, the author should present to the Manuscripts Library. a copy of the work or works so published.
9. The number of manuscripts to be lent out at a time to A scholar, and the period of loan, is determined by the officer in charge of the Library. Usually, however, in the case of Indian scholars, not more than five manuscripts are allowed to remain with them at a time, and the period of loan shall not normally exceed six months.
10. Immediately on receipt of manuscripts, the scholars are requested to examine them carefully before signing and returning the receipt-form accompanying the manuscripts, as no complaints will be enteratained thereafter.
II. When the manuscripts are returned to the Library they are duly examined, and if found in their original condition, the receipt formerly signed for them is returned and the bond cancelled. The liability of the borrowers ceases only after the return of this recipt.

Page #16

Regulations of the Manuscripts Department
12.
If scholars find that, owing to the work on the manuscripts not being completed within the stipulated period, they cannot return the manuscripts when due, they shall, sufficiently in advance, apply in writing to that effect to the Superintendent of the Department, ot to the Secretary of State for India in Council, as the case may be. The period of loan will be extended at discretion. In no case, however, shall any maunscripts be allowed to remain with a scholar longer than two years in India, and five years outside India.
ΣΥ
13.
The Manuscripts Department reserves to itself the right of refusing to lend out any manuscript to any scholar at any time, and in the case of manuscripts lent out, of demanding their return before the expiry of the stipulated period, if the manuscripts be required for library or other purposes.
14.
All postal charges shall be borne by the applicant.
15. The Department undertakes to procure on loan, for the members of the Institute, manuscripts from other lending Libraries.

Page #17

A LIST OF PRINTED CATALOGUES AND REPORTS
ABOUT MANUSCRIPTS
! . The following is the list of works ( Catalogues, Reports, etc.) already published embodying the results of the search and preservation of Sanskrit manuscripts in the Bombay Circle from 1868 to 1915. All lists published up to 1884 have been incorporated in our consolidated catalogue prepared by Mr. S. R. Bhandarkar, M. A., in 1888. The lists for the subsequent years are to be found embodied in the various Reports published thereafter. These Reports are of considerable value, in as much as they give in many cases the history of individual manuscripts, personal details of authors, their chronology, and such other items. All these works are therefore here put together in one place for ready reference.....
Papers relating to the Collection and Preservation of the Reports of ancient Sanskrit Literature, edited by order of Government of India, Calcutta, 1878, by Mr. E. A. Gough. This is a useful work for the general history of the Search during the earlier period upto 1878 and contains, among other things, lists of manuscripts bought for Government during the years 1868-69, 1869-70, 1870-71, 1871-72, 1872-73 and 1874-75. All these lists, originally published at different times, were also inculed in our consolidated catalogue (to be mentioned below) published in 1888.
Report on the results of the Search for Sanskrit Manuscripts in Gujarat during 1871-72, by G. Bühler, Surat, 1872, 11 pages in folio.
Report on Sanskrit Manuscripts 1872-73, by G. Bühler, seven and seventeen pages. Bombay, 1874.
Report on Sanskrit Manuscripts 1874-75, by G. Bühler, 21 pages. Girgaum, 1875.
Detailed Report of a Tour in Search of Sanskrit Manuscripts made (in 1875-76), in Kashmir, Rajputana and Central India, by G. Bühler. Extra No. XXXIVA, Vol. XII of the Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, 1877, Bombay.

Page #18

A List of Printed Catalogues and Reports
xvii
Lists of the Sanskrit Manuscripts purchased for Government during the years 1877-78, and 1869-78, and a list of the Manuscripts purchased from May to November 1881, by F. Kielhorn, Poona, 1831.
A Report on 122 Manuscripts, by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1880,- 37 pages in folio.
Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1880-81, by F. Kielhorn, Bombay, '1881.
A Catalogue of Sanskrit Maunscripts in the Library of the Deccan College ( being lists of the two Viśrāmabag collections ) Part I prepared under the superintendence of F. Kielhorn ; Part II and Index prepared under the superintendence of R. G. Bhandarkar, 1884, 61 pages in folio. :: A Report on the Search of Sanskrit Manuscripts during 1881-82 by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1882. .
A Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1882--83, by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1884.
A Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1883--84 by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1887.
A Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1884-87 by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1894:
A Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1887-91, by R. G. Bhandarkar, Bombay, 1897.
A Consolidated Catalogue of the Collection of Manuscripts deposited in the Deccan College (from 1868-1884) with an Index, by S. R. Bhandarkar.
A Report on the Search for Sanskrit Manuscripts in the Bombay Presidency during 1891-1895, by A. V. Kathawate, Bombay, 1901.
Detailed Report of Operations in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, August 1882 to March 1883, by P. Peterson. Extra No. XLI, Vol. XVI of the Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, 1883, Bombay.

Page #19

xviji
A List of Printed Catalogues and Reports
A Second Report of Operations in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, April 1883 to March 1884, by P. Peterson. Extra No. XLIV, Vol. XVII of the Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, 1884, Bombay...
A Third Report of Operation in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, April 1884 to March 1886, by P. Peterson. Extra No. XLV of Vol. XVII of the Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, 1887, Bombay.
A Fourth Report of Operations in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, April 1886 to March 1892, by P. Peterson. Extra No. XLIXA of Vol. XVIII of the Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, 1894, Bombay.
A Fifth Report of Operations in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, April 1892 to March 1895, by P. Peterson, Bombay, 1896.
A Sixth Report of Operations in Search of Sanskrit Manuscripts in the Bombay Circle, April 1895 to March 1898, by P. Peterson, Bombay, 1899. This contains also a list of manuscripts purchased by Professor Peterson from 1898-99.
Lists of Manuscripts Collected for the Government Manuscripts Library by the Professors of Sanskrit at the Deccan and Elphinstone Colleges containing the following Collections:
(i) 1895–1902, (ii) 1899–1915, (iii) 1902-1907, (iv) 1907-1915, (v) 1916-1918, (vi) 1979—1924 and (vii) 1866-68.

Page #20


Page #21

SYSTEM OF TRANSLITERATION
अ a 9x क
आ इ i ई 1 उ u ऊ त
ल ! एe ऐ ai ओ ० औ au
k o kh ग् g [ gh i च् c छ् ch ज् झ् jh ञ् » ट! th d द dh [ n त् t थ् th d ५ dh - n qp ph b bh m य् y रः लू 1 v २ ई.
ष्
स्
s
h
visarga h, anusvara m.

Page #22

Alamkāra, Samgita and Natya
Manuscripts

Page #23


Page #24

ALANKĀRA, SAMGĪTA AND NĀTYA
Á-ALAMKĀRA
63.
अभिधावृत्तिमातृका
Abhidhāvrttimātrka No. 1
1873-74. Size:- 12 in. by 9 in. Extent.- 29 leaves ; 22 lines to a page ; 20 letters to a line. Description. - Country paper; somewhat smooth and tough;
matter written on one side of the folios only; Devanāgari Characters; handwriting very bold and legible ; folios have been stitched into a book-form; yellow pigment used for
correction. Age.-- Samvat 1930 (copy made in 1874). Author.- Mukula. Begins.- ॥ श्रीहरिः॥
शब्दव्यापारतो यस्य प्रतीतिस्तस्य मुख्यता। अर्थावसेर्यस्य पुनर्लक्ष्यमाणत्वमुच्यते ॥१॥ तत्र मुख्यश्वतुर्भेदा ज्ञेया जात्यादिभेदतः।
शुद्धोपचारामित्वाल्लक्षणा द्विविधा मता ॥२॥ Ends.
भट्टकल्लटपुत्रण मुकुलेन निरूपिता। सूरिप्रबोधनायेयमभिधावृत्तमातृका ॥
ग्रंथा ४१४ भट्टकल्लटात्मजमुकुलविरचिता आभिधावृत्तिमातृका
समाप्तेति ॥ समस्तु ॥ सं० १९३० माघसुदि१४॥६॥६॥६॥लिः नवल References.
(I) Mss.-- Aufrecht, i, 24°; ii, 5. (12) S. K. De::{Sanskrit Poetics, Vol. I. p. 76. (3) Printed Edition.— By M. R. Telang, N. S. P. 1916.

Page #25

Alamkara, Samgita and Natya
[2.
अभिधावृत्तिमातृका
Abhidhāvṛttimātrkā No.2
224.
1875-76. Size.- 14 in. by 61 in. Extent.- I2 leaves ; 12 lines to a page ; 52 letters to a line. Description.- Country paper, smooth, tough and glazed; Deva
nagari Characters ; handwriting bold, uniform and legible;
complete. Age. - The Ms., is not very old. Author.-- Mukula. Begins.
“ॐ नमो गुरवे । इह खलु भोगापवर्गसाधनभूतानां तद्विपर्ययपरिवर्जनप्रयोजनानां च पदार्थानां निश्चयमन्तरेण व्यवहारोपारोहि नानोपपद्यते तथाहि सर्वाणि प्रमाणानि प्रमेयावगतिनिबन्धनभूतानि निश्चयपर्यवसायितया प्राधान्य
भजन्ते प्रमाणनिबन्धना च भोगापवर्गसाधनभूतानां तद्विपर्ययपरिवर्जन.....प्रयोजनानां च पदार्थानामवगतिः अत एव निश्चय एवं तेषां पदार्थानां etc. .........उपवर्णितुमाह
शब्दव्यापारतो यस्य प्रतीतिस्तस्य मुख्यता। ...
अर्थावसे यस्य पुनर्लक्ष्यमाणत्वमिष्यते ।। eto. Ends.
"पदवाक्यप्रमाणेषु पदे तत्प्रतिबिंबितम्
यो योजयति साहित्ये तस्य वाणी प्रसीदति पदावगातहेतुत्वात्पदं व्याकरणं etc. ॥ अभिधात्तस्य सकलव्यवहारख्यापित्वमाख्यातामति शुभम् ॥
भट्टकल्लटपुत्रेण मुकुलेन निरूपिता
सूरिप्रबोधनायेयमाभधावृत्तमातृका॥...
इति श्री कल्टात्मजमुकुलविरचिताऽभिधावृत्तमातृका समाप्तेति भद्रम् ।। References.- Same as in No. I. . .
अर्थालंकार
Artbālamkāra
225. No. 3
1875-76. Size.-8 in. by 5 in. Extent.- 82 leaves ; 20 lines to a page ; 22 letters to a line.

Page #26

3.1
A- Alamkara
Description. - Country paper ; very old; worn out and musty ; the folios are not loose but folded into different forms, each form consisting of some pages; handwriting bold and legible, but the ink has become faded on some folios; Sarada characters; incomplete ; folio 50, missing ; folio twice; The folios are numbered as under :
48
· 1 to 49 ( complete )
I to 8
Ito 8
17 to 32
Age.— The Ms. appears to be very old.
Author. — not mentioned.
Subject . - (appears to be a Comm. on some work on alamkara ). Begins.-folio I
"
ॐ स्वस्ति । श्रीविघ्नहंत्रे नमः ॥
ॐ अलंकृतार्धी सर्वस्य सर्वबुद्धिस्वरूपिणीम् ॥
शारदां वरदां वंदे देवदेवैरभिष्टुतां ॥
एवं शब्दालंकारानुक्त्वाऽर्थालंकारानारब्धुमवतारयति ॥ अर्थालंकारानाह । साधर्म्यमुपमाभेदे १ ॥ भेदे स (म ) ति द्वयोः साधर्म्यसमानधर्माभिसंबंधउपमाख्यालंकारः समानो धर्मस्तु गुणो वा क्रिया वा न तु जातिः। तस्याः समानधर्मत्वे सत्यपि सादृश्याख्यस्य निमित्तस्याभावान्नोपमांगत्वम् । तज्जातीयत्वे हि तत्त्वमेव स्थान तत्सादृश्यम् ।
Ends. -- folio 82
अर्थालंकारसंसृष्टिस्तु । लिंपतीव तमोगानि वर्षतीवांजनं नभः । असत्पुरुष सेवेव दृष्टिनि...लतां गता अत्र पूर्वार्धे उत्प्रेक्षाया...... पमायाः परस्परं भेदेन स्थितिः । एतदेव विवृणोति । ... परस्परनिरपेक्षो यमकानुप्रासो संसृष्टि प्रयोजयतः ॥
--folio 32, 82.
तथा कौतुकं विवाहहस्त सूत्रमेवानंदहेतुः सुखनिमित्त येषां । एवं सुशोभनं मनो येषां सहृदया इत्यर्थः ॥
एवं शब्दकनिष्ठं पुनरुक्तवदाभासं लक्षयित्वा शब्दार्थोभय... ष्टं लक्षयति ॥ तथा शब्दार्थयोग्यं ॥
Reference.-- Mss :- Aufrecht i, 31; Aufrecht mentions this Ms. only in his Catalogus Catalogorum.

Page #27

..
Ålarkara, Sangita and Natya अलंकारकारिका
Alarnkārakärika
226. No. 4
1875-76. Size. — 9 in. by 4 in. Extent.— Is leaves ; 10 lines to a page ; 28 letters to a line. Description.-Country paper ; very old and fibrous; worn out;
Devanāgari Characters; handwriting bold and legible;
borders ruled with single lines. Age- The Ms. is old. Author.-Not mentioned. Begins.- ॥ श्री गणेशायनमः ॥
सुकृतस्य खङ्गमिव तारतीव्रत-।
व्रतधारमाश्रयतकृष्णयोगिनं ॥ यदि वो दिवानिश पराभवोद्यत । भ्रमदंतरादि भयभंगुरं मनः ॥१॥ नृपसिंहसंहतिषु सगरक्रिया। विमुखीषु विक्रमविलासकौतकी ॥ स कदाचिदाचित शरासनो वनं । सुगराजराजिमृगयेच्छया ययौ ॥२॥ अवनीधनः समृगमित्रलोचना। जनलोचनप्रियतनुर्धनुरः ।। उचितं यदेणरिवारदारणे।
घ(?)म दारुणे जनितदारुणोरुषा ॥३॥ Ends.-- "- ॥२०० ॥ मेलनेलंकृतीनां च क्षीरनीवदस्छटा।
भिदा तत्र तु विज्ञेयः संकरोश्चतुर्विधः ॥ २०१॥
तले छवेषतमहीरुहाणां छायास्तदोमारुतकंपितानां ॥ " शशांकसिंहेन तमो गजाना । लूना कता नाभिवगात्तखड्गाः ।। २०२॥ इत्यलंकारकारिका समाप्ता ॥ ६ ॥ श्री ।। ६ ।। श्री ॥ लेखकपाठकयो
शुभं भवतु ॥श्री॥श्री॥ श्री॥क ॥६॥ Reference.- Aufrecht refers to this Ms. only, i 31b.
अलंकारकौस्तुभ
Alamkārakaustubha
405. No.5
1892-95. Size.- 104 in. by 41 in. Extent.- 211 leavés; 8-10 linès to a page; 40 letters to a line.

Page #28

4---Alankara
.
..
Description.- Country paper; old in appearance ; Devanagari
characters; hand-writing clear and legible but not uniform; red pigment used for headings; yellow pigment occasionally used for corrections ; folios numbered in right and loft
hand margins; folio 9ra blank. Age.-Samvat 1818. Author.- Viśveśvara. Begins.--folio ib
॥ॐ॥ श्रीवाग्देवतागुरुचरणारविंदाभ्यां नमः ॥ दत्तस्तन्यरसंकराग्रिमभुवावक्रांतरेष्वादरायेविच्छेपनिषिद्धकुंभविचरन्मत्तद्विरेफोत्तरं । अंबायाः धयनो पयोधरयुगं तिर्यग्मिथः पश्यतोझुल्यस्नेहविभितं विजयते द्वैमातुरस्कंधयोः ॥१॥ लोकस्वांतधनांधकारपटलध्वंसप्रदीयांकुरा विद्याकल्पलताप्रतानजनने बीजं निजा संगिनां मध्ये मोलिसमासनां सुविमलामालायमानाविरं श्रीलक्ष्मीधरविद्वदंध्रिनलिनो दीताः परागाणवः ॥२॥ अर्थालंकारकाराणां भूरिग्रंथस्थितं सारं
संगृह्णाति सुखेन ज्ञप्त्यै विश्वेश्वरोन्येषां ॥३॥ etc. Ends.--folio 210
अत्र भक्वदालोकनेन भगवत्याः सर्वमंगलाया सिसायश्रममतिनिवेदोकंठानां शवरुत्वं कविनिष्टगौरीविषयकभावांगमिति सर्व शिवं ॥ श्रीः॥
अन्यैरुदीरितमलंकरणांतरं यकाव्यप्रकाशकथिते तदनुप्रवेशात् । संक्षेपतो बहुनिबंधविभावनेनालंकारजातमिह चारु मया न्यरूपि । विश्वेश्वरेण मननाचलेन साहित्यासिंधुतः कृष्टः । पुरुषोत्तमहृदयगतः स्फुरत्वलंकारकौस्तुभः सुचिरं ।। वैधेयर्यदि किंचिदत्र रभसादुद्भाव्यते दूषणं तेनाधातुरपारमार्थिकतया काचिन्न शक्याक्षतिः। विद्वद्भिः पुनरुच्यते यदि च तत् स्यात्तेन शोभापरा
संतापोपि विभाव्य यत्यतिशयं कार्सस्वरस्यानले ॥ ॥ॐ श्रीगुरवे नमः॥ ॥ संवत् १८१८ पौषमुदि १४ नो लिखितं
वंशधरेण ॥ ॥ ॥शुभमस्तु पाठकलेखकयोः॥ ॥ References : -
LMss. Aufrecht--1313,772b; ii 69, 1884. 2. S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 312. 3. Printed in Kavyamala 66, 1898.

Page #29

6
.
Alamkara, Sangita and Natya
[6. 'अलंकारकौस्तुभ
Alamkārakaustubha टीकासहित .
with tikā -INo.6 .
689.
1891-95. Size.— 124 in. by 4 in. Extent.— 20 leaves ; 15 lines to a page ; 52 letters to a line. Description.- Country paper; old in appearance; Bengali charac
ters; hand-writing very small but clear and legible; text in the middle, with the com. above and below it; red pigment
occasionally used; yellow pigment used for corrections. Age.- The Ms. appears to be old. Author.- Karnapuragosvami. Begins.-( text):
ॐ नमो गणेशाय । श्रीमदनगोपालदेवो जयति ॥
ग्रन्थारम्भे अभीष्टदेवतानाम(नां)गुणकीर्तनात्मकं मंगलमंगीकुर्वन् ग्रन्थकारो ग्रन्थस्य निर्विघ्नपरिसमाप्तिमाशास्ते ।।
स्वानन्दरससतृष्णश्चैतन्यविग्रहो जयति । आपामरमपि कृपया सुधया स्नपयाम्बभूव भूमौ यः ॥ १॥ स जयति येन प्रभवति हशि सुदृशां कुंचनासात्तिः। अतिशयितपदपदार्थों ध्वनिरिव मुरलीध्वनिः मुरारातेः॥..
जयतिरत्राकर्मकः सर्वोत्कर्षवाचकः । तेन नमस्कारो व्यज्यते। सोपकर्य बोधात् कुरंगपा विशेषेण नमस्कारः इति न्यायात् ॥ सर्वोत्कर्षे दर्शयति । पदं वैकुण्ठादि स्थानं । पदार्थों वस्तुभूतो प्रज्ञानन्दः । ताभ्यामप्यतिशयीभूत
तत्रादुर्लभ इत्यर्थः ।। " -(Commentary):-ॐ नमो गणेशाय । श्री
अद्वैतप्रकटीकृतो रिप्रेम्णः स्वरूपप्रियो नित्यानन्दसखः सनातनगतिः श्रीरूपदात् केतनः। लक्ष्मीप्राणपतिर्गदाधररसोल्लासी जगन्नाथः । सांगोपांगसपार्षदः सदसतां देवः शचीनन्दनः॥
अथ सोऽयं कविमुकुटमणिः श्रीकर्णपूरगोस्वामी स्वकृतश्लोकानां स्वयमेव व्याख्यामाह । ग्रन्थारम्भ इति । ग्रन्थकारः स्वयमेव ग्रन्थस्य परिसमाप्तिर्निर्विघ्ना भवत्वितीच्छतीत्यर्थः । चैतन्यनामा विग्रहश्चैतन्याविग्रहः ।
कथम्भूतः श्रीकृष्णाभिन्नः । स जयति सर्वोत्कर्षेण वर्तते। ... Ends.-( text):--
___ राधामाधवयोः क्रीडा मधुमाधवयोर्दिने । सहचारिता । कृष्णस्य मणिवर्यस्य । अन्यशत्रुसान्निध्यं । जहसौ परमेश्वरः । असौ नन्दः बजे राजा इत्यर्थः । मधुनाफो फेनोन्मत्तः । प्रमत्ता मधुना वधूः । सामर्थ्यमौचितीच। उत्पद्य हृदये तस्याः पीडको मकरध्वजः । लिङ्ग . . .

Page #30

A-Alarmkara
.." -( com.):
तस्य कृष्णगुणामोदि पदार्थशो भावात् । फलिमस्यादरणीयं पुरुष प्रति केनाप्युक्तं देवो जानाति मे मन इत्यत्र प्रकरणवशात् देवशब्दो युष्म दर्थक एव न तु राजा भट्टारको देव इत्यभिधानात् राजबोधकः । पाषकोऽनिव्यक्तिरिति शब्देन नपुंसकादिलिंगमेव बोध्यं । तथा च नपुंसकलिंगत्वे भाग
वतं शास्त्रं । पुंलिगत्वे न भागवत्वो वैष्णव इति अर्थः ॥ References.- Aufrecht : Catalogus Catalogorum, Part. I, page 310;
Part II, page 188~; Part III, page 76; S. K. De makes the following remarks about this work in his History of Sanskrit Poetics, Vol. I page 257. “The Alankara-Kaustubha is composed in ten Kiraņas as follows: I Kāvyalakşaņa 2 Sabdartha 3 Dhavani 4 Gunibhutavyaigas Rasabhavatadbheda 6 Guņa 7 Sabdālamkāra 8 Arthālamkāra 9 Rati and 10 Dośa. The bare text of 310 ETTERF is described by Rajendralal Mitra in his Notices, Vol. IX. No. 1662.
अलंकारतिलक
Alamkāratilaka
370. ___No. 7
1895-98. Size.- 98 in. by 44 in. Extent.-30 leaves; 8 lines to a page; 33 letters to a line. Description.-Country paper ; old, whitish in appearance ; Devana
gari characters ; handwriting bold and legible; incomplete, consisting of 3 paricchedas only; the folios are slightly irregular in size ; folio 30 contains a portion of the 4th Pariccheda after the colophon of the 3rd Pariccheda ; colophons of Paricchedas: I Pari. on folio9; II Pari. on folio 233
III Pari. on folio 30. Age. - The Ms. appears to be old. Author:- Bhanudatta. Begins.-- “॥ श्रीगणेशायनमः ॥
सोय मे मदमातनोत भगवान कोलावतारो हरिः। सिंधोः क्लेशमपास्यि यस्य दशनप्रांतेस्थितायाभुवः॥ ताराहारतिवारिदस्तिलकतिस्वर्वाहिनीमाल्यति क्रीडादर्पणतिक्षपायतिरहर्देवश्चताटंकति ॥१॥ उरस्फुरदलंकारचमत्कारपटुश्रियः। तनोति तिलक भाले भारत्या भानुसत्कविः ॥२॥

Page #31

Alamkara, Samgtta and Natya
17. अथ रसा आत्मनस्तेषां शरीरं काव्या तस्य गति रीति तिवापतदनाव ... मुजामुणाः अलंकाराः etc. Erds. Fol. 30.
" इति श्रीभानुदत्तविरचिते अलंकातिलके गुणनिरूपणं नाम तृतीयः परिच्छेदः ॥३॥
अथलकारा निरूप्यंते........... .........बालेनार्थेत्यादी शाब्दो गुणः सा च पदाभंग
बिकापदभंगपूर्विका च पद "-- ( end of folio 30). KEfereices.- I Mss. Aufrecht, i 32* ; ii, 60 ; iii, 7b.
2S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 250, 254.
अलंकारमंजरी
Alamkāramañjari
661. No. 8
1886-92 Size:-7 in. by 51 in. Extent.-8 leaves; Io lines to a page ; 24:letters to a line. Deseription.- Country paper; old, thick and well preserved ; Deva
nāgari characters; handwriting, bold and legible; borders ruled with double black lines.
The work is also called कर्णालंकारमञ्जरी; vide. St. 2 below. Age. - Sarivat 1909. Authot.- Trimmala, son of Vallabhabhatta. Begins:-- श्रीगणेशायनमः ।।
कपोललंविरोलवबिकोलाहलाकुलम् अबालवामुरागान्ध्याऽऽलंबे लंबोदराननं ॥१॥ ज्ञातुमिच्छत्यलंकारानल्पेन श्रवणेन ये ।
कुर्वतु कर्णयोरुच्चैः कर्णालंकारमंजरी॥२॥ स्वभावोक्त्युपमारूपकदीपकाऽतिशयोक्तिसमासोनिवक्रोक्तिसहोक्तिपर्यापोलि
विशेषोक्तिव्यतिरेकविभाषनाऽऽक्षेपोत्प्रेक्षोदात्तापब्रुति etc. Ends.---
अर्थालंकारजातं हिमुख्यमेतावदेवहि। अन्ये वैकल्पिंकाः सर्वे विज्ञेयाः किमुतद्भवाः ॥४३॥ काश्यां वल्लमभट्टस्यपुत्रेणनिरमाध्यसौ ।
निर्मितात्रिम्मलाख्येन रम्याऽलंकारमजरी॥४॥ इत्यालकारमंजरी समाप्ता ॥ सं० १९०९ .

Page #32

१:
9.1
A--Alarkara __ आश्वनकृष्णः १ लि. चि. रत्नलालेन अलंकारानुक्रमे श्लोकसंख्या, ..
स्वभावोक्तिः
२ उपमा ३ रूपक
Cac w
दीपक अतिशयोक्तिः समासोक्तिः
७ वक्रोक्तिः ८पयायोक्तिः . १०.., ८ ९विशेषोक्तिः ११
etc. References.- I Mss. Aufrecht i, 3203; ii, 6b; iii, 7b. .'
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. 1. p. 295. This work is described in B. B. R. A. S. Cat. Vol. I, No. 126.
अलंकारमारी
Alarnkāramañjari
691. .. No.9
1891-95.. Size.— 87 in. by 5} in. Extent.-- 3 leaves ; 16 lines to a page ; 30 letters to a line. Description.- Country paper; old in appearance; Devanagari cha
racters; thick paper; handwriting clear and legible;
right-hand corners of folios turned blackish.... Age.- The Ms. appears to be old............ Author.- Trimmala. Begins.--folio ja
॥श्री गणेशाय नमः॥ . . अलंकारमंजरी प्रारंभः । स्वभावोक्तिर्यथा ॥
लोककुंतलवारिबिंदुविगलफ्रीखंडबिंदुम्फुरत् . .. वक्रंदुस्फुटदक्षिश्रोणिमलसच्चैलांचलांदोलिनी ॥
श्लिष्टस्निग्धनिचोलदर्शितकुचं नम्रीकृतास्यं समैः
कालिंदीजलतः प्रयाति पुलिनं शातोदरी राधिका ॥१॥ etc. Ends.---folio 3b
..... अर्थालंकारजातं हि मुच्यतेतावदेवहि॥ .. . .
अन्ये वैकल्पिकाः सर्वे विज्ञेयाः किल तद्भवाः॥४०॥.... . काश्यां बल्लवभट्टस्य पुत्रेण निरमाप्यसौ ॥ .........,
निर्मला त्रिमलाख्येन रम्यालंकारमंजरी ॥४१॥ इति अलंकारमंजरी समाप्ता ॥ श्री॥.....
Then follows a list of Alaimkāras. ....... References.- Same as in No. 8. ... ... . ..
2
[A.S. N.]

Page #33

10
अलंकारमञ्जूषा
No. 10
Alamkara, Samgita and Natya
Age.— The Ms. appears to be old.
Author. - Devaśamkara.
Begins.— folio rb
Size— rog in. by 4g in.
Extent. - 37 leaves ; 14 lines to a page; 52 letters to a line. Description. Country paper; old in appearance; Devanagari characters; hand writing small but clear and legible; borders ruled in double black lines; red pigment as well as yellow used in many places; occasional marginal notes; fol. 35 pasted with a slip of paper and written upon ; lefthand corners moth-eaten.
श्रीगणेशाय नमः । श्री गुरुभ्यो नमः ॥
Alamkaramanjuṣā
518. 1884-87.
चंद्रविभूषितभालं गौरीवालं गलेच्छमणिमालं ॥ विघ्नविघातायालं स्मरामि हतदे (व) रिपुजालं ॥ १ ॥ रामचंद्र सुकलासृतपाने लालसं विसृतपक्ष्मसुकांति ॥ जानकी नयनरम्य चकोरद्वंद्वमादिशतु मे कमनीयं ॥ २ ॥ देवशंकरनामा योरानेरनगरस्थितिः ॥ काव्यालंकारमंजूषा क्रीयते येन कौतुकात् ॥ ३ ॥ etc. क मंदा मे बुद्धिः क्व च लसदलंकारकविता जरम्नावा तर्तु तरलमनसोगाधजलधिं ॥ सहायो मे श्रीमद्गुरुचरणपाथोज युगलं
तथा तारांचायाः पदकमलयोद्धूलिपटलं ॥ ४ ॥
प्राचीमोक्तेष्वलंकारकदंबेषूपमादयः ॥ प्रसिद्धास्तेऽत्र कथ्यते बालव्युत्पत्तिहेतवे
[ 10.
Then follow certain verses which supply some information regarding the Peshwas Bajirao I, Madhavrao I, and Raghunathrao. A curious etymology of the word Peshwa is also to be found :
पेषणं रिपुगणस्य माहाजौ मश्र्वकार बहुधोयतखङ्ग वाति पेषामिति पेशलमर्थ पेषवा पदमुपैति वदत्तं ॥ ३ ॥ पेशवा इति पदं स्पृशन्वशी बाजिराव इति कोपि महींद्रः । नाकनाथ इव देवसमूहैर्वेदितोऽभवदहोनरदेवैः ॥ ७ ॥
J
....

Page #34

...'A-Alankara . . . .
तस्य शुद्धतमवंशकरीरौ सूदयौ परविभेदसमर्थौ ।
माधवो मधुरिपोः समतेजाः राघवो रघुपतेः समकीर्तिः ॥ ८॥ etc. Ends.- folio 36.
उदाहरणानि चान्यत्र दृष्टव्यानि । बालव्युत्पत्तिहेतवे प्रसिद्धालंकारनिरूपणस्यैव प्रतिज्ञातत्वाद्विस्तरमयाद्विरम्यते इति श्रीरानेरनगरजन्मभुवा उरः पत्तनकृत निकतनेन पुरोहितोपनामकेन भट्टदेवशंकरेण पुरोहितनाहानाभायिसतेन बिरचितालंकारमंजूषा समाप्ता॥ ॥ श्रीरस्तु ॥ स्वामि श्रीबाळकृष्णानंद
गुरुचरणानां प्रसादो विजयतेतरां ॥ References.-- I Aufrecht-ii, 6b. Aufrecht refers to only two Mss
of this work from this library. 2. S. K. De--Sanskrit Poetics, Vol. I. p. 297. As regards the authorship and the work he remarks:-- " The author, a Guzerat Brahman, was the son of Nāhanabhai and a native of Rāner. The work deals with poetic figures alone, and the illustrations sing the glory of the Peshwa Madhavarao I and his uncle Raghunathrao. The author, therefore, belongs to the third and fourth quarters of the I8th century.” ___ For further particulars cf. R. G. Bhandarkar's Report 1887-9I. p. lxiii. No. 519 of 1884-87 is included in this report through mistake.
अलंकारमञ्जूषा
Alarkāramañjāsā
519. No. 11
1884-87. Size.--- 10 žin. by 4. in. Extent.-- 42 leaves ; 14 lines to a page ; 50 letters to a line. Description.--- Country paper ; very old in appearance ; Devanagari
characters%3 hand-writing, dirty and carelessly written; borders ruled in double black lines; yellow pigment and black ink used for correction; corners damaged; the Ms. contains 42 leaves, out of which 7 are stray leaves ; folios 12, 16, 22, 27 and 32-34 are missing; two folios without numbers.

Page #35

Alankara, Sanglia and Natya
The Ms. is incomplete; it is difficult to say whether the ... 7 stray leaves are the same as the missing folios. Age.-- The Ms. appears to be old. Author.- Bhatta Devasamkara. Beginst- folio b श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
चंद्रविभूषितभालं गौरीबालं गलेच्छमाणिमाले ॥
विनाविघातायालं स्मरामि हतदेवरिपुजालं ॥१॥ete. Ends.- folio 40" . .
प्राचीनोक्त्यनुसारेण ग्रंथोवं रचितो मया ॥
विशोध्यतां विभाव्यै च विद्वद्भिः प्रार्थितेर्मुहुः॥१॥ इति श्रीउर-पतनकृतनिवासेन रानेरनगरजन्मभुवा पुरोहितनाहांनाभायसुतेन पुरोहितोपनाभक्त भट्टदेवशंकरेण विरचितालंकारमंजूषा समाप्ता ।
॥श्री॥ ॥र॥ ॥स्तु॥ ॥६॥ References. -- Same as in No. II.
अलंकारमुक्तावली
Alarkāramuktāvali No. 12
422.
1892-95. Size.— 10 in. by 4 in. Extent.-- 57 leaves ; 7 lines to a page ; 40 letters to a line. Description.-- Country paper ; old, slightly brittle ; Devanagari
characters; borders ruled with double black lines ; certain portions and letters in the text marked out with red pigment; some folios are mended with paper slips ; on folio I there are marginal notes, so also a few notes are recorded in the margin, occassionally, on other folios; the Ms. is
complete. Age. — Šaka 1680 or Samvat 1815. Author:- Visvesvara, Son of Laksmidhara. Begins.-॥ श्रीगणेशायनमः ॥ . st... ..... सन्मूलप्रक्रतिः प्रकाशितशतानंदोदधाना क्षमा.... ..
कृष्णं चापि समन्ननेक गुरुता शालीनयत्पूज्यताम् ।।

Page #36

ii.]
सहृतिं दधदात्मभूतनवतामारुंधते यस्य ता-
.--. माचार्यः प्रथमो गिरा विजयते विहान्स लक्मीधरः ॥ नानापक्षविभावनकुलकमलंकारकौस्तुभे कृत्वा ।
सुखबोधाय शिशूनां क्रियते मुक्तावली तेषाम् ॥ तत्र प्रायेण सर्वालंकाराणां सादृशपर्यवसायित्वेन प्राधान्यात्प्रथममुपमा व्याख्या... यते। etc. Ends.-" इति सर्व शिवं ॥
हृद्यावधानतरलामवदातवृत्तां। मुक्तावलीं गुणगणैप्रथितामनध्यैः॥ कंठे निधाय विबुधा बहुधा वहंतु। शश्वत्सभाजनसभाजनभाजनत्वं ।। ॥श्रीमन्महीमाहित तत्रदसीमधीम-। न्मूर्द्धन्यताकलनसंगतधन्यताकः॥ लक्ष्मीधरोयमुदसूतमुदं प्रसूतां।
विश्वेश्वरस्य कृतिरस्य चिरस्य लोके। इति मुक्तावली समाप्ता ॥ संवत् २८९५ शाके १६८० मार्गशिरमासे शुक्लपक्षे प्रतिपदि मुगुवासरान्वितायां लिखितमदः श्रीकांतेन स्वपठनार्थ ॥श्रीः॥श्रीगणेशायनमः॥ श्रीसरस्वत्यैनमः श्रीकृष्णायनमः॥श्रीपरमगुरवे नमः श्रीपरमात्मने
नमः ॥ श्रीरामायनमः ॥ श्रीगोविंदायनमः॥॥ References.- I Mss. Aufrechti, 324; ii 6, 1884; III, 7b. Des.
Cat. Madras 12792-93. 2. S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, 312.
अलंकारमुक्तावली
Alarkāramuktavali ___No. 13
600.
1887-91. Size.- II in. by 5 in. Extent.-- 27 leaves ; 12-14 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.- Country paper; very old in appearance; Devanagari
characters; handwriting, clear and legible but not uniform ; moth-eaten at the edges and corners of some folios; red pigment used for headings and yellow pigment for correc
tions%3; left-hand corner of fol. 27, torn. Age.-- The Ms is old. Author. - Visvesvara.

Page #37

14
Begins.- folio rb
॥ श्रीगणेशायनमः ॥
सन्मूलप्रकृतिः प्रकाशितशतानंदो दधानः क्षमां । कृष्णं चापि सुमंतुनैकगुरुता शालीनयन्पूज्यतां सद्वृत्तिं दधदात्मभूतनयतामारुंधते यस्य ता - ।
माचार्यः प्रथमो गिरां विजयते विद्वान् स लक्ष्मीधरः ॥ १ ॥ etc.
Ends. - folio 27
Alamkara, Samgita and Natya
हृद्यावधानंतर etc.......
.. up to विश्वेश्वरस्य ह
No.12.
Reference. - Same as in No. 12.
अलंकारमुक्तावली
No. 14
Size. 8 in. by 62 in.
Extent. - 41 leaves ; 14 lines to a page Description. Country paper; old in
Begins.— folio rb
Age.— The Ms. appears to be old. Author. Visvesvara.
27 letters to a line. appearance; Devanagari characters ; hand-writing, clear, legible and correct ; righthand corner of the folios slightly moth-eaten; the Ms. is complete.
[ 13.
... चिरस्य लोके ॥ as in
Alamkaramuktāvali 586. 1887-91.
॥ श्री गणेशायनमः ॥
सन्मूलप्रकृतिः प्रकाशितशतानंदो दधानः क्षमां कृष्णं चापि सुमंतुनैकगुरुता शालीनयन्पूज्यतां सद्वृत्तिं दधदात्मभूतनयतामारुंधते यस्य ता
माचार्यः प्रथमो गिरां विजयते विद्वांस लक्ष्मीधरः ॥ १ ॥ etc. Ends. - folio 41
हृदवधान etc...
References. - Same as in No. 12.
.....up 10 विश्वेश्वरस्य कृतिरस्य चिरस्य लोके as in No. 12 followed by लिषितमिदं पुस्तकं तैलंगज्ञातिऐकुलस्थवागरौयन्वयभट्टजगन्नाथेन स्वपठनार्थं परार्थमपि भूयात् ॥

Page #38

16.]
.
A-Alamkara
15
अलंकाररत्नाकर
Alamkāraratnākara No. 15
227 (A).
1875-76. Size.- 74 in. by 74 in. Extent. - 23 leaves ; 9 lines to a page ; 25 letters to a line. Description.- Country paper ; very old and worn out; Sarada
characters; the Ms. is bound with other works with a leather cover ; hand-writing bold and legible ; the Ms. com
prises folios I to 23; the Ms. is incomplete. Age. - The Ms. appears to be old. Author.- Sobhākara ( possibly ). Begins.-- folio Tb
.........शयः कश्चित्प्रतीयते......वत.........कारित्वं तु शब्दस्वरूपवैशिष्ट्यनिबंधनम् । किं.........स्यार्थस्य पौनरुक्त्यमेव । नत्ववभासनं पुनरुक्तत्वेनैव कल्पनात् । .........न्त्रिमस्यतु अवभासनमपि नास्ति । इति कस्य पौनरुक्त्य.........धर्मः । अनन्वित(नयत्वाद्वाच्यत्वं । कायादेन प्रकल्पते । ...... कलाभावान्नशक्यता ॥ असंबद्धाभिधायित्वप्रसंग............पिन........... अकृत्रिमस्य चार्थस्य न धर्मपुनरुक्तता । पुनरुक्तोपि............स एव स्यादलंकृतिः । पौनरुक्त्यमलंकारस्तेन नार्थस्य कस्यचित् । इति परिकरश्लोकः ॥ तस्मात्सर्वत्र कान्यस्य वस्तुतः कवि प्रतिपादन या वा संभवी कश्चित्तत्तत्प्रतीति
.........धर्मविशेष............र्थगतोवालंकारतया वाच्यः ।। Ends.- folio 23b
इत्यादौ कोपेति कांतं सुखमित्याद्यवांतरवाक्यार्थस्य स्मरणस्य विभावादि सुखेनैव प्रतीतिसिद्धौ यदि स्वशब्देनोपादानं तदाव्यर्थतयादुष्टत्वम् । न तु रसपरिपोषखंडना काचित् । सादृश्य निमित्तस्यापि स्वशब्दान्नपात्तस्य स्मरणस्य यद्यपि भाववर्गमप्यपातितया (था) भाववनावंतर्भावस्तथा.........पश्यसामर्थ्यलभ्यत्वेनालंकारतथा (या) भिघानमितिसर्व सु(स्वस्थम् ॥१९॥ अन्यासंगात्कौतुकविनोदो विनोदः ॥ असन्निहितेऽनन्नभूपि वाभिलष्यमानेर्थे
प्रतिच्छंदे References.- (1) Mss. Aufrecht i, 324; ii, 6b; (2) S. K. De :
Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 270, 279, 318f.
अलंकाररत्नाकर
Alamkāraratnākara
227. No. 16
1875-76. Size.- I4 in. by 6 in. - ... .. Extent.-94 leaves%3 I2 lines to a page ; 52 letters to aline,

Page #39

Alamkara, Sangita and Natya
[16.
Description.--- Country paper ; smooth and grey in appeaence ; not
very old ; Devanāgari characters; hand-writing, bold, clear,
__uniform and legible. Age.-- The Ms is not very old. Author.-- Sobhākara. Begins.
___ ॐ नमः शिवाय । ॐ नमः सरस्वत्यै । श्रीगणेशाय नमः ।
सुरासर शिरोरत्नमरीचिखचितांघ्रये । विघ्नांधकारसूर्याय गणाधिपतये नमः ।
आमखैकार्थपदं पुनरुक्तवदाभासम् etc. Ends.
राम ॥ समाप्तोवमलंकाररत्नाकरः । कृतिमहोपाध्यायभट्टवयीश्वरमन्त्रपुत्रस्य तत्रभवतः पण्डितभट्ट श्रीशोभाकरमिवस्य श्री श्रीवर्मपुत्रेण प्रज्ञालव
पतामयारत्नाकरामिधः पोषलंकारो लिखितः शुभः ॥ Reference. - Same as in No. 15.
अलंकाररत्नाकरसूत्राणि
Alarnkāraratnākarasūtrāņi No. 17
...228.
1875-76. .. Size.- 74 in, by 74 in. Extent.- 4 leaves ; 10 lines to a page ; 24 letters to a line. Description.- Country paper; old, and soiled in appearance; Sarada
characters%3; hand-writing, bold and legible; the Ms. com
prises folios 114 to 1976. Age.— The Ms. appears to be old; Samvat 15 is recorded in the
colophon. Author.- Sobhākara (possibly ). . . Begins.— folio 1136
अथालंकाररत्नाकरसूत्राणि ॥ 114' सुरासुर शिरोरत्नमरीचिखचिखतांघ्रये ।।
विघ्नांधकारमूर्याय गणाधिपतये नमः ॥ आमुखैकार्थपदं पुनरुक्ताभासं ॥१॥ तुल्यरूपसमुदायावृत्तिर्यमकम् ॥२॥ योईयो समुदाययो साम्यं छेकानुप्रासः ॥३॥................

Page #40

18. ]
Ends:- folio 117b
न संसृष्टिः पूर्वहानाच्चारुत्वाभावाच्च ॥ १११ ॥ अंगत्वे तु संकरः ॥ ११२ ॥ अलंकाररत्नाकरसूत्राणि समाप्तानि ॥
संवत् १५ श्रावति अष्टम्यां शनिवासरे समापितमिति । शुभमस्तु References. - Same as in No. 15.
अलंकाररत्नाकर
प्राकृतगाथा संस्कृतीकरण
A-Alamkara
Begins.— folio 1184
॥
Ends. folio 134b
17
No. 18
Size.- 74 in. by 74 in.
Extent.— 17 leaves ; 10 lines to a page ; 24 letters to a line.
Description. - Country paper; old and soiled in appearance ; Sarada characters; the Ms comprises folios 118 to 134.
Alamkararatnākara prākṛtagāthā Samskṛtikāraṇa
229. 1875-76.
Age. The Ms appears to be old (vide Samvat 15 recorded on folio 1176).
Author.- not mentioned.
3 [ A. S. N. ]
ॐ नमो गणाधिपतये ।। ॐ नमः सरस्वत्यै ॥
अलंकाररत्नाकरे वर्तमानानां प्राकृतगाथानां संस्कृतीकरणं लिख्यते ॥ यथा ॥ ए मेअ ॥ एव मेवजनस्तस्या ददाति कपोलोपमायां शशिबिंबम् || परमार्थविचारे पुनश्र्चंद्रश्चंद्र एव बराकः ॥ उपमायां ॥ रक्ति ॥ (क्ष्मि ) रक्ष्यते साशंकं प्रकटी क्रियते.
एकेन कपटबलिबंधनेन वनेन याति गोविन्दः आश्वर्यत्रसति प्रियानुमिभरवी त्रिवलेबन्धेपि ॥ समाप्तमलंकाररत्नाकरप्राकृतगाथा संस्कृतीकरणम् ॥ शुभ मस्तु ॥ ॐ नमो गणाधिपतये ॥
References. Aufrecht does not mention this work in his catalogus
Catalogorum.

Page #41

Alamkara, Samgtta and Natya
[19.
No. 19
अलंकारलक्षण
Alamkaralaksaņa
407.
1892-95. Size.— 8 in. by 6} in. Extent. — 12 leaves ; 20 lines to a page ; 17 letters to a line. Description.- Country paper; old in appearance; Devanagari
characters; hand-writing, clear, legible and uniform; bor- .
ders on three sides ruled in triple black lines. Age.- Samvat 1797. Subject. - different alamkaras are explained in Hindi. Author.-Sambhunatha. Begins.- folio .
॥ श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः ॥
अलंकारलक्षण लिष्यते ॥ वाचकसाधरनधरमुउपमानरुउपमेय॥ etc. Ends.- folio 12
वेदादिकके बचन अरुलौकिकवचन जे होत ।
सब्दभमान कहत तिन्हें सकल कविन के गोत ॥ इति शब्दप्रमान ॥ १८२ । अर्थापत्ति अनुपलब्धिसंभवः ।। इति अलंकारलक्षणाणि(नि) शंभुनाथकृत संपूर्णानि ॥ शुभमस्तु ।।
॥ संवत १७९७ वर्षे आशोजकृष्णपक्षे ५तिथौ लिपिकृता ॥ References.- Aufrecht:- iii, 7'. Aufrecht refers to this Ms only.
अलंकारशेखर
Alamkārasekhara
234. __No. 20
-1875-76. Size.- 14 in. by 6 in. Extent.- 32 leaves ; 12 lines to a page ; 44 letters to a line. Description.- Country paper; not very old ; Devanāgari characters;
hand-writing, bold, clear, legible and uniform ; corrections ... made with yellow pigment; folios 24-32 are again num
bered as 1, 2, 3 etc. Age.- The Ms is not very old. Author.- Kesava Misra ( wrote at the request Manikyacandra).

Page #42

21.
A--Alamkara Begins.- ॐ श्रीगणेशायनमः
ॐ प्राणाङ्कशोदरणिां राधानयनान्नसर्वस्वम् । तेजस्तमालनीलं शरणागतवज्रपक्षरं वन्दे ॥ स्वप्रकाशचिदानन्दमायाय परमात्मने। अविद्यानिठुरध्वान्तभास्कराय नमाम्यहम् ॥
etc.
Ends.
अष्टौ रत्नानि दीप्तानि संत्यलंकारशेखरे। चत्वारस्युरलकारे सम्प्रदाये मरीचयः॥ सामर्थ्य द्वौ परास्मिंस्तु पंचके स्युस्त्रयस्त्रयः । मामकीनां कृातीममां द्विषतो दूषयंति ये ॥ काव्यवार्ता न जानति ते नूनं पांसुलासुताः। अस्त्ये यद्यपि पूर्वपण्डितकृताव्याख्यैव संख्यात् वता-॥ मानन्दाय तथापि केशवकवेर्वाचामियं गुम्फिता। संख्या सौष्टव शब्दलावघमिदं सम्बद्धपूर्वापर। प्रत्यर्थिप्रतिबन्धानर्मलगुणः कुत्रान्यतो लभ्यताम् ॥ तर्क प्रो......वल्ली वसंतोत्सवः । कोशव्याकरणप्रपंचचतुरोलंकारपारंगमः। .........गुणावासंनियोज्य स्वयं ।
चक्रे शक्रसमः प्रपंचममलं माणिक्यचके तृपः।।
विश्रांतरत्नमष्टमम् ॥८॥ समाप्तोयमलंकारशेखरःशुभम् ॥ References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum; part I, page 32%;
part II, page 66; 1884 part III, page 76.
2 S. K. De; History of Sanskrit Poetics, vol. I, pp. 261ff.
3 printed Editions -(1) printed in the Kāvyamālā, 50; (2) by Ganesa Sarman, Benares 1886.
183576.
अलंकारशेखर
Alarnkārasekhara
235. No. 21
1875-76. Size.— 63 in. by 99 in. Extent.- 39 leaves ; 23 lines to a page ; 25 letters to a line. Description.- Country paper, very old, musty and worn out;
Sarada characters; hand-writing, not uniform but legible; the Ms may have been:written by different hands.

Page #43

Alamkara, Samgita and Natya
21.
The Ms contains two works, viz. (1) अलंकारशेखर foll. I-35* and ( 2 ) सहृदयलीला foll. 37-39.
The colophons on folios 3 to 35 ( a ) show that there is only one work in this Ms. viz. अलंकारशेखर.
Only the colophon on folio 399 refers to Fator and
its author राजानक रुय्यक. Age.- The Ms appears to be a new copy. Author.- Kesavamisra (wrote at the request of Manikya-candra). . Begins.श्रीगणेशाय नमः।
ॐ प्राणः कृषोदरीणां दारा नयना आ सर्वस्वम् । तेजस्तमाल लीलं शरणागतवज्रपंजरं वंदे ।। स्वप्रकाशचिदानंदमयाय परमात्मने।
अविद्यानिष्ठुरध्वांत भास्कराय नमाम्यहम् ।। ग्रंथाः काव्यकृतामित्यादि। Ends.- fol. 67
सख्यं सौष्ठवशब्दलाघवमिदं संबंधपूर्वापर प्रत्यार्थिप्रतिबंधनिर्मलगुणाः कुत्रान्यतो लभ्यताम् ।। तत्कूपो ... ... ... ... कविता वल्लीवसंतोत्सवः कोशव्याकरणप्रपंचचतुरोलंकारपा ...ङ्गमः ... ... ... गुणावासं नियुज्य स्वयं
चक्र शक्रसमः प्रपंचम ............ इत्यलंकारशेखरे चिद्रामरत्नमष्टमम् ॥ Begins.श्रीगणेशाय नमः॥
ॐ प्राणाः कृषोदरीणां दारा नयनांत सर्वस्वम् । etc. as above Ends.
समाप्तेयं सहृदयचमत्कारिणी सहृदयलीला कृतिः ॥ श्रीविपश्चिद्वरराजानकतिलकात्मजश्रमिदालंकारिकसमाजाग्रगण्य श्रीराजानकरुय्य
कस्य राजानकरुचकापरनाम............स्वकृतः॥ शिवम् ॥ शिव शिव - शिव ॥॥
सहृदयलीला No. 1875-16 Folios 39 in all. The colophons are as follows :3b- इत्यलंकारशेखरे उपक्रमरत्ने काव्यस्वरूपफलकारणमरीचिः॥ 9- इत्यलंकारशेखरे दोषरत्ने वाक्यदोषमरीचिः ॥ 10a - इति श्रीमहाराजामाणिक्यचंद्रकारितेलंकारशखरे दोषरत्नं द्वितीयं ।। Ib- इत्यलंकारशेखरे गुणरत्नेर्थमरीचिः ॥

Page #44

22.]
131 इति वैशेषिकगुणमशीचः ॥ गुणरत्नं तृतीयं ॥
15- इत्यलंकारशेखरे अर्थालंकारे उपमा मरीचिः ॥ 246 - इत्यलंकारशेखरे वर्णकरत्नं पंचमं ॥
-
25b
28a
A-Alamkara
"
""
30 - इति कवि सामर्थ्यरत्नं समाप्तं ॥
35- इत्यलंकारशेखरे विश्रामरत्ने रसमरीचिः ॥
कविसंप्रदाय रत्ने नियममरीचिः ॥
शुक्लादिमरीचिः ॥
39- समाप्तेयं सहृदय चमत्कारिणी सहृदयलीलाकृतिः ॥ श्रीविपाश्र्वद्वर राजानकलिलकात्मज श्रीमदालंकारिक समाजाग्रगण्य श्रीराजानकरुय्यकस्य राजा
नकरुचकापर...... स्वकृतः ॥
References.- Same as in No. 20.
folio 3b
7b
""
अलंकारशेखर
No. 22
Size.— 12 in. by 43 in. ( for folios 1-26 ) and 104 in. by 43 in. ( for folios 33 to end ).
21
Extent.— 54 leaves ; 9 lines to a page ; 30-32 letters to a line. Description.— Country paper; foll. 1-26 thick and 33-60 thin ; old in appearance; Devanāgari characters; hand-writing, clear and legible but not uniform; edges and left-hand corners of foll. 33-60 worm-eaten ; red pigment used; folios 27-32 missing; fol. 6b blank.
Age.— The Ms appears to be old. Author - Kesavamiśra.
Begnis.
folio rb
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
Alamkarasekhara 408. 1892-95,
नमः कुवलयापीडमर्द्दनायमुरद्विषे । स्कंधारोपित तद्वंत सवलाकधनत्विषे ॥ १ ॥ स्वप्रकाशचिदानंदसंघाय परमात्मने । अविद्यातिमिरध्वंसि भास्कराय नमाम्यहम् ॥ २ ॥ सुखेनाध्यापयन्कास्यान्यायवेदांतदर्शने ।
श्रीकेशवकविश्व काव्यालंकारशेषरं । etc. इत्यलंकारशेषरे उपक्रमरत्ने काव्यस्वरूपफलकारणमरीचिः । इति श्रीमहाराजाधिराज श्रीमन्माणिक्यचंद्रकारितेऽलंकारशेखरे
उपक्रमरत्नं ॥

Page #45

22
8b
"IOR
IIb
""
""
ފ
Alamkara, Samgita and Natya
इत्यलंकारशेषरे दोषरत्ने पददोषमरीचिः ॥ इत्यालंकार शेषरे दोषरे दोषरत्ने वाक्यदोषमरीचिः ।
इति केशवमिश्रविरचिते अलंकारशेषरे दोषरत्नं ।
-
Isa इत्यलंकारशे खरेऽलंकाररत्ने शब्दालंकारमरीचिः । Ends. – folio 604
-
अष्टौ रत्नानि etc. ........ up to माणिक्यचंद्रोनृपः as in Ms No. 20 followed by इत्यलंकारशेखरे विश्रामरत्नं ॥ शुभं ॥
References. - Same as in No. 20.
[ 22.
अलंकारसंग्रह
No. 23
Size.- 12 in. by s in.
Extent.—– 29 leaves ; II lines to a page ; 42 letters to a line. Description.— Country paper; Devanāgarī characters; hand-writing, clear, legible and uniform ; edges of some folios slight - ly worm-eaten.
Age.—– The Ms. appears to be old.
Author. - Amrtānanda.
Begins.— folio rb
ॐ नमः सिद्धेभ्यः ॥ जगद्वैचित्र्यजनन जागरूकपदद्वयं ।
Alamkarasamgraha
430.
1899-1915.
अवियोगरसाभिज्ञमायं मिथुनमाश्रये ॥ १ ॥ तदुल्लासर साकारां तत्वकैरवकौमुदी । नमामि शारदां देवीं नामरूपाधिदेवतां ॥ २ ॥ उद्दामफलदां गुर्वीमुर्वीमुदधिमेखलां । भक्तिभूमिपतिः शास्ति शिवपादाब्जषट्पदः ॥ ३॥ तस्य पुत्ररत्यागमहासमुद्रबिरुदांकितः । सोमसूर्य्यकुलोत्तंसो महितो मन्मभूपतिः ॥ ४॥ स कदाचित्सभामध्ये काव्यालापकथांतरे । अपृच्छदसृतानंदमादरेण कवीश्वरं ।। ५ । वर्णशुद्धिकाव्यवृत्तिं रसान् भावाननंतरं । नेतृभेदालंकारान् दोषानपि च तद्गुणान् ॥ ६ ॥ नाद्यधर्मान् रूपकोपरूपकाणां भिदा अपि । चाटुप्रबंधभेदांश्व विकीर्णास्तत्र तत्र च ॥ ७ ॥ संचित्यैकत्र कथय सौकर्याय सतामिति ।
या तत्प्रार्थितेनेच्छममृतानंदयोगना ॥ ८ ॥

Page #46

24.1
A-Alarkara
तंत्रांतरोदितानान वाक्येनैव क्वचित् क्वचित् ।
संचित्य क्रियते सम्यक् सर्वालंकारसग्रहः ॥९॥eto. on folio 2' इत्यमृतानंदयोगिप्रवरविरचितेलंकारसंग्रहे वर्णगणविचारो नाम प्रथमः
परिच्छेदः ॥१॥
इति ........ शब्दार्थनिर्णयो नाम द्वितीयः परिच्छेदः ॥२॥ ,,, 8 इति etc. .... रसभावनिर्णयो नाम तृतीयः परिच्छेदः ॥३॥ " " 13° इति etc. .... नेतृभेदनिर्णयो नाम चतुर्थः परिच्छेदः ॥४॥ , , 19' इति etc. .... प्रमाणालंकारनिर्णयो नाम पश्चमः परिच्छेदः ॥५॥ Ends.- folio 290
शांतनुभावः कालस्य नित्यत्वपरिकीर्तनं । शृंगारे प्रतिकूलत्वं प्रतिकूलग्रहस्त्विह ॥ इत्यादि रसदोषाणां प्रबंधविषयत्वतः । प्रबंधेष्वेव लक्ष्याण ज्ञेयानि रसकोविदैः ।। ११८॥ सर्वदोषरहितं सगुणं यत्काव्यमव्यययशः करमूर्यो।
त्वच्चारित्रमिव साधुनिषेव्यं गर्वितारियमगंडरगंडं ॥११९॥ इत्यमृतानंदयोगिविरचिते अलंकारसंग्रह दोषगुणनिर्णयो नाम षष्ठ
परिछेदः ॥६॥ References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogourm: I, 326; II, 6.
2 S. K. De: History of Sanskrit Poetices, Vol. I, page 285.
3 Descriptive Catalogue of Mss., Madras Vol. XXII, . No. 12794.
अलंकारसर्वस्व
Alamkārasarvasva No.24
237.
1875-76. Size.-71 in. by 71 in. Extent. — 110 leaves ; 10 lines to a page; 24 letters to a line. Description.- Country paper; old and somewhat musty in
appearance; Sarada characters; handwriring, bold and
legible; the Ms is complete comprising folios I to II0. Age.- The Ms appears to be old. (vide Samvat 15 on folio 117b). Author.-- Ruyyaka. Begins.-folio I ॐ स्वस्ति ॥ श्रीगणेशायनमः ॥ सरस्वत्यै नमः।
नमस्कृत्य परां वाचं देवीं त्रिविधविग्रहाम् । ....... -........... निजालंकारसूत्राणां वृत्त्या तात्पर्यमुच्यते ॥

Page #47

24
Alamkara, Samgita and Natya
[ 24.
इहहि तावस (म) होद्भटप्रभृतयः चिरंतनालंकारकाराः प्रतीयमानमर्थ वाच्योपस्कारितयालंकारपक्षानीक्षप्तं मन्यते ॥ तथाहि पर्यायोक्ताप्रस्तुतप्रशंसा समानोक्त्याक्षेपव्याजस्तु स्त्युपमेयोपमानन्वयादौ वस्तुमात्रं गम्यमानं वाच्योपस्कारकत्वेन स्वसिद्धये पराक्षेपः ॥ परार्थ स्वसर्पणमिति द्विविधयाभंग्यप्रतिपादितं तैः ॥ रुद्रटेनापि भावालंकारो द्विधैवोक्तः । रूपकदपिकापह्नुतितुल्ययोगितादावुपमालंकारौ वाच्योपस्कारकत्वेनोक्तः ॥ eto.
Ends. - folio Ixob
संसृष्टिसंकरयोरपि कयोश्वित्तद्रूपत्वात् लोकवदाश्रयाश्रयिभावश्व तदलंकारस्वनिबंधनं । अन्वयव्यतिरेकौ तु तत्कार्यत्वे प्रयोजको न तदलंकारत्वे तदलंकारप्रयोजकत्वे श्रौतोपमादेरपि शब्दालंकारत्वप्रसंगात् । तस्मादाश्रयाश्रयिभावेनैव चिरंतनमतानुमृतिः ॥ समापितमिदमलंकार सर्वस्वमिति श्रेयः कृतिस्तत्र भगवद्राजानक रुय्यकस्येति ॥
References. (1) Mss. Aufrecht. i, 32b; ii, 6b; iii, 7b. (2) S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 190ff.
अलंकार सर्वस्व
No. 25
Ends.
Size.— 14 in. by 63 in.
Extent.- 46 leaves ; II lines to a page; 53 letters to a line. Description.- Country paper; not very old; Devanagari_characters; hand-writing, clear, bold, legible and uniform ; marginal notes; corrections made with yellow pigment. Age.— The Ms. is not very old. Author.— Ruyyaka.
Begins.―
Alamkarasarvasva 236. 1875-76.
ॐ स्वस्ति श्रीगणेशाय नमः ।
ॐनमस्कृत्य परां वाचं देवीं त्रिविधविग्रहम् । निजालंकारसूत्राणां वृत्या तात्पर्यमुच्यते ॥
इह हि तावद्भामहोद्भटप्रभृतयश्चिरन्तनालङ्कारकाराः प्रतीयमानमर्थं वाच्योपस्कारितयालङ्कारपक्षनिक्षिप्तं मन्यन्ते etc.
“ – तस्मादाश्रयाश्रयिभावेनैव चिरन्तरमतानुस्मृतिः ॥ ८८ ॥ समापितमिदमलंङ्कारसर्वस्वाख्यमलङ्कारशास्त्रम् ॥ मि(इ) दमलङ्कारशास्त्रं समापितं नीतमिति भद्रं ॥ Reference. — Same as in No. 24

Page #48

27.1
A-Alankara : अलंकारसर्वस्व
Alarnkārasgavas No.26
238.....
_1875-76. Size.- 9 in. by 8 in. Extent. - 62 leaves ; 19 lines to a page ; 20 letters to a line. Description.- Birch-bark; thin and brittle but preserved in good
condition ; Sarada characters; handwriting, bold, uniform
and legible ; folios 1-4 missing ; incomplete. Age.- The Ms is very old. . Author.- Ruyyaka. Begins.
...र्षितान्यपरवाच्या.........क्रमितवाच्यात्यंतति.........रच्याले........क्षणमूलशब्दशक्ति मूल.........र्थशक्तिमूलोव...नध्वनिः : संलक्ष्य क्रमव्या......... ध्वनिरलंकार ध्वनिश्चेति । तत्रा.........संज्ञायां दक्षिणः । काममा श्रृंगारप्रधान
......श्रेष्ठस्तु यथावसर तत्रैव विभक्तः॥ Ends.
संसृष्टिसंकरप्रकारयोरपि कयोश्वित्तद्रपत्वात् । लोकवदाश्रयाश्रयिभावश्च तदं. करत्वानिर्धनम् ॥ अन्वयव्यतिरेको तु तत्कार्यत्वे प्रयोजको न तदलंकारत्वे तदलंकारप्रयोजकत्वे श्रौतोपमादेरपि शब्दालंकारत्वप्रसंगात् ॥ तस्मादाश्रयायिभावे नैव चिरंतनमतानुमृतिः। संपूर्णमिममलंकारसर्वस्वमिति ॥श्रेयो भवतु
लेखकपाटकयोः ॥ कृतीराजानकरुय्यकस्येति ॥ॐ॥ References.- Same as in No. 24.
अलंकारसर्वस्वसूत्राणि
Alarnkārasarvasvasūtrāņi No.37
239...
187556 Size.- 74 in. by 74 in. Extent.- 3 leaves ; 10 lines to a page ; 24 letters to a line. Description.- Country paper, old and somewhat soiled in
appearance%3; Sarada characters; hand-writing, bold and
legible; the Ms comprises folios IIob to 1134.. . Age.- (vide Samvat Is recorded on folio II7b.)
4 [A.S. N.]

Page #49

26
Alankara, Samgita:and Nātya
Author.-— Ruyyaka.
Begins.—
Ends. - folio 113
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ अथ सर्वस्वालंकारसूत्राणि लिख्यते ॥ इहार्थपौनरुक्त्यं शब्दपौनरुक्त्यं शब्दार्थपौनरुक्त्यं पेति त्रयः पौनरुक्त्यप्रकाराः ॥ तत्रार्थपौनरुक्त्यं प्ररूढं दोषः ॥ ( असुखावभासमानं पुनरुक्तवदाभासं ) * शब्दपौनरुक्त्यं व्यंजनमात्र पौनरुक्त्यं स्वरव्यंजनसमुदायपौनरुक्त्यं च । संख्यानियमे पूर्व छेकानुप्रासः ॥ अन्यथा तु वृत्यनुप्रासः ॥
सूक्ष्मवस्तुस्वभावयथावद्वर्णनं स्वभावोक्तिः । अतीतानागतयोः प्रत्यक्षायमाणत्वं भाविकम् ॥
( समृद्धिमद्वस्तुवर्णनमुदात्तं । अंग... महापुरुषचरितम् । ) * रसभावतदाभासतत्प्रशमानां निबंधे रसवत्...य ऊर्जस्वि समाहितानि भावोद्रयभावसंधिभावसवर्णताश्व पृथगलंकाराः एषां तिलतंडुलन्यायेन मिश्रत्वे संसृष्टिः । क्षीरनीरन्यायेन तु संकरः एवमेते शब्दार्थोभयालंकाराः सूचिताः ॥ समाप्तानि सर्वस्व सूत्राणि ॥
References.- Same as in No. 24.
[27.
अलंकारविमर्शिनी
No. 28
Size.- - 74 in. by 7‡ in.
Extent.- 255 leaves; 10 lines to a page; 24 letters to a line. Description. Country paper; very old and soiled in appearance; Saradā characters; hand - writing, bold and legible ; the Ms comprises folios 1 to 255.
Age.- See Sarvat 15 marked on folio 117b. Author. Jayaratha.
Begins.— folio rb
ॐ स्वस्ति प्रजाभ्यः ॥ ॐ नमः सरस्वत्यै ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॐ स्तुमो निजेति ।
Alarkāravimarsini
230.
1875-76,
परकीयाणां सूत्राणां तात्पर्यकथनेन नैव बोधोपि स्यादिति भावः ॥ तथा कैश्विदपि परैरीहंशि सूत्राणि कृतानीत्यपि ध्वनितं ॥ तात्पर्यमिति संक्षि
This line is noted in the margin.

Page #50

29.]
.
A-Alarmkara
..
.
27
तार्थप्रकाशनमित्यर्थः ।। अन्यथा हि कथनमेतेषांबहुनापि ग्रंथन पारं न यायात्। नत्वादिवाक्यं प्रयोकव्यमभिधेयप्रयोजने प्रतिपादयितुं श्रोतृप्रवाहो वृत्युत्साहसिद्धये इति नीत्या श्रोतृप्रवृत्यर्थे सर्वत्रैवादिवाक्येभिधेयप्रयोजनाद्यभिधेयते ।।
तच्चाह ।। नोक्तमिति । कथमत्र श्रोतृणां प्रवृत्तिः स्यात् ॥ Ends.- folio 2554
राजराज इति भूभुजामभूदग्रणीमुणिगणाश्रयः परम् ।। तां म(स)तीसरसि राजहंसतामातनोत्कालघनागमेपि यः॥ शक्राधिकश्रियस्तस्य श्रीशृंगार इति श्रुतः । गुणातिक्रांतधिषणो मंत्रिणामग्रणीरभूत् ।। तदात्मजात्मा वैदग्ध्यबंधुर्जयरथाभिधः। : व्यधादिदमसामान्यं श्रवणाभरणं सताम् ॥
.in यन्नामकिंचिदिह सम्यगथान्यथा वा साक्षादलंकृतिनयोचितमेतदुकम् ॥ विद्वेषरोषमपसार्य बुधैः क्षणस्य ।
तत्रावधेयमियतैव वयं कृतार्थाः ॥ परिपूर्णेयमलंकारविमार्शिनी ॥ कृतिस्तत्रभवतो राजानकीशृंगारपुत्रराजा
नकश्रीजयरथस्य ॥ References.- I Mss. Aufrechti, 32b; ii, 6b.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I. p. 197.
अलंकारसर्वस्वव्याख्या
Alarnkārasarvasvavyākhyā (अलंकारविमार्शिनी)
( Alarnkāravimarsini )
233. No. 29
1875-76. Size.- II in. by 8 in. Extent.- 87 leaves ; 25 lines to a page; 3r letters to a line. Description.- Country paper ; thin, musty, worn out and moth
eaten ; Sarada characters; the Ms consists of folded forms%3;
occasional marginal notes. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Jayaratha.

Page #51

28
Begins. - folio r
Alamkara, Samgità and Natya
Ends. — folio 87
स्वस्यस्तु प्रजाभ्यः
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीसूर्याय नमः ॥ ॐ निजेति, परकीयानां हि सूत्राणां ताप्तर्यकथने नवबोधोपि स्यादिति भावः । तथा न कैश्विदपि परैरीहंशि सूत्राणि कृतानीत्यपि ध्वनितं । तार्थमिति' स... तार्थप्रकाशनमित्यर्थः । अन्यथा हि कथनमेषां बहुनापि ग्रंथेन पारं न यायात् ॥ नत्वादिवाक्यं प्रयोक्तव्यमभिधेयप्रयोजने प्रतिपादयितुं श्रोतृप्रवाहोत्साहसिद्धये इति नीत्या श्रोतृप्रवृत्यर्थ सर्वत्रैवादि वाक्येभिधेयप्रयोजनाद्यभिधीयते । तञ्च नेहोक्तमिति कथमत्र श्रोतॄणां प्रवृत्तिः स्यात् । मैवम् || अलंकारा ह्यत्राभिधेयाः तेषामत्र साक्षादेवाभिधानात् ॥
राजराज इति भूभुजामभूदग्रणीर्गुणगणाश्रयः परं ।
तां मतीसरसि राजहंसताम (मातनो)...त्कालघनागमेपि यः ॥ १ ॥ शक्राधिकश्रियस्तस्य श्रीशंगार इति श्रुतः । गुणातिक्रांतधिषणो मंत्रिणामग्रणीरभूत् ॥ २ ॥ तदात्मजन्मा वैदग्ध्यबंधुर्जयरथाभिधः । व्यधादिदमसामान्यं श्रवणाभरणं सताम् ॥ ३ ॥ यन्नाम किंचिदिह सम्यगथान्यथा वा । साक्षादलंकृतितयोचितमेतदुक्तम् ॥ विद्वेषसेवमंपसार्य बुधैः क्षणस्य (म्य) । तत्राबधेयमियतैव वयं कृतार्थाः ॥ ४ ॥
परिपूर्णेयमलंकारविमर्शिनी ॥ कृतिस्तत्रभवतो राजानकश्रीजयरथस्ये...
References. - Same as in No. 28.
[29.
अऌकारसर्वस्वव्याख्या ( अलंकारविमर्शिनी)
Alamkarasarvasvavyākhyā ( Alamkāravimarsini )
231. 1875-76.
No. 30
Size. 14 in. by 61 in.
Extent.— 99 leaves ; II lines to a page; 55 letters to a line. Description.– Country paper, thick, glazed, slightly of grey colour; Devanāgari characters; hand-writing, thick, bold, legible and uniform; the Ms is complete ; while numbering the folios, No. 8 is not marked, but the subject matter is con' tinuous ; total number of folios (99 + 1 blank -1=99 ); last folio without number is blank.

Page #52

29
31.]
A--Alamkara Age.- Sarmvat 53 (?). Author.- Jayaratha. Begins.- ॥ ॐ श्रीगणेशायनमः ॥
____ॐ निजेति परकीयाणां सूत्राणां तात्पर्यकथनेन च बोधोपि स्यादिति भावः तथा न कैश्चिदपि परैरीé शिसूत्राणि कृतानीत्यपि ध्वनितं ताप्तर्यमिति संक्षिप्तार्थप्रकाशनामत्यर्थः अन्यथा हि कथनमतेषां बहुनापि ग्रन्थेन पारं न यायात् तत्वादिवाक्यं प्रयोक्तव्यमभिधेयप्रयोजने प्रतिपादयितं(तुं) श्रोतृप्रवाहो
त्साहसिद्धये इति नीत्या श्रोतृप्रवृत्यर्थ सर्वत्रैवादिवाक्ये etc. Ends.
राजराज इति भूभुजामभू
दग्रणीयणिगणाश्रयः परम् तां सती सरसिराजहंसता
मातनोत्कलि च नागमपि यः ॥ शक्राधिकश्रियस्तस्य श्रीशृंगार इति श्रुतः । गुणातिक्रान्तधिषणो मतिणामग्रणीरभूत् ॥ तदात्मजन्मा वैदग्ध्यबन्धुर्जयरथाभधः । व्ययादिदमसामान्यं श्रवणाभरणं सताम् ॥ यन्नाम किंचिदिहसम्यगथान्यथा वा । साक्षादलंकृतिनयोचितमेतदुक्तम् ॥ विद्वेषशेषमपसार्यबुधैः क्षणस्य ।
तत्रावधेयमियतैव वयं कृतार्थाः ॥ पूर्णेयमलंकारविमर्शिनी कृतिस्तत्रभवतो राजानकश्रीश्रृंगारपुत्रराजानकश्रीजयद्रथस्येति शुभमों तत्सत् सं० ५३ आश्विनवति सप्तम्यां भौमवासरे ॥
कायायेजयलाभकर्मबलगे त्राणार्थमित्रागमो। रंगरोविपदः परागकलहे गलेयशोकागमः ॥ रेयङ्गकलहप्रियोथकुगिरौ नाशोरिपक्षे चिराद्धोरा ये प्रियगोधनानिगपरे सर्वार्थसम्यत्सखम् ॥
इति श्रीरामकृता प्रश्नविद्येति संम्प्रदायावदः॥ References.- Same as in No. 28.
अलंकारविमर्शिनी
Alarnkāravimarsirii
232. No. 31
1875-76. Size.- 9 in. by 8 in. Extent.— 138 leaves ; 19 lines to a page ; 20 letters to a line.

Page #53

30
Alamkāra, Sangita and Natya
[3I.
Description.- Birchbark; thin, brittle but preserved in good con
dition by mending the edges of folios with paper slips;
hand-writing, bold, uniform and legible; Sarada characters. Age.- The Ms is very old. Author.-- Jayaratha. Begins.
ॐ स्वस्ति ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
स्ता...निजेति । परकीयाणां हि सूत्राणां तात्पर्यकथनेनवबोधोपि स्यादिति भावः । तथा न कैश्चिदपि परैरीद्वंशि सूत्राणि कृतानीत्यपि ध्वनितम् । तात्पर्यमिति । संक्षिप्तार्थप्रकाशनमित्यर्थः ॥ अन्यथा हि कथमेषां बहुनापि
ग्रंथेन पारं न यायात् ॥ Ends.- folio 138
राजराज इति सुभुजामभूदग्रणीगुणिगणा श्रया.............सरसि राजहंसतामातनोत्कलिघनागमपि यः ॥ शक्राधिकश्रियस्तस्य श्रीगंगार इति श्रुतः। गुणाभिक्रांतधिषणो मंत्रिणामग्रणीरभूत् ॥ तदात्मजन्मा वैदग्ध्यबंधुर्जयरथाभिधः । व्यधादिदमसामान्य श्रवणाभरणं सतां ॥ यन्नाम किंचिदिह सम्यगथान्यथा वा साक्षादलंकृतिनयोचितमेतदुक्तम् ।। विद्वेषरोषमपसार्य बुधैः क्ष.....त्रावधेयमियतैव वयं कृतार्थाः ॥ परिपूर्णयमलंकारविमर्शिनी कृतिस्तत्रभवतो राजानकश्रीजयरथस्यति येन लिखितं तस्य शुभानिमस्तु पुत्रैः सह
पाठकश्रोतृदातृणाम् ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ Reference. - Same as in No. 28.
23.
अलंकारसार
Alarnkārasāra No. 32
1881-82. Size.-91 in. by 4 in. Extent.— 64 leaves ; 18 lines to a page ; 47 letters to a line. Description. - Country paper ; very old and worn out and musty
in appearance ; Devanagari characters; small but legible hand-writing; the Ms is very closely written; borders ruled with double black lines ; fol. 3, missing ; there is a circular diagram on folio 40; colophons and certain other portions of the text marked out with red pigment; corrections made with yellow pigment; the work consists of Io Ullasas as under :

Page #54

32.]
A-Alamkara
31
IV
IX
x
2
"
"
Colophon Folio Ullása
Title of Ullása
काव्यप्रयोजनकारणस्वरूप
विशेषनिर्णय II
शब्दनिर्णय अर्थनिर्णय
ध्वनिनिर्णय V
गुणीभूतव्यंगनिर्णय VI
शब्दार्थनिर्णय VII
दोषवर्णन VIII
नियतयणनिर्णय
शब्दालंकारनिर्णय 64
अर्थालंकारनिर्णय Among works and authors mentioned or quoted from, are
the following :(1) काव्यप्रकाश ( fol. I, 2, 13, 1 ( 12 ) रघुवंश ( fol. 13.) 17, 18, 22,) 37, 40, 4I,
( 13 ) अलंकारसर्वस्वकार ( fol. 22, 43, 45.
42, 43.) (2) शुद्धोदन ( fol. I ) (3) सरस्वतीतीर्थ ( fol. 2 )
(14) ध्वनिकृत ( fol. 23, 56.) (4) काव्यप्रदीप ( fol. 2)
(15) काव्यप्रकाशिका ( fol. 25.) (5) कंठाभरण ( fol. 2)
(16) (मुद्राराक्षस ) ( verse quot(6) चित्रमीमांसात् (fol. 2, 40,
ed from) (fol. 28.) 41, 42, 43, 45, 56.)
(17) कपूरमञ्जरी ( fol. 32.) (7) काव्यकौमुदीकार ( fol. 6,
(18) अग्निपुराण ( fol. 4I.) 19.)
(19) कुवलयानंद ( fol; 44, 64.) (8) सिद्धांतमञ्जरीकार ( fol. 8.)
( 20 ) महाभाष्यकार ( fol. 44.) (9) भरत ( fol. 2, 14.)
(21) लोचनकार ( fol. 56.) (10) विष्णुशर्मा ( fol. I3.) (II) कुमारसंभव ( fol. I3.)
(22) चंद्रालोक ( fol. 64.) Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Balakrsnabhatta. Begins.- श्री वेंकटेशाय नमः ॥ श्री ॥
स्वजनस्वांतपाभोजतराणं सर............ .........जनापपछतमानमामि मुहुर्मुहुः ॥१॥ व्यात्वत्यां त्रिमुनीपतेरतिपथे श्रीकृष्णवक्रायते । तकें गोतम गुं......म्ये च कायते ॥ मायावादविवादवेदविवशेष्टोजापते यो महां। प्रचेतस्तभजकार्यसिद्धिविषये कल्याणरामाभिधं ॥२॥

Page #55

32
Ends.
॥ श्री ॥ इति वल्लभाचार्यमतानुवर्त्ति तिघरोपनामक श्रीमत्कल्याणरायचरणकोकनदमधुपायमानगोवर्द्धन भट्टात्मजदाक्षिणात्यकुलोद्भूतगोकुलवास्तव्य - बालकृष्णभट्टकृताबलं ....
References. Mss. Aufrecht i, 32b (3 Mss. only); 2 S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 199, 273, 303.
20
Alamkara, Sangita and Natya
अलंकारसार
No. 33
Size. 9 in. by 3 in.
Extent. 78 leaves; 13 lines to a page; 28 letters to a line. Description. Country paper very old, brittle, musty and worn out; Devanagari characters; hand-writing very careless and not quite legible at times; some of the folios are stuck up owing to sticky ink used; a few folios are moth-eaten; all folios, not of equal size; borders ruled with single lines; colophons and certain portions of the text marked out with red pigment; on some folios letters have been effaced; the Ms is incomplete, there being two fragments; one fragment comprises folios 24 to 49 (both inclusive) i. e. 26 folios and the other contains folios 52 (81 to 133 both inclusive); the following colophons appear in the extant portion of the Ms. :
On folio
colophon of chapter V
39 VI
29
33
42
"
38
133
Age. -Sahvat 1758. Author.- Balakṛṣṇa. Begins. folio 24"
30
30
[ 32.
IV
X
Alamkāraṣāra
272. 1884-86.
" ममालोक्यरामं । दिनमपि रविरोचिः
तापमंतः प्रसूते । रजनिरपि च धत्ते तारकाबाष्पबिन्दून् ” ॥ etc.

Page #56

33-1
A -- Alamkara
End of the first fragment on folio 49.
"हंत पतिभंगाप्राप्त गुरुभावांतलघुरसाननुगुणत्वादिभिरश्रव्यवृत्तं छंदो यत्र तत् ॥
""
Beginning of the second fragment on folio 81a“ - पमत्वद्योतने कवेः सरंभे सत्यपि स्वस्य स्वेनसादृश्येपि etc. – ”
End of the 2nd fragment on folio 133
11 sft: 11
श्रीगोकुलवास्तव्यो बालकृष्णाभिधः सुधीः । पदवाक्यप्रमाणज्ञो निबंधं कृतवानिमं ॥
धावतोऽश्वात्पतत्येव नैषधोपि कदाचन । अवष्टभ्यंति संतस्तं जातु नोपहसंति वै । श्रीः ।
333
इति श्रीवल्लभाचार्यमतानुवृत्तितिघरोपनामक श्रीमत्कल्याणरायचरणकोकनदमधुपायमानगोवर्धन भट्टात्मजदाक्षणात्य कुलोद्भूतगोकुलवास्तव्य बालकृष्णकृतावलंकारसारेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशमोल्लासः ॥ संवत् १७५८ वर्षे कार्तिक शुदि ४ दिने भट्टकमलाकरेण सुतरणसोडानंतदेवपद्... . धर्मलोरथ....
अस्पृष्टादोषमात्राभिरनन्यगुणगुंफिता ।
विपंची स्वरसौभाग्या वैदर्भीरितिरिष्यते ॥ १ ॥ तुल्य श्रुत्यक्षरावृत्तिरनुप्रासस्फुरद्गुणः ।
अतत्पदः स्यात्छेकानां लाटानां तत्पदश्र्व स इति ॥ २ ॥ कष्टेन लिखितं शास्त्रं यत्नेन परिपालयेदिति विज्ञप्तिः ॥ श्रीलक्ष्मीनारायणप्रसादोयं ॥
श्रीविश्रामसमुद्भवो भवकृपासंश्लेषतः शास्त्रवान् । श्रीगौडः कमलाकरोयमलिखत् ग्रंथं सतां प्रीतये । साहित्यार्थसुधाभृतं सुखकरं प्रज्ञावतां प्राणतां । यातं मूढाशिवस्य शुद्धकृपया संवेष्टितो नैष्ठिकः ॥ १ ॥ रणसोनुसुतेन सत्कृतो हरिनारायणतस्तथाविधः । नगरस्थित आदराश्रयः परिरक्ष्यः कमलाकरः कविः ॥ २ ॥ गोत्रं यस्य तु वत्स संक्ष ( ?)तिमतां मान्यं पुरंभागुणं पर्वाणि प्रचितानि पंचविधिना गौडस्रजा श्रीगुरुः विख्यातः कमलाकरो बुधवरांघ्रिप्राप्तशास्त्रार्थतो ग्रंथं देवनदस्तिवार्भधार्ममं संक्लप्तवान् प्रीणतः ॥ ३ ॥ वेदांते रणकेऽधीतं न्यायेऽधीतः शिरोमणिः । काव्यप्रकाशः साहित्ये वैश्रामिकमलाकरैः ॥ ४ ॥ भट्टकमलाकरेण त्वरयाऽलंकारपुस्तकं लिखितं कार्तिक संवत् १७५८ बर्षे तिथि शुदि १५ दिने लाखे ॥
References. — See remarks on No. 32.
S [A.S.N.]

Page #57

34
Alanikara, Sangita and Natya
[34.
अलंकारोदाहरण
No.34
Alamkārodābarana
240. 1875-76.
Size.- 14 in. by 6 in.
Extent.-35 leaves; I2 lines to a page; 42 letters to a line.
Description.- Country paper; not very old ; slightly smooth and
grey in appearance ; Devanāgari characters; hand-writing, bold, clear and legible ; corrections made with yellow pigment; certain lines and words marked out with red
pigment. Age.- The Ms is not very old. Author.- Jayaratha. Begins.- ॐ श्रीगणेशाय नमः ॥
ॐ नमस्कृत्य परां वाचमलिखद्वालसम्मतम् । कोयलङ्कारसूत्राणामुदाहरणमात्रकम् ।।
इहार्थ पौनरुक्त्यं शब्दपौनरुक्त्यं शब्दार्थपौनरुक्त्यं चेति त्रयः पौनरुक्त्यप्रकाराः तत्रार्थपौनरुक्त्यं प्ररूढं दोषः यथा
हरिणनयनां सारङ्गाक्षी कुरङ्गविलोचनां कमलनयनां राजीवास्यां सरोजसमाननाम् ।। विललितकचा चश्चत्केशी चलच्चिकुरोन्करां
सुरतविरतौ सम्भोगान्ते विलोकय कामिनीम् ॥ Ends.
प्रतिज्ञामात्रमेवैतदित्युपेक्षं विचक्षणः
अलङ्कारविमहिन्यां युक्तिरुक्तचरात्रयत् सङ्गकमुद्दिश्य निजं सत्यपि बाल्ये श्रुताार्थनं पौत्रम् । अलिखन्निखिलालङ्कृतिसिद्धान्तजयरथः स्फुटार्थपदम्
परिपूर्णमिदमलङ्कारोदाहरणम् । कतिर्विपश्चिद्वरश्रीजयद्रथः ॥ References. - I Mss. Aufrecht i 32, 773° ; ii, 66. 2 S. K. De:
Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 199. This work is described by Rajendralal Mitra in his “Notices of Sanskrit Mss." Vol. VII, No. 2442.
-

Page #58

A-Alamkara
अलंकारोदाहरण
Alamkārodāharana
241. No. 35
- 1875-76. Size.- 7 in. by 5 in. Extent.— 25 leaves ; 16 lines to a page ; 17 letters to a line. Description.- Country paper ; old and thin ; Sarada characters;
hand-writing, small, clear and legible. Age.-- The Ms appears to be very old. Author.- Sobhākara (?) Yasaskara. Begins.
ॐ श्रीशंकरो जयतु ॥ॐ नमो कुमु(त्तसु) तृतीयमुखाय ॥ ॐ रत्नाकरोन्यंतरतो गृहीत्वालंकारसूत्राणि यथा क्रमेण ॥
बंदीवदेव्या गिरिराजपुत्र्याः करोमि शंसंच्छतिगोचराणि ॥ . श्रीत्रयीसुरमित्रात्मजश्रीशोभाकरमित्रविरचितेलंकाररत्नाकरेलंकारसूत्राणि ॥ सुमुखेकार्थपदं पुनरुक्तवदाभासम् ॥ ......बनीलोकजनार्तिहानौ द्युम(स)त्सुपर्व
द्रविणार्थदात्री व्यनक्तु सिंहात्तु पदांघ्रिरुच्चैरुमांबिकाभक्तिमहोत्सवं वः ॥ Ends.
प्र म्नस्य चकार यत्र गिरिजा श्रीशारिकानुग्रहं । तया यत्र वराहलोचनभुवा शारीसरित्संगता ॥ राजासप्रवराभिधो हरागिरिं पातः मदोहो यतस्तिष्ठस्तत्रपुरे यशस्करकविस्तुष्टाव गौरीमिति ॥
श्रीशोभाकरसूत्रार्थस्वल्पोहामात्र घंठानम् ॥ निर्मितं रत्नकंठेन देवी । References. This work is described by Rajendralal Mitra in his
“Notices of Sanskrit Mss.” Vol. V, No. 1822 wherein he mentions this work as अलङ्काररत्नाकरोदाहरणसन्निबद्धदेवीस्तोत्रं and remarks: “A hymn to Parvati, in course of which illustrations are given of all the rhetorical ornaments noticed in the 'Alamkararatnakara'. By Simhasamkara of Kashmir". This is the same work as No. e, included in his
1882-83 Report I by Peterson. From the extract given by him ( vide Report I. p.81) and also from the colophon "....... यशस्करकविस्तुष्टाव गौरीमिति" of this Ms it appears that the work was composed by yasaskara of Kāśmir, and not by Simhašarkara as reported by Rajendralal Mitra.

Page #59

36
Alamkara, Samgita and Natya
[56. उज्वलनीलमणि
Ujvalnīlamāņi No. 36
587.
1887-91. Size.—- 124 in. by 48 in. Extent.— 104 leaves ; 10 lines to a page ; 43 letters to a line. Description.- Country paper; very old, musty and worn out; Dev
anagari characters; handwriting, bold, clear and legible but not uniform ; borders ruled with double black lines; certain portions, such as topical headings, marked out with
red pigment; incomplete ; folio 41 missing. Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Rupagosvamin. Begins.
नमः श्रीगोपीजनवल्लभाय । नामोकृष्टरसज्ञः शीलेनो उद्दीपयन् सदानन्दं ।
निजरूपोत्सवदायी सनातनात्मा प्रभुर्जयति ॥१॥
मुख्यरसेषु पुरा यः संक्षेपेणोदितो रहस्यत्वात् etc. Ends.- on folio 105
“विदग्धानां मिथो लीलाविलासेन यथा सुखं । न तथा संप्रयोगेन स्यादेवं रसिका विदुः। यथा
बलेन परिरम्भणेन नखशिखाभि-" References.- I Mss. Aufrecht i, 62* ; ii 12", 1900; iii, 146.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 255. 3 Editions : Printed with " Locana-rocant” of Jiva Gosvämin and with the com. of Visvanātha Cakravartin in Kāvyamāla 95, 1913. This work is described in I. O. Mss. Car. Part III, No. 1231.
उज्वलनीलमणिकिर गलेश
Ujvalanīlamanikirañalesa No.37
318 (2)
1891-95. Size.— II} in. by 4} in. Extent.- foll. 16 to 24°; 7 lines to a page; 33 letters to a line.

Page #60

37.]
A-Alamkara
37
Description.- Country paper; old in appearance; Bengali charac
ters; handwriting, bold, clear and legible ; red pigment occasionally used; yellow pigment used for correction. The Ms contains the following three works:
(I) भागवतकथामृतकणिका, (2) उज्वलनीलमाणाकरणलेश
and (3) हरिभक्तिरसामृतसिन्धुबिन्दु Age.- The Ms appears to be old. Author.- Not mentioned. Begins.-- fol. 16
उज्ज्वलरसः। अनधीतव्याकरणः चरणप्रवणो हरेर्जनो यः स्यात् । भक्तिरसामृतासन्धोबिन्दुभृतं विष्णरूपेण ॥१॥
श्रीराधामदनमोहनदेवौ जयतां ॥ अथोज्वलरसः ॥ तत्र विषयालम्बनो नायकचूडामणिः श्रीकृष्णः प्रथमं गोकुलमथुराद्वारकादिषु क्रमेण पूर्णतमः पूर्णतरः पूर्णः । इति त्रिविधः। धीरोदात्तः । धीरललितः। धीरोद्धतः । इति प्रत्येक
चतुर्विधः । एवं द्वादशः॥१२॥ Ends.-- fol. 246
सुदूरप्रवासान्ते समृद्धिमान् अतिसपर्य्यः । दुर्लभालोकयो'नोः पारतन्त्र्यात् वियुक्तयोः ।
उपभोगातिरेको यः कीर्त्यते स समृद्धिमान् ॥४॥ अथ सम्भोगपश्चः। दर्शनप्रकर्शनवर्थरो धरासेवनविहारः । जलकेलविं. म्वीचौर्य नौकारवेलादानलीलालुकायनलीलामधुपानादयोऽनन्ता एव ॥
इत्युज्वलनीलमणिकिरणलेशः संपूर्ण ॥ छ । References.-- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part I, page 62%;
Part III, page 146.
This work is described by Rajendralal Mitra in his Notices, Vol. III, No. 580 wherein he remarks. “It is an epitome or a condensed paraphrase, or as the author himself designates it “ the shadow of a ray,” of ujjvalanilamaņi kirana of Viśvanātha Chakravarti, on the amours of Kșsņa in Vrndāvana, describing him and his associates, male and female, according to the rules of the Kāmaśāstra. In fact it is a treatise on Erotics sanctified in the eyes of the faithful by the examples being taken from the life of the cupid of Vrndavana."
So whase,or, of

Page #61

38
Alamkara, Samgita and Natya
[38.
एकावली with टीका
Ekāvali with tīkā (तरला)
( Tarala)
535. No. 38
1884-87. Size.-13} in. by s} in. Extent.— 121 leaves ; 13 lines to a page ; 67 letters to a line. Description.-Modern foolscap paper; Devanagari characters%3; hand
writing, careful, uniform and beautiful ; borders ruled with double red lines; text written in the middle, commentary
above and below. Age.- Saka 1806 ( = A. D. 1884). Author.-Of the Text : Vidyadhara.
„ Of the Comm. : Mallinātha. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥
अग्रेकृत्वाप्रियसहचरीमतिकं संप्रयांतीं व्रीडाभारादवनतमुरवीमंबिकावल्लभो वः ।। लोलापांगाप्रणयमधुरां लोचनांतेन पश्यन्अंतस्तुष्यन्भवतु भगवानंबिकावल्लभो वः ॥ १॥ अध्यारूढः कपर्दा............नीहमानः कर्षन्हर्षातिरेकात्करकमलिनी खंडमुदंडनृत्या अंतर्मग्नं कराग्रं फणिपतिशिरसिस्वैरमाधाय तोयं सुचन्सिचन्नधस्तात्प्रमथपतिशिशन्तातिबालो गणेशः ।।२।। स्वीयैर्नित्यं गुणपरिमलैर्मोदयंती दिगतानत्युदंडैरमृतकिरणैरेंदवी लेखिकेव ॥ सालंकारा सुललितपदा साधुवृत्ता सभावा माता नित्यं मम भगवती भारती सन्निधत्त ॥३॥ वाणी काणभुजीमजीगणदवाशासीच्च वैय्यासी अंतस्तंत्र मरंस्तयन्नगगवी गुंफेषुचाजागरीत् ॥ वाचामाकलयदहस्यमखिलं यश्वाक्षपादस्फुरां लोकेभूयदुपक्रमं च विदुषां सौजन्यजन्यं यशः॥४॥ मल्लिनाथः कविः सोयमेकावल्यामलंकृतो॥ टीकारत्नं निबध्नाति तरलं नाम नामतं ॥ ५॥ एकावली गुणवती यमलंक्रियापि यद्वैशसादजनिकोश गृहेषु गुप्ता ॥ तेनोबलेन तरलेन समेत्य धन्यैः कंठेषु चाबहृदयेषु च धायतां सा ॥६॥

Page #62

39.]
A-Alamkara
39
Ends.-- (text)
इति श्रीमतो विद्याधरस्य कृतौ एकावलीनामनि अलंकारशास्त्रालंकार. निरूपणं नाम ८ उन्मेषः॥ --- (com.)
इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारपारीणश्रीमहोपाध्यायकोलंचलमल्लिनाथसूरिविरचितायां एकावलीव्याख्यायां तरलाख्यायां अर्थालंकारनिरूपणा. ख्योऽष्टमनुन्मेषः ॥ छ ।
शकाब्दः १८०६ तारणनामाब्दे अश्विनकृष्णपंचम्यां गुरौ पुण्यग्रामे माध्वीशुपनामक सदाशिवशर्मणा 'लेखकेण इदं पुस्तकं लिखितमस्ति ।
श्रीलक्ष्मीनृसिंहार्पणमस्तु ॥ छ । References.- 1 Mss. Aufrecht i, 752 ; ii, 142.
2 S. K. De. Sanskrit Poetics, Vol I, p. 228. 3 Editions. By K. P. Trivedi in Bombay Sanskrit Series No. 63, 1909.
औचित्यविचार
Aucityavicāra No. 39
588.
1887-91. Size- Iog in by 4g in. Extent.- s leaves ; 17 lines to a page ; 66 letters to a line. Description.-Country paper; very old, thin and worn out; Deva
nagari characters; handwriting, small, compact and legible ; square blank spaces left in the middle of folios ;
पृष्टमात्राs used. Age.-- The Ms appears to be very old. Author.- Ksemendra, son of Prakasendrapandita. Begins.---
६० ॥ अर्हनमः॥
कृतारिवंचनेदृष्टियेनांजनमलीमसा । अच्युताय नमस्तस्मै रुचिरौचित्यकारिणे ॥१॥ अलंकारस्त्वलंकारा गुणा एव गुणाः सदा।
औचित्यं रससिद्धस्य स्थिरं काव्यस्य जीवितं ॥२॥ यदाह

Page #63

40
Ends.--
Alamkara, Samgita and Natya
कंठे मेखलयानितंबफलके तारेण हारेण वा । पाणौ नूपुर बंधनेन चरणे केयूरपाशेन वा ॥ शौर्येणाप्रणतेरिपौ करुणया नायांति के हास्यतामौचित्येन विनारुचिं प्रतनुते नालंकृतिनगुणाः ॥ ३ ॥
" अन्येष्वपि काव्यांगेष्वनयैव दिशा स्वयमौचित्यं भावनीयं । तदुदाहरणानानंत्यान्नदर्शितानि ॥
इति प्रकाशंद्र पंडित सुतश्री क्षे मंद्र कविविरचितौचित्यालंकारोद्धारः ॥ निष्पन्नश्वायं श्रीमदनंतराजनराधिराजसमये । संवत्सरे चतुस्त्रिंशे ज्येष्ठे शुक्लेऽष्टमेऽहनि काव्यौचित्यविचारोयं शिष्यव्युत्पत्तयो (ये) कृतः ॥ १ ॥ छ ॥
References.— 1 Mss. Aufrecht i 76b and 776b under the title औचित्यविचारचर्चा ; iii 174 under औचित्यालंकारोद्धार.
2 S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I 139 f.
3 Printed editions. -- printed in Kāvyamālā 7, 1886.
[.39%
कविकंठाभरण
No. 40
Size.— 97 in. by 4g in.
Extent.— 21 leaves ; 15 lines to a page ; 38 letters to a line.
Kavikanthabharaṇa
327. 1892-95.
Author.— Ksemendra.
Begins.-
Description:— Country paper; old, thin and slightly brittle; Devanāgarī characters ; handwriting, clear and legible; square, blank spaces left in the middle; borders ruled with triple red lines ; पृष्ठमात्राs used; complete.
Age.— The Ms appears to be old.
॥ ६० ॐ जयतिजिनसुधांभः संभवेद्वाग्भवश्री । रथसरससमुद्यत्कामतत्वानुभावा ॥ तदनुपरममध्या ध्यानसंलब्धमोक्षा । रविशशिरिवरूपा त्रैपुरीमंत्रशक्तिः ॥ १ ॥ शिष्याणामुपदेशाय विशेषाय विपश्चितां । अयं सरस्वतीसारः क्षेमेंद्रेण प्रदर्श्यते ॥ २ ॥

Page #64

40.1
A-Alamkara
तत्र कवेः कवित्वापिः शिक्षाप्राप्तागरःकवेः। चमत्कृतिश्च शिक्षाप्तौ गुणदोषोद्गृतिस्ततः॥३॥ पश्वात्परिचयप्राप्तिरित्येते पंच संधयः।। समुद्दिष्टाक्रमेणेषां लक्ष्यलक्षणमुच्यते ॥४॥
मुविभक्तिसमन्वितं बुध- गुणसंयुक्तममुक्तसौष्टवैः रचितं पदकैः सुवर्णवत् कविकंठाभरणावधार्यतां॥५॥
Ends.--
आशीत्प्रकाशेंद्र इति प्रकाशः काश्मीरदेशे त्रिदिशेश्वरश्रीः अभूगृहे यस्य पचि(वि)त्रसत्रमछन्नमग्रासनमग्रजानां यः श्रीस्वयंभूभवनेविचित्रे । शल्यप्रतिष्टापितमातृचक्रः॥ याभूमिकृष्णाजिनवोश्मदाता। तत्रैव काले तनुमुत्ससर्ज ॥ तस्यात्मजः सर्वमनीविशिष्यः । श्रीव्यासदासपरपुण्यनामा ॥ क्षमेंद्रइत्यक्षयकाव्यकीर्ति-। चक्रे नवौचित्यविचारचर्चा ।। श्रीरत्नसिंहे सुहृदि प्रयाते शार्वे पुरं श्रीविजयेशराज्ञि तदात्मजस्यादयार्सहनाम्नः
छते कृतनेनगिराविचारः यस्यासिः परिवार कृत्रिभुवनप्रख्यातशीलश्रुतेः सर्वस्यावनतेनयननिरतां प्राप्ताविशेषोसतिः । आशाः शीतलतां नयत्यविरतं यस्य प्रतापानल तस्य श्रमिदनंतराजनृपतेः काले किलायं कृतः ।
References.- I Mss. Aufrecht i, 86° ; iii, 18.
2 S. K. De, Sanskrit Poetics, Vol. I, 139. 3 Edition : printed in Kāvyamālā 4, 1887.
6 [ A.S. N.]

Page #65

42
Alamkara, Sangita and Natya
14.
कविकण्ठाभरण
Kavikanthābharana No.41
205.
1879-80. Size.- 11 in. by 44 in. Extent.-30 leaves; II lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-Country paper; old but well preserved; Devanagari
characters; hand-writing, clear, legible, bold and uniform ; borders ruled in triple red lines and edges in double ; red
pigment used for topical headings. Age.-- The Ms appears to be old. Author.-Ksemendra. Begins.-folio b
॥ॐ॥ जयति जिनसुधांभः संभवेद्वाग्भवश्री ।। रथसरससमुद्यत्कामतत्वानुभावा ।। तदनुपरमधामध्यानसंलब्धमोक्षा ।। रविशशिशिखिरूपात्रैपुरीमंत्रशक्तिः ॥१॥ शिष्याणामुपदेशाय विशेषाय विपश्चितां॥
अयं सरस्वतीसारः क्षेमेंद्रेण प्रदश्यते ॥२॥etc., as in No. 40 -folio 2' इति श्रीव्यासदासापराख्यक्षेमेंद्रकृत कविकंठाभरणे कवित्व
प्राप्तिः प्रथमः संधिः॥ folio इति etc. ..........द्वितीयः संधिः ॥छ ॥२॥ ,, 6" इति चमत्कारवर्णनतृतीयः संधिः ॥३॥ ,, 7' इति कविकंठाभरणे गुणदोषविभागश्चतुर्थः संधिः ।।
,, II" इति etc. .......पंचमः संधिसमाप्तः । Ends.- folio 290
अन्येषु काव्यांगेष्वनयैव दिशा स्वयमौचित्यमुत्प्रेक्षणीयं ।। तदुदाहरणान्यानंत्यान्न प्रदर्शितानीत्यलमतिप्रसंगेन ॥ आशीत्प्राकाशेंद्र इति प्रकाशः ॥ काश्मीरदेशे त्रिदिशेश्वरः श्रीः । अभूगृहे यस्य पवित्रसत्रमच्छन्नमग्न्यसनमग्रजानां ॥ यः श्रीस्वयंभूभवनविचित्रे लेप्य प्रतिष्टापितमातृचक्रः ॥ पो भूमिकृष्णाजिनवेश्मदाता ॥ तत्रैव काले तनुमुत्ससर्ज ।। तस्यात्मजः सर्वमनीविशिष्यः ॥ श्रीव्यासदासपरपुण्यनामा ॥ क्षेमेंद्र इत्यक्षयकाव्यकीर्तिश्चक्रे नवौचित्यविचारचर्चा ॥

Page #66

421
A-Alainkara
43
श्रीरत्नसिंहे सुहृदि प्रयाते शार्व पुरं श्रीविजयेशराज्ञि तदात्मजस्योदयसिंहनाम्नः कृते कृतस्तेन गिरां विचारः यस्यासिः परिचारकृत्रिभुवनप्रख्यातशीलश्रुतेः सर्वस्यावनतेनयेननिरतां प्राप्ताविशेषोन्नतिः ॥ आशाः शीतलतां नयत्यऽविरतं यस्य प्रतापानल
स्तस्य श्रीमदनंतराजनृपतेः काले किलायंकृतः ।। छ ।। References.-Same as in No. 40
कविकर्पटीकरचना
Kavikarpatīkaracanã No. 42
374.
1887-91. Size.- 8} in. by 4 in. Extent.— 13 leaves ; 8 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Country paper; thick ; Devanagari characters; hand
writing clear, legible and uniform; Age.- The Ms is not very old. Author.- Śamkhadhara. Begins.- folio
॥ श्रीगणेशायनमः ॥ यः कातन्वमुधानिधानकलशः साहित्यरत्नालयः सानंदस्छटगद्यपद्यवचनप्रागल्भशब्दोदयः॥ षद्काव्यामृतपूरपूर्णवदनः सद्वंदचंद्रोदय
स्तस्येयं कविकर्पटीकरचना कष्टं प्रतिष्टाप्यतां १ etc. Ends.-folio 136
पुनः ॥ विद्यानिनोदीस्वयं ॥ श्रीमान्प्रशस्यो गुणैः ॥ पुण्यात्मनामग्रधीः॥ चतुर्थपादे ॥ तर्कोदकविशुद्धभावचरितः॥श्रेयान्सर्वजनेषु निर्मलमतिः॥शत्मानिर्जितसारशत्रुनिवहः ॥ पुनः॥ वागीश्वरोयं नृपः॥ श्रीभीमदेवो नृपः॥जीयादयं भूपतिः ॥ भीमोयमालोक्यतां ॥ विज्ञानपारायणाः ॥ विद्वानयं राजते ।
इति श्रीकविराजरशंखधरविरचिता कविकर्पटीकरचनासंपूर्णा ॥१॥ References.- I Aufrecht i 869, 777b; ii, 6°; iii, I8b.
RS. K. De: Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 316-17.

Page #67

47
Alamkara, Sangita and Nalya
(42.
He makes the following remarks about the work and the author:-" The wood Kavikarpați means " the ragged cloth of a poet ” and the work is a strange effort at supplying a profuse stock of expressions etc. The author, who also wrote the Laţakamelaka-prahasana was the court-poet of Mahamandalikadhiraja Govind-nộpati, king of Kanyakubja, and wrote in the first half of the 12th century (about 1113-1143 A. D.).” p. 217.
कविकर्पटीकरचना
Kavikarpatīkaracanã No. 43
467.
1891-95... Size.— 9 in. by 41 in. Extent.- 10 leaves ; 12 lines to a page ; 28 letters to a line. Description.-Country paper; not very old ; Devanāgari characters
hand-writing, bold, clear and legible; borders of foll. 2 and 3a ruled in double black lines; folio-numbers marked in
left and right hand margins. Age. - The Ms is not very old. Author.- Śamkucara. Begins.- folio 1a
II ATTUTTIVA: 11
T: FUTETUNTAST: etc., as in No. 42. Ends,- folio 10
ga: FATHÔ farangalatere I etc., up to a stare शंकुचरविरचिते कविकटीकरचना समाप्ता ॥ as in No. 42.
followed by il strell PTT TT&T References. - Same as in No. 42.

Page #68

45. )
A-Alarkara कविकर्पटी
Kavikarpați No. 44
663.
1886-92. Size.- 9} in. by 4 in. Extent.— 8 leaves ; 12-13 lines to a page; 36 letters to a line, Description.- Country paper; old and thick ; Devanāgari charact
ers; hand-writing, clear and legible but not uniform. Age. - The Ms appears to be old. Author.- Śamkhadhara. Begins.- folio ra
ll oftecoit fall
9:*T ur 7*** I etc., as in No. 42: Ends.- folio
ga: farendatarini etc., up to gfar sfit #rastafar (fa bat pra
OPET ATAT II as in No. 42. References. - Same as in No. 42.
कविकर्पटी
Kavikarpati
279. No. 45
1884-86. Size.- 44 in. by 3 in, Extent.- 14 leaves ; 11-12 lines to a page ; 18 letters to a line. Description.- Country paper ; old in appearance ; Devanāgari ch
aracters ; hand-writing, clear, legible and uniform. Age.— Samvat 1917. Author.- Samkha. Begins.— folio 1a
11 S TUTATOTTA: 1 7: F aure etc., as in No. 42.

Page #69

46
Ends. -- folio 144.
Alamkara, Samgita and Natya
पुनः विद्याविनोदीस्वयं etc., up to इति श्रीकविराज शंखविर (चि) ता कविकपटी समाप्ताः ॥ as in No. 42 followed by श्रीः संवत् १९१७ कापौषे रामपुरामध्ये गंगानिकटे
References.— Same as in No. 42.
कविकर्पटीकरचना
No. 46
Size.— 8 in. by 4g in.
Extent.- 16 leaves ; 9 lines to a page ; 24 letters to a line.
Age.— Samvat 1907. Author.—Samkhadhara.
Begins. folio ra
Description.-- Modern paper; thin; Devanāgrī characters; handwriting, bold, clear and legible.
Ends. - folio 164
Kavikarpatīkaracanã
॥ श्री हरिः ॥
यः कातन्वसुधानिधानकलश: etc., as in No. 42.
[ 45.
325.
1895-98.
पुनः विनोदीस्वयं etc., up to इति श्रीकविराज शंखघर विरचिता कविकर्पटीकरचना संपूर्णा as in No. 42 followed by
इंद्रादिभिरमेयात्मा दर्शनीयोमहात्मनां
॥ मोभूमिः श्रियमातनोति यजलं वृद्ध वह्निर्वृतिःसो वायुः परदूरदेशगमनंतव्योमं व्योमं शून्यं फलं जः
सोमेविश्वरः साक्षाच्छंकरश्शंकरोतु मे ॥ १॥
भादवामुदि १५ संवत् १९०७ कादसकतलद्वीरामब्राह्मणकामस्त्रिगुरुfreyश्व नकारो भादिगुरुस्तत आदिलघुर्यः । जो गुरुमध्यगतो रत्नमध्ये सत्यगुरुः कथितोन्त्यलघुस्तः ॥ ...... ॥
सूरजतां ददाति विपुलं दुर्यशो निम (र्म) लं नोनाकः खमुत्तमं फलमिदं स्पष्टं गणानां पृथक् ॥ १ ॥

Page #70

47. ]
Reference.---Same as in No. 42
कविकल्पलता
No. 47
A-Alamkara
संग्रामांगणमागतेन नवता चापे समारोपिते देवाकर्णपये ( थे) न येन सहसा यद्यत्समासादितं कोदंडेन शराः शरैररिशिरस्तेनापि भूमंडलं तेन त्वं भवता कीर्तिरतुला कीर्त्या च लोकत्रयं ॥ २ ॥
Age.— The Ms appears to be very old.
Author. - Deveśvara.
Begins.-—
Ends.-
Size— 11‡ in. by 44 in.
Extent.— 23 leaves ; 15 lines to a page ; 50 letters to a line. Description. — Country paper ; thin, very old and worn out ; some of the folios are mended with paper slips; Devanagari characters; square blank spaces reserved in the centre of each folio ; borders ruled with two double black lines Occasional used.
॥ ६ ॥ ॐ नम श्रीभारत्यै ॥ गंगावारिभिरुक्षिताः etc.
Kavikalpalata
301. 1880-81.
47
असकृदमृतबिंदुस्पंदपानेन भृंगाः । प्रसृमरमकरंदस्वादसौख्यं लभते ॥ ५ ॥ "
इति चतुर्थस्तव रूपादिकं नाम पंचमं कुसुमं ॥ छ ॥
References.— I Mss. Aufrecht i, 874, 777 ; ii, 166, 1924 ; iii, 19 2 S. K. De : Sanskrit Pocties, Vol. I, p. 212.
This work is described in Madras Cat. Nos. 12804-7 and in I. O. Des. Cat. pt. III. No. 1178.

Page #71

Alamkara, Samgita and Natya
148. कविकल्पलता
Kavikalpalata No. 48
520.
1884-87. Size.- 8 in. by 3 in. Extent.-66 leaves; 9 lines to a page; 40 letters to a line. Description.-Country paper ; very old, musty and worn out;
Devanāgari characters; hand-writing, small, clear and legible but not uniform; borders ruled with double black lines; certain lines marked out with red pigment; borders of folios 1 to 23 are ruled with two donble red lines; last few folios slightly damaged on all sides.
The Ms is complete. Age.- (Sarivat) ITIS. Author.-Deveśvara. Begins.
ॐ नमः श्रीनृसिंहाय ।। वक्रतुंडाय नमः ॥ आयेजय ॥ ॐ॥ ॥ गङ्गावारिभिरुक्षिताः फाणफणैरुत्पल्लवास्तच्छिखा रत्नै कोरकितास्मुधांशुकलयास्मेरैक पुष्यश्रियः ।।
आनन्याश्रुपरित्फुताक्षिहुतभुग्धूमैमिलहोहदा। नाल्यकल्पलता फलन्ददतु वोऽभीष्टं जटाधूर्जटेः॥१॥ मालवेन्द्रमहामात्य श्रीमद्वाग्भटनन्दनः।
देवेश्वरः प्रतनुते कविकल्पलतामिमाम् ॥२॥ Ends.
" आविष्कृतो वमुमती मुमतीश्वरेण । देवेश्वरेण कविना कविनायकेन ॥ काव्यज्ञमानसमुदे समुदे तु भूमा-1
वाकल्पमेवकावकल्पलतावतारः ॥२७॥ इति श्रीवाग्भटसूनुमहाकविदेवेश्वरविरचिता कविकल्पलता समाप्ता । श्रीरामः ॥ श्रीकृष्णः॥
विद्यावागीशपुत्रेण लक्ष्मणेनातियत्नतः ॥
कविकल्पलतापूरि स्वसतोथै फलाचिता ॥१॥
॥ १७१५ पौषकृष्ण ८॥ग्रंथसंख्या १५००॥ References.-Same as in No. 47.

Page #72

AM
A--Alamkara
49.]
कविकल्पलता
Kavikalpalatā
328. 1892-95.
No. 49
Size.- 9 in. by 44 in. Extent.- 189 leaves; 5 lines to a page ; 22 letters to a line. Description.- Country paper ; thick, white and well-preserved ;
Devanāgari characters; hand-writing bold and legible but not uniform, the folios are numbered as follows:-1-31; 1-42, 73-93, and 1-95 = 189 folios; red ink used for topical headings and colophons.
The Ms is complete. . Age.- The Ms is old. Author.- Deveśvara. Begins.---
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ गंगावारिभिरुक्षिताः फणिफणैरुत्पल्लवास्ताछखा-। रत्नैः कोराकतास्सुधांशुकलयास्मेरैकपुष्याश्रयः ॥ आनंदाश्रुपरिप्लुताक्षिहुतभुग्धूमैर्मिलहोइदा-। नालपङ्कलताः फलं ददतु वोऽभीष्टं जटाधूर्जटेः॥१॥ मालवेन्द्रमहामात्यश्रीमद्वाग्भटनंदनः। देवेश्वरः प्रतनुते कविकल्पलताामिमाम् ॥ प्रतिभा भवितात्मानः कवित्वलेन कुर्वते।। अन्यत्र कविताधानकुशला विरला जनाः॥३॥ यदन्यैवमनक्षुण्णन्तत्र सञ्चरतो मम । पदे पुनः प्रस्खलतस्सन्तस्सन्त्वब(व)लंव(ब)नम् ॥४॥ कविशिक्षाशतं वीक्ष्य कवीशानुपजीव्य च । निबद्धेयं मया धरािस्त्वरितश्लोकसिद्धये ॥५॥ सुपुष्परम्यस्तबका सदालिपरिशीलिता । कविकल्पलतासेयममलपरिशील्पतां ॥६॥
Ends.
न कवित्वाभिमानेन न कीर्तिप्रसरेछया। विहितासौ मया किं तु कौतुकात्कवितार्थिनां ॥१७॥ निःफलां खलतां त्यक्त्वा कविकल्पलता मम । एषा फलाय महते घोषणीया मनीषिभिः॥१८॥
7
[A. S. N.]

Page #73

dlamkara, Sangita and Națya
[49.
निःफलां खलतां त्यक्त्वा कविकल्पलतामिमां। सेवनीयां निषेवध्वं कार्यमार्या विचार्यतां ॥१९॥ अन्यकन्यापि पुण्यार्थमपविद्धा ध्रवाद्यथा । पोषणादेव मेषापि श्रेयसे को भविष्यति ॥२०॥ हंत संततमिमामुपास्यतः।
कस्य नश्यति न वाचि वाच्यता। उल्लसंति कलकंठकामिनी।
कूजितादपि च पूजिता गिरः॥२१॥ कलकंठकलत्रकोमलस्वनलक्ष्मीसहपांसुकेलयः॥ कविकल्पलतानुकंपया कृतिनः कस्य भवंति नोक्तयः ॥ २२॥ निसर्गसारस्वतसंभृतानि ।।
सूक्तानि मुक्कामाणिकोमलानि ॥ भवंति मुष्याभजनात्तदेषा।
द्वेषापेक्ष्या न विचक्षणेन ॥२३॥ स्वर्द्धनदुग्धसवयांसि वचांसि वीणा। . मंजीरमंजुलाननादसहादराणि ॥ एतां निषेव्य कवयः कवितामृतानि । विद्वत्सभासु सावलास उदीरयध्वम् ॥२४॥ सदकलकलकंठीकेलिनादानुवादाः। परिणतसहकारस्वादसंवादभाजः ॥ अभिनवमदधारा बंधवः काव्यबंधा-। विधुतविधुरुचोस्या सेवयाविर्भवंतिः ॥२५॥ सर्व विनश्यति विहाय कवित्वमेकं । कायेन साकामिति कस्य न हि प्रसिद्धम् ॥ एतद्विमृश्य कविकल्पलतासु काव्य-। संपत्तये सुकावीभः सततं निषेच्या ॥२६॥ आविष्कृतो वसुमती सुमतीश्वरेण । देवेश्वरेण कविना कविनायकेन । काव्यज्ञमानसमुदे समुदेतुभूमा।
वाकल्पमेव कविकल्पलतावतारः ॥२७॥ इति श्रीवाग्भटसूनुमहाकावदेवेश्वरविरचिता कविकल्पलता समाप्ता।
विद्यावीगाशपुत्रेण लक्ष्मणेनाति यत्नतः।
कविकल्पलतापूरिस्वसतोर्थ फलाचिता ॥१॥ ज्येष्टमासे सिंते पक्षे पंचम्यां मंदवासरे। समाप्तोयं ग्रंथः । लिखितमिदं श्यामसुंदरण पर्वणीकरस्योपनाम श्रीसखारामस्येदं पुस्तकम् । Reference:-Same as in No. 47.

Page #74

5o.]
A-Alainkara
"51
काव्यकल्पलतावृत्ति
called कविशिक्षावृत्ति
Kāvyākalpalatāvrtti
called Kāviśikṣāvịtti
65. . 1873-74.
No. 50
Size.- 10 in by 4} in.
Extent. - 96 leaves; 13 lines to a page ; 45 letters to a line.
Description.-Country paper; old in appearance; Devanagari charac
ters; hand-writing clear, legible and uniform ; TEATETIS used; borders ruled in two double black lines with red pigment between them ; blank squares in the centre of folios; the contents have a blackish appearance; folios 93-95 spoiled with ink spots; fol. 94 slightly torn; some folios spoil
ed with oil-spots. Age.. - The Ms appears to be old. Author.- Amaracandra disciple of Jinadatta Suri Begins.- folio. 1b
ॐ नमः शारदायै ॥ विमृश्य वाङ्मयं ज्योतिरमरेण यतींदुना। काव्यकल्पलताख्येयं कविशिक्षा प्रतन्यते ॥१॥ सारस्वतामृतमहार्णवपूर्ण।
मत्वारिसिंहसुकवेः कवितारहस्यं ॥ किंचिच्चतद्रचितमात्मकृतं च किंचिद्-।
व्याख्यास्यते त्वरितकाव्यकृतेत्र सूत्रं ॥२॥ शास्त्रारंभे शास्त्रकार । समुचितेष्टदेवतानमस्कारपूर्व शास्त्रस्याख्या प्रेक्षावत्प्रवृत्यंगप्रयोजनयुक्तमाभधयं वाह।
वाचं नत्वा महानंदकरसत्काव्यसंपदे।
कविशिक्षामिमां वच्मि काव्यकल्पलताद्वयं ॥१etc. -folio 3* इति जिनदत्तसूरिशिष्यमहाकविपंडितश्रीमदमरचंद्रविरचितायां काव्यकल्पलताकविशिक्षावृत्ती छंदः सिद्धिप्रताने प्रथमेनुष्टुपशासनस्तबकः प्रथमः । ०। ६४ folio 8a इति etc............स्तबको द्वितीयः।
_Tub_ इति etc............स्तबकः तृतीयः समाप्त ॥ , 13b इति etc............स्तबकश्चतुर्थः समाप्तः ।

Page #75

Alamkara, Samgita and Natya
[50.
folio 27 इति etc............स्तबकश्चतुर्थः ( पंचमः? ) समाप्तः । ,, 81b इति etc............अर्थसिद्धिप्रतानक्रियास्तबकः ॥
, 92 इति etc............स्तबकः षष्टः । Ends.- folio 96a
तद्गुणाधिकसंयशः। सद्गांभीर्यगुणस्याग्रे समुद्रो गो पदायते । ससन्मानससरोजांतर्गगनं भ्रमरायते ॥६३॥
एवमौचित्त्येन तद्गणाधिकत्वमारोप्यं ॥ इति श्रीजिनदत्तसूरिशिष्यमहाकविपंडितचक्रचूडामणिश्रीमदमरचद्रविरचितायां काव्यकल्पलताकविशिक्षावत्तौ अर्थसिद्धिप्रताने अर्थसमस्यास्तबकः सप्तम समाप्तः । ग्रं० १४५ संपूर्णश्चायमर्थसिद्धिप्रतानश्चर्थः । ग्रं० ११२२
श्रीमद्वायटगच्छवारिधिविधो पादारविंदद्वये । येन श्रीजिनदत्तसूरिसुगुरो शृंगारभंगायितां ॥ स श्वेतांबरमौलिरत्नममरः श्रीवीरतीर्थकरः । प्रह्वात्माकृतकाव्यकल्पलतिकावृत्तिं सतां संमतां । १॥ सिक्तेय मुद्वृत्तैः शास्त्राब्दिभ्यः सारसुधारसैः । काव्यकल्पलताकल्पं तनोतु सुमनोमुदं ॥२॥ काव्यमेव परब्रह्मास्वादसोदरशर्मदं । आलोकं पालयामास कालिदासकवेर्यशः।३। वाल्मीकव्यासयोर्मिविश्वविश्वदिग्मूलकलगा। कल्पांतोलंधिनी कीर्तिः काव्यादेव विज़ुभते । ४॥ काव्यकल्पलतावृत्तो ससूत्रयामनुष्टुभा ।
त्रिसहस्रात्रिंशती च सप्तपंचाशदुत्तराः। ५। सर्वसंख्या ग्रंथाग्रं । ३३५७ । इति समाप्तेयं काव्यकल्पलताकविशिष्या
वृत्तिसमाप्तः ॥ छ । श्रीः॥ छ । References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part 1, page 101*.
Part II, page 196. S. K. De, History of Sanskrit Poetics Vol. I, page 210.
This work is described by Rajendralal Mitra in his Notices of Sanskrit Mss. Vol. VII, No. 2531. The title, however, given by him to the work is Fre n t or कविशिक्षा which appears to be incorrect.

Page #76

52.] A--Alamkara
53 काव्यकौस्तुभ
Kávyakaustubha
692. No.51
1891-95. Size.— 104 in. by 48 in. Extent.-7 leaves ; Io lines to a page ; 34 letters to a line. Description.-Country paper, old and worn out; Devanagari charac
ters; hand-writing, bold, close and legible; the work is incomplete, the colophon of the 1st prabhā occurring on folio 3 ; certain words and expressions are marked out with red pigment; yellow pigment used for corrections ; corners of
folios are mended with paper slips. Age.-- The Ms appears to be old. Author.-Baladeva Vidyābhāsana.
Begins.--
॥श्रीकृष्णो जयति ॥ कलाभिनितः श्रीमान् राधया समलकृतः।
दीव्यत्कुवलयः सोयं विधुर्विजयतेतराम ॥ प्रारिप्सितस्यास्य शास्त्रस्य काव्यांगत्वाकाव्यफलमेव फलमिति तावदाह । कीर्तिसार्वज्ञमानंदोधनादीनि च काव्यतः ।। सार्वज्ञं देवमानवादि । प्राणिचेष्टा
वगति रूपं ॥ etc. Ends.-- folio 7
" इति व्यंगोऽर्थः स च मुरताईत्वं तस्य व्यनक्ति वाच्यस्य स्थलस्य वैशिष्टयात् अधुना मुदिरागमे मनोज्ञाः सखिरत्नातिदीपितावडभ्यः निपतत्य
रिगर्जितावुधारामुखरीभूतगृहांतरा भवंति अत्र व कांते मां नेष्यामिति संके..." References.= I Mss Aufrecht ii, I9%; iii, 22 AK. 692. (The present
Ms). 2 S. K. De, Sanskrit Poetics Vol. I, 184 f.; 303.
काव्यदर्पण
Kāvyadarpaņa
589 1887-91.
No. 52 Size.— 104 in. by 44 in.

Page #77

54
Alamkāra, Samgita and Natya
[52.
Extent.-63 leves ; 7 lines to a page; 27 letters to a line. Description.-Country paper, thick and slightly whitish in appearance;
Devanāgari characters; hand-writing bold, thick and legible ; borders ruled with double red lines; double red daņdas used through out; certain lines marked out with red pigment; folios missing are 21, 22, 47, 54, 61; colophons of paricchedas are on folio 19 (I paricceda ); on folio 24
(IV paricceda; on folio 30 (V pari.); on folio 68 (VII pari.). Age.--Samvat 1831. Author.- (जेनाविरचिते). Begins.
॥श्री श्रीराधागोनाथजी ॥ कामदं नीलशैलस्थं करुणावरुणालयं । शरणं सर्वसत्वानां श्यामलं धामकामये ॥१॥ माननीयं गुनींदाणामालोक्यमतमुत्तमम् । कवीनां कौतुकं कर्तुं क्रियते काव्यदर्पणः॥२॥ अवादाहरणं सर्वं श्रीकृष्णचरितांकितं । पद्वर्णनं तदप्युक्तं काव्ये कृष्णविनोदने ॥३॥ धर्मार्थकाममोक्षाणां प्राप्तिर्भवति काव्यतः । अतो हेतोर्यथाबुद्धितत्स्वरूपं निरूप्यते ॥४॥ गुणाभिव्यंजकैर्वर्णंयुतावस्फुटदूषणैः ।
शब्दार्थों क्वाप्यलंकाररहितौ काव्यमस्य तु ॥५॥ Ends.--
" एवमादिप्रकारेण दोषादोषनिरूपणं । औचित्यापेक्षया ज्ञेयमतो नात्र प्रकाशितं ॥ कृता काव्यपरीक्षेयं कवीनां कौतुकावहा । . आर्यामा त् सर्यमुत्सार्य सानुकम्पं विचार्यतां ॥
इति काव्यदर्पणे वउज्येष्ठराजकुमारण जेनाविरचिते दोषनिर्नयः सप्तमः परिच्छेदः॥*॥
समाप्तोऽयं यः॥* ॥ संवत् १८३१ वैसाख दुसरो (* Here the letters " जेनाविचते" are written
References.- Aufrecht refers to this Ms only in Part iii, 22b.

Page #78

53,]
काव्यदर्पण
No. 53
Size.-93 in. by 4 in.
Extent. -- 35 leaves ; 12-14 lines to a page; 32 and 25 letters to a line.
-
Description.— Country paper ; old in appearance; Devanāgarī characters ; hand-wtiting not uniform and carelessly written ; borders ruled in single and double black lines; red pigment scarcely used ; folios 34--37 missing.
The Ms was written by one Jagadiśa.
Age.— Samvat 1822 ; śaka 1688. Author. - Not mentioned. Begins.— folio ra
॥ श्री गणेशाय नमः ॥
कामदं नीलशैल स्छं करुणावरुणालयं । शरणं सर्वसत्वानां श्यामलं धामकामये ॥ १ ॥ माननीयं मुनींद्राणां मतमालोक्यमुत्तमं । कवीनां कौतुकं कर्त्तुं क्रीयते काव्यदर्पणः ॥ २ ॥ अत्रोदाहरणं सर्व श्रीकृष्णचरणांकितं ॥ यद्वर्णनं तदप्युक्तं काव्ये कृष्णविनोदने ॥ etc.
""
folio 86 इति श्रीकाव्यदर्पणे उत्तमकाव्यनिर्णयः प्रथमः परिछेदः ॥
TO इति etc.....मध्यमकाव्य निर्णयः द्वितीयः परिछेदः ॥
II इति काव्यदर्पण अधमकाव्यनिर्णयस्तृतीयः परिछेदः ॥
12 इति काव्यगुणनिर्णयश्वतुर्थः परिछेदः ॥
14 इति काव्यदर्पणे शब्दालंकारनिर्णयः पंचमः परिछेदः ॥
332 इति काव्यदर्पणे अर्थालंकारनिर्णये षष्टः परिछेदः ॥
"
A-Alamkara
""
""
Kāvyadarpaṇa
371.
1895-98.
"
55
Ends.- folio 3gb
तथापि करुणे विश्रांतिरिति तस्यांगतेव एवमादिप्रकारेण दोषादोषादोषनिरूपणं चित्यापेक्षया ज्ञेयमतो नात्र प्रकाशितं ।
कृत काव्य परीक्षेयं कवीनां कौतुकावहाः ।
आन्यात्सर्व सानुकंपं विचार्य्यतां ॥
इति श्रीकाव्यदर्पणे दोषनिर्णयः सप्तमः परिछेदः समाप्तिमगात् ॥ ७ ॥ श्री ॥ श्री ॥ छ ॥ श्रा ॥ छ ॥

Page #79

56
Alamkara, Saṁgita and Națya
[53.
संवत् १८२२ शके १६८८ प्रवर्त्तमाने मासोत्तमे मासे ज्येष्टमासे धवलपक्षेऽद्ये तिथौ नवम्यां चंद्रवासरे लिखितमिदं पुस्तकं ॥ अटग्रामे मोठज्ञातिभ मीठामुतजगदीशेनं लिखितं ॥
Then follows a list of Alamkāras. References.--See No. 52.
काव्यपरीक्षा
Kāvyaparīksā
536. No. 54
1884-87. Size.--II in. by 4g in. Extent.-- 29 leaves ; 11 lines to a page ; 71 letters to a line.
Description.-- Modern paper with water lines; brittle ; Devanagari
characters; hand-writing small, uniform, careful and compact and legible; colophons of the Ullāsas are : Chahter I folio. (?)
II
". 9 III
, 17 IV
" 20 " 29
The Ms is incomplete; though the folios are numbered consequtively, commentary on the ist. Ulläsa and a portion of the 2nd Ullāsa is wanting in the beginning, so also
comm, for Ullāsas VI to X. Age.- The Ms is a modern copy. Author.-- Śrī Vatsa Kavi or Śri Vatsalāńchana. Begins.-- ( abruptly)
" न स्नाने० स्नाने चेत् सर्वावछेदेनैव चंदनच्यवनादि स्यादिति० तथा विधचंदनच्यवनादीनां रतैकसाध्यानां स्नानकार्यत्वबाधेन स्नातुं गतासीत्यत्र निषेधो न गतासीत्यत्र विधिश्च लक्ष्यते etc. "

Page #80

58.]
A-Alarhkara
Ends.
उदं च त्तकौघस्नपितमतिरेकांतसुभगं । भविष्णोः श्रीविष्णोश्चरणमधुलुंटाकमधुपः॥ प्रबंधं निबंधादिममतितरां युक्तिलहरी। परीरंभारंभ जडभरतरंभा भणितवान् ॥१॥ प्रत्यक्षरप्रबलकर्कशतर्कचर्चा। रत्नछटाविविधविभ्रमकुंभितश्रीः॥ कंठे सतां लुटतु हार इवैव हारी।
श्रीवत्सलांछन कवर्वि(?)चसां विलासः ॥२॥ येनामंडिकणादगौतममतं सांख्यं च संक्षोभितं । मीमांसा चुलकीकृतैव सफलं पातं च पातंजलं ॥ वेदांतार्थविचारपारगमतेब्रह्मकलब्धस्थितेः। श्रीवत्सस्य कृतिः सुधापरिणतिस्तस्येयमुन्मीलति ॥३॥ इति श्रीकाव्यपरीक्षायां पंचम उल्लासः॥
References. -I Mss. Aufrecht, ii, 19b.
___2 S. K. De, Sanskrit Poetics, Vol. I p. 178.
काव्यप्रकाश (कारिका)
Kāyvaprakāśa
No. 55
675.
1886-92. Size.-9 in. by 4 in. . Extent.- 6 leaves; I3 lines to a page; 36 letters to a line. Description..- Country paper, very old, brown in appearance,
brittle ; Devanāgari characters ; hand-writing small, clear and legible ; yellow pigment used for corrections; verse numbers and colophons marked out with red pigment; borders, ruled with single black line, a few marginal notes here
and there. Age.- The Ms is very old. Author.- Mammata.
8 [ A.S. N.]

Page #81

58
Begins.
Ends.
References.
Alamkara, Samgita and Natya
श्रीगणेशाय नमः ॥ नियतिकृतनियमरहितां etc.
काव्यप्रकाश (enitent)
No. 56
" -- न तद्विचित्रं यदसत्र सम्य ॥ विनिर्मिता संघटनैव हेतुः ॥ ४४ ॥
इति काव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ।
I Mss- Aufrecht i 101b, 778b; ii 19, 193b; iii 22b. 2 S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol I, 158, 167.
3 Printed editions:
(1) Text only--(a) By Nathuram, Calcutta 1829 (b) by Jivananda 1867 etc.
(2) Text with commentary-(a) with Balabodhini, by Vämanācārya Zalkikar in Bombay Sanskrit Series. 4th ed. 1921; (b) with Tatparyavivarana, by Maheśacandra Nyayaratna, Calcutta 1876 (by Jivanand); (c) with Pradipa and Prabha, Kavyamālā 24, 1891, 1912; (d) with Nageśavri by pt. Hari Sankar Sarma; (e) with Sudhasagara by Bhima Sena Dikshit (f) with Pradipa and Udyota (ch. i, ii, vii and X) by D. T. Chandorkar, Poona 1896, 1915 (g) with Pradipa and Udyota (complete) in Anandaśrama Series, 1911 etc.
155.
4 Translations: (a) English translation by Ganganath Jha Benares 1918; (b) by P. P. Joshi (ch. i, ii and 10); Bombay 1913; (c) by S. S. Sukthankar (ch. i, ii and X) Bombay 1933.
Kavyaprakāśa (Kārikās)
674.
1886-92.
Size.-- 8 in. by 4 in.
Extent. 12 leaves; 10 lines to a page; 27 letters to a line.

Page #82

A- Alamkara
Description.-Country paper, old and slightly brittle; Devanagari characters; hand-writing, bold, clear and legible; colophons marked out with red pigment; borders ruled with double red lines; yellow pigment used for corrections.
Age.— The Ms appears to be old.
Author. - Mammata.
Begins.
57.1
Ends.
॥ ॐ नमः परमात्मने ॥
वृत्तिः काव्यप्रकाशाख्यायेयां ग्रंथकृता मया । तानि सूत्राणि लिख्यते क्रमादावृत्तये मया ॥ १ ॥ नियति कृतनियमरहितां etc.
शब्दार्थालंकृतीनां तु सप्तषष्ठिः स्वसंज्ञया ।
समुच्चयेन संख्या स्यादथ चासां प्रभेदतः ॥ १८ ॥ अष्टसप्तत्युत्तरातु शतसंख्येति चिन्त्यतां ॥
॥ श्री ॥ इति काव्यप्रकाशे मूलकारिकाः संपूर्णाः ॥ References.— Same as in No. 15.
-
59
काव्यप्रकाश (कारिका)
No. 57
Size— rog in. by 44 in.
Extent.— 9 leaves; 9 lines to a page ; 41 letters to a line.
Description.— Country paper, old, thin and brittle ; Devanagari characters ; hand-writing, clear and legible but not uniform; borders ruled with double black lines; verse numbers marked out with red pigment.
Age. The Ms appears to be old
Author.—Mammata.
Kavyaprakāśa (Kārikās)
694.
1891-95.

Page #83

Alamkara, Sangita and Națva
[57.
Begins.---
"श्री महागणपतये नमः ॥
नियतिकृतनियमराहतां etc." Ends.--
"एषां दोषा यथायोगं संभवतोपि केचन ।
उक्तेष्वंतःपतंतीति न पृथक्प्रतिपादिताः॥५४॥"
सर्वम् । १३७॥ इ......दशमोल्लासकारिका काव्यप्रकाशालंकारस्य ॥ References.- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kāvyaprakāsa (कारिका)
(Kārikās) No. 58
286.
1884-86. Size.- 98 in. by 4 in. Extent.— 8 leaves ; 10 lines to a pages, 28 letters to line. Description. - Country paper, very old, musty, and worn out;
Devanāgari characters ; hand-writing, bold and legible; borders ruled with double black lines; folio I (a) contains matter from some different work.
Age.- This Ms is very old. Author.- Mammata. Begins.
"श्रीवक्रतुंडाय नमः॥
नियतिकृतनियमरहितां etc." Ends.--
" --उक्तेष्वतः पतंतीति न पृथक्प्रतिपादिताः ॥ ५५॥ इति काव्यप्रकाश
कारिकायां दशमोल्लासो निरगलत् ॥ समाप्तमेतत्काधलक्ष्म ॥छ॥शुभं भवतु ॥ Reference.- Same as in No. 55.

Page #84

60.)
A-Alarkara
61
काव्यप्रकाश
Kāvyaprakāśa (Altea)
(Kārikās) No, 59
523.
1884-87. Size.— } in. by 24 in. Extent. — 10 leaves ; S lines to a page ; 29 letters to a line. Description.- Country paper, very old, musty and worn out;
Devanāgari characters; hand-writing, small but clear and legible; this Ms is incomplete, containing 104 Kārikas ;
borders ruled with double black lines. Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Mammața. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥
" Ferrae Taiterarigai etc." Ends.- folio 10
"-- TUTTTTTTTTT OTT TÊTETT 18081 faqet tefal Reference.-Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kávyaprakāśa
206. No. 60
1882-83. Size.-- 9} in. by 4 in. Extent.- 165 leaves ; 7 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Country paper, smooth, brittle and whitish in ap
pearance ; some of the first and last few folios are much worn out; Devanagari characters, hand-writing, clear, bold and legible; borders ruled with two double red lines; all the four edges of folios ruled with double red lines ; red double dandas used throughout; colophon in red ink; topical headings and some of the Kārikās written in red ink; folio I is missing.

Page #85

Alamkāra, Saṁg ita and Natya
[60.
Age.- Samvat I756. Author.-Mammata. Begins.- folio 2
" --कृते व्यवहारविद शिवतरक्षतये। सद्यः परनिर्वतये कान्तासम्मिततयोपदेशयुजे॥
कालिदासादीनामिव यशः॥" Ends.--
"न तद्विचित्रं यदमुत्रसभ्य-। ग्विनिर्मिता संघटनेव हेतुः॥छ । इति श्रीकाव्यप्रकाशेऽर्थालंकारानियो नाम दशमो उल्लासः॥शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु॥छ ॥छ । संवत् १७५६ वर्षे शावणमासे शुकलपक्षे चतुर्दश्यां
रविवासरे लषीतमिदं पुस्तकं ॥ छ॥ छ॥ श्री॥ श्री॥छ.॥ श्री॥छ ॥श्री॥ Reference.- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kāvyaprakāsa (कारिका)
(Kārikās)
524. No. 61
1884-87. Size.-- 7 in. by 3} in. Extent. - 9 leaves ; 6 lines to a page; 32 letters to a line. Description.-Country paper, old and somewhat musty; Deva
nāgari characters; bold and legible hand-writing; borders ruled with double black lines; the Ms is incomplete, con taining Karikās for 8 Ullasas and 8 Karikās from 9th
Ullasa. Age.--The Ms appears to be old. Author.--Mammata. Begins.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ नियतिकृतनियमरहिता लादकमयीमनन्यपरतंत्रां। नवरसरुचिरां निर्मितिमादधती भारती कर्जयति ॥

Page #86

62.]
A--Alankara
63
Ends.- folio 9 (last)
"-भेदाभावात्प्रकृत्यादर्भेदोपि नवमो भवेत् तच्चित्रं यत्र वणानां खङ्गाद्याकृतिहेतुना ॥८३॥ पुनरुक्तवदाभासो विभिन्नाकारशब्दगा।
Referencc.-- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश (कारिका)
Kāvyaprakāśa
(Kārikās )
10.
No. 62
1898-99. Size.-104 in. by 48 in. Extent. 10 leaves ; 11 lines to a page, 29 letters to a line. Description.-Country paper, very old and worn out; Devanagari
characters ; hand-writing, bold, and legible ; borders ruled with two double red lines; right and left edges marked with single red lines; colophons, single and double dandas marked out in red ink.
Age. - The Ms appears to be old. Author.-Mammata. Begins.
“॥ ॐ श्रीगणेशाय नमः॥
नियतिकृतनियमरहितां etc." Ends.
___" -ग्विनिर्मित संघटनैव हेतुः॥१॥ इति काव्यप्रकाशकारिका संपूर्णा ॥लि.पंदयाचंद्रेण पं० कृपासागरस्य
पठनार्थ।" Reference.--- Same as in No. 55.

Page #87

Alamkara, Samgita and Natya
( 63. काव्यप्रकाश
Kāvyaprakāśa
242. No. 63
1875-76. Size.-9 in. by 8 in. Extent.— 78 leaves ; 19 lines to a page. 20 letters to a line. Description.- Birchbark, thin brittle but preserved in good condition
by mending the edges of folios with paper slips; hand
writing, bold, uniform and legible ; Śārada characters. Author.-- Mammata. Begins.- folio I38b
ॐ स्वस्ति ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय समुचितेष्टदेवतां ग्रंथकृत्परामृशति ॥ नियतिकृतनियमराहतां ह्लादैकमर्यामनन्यपरतंत्राम् ॥ नवरसरुचिरां निर्मितिमादधती भारती कवेर्जयति ॥ नियति शक्त्या नियतरूपा मुखदुःख मोहस्वभावा परमाण्वद्युपादानकर्मादि सहकारिकारणा
परतंत्रा षड्रसा न च हृद्यैवास्ते ॥ Ends.-- folio 2150
इति श्रीकाव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ इत्येष मार्गो विदुषां विभिन्नोप्यभिन्नरूपः प्रतिभासते यत् ॥
न तविचित्रं यदमुत्र सम्याग्विनिर्मिता संघटनैव हेतुः ॥ समाप्तोयं काव्यप्रकाशः काव्यलक्षणं ॥ शुभमस्तु ॥ folio 140• इति काव्यप्रकाशे काव्यप्रयोजनकारणस्वरूपविशेषनिर्णयो नाम
प्रमथ उल्लासः ॥१॥ 144 - इति काव्यप्रकाशे शब्दनिर्णयो नाम द्वितीय उल्लासः ॥२॥ 145 - .........,,......अनिर्णयस्तृतीय उल्लासः ॥३॥ 157 - .........,,......ध्वनिनिर्णयश्चतुर्थउल्लासः ॥ ४ ॥ 163b - इति काव्यप्रकाशे ध्वनिगुणीभूतव्यंग्यसंकीर्णप्रभेद निर्णयो
नाम पंच उल्लासः॥ 1644 - इति काव्यप्रकाशे शब्दार्थचित्रनिरूपणं नाम षष्ट उल्लासः ॥ 1840 --- इति काव्यप्रकाशे दोषप्रकाशनवर्णनं नाम सप्तम उल्लासः ॥ 1879 - इति काव्यप्रकाशे गुणालंकारभेदनियतयणनिर्णयो नामाष्टम
उल्लासः॥ 19 - इति काव्यप्रकाशे शब्दालंकारनिर्णयो नाम नवम उल्लासः ॥
215b - इति काव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ Reference. -Same as in No. 55.

Page #88

65.]
काव्यप्रकाश
कारिका and वृत्ति )
No. 64
A-Alamkara
Size. 10 in by 4 in.
Extent. 33 leaves; 17 lines to a page; 70 letters to a line. Description.
Age.- - The Ms appears to be very old.
Mammata.
Author.
Begins.
Ends.
Country paper, very old thin and brittle; Devanagari characters; hand-writing, small clear and beautiful; borders ruled with two double lines; square blank space in the centre of every folio; the Ms is complete in 10 Ullasas; पृष्ठमात्राs used.
“ ॐ नमो हयग्रीवाय ॥ छं ॥ ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc.
""
Kāvyaprakāśa (Kārikās and Vṛtti)
112. 1883-84.
Reference. Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
( कारिका and वृत्ति)
No 65.
काव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥
॥ इत्येष मार्गों etc....... संघटनैव हेतुः ॥ समाप्तोयं काव्यप्रकाशः ॥ काव्यल० ॥
65
Kavyaprakāśa (Kārikās and Vṛtti)
669.
1886-92.
Size. 10 in by 5 in.
Extent. 90 leaves; 10 lines to a page; 36 letters to a line.
9 [A. S. N. ]

Page #89

Alamkara, Samgita and Natya
[65.
Description.- Country paper, old, thin; last 2 folios are some what thicker and rough in appearance; folios 51, 53, 54, are of smaller dimensions, white in appearance and are later insertions; Devanagari characters; hand-writing is not uniform throughout, different hands are noticeable in different portions of the Ms; the Ms has 10 Ullasas complete with Kārikās and Vṛtti; folio 7 twice.
Age. The Ms appears to be old.
Author.- Mammata.
Begins.
66
Ends.--
॥ श्रीगणपतये नमः ॥
" ग्रंथाविघ्नविघाताय समुचितेष्टदेवतां ग्रंथकृत्परासृशति ॥ etc. ”
-- न तद्विचित्रं यदमुत्र सम्यक ॥ विनिर्मिता संघटनैव हेतुः ॥ १ ॥
इति श्रीकाव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयो नाम दशमल्लासः ॥ १० ॥ समाप्तश्वायं काव्यप्रकाशो ग्रन्थः ॥
cc
Reference. Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
( कारिका and वृत्ति )
No. 66
Kāvyaprākāśa (Karikas and Vṛtti)
285. 1884-86.
Size.-10 in. by 4 in.
Extent. 50 leaves; 15 lines to a page; 47 letters to a line. Description. Country paper, very old, thin, brittle and worn out; Devanagari characters; hand-writing, very close but clear and legible; verse numbers and colophons marked out with red pigment; square blank spaces in the centres of folios; borders ruled with triple red lines; edges right and left ruled with single and double red lines; occasional marginal notes.

Page #90

66.]
A-Alarmkara
Age.- (Samvat) 1725. Author.-- Mammata. Begins.
॥ॐ॥ श्रीमद्भारत्यै नमः ॥
ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc." Ends.
" -पूर्वोक्तयैव दोषजात्यांतर्भाविता न पृथक्प्रतिपादनमहंतीति संपूर्णमिदं काव्यलक्षणम् ॥ इति श्रीकाव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥१०॥
इत्येष माग्र्गो विदुषां विभिन्नोप्यभिन्नरूपः प्रतिभासते यत् । तत्तद्दिचित्रं यदमुत्र सम्यग् विनिर्मिता संघटनैव हेतुः ॥१॥
इति श्री भट्टराजानकमम्मटयोः कृतिः काव्यप्रकाशनामकः काव्यस्वरूपदोषगुणालंकारनिरूपणग्रंथः समाप्तः ॥
काव्यज्ञते व्याकरणे मीमांसे तर्कचातुरी। बोधे काव्यप्रकाशस्य गुरौ शिष्ये च हेतवः ॥१॥ ॥ श्रीः ।। करण ५ नेत्र २ हये ७दु १ मितेवरे
शरदि सर्वजनप्रमदप्रदे इपसितेतरपक्षमहाष्टमी
शुभतिथौ च बृहस्पतिवासरे ॥१॥ श्रीमत्पाटलिपुत्ररम्यनगरे भूमीतले विश्रुते जाताः पूर्वमनेकवीरपुरषाः नंदादयो भूभृतः तत्रालेखि शुभं समर्थमुनिना काव्यप्रकाशाभिधं
कृतिमध्यमस्तकमाणिं सद्बोधसंसिद्धये ॥२॥ वाग् प्रसीदतु मे शश्वत् ॥ शुभं भूयात्सर्वेभ्यः
The following line is in a different hand in bold characters --
॥श्री पुण्यचंद्रोपाध्यायै प्रदत्तमिदं पुस्तकं मौल्येन मिश्रगुलाबरायाय ॥
शुभं भवतु सर्वेषां॥ Reference.-- Same as in No. 55.

Page #91

68
काव्यप्रकाश
( कारिका and वृत्ति )
No. 67
Alamkara, Samgita and Natya
Ends.-
[67.
Kavyaprakāśa ( Karikās and Vrtti)
31.
A. 1882-83.
Size.-- 9‡ in. by 4g in.
Extent. — 64 leaves; 12 lines to a page; 48 letters to a line. Description.-- Country paper, very old, thick, smooth and well preserved ; Devanāgarī characters; hand-writing, careful, uniform, and legible; borders ruled with triple red lines ; Kärikäs, colophons and dandas are written in red ink; edges, right and left ruled with double red lines; occasional marginal notes,
Age . - ( Sarvat ) 1431,
Author — Mammata. Begins.
“ ॥ ॐ ॥ पंडित श्री १९ श्रीकनकविमलगणिचरणकमलविमलयमलेभ्यो नमः ॥
ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc.
८८
' - संपूर्णमिदं काव्यलक्षणम् ॥ इति श्रीकाव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ १० ॥ "
॥ इति श्रीभट्टराजानकमम्मटयोः कृतिः काव्यप्रकाशनामकः काव्यस्वरूप दोषगुणालंकारनिरूपणग्रंथ समाप्तः ॥ ग्रंथाग्रसंख्या २५०० ॥ काव्यजते व्याकरणे ॥ मीमांसे तर्कचातुरी ॥ बोधे काव्यप्रकाशस्या गुरौ शिष्ये च हेतवः ॥ पाताले सुरसद्मनिक्षितितले शेषोरगैरावत ॥ प्रालेयाद्रिमिषात्सुधांशुविमला कीर्तिर्वरी वर्त्तते । येषां सांप्रतमप्युपाश्रितगुणोपाध्यायमुख्याः क्षितौ ॥ लावण्याविजया बभ्रुवुरमलाः लावण्यलीलालयाः ॥ १ ॥ समुछीतार्चिः करनिकरदुग्धाब्धिविशदा । मिमीते यत्कीर्त्तिर्महदपि जगत्रातमखिलं ॥ विराजते मुख्याः सकलसुधियां भूमिवलये । तदीयांतेवास्या गुणगणभृतो ज्ञानविजयाः ॥ २ ॥ सकलविबुधवृंद प्राप्तदीप्यद्यशोभिः ।
कनकविमलबुद्धैः पाठितो रम्यरूपैः ॥

Page #92

68.]
A-Alankara
69
तदमलपदपाथो जन्मरोलंबलीलो। मामिनयविजयाछो लेखयामास रम्यं ॥३॥ शशिशिवनयनाब्धिश्वेतवाहोन्मितस्य । बहुलबहुलपक्षे वत्सरस्य प्रधाने । यदरुणपुरमध्ये पुस्तकं रम्यवर्ण । मुदमिदमिह दत्तो तद्विपश्विबजेभ्यः ॥४॥ ॥ यावन्मार्तण्डशीतांशू । यावत्सप्तपयोनिधिः ॥ तनोतु पुस्तक तावदेतन्मेधाविनां मुद॥५॥
॥श्रेयोस्तु लेखकपाठकयोः ॥ Reference.- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kavyāprakāśa (कारिका and वृत्ति)
( Kārīkā and Vrtti)
424. No. 68
1895-1902. Size.-98 in. by 4 in. Extent.-- 27 leaves ; 13 lines to a page ; 44 letters to a line. Description.- Country paper, old and moth-eaten ; Devanāgari
characters; hand-writing, small but uniform and legible ; borders ruled with double black lines; yellow pigment occasionally used for corrections; occasional marginal notes ; The Ms is incomplete ; corner of folio 19 damaged
by moths. Age.-- The Ms is old. Author.-Mammata.
Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ग्रंथारंभे विनविघाताय समुचितेष्टदेवतां ग्रंथकृत्परामृशति । etc., as in printed editions.

Page #93

70
Alamkara, Sangita and Natya
[ 68.
Ends.- on the last folio 27
“ताः गंभीरकाव्यपरिचिताः कथमितरकाव्यवत्प्रसन्नावभर्तु । या.
सामादित्यप्रभाणामध्ये त्रिपथगा वहति । ता घनपरिचिताः-" Reference.- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kavyaprakāśa (कारिका and वृत्ति)
(Karikas and Vrtti)
108. No. 69
1919-24. Size.- II in. by 4 in. Extent.— 157 leaves ; 7 lines to a page; 33 letters to a line. Description.-Country paper, very old and worn out; verse num
bers, colophons, folio numbers and some other words marked out with red pigment; Devanagari characters ; hand writing, bold, clear and legible; borders ruled with double black lines; some of the folios have become smutty;
folios 2 and 100 are missing; the Ms is incomplete. Age.--Samvat 1670 or śaka 1534. Author.-- Mammata. Begins.
॥ ॐ हरये नमः ॥
“ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc." Ends.
" -- संघटनैव हेतुः ॥१॥ इति काव्यप्रकाशलंकारेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥छ ॥ समाप्तोयं काव्यप्रकाशलंकारः॥शुभं भवतु कल्याणं च ॥ करभृतमपराधं क्षतु मर्हति संतः।। श्रीकृष्णाय नमः ॥ श्रीरस्तु ॥ संवत् १६७० वर्षे शाके १५३४ प्रवर्त्तमाने दक्षणायनगते श्रीसूर्ये वर्षातौ महामांगल्यप्रदे शुचिमासि सितेतरपक्षे दशम्यां तिथौ शचीकुचशैलविहारिरिपुपूज्यघस्तेरामपुरी निवासिना षद्यद्रज्ञातीयेन विष्णुदाससूनुना गोपालेन लिखितमिदं काव्यप्रकाशाभिधं पुस्तकं संपूर्ण त्रिपाठि श्रीपहरि जिष्णपठनाथ ॥ श्रीरस्त ॥ कल्याणमस्तु ॥ लेखकपाठकयोःशुभं म्याद

Page #94

70.]
A--Alamkara
॥ भग्नदृष्टिकटिग्रीवा बद्धमाष्टरधामुखं ॥ कष्टेन लिखितं शास्त्रं यत्नेन परिपालयेत् ॥१॥ तैलाद्रक्षेज्जलाद्रक्षेद्रक्षेछथलबंधनात् ।
परहस्ते न दातव्या-- Reference.- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
Kāvyaprakāśa (कारिका and वृत्ति)
(Karikas and Vrtti) No. 70
537.
1884-87. Size.-- 94 in. by 4g in. Extent.-- 64 leaves ; 14 lines to a page ; 37 letters to a line. Description.-Country paper, very old, brittle and worn out; Deva
nagari characters; hand-writing, very close but clear and legible; Karikās, red dandas etc. marked out with red pig. ment; borders ruled with double black lines.
Age.- Samvat I787. Author.- Mammata. Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc.
Ends.
" -संपूर्णमिदं काव्यलक्षणं ॥
॥ इति काव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः॥ संवत्
१७८७ मार्गशीर्ष शुद्ध १२...लिखितं" Reference.--Same as in No. 55.

Page #95

72
.
Alamkara, Samgita and Natya
[71.
काव्यप्रकाश
Kavyaprakasa (कारिका and वृत्ति)
Kārikās and Vrtti
670. No. 71
1886-92. Size.-- 101 in. by 4* in. Extent.- 94 leaves; I3 lines to a page; 33 letters to a line. Description. - Country paper, old, tough and well preserved;
Devanāgari characters; hand-writing, bold, thick and legible ; borders ruled with double black lines; The Ms is
complete containing kārikäs and vịtti for 10 Ullasas. Age.-- The Ms is not very old. Author.-Mammata. Begins.
॥श्रीमते नारायणनमः ॥ ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc."
Ends,
" -विनिर्मिता संघटनैव हेतुः॥४३॥
॥ इति श्रीभट्टराजानकमम्मटयोः कृतिकाव्यप्रकाशनामकः काव्यस्वरुपदोषगुणालंकारनिरूपणग्रंथ समाप्तः॥
काव्यज्ञते व्याकरणे मीमांसे तर्कचातुरी॥ बोधे काव्यप्रकाशस्य गुरौ शिष्ये च हेतवः ॥
शुभमस्तु ॥ ग्रंथसंख्या ॥२१५०॥ Reference.--Same as in No. 55.
423.
काव्यप्रकाश
Kāvyāprakāša (कारिका and वृत्ति)
Kārikās and Vrtti No. 72
1895-1902. Size.-9 in. by 6 in. Extent.-- 71 leaves ; 17 lines to a page ; 29 letters to a line.

Page #96

73-1
A- Alamkara
73
Description. Country paper, very old and worn out and thin ; Devanägarī characters; hand writing, bold and legible; Kari - kās marked out with red pigment; occasional marginal notes; colophons of Ullāsas marked out with red pigment; only 4 of folio 25 is written on, the rest is blank.
Age.-- śaka 1734.
Author.
Begins.
Ends. -
Mammata.
श्रीगणेशाय
ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc.
66
' -- संपूर्णमिदं काव्यलक्षणम् ॥ काव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ समाप्तोयं काव्यप्रकाशः ॥
शके १७३४ अंगिरो नाम संवत्सरे चैत्रशुक्ल द्वितीयया सह तृतीयायां विवासरे दिनसमाप्त्यव्यवहितोत्तरकाले शिवणेकरोपनामकेन शिवरामपंत - तनूजेन कृष्णभट्टेन पुण्याख्यपत्तने नारायणपेठसंज्ञके प्रदेशविशेषे इदं पुस्तकं समाप्तिं नीतम् शुभं भूयात्सच्चिदानंदस्वरूपिण्याः कृपये ॥ अथ ग्रंथसंख्या २२४०
Reference.-- Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
( कारिका and वृत्ति )
No. 73
Kāvyaprakāśa (Karikās and Vetti)
10 [ A. S. N.
205. 1882-83.
Size.— 8Î in. by 3 in.
Extent.-- 75 leaves ; 11 lines to a page ; 40 letters to a line. Description.-- Country paper, very old and brittle; Devanagari '
characters ; folios 7, 8, 9, appear to be inserted later; handwriting, bold, clear and legible; borders ruled with double

Page #97

Alamkara, Samgita and Natya
173.
black lines; yellow pigment used for corrections; some ofi the folios are without ruled borders; colophons are occasion ionally marked out with red pigment; folios 34 and 35 luo appear twice.
Age.-- Śaka 1582.
Author.-- Mammata.
Begins.-
74
Ends.-
“ ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय समुचितेष्टदेवतां etc.
“ - विनिर्मिता संघटनैव हेतुः ॥ १ ॥
इति काव्यप्रकाशेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ ॥ द्वीभेषु १५०२ मिते शाके इष कृष्णस्य भूतिथौ काव्यप्रकाशकं ग्रंथ गोविंदो व्यलिखत्सुधीः ॥
1
Reference. Same as in No. 55.
काव्यप्रकाश
( कारिका and वृत्ति )
No. 74
··
Kavyaprakāśa (Karikas and Vṛtti)
Size. 13 in. by 61 in.
Extent. 34 leaves; 19 lines to a page; 52 letters to line. Description. Country paper, old, brittle and worn out; Devanagari characters; borders of only 3 folios (2, 3, 4) ruled with triple red lines; hand-writing, small, close and legible some of the Kärikās are marked out with red pigment; The Ms is complete in 10 Ullasas.
Age.
- Samvat 1882.
Author.- Mammata,
693. 1891-95.

Page #98

75.1
Begins.
Ends.
श्रीपरमात्मने नमः ॥ ग्रंथारंभे विघ्नविघाताय etc.
A-Alamkara
“ - विनिर्मितं संघटनैव हेतुः ।
इति श्रीकाव्यप्रकाशेर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लसः १० संवत् १८८२ कल्याणमस्तु
Reference. Same as in No. 55.
काव्यप्रकाशटीका ( आदर्श or भावार्थचिन्तामणि )
No. 75
Age. Samvat 18 (3)
75
Kavyaprakāśatikā (Adarśa or Bhāvārtha cintāmaṇī)
288.
1884-86.
Size. 10 in. by 4 in.
Extent. 164 leaves; 13 lines to a page; 47 letters to a line. Description. Country paper, not very old; Devanagari characters; hand-writing, bold, uniform and legible; borders ruled with triple red lines; yellow pigment used for corrections; beginnings of the portions of the text commented on are marked out with red pigment; edges (right and left) ruled with single red lines; the Ms is complete; folios 102 and 103 are combined, there being no separate leaf for fol. 103; there is no break however in the subject matter; folios 120 to 139 (both including) are wanting.
The Ms is not very old.
Author. Maheśvara (Nyāyālaṁkāra Bhaṭṭācarya ).

Page #99

76
Alamkara, Sangita and Natya
17. Begins.---
श्रीराधारमणो जयात ॥
मुखैश्चतुर्भिस्तुवते विधाये। स्तोत्रे श्रुतीनाश्च चतुष्टयाय ॥ भुजैश्चतुर्भिश्चतुरोऽर्थवर्गा ।
नमोददानाय चतुर्भुजाय ॥१॥ दुर्व्याख्याजनितप्रमोहशमनी वैशम्यविध्वंसिनी वैषद्यादतिरोचनी रसवती काव्यागलोद्धाटनी। टीका विज्ञजनप्रमोदजननी भावार्थाचन्तामणीभट्टाचार्य्यमहेश्वरेण रचिता काव्यप्रकाशोपरि ॥२॥ काव्यप्रकाशाख्यविशुद्धकाञ्चने वैषम्यदोषार्पितकालिकाश्चने । अम्लायमानास्तु ममापि टीका माधुर्यधुर्म्यकसुधाघटीका ॥३॥ दोषो विचारशुलभो यदि दूष्यतांतदूयेन तत्र श्रुणुतैकमिदं तु धीराः। ग्रन्थान्यथार्थमतिसंस्कृतमानसत्वायाख्या मम प्रथममेव न दूषणीया ॥४॥
सुकुमारानराजकुमारान स्वादुकाव्यप्रवृत्तिद्वारा गहने शास्त्रान्तरे etc. Ends.
"संपूर्णमिदं काव्यलक्षणामति तददोषावित्यादि काव्यलक्षणं । तदीयविशेषणदोषगुणालंकारनिरूपणात्संपूर्णमित्यर्थः ॥ छ ।
इति श्रीमहेश्वरन्यायालङ्कारभट्टाचार्यकृते काव्यप्रकाशाख्यग्रंथटीकारूपे तदादर्श ग्रन्थसमापको दशमोऽर्थालंकारप्रतिबिंबः॥१०॥
ये काव्यप्रतिदूषणैकनिरतास्ते केपि तेभ्यो नमो। ये तकरसा अनन्यमनसः संत्वेव ते तादृशाः॥ ये शान्दानुभवैकसंस्कृतहृदः काव्यार्थमर्मस्प्रशो। नासूयां दधतेतरां परगुणास्तेभ्यः कृतोयं श्रमः ॥१॥ काव्यप्रकाशस्य कृता गृहेगृहे टीका तथाप्येष तथैव दुर्गमः । मुखेन विज्ञातुमिमं य ईहते धीरः स एतां निपुणं विलोकताम्म् ॥२॥
मिति मार्गशीर्ष कृष्णपक्षस्य द्वितीयायां लिपिः कृता ॥ सम्बत् १८...
॥श्री: श्रीः॥श्री Reference..-- I Mss. Aufrecht i, I024%Bi, 200% iii, 228.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 179. 3 Edition : ed. by Jivānanda, Calcutta 1876.

Page #100

76.]
A-Alamkara
काव्यप्रकाशसंकेत called काव्यादर्श
Kāvyaprakāśasar keta
called Kávyādarśa
66.
No. 76
1873-74. Size.- Io in. by I3 in. Extent. — 128 leaves ; 30-35 lines to a page ; 36 letters to a line.
Description.- Modern country paper ; Devanagari characters; hand
writing, clear, legible and beautiful but not uniform ; borders of folios I-4I and 124-28 ruled in double red lines%3B
folios written on one side only. Age.- Samvat 1931. Author.- Someśvara. Begins.- folio I
॥ श्रीगणेशाय नमः।।ॐ स्वस्ति ॥ पदार्थकुमुदवातसमुन्मीलनचंद्रिकां वंदेवाचं परिस्थंद जगदानंददायिनी
समचितेति यत्किल प्रस्तुतं वस्तुकाव्यालंकरणं तदधिदेवतरूपा च वक्ष्यमाण रामणीयक हृदयहारिणी वाणी अनन्यपरतंत्रामिति कवेरपेक्षयाऽन्यशब्दनिर्देशः etc............. folio 7 भट्टसोमेश्वरविरचिते काव्यादर्श काव्यप्रकाशसंकेते प्रथम उल्लास:
folio 17 इति भट्टसोमेश्वरविरचिते काव्यादर्श काव्यप्रकाशसंकते द्वितीय उल्लासः folio 18 इति etc.............तृतीयो उल्लासः folio 35 इति etc.............चतुर्थ उल्लासः ४।७ folio 45 इति etc.............पंचम उल्लासः ५ folio 45 काव्यादर्श षष्ट उल्लासः ६ folio 71 इति भट्टसोमेश्वरविरचित काव्यादर्श काव्यप्रकाशसंकेते सप्तम उल्लास छ folio 83 इति etc.............अष्टम उल्लासः ५ folio 95 इति etc............नवम उलासः .

Page #101

78
Alamkara, Samgita and Națya
176. Ends.- folio 127-128.
अथ च सुधियां विकासहेतुग्रंथोयं कथंचिदपूर्णत्वादन्येन पूरितशेष इति द्विखंडोप्यखंड इव यद्भाति तत्रापि संघटनैव सन्निमित्तं स्वीकृत्य कल्पतरुतो मरुतः परागं दृष्टः कृतिं विदधते जगतोपि किं तैः भंगः कृतीतुपरितः समनोमुखेभ्यः पीतं मध्वद्वमति येन मदं करोति
__इति भट्टश्रीसोमेश्वरविरचिते काव्यादर्श काव्यप्रकाशसंकेते दशम उल्लासः १० भरद्वाजकुलोत्तंसभट्टदेवकसूनुना सोमेश्वरेण रचितः काव्यादर्श: सुमेधसा १ संपूर्णश्व काव्यादर्शो नाम काव्यप्रकाशसंकेत इति शुभं छ सं १९३१ आषाढप्रथमकृष्णसप्तम्यां चंद्रवासरे लिपीकृतं व्यासटीकमदास श्रीजयशैलनगरे वैराशालराज्ये शुभं भवतु
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatikā (० उदाहरणचंद्रिका)
( •Udaharanacandrika)
426. No. 77
1895-1902 Size.— 104 in. by 48 in. Extent. — 121 leaves ; I lines to a page ; 48 letters to a line. Description.- Country paper, very old, musty, brittle, worn
out, and motheaten ; Devanāgari characters; hand-writing, bold and legible ; borders ruled with double black lines: colophons and portions of text commented on are marked
out with red pigment; the Ms is complete. Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Vaidyanatha ( Tatsat ). Begins.--
श्रीगणेशाय नमः॥ निजभक्तधुरीणस्य etc. Ends.
"पूर्णमिदमुदाहरणविवरणं विद्वांसो विदांकुर्वतु etc............. वैद्यनाथोभ्यपूरयत् ॥३॥ इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणाभिज्ञधर्मशास्त्रपारावारीणतत्सद्विवल भट्टात्मज श्रीरामभट्टसरिसूनुना वैद्यनाथेन रचितायां काव्यप्रकाशोदाहर णविवृतावुदाहरणचंद्रिकाख्यायां दशम उल्लासः संपूर्णः॥श्रीसांबशिवार्पण
मस्तु । Reference:- Same as in No. 78.

Page #102

78.]
A-Alashkara.
..
79
काव्यप्रकाशटीका (० उदाहरणचंद्रिका)
Kāvyaprakāśatikā (0 Udaharanacandrika)
100148.
...
No. 78
1902-1907. Size.— 12} in. by 44 in. Extent.— 170 leaves ( plus one title leaf in the beginning ); 7 lines
to a page ; 49 letters to a line. Description.- Modern paper, thick, and white in appearance,
Devanagari characters; hand-writing, bold, careful and legible; the Ms is complete ; folios 64, 66, 98, 100, 102,
II2, II7, 149, are not numbered:-- ... Folio 122 is written as 22 124 "
,, 24
125
"
25
27.
.
126 127
129 Age.- Samvat I923. Author.-- Vaidyanatha, son of Rāmabhatta. Begins---
श्रीगणेशाय नमः। निजभक्तधुरीणस्य गिरं कर्तुं गरीयसीम् । स्तंभादाविः कृताकारं नमामि कुलदैवतम् ॥१॥ गंगौद्भासितमौलिश्चंद्रकलाकलितशेखरः सततं । अंगीकृतगलगरलो जयति जयंती पतिजगाते॥२॥ यत्पदांबुरुहद्वंद्वमिलिदीकृतमानसाः। भक्ता भवति सिद्धानां सदनं तामुमां भजे ॥३॥ उत्तुंगकुंभयुगलांविलिप्तचारू। सिंदूरपूररुचिराय गजाननाय । दूरातता खिलसुपर्व किरीटरत्न । नीराजितांघ्रियुगलाय सदा नतोस्मि ॥४॥ आधाय हदि वाग्देवी चरणांबुजमादरात् । कुर्वे प्रकाशवद्ामुदाहरणचंद्रिकाम् ॥ ५॥ चिरंतनकता व्याख्याः समालोच्य यथामति । रचिता वैद्यनाथेन रामचंद्रात्मजन्मना ॥६॥

Page #103

Alamkara, Saṁgita and Nafya
[78.
कृतिरेषा कपावद्भिः साधुभिर्युतिपंडितैः ।
गुणे दोषविभागनिपुणं परिशोध्यताम् ॥७॥
स्वाधीनपतिका काचित् etc. Ends---
"-पूर्णमिदमुदाहरणविवरणविद्वांसोविदांविदांकुर्वतु ।
गोपीनयननिपतिं वासोसृडुलं वसानामतिपीतं । नवधनकांनिकलां यं नमत मुकंदं कलालापं । अनल्पकविकल्पिताखिलसदर्थमंजीषिका सदन्वयविबोधिका विबुधसंशयोच्छेदिकाम् उदाहरणयोजनाजनजनालादिकामुदाहरणचंद्रिकां भजत वैद्यनाथोदिताम् ॥२॥ वियद्वेदमुनिश्माभिर्मितेद्वे कार्तिके सिते।
कुधाष्टम्यामिमं ग्रंथं वैद्यनाथोभ्यपूरयत् ॥३॥ इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणाभिज्ञधर्मशास्त्रपारावारीणजसद्विदलभद्रात्मजश्रीराम
भद्रसूनुना वैद्यनाथेन रचितायां काव्यप्रकाशोदाहरणविवृता चुदा हरणचाद्रकाख्यायां दशमउल्लासः संपूर्ण
सम्वत् १९२३ श्रावण शुक्ल ५बुधवासरे श्रीराम श्री श्री Reference.-I Mss Aufrecht i, I024; ii, 20, 193b.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 183.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatīkā (काव्यकौमुदी)
(Kāvyakaumudi)
287. No. 79
1884-86. Size.— 124 in. by 4} in. Extent. - About 71 leaves; 16 lines to a page ; 62 letters to a line. Description.-- Country paper, very old and worn out, and brittle;
Devanāgari characters ; hand-writing small, clear and legible; some of the folios are damaged being broken into fragments ; borders ruled with two: double lines; as many of the leaves are broken into fragments it is difficult to handle the folios for counting. The Ms originally consisted of 77 folios as is clear from the colophon on the last folio 77 ; incomplete and fragmentary.

Page #104

8.]
A-Alarhkara
Age. - Samvat 1717. Author.-Devanatha Tarkapancānana. First 8 folios are fragmentary and mixed up. The 9th folio begins.
“साक्षात्संकेतिते लाक्षणिके लक्षयितुं लक्षणलक्षणमाह । मुख्यार्थबाप
इति । etc." Ends.
" इति श्रीमहामहोपाध्यायतर्कपंचाननश्रीदेवनाथ.................. ॥ श्रीरामाय नमः ॥ संवत् १७१७ वैशाष शुदि ८ रवौ लिखितं मिश्र.........॥ ( Here the folio is broken off.)
Colophon on folio 60 –
" इति श्रीदेवनाथकते काव्यप्रकाशविवरणे काव्यकौमुद्या नवमोल्लासः॥९॥" Reference.- I Mss : Aufrecht i, 101"; ii, 19".
2 S. K. De. Sanskrit Poetics, Vol. I, 187.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatīkā (० दीपिका)
(0 Dipika)
522 No. 80
181-87. Size.- 12% in, by 8 in. Extent.-99 leaves; 26 lines to a page; 30 letters to alline. Description.- Modern paper with water-lines, some what brittle;
Devanāgari characters; Medium size hand-writing, uniformly careful and legible ; folio 1 and the last folio have become quite brown in appearance ; the number of folios
is 99 + I blank leaf in the beginning. u [A.S. N.]

Page #105

Alamkara, Samgita and Natya
80.
Age. Samvat 1941 (the present copy is from a Ms dated Samvat
1475.)
82
1
Author.— Jayanta Bhatta.
Begins.
B........
Ends.
॥ श्रीजिनाय नमः ॥ ॐ सिद्धिः ॥
॥ गणपतये नमः ॥
इन्द्रादिदिक्पालवरैरजस्रं ।
द्वादिभिर्यः परिचारकैश्र्व ॥ उपास्यते रुच्यणिमादिभिर्यो । वक्रास्यदेवाय नतोस्मि तस्मै ॥ १ ॥ etc.
46
' इति पुरोहितभोजयंतभट्टविरचितायां काव्यप्रकाशदीपिकायामर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः समाप्तः ॥ छ ॥ इत्येषमार्ग इतिमार्गोऽलंकाररूपः etc.......... ॥ छ ॥ श्रीः ॥
जाधिराजश्रीसारंगदेवकल्याणविजयराज्ये
संवत् १३५० वर्ष ज्येष्ठ वदि ३ रवै अवेह आशापल्लीसमावासितश्रीमद्विजयकटके सकलारातिभूपालमौलिमुकुटालंकार भूषितपादपंकजमहारासाहित्य विद्याविशन विकाशनैक विभाकरस्य सकलालंकारविवेकचतुरमानसमानसराजहंसस्य षड्दर्शनपारावारपोतायमान अवांतरप्रतिभानि मज्जा नैकमहापोतस्य निखिलपुराणपुराणीकृतमार्गेतरविद्वज्जनमनोज्ञान महांधकारसंहार सहस्रकरस्य श्रुतिस्मृतिमहार्थनिभ्रांतविभ्रांतविद्वज्जनमनोज्ञानतिमिपरिहार चंद्रोदयस्य श्रीमद्गुर्जरमंडलेशमुकुटालंकाररत्नप्रभापरिचुंबन बकुलीकृत चरणनखकिरणस्य महामात्यपुरोहितश्रीमद्भारद्वाजस्यांगभुषा पुरोहितश्रीजयंतभट्टेन सकलसुधीजनमनोज्ञानतिमिर विनाशकारणं विरचितेयं काव्यप्रकाशदीपिका ॥ छ ॥ श्रीमद्भरद्वाज प्रसादतो ग्रंथरहस्यमेतत् । विज्ञाय किंचित् छतवान् जयंत सूत्रप्रमाणं सुधियां वितर्कः ॥ छ ॥ काव्यप्रकाशदीपिका समाप्ता मूलस्य ॥ छ ॥ सं १४७५ श्री ॥ ग्रंथाग्रं ६००० संवत् १९४१ रामिति बेसाबबद १४ गरुवासरे ॥ लिपिकर्त ओसिपरसरांम मारवाडिज्ञाति पुस्करणाबाह्मण || अमदाबादमध्ये ॥
!
Reference.— Mss : Aufrecht i, ror ; The com. is also called Jay+ anti, composed in 1293, by Jayanta ; ii, rgb. 2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, 171-2.

Page #106

A--Alankara
8.] काव्यप्रकाश with टीका (दीपका)
Kāvyaprakāśa with tikā ( Dipikā )
244. 1875-76.
No. 81
Size.- Iol in. by 5 in. Extent.- Ior leaves ; 16 lines to a page; 48 letters to a line. Description.-Country paper, not very old; Devanagari characters;
hand-writing, small but clear and legible throughout ; text
written in the middle of folios, commentary being written .. below and above the text; the Ms is incomplete; colo
phon of VII Ulläsa appears on folio 85. Age.- The Ms is not very old.. Author.-- Jayanta. -Begins-..
...... ॥ श्रीगणेशाय नमः॥
इंद्रादिदिक्पालवरैरजस्रं बुद्धादिभिर्यः परिचारकश्च ॥
उपास्यते रुच्यणिमादिभिर्यो वक्रास्यदेवाय नतोऽस्मि तस्मै॥॥ वाग्देवी सततं यस्य सेवते वदनांबुजं । जयति श्रीभरद्वाजः सविद्वन्मौलिमंडनः ॥२॥..
इयं काव्यप्रकाशस्य दीपिका सुमनोहरा। .
विरच्यते जयंतेन श्रीभरद्वाजसूनुना ॥३॥ इमामालंब्य सुधियः संचरंतु गतभ्रमाः वने काव्यप्रकाशाख्ये जडबुद्धितमोमये ॥४॥
हसंतु निंदतु च वा स्तुवंतु। त एव विद्रत्प्रवराः प्रमाणं ॥ प्रारब्ध एवात्र मया प्रयासः।
स्वतातपादांबुजयोः प्रसादात् ॥५॥ ॥अथारंभे इति ॥ समुचितति ।। etc.

Page #107

Alankara, Samgita and Natva
[81
Ends-- on folio. IOL
"अन्ये इति । मुशलधनुर्बाणशक्तिहलशूलस्वस्तिकनागपाशचक्रादीनि । ( तथा स्वरव्यंजन स्थानगतिनिय-."
Colophon of canto VII appears on folio 86 as under. ___ "इति पुरोहितश्रीजयंतभट्टविरचितायां
काव्यप्रकाशदीपिकायां दोषदर्शननाम सप्तम उल्लासः ॥७॥ Reference.- Same as in No. 80.
काम्यप्रकाशटीका
Kávyaprakāšatika (नरसिंहमनीषा)
( Narasimhamanisa)
39. No.82
1872-73. Size.-9 in. by 4t in. Extent.— 109 leaves ; 15 lines to a page, 47 letters to a line. Description.-Country paper, very old and brittle; Devanagari
characters ; hand-writing, small but legible ; borders ruled with single and double black lines; colophons and certain portions marked out with red pigment; the Ms is incomplete, containing comm. for Ullāsa I to IV and a portion of Ullasa V; colophon of Ullasa IV appears on folio 933 some of the folios are moth-eaten; folio 25b is almost
blank. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Narasimha Thakkura. Begins.
नमो विघ्नविनाशाय ॥ अलंकारैरर्थातरसदुपमाक्षेपजनकैरुपेतं निर्दोष गुणमयमतीवाद्भुततरं । समोंस्तार्थप्रायं ललितपदपंके रुहरुाच
किमपि कलये कौस्तुभभूतः॥१॥ नानार्थेष्वर्थमेकं कमपि विदधती
विज्ञबुध्याधिरूढं।

Page #108

A-Alamkara
शब्दोयं नाभिधातुं भवति परिवढः
कुंठशक्तिः कथंचित् । बाधं दूरे विधायाद्वयविषगमति
कुर्वती स्वार्थबोधं । काचित्कन्याहिमाद्रेर्मम हृदयमाधि
व्यंजनेराविरास्तां ॥२॥ नरसिंहनमस्तुत्य नरसिंहन धीमता। नरसिंहमनीषेयं नरसिंहेन तन्यते ॥ ३॥ नानाविधंर्बहुविधौर्विबुधौर्नबद्धं ।
व्याख्यानमत्र न तथा मुदमातनोति ॥ . मातभवानि करताण ततोत्रकाकुं।
मा कंठितोस्तु मयि ते करुणाकटाक्ष बालोक्तमेटादिति चेतसि चिंतयित्वा । नात्रातिसूक्ष्ममतिभिः क्रियतामुपेक्षा॥ संवादिकी रससुदीरितमप्यकस्मात् ।
धत्ते यतः प्र(?)तितुलामतुलांगुणेन ।। ५॥
ननु ग्रंथारंभे प्रेक्षावत्प्रवृत्यौपयिक प्रयोजनाभिधेयसंबधानभिधानात् eto. Ends.-- on folio 109.
"-ननु किं परुषवर्णत्वं न तावद्धृत्युद्वेगजनकत्व श्रुतेरचेतनत्वेनोद्देमा. भावात् न च शब्दश्रवणोत्तरार्थावगमप्रागभावकालीनदाखविशेषजनक
Colophon of the 4th Ullasa appears as under on folio 93.
" इति श्रीमहोपाध्यायठक्कुरश्रीनरसिंहविरचितायां काव्यप्रकाश
टीकायां नरसिंहमनीषायां चतुर्थ उल्लासः " Reference.-- I Mss : Aufrecht i; Iorb ; ii; I9;
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, 182 f.

Page #109

86
Alamkara, Sangita and Națya
[
.
33.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatikā (° निदर्शन)
( Nidarsana) No. 83
A 1882-83. Size.— 7} in. by 13} in. Extent.-- 295 leaves ; 12 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-Country paper, not very old; Devanagari charact
ers; hand-writing, bold, clear and legible, and uniform ; folio 116 marked 115 ; fol. 147 missing ; marginal notes are to be seen upto fol. II only; red pigment occasionally
used. The Ms is almost complete. Age.- The Ms is not very old. Author.--Rājānāka Ananda. Begins.
ॐ श्रीगणेशाय नमः । ॐ नमो गुरवे। प्रणम्य शारदां काव्यप्रकाशो बोधसिद्धये । पदार्थविवृतिद्वारा स्वाशष्यभ्य:प्रदर्श्यते ॥
अथात्र शिवशक्तिसदाशिवेश्वरशुद्धीवधामायाकलाविद्यारागकानियाति
पुरुषप्रकृतिबुद्धिमनोहंकार etc. "Ends.
" इति श्रीममाटाचार्यविरचिते काव्यप्रकाशे राजानकानन्दकते
काव्यप्रकाशदर्शनऽपरनाम्नि अर्थालंकारनिदर्शनो नाम दशम उलासः etc............ अन्यनापि उक्तं।
काव्यप्रकाशदहकोपि निबंधकृयां . द्वाभ्यां( द्वाभ्यां )कृतेऽपि कृतिवीरसतत्त्वलाभः लोकेस्तिविश्रुतमिदं नितरां रसालं
.. . वन्यप्रकाररचितस्य तरोः फलंच
संपूर्णोयं काव्यप्रकाशग्रंथः!! Reference.- I Mss : Aufrechti, :024%; ii, 201.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 180. This com. is also called Sitikanthavibodhana. “Cf. Stein p. 60 He remarks:- “संपूर्णम् । टीकाविरचनकाल कलिगताब्दाः ४७६६। शितिकंण्टाविबोधनामित्यपि टीकानामान्तरं ग्रन्थे।"

Page #110

A-Alankara
81
काव्यप्रकाशटीका
Kavyapraksātīkā 1: (निदर्शन)
( °Nidarsana) ___No. 84
246.
1875-76. Size.- 8} in. by 64 in. Extent:--311 leaves ; 19 lines to a page ; 18 letters to a line. Description.-- Bhurja patras, old and bound together in book-form;
Sarada characters; hand-writing, bold and legible; the
Ms is bound with leather. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Rajanaka Ananda. folio Is- इति श्रीकाव्यदर्शने शितिकंठविवोधने काव्योदेशदर्शनं
प्रथमं ॥. ,, 40-इति श्रीकाव्यप्रकाशदर्शने शितिकंठविबोधनाख्ये व्यंजनो
देशे द्वितयिाल्लासः ॥ Then follow folios 41 to 81 and folios 62 to 75 in serial order; folio 76a blank; folios 760 to 92b in serial order. fol. 92b- इति काव्यप्रकाशदर्शने चतुर्थ उल्लासः folios 93-126b serially; fol. 126°-- इति काव्यप्रकाशदर्शने चरमकाव्यपरीक्षा नाम पर उल्लासः ।। folios 127-157 serially. folio 158 wrongly stitched and bears fol. no. 143. folios 159-180 are in order. fol. 181 missing.
fol. 182-189 in order. fol. 189* - इति काव्यप्रकाशदर्शने सप्तम उल्लासः ॥ folios 1896-200 in order; fol. 200 repeated. folios 201-219 in order. folios 260 to 220 are wrongly stitched; some of the subsequent folios are also wrongly stitched. The Ms ends on folio 288.

Page #111

88
Begins.
Ends.-
Alamkara, Samgita and Natya
ॐ स्वति प्रजाभ्यः । ॐ श्रीगणेशाय नमः । ॐ नमो गुरुभ्यः ॥ ॐ प्रणम्य नारदं ( Here the letters are not legible) पदार्थाविवृतिद्वारा शितिकंठस्यद...ते ।। अथात्र शिवशक्तिसदाशिवेश्व (स्व) रशुद्धविद्यामायाकलाविद्याराग कालनियतिपुरुषप्रकृति बुद्धिमनोहंकारश्रोत्रत्वक्चक्षजिह्वाम्राणयाक्याणिपादपायूपस्थशब्दस्पर्शरूपरसगंधाकाशवायुवन्हिसलिलभूमयः षद् त्रिंशत्तत्वानि, विद्याभूमिपतितानि, संविद्रपंतु सप्तत्रिंशम् तदप्युपदेशादौ वेद्यनुपचारणेति ।
सर्वथा यदवेयं स्वतंत्रं तदष्टात्रिंशम् । तान्येतानि सर्वतत्त्वानि सर्वत्र स्थितानि ॥
एषामलंकारदोषाणां सत्यपि पूर्वोक्तदोषेभ्यः कस्मिंश्विद्विशेषलेशे...... सामान्यलक्षणं संग्रहेणेवैषामपि ..
इति श्रीकाव्यप्रकाशनिदर्शनेर्थालंकारनिणयो दशम उद्योतः ॥ षढंग
सप्तश्रुतिसंमितेषु गतेषु वर्षेषु कलेरदर्शि ।
काव्यप्रकाशो विधिवद्विवृत्यानंदेन सलक्ष्मणनंदनेन । श्रीमद्राजानकान्वयतिलकेन राजानकानं -
दकेन रचितं काव्यप्रकाशनिदर्शनं समाप्तम् ॥ सं. ५७ ज्ये. शुति ९ (६) चंद्रे शुभमस्तु ॥ ॐ शाके राम ख रतेंदु संख्येब्दे मुनिबाणिते । काव्यप्रकाशः पाठार्थं रघुनाथस्य चित्रितः ॥ Reference. - Same as in No. 83.
काव्यप्रकाशटीका ( ०प्रदीप )
No. 85
[ $4.
॥
Kāvyaprakāśatikā (Pradipa) 435. 1899-1915.
Size— 12g in. by 4g in.
Extent.— 210 leaves ; 7 lines to a page ; 48 letters to a line. Description.— Modern paper, thick, smooth and white; Devanāgarī characters; hand-writing, beautiful bold, legible and uniformly careful; complete ; last leaf is blank.

Page #112

86.1
A-Alainkara Age.- Śaka 1788 ( a copy made in 1866). Author.- Govinda, son of Sonodevi and Kesava.. Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ . सोनोदेव्याः प्रथमतनयः केशवस्यात्मजन्मा ....
श्रीगोविंदो रुचिकरकवेः स्नेहपात्रं कनीयान् श्रीमन्नारायणचरणयोः सम्यगाधाय चित्तं
नत्वा सारस्वतमपि महः काव्यतत्वं व्यनक्ति ...... ......... व वनसंदर्भविशेषरूपस्य ग्रंथस्य प्रारिप्सितत्वेन स्तोतुमुचितायाः सेव्यमानात्यान
वाग्देव्या आस्यदभूतां कविभारती etc. Ends.
"संपूर्णमिदं काव्यलक्षणं । ज्येष्ठे सर्वगुणैः कनीयास वयोमात्रेण पात्रे धियां । गात्रेण स्मरगर्वखर्व न परे निष्ठाप्रतिष्ठाश्रये ॥ श्रीहर्ष त्रिदिव गते मयि मनोहीने चकः शोधये। दश शुद्धमहोमहत्सुविधिना भारोयमारोपितः ।। परिशीलयंतु संतो मनसासंतोषशीलेन । .. इदमद्धतप्रदीपं प्रकाशमपि यः प्रकाशयति ॥ दीपिका द्वितयं कन्ये प्रदीप द्वितयं सुतौ। स्वमती सम्यगुत्याद्य गोविंदः शर्म विंदति ॥
इति श्रीमहोपाध्यायश्रीगोविंदविरचिते काव्यप्रदीपेऽलंकारानियो नाम दशम उल्लासः समाप्तिमगात् संपूर्णः श्चायं काव्यप्रदीपः शके १७८८
बहुधान्यनामसंवत्सरे मार्गशीर्ष वद्य ४ भौमवारदं पुस्तकं समाप्तं ॥ छ । Reference.- I Mss : Aufrechti 1026: ii 204; iii 22b. . .
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol I. pp. 175ff. 3 Editions : with Udyota in Anandāśrama Series 1911, etc.
काव्यप्रकाशटीका (प्रदीप)
Kāvyāprakāšatikā
• Pradipa ) ....93.
No. 86
. 1871-72.
.
Size.-II in. by 4 in.
12 [ A. S. N. )

Page #113

go
Alamkara, Samgita and Natya
[86.
Extent.-- 181 leaves; 9 lines to page ; 55 letters to a line....!. Description.- Cauntry paper, somewhat thin, smooth, old th
appearance ; Devanagari characters ; hand-writing, bold legible, uniform and closely written; borders ruled with
double lines, occasional marginal notes upto folio 52. Age.--- The Ms appears to be old. Author.— Govinda, son of Sonodevi and Keśava. Begins.
“॥ श्रीगणेशाय नमः॥
सोनोदेव्या प्रथमतनयः etc." Ends.
“॥ संपूर्ण काव्यलक्षणं ॥ ज्येष्ठे सर्वगुणैः कनीयति वयोमात्रेण etc......गोविंदः शर्म विंदति ॥३॥
॥ इति श्रीमहामहोपाध्यायश्रीगोविंदविरचिते काव्यप्रदीपेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः समाप्तः ॥ ॥ ॥शुभमस्तु ॥ ॥ Reference.- Same as in No. 85.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāšatīkā (काव्यपदीप)
( Kavyapradipa) No. 87
___673.
1886-92. Size.- Ind in. by 4 in. Extent.- 23 leaves ; 12 lines to a page ; 43 letters to a line. .! Description.- Country paper, old, thick and well-preserved ; Deva
nagari characters; hand-writing, bold, clear and legible; thę Ms is incomplete containing comm, on 3 Ulläsas apdi

Page #114

88.1
A-Alamkara
portion of the 4th; colophons appear as under :
(1) Ist Ulläsa
(2) 2nd (3) 3rd
Age. The Ms seems to be old.
Author.- Govinda Thakkura.
Begins.
Ends-on folio 123
دو
در
॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीमहासरस्वत्यै नमः ॥ सोनोदेव्याः प्रथमतनयः etc.
"C
Enteuschatten
( ० प्रदीप ).
No. 88
folio 6
folio 16
folio 18
उत्पन्नस्य सुखस्य तर्हि विनाश इति चेत् । विरोधिगुणांतराम् । अत्रापि तथास्त्विति चेन्न । रसस्य वेद्यांतर संपर्कशून्यतया ज्ञानांतरादेस्तत्कालेSभावात् । नन्वेष दोषोव्यक्तावपि समान इ–”
Reference. Same as in No. 85.
91
Kāvyaprakāśaṭikā ( • Pradipa)
525. 1884-87.
Size.-9 in. by 32
Extent. 108 leaves; 9 lines to a page, 33 letters to a line. Description.-Country paper, very old musty and brittle; Devanagari characters; hand-writing, clear and legible; the Ms is fragmentary and is a mixture of numbered and sometimes unnumbered folios, which makes it difficult to arrange the folios consecutively or to determine the exact subject matter of all the folios; all folios have been numbered consecutively in pencil; on some folios colophons are found showing that the work is काव्यप्रदीप of गोविंद.

Page #115

Alamkara, Samgita and Natya
1887 Age. — The Ms is very old.
He Author.-Govinda.
The following conspectus will give an idea about the
the manner in which the folios of the Mss stand:Pencil Original Pencil Originals Pencil Original Pencil Original No. No. No. No. No. No. No. No.
40
29
54
82
30
8
?
9 VIII
35 32
el seu
371V
IO
14
ISIII
I 2 1918
way to #18 © Ievo
Iniwango collega
2011 55
22 23
: :
24
49 1.48
Pencil Numbered folios 33, 38, 40, 84, contain colophons of Ullasas IV, III, IX and VIII respectively. Folio No. 11 appears thrice, No. 10 twice, No. 7 twice, No. 41 twice and also many others-showing that a diffierent Ms has been mixed up in these folios; there is also variety of handwriting to support this inference.
...

Page #116

8.1
A-Alamkara
Begins.
श्रीगणेशाय नमः । अथार्थालंकारा लक्षणीयाः । ते च उपमानन्धयस्तद्वपमेयोपमानतः। उत्प्रेक्षाथ ससंदेहो रूपकामकृती तथा । श्लेषस्तथासमासाोक्तः
प्रोक्ता चैव निदर्शना । eto. Ends.
As the folios are mixed up it is difficult to determine the last folio, since some of them are numbered while others are without number. The following colophon appears on a folio which is numbered 37:
"इति महोपाध्यायश्रीगोविंदकते काव्यप्रदीपे ध्वनिप्रभेदश्चतुर्थ उल्लासः। On folio numbered 9 the following colophon is found:
इति महामहोपाध्यायश्रीगोविंदकते काव्यप्रदीपे अष्टम उल्लासः Reference.-Same as in No. 85
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśātīkā (प्रदीप)
. ( °Pradipa)
289. .. No. 89
1884-86. Size.-94 in. by 38 in. Extent,- 24 leaves ; II lines to a page ; 43 letters to a line. Description.- Country paper, very old, brittle, musty and worn
ont; Devanāgari characters; hand-writing, small, but clear and legible; the Ms is incomplete and fragmentary ; folios
missing; 3,7,9 to II, I3 to 16; 18, 19, 34 to 44, 46 to 60 (last folio being 61 ) colophons of Ullāsas.
I Ullasa (fol. 6).
III „(?) (fol. 17)-the colophon is only fragmentary
a portion being lost on folio 18. Age. — The Ms is very old.

Page #117

Alamkara, Samgita and Natya
Author.-Govinda, eldest Son of Sonodevi and Keśava.
94
Begins.
Ends.
" ॥ ॐ नमो गणेशाय ॥ श्री ( रा ) माय नमः ॥ सोनोदेव्याः प्रथमतनयः etc. "
Reference. Same as in No. 85
Author.
Begins.
On folio 61
'तत्रान्त्यः प्रगृह्यादित्वात्पूर्वत्रा सिद्धमित्यादिना विसर्गादिलोपासि-'
64
काव्यप्रकाशटीका ( ' प्रदीप )
No. 90
Ends.
Size. 13 in. by 5 in.
Extent. 132 leaves; 12 lines to a page; 40 letters to a line. Description. Country paper, very old, worn out, but thick and smooth; Devanagari characters; hand-writing, bold, uniform and legible; borders ruled with single and double lines; colophons and some other words marked out with red pigment; the Ms is complete.
Age.-Samvat 1755.
Govinda, Son of Sonodevi and Kesava.
" श्रीगणेशाय नमः ॥ सोनोदेव्याः प्रथमतनयः etc.
66
1 892
د.
Kavyaprakasaṭika ( 'Pradipa)
संपूर्ण काव्यलक्षणं ॥ ज्येष्ठे सर्वगुणैः etc. शर्म विंदति ॥
104.
A 1883-84.

Page #118

१.]
A-Alamkara
98
.
इति महामहोपाध्यायश्रीगोविंदविरचिते काव्यप्रदीपेऽर्थालंकारानर्णयो ( नाम दशम उल्लासः ॥ शुभमस्तु ॥ संवत् १७५५"
"पुस्तकं गोविन्दशर्मणोमकसूदाबादस्थ
दाधीचवंशभूषणस्य मैथिल-" Reference.- Same as in No. 85.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatikā ...(०प्रदीप)
(०Pradipa) No.91
538.
1884-87. Sixe.- 121 in. by 4g in. Extent.— 111 leaves ; 12 lines to a page ; 51 letters to a line... Description.-Modern paper, with water lines; Devanagari charact
ers; hand-writing, uniform, legible and careful throughout; colophons in red ink; borders ruled with double red lines on folios 98-103 and 34 to 49; complete; folio 19 appears to have been a later insertion and it is called "शोधपत्रं"
Age.-The Ms is a modern copy.
Author.-Govinda, Son of Sonodevi and Kesava. Begins,
“॥ श्रीगणेशाय नमः ॥श्रीकृष्णाय ॥
सोनोदेव्याः प्रथमतनयः etc." Ends.. .. " संपूर्ण काव्यलक्षणं॥
ज्येष्ठे सर्वगुणैकनायसिवयोमात्रेण etc.... गोविंदः शर्म विंदति ॥३॥ इति श्रीमहामहोपाध्यायश्रीगोविंदविरचित काव्यप्रदपिऽर्थालंकारानर्णयान्नाम
दशमोल्लास (स)माप्तः ॥ छ । छ ॥ छ ॥छ ॥ छ ॥छ । Reference.- Same as in No. 85

Page #119

96
काव्यप्रकाशटीका ( ० प्रदीप )
No. 92
Begins.
Ends.
Alamkara, Samgita and Natya
Size.-10 in. by 31 in.
Extent. 157 leaves; 10 lines to a page; 40 letters to a line. Description. Country paper, old musty and worn out, Devanagari characters; hand-writing, bold, legible but closely written borders ruled with double lines; the Ms is not complete; folios I to 122 contain comm. on Ullasa I to VII; folios I to 34 contain comm. on Ullasas X (in this portion fol. 27 appears twice so that the total number of folios is 35); Ullasa X is complete while Ullāsas VIII and IX are wanting. Age. The Ms appears to be very old. Author.-Govinda, Son of Sonodevi and Keśava.
66 ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सोनोदेव्याः प्रथमतनयः etc. "
Reference. Same as in No. 85
काव्यप्रदीप with टीका (प्रभा )
Kāvyaprakāśāṭīkā ( • Pradipa)
92. 1871-72.
[92
" - संपूर्ण काव्यलक्षणं ॥
ज्येष्ठे सर्वगुणैः कनीयारी eto.... गोविंदः शर्मविन्दति ॥ इति श्रीमहामहोपाध्याय श्रीगोविंदावराचते काव्यप्रदीपेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः ॥ ग्रंथश्र्वायं समाप्तः । श्रीरस्तु ।
Kavyapradipa with tīkā (Prabhā)
430.
1895-1902.
No. 93
Size.-81 in. by 61 in.
Extent. 272 leaves; 14 lines to a page; 29 letters to a line,

Page #120

93.]
A-Alamkara
Description.-Modern paper with water-lines; Devanagari charac
ters; text written in the middle of folios, comm. below and above the text; hand-writing, bold and legible; the Ms is incomplete ; missing folios-I, folio 7 wrongly numbered as 6; folios 626 and 69a are half blank; folios 63 and 64 appear twice; folios 102, 106, 124 and 251 have supplementary folios which have been marked 102A, 106A (124A,
• 124B), 2SIA, 251B, 25 IC.. Age. - The Ms is a modern copy. Author.-- Of the "Pradipa : Govinda.
. -of the Prabha : Vaidyanatha Tatsat. . Begins.- folio 2
"--तार्थप्रतिपत्त्यनुकूलत्वे सति निबद्धत्वं । etc.
इत्थं च यावता संभूय विवक्षितकार्थप्रतिपादकत्वं तावतामेकग्रंथत्वं eto. Text of Kävyaprakäśa begins on folio 2
नियतिकृतनियमरहितां etc. Ends,
___ "--गोविंद शर्म विंदति ॥
॥ इति श्रीमहामहोपाध्यायश्रीगोविंदरचिते काव्यप्रदीपेऽर्थालंकारो नाम दशम उल्लासः समाप्तः॥ शके १८०० बहुधान्याब्दे आषाढशुद्ध ८ म्यां संपूर्ण ॥ छ ॥छ॥छ । छ ।
श्रीमत्सकलशास्त्रधुरंधरतत्सदुपाख्यश्रीरामभहसूनुवैद्यनाथकृतायां
काव्यप्रदीपव्याख्यायां प्रभाख्यां दशम उल्लासः ॥ छ ॥ शके १८०० References.- I Mss-Aufrecht i, I02s and 5, 7794; ii, 20+.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 183. 3 Edition : Prabha with Pradipa published in Kavyamāla 24, 1891, 1912.
3 [A. S. N.]

Page #121

98
Alamkāra, Samgita and Natya काव्यप्रदीपटीका
Kāvyapradipatīkā
R (प्रभा)
( Prabhā )
105. No. 94
A1883-84. Size.- 12 in. So in. Extent.-- 93 leaves ; 13 lines to a page ; 38 letters to a line. Description.- Country paper, old, thick and well-preserved ; Deva
nāgari characters; hand-writing bold, legible, uniform and careful; complete.
Age.-Samvat 1840. Author.- Vaidyanatha Tatsat, Son of Rāmabhatta. Begins---
॥ॐ॥श्रीगणेशाय नमः॥ यः सर्वदैवतगणेषु महानुहब्रह्मादिभिः सततपूजितपादपद्मः। सस्वधुनीविमलवारितरंगभगैरस्माकमशुशममत्वशुभंमहेशः॥१॥ गुरुपादसरोजानि प्रणम्य च गजाननं ।
काव्यप्रदीपसव्याख्यां वितनोम्यहं प्रभा ॥२॥ प्रेक्षावत्प्रवृत्तये स्वपिशदिनामपूर्वकमंगलन्नाचरन्नवाभिधेयं दर्शयति सो नो देव्या इति । रुचिकरकविः सपत्नभ्रातेति ज्ञेयं । अन्यथा प्रथमतनयः कनीयानिति च न संगछेत् तस्माद्वैमात्रेयो रुचिकरकविः अयं तु स्वमातुयेष्ट एवेति ज्ञेयं ॥१॥ etc.
Ends---
॥५६॥श्रीःशुभं। काव्यप्रकाशगभीरभावं बोधो न चान्यतः। इतिप्रदीपगंभीरभावार्थद्योतनंकृतं ॥१॥ अनेन प्रीयता देवो नृसिंहोरमयायुतः। कुलदैवतमस्माकं सर्वभूतात्मनास्थितः॥२॥

Page #122

95. ]
A- Alarkāra
इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणाभिज्ञतत्स दुपाख्यश्रीविपुलसूरि सूनुराम भट्ठात्मजवैद्यनाथरचितायां प्रदीपव्याख्यायां प्रभाख्यायां दशम उल्लासः १० समाप्तः । संवत् १८४० काभादवाबुदि ३
शुक्रवार समाप्ताः ॥
References. -- Same as in No. 93.
काव्यप्रदीप with टीका (उद्योत )
No. 95
Begins.--
Text- सो नो देव्याः प्रथमतनयः etc. Comm. - श्रीगणेशाय नमः ॥ याचकानां कल्पतरोररिकक्षहुताशनात् ॥
Size. 12 in. by 8 in.
Extent.— 18 leaves ; 17 lines to page; 52 letters to a line. Description. - Modern foolscap paper; Devanagari characters; handwriting, bold, uniform and legible; text is written in the middle of each folio with comm. above and below it; the Ms is incomplete; colopon of Ullasa I appears on folio ro Age.— The paper used for the copy has “ 1873 " in water lines. Author. Of the Pradipa : Govinda.
Of the Comm. : Nagojibhatta.
99
Kavyapradipa with tikā ( Udyota )
149. 1902-07.
अंगबेरपुराधीशाद्रामत लब्धजीवि काः ॥ १ ॥ नागेशभट्टः कुरुते प्रणम्य शिवया रवि ।
काव्यप्रदीपकोद्योतमतिगूढार्थस विदे ॥ २ ॥
स्तोतुमौचित्यहेतुः वचनेत्यादि etc.
Colophon of I ullasa on folio 10,
" इति श्रीशिव भट्टसुतस ती गर्भज नागोजी भट्टकृत काव्यप्रदीपोद्योते प्रथम उल्लासः ॥"

Page #123

too Alankara, Samgìta and Natya
[9. Ends.-folio 18,
__ "शक्यवृत्तिद्रव्यत्वात्वादावतिप्रसंगवारणाय शक्यगोत्वतदर्थप्रतिपादके
इति अर्थः । तया काहीकरूपार्थप्रतिपादने तु लक्षणयोपाधि-" References.- 1 Mss : Aufrecht i, I02' ; ii 20', 193"; iii, 22".
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 175, 185 and 281 3 Editions : (1) Anandāśrama Series, Poona 1911.
(2) (ch. I, II, VII and X) by Chandorkar, Poona.
काव्यप्रकाशटीका (बालचित्तानुरंजिनी) No. 96
Kāvyaprakāśatīkā (Bālacittānurañjini)
57.
1869-70.
Size.-93 in. by 41 in. Extent.- 72 leaves ; IS lines to a page ; 36 letters to a line. Description--Country paper, very old, musty and worn out; Deva
nāgari characters; hand-writing, bold, legible and very close ; borders ruled with double red lines; the Ms is incomplete ; Missing folios-7 to 68 ( both inclusive),
fol. 6 is numbered twice. Age.- Śaka 1585 or Samvat 1720. Author.-- Narahari Sarasvati Tirtha, younger son of Mallinatha. Begins.--
॥ ॐ ह्रीं नमः॥ ॐ ॥श्रीजिनाय नमः ॥ ढुंढिसंज्ञमभिनौमि सिद्धिदं विघ्नराजमभिसुंदराननं यस्य संस्मरणलेशतोखिलो वेि............॥१॥ हंसगामनिसितदुकुलभूषणा त्रीक्षणाकुचनता चतुर्भुजा देववंद्यचरणा शुचिस्मिता भारती वसतु वाचि संसदा ॥२॥

Page #124

96.1
A-Alamkara
to:
जयंति गिरिजापतेश्वरणरणवो येन्वहं । वहंत्यखिलमुज्ज्वलव्रतति संतते/जतां । धृता हरिसुरेश्वरप्रभृतिभिः स्वमौलिस्थले। सतां कनकवत्तप्तां विमलयंति ये मानसं ॥३॥ अपि पंचबाणमित्रा गौरीमुखसाम्यलेशलोभेन । मौलो सदा मृगाकं कलयन् कल्याणकेलयेस्तुशिवः ॥४॥ विधातुकामः सुकृतं गरीयः क्षमातलं स्वर्गइवावतीर्णः आलंबनं सर्वविशेषणानां जयंत्यखंडस्थितिरांध्र देशः॥५॥
फलमिव सुकृतानां लोकधाव्याः समग्रं। विगलितमिव भूमौ नाकलोकस्य खंडं ॥ नगरमतिगरीयः सर्वसंसारसारः । त्रिभुवनगिरिनाम्ना तत्र विख्यातमास्ते ॥६॥ तत्राभवत्सकलशास्त्रविचित्रपात्रं । श्रीवत्सगोत्रसुरकाननपारिजातः ।। अन्यद्विधातुमवलंबसमाप्तवाचां। रामेश्वरः कलिकलंक कथांतरायः॥७॥ आसीत्प्रमाणपदवाक्यविचारशीलः । साहित्यसूक्तिबिसिनीकलजाग्रहंसः॥ ब्रह्मास्तग्रहणनाटितलोभवृत्ति(:)। तस्यात्मजो निपुणधीनरसिंहभट्टः॥८॥ तस्मादचिंत्यमहिमा महनीयकार्तिः । श्रीमल्लिनाथ इति शास्त्रमतिबभूव ॥ यः सौमयागविधिना कलिचंडनाभिरद्वैतसिद्धमिव सत्ययुगं चकार ॥९॥ लक्ष्मीरिव पुरारातेः पुरारातेरिवांबिका । यस्य धर्मवधरासीन्नागमे त्रिगुणोज्ज्वला ॥१०॥ ज्येष्ठस्तदीयतनयो विनयोर्जितश्री
रायणोभवदशेषनरेंद्रमान्यः ॥ वाग्देवता कमलयोरपि यस्य गो। सीमाविभागकलहो न कदापि शांतः ॥११॥ विरंचेः पर्यायो भुवि सदयतारः फणिपते. त्रिदोषो देवानां सकलगुणमाणिक्यजलधिः अवाचां प्राचां वा सकलविदुषां मौलिकुसुम कनीयांस्तत्सूनुर्जयति जयशाली नरहरिः ॥१२॥

Page #125

io2
Ends.-
Alamkara, Samgita and Natya
सवस्त्वग्रहस्तेन ब्रह्मणा समलंकृते । काले नरहरेर्जन्म कस्य नासीन्मनोरमं ॥ १३ ॥ तत्काले सह मंगलेन गुरुणा मित्रेण लेभे वणिग् । व्याशिस्तु प्रमदाश्रयेण समभूदुच्चैः स कव्यो बुधः ॥ सद्धेतुः शुभहेतवे द्विजपतिर्जातः कुलासंगतो । मैत्र: शांतिमयं दधार कलशं जन्मोत्सवाडंबरे ॥ १४ ॥ विचार्य सर्व सुखमेव दुःखं
सुधामये व्यस्त निलोलुपस्य
सन्यस्यतस्तस्य बभूव साथ
सरस्वतीतीर्थ इति प्रसिद्धिः ॥ १५ ॥ तर्के कर्कशकेलिना बलवता वेदं स विद्यारसो । मीमांसा गुणमांसलेश पू (पु) रित: सांख्योष्म संख्याक्तिना । साहित्यामृतसागरेण फणिनो व्याख्यातु विख्यावता काइयां तेन महाशयेन किमपि ब्रह्मासृतं पीयते ॥ १६ ॥ काइयां सरस्वती तीर्थयमि(ति) ना तेन तन्यते ॥ टीका काव्यप्रकाशस्य बाला चत्तानुरीजनी ॥ १७ ॥
"एवं सरस्वतीतीर्थयतिनांध्रेण निर्मिता
टीका काव्यप्रकाशस्य मुदे स्याद्विदुषां चिरं ॥ १ ॥ पंचक्लेशानजैषुर्जगति सुकृतिनो दुश्वरैर्ये तपोभि hari चतरविंदे सकिल पुरहरो वासमंगचिकार येषां पादारविंदस्मृतिरपि जडताहारिणी देहभाजां तैष्टीकेयं सरस्वत्युपपदविलसत्तोर्थसंज्ञैरकारि ॥ २ ॥ साहित्यकुदका (न)निद्राविद्राणयामिनीनाथाः काव्यप्रकाशटीकां व्यरीरचस्ते सरस्वतीतीर्थाः ॥ ३ ॥
[ 96.
॥ छ ॥ इति श्रीमत्परमहंस परिव्राजकाचार्यश्रीसरस्वतीतीर्थचरणविरचितायां काव्यप्रकाशटीकायां दशम उल्लासः ॥ १० ॥ छ ॥।
संवत् १७२० वर्षे शाके १५८५ प्रवर्तमाने पोषमासे कृष्णपक्षे चतुर्दश्यां तिथौ रविवासरे श्रीबुरहानपुरमध्ये लिखितं हर्षविजयेन इदं प्रति लेखकपाठकयोः शुभं भवतु श्रीरस्तुः ॥ छ ॥ छ ॥ श्रीः ॥ छ ॥ श्रीः ॥ श्रीः ॥
References.--Mss : Aufrecht i, 1024 (as Sarasvati tirtha), 7794; ii 208.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics vol. I, p. 171.
3 Edition : Ullāsa I, II and III by S. S. Sukthankar, 1933.

Page #126

97.]
A-Alamkara
103
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāšatīkā (बालचित्तानुरंजिनी)
( Bālçīttānurañjini )
521. No. 97
1884-87. Size.-- 113 in. by s in. Extent.--88 (= 41 + I + 46) leaves ; 11 lines to a page ; 43 letters
....... to a line.
Description.-- Country paper, thick and old in appearance ; Deva
nāgari characters; hand-writing thick and bold in app
earance but not uniform ; about half the number of folios ."- have ruled borders with double red dandas; the Ms is incom
plete; yellow pigment used for corrections; the Ms contains comm. on Ullāsas VII, VIII, IX and a portion of Ullāsa X;
the Ms may be divided into two halves, one with numbered · leaves and the other with different and irregular numbering;
the first half contains 46 folios with folios 42 to 45 miss. ..... ing; folio 46 contains colophon of the VIIIth Ullasa; the 2nd ........ half contains 46 folios only some of them being numbered.
Age.-- The Ms is not very old. Author.-- Sarasvati - Tirtha. Begins.-- ........ अथ सप्तमोल्लासव्याख्या॥
गुणविवेकानंतरं अलंकाराणां कः प्रस्ताव इत्यत आह गुणेति ॥ तददोषौ शब्दार्थों इत्यादि निर्देशक्रमेण अलंकारनिरूपणस्यायमेवासर इत्यर्थः ॥
पठति शब्दालंकारान् बहूनन्यान्मनीषिणः
परिवृत्तिसाहिष्णुत्वान्नते शब्दैकभागिन इति ॥ etc. Ends.
"देशविशेषोपीति ननु रथादेश्चैतन्याध्यस्तत्वे तत्र इदं तेंद्रियग्राह्मत्वयो .. नवभासप्रसंगः न हि शुक्तिरूप्यादाविव इंद्रियग्राह्येदमवंछि-" ......... Colophon of 8th Ullāsa appears as under on folio num
bered 45--

Page #127

104
Alarkara, Samgita and Natya
[97. " इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्रीसरस्वतीतीर्थविरचितायां
काव्यप्रकाशटीकायां गुणालंकारभेदनियतगुणनिर्णयोनामाष्टम उल्लासः ॥छ।। References.- Same as in No. 96.
काव्यप्रकाशटीका
Kávyaprakāšatīkā (बालचित्तानुरंजिनी)
(Bālacittānurañjini ) . No. 98
... 32.
.... A1882-83. Size.-- 104 in. by 44 in. Extent.-- 128 leaves ; 14 lines to a page ; 42 letters to a line. Description.-Country paper; very old, brittle and worn out; Deva
nagari characters%3 hand-writing, bold but close, though uniform and legible; first and last folio, damaged; borders ruled with two double lines; text portions, commented on, marked out with red pigment; square blank spaces left in the middle of folios%3; the Ms is complete; one corner of folio I torn off.
Age.- The Ms appears to be very old. Author.-- Narahari Sarasvati Tirtha, younger son of Mallinātha. Begins.--
॥ॐ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ इंढिसंज्ञमभिनौमि सिद्धिदं विघ्रराजमाभिसुंदराधरं ।............तिदूरतः॥१॥ हंसगासितकुलभूषणा etc. (a corner of the first folio being torn
away the preliminary verses cannot be copied ). Ends.--
“एवं सरस्वतीतीर्थयतिना............टीका काव्यप्रकाशस्य मुदे स्याविदुषांचिरम् । पंचक्लेशानजैषुर्जगति सुकृतिनो दुश्वरैर्येतपोभिर्येषां चेतो........ किलपरहरोवासमंगीचकार येषां पादारविंदस्मृतिरपिज़डताहारिणीदेहभाजा

Page #128

99.]
A-Alamkara
तैष्टीकेयं सरस्वत्यु... .. तीर्थ संज्ञैरकारि साहित्यकुमुदकानननिद्राचित्प्राणयामिनीनाथ काव्य प्रकाशटीकांव्यरीरचत् इति श्रीमत्परमहंसपरि........... .... श्री सरस्वतीतार्थविरचितायां काव्यप्रकाशटीकायां अर्थालंकार निर्णयोनाम...
. ग्रंथाग्रं ४७८०
References.- Same as in No. 96.
काव्यप्रकाशटीका ( ० विस्तारिका)
No. 99
Age.-- Samvat 1679.
Author.-- Paramānanda Cakravartin. Begins.
IOS
Size.-- 11 in. by 5 in.
Extent.-- 144 leaves ; 15 lines to a page ; 48 letters to a line. Description.-- Country paper, very old, thick and brittle; Devana garī characters ; hand-writing, bold, uniform and legible; borders ruled with two double lines; colophons and some other portions are occasionally marked out with red pigment; yellow pigment used for corrections; 75 numbered twice and 76 fol. omitted; folios 81 to 91 wrongly num - bered as from 82 to 92.
Kavyaprakāśatikā
(• Vistārika)
31. 1916-18.
॥ ६ नमः ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ प्रियायाः पद्मायाः प्रणयकुपितायास्तुतिपरः । प्रसादं निर्मित्सुर्जलधिजनिवाणी परिवृढः ॥ परस्थाः कौटिल्यात्कदुनि वचसि प्रोघति ततः । प्रदीप्तायां तस्यां जयति विनमद्वक्रकमला ॥ १ ॥ कार्या कदयौरिव नेो भवद्भि- । न्नवेत्तिहेलाकृतिनः कृतौ नः ॥ निवारितांतः कलुषः किशोरतां ।
दध कलाभृन्न पुनः पुरातनः ॥ २ ॥
14 [ A. S. N. J

Page #129

106
dlarkara, Sangita and Natya
[99.
न्यायाचार्यमनंगीकृतपरपक्षं बहुज्ञमीशानं । गुरुमिह नत्वा काव्यप्रकाशविस्तारिकां तनुमः ॥३॥ प्रखलाप्राणजबाणैः क्षतविक्षतमुत्तरोदरगं।
रक्षतु परीक्षितं मे वचनं विबुधः सुदर्शनेनाशु ॥ ४ ॥ अविगीतशिष्टाचारपरंपरापरिप्राप्तप्रारिप्सितसमाप्तिप्रतिबंधकदूरितध्वंसहेतुभूत
मंगलाचरणपरां प्रथमकारिकामवतारयति वृत्तिकृत्यंथेत्यादि ।
Ends.--
“जगदीनंदकंदाय कृष्णाय परमात्मने ।
योगेश्वराय हरये तस्मै विश्वात्मने नमः॥ इति श्रीपरमानंदचक्रवर्तिकृतायां काव्यप्रकाशविस्तारिकायामर्था
लंकारनिरूपणं नाम दशम उल्लास संपूर्णा काव्यप्रकाशविस्तारिका। श्रीदुर्गापादारविंदाय नमः ॥ श्रीकाशीपतिविश्वनाथाय नमः॥
श्रीबिंदुमाधवाय नमः ॥श्रीकालभैरवेभ्यो नमः ॥ ॥स्वस्ति श्रीसंवत् १६७९ वरर्षे प्रथम आषाढमासे शुक्लपष्ये(क्षे) त्रयोदशी अपरात् । चतुदर्द)शाया १४ तिथौ भौमवासरे ॥ आदि श्रीअनहलपुर पाटणमध्ये ॥ लेषक जोसी विष्णुदाससुत जोसी तुलसीदासलष्यतं ॥ पठनार्थ श्रीस्तंभतीर्थमध्ये ॥ आचार्य श्रीमोरारिसुत श्री श्रीनाथः ॥ तस्मिन् अर्थेन लिषितं ॥ ग्रंथं समाप्तं संपूर्णः ॥
॥ यादृश्यं पुस्तकं दृष्या ॥ तदृश्यं लषितं मया ॥ यदि शुद्धमशुद्धं वा ॥ मम दोशो नु दीयतां ॥ ग्रंथानं श्लोकसंख्या ॥शुभं भवतु ॥
कल्याणमस्तु । श्रीरस्तु ॥ References.-- I Mss.-- Aufrecht i, Iob3ii, 19°; iii, 22".
2 S. K. De : Sanskrit Poetics vol. I, p. 174.
काव्यप्रकाशटीका (०विस्तारिका). No. 100
Kāvyaprakāśatīkā
( •Vistarika)
428.
1895-1902.
Size-12 ih. by 3 in.
Extent. — 144 leaves ; 13 lines to a page ; si letters to a line.

Page #130

A-Alamkara
Description.- Country paper, very old, worn out moth-eaten and musty in appearance; Devanāgarī characters; handwriting, small, uniform and legible throughout; the Ms is incomplete ; Missing folios : 1 to 16; colophons : Ullasas I ( fol. 17 ) ; II ( fol. 35 ) ; III ( fol. ? ) ; IV ( fol. 66 ) ; V (fol. 81) ; VI ( fol. 82 ) ; VII (fol. 115 ) ; VIII (fol. 121 ); IX ( fol. 130); X (incomplete); fol. 83a is blank.
Age.— The Ms appears to be very old. Author. — Paramānanda Cakravartin.
ror.]
Begins. -- folio 17
"C
- तौ काव्यप्रकाशविस्तारिकायां प्रथम उल्लासः ॥
॥ व्यंजनवृत्तिनिरूपणे देश्यकशब्दार्थेकविभागपरं द्वितीयोल्लासमारभते । क्रमेणेत्यादि । etc.
Ends. -- folio 160
66
'कालभेदोपि न दोषः । अभिहितान्वयस्य पंचमोल्लासे व्यवस्थापितेत्वात् । प्रथमं विशेषणेनैव कारकान्वयः पश्वात् ____"
The colophon of Ullāsa V on folio 130
“ ॥ इति शब्दालंकारविवेचनो नाम नवम उल्लासः ॥ श्रीः ॥
References.--- Same as in No. 99.
काव्यप्रकाशटीका ( काव्यप्रकाश विस्तारिका )
107
in.
Kāvyaprakāśaṭikā ( Kāvyaprakāśa
vistarika )
No. 101
Size.-- 8 in. by 31
Extent. - 59 leaves ; 8 lines to a page ; 39 letters to a line.
208.
1882-83.

Page #131

to8
Alamkara, Sargita and Natya
| tot.
Description.- Country paper, very old and brittle ; Devanāgari
characters ; hand-writing, bold, uniform and legible ; borders ruled with double lines; the Ms is incomplete ; folios missing:-32, 33,53,55, (56,57,59, 60, 61, 62, 63,64,
65,66) and 68; folio 21 is half torn away. Age.- The Ms appears old. Author.- Pramānanda Cakravartin. Begins.--ol. I
॥ श्रीकृश्नाय नमः ।। प्रियायाः पद्मायाः etc.......... रक्षतु
परीक्षितं मे बचन विबुधः सुदर्शननाशु॥४॥ Ends.- folio 74
" -अर्थस्य तत्र प्रबलाशक्तिरिति व्यंजनायासून्मूलकत्वमिति मईमनाकलं । केचिन काव्यशब्दानां वाक्यार्थप्रामाण्य-"
Colophon of Ullāsa I appears on folio 31 as under :
" इति श्रीपरमानंदकृतौ काव्यप्रकाशटीकायां प्रथम उल्लासः " ॥
॥श्री । Refeernces.- Same as in No. 99.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāšatikā ..(सङ्केत)
( Sanketa )
247. No. 102
1875-76. Size.- 7} in. by 54 in. Extent..- 32 leaves ; 22 lines to a page ; 29 letters to a line. Description.-- Country paper, very old and worn out but stitched
into a book ; Sarada characters; hand-writing small but clear and legible; Ms is complete.

Page #132

102. ]
Folio
2b
5
6a
19a
20a
23a
236
26a
32b
A- Alashkaru
Age. The Ms appears to be very old.
Author.
Rucaka.
Begins. fol. r
Colophon of Ullāsa.
I
Ends. fol. 32
33
"
"2
References.
""
39
""
33
""
دو
ॐ येन वह्निशिखाश्लेषो भालेष्वसुरसुभृवाम् । नासह्यतेर्ष्ययेवास्तु स शुभायास्तु वः शिवः ॥ ज्ञात्वा श्रीतिलकात्सर्वालंकारोपनिषत्क्रमम् । काव्यप्रकाश संकेतो रुचकेनेह लिख्यते ॥
रसाः स्वाद्वम्ललवणतिक्तोषणकषायकाः । षद्रव्यमाश्रिता इति ॥ लौकिकारसाः ॥
II
III
IV
V
VII
VIII
IX
X
22
Mss. Aufrecht i, 102 ; ii, 20b.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 169.
"
"
22
39
2 2 2 2 2
""
रसेति । श्रृंगारहास्यकरुणावीररौद्र भयानकाः । वभित्साद्भुतशांतश्वनवनाट्यरसाः स्मृताः ॥ इति काव्यरसाः ॥
22
""
109
परेण च पूरितावशेषत्वात् द्विखंडोप्यखंडतया यदवभासते तत्र संघट्टनैव साध्वी हेतुः न हि सुघटितस्य संदिग्धः कदाचिल्लक्ष्यत इत्यर्थमुक्त्वा ध्वन्यते ॥ इति काव्यप्रकाशसंकेते दशम उल्लासः॥
समाप्तश्वायं काव्यप्रकाशसंकेतः ॥ कृती राजानकरुचकस्येति ॥ इति समाप्तं काव्यप्रकाशसंकेतम् ॥

Page #133

110
enequchibicioni ( सङ्केत )
No. 103
---
Alamkara, Samgita and Natya
Age.- The Ms is a modern copy.
Author.
Manikya Candra.
Begins. folio 2
Size.- 8 in. by 44 in.
Extent. 69 leaves; 11 lines to a page; 32 letters to a line. Description. Modern paper with water lines; brittle; folios stitched in a book form; Devanagari characters; hand-writing, not uniform but legible; the Ms is incomplete; Ist fol. and 68th fol. are wanting; folios 15A and 15B are extra, of which 15B is blank.
103.
Ends.-- folio 69
Kāvyaprakāśaṭikā
(Sankete)
425. 1895-1902.
""
' - - द्रियपंचज्ञानेंद्रियपंचविषयतत्वादि शिवतत्वपर्यंत शैवशास्त्रोक्त पदत्रिंशत्तत्वमध्योक्तं तत्वांतरं तत्कृतेन नियमेन रहिता तां । etc.
लक्षय
“ -सुहृद्गतसांमुख्यादिधर्मसादृश्यात्पयोदाभिमुखान्मयूरान् न्मित्ररूपता प्रतिपत्तिद्वारेण. नन्य मोदमेदुरत्वादि ध्वनति । पयोदसुहृच्छब्देना......''
Colophon on folio 28
(6
॥ इत्याचार्यमाणिक्यसूरिविरचिते संकेते तृतीयोल्लास संकेतः
समाप्तः ॥ छ ॥
References. I Mss-Aufrecht i, 102'; ii, 20a.
2 S. K. De: Sanskrit Poetics Vol. I, p. 169.
This work is described in the Des. Cat. of B. B. R. A. S. MSS. Vol. I p. 45 by H. D. Velankar wherein he remarks:
"Sanketa the earliest known commentary on Kavyaprakasa of Mammata, composed by Manikyacandra, a Jain writer, in 1160 A. D. It is published in the Anandāśrama Series."

Page #134

104.]
A-Alarmkara
III
33.
काव्यप्रकाश with
Kāvyaprakāśa with टीका (सङ्केत)
tika ( Sanketa) No. 104
1816-18. Size.— 124 in. by 44 in. Extent.- I04 leaves; II lines to a page ; 48 letters to a line. Description.-- Modern paper with water lines ; Devanāgari charac
ters; hand-writing, small and legible; text written in the middle of folios; certain letters and lines, are marked out with red pigment; the Ms is not complete; the colophon of IX Ullāsa appears on folios 86 and the Xth Ullāsa is con
tinued to the last folio 104. Age.- The Ms is a modern copy. Author.- Manikya Candra. Begins, -
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीमद्रविकुलमार्तडाय रघुप्रकांडाय नमः ॥ सर्वज्ञवदनांभोजविलासकलहंसिका । विशुद्धपक्षद्वितयां देवीं वाचमुपास्महे ॥१॥ नानाग्रंथचतुष्पथेषु निभृती भूयोच्चयं कुर्वता ।। प्राप्रैरर्थकणैः कियद्भिरभितः प्रज्ञार्द्धशून्यात्मना । सर्वालंकृतिभालभूषणमणौ काव्यप्रकाशे मया ।' वैधेयेन विधीयते कथमहो संकेतकृत्साहसं ॥२॥ न प्राग्ग्रंथकृतां यशोधिगतये नापिज्ञताख्यातये ।। स्फूर्जब्दधिजुषां न चापि विदुषां सत्प्रीतिविस्फीतये ॥ प्रक्रांतोयमुपक्रमः खलु मया किं त_गर्यक्रम ।
स्वस्यानुस्मृप्तये जडोपकृतये चेतो विनोदाय च ॥३॥ समुचितेति । etc.
Ends.-- folio 104
“अत्र विभव इत्यादि निषेध्याः शब्दाः श्लेषसंपर्कस्यातीव चारुत्वं । यथा यतिषु दंडग्रहः करपीडाविवाहे चित्रे वर्णसंकर इत्यादि.॥ ॥छ।" Colophon on folio.86 --

Page #135

II2
Alarkära, Sangita and Nafva
[ 104.
" इति श्रीमाणिक्यचंद्रविरचिते काव्यप्रकाशसंकेते नवमोल्लाससंकेतः समाप्तः॥"
References.-Same as in No. 103.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatikā (सारदीपिका)
( Sāradīpikā )
695. No. 105
1891-95. Size.- 13 in. by 63 in. Extent.— 195 leaves ; 16 to 19 lines to a page ; 54 letters to a line. Description.-- Country paper, thin, old and some what brittle ;
Devanagari characters; hand-writing, clear and legible but not uniform through out; borders and edges of the first 4 folios ruled with red lines; yellow pigment used for corrections; on folios I to 84 the text is written in the middle but from folio 84 to the end of the Ms the text is omitied, long blank spaces being left in the middle of the folios ; folio 191A extra ; the name of the commentator
TOTT Tror is mentioned in the colophon of I Ulläsa on fol. 7. Age.- Samvat 1890. Author.--- Gunaratnagaņi. Begins.
ॐ नमः श्रीपरमात्मने चिदानंदैकरूपाय त(न)मः स्तोमनिवारिणे। विश्वस्तारत्नकल्पाय श्रीमद्रास्वामिने नमः ॥१॥ प्रणम्य परया भक्तया पार्श्वनाथपदद्वयं । जिनायकुशलं चापि सूरिं सर्वार्थसिद्धिदं ॥२॥ विनयसमुद्रगुरुणां पांदाभोजप्रणामपुण्येन । मनसापरोपकारे प्रवृत्तिरस्त्वेव मे नित्यं ॥३॥ परशक्तयायभावेनापकर्तुं न हि यार्या न । तथापि तद्विधित्सयैव ममायं समपक्रमः॥४॥

Page #136

Ends.
.....
.
....
..... .
... ........... .
rob.] A-Alarmkara..
II3 विलोक्य विविधाः टीका अधीत्य च गुरोमुखात् ।
काव्यप्रकाशटीकेयं रच्यते सारदीपिका। इह खलु काव्यमीमांसावृत्तिकदलौकिकाषगीतविशिष्टाचारपरंपरा प्राप्ते
etc. Ends.--
"तथा च येन ग्रंथसंदर्भेण विप्रकीर्णप्रमेयजातं संकलय्य प्रतिपाद्यते स ग्रंथसंदर्भकृत इति नाऽप्रमाणिक इति भावः।
इति श्रीकाव्यप्रका(श)टीकायां वाचनाचार्यकृतदशमोल्लसः संवत्
नवति १८९० अ(षा)ठमासे षष्ट्या संपूर्णमस्तु । References.- I Mss :- Aufrecht iii, 22. This is the only Ms.
referred to by Aufrecht and S. K. De.
काव्यप्रकाशटीका
Kávyaprakāšatīkā (सारबोधिनी)...
. (Sarabodhini)
209. No. 106
___1882-83. Size.- IoT in. by 41 in. Extent.-- 79 leaves; II lines to page; 45 letters to a line. Description.--.Country paper, very old and worn out; Devanagari
characters ; hand-writing, bold and legible'; borders ruled with two double lines ; certain lines and letters marked out with red pigment; yellow pigment used for corrections; the Ms is fragmentary, first 30 folios being missing as also some folios at the end; colophon of Ullása VII appears on folio 107; folios 107 to 109 ( last folio ) containing a portion of the comm. on Ullasa VIII; folio-31 is only a fragment; colophons Ullāsa IV - folio 59. , .. ..
, V- , 74. Age.- The Ms is very old. Author.-- Sri Vatsaläñchana.
15 [A. S. N.]

Page #137

II4
Alamkara, Samgtta and Nafya
[ Nok.
Begins.- on folio 31 which is fragmentary
___ "लकलरहिते समये आगंतव्यं । संकोचिंते दोलते इत्यनेनागमनपारितो
पिकमालिंगनामति etc. Ends.-- folio 109.
"-कुर्वत् प्रतिध्वनिनीः । उच्चैरुच्चरतिध्वनिः श्रुतिपथोन्मार्था-" References.-- I Mss- Aufrecht i, 1022; ii, 20.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, Pp. 177-8.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāšatikā (सारबोधिनी)
(Sarabodhini)
672. No. 107
1886-92. Size.- 104 in. by 44 in. Extent.— 116 leaves ; 9 lines to a page ; 29 letters to a line. Description.-- Country paper, very old, musty and worn out; bor
ders ruled with double lines ; Devanāgari characters ; handwriting legible but not uniform ; yellow pigment used for corrections; incomplete ; folios 133 and a few following have become smutty; folios wanting:- I to 57; folios I24 to 173 are in a different hand-writing; colophons of Ullāsas :-VII Ullasa on fol. I06.
V , , , 69. VIII , , II3.
X , , , 173. contains comm. on 5 to 10 Ullāsas of the text.
Age.-Samvat 1755. Author.- Śri Vatsalāñchana. Begins.- folio 58
"-पिकवितात्पर्यविषयः स च केनापीतिपाठे मयेति व्यंग्येन डागेष प्रतीयत्त इति तत्राप्यगूढता स्यात् तस्यापीति पाठे तु etc.

Page #138

108.]
À- Alankara
its
Ends.
"इति श्रीमहामहोपाध्याय श्रीविष्णुभट्टाचार्य चक्रवर्तिपुत्रश्रीवत्सला. स्छनभट्टाचार्यकृतौ काव्यप्रकाशटीकायां सारबोधिन्यां दशम उल्लासः ॥१०॥श्रीःशुभं भवतु ॥
शरशरमुनिचद्रैः संमितेमंगलेब्दे हृदयरुचिरमासे कार्तिकप्राक्त्वभाजि अलिखदसितपक्षे कृष्णदत्तौ दशम्यां
बिबुधमधुरटीकामात्त काव्यप्रकाशाम संवलकटिलकंतल............जानेकरा (this verse is not legible
being in faint ink ) References.— Same as in No. 106.
काव्यप्रकाशटीका (सारबोधिनी) No. 108
Kāvyaprakāśatīkā (Sarabodhini)
103. A 1883-84.
Sise.- 10 in. by 4g in. Extent. -- 76 leaves ; 13 lines to a page; 44 letters to a line. Description.-Country paper, very old, brittle and musty; Deva
nāgari characters; borders ruled with double black lines; folio-numbers and some other letters in the body of the Mss marked out with red pigment; yellow pigment used for corrections; the Ms is incomplete as the first 41 folios are missing ; folio 42 contains the colophon of the 4th Ullasa.
Age.- Samvat 1665. Author.- Śrī Vatsalāñchana Bhattacărya. Begins.-- folio 41
"-तितमित्यत आह निरपेक्षेति अप्रतवृत्तांतोपास्थिति विनापि वाक्यार्थसा पर्यवसानात् न तत्साकांक्षत्वं अपित तेनोकष्यत्वमेवेत्यर्थः"

Page #139

116 Alamkāra, Samgita and Natya
[ 108. Ends.
"Efat er alleret ETA UGTH: 11 ॥ इति श्रीश्रीवत्सलांछनभट्टाचार्यकता काव्यप्रकाशटीका॥ ॥
संवत् १६६५ विजयदशम्यामलेखि विश्वरूपकृष्णभट्टेनेदं ॥ श्री। श्रीः ।। References.- Same as in No. 106.
16741aft. . .. . Kāvyaprakāśatīkā ( Ercalreaft)
( Sārabodhini ) No. 109
40.
1872-73. Size.-- 101 in. by 4} in. Extent.— 117 leaves ; 15 lines to a page ; 48 letters to a line. Description.- Country paper, old, whitish and brittle ; Devanāgari s characters; hand-writing bold and legible though not
very careful ; borders ruled with double red lines on folios I to 33; from folio 34 to the end the borders are ruled with double black lines; the Ms can be divided into two parts with separate folio numbering -- the ist part with red borders consists of folios 1 to 52; the 2nd with black borders folio 33 excepted, which alone has red borders ) consists of folios 33 to 95, the subject matter is however continuous ; folio 78 appears twice in the 2nd part. Colophons of Ullasas
folio Ι
III
V
SI 52
VI
>
TTT
VII VIII IX

Page #140

fio.
A-Alamkara
117
Age.- Samvat 1826. Author.-- Śri Vatsatalañchana.
Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः॥
श्रीशंकरचरणकमलेभ्यो नमः॥ राम नत्त्वा चिदानदं संक्षिप्तां सारबोधिनिं । श्रीवत्सशर्मा निर्माति व्याख्यां काव्यप्रकाशगां ॥१॥
मंगलपरां प्रथमकारिकामवतारयति ॥ग्रंथति ॥ पंचांगं वाक्यं ग्रंथः॥ तदुक्तं ॥
विशयोविषयश्चैव पूर्वपक्षस्तथोत्तरं ।
निर्णयश्वेति पंचागं शास्त्रेऽधिकरणं स्मृतमिति ॥ Ends.
"इति श्रीसारबोधिन्यां दशमः उल्लासः समाप्तः ॥ संपूर्णो जातः । इति श्री श्रीवत्सलांछनभहाचार्यकृता काव्यप्रकाशटीका संपूर्णः ॥ ॥श्री॥
संवत १८२६ वर्षे भाद्रपदमासे शुक्लपक्षे १२ भौमवासरे इदं पुस्तकं लिखितं ।यादृशं पुस्तकं दृष्टवा तादृशं लिखितं मया ॥ यदि शुद्धमशुद्धं वा ममदोषो न दीयतां ॥१॥श्री॥
Colophon of IVth Ullasa on fol. 41---"संवत् १८२५ ना
मागशिरसुदि १५ बुधे लिखितोयमुल्लासः॥श्री॥ References.- Same as in No. 106.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatīkā (सारबोधिनी)
(Sarabodhini)
245. No. 110
1875-76. Size.-- 9 in. by 6 in. Extent.— 103 leaves ; 16 lines to a page ; 24 letters to a line. Description.-Country paper, very old, musty and worn out; about
half the folios are slightly pink coloured; Śarada characters;

Page #141

118
Alamkara, Samgita and Natya [ iro. hand-writing, bold and legible ; incomplete ; folios 16, 17 missing; colophons of Ullasas :--
fol. 148 , I Ullása. fol. 326 , II. "
fol. 95 , VI , The colophon of 1 Ullāsa is as under on fol. 14*:--
इति श्रीविष्णुभट्टाचार्य पुत्र श्रीवत्सवमभट्टाचार्यकृतौ काव्यप्रकाशसार
बोधिन्यां प्रथम उल्लासः Age.-- The Ms appears to be very old. Author.- Śrī Vatsaläñchana. Begins.-- folio 2 a
"योजनः । इति वाक्याथश्रवणे तथाविधशुश्रूषायाः कारणत्वात्यत्र क्वापि
घटमानयेत्यादि वाक्ये तादृशशुश्रूषायाः सत्वपि तस्यानाकारणत्वम् eto. Ends.— folio 105
"मरुहाक्षिणानिलः हनुमात्पिता व केसरो बकुलः स्कंधरोमाचतारानृक्षत्राणि
तारावानराधिपमाहिषतिदधि-" References.-Same as in No. 106.
काव्यप्रकाशटीका
Kīvyaprakāśatīkā (साहित्यकौमुदी with
Sāhitya Kaumudi with a टिप्पण कृष्णानंदिनी)
Tippaņa Krsņānandini )
711. No. 111
1891-95. Size.— 124 in. by s} in. Extent.- 155 leaves ; 10 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.- Country paper, thick, whitish in appearance; Deva
nagari characters; hand-writing bold and legible; borders ruled with double red lines; red daņdas used throughout; the commentary is written in the centre, white the Tippaña
is written above and below the commentary. Age.- The Ms is a modern copy.

Page #142

12.]
A--Alarkara
II9
Author.- Baladeva Vidyābhūşaņa. Begins.
॥ॐ श्रीगणेशाय नमः ।।
श्रीगोविंदो जयति ।। प्रणम्य कृष्णं सर्वेशं श्रीवत्साद्युतिसंश्रयात् । व्याख्यायतेति संक्षेपात् सेयं साहित्यकौमुदा ॥१॥ सद्भिः पद्यैः कारिका भारतीयः शुद्धिं निन्येतुच्छापौरनच्छाः।
साहित्यांभोजन्मसच्चंचरीकः सोयं विद्याभूषणेस्मान पुनीतां ॥२॥ काव्यरसास्वादनाय वह्विपुराणादिदृष्टां साहित्यप्रक्रियां भरतः संक्षिप्ताभिः
कारिकाभर्निबबंध ॥ ताव्याचिख्यासत्तिकृन्मंगलमाचरति ॥ eto. Ends.-Text:
इति साहित्यकौमुद्यां परिशिष्टालंकारनिरूपणमैकादशः परिच्छेदः ॥ शुभमस्तु । समाप्तोयं ग्रथः। श्री श्यामसुंदरः प्रीणतु ॥
साहिकौमुदाव्याख्यां ॥ श्रीकृष्णानंदिनीमिमां ॥ कलयंतु कृपावंतः॥ संतः कौतूहलाकुलाः ॥
इति साहित्यकौमुदीटीकायां ॥ श्रीकृष्णानंदिन्यामेकादशः परि
छेदः ॥ श्रीसमजी॥ श्री॥ श्री॥श्री॥ References.- I Mss-Aufrecht ii, 196, 1936.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 184. 3 Editions : Ed. with Kțşņānandini in Kāvyamālā 63, 1897.
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatīkā (साहित्यदीपिका)
( Sāhityadipikā) No. 112
109.
1919-24. Size.— 104 in. by 44 in. Extent.-- 54 leaves ; 13 lines to a page ; 45 letters to a line. Description.- Country paper, old and brittle; corners slightly
damaged; Devanagari characters%3 hand--writing, bold and

Page #143

120
Age.— The Ms appears to be very old.
Author — Bhāskara Suri.
Begins—
C
Alankara, Samgita and Natya
[ 112.
legible; square blank spaces left in the middle of folios; borders ruled with two double lines; the Ms is complete,
Ends-
॥ ॐ नमो विघ्नविनाशनेः ॥ स्तनंधय सुधीधामधात्तेधाम्ने भुवन्नवेः । एकतोन्यत्रकिञ्चाद्रिदारिणेदारिणे नमः ॥ १ ॥ न ते टीकाकाराः परिगलदविद्यां धनमसं प्रमेयं शास्त्राणां प्रति फलति येषां न मतिष्टुत नटीकास्तायासां विलसितमनालोकविषयान् । गंभीरानग्रंथार्थान गमयति न सिद्धांजनमिव ॥ २ ॥ टंका काव्यप्रकाशस्य कामं संतु पराः शताः दिताभिमुगमग्रसमात्रा व्याख्या न चुंचुति ॥ ३ ॥ ययस्ति तत्र सारांशः सोपि संगृह्यते म (या) यः । तेन टीकांतराला कौतुकं त्यज्यतातराः ॥ ४॥ साहीत्म (स्य) दीपिकानामटी का भास्कर सूरिणा ।
मधूवहानां काव्यानां तेजनाय विरच्यते ॥ ५ ॥
इह तावदादिमेनइदो विजनमस्कारस्य श्रीक्षावत्प्रवृत्तेरंगभूतस्य प्रयोजनस्य काव्यलक्षणस्य वा प्रतिपादनं युज्यते न पुनः सचोत्कर्षवृत्तिरिति ।
" इति श्रीभास्कर सूरिविरचितायां काव्यप्रकाशटीकायां दशम उल्लासः ॥ छ ॥ पूर्णा साहित्यदीपिका ॥ शुभं भवतुः ॥ छः ॥ ग्रंथाग्र १९०० साहा श्रीवछ भायाबाईगुरदेसुतसाहसाहिकिरणेन भंडारे लिष्यापितं सुतवर्द्धमान शांतिदास परिपालनार्थ
References.— 1 Mss Aufrecht i, Torb, 410b; ii, 20 ;
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 174.

Page #144

113.]
A-Alamkara
121
काव्यप्रकाशटीका (सारसमुच्चय)
Kāvyaprakāśatīkā (Sarasamuccaya)
No. 113
102. A. 1883-84.
Size.- 14 in. by 7} in. Extent.- 251 (197+53+ I blank) leaves; I2 lines to a page; 12
letters to a line. Description.-Country paper, white, somewhat glazed in appear
ance; Devanagari characters; hand--writing, bold, clear and legible throughout; the Ms is incomplete, Ullāsas I to VII and X incomplete only existing in this Ms; certain portions of the text commented on are marked out with red pigment, so also some colophons%3; colophons of Ullāsas appear on the folios as under :
Ullasa
Folio
Ullāsa
Folio
V
VI VII VIII IXS
ISI I52
197 wanting
I24
X
folios 7 to 59 only.
Age.— The Ms is not very old.
Author.- Ratnakantha.
।
Begins
ॐ नमो नारायणाय । ॐ अत्र च साहित्यदीपिका टीकाकारः श्रीभास्करः . नतेटीकाकाराः परिणमदविद्यान्यतमसं । प्रमेयं शास्त्राणां प्रतिफलति येषां नमातिषु । न टीकास्ता यासां विलसति नालोकविषया
न्गभीरान्यंथार्थान्गमयति न सिद्ध.जनमिव । 16 [A.S.N.]

Page #145

.122 Alamkāra, Sangita and Natya
[ii. टीकाः काव्यप्रकाशस्य कामं संतु पराः शताः। किं ताभिः सुगमग्रंथमत्र व्याख्यानचंचुभिः॥ यद्यस्ति तत्र सारांशः सोपि संगृह्यते मया। तेन टीकांतरालोककौतकं त्यज्यतां नसाम् ॥ साहित्यदीपिकानाम टीका भास्करसूरिणा। मधूवहानां काव्यानां तेजनाय विरच्यते ॥
इदं तावदादियेन श्लोकेन etc. Ends-on folio 197
"इति श्रीभट्टजयंतविरचितायां काव्यप्रकाशदीपिकायां बहुटीका. व्याख्यासारसंहितायां दोषनिरूपणं नाम सप्तम उल्लासः" The Second portion of the Ms with different pagination begins on folio 7
"इति सूर्यलक्षणे दाष्टोतिके etc." and ends on folio 59– ____-यथा गम्भीरे यथा रत्ननिर्भरो यथा च निर्मलच्छायः तत्किं विधिना सहमया"the title of the commentary is clear from the following verse on folio 49 and the colophon of Ist Ullasa
"जयंती मुख्यटीकाभ्यः सारमुश्रित्य यत्नतः। निर्म(मि)तो रत्नकंठेन टीकासारसमुच्चयः॥
इति श्रीविपश्चिञ्चक्रचक्रवर्ति श्रीमम्मटाचार्यविरचिते काव्यालंकाररहस्यनिबंधे काव्यप्रकाशे पंडितभट्ट श्रीजयंतविरचितटीकायां बहुटीकाकारव्याख्यासारसंहितायां काव्यप्रयोजनकारणस्वरूपभेदनिर्णयोनाम प्रथम उल्लासः॥१॥ References.- I Mss : Aufrecht i, 1020 ; ii, 1930 2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 181–2.

Page #146

114.
A-Alamkara
123
काव्यप्रकाशटीका
Kāvyaprakāśatīkā (सुधासागर)
(Sudbāsāgara )
114. No. 114
1883-84. Size.— 101 in. by 34 in. Extent.— soo leaves ; 7 lines to a page ; 39 letters to a line. Description.- Country paper, very thin, slightly whitish in
appearance; Devanāgari characters; hand-writing, bold, uniform and legible ; the date of composition is Samvat 1779 ( = A. D. 1723) as represented by the chronogram “ग्रह, अश्व, मुनि, भू" in the colophon; the Ms is complete%3; in the latter half of the Ms the folios have not been correctly numbered ; this mistake has been corrected by giving
correct numbers to folios in pencil. Age.- The Ms is not very old. Author.- Bhimasena Diksita. Begins.-.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ जाग्रत्रैलोक्यराज्योद्भवविभवपरीरंभसंभावितां हि क्षीरापारकन्याललितकरतलोन्मृष्टपादारविंदम् । कांची श्रीवत्सहारांगदमुकुटलसत्कौस्तुभोद्भासितांग लक्ष्मीकांतं प्रसन्नं हृदयसरसिजान्तास्थितं संस्मरामि ॥१॥ श्रीमच्छांडिल्यवंशेकतविविधमखः कीर्तिमान्दीक्षितोभूत् गंगादासः प्रसिद्धः सुरगुरुसद्दशः कान्यकुब्जाग्रगण्यः तस्माद्वीरेश्वराख्यस्तनय इह महाभाग्यवान्विष्णुभक्तो जातः संकीर्तनीयः सकलवधुजनै भूपतीनां समा(भा)सु ॥२॥ तस्माच्छीमुरलीधरो हि कवितापांडित्यपुण्यावधि. . . . . र्जातस्तस्य सुतौ त्रिलोचनशिवानन्दौरणैस्तत्समौ. शैवे वा पथि वैष्णवे समरसः श्रीमच्छिवानंदतः संजातः किल भीमसन इति सद्विद्याविनोदी कविः॥३॥ शब्दब्रह्मसनातनं न विदितं शाः क्वचित्केनाचत्तहवा हि सरस्वती स्वयमभूत्काश्मीरदेशे पुमान्

Page #147

Alamkara, Samgita and Natya
[ 114
श्रीमज्जयटगेहिनीसुजठराज्जन्माथयुग्मानुजः श्रीमन्मम्मटसंज्ञयाश्रिततनु सारस्वती सूचयन् ॥४॥ मर्यादां किल पालयन् शिवपुरी गत्वा प्रपद्यादराच्छास्त्रं सर्वजनोपकाररसिका साहित्यसूत्रं व्यधात् तवृत्तिं च विरच्य गूढमकरोत्काव्यप्रकाशं स्फुट वैदग्ध्यकानदानमार्थषु चतुर्वर्गप्रदं सेवनात् ॥५॥ .. .. कस्तस्य स्तुतिमाचरत्कविरहो को वा गणान्वेदितुं शक्तास्यात्किलमम्मटस्य भुवने वाग्देवितारूपिणः श्रीमान्कैयट औवटोत्थवरजो यच्छात्रतामागतो
भाष्याध्वि(ब्धि) निगमं यथाक्रममनुव्याख्यायसिद्धिं गतः॥६॥ Ends.-:
"अद्वैतद्वैतधामप्रकटमधिवसाम्यत्रवेद्यः प्रमाणं । सर्वत्र श्रावयित्वा सकलवसुसमादाय दूरं पलाय्य ॥ वैकुंठाधीश्वरोऽभूत्तदखिलवसति चोरयित्वा ययातो। भूमौ गोपीगृहेभ्यो दधिहृतपयहृद्याति वृन्दावनान्तः॥ इत्थं कोलाहलनाकुल इव मुरुलीबर्हिपत्राणि गुजा। हारं हत्वा वनात्तादयगत इह मे स्वात्तमाहतुकामः॥ प्रणाभ्यत्त गतो यो वसति व्रततनुः पीतवासाः कृतोयं । ग्रंथस्तेनापहर्नु निखिलबुधवरोदामपीडित्यगर्वम् ॥२॥ संदानितकम् ॥ राजानोह्य विवेकिनः क्षितितले प्रायोद्विजाः पंडितं । मन्यानस्तुतिमाचरन्ति सुधियां ना वा विदन्ति श्रमम् ।। साफल्यन्त तथापि गोपशिशुकाकुत्रापि कस्मिंश्विदा। प्यान्तःकरणे करिष्यति सुधासिंधोः परं सज्जने ॥३॥
मंबदहाश्वमुानभुज्ञाते मासे मधी सुदि। त्रयोदश्यां सोमवारे समाप्तोयं सुधादाधः ॥
इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणपारावारीणदीक्षितभीमसेनकृते कान्यपकाशाववरण सुधासागरेऽर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः समाप्तः ।।
छ॥ श्री॥शुभमस्तु । References.-- I Mss : Aufrechti, I0243; ii, 204
2 S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 183-4 Extracts in (i) Peterson's Report I, p. 94 and (ii) Jhalkikar's ed. of Kavyaprakaśa 1921, pp. 32-4. 3 Edition : ed. by Pt. Narayana Sastri Khisti in Chows khamba Sanskrit Series.

Page #148

r16.]
काव्यप्रकाशटीका
No. 115
Author.— Not mentioned.
Begins—
Ends
A-Alamkara
Size.— 9 in. by 4g in.
Size. 36 leaves; 10 lines to a page; 26 letters to a line.
Description. Country paper very old and somewhat brittle; Devanāgari characters; hand-writing, bold and legible ; yellow pigment used for corrections; the Ms contains. comm. for Ullāsa X only ; incomplete.
Age.— The Ms is old.
श्रीगणेशाय नमः ।
ॐ । अलंकृतार्था शर्वस्य सर्वबुद्धिस्वरूपिणि ।
शारदां शारदां वन्दे देवदेवैरभिष्टुतां ॥ १ ॥
125
Kavyaprakasaṭīkā
113.
1883-84.
काव्यप्रकाश wtih टिप्पण
एवं शब्दालंकारानुक्त्वार्थालंकारानारब्धुमवतारयति ॥ अर्थालंकारानाह ॥ साधर्म्यभेदे ॥ १ ॥
66
अथ कथयति मोहहेतुरंतर्गतमिव हालहालं विषं तदेव ॥ १ ॥
Kāvyaprakāśa with Tippana
37. 1895-98.
No. 116
Size.— rog in. by 4g in.
Extent. - 7o leaves ; 17 lines to a page; 45 letters to a line. Description.- Country paper, very old brittle and worn oūt ; Devanāgari_characters; hand - writing bold, careful and

Page #149

126
Alankara, Sangita and Natya
[116.
uniform ; borders ruled with two double lines; red pigment used for marking out certain lines and letters throughout the Ms; square blank spaces left in the centre of folios; the tippaņa is written all round the text in the
margins. Age.- Samvat 1670. Author of the Text.- Mammata;
,, of the Tippana not mentioned. Begins--
“॥ ६॥ ॥ श्रीभारत्यै नमः॥
॥ग्रंथारंभे विध्नविघाताय etc." Ends--
" विनिर्मिता संघटनेवहेतुः ॥
॥ इति श्रीकाव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयो नाम दशम उल्लासः संपूर्णः॥ श्रीपूज्यराज्य श्रीजिनकुशलसारिणां चरणकमलेभ्यो नमः ॥संवत् १६७० वर्षे चैत्रवदि ३दिने बृहस्पतिवासरे श्रीखरतगच्छे श्रीजिनहर्षसूरींद्राणां पट्टे श्रीमद्वाचनाचार्य श्रीहेमनिधानगणिमणीनां पट्टे वाचक श्रीमन्मेदऋषि गणिमणीनां पट्टे श्रीमहत्पाठकप्रवर श्रीमन्मानकर्त गणिमणीनां शिष्यपंडित देवकलशमुनितदनुजद्वितीयशिष्य पंडित सुमतिकलमुनिभिलिखितोऽयं ग्रंथः काव्यप्रकाशः सद्विनेयपंडितविनयसागरमुनिपठनार्थम् ॥श्रीर्भवतु ॥ लक्ष्मीर्भवताच्चिरं ।। सुभं भवतु ॥६॥श्रीः॥ श्रीपातिसाहिराजधानीनगरश्रीमत्यवनपुरनगरोत्तमतद्देशरीत्या १६७१ वर्षे चैत्रादि शदने ॥१॥
The following colophon of the Tippaņa appears in ihe margin:
इति काव्यप्रकाशविवृतौ दशमउल्लासः ॥ संवत् १६७६ वर्षे कार्तिक सुदिः......दिने । पं. विनयसागरसुनिभिल्लिखिता । पठितोपि भिश्र......"
In the left margin at the top.--
काव्यप्रकाशो ग्रंथः श्री दिल्लीनगरे दिक्षीत भट्टाचार्य श्रीमत्कौण्डिव्य
समीपे ॥ शुभंभवतु ॥श्रीरस्तु॥ References.- Aufrecht mentions this Ms. only iii, 220.

Page #150

117.]
काव्यप्रकाश with fecqor
No. 117
2:
Begins.-
A-Alamkara
Size— 122 in. by so in.
Extent.— 71 leaves ; x 2 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.- Country paper, old but in good condition ; Devanāgari characters; hand-writing, bold and legible; yellow pigment used for corrections; certain lines and letters marked out with red pigment; the explanatory notes are in the margin, all round; besides 69 consecutive folios there are ? supplementary folios viz 6A and 40A.
Age.-- The Ms is old.
Author.―of the text: Mammata
Ends.
of the Tippana.-Not mentioned
127
ग्रंथारंभे विघ्रविघाताय समुचितेष्टदेवतां eto.
Kāvyaprakāśa with Tippana
671. 1886-92.
॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
Tippani - " वचन संदर्भरूपस्य ग्रंथस्य प्रारिप्सितत्वेन स्तोतुमुचितायाः सेव्यमानायाश्च वाग्देव्याः etc.
Text- ॥ श्रीमहागणाधिपतये नमः ॥
"- संपूर्णमिदं काव्यलक्षणं ॥ १४० ॥ इत्येष मार्गो विदुषां विभिन्नो... काव्यप्रकाशे अर्थालंकारनिर्णयोनाम दशम उल्लासः ॥ ॥ समाप्तोर्य ग्रंथः ॥ शुभमस्तु लेखकपाठकयोः ॥ References. - Same as in No. 116.
. संघटनैव हेतुः ॥ १ ॥ इति

Page #151

128
Alamkara, Samgita and Natya
Age. The Ms is not very old.
Author of the text.- Mammata.
of the comm. Jayarama Nyāyapañcānaṇa. Begins
دو
-काव्यप्रकाश with टीका
No. 118
Size. 13 in. by 5 in.
Description.
Extent. 18 leaves; 20 lines to a page; 54 letters to a line. Country paper, thin and slightly whitish in appearance; Devanagari characters; hand-writing small and very closely written; text written in the middle of folios with commentary above and below it; first two folios are numbered, the rest are without numbers; the colophon of the 3rd Ullasa appears on folio 4; the Ms is incomplete and fragmentary.
Kavyaprakāśa with ṭīkā
References.
[118.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
श्रीजयरामः सुकृती नत्वा शंभो: पदांभोजं ।
काव्यप्रकाशटीकां तनुते विद्वद्विनोदाय ॥ १ ॥ समीहितकर्मारंभे कार्ये शिष्टाचारपरं परायातं मंगलं etc.
Ends.--On folio 19 (marked in pencil in English.)
207. 1882-83.
"1
" -- तेषां भणितानां सुंदर ईदशजातमवमानं बहुत्वं नानाप्रकारता एकत्वं एकरूपत्वं तस्यैव प्रेमोत्कर्षकत्वात् । संख्याविशेषस्तु वाच्य एव ॥ On folio 6 (marked in pencil) the following colophon appears:
""
- " इति जयरामन्यायपंचाननकता तृतीयोल्लासव्याख्या ॥ ३ ॥ Mss Aufrecht i, 101b, 779a; ii, 196, 1936.
2 S. K. De Sanskrit Poetics Vol. I, p. 176-7.
This work is described in the I. O. Catalogue of Sanskrit Mss. part III, pp. 326-327. The com. is called Tilaka.

Page #152

119.]
A-Alashkara
129
काव्यप्रकाश
Kāvyaprakasaटीका
tīkā
429. No. 119
1895-1902. Size.- Io in. by 3g in. Extent.-- 226 leaves ; 11 lines to a page; 40 letters to a line. Description.--Country paper, very old, thin, brittle and moth-eaten;
Devanāgari characters; hand-writing, small, close and legible; borders ruled with double black lines; margins of some folios have been smeared with yellow pigment; fol. 24 appears twice ; the folios are not consecutively numbered from fol. 71 to the end of the Ms (they are, therefore,
marked in pencil now.) Age.- The Ms appears to be old. Author:- Kamalakarabhatta, Son of Ramakrsnabhatta.. Begins.--
श्रीगणेशाय नमः नत्वा गणेशं वाग्देवीं सांबं शंभुच राघवं । श्रीरामकृष्णपितरं नत्वोमाख्यां च मातरं ॥ नारायणात्मजश्रीमद्रामक्रष्णात्मजःकृती। काव्यप्रकाशगां व्याख्यां तनोति कमलाकरः॥ काव्यप्रकाशे टिप्पण्यः सहस्रं संति यद्यपि ।
ताभ्यस्त्वस्याविशेषो यः पंडितैः सोवधार्यतां ॥
स्वकृतकारिकाः व्याचिख्यासरायश्लोकस्यावतारिकामाह । ग्रंथति - etc. Ends---
"-अतो न तैः सिद्धिरित भावः॥
गुणिनोनंतपुत्रस्य विनोदाय सतां मुदे। कमलाकरसंहोतश्रम एष विनिर्मितः तर्के दुस्तर्कमेधः फणिपतिपणिभिः पाणिनीये प्रपंचे। न्याये प्रायः प्रगल्भः प्रकटितपरितपरिमा पादशास्र प्रघट्रे॥ प्रायःप्राभाकरीये पथि पथि प्रथितदुरूहांतवेदांतसिंधुः
श्रोते साहित्यकाव्ये प्रखरतरगतिध(4)र्मशास्त्रेषु यश्च । 17 [ A.S. N.]

Page #153

f36
Alamkara, Samgita and Natya
[119
येनाकारि प्रोग्यत वार्तिकस्य
टीका चान्या विशतिग्रंथमाला श्रीण्य.ध्योरपिता निर्णयेषु
सिंधुःशास्त्रे तत्त्वकौतूहलेच ॥ श्रीमन्नारायणाख्यात्समजान विबुधो रामकृष्णाभिधान .... स्तत्सूनुः सर्वविद्यांबुधिनिजत्तुलंकीकारतः कुंभसन्या (जन्मा)
टीका काव्यप्रकाशे कमलपदपस्वाकरारिवैश्च । .. श्रीपित्रोः पादयुग्मे रघुपतिपदयोः स्वश्रमं प्रापयच्च ॥
रामकृष्णतनूजेन कमलाकरशर्मणा । योत्र श्रम कृतस्तेन प्रीयता एवणंतकः॥
इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारपारीणजगद्गुरुश्रीमद्रामेश्वरभट्टसूारे सूनुनासयणभट्टसुतविद्वन्मुकुटहीराकुरश्रीरामकृष्णभट्टसुतमहामहोपाध्याय श्रीकमलाकरभट्टकृतायां काव्यप्रकाशव्याख्यायां दशमोल्लासः समाप्तः ॥
शुभं राम ॥श्री ॥राम ॥ श्रीराम ॥ ॥ छ ॥ श्री॥ References.- 1 Mss Aufrecht i 10rb, 778b; ii, 196.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 180. This commentary is described in the I. O. Cat. pt III No. II43.
काव्यविलास
Kāvyavilāsa
41. No. 120
1872-73. Size.-84 in. by 4 in. Extent.-- 36 leaves ; 9-12 lines to a page ; 30 letters to a line. Description.- Country paper; old in appearance; Devanāgari chara
cters; hand-writing clear and legible but not uniform ; borders ruled in double black lines; red pigment used for verse-numbers and headings; yellow pigment used for corrections.
Age.-Samvat 1822. Author.-Ciramjiva Bhatta.

Page #154

iii.]
A-Alarnkara
ii
Begins-folio I
श्रीगणेशाय नमः॥ तमोगुणविनाशिनी सकलकालमुद्योतिनी धरातलविहारिणी जडसमाजविद्वेषिणी॥ कलानिधिसहायिनी लसदलोलसौदामिनी मदंतरवलंबिनी भवतु कापि कादंबिनी ॥१॥ कृतिभिः कतिभिर्विलसन्मतिभिः कतिवानकृताः कृतयः कविमिः।। इति मत्कविताभिरुचिः शिथिली भविता जगतामितिचेत्कथयेत् ॥ २॥
.
eto.
Ends-folio 360
वीक्षणाय सदसद्विवेकिनां शिक्षणाय लघुकदिशालिनां ।। लक्षणैरिह विचिंतनैर्मया लक्षिता स्वकृतपद्यपद्धतिः॥१०॥
इति श्रीकाव्यविलासे अलंकारमयी द्वितीया भंगिः । संवत् १८२२ ॥ पौषवदि ६ष्ठ जा(जो!)शीगंगारामसुतअंबारामेणालेखि पुस्तकं ॥ छ ॥श्री॥
छ ॥ श्री etc. References.- I Mss. Aufrecht-i, Io2° ; ii 20', 193"; iii, 22'.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 294. This work is described in I. O. Cat. pt. III No. 1191
काव्यविलास
Kāvyavilāsa
696. No. 121
1891-95.1 Size.- 9. in. by 4 in. (fol. 1-7) Extent.— 23 leaves ; 11-18 ____10 , by 41 in. (,, 7-15)
lines to a page; 32-40 II , ,51 in. (., 16-21) ( letters to a line.
II] in by 5 in. (,, 22-23)) Description.- Country paper not uniform in size; foll. 22 and 23
have a yellowish appearance; Devanāgari characters; hand-writing clear and legible but not uniform; some folios are white in appearance.

Page #155

i2
Alamkara, Samgita and Națya
[ 121.
Age.- Samvat 1947. Author.-Ciramjiva Bhatra. Begins-folio ra
॥श्रीगणेशाय नमः॥ तमोगणविनाशिनी सकलकालमुद्योतिनी धरातलविहारिणी जडसमाजविद्वेषिणी ॥ कलानिधिसहायिनी लसदलोलसौदामिनी
मदंतरवलंबिनी भवतु कापि कादंबिनी॥१॥ etc.as in No. 120. Ends--folio 23a
वीक्षणाय सदसद्विवेकिनां शिक्षणाय लघुबुद्धिशालिमां। लक्षणैरिह चिरंतनेरहो लक्षिता स्वकृतपद्यपद्धतिः॥१॥ द्वैताद्वैतमतादिनिर्णयविधिप्रोबुद्धबद्धिश्रुतो भट्टाचार्यशतावधान इति ये गौडोद्भवोभूत्कविः। ग्रंथे काव्यविलाससंज्ञिनि चिरंजीवेन तज्जन्मना
लंकारैरपरादितो हृदि सतां संगाय भंगिः कृता । इति श्रीचिरंजीवभट्टाचार्यकृत काव्यविलासे अलंकारमयी द्वितीया
भांगः ॥२॥ समाप्तोयं काव्यविलासः॥ ॥सं० १९४७ भाद्र वा द्वितिय . . शुद १ कृष्णगडे॥ References.- Same as in No. 120.
काव्यापर्श
Kāvyādarśa
697. S No. 122
1891-95. Size.- 9 in. by s} in. Extent.— 37 leaves; 10 lines to a page; 30 letters to a line. Description.-Country paper ; old in appearance; Devanagari
characters; hand-writing bold, clear and legible, also uniform ; borders ruled in double black lines; red pigment used for verse-numbers and yellow for corrections ; right

Page #156

122.] A-larhkara
13 hand corners of foll. 14-21 moth-eaten ; occasional marginal additions.
The Ms was copied in Benares by one Lālacandra Sarma.
.. ... ... . . Age.-Samvat I774.--. .- -. -.
. Author.-Dandin. Begins-folio b
श्रीमहागणपतये नमः। चतुर्मुखमुखांभोजवहनं सवधर्मम । मानसे रमतां नित्यं सर्वशुक्ला सरस्वती ॥१॥ पूर्वशास्त्राणि संहृत्य प्रयोगानुपलभ्य च। यथा सामर्थ्यमस्माभिः क्रियते काव्यलक्षणं ॥२॥ . . . . . .::
इह शिष्टानुशिष्टानां शिष्टानामपि सर्वथा ॥ - बाचामेव प्रसादेन लोकयात्रा प्रवर्तते ॥३॥etc.... . folio 6 b इत्याचार्यदंडिनः कृतो काव्यादर्श माविभागो नाम प्रथमः
परिच्छेदः॥
folio 26 " इति etc..........अर्थातरविभागो नाम द्वितीयः परिच्छेधः ॥२॥ Ends:-folio 37*
शब्दार्थालक्रियाश्चित्रा मार्गाः सुकरदुष्कराः।। .. गुणदोषाश्च काव्यानामिति सक्षिप्य दर्शिताः॥१८४॥
व्युत्पन्नबुद्धिरमुना विधिदर्शितेन मार्गेण दोषगुणयोर्वशवर्तिनीभिर्धाग्भिः कृताभिसरणो मदिरेक्षणाभि-................
र्धन्यो युवेव रमते लभते च कीर्तिम् ॥१८५।। इत्याचापदाडिनः कृतौ काव्यादर्श दुष्करविभागो नाम तृतीयः परिच्छेदः समाप्तः ॥अत्र १७७४ संवत्सरे शुद्ध ज्येष्ठ शुक्लत्रयोदश्यां चंद्रवासरे लिखितमिदं मल्लारमिश्रात्मजलालचंद्रशर्मणा सारस्वतेन वाराणस्यां श्रीपशुपतिप्रसादात् ॥ शिवति कृष्णेति मंगलं नाम । श्रीभवानीशंकराभ्यां नमः ॥ श्रीवाग्वा
दिन्यै नमः॥ श्रिये नमः॥ References.-I Aufrecht's Catalogus Catalogorum I 102', 7794%3
II 20', 1939; III, 22°.

Page #157

+34
Alamkara, Samgita and Natya
( 122.
2 S. K. De:–History of Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 58-72. 3 Descriptive Catalogue of Mss., Madras Vol. XXII. Nos. 12830-33. 4 Printed Editions:--For Bibliography of printed editions cf. S. K. De’s History of Sanskrit Poetics Vol.I, pp. 72–73.
काव्यादर्श and टीका
Kāvyādarsa and tīkā
No. 123
42.
1872-73.
Size.-- 11} in. by s in. Extent.-- 86 leaves ; 7 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-- Country paper; old in appearance; Devanagari
characters; hand-writing bold, clear and legible ; CATETTS used; contents of first few folios difficult to make out, the folios being besmeared with black pigment; contents of the folios have blackish appearance ; foll. 1-4 missing ; fol. 89-90 slightly damaged at the edges ; borders ruled in two double black lines.
The Ms contains the text of 1-2 chapters and only the com. of the 3rd chapter.
Age. Samvat 1683.
Author.--- Dandi and Vijayananda. Begins, abruptly, folio sa
Text-.... Amaciada
प्रसादवत्प्रसिद्धार्थमिदोरिंदीवरयुति ॥ ४५॥ लक्ष्म लक्ष्मी तनोतीति प्रतीतिसुभगं वचः
Serirama Safachfrà 11 8 11 etc. folio gb parantarca: Fotograf Arsifarrot ATH-STAA: 00109: 11g11

Page #158

124.1 A-Alarkara
135 ___ folio 37° इत्याचार्यदंडिनः कृतौ काव्यादर्शेऽर्थालंकारविभागो नाम
द्वितीय(ः) परिछेदः॥२॥ Begins- Com. fol. 38*
श्रीसर्वज्ञमुखांबुजाश्रयलता त्रैलोक्याविद्योतिनी यत्सेवा विहितां जनैः सुमतये कर्तुं क्षमानुग्रहं । तामानम्य कुमारसेनमुनिना वाग्देवतामुच्यते
वृत्तिः सद्यमकेयमादरतया सा सज्जनैः श्रूयताम् ॥ etc. Ends:— folio 902 Comm. इदानीं सर्वमपसरन्नाह ॥ शब्दार्थमित्यादि ॥ अथास्य शास्त्रस्य ज्ञानफल.
माह । शब्दार्थमित्यादि । अथास्य शास्त्रस्य ज्ञाने फलमाह ॥ शब्दामित्यादि। अथास्य शास्त्रज्ञानकव्युत्पन्नबुद्धिरित्यादि।
इति श्रीविजयानंदविरचिता दंडिटीका समाप्ता ॥ ॥ब ॥ तृतीयपरिछेदस्य ॥ इति दंज्यलंकारः काव्यादर्शो नाम समाप्तः ॥ श्रीरस्तु ॥ शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु ॥ ॥संवत् १६८३ वर्षे माघमासे शुद्धपक्षे अष्टम्यां भौमवासरे श्रीमूर्यपूरस्थाने लिखितं ॥ ॥ ॥ ॥ ॥ ॥ब॥
References.--- Aufrecht mentions only this Ms with the com. of
Vijayānanda in his Catalogus Catalogorum I, 102b.
काव्यादर्शटीका
Kāvyādarśatīkā called
called काव्यादर्शमार्जन
Kāvyādarśamārjana
373. No. 124
1895-98. Size.- 104 in. by 44 in. Extent.- 48 leaves ; Io lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-Country paper; old in appearance; Devanagari
characters; hand-writing bold, clear and legible; borders ruled in double red lines; edges slightly damaged ; yellow

Page #159

136
dlarkara, Sangita and Natya
[ 124.
pigment used only once; first and the last foll. beautifully
decorated; fol. 16 repeated. Age.- Samvat 1746.
Author.- Harinātha, son of Visvadhara. ... Begins-- folio 1b
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः । गिरीशहतदेहार्दा गिरीशत्वसमृद्धये । गिरिशरीरे विभ्राणां गिरीशतनयां नुमः ॥१॥ किश्चिञ्चेलाश्चलविगलनोदंचलेराधिकायाः सवीडायाः सपदि पिहितेवक्षसंक्षिप्तमात्रः॥ पायादस्मानभिनवसुधाक्षालिनोनंदमूनो
त्योद्धेलत्कुवलयवनी कोमलो दृष्टिपातः ॥२॥ - साम्ना सुवर्णदानेन भेदाद्विग्रहतोपि वा उद्धृतोपि कठोरोपि मया दंडी (प्र)सायते॥३॥ तातं विश्वधरं नत्वा ज्यायं संकेशवं गुरूं। भानोरवरजेनायं प्रक्रमः क्रियते मया ॥४॥ दुबोधपदसंधानविकाममलिनात्मनः।
क्रियते हरिनाथेन काव्यादर्शस्य माजनम् ॥५॥ etc. folio 8 इति विश्वधरपुत्रस्य हरिनाथकवेः कृतौ ॥ आथोपात्तः परिच्छेदः काव्यादर्शस्य मार्जन ॥ इति महामहोपाध्यायसन्मिश्रश्रीविश्वधरात्मज.महामहोपाध्यायसन्मिश्रश्रीकेशवावरजमहामहोपाध्यायससन्मिश्रश्रीहरिनाथकृतौ काव्यादर्शमाजने प्रथमः परिच्छेदः ॥श्री॥ folio 16 1 इति महोपाध्याय श्रीविश्वनाथात्मजश्रीहरिनाथकतो
काव्यादर्शमार्जने द्वितीयः परिच्छेदः ॥ श्री ॥ Erds-folio 470
कविपंडितमूर्द्धन्य श्रीविश्वधरजन्मनः ॥ ___ कृतौ श्रीहरिनाथस्य परिच्छेदः स्तृतीयकः॥
द्रोहेन वा स्नेहवशेन वापि स्वभावतः सज्जनदुर्जनाभ्या(म्) ॥ . .... दोषाय वा तस्य निराक्रियाये कृतिर्मदीया परिभाबनीया ॥२॥
___श्रीराधावल्लभो जयति ॥ इति महामहोपाध्यायविश्वधरात्मजमहामहोपाध्याय.श्रीकेशवानुजमहोपाध्यायश्रीहरिनाथकृतौ काव्यादर्शमार्ज(ने) तृतीयः परि.

Page #160

125.]
A-Alankara
137
छेदः॥३॥श्रीराधावल्लभसहायोसि ॥ ॥संवत् १७४६ वर्षे वैशाष द्वितीवाद १३ सोमे लिखितं भ गंगारामेण यादृशमिति ॥ ॥रघुनाथमूतविश्वंभरात्मज
सोमेश्वरस्येयं पठनार्थ ॥ ॥श्रीरस्तु ॥ब॥ ॥ References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part I, page I03a
Part III, page, 226. This seems to be a rare com. since Aufrecht mentions only two Mss. of this work in his Catalogus Catalogorum. 2 S. K. De remarks as follows in his History of Sanskrit Poetics Vol. I, page, 73-“ Marjanā by Harinātha, son of Visvadhara. Harinatha also wrote a comm. on Bhoja's Sarasvati-Ko. He must be later than Keśava Miśra whose work on Alamkāra he cites."
काव्यादर्शव्याख्या
Kāvyādarsavyākhyā (श्रुतानुपालिनी)
( Srutānupālini )
111. No. 125
1919-1924. Size. – 8} in. by 13 in. Extent. — 219 leaves ; 20 lines to a page ; 20 letters to a line. Description.-- Modern paper with water marks%3 Devanagari charac
ters; hand-writing clear and legible, but not uniform ; written on one side of the fol. ; the com. begins from. I, 77 and ends abruptly.
The Ms was transcribed from a Madras Ms in 1918. Age.- A modern copy. Author.-- Not mentioned. Begins.-folio I
एवमुदाहत्य उदाहरणार्थस्य उदारत्वमाह Text. इति त्यागस्य वाक्येऽस्मिन् उत्कर्षः साधु लक्षते ।
अनेनैव पथान्यत्र समानन्यायमूह्यताम् ॥ इतीति 18 [ A. S. N.]

Page #161

138 Alarkara, Samgita and Natya
[125. .Comm. इति उक्तेन प्रकारेण उत्कर्षोऽतिशयः साधु शोभनं लक्ष्यते प्रतीयते व अस्मि
वाक्ये कस्य त्यागस्य उत्कर्ष प्रदर्य अन्यत्राप्येवमेव ज्ञातव्यमित्याह
अनेनैव पथेति ॥ एतेनैव उपायेन अन्यच्च इतरदापि समानमिति तुल्यं वीर्यधैर्यादिन्यायमिति युक्तिः समानस्तुल्यो न्यायः यस्य वीर्याद्युत्कर्षस्योति विग्रहः
ऊह्यतामिति तय॑ताम् । etc. folio. 16 इत्यादण्डिनः कृतौ काव्यादर्श मार्गविभागो नाम प्रथमः परिच्छेदः folio. 17 इति मार्गावभागार्थः परिच्छेदो यथाश्रुतम् ।
व्याख्यातस्तत्र यश्चोक्तस्तत्तद्गृह्णन्तु साधवः ।।
इति श्रुतानुपालिन्यां काव्यादर्शटीकायां मार्गविभागपरिच्छेदःप्रथमः। folio 162 इति श्रुतानुपालिन्यां द्वितीयः परिच्छेदः Ends.-- folio 219
वश्चितमुदाहरति कुब्जामिति ॥ सुरसुन्दरी प्रतिस्पर्धिनीत्यत्र कुब्जा शब्दोन्यत्र हस्वाभायां दीर्घजिह्वायां योषिति प्रसिद्धः तेन कन्याकुब्जानगरी वश्चते तेन कुब्जांकन्यां कुब्जा नगरीमासवमान इत्ययमर्थोऽपि विवक्षितः ॥ व्युत्क्रान्तमुदाहरति दण्डे चुम्बतीति
1 Aufrecht does not mention this com. on Fletrasf in his Catalogus Catalogorum.
S. K. De, also makes no reference to this com. in his History of Sanskrit Poetics.
काव्यावर्शव्याख्या
Kāvyādarśavyākhyā
110 No. 126
1919-24 Size.- 84 in. by I3 4 in. Extent.-- 65 leaves ; 24 lines to a page ; 25 letters to a line. Description.-Modern paper with water-marks%3 new in appear
ance; Devanāgari characters; hand-writing clear and legible%3; paper ruled; borders ruled in single red lines.
The Ms was transcribed from a Madras Ms in 1920 It contains four परिच्छेद.

Page #162

127.1
A-Alamkara
139
Age.-- A modern copy. Author.-- Yamuna or Yamuneya. Begins.-- fol. I
॥ श्रीरस्तु॥
काव्यादर्शव्याख्या करोतु कमलाकान्तः कल्याणं करुणाकरः । बुद्धिबोधकबोध्यात्मा प्रपश्चोयं यदाश्रयः॥ अथ दण्डिप्रणीतस्य विवृणोत्यर्थमादरात् । काव्यादर्शाभिधानस्य काव्यशास्त्रस्य यामुनः॥ प्रबन्धादौ प्रयोक्तव्यामाचार्यस्सद्भिराशिषम् ।
प्रायुङ्क्त दण्डीपद्येन चतुरित्यादिनाथ च ॥ etc. folio 6 इति यामुनविरचितायां काव्यादर्शटीकायां प्रथमः परिच्छेदः समाप्तः folio 35 इति यामुनेयविरचितायां काव्यादर्श कायां द्वितीयः परिच्छेदस्स
माप्तः श्रीः। folio 59 इति यामुनेयविरचितायां काव्यादर्शटीकायां तृतीयः परिच्छेदः
समाप्त Ends.- folio 65
गुणदोषान्न शास्त्रज्ञः कथं विभजते जनः
इत्यादिना पूर्व निर्दिष्टं शास्त्रं निगमयति व्यत्वं न बुद्धिरित्यादिना विधिदर्शितेन शास्त्रचोदितेन गुणदोषयोर्वशवर्तिनीभिर्दोषगुणविषयहानोपादानाक्रयोपकरणभूताभिः धन्यस्मुभगो लभते किं किश्च लभते इति कवेः काव्यकरस्यैहि. कामुष्मिकसुखहेतुत्वमुक्तम् ____ इति यामुनेयविरचितायां काव्यादर्शटीकायां चतुर्थः परिच्छेदस्समाप्तः शुभमस्तु
काव्यानुशासन with वृत्ति
called ____ अलङ्कारचूडामणि
No. 127 Size.-Iof in. by 4g in.
Kāvyānusāsana with vrtti
called Alarnkāracūdāmaņi
153. 1881-82.

Page #163

140
Alamkara, Samgita and Nalya
Extent. -- 1 17 leaves ; II lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-- Country_paper ; old in appearance; Devanagari characters; hand-writing clear, legible and uniform; पृष्ठमात्राs used ; borders ruled in two double black lines ; red pigment used; right-hand edges of some folios moth-eaten; square blank space left in the middle of folios.
Age.— Samvat 1476.
Author.-- Hemacandra.
Begins.— fol. rb
॥ बं ॥
[ 127.
अकृत्रिमस्वादुपदां परमार्थाभिधायिनीम् ।
सर्वभाषापरिणतां जैनीं वाचमुपास्महे ॥ etc.
"
|| 30 || 313 11
प्रणम्य परमात्मानं निजं काव्यानुशासनम् ।
आचार्य हेमचन्द्रेण विद्वत्प्रीत्यै प्रतन्यते ॥ १ ॥
ग्रंथारंभे शिष्टसमयपरिपालनाय शास्त्रकारः समुचितेष्टदेवतां प्रणिधत्ते
folio 176 इत्याचार्य श्रीहेमचंद्रविरचितायामलंकारचूडामणिसंज्ञस्वोपज्ञ काव्यानुशासनवृत्तौ प्रथमोध्यायः ॥ ब ॥
folio 38b इति etc......... ... काव्यानुशासनवृत्तौ रसभावतदाभास काव्यभेदप्रतिपादनो द्वितीयोध्यायः ॥ ८ ॥
folio 100 इति etc.......... ... शब्दार्थालंकारवर्णनः षष्टोऽध्यायः ॥ folio 112 इति etc. ... ...........नायकवर्णनः सप्तमोऽध्यायः समाप्तः ॥ ब 11
Ends. -- folio 117
विप्रकीर्णवृत्तानामेकत्र संधानं यदुवंश दिलीपवंशादिवशहिता ॥ एवमतो अनिबद्धगणः संहि आदिग्रहणे न गृह्यते ॥ ब । इह च सत्संधित्वं शब्दार्थवैचित्र्ययोगश्च महाकाव्यवदाख्यायिका कथा चंपूष्वपि द्रष्टव्यः ॥ ष ॥ इत्याचार्य श्रीहेमचंद्रविरचितायामलंकारचूडामणिसंज्ञस्वोपज्ञकाव्यानुशासनवृत्ता
वष्टमोध्यायः समाप्तः ॥
समाप्तेयमलंकारचूडामणिवृत्तिः कृतिरियं महाकवि श्री हेमचंद्रसू रीणा ॥ ग्रंथाग्रं श्लोकसंख्या २७३३ ॥

Page #164

128.1
A-Alamkara
141
भग्नपृष्टिकटिंग्रीवा बद्धमुष्टिरधोमुखं ।
कष्टेन लिखितं शास्त्रं यत्नेन प्रतिपालयेत् ॥ संवत् १४७६ वर्षे कार्तिक वदि सप्तमी ॥ साहा श्रीवधाभार्याबाई गुरुदेमुतसाहसहिस
किरणेन भंडारे गृहीत्वामुत वर्धमान शांतिदास परिपालनार्थ ॥ब। References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogourm Part I, 324 1039;
Part III 79, 22. 2S. K. De- History of Sanskrit Poetics Vol. I, p. 203ff. 3 Descriptive Catalogue of Mss. Madras Vol. XXII, page 8636 No. 12836. 4 Printed Editions, Published by the Nirnayasagara Press, Bombay.
काव्यानुशासनवृत्ति
Kāvyānusāsanavrtti or अलंकारतिलक
or Alarnkāratilaka No. 128
290.
1884-1886. Size.- Iod in. by 4g in. Extent.- 29 leaves ; Is lines to a page ; 55 letters to a line. Description.-Country paper, musty, brittle and worn-out; Deva
nagari characters; borders ruled with double red lines'; cricular blank space left in the middle of written matter on each folio; the several chapters end on the following folios:Chapter 1
folio 9 II
" 14 दोषगुणविवेचन , 19 अर्थालंकारनिरूपण
22 शब्दालंकाराविवेचन
" 29 Age.- The Ms appears to be very old. Author.-- Vagbhata,* son of Nemikumāra and Vasundhara.
IV
* This Vägbhata is Vägbhata II, of S. K. De (vide Sanskrit Poetics Vol. I, 205).

Page #165

142
Begins—
Ends:
Alamkara, Samgita and Natya
॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ प्रणिपत्य प्रभुं नाभिसंभवं भक्तिनिर्भरः ।
वितृणोमि स्वयमहं निजं काव्यानुशासनं ॥ १ ॥
ग्रंथार (रं) भे शिष्टसमयपरिपालनाय अभिधेयसंबधप्रयोजनप्रतिपादनाय च कौंतेयकुलकमलबिकाशनैकभास्करस्य दुस्तरस्तरसमस्तशास्त्रापारपारावारगहनमध्यावगाहनामंदमंदरस्य विलसत्कलिकालकेलिकमलिनी कुलमूलोन्मूलनमत्तमतं
गजस्य etc.
॥ छ ॥
"अनंगस्य रसानुपकारकस्य वर्णनमनंगाभिधानं यथा ॥ कर्पूरमञ्जर्या नायिकया स्वात्मना च वसंतवर्णनमनादृत्य बंदिवर्णने तस्या राज्ञः प्रशंसनं ॥ इति महाकविश्रीवाग्भटविरचितायां अलंकारतिलकाभिधानोऽअलंकारः ॥ छ
[128.
नव्यानेक महाप्रबंधरचना चातुर्यविस्फूर्जितस्फारोदारयशः प्रचारसततव्याकीर्णविश्वत्रयः ।
श्रीमनेमिकुमारसूनुखिलप्रज्ञालुचूडामणिः । काव्यानामनुशासनं वरमिदं चक्रे कविर्वाग्भटः ॥ छ ॥
॥ शुभं भवतु ॥ ग्रंथसंख्या १७३५ ॥ छ ॥ इति अलंकारतिलकवृत्तिः संपूर्णा ॥
References. The present work is written by Vägbhața II, who is distinguished from Vägbhața I, author of Vagbhaṭālaṁkāra. (vide S. K. De. Sanskrit Poetics Vol. I,p.205 ). Vagbhata I, lived in the “ first half of the 12th century.” Vagbhata II refers to Vägbhata I and borrows from Hemacandra (Ibid, p. 207.)
For other Mss see Aufrecht, i, 32a. For a full description of the work see India Office Cata. Part III, pp. 331-32 Editions. Kavyamāla No. 43, ( 1894, 1915 ).

Page #166

129.] A--Alamkara
143 काव्यानुशासनवृत्ति
Kāvyānusāsanavrtti or अलंकारतिलक
or Alarnkāratilaka
300 No. 129
1880-81 Size.- II in. by 4g in. Extent. - 26 leaves ; 17 lines to a page ; 65 letters to a line. Description.-- Country paper ; musty in appearance ; Devanagarī
characters, hand-writing small, clear, legible and uniform:; पृष्ठमात्राs used; borders ruled in triple red lines%3 square
blank spaces in the middle of the folios. Age.- Samvat I532. Author.- Vagbhata, Son of Nemikāra and Vasundhara. Begins:-folio Ib
। ॐनमः सर्वज्ञानयः (ज्ञाय) ॥ प्रणिपत्य प्रभुं नाभिसंभवं भक्तिनिर्भरः।
विवृणोमि स्वयमहं निजं काव्यानुशासनं ॥१ etc. folio 8 इति महाकविश्रीवाग्भटविरचितायां अलंकारतिलकाभिधानस्थोपज्ञका
व्यनुशासनवृत्तौ प्रथमोध्यायः ।। rolio 18' इति etc................द्वितीयोध्यायः ॥छ । २ folio 18' इति etc................तृतीयोध्यायः ॥छ ॥३
folio 21' इति etc................चतुर्थोध्यायः ॥छ ॥४ Ends:- folio 26b
अनंगस्य रसानुपकारकस्य वर्णनं etc.
upto चक्रे कविर्वाग्भटः
as in No. 128. followed by अलंकारतिलकाभिधानोऽलंकारं(र.) समाप्तः ॥ छ । ग्रंथाग्रं१६३०॥
संवत् १५३२ वर्षे ज्येष्ठ शुदि १४ गुरुपुस्तिका लिखिता। छ । References.- Same as in No. 128.

Page #167

Alamkara, Samgita and Natya
[130.
काव्यानुशासनवृत्ति or अलंकारतिलक
Kāvyānušāsanavrtti or Alamkāratilaka
No. 130
1869-70 Size.-9} in. by 44 in. Extent.— 33 leaves ; 15 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.- Country paper; whitish in appearance ; Devanagari
characters ; hand-writing clear, legible and uniform; पृष्ठमात्रा used; borders of some folios ruled in triple black lines; while of others in two double black lines ; white chalk used for corrections ; yellow pigment also occasionally
used. Age.-- The Ms. appears to be old. Author.- Vagbhata II. Begins:--folio 1a
विसंधीति तन्त्र विश्लेषे अश्लीलत्वे कष्टत्वे च संधिवैरूप्यं विसंधिः ।
विश्लेषे यथा etc. Ends--folio 332
कर्पूरमंजर्या नायिकया स्वात्मने च वसंतवर्णनमनादृत्य दिवणे तस्य तस्य गजप्रशंशनं ॥ छ ॥ इति महाकवि श्रीवाग्भटविरचितायां स्वोपज्ञकाव्या नुशासनवृत्तौ रसादिविवेचनो नाम पंचमोध्यायः ॥ अलंकारतिलकाभिधानो अलंकारः समाप्तः ॥ छ । ग्रंथ ॥ १६२० ॥
तन्ययानेक महाप्र.......विसर्जितः स्फारोदारयशः प्रचारसततव्याकीर्ण विश्वत्रयः। श्रीसन्नेमकुर्म(मा)रसुनुरखिलप्रज्ञाला(लु चुडामणी
काव्यानामनुसा(शा)सनं वरमिदं चक्रे कविर्वाग्भटः ॥ - इति अलंकारतिलकनामालंकारः समाप्तः ॥छ ॥ छ । शुभं भवतु
॥छ । कल्याणमस्तु ॥ छ ॥ छ ॥ etc.
References.-- Same as in No. 128.

Page #168

131. ]
A-Alamkara
145
काव्यार्थगुंफ
Kāvyārthagumpha No. 131
526
1884-87 Size.-71 in. by 41 in. Extent.-- 12 leaves; Io lines to a page ; 33 letters to a line. . Description.- Country paper; very old, thin and worn out; Deva
nāgari characters ; hand-writing clear and legible; colophon
and some other lines marked out with red pigment. Age.-- Samvat I775. Author.-- Hariprasāda Mathura, Son of Gangeśa. Begins
“॥श्रीगणेशाय नमः॥ लोकोत्तराह्लादकार्थविशिष्टः शब्दः काव्यं तस्य चालादकीर्त्यायनेकप्रयोजनघतो देवताप्रसादाद्युत्पत्यभ्यासाभ्यां बा(वा.)घटनानुकूलशब्दार्थोपस्थितिरेव कारणं काव्यं श्रुतमर्थो नावगत इत्यादौ शब्द एव लोकप्रतीतिपर्यवसानात् स
चादौ विविधः वाचको लाक्षणिको व्यंजकश्च etc." Ends--
"इति अलंकाराः इत्थं चादुष्टं गुणवत्सालंकारं काव्यं परमपुरुषार्थसमर्थक इति सर्व शिवं ।
प्राचां मतानुरोधेन बालव्युत्पत्तिहेतवे । काव्यगुंफः कृतोनेन प्रीयतां हरवल्लभा ॥१॥ यःशब्दरचनाभंगो यश्चार्थगुणावप्लवः ।
नावमान्यो हि बालानां वाक्यं कर्णरसायनं ॥२॥ इति श्री श्रीमद्गेशतनयहरिप्रसादमाथुरनिर्मितः परिसमाप्तोयं काव्यार्थगुंफः ॥श्रीरस्तु॥
संवत् १७७५ माघशुक्लपौणिमायां शनौ । References.- I Aufrecht refers only to this Ms. ii, 20", Rgb. 526.
2 S. K. De in this Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 323, makes the following remarks about this Ms.-"A Ms. of this work bears the date 1775 which is possibly the date also of its composition............ The author was the son of Mathura Misra Gaigesa."
19 [ A. S. N.]

Page #169

146 Alamkara, Sangita and Națya
[132. काव्यालंकार
Kāvyālamkāra No. 132
248
1875-76 Size.-- 15 in. by 67 in. Extent.-- 27 leaves ; 13 lines to a page ; 41 letters to a line. Description.- Country paper, not very old but smooth and whitish
in appearance ; Devanāgari characters; hand-writing, bold
clear and legible. Age.-- The Ms appears to be a modern copy. Author.--- Rudrata. Begins
ॐ श्रीगणेशाय नमः। ॐ अविरलविगलन्मदजलकपोलफालीनिलीनमधुपकुलः। उद्भिलनवश्मश्रुश्रेणिरिव गणाधिपो जयति ॥१॥ सकलजगदेकशरणं प्रणम्य चरणांबुजद्वयं गौर्याः । काव्यालंकारोयं ग्रंथः क्रियते यथायुक्ति ॥२॥ अस्य हि पौर्षापर्य पालोच्याचिरेण निपुणस्य काव्यमलंकर्तुमलं कर्तुरुदारा मतिर्भवति ॥३॥ ज्वलदुज्ज्वलवाक्प्रसरः सरसं कुर्वन्महाकविः काव्यं ।
स्फुटमाकल्पमनल्पं प्रतनोति यशः परस्यापि॥४॥ Ends--
"दारिन्द्यव्याधिजराशीतोष्णायुद्भवानि दुःखानि बीभत्सं च विदध्यादन्यत्र न भारताद्वर्षात् ॥४०॥ वर्षेष्वन्येषु यतो मणिकनकमयी महीहितं सुलभं। विगताधिव्याधिजराद्वंद्यलक्षायुषो लोकाः॥४१॥ जयति जनमनिष्टादुद्धरंती भवानी जयति निजावभूतिव्याप्तविश्वो मुरारिः जयतिजगजवक्त्रः सोत्र यस्यप्रसादा दुपशमति समस्तो विघ्रवर्गोपसर्गाः ॥४२॥
इति श्रीकाव्यालंकारे षोडशोध्यायः ॥१६॥ References.-I Mss-Aufrecht i 103",7794%3; ii, 200.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 86. Bühler observes " In the latter half of the eleventh century falls Rudrata,

Page #170

133.]
Å-Alamkara
147
the author of the Kávyālmkära, No. 248. The sign of interrogation which stands against the author's name in the classified list may be removed..........." Report 1877, p. 67.
This work is described by Rajendralal Mitra in his “ Notices of Sanskrit Mss.” Vol. X, No. 3328. There the work is assigned to Rudrața. 3 Editions : This worked is published with the com. of Namisādhu in Kävyamālā 2, 1886.
GEICSIT or
Rudratālarnkāra or कान्यालकार
Kāvyālamkāra with टीका
with tīkā
159 No. 133
A 1882-83. Size.— 15 in. by 7 in. Extent.- 142 leaves ; 11-12 lines to a page ; 44 letters to a line. Description.- Country paper; old in appearance; Devanagari
characters; hand-writing clear, legible and uniform ; text in the middle and the com. below and above the text; yellow pigment used for corrections ; foll. I and 142
slightly damaged. Age.— The Ms appears to be old. Author-of text.-- Rudrața. w of com.- Namisādhu. He composed his commentary in
Saṁvat 1125 ; see. V. 5 below. Begins. folio rb Text. so far af THÇUSU tatangues:
उद्भिन्ननषश्मश्रुश्रेणिरिव गणाधिपो जयति १ सकलजगदेकशरणं प्रणम्य चरणांबुजयं गौर्याः le t ti 10: erat urgte 11 8 11 eto.

Page #171

Alamkara, Sargita and Natya
[133.
Commentary
ॐ श्रीगणेशाय नमः ओं निःशेषाऽपि त्रिलोकीविनयपरतया सन्नमंतीपुरस्तायस्यांघ्रिद्वंद्वसक्तंचगुलिविमलनखादर्शसंक्रातदेहा निर्मीतिस्थानतां नाभयदभवमहा रातिभीत्येव भाति श्रीमान्नाभेयदेवः स भवतु भवतां शर्मणे कर्ममुक्तः १ पूर्वमहामतिविरचितवृत्त्यनुसारेण किमपि रचयामि
संक्षिप्ततरं रुद्रटकाव्यालंकारटिप्पनकं २ etc. folio 6' इति नमिसाधुविरचितं रुद्रटालंकारप्रथमाध्यायटिप्पनकं समाप्तम् ॥ folio 17 इति श्वेताम्बरनमिविरचिते रुद्रटालंकारटिप्पणे द्वितीयोऽध्यायः॥२॥ folio 29" इति etc.....................अध्यायस्तृतीयः ३ folio 41 इति श्वेतांबरश्चतुर्थः ४ folio 52' इति etc.....................अध्यायः पंचमः समाप्तः ॥ folio 65° इति etc.....................षष्टोऽध्यायः ॥ folio 84 इति etc.....................वास्तव्याध्यायः समाप्तः folio 103" इति etc...................अध्यायः समाप्त अष्टम ८॥ folio II0° इति etc...................अध्याये नवमः ९ folio II7" इति etc...................श्लोषाध्यायो दशमः । folio 125° इति etc..................अध्याय एकादशः ११
folio 130" इति etc..................द्वादशोऽध्यायः समाप्त ifolio 132* इति etc..................त्रयोदशोध्यायः १३
folio 135" इति etc..................चतुर्दशोध्यायः १४ folio 137 इति etc..................पंचदशोऽध्यायः १५ Ends.-- folio 1420 Text जयति जनमनिष्टादुद्धरती भवानी जयति निजविभूतिव्यापृविश्वोमुरारिः
जयति च गजवक्रः सोत्र यस्य प्रसादादपशमति स स(म)स्तो विप्रवर्गो
पसर्गाः ४२ इति श्रीकाव्यालंकारे षोडशोध्यायः १६ एवं रुद्रटकाव्यालंकृतिटिप्पनकविरचनात् पुण्यं यदापि मया तस्मात्सतः परोपकृतिकृद्भुयात् १ धारामद्रपुरीयंगच्छतिलकः पांडित्यसीमाभवत भूरिभूरिगुणैकमंदिरमिह श्रीशालिभद्राभिधः

Page #172

134.]
A-Alamkara
तत्पादांबुजषट्पदेन नमिता संक्षेपसंप्रेक्षिणः पुंसो मुग्धधियोधिकृत्यराचितं सट्रिपनं लघ्वदः २ यदनववोथाद्वितथं विवृतं किमपीह तन्महामतिभिः संशोधनीयमखिलं रचितांजलिरेष याचेऽहं ३ सहस्रत्रयमन्यूनं ग्रंथोयं पंडितोऽखिलः द्वात्रिंशदक्षरश्लोकप्रमाणेन सुनिश्चितं ४ पंचविंशतिसंयुक्तैरेकादशसमाशतैः विक्रमात्समतिकांतैः प्रावृषीदं समर्थितं ५
मूलसूत्रव्यतिरेकेण मूलसूत्रं तु सप्तशतान्यशीत्यधिकानि ६ . . श्रीकृष्णाय नमः
भक्तिः कृष्णे मतिर्द्ध शक्तिस्त्यागे रतिः श्रुते दया सर्वेषु भूतेषु स्यान्मे जन्मनि जन्मनि १ सत्यं मनोरमाकामाः सत्यं रस्याविभूतयः
किं तु मत्तांगनायांगभंगिलोलं हि जीवितम् २ com. अथ शास्त्रपरिसमाप्तिमंगलार्थ देवताः संकीर्तयन्नाह जयतीति सु...मं इति
श्रीपंडितनमिसाघुविरचिते रुद्रटालंकारटिप्पनके षोडशोध्यायः १६ रुद्रनवत्मा पारीमतशरदि श्रीविक्रमादित्वात् आश्विनमासिपतंगे पूर्णो ग्रंथो द्विती
यायां शुभं भूयात् ॥ References.--- Same as in Nos. 132 and 134 ( below).
काव्यालंकारटिप्पण
Kívyālarikāratippaña
53 No. 134
1880-81. Size.— 13 in. by 1} in. Extent..- 199 leaves ; 4 lines to a page ; 66 letters to a line. Description.-- Palml-eaves, old but well preserved, though grown
brittle ; Devanāgarī characters ; each folio contains two columns of written matter ; hand-writing, bold, clear and
legible. Age.- Samvat I471 (recorded on folio 199).

Page #173

156
Author - Namisadhu.
Begins
Ends.
Alamkara, Samgita and Natya
९० ।। " निःशेषापि त्रिलोकीविनयपरतयासंनमन्तीसुरन्मा । घस्यांग्रिद्वंद्वसक्तांगुलिविमलनखादर्श संक्रांतदेहा ॥ निर्भीतिस्थान लीनाभयदभवमहारातिभीत्येव भाति ।। श्रीमन्नाभयदेवः स भवतु भवतां शर्म्मणे कर्म्ममुक्तः ॥ १ ॥ पूर्वमहामतिविरचितवृत्यनुसारेण किमपि रचयामि । संक्षिप्ततरं रुद्रटकाव्यालंकारटिप्पणकं ॥ २ ॥
" एवं रु... टकाव्यालंकारटिप्पनकविरचनात्पुण्यं ॥ यदवापि मया तस्मान्मनः परोपकृतिरिति भूयात् ॥ धारामद्रपुरीयगछतिलकः पांडित्य सीमारुव
रिर्भूरिगुणेकमंदिरमिह श्रीशालिभद्राभिवः तत्पादांबुजषट्पदेन नमिना संक्षेपसंप्रेक्षिणः । पुंसो मुग्धधिया विकृत्य रचितं सट्टिप्पनं लघ्वदः ॥ ... विवृतं किमपी हतन्महामातीभिः ।
संशोधनयमखिलं रचितांजलिरेष याचेहं ॥ ३ ॥ सहस्रत्रयमन्यूनग्रंथोयं पंडिताखिल । द्वात्रिंशदक्षरश्लोकप्रमाणेन सुनिश्चितं ॥ ४ ॥
षट्सप्ततिसंयुक्तोरेकादशसमासतेः ।
On folio 199b
विक्रमात्समतिक्रांत प्रावृष...... यं समर्थितं ॥
॥*॥+॥+॥ माघमासे तथा कृष्णे अष्टम्यां शुक्रवार यो चित्रकूटास्थितेनेदं शिवदेवेन सूनुना नैगमान्बय कायस्थ लखितं जल्लुणैर्ननु ॥ छ ॥ मंगलमस्तु
11=11+11 11
[134.
"संवत् १४७१ वर्षे श्रीपरतरगच्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धनस्रीणां सषिउदयशीलगणि"
References.- 1 Mss Aufrecht i 1032, 779; ii, 2ob.
This work is described by Rajendralal Mitra in his Notices of Sanskrit Mss. Nos. 3102 and 3329.
Namisādhu's com. with the Kavyalamkara of Rudrata is published in Kāvyamala 2, 1886.

Page #174

135.]
काव्यालंकारटिप्पण
No. 135
Age.
End.
A-Alamkara
Size,—134 in. by ro in.
Extent. -- 23 leaves ; 33 lines to a page ; 36 letters to a line. Description. Country paper, old, thick and slightly grey in appearance ; Devanagari characters; hand-writing small, clear and legible; corrections made with yellow pigment; abruptly begins from the 3rd chapter and ends at ch. V; written on one side only.
-- Samvat 1931.
Author.— Namisādhu.
Begins-
151
Kavyalamkaraṭippana
References.- Same as in No. 134.
काव्यालंकारसूत्रवृत्ति ( कविप्रिया )
No. 136
Size— 92 in. by 42 in,
70.
1873-74.
॥ श्री हरिः ॥ अथेदानीं यमकलक्षणमाह । तुल्यश्रुतीत्यादि या पुनरावृत्तिः पुनरुच्चारणं वर्णानां तयमकं कीदृशानां तुल्या समाना श्रुति श्रोत्रेंद्रियोपलब्धिः
etc.
' - महाकवीनां सुकवीनां चित्रकरणे किल लक्षणा भवाल्लक्ष्यदर्शनमेव महानुपाय इति कृत्वा इति श्वेतांबरविरंचिते रुद्रटालंकारटिप्पणके चित्राध्यायः पंचमः समाप्तः शुभं भवतु श्रीरस्तु संवत् १९३९ आषाढ द्वितीयनवम्यां भौमवारे व्यासटीकमदासेन लिपीकृतम् ॥
शुभं भूयात् श्रीलक्ष्मीनारायणे जयतिततराम्
Kāvyālarkārasūtravṛtti
( Kavipriyā )
260. 1875-76,

Page #175

152
Alamkara, Samgita and Natya
Extent. 47 leaves; 10 lines to a page, 32 letters to a line. Description. Country paper, very old, rough and slightly fibrous in appearance; Devanagari characters; hand-writing of medium size, clear and legible but somewhat careless; occasional marginal notes; some of the folios present a bizarre appearance; corrections made with yellow pigment; certain words are marked out with red pigment; contents are given on an additional folio and on fol. 1a. Age. The Ms is very
old.
Author.- Vamana.
Begins:
S
Ends.
r
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीवामनाय नमः ॥ प्रणम्य परमं ज्योतिवामनेन कविप्रिया ।
काव्यालंकारसूत्राणां स्वेष्टा वृत्तिर्विधीयते ॥ etc.
“ - अनयैव दिशाकार्य शेषाणामप्यवेक्षणम् ॥ इति श्रीवामनसूत्रवृत्ती प्रायोगिके पंचमेधिकरणे द्वितीयोध्यायः समाप्तोयः ॥
गर्योपनाम्नो रुद्रमूनोबलशास्त्रिणः पुस्तकं दत्तियापुरे लिखितं नव्हे पाठक
ET: 11
References. I Mss: Aufrecht i, 103a; ii, 20b.
[ 136.
Aufrecht wrongly includes this and two other Mss (Nos. 527-28 of 1884-87) of this library under the title FREE and com. These Mss. contain only the commentary. Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 82.
2. S. K. De
:
3. Editions.
Kavyamālā 15, 1889-The Kavyalaṁkārasūtra of Vamana with his own Vṛtti. Besides this there are numerous editions. Cf. Sanskrit Poetics Vol. I. p. 84.

Page #176

143.j
A-Alamkara
161
Age.- A modern copy (the year 1819 recorded in the water mark
of the paper shows that the copy was made a few years
after that year. ) Author.- Appayya Diksita, son of Raigaraja ( 3rd and 4th
quarters of the 16th century ). Begins. --
- श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ अमरीकबरीभारम्रमरीमुखरीकृतं । दूरीकरोतु दुरितगौरीचरणपंकजं ॥१॥ परस्परतपः संपत्फलाइतपरस्परौ। प्रपंच मातापितरौ प्रांचौ जायापती स्तुमः ॥२॥ उद्घाट्ययोगकलयाहृदयाब्जकोशं । धन्यैश्विरादपि यथारुचि गृह्यमाणः॥ यः प्रस्फुरत्यविरतं परिपूर्णरूपः।
श्रेयः परं दिशतु शाश्वातकं मुकुंदः ॥३॥ etc. Ends.---
"एवमन्यत्राप्युदाहरणान्यहनीयानि ॥ ५०६॥ अनु कुवलयानंदमकरादप्पदीक्षितः । नियोगावेंकटपतेनिरुपाधिकृपानिधेः॥१॥ चंद्रालोको विजयतां शरदागमसंभवः। हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रासाददभूदयं ।।२॥
॥ इति श्रीमदद्वैतविद्याचार्यश्रीमद्भारद्वाजकुलनिधिकौस्तुभश्रीरंगराजाध्वरींद्रवरदमूनोरप्यदीक्षितस्य कतिः॥कुवलयानंदसमाप्तः ॥छ॥ श्रीरामचंद्र
प्रसन्न । References. The work is represented by many Mss in different
libraries. See Aufrechti II3, 780* ; ii 22', 1940 ; iii, 254. Editions of the text only.--
(i) Poona 1842. (ii) Bombay 1895. (iii) Calcutta 1903 ( by Subrahmanya Śarman with English
trans. and notes ). का [ A. S. N.)

Page #177

162
Alamkara, Samgita and Natya
(143.
For editions of the text with commentaries see under the respective commentaries. For a complete bibliograbhy of Appaya Dikṣita's works see S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 271-4. In the same place (pp. 265 to 271 ). Dr. De discusses the date of Appayya Diksita and the merits of his works. According to Dr. De, the literary activity of Appayya Dikșita falls between 1549 and 1613 A, D. Appayya Dikșita may be assigned to the third and fourth quarters of the 16 century.
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda
437, No. 144
1895-1902. Size.— 84 in. by 3& in. Extent.— 116 leaves ; 8 lines to a page ; 29 to 30 letters to a line. Description.-- Country paper, thin, musty and worn out and
brittle; damage to certain folios has been repaired by pasting slips of paper at the edges; very old in appearance; incomplete ; folio 59 missing ; Devanagari characters;
hand-writing neither uniformly clear nor legible. Age.- Saka 1752. Author.- Appayya Dikşita. Begins.--
श्रीगणेशाय नमः । श्रीरामाय नमः॥ अमरीकबरीभारभ्रमरी मुखरीकृतं ॥ fruita afta terer urdu 11 etc.
Ends
" एवमन्यत्राप्युदाहरणांतराण्यह्यानि ॥ असं कुवलयानंदमकरोदप्यदीक्षितः ॥ नियोगाव्यंकटपतेर्निरुपाधि कृपानिधेः॥

Page #178

145.]
चंद्रालोको विजयतां शारदागमसंभवः ॥ हृयः कुवलयानंदो यत्प्रसादादभूदयं ॥
इति श्रीमदद्वेतविद्याचार्यश्रीमद्भरद्वाज कुलजलधि कौस्तुभश्रीरंगराजाध्वरींद्रवरदसूनोरप्यदीक्षितकृतिः कुवलयानंदः समाप्तः ॥ श्रीमल्लारये नमः ॥ ॥ छद्विर्भूतात्याष्टे १७५२ भिः शाके युतेऽब्दे पार्थिवाभिधे ॥ पौषे मासि सितेपक्षे पौर्णमास्यां गुरौ मृगे ॥ अमुं कुवलयानंद चातुर्द्धरकुलोद्भवः ॥ गोविंददीक्षितसुतः शिवनामा व्यली लिखत् ॥
"9
References.-- See remarks on No. 143.
folio
A- Alamkara
कुवलयानन्द
No. 145
Size...-- 11‡ in by 4g in..
Extent. -- 63 leaves ; 12 to 13 lines to a page; 36 to 38 letters to a line.
""
Description.- Country paper, somewhat whitish in appearance; Devanagari characters; bold and clear hand-writing; folios 61 and 62 are written very closely and in small hand-writing; borders ruled with double lines in red ink, so also right and left edges of the folios; red pigment used for marking out certain portions of the Ms upto folio 24; edges of the last few folios slightly moth-eaten; yellow pigment used for corrections; in some cases two folios make one double folio.
""
2
22
IS
In a + 1 + ∞ m
25
29
34
4I
44
163
48
Kuvalayananda
539.
1884-87.
63
Not numbered.

Page #179

164
Alamkāra, Sangita and Natya
[145.
Age.- The Ms does not appear to be very old. Author.- Appayya Diksita. Begins
"श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपांडुरंगाय नमः ॥ आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निम्नोन्नतायां भुवि । स्वीयेनैव करेण कर्षति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया ॥ . तल्पे किं च मृगत्वचा विरचिते निद्रातिभोगैनिजे-। रंतःप्रेमभरालसां प्रियतमामंगे दधानो हरः॥१॥ अमरी कबरीभार eto.
Ends:
" एवमन्यत्राप्युदाहरणान्यप्यूहयानि ॥ अK कुवलयानंदमकरोदप्पदीक्षितः। नियोगाव्यंकटपतोर्निरुपाधिकृपानिधेः ।। चंद्रालोके विजयते शारदागमसंभवः । हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रसादादभूदयं ॥
इति श्रीमदद्वैतविद्याचार्यश्रीमद्भरद्वाजकुलजलनिधिश्रीकौस्तुभश्रीरंगराजा ध्वरिवर्यवरसूनोरप्पदीक्षितस्य कृतिः कुंवलयानंद समाप्ति पफाण
॥श्रीलक्ष्मीनृसिंहार्पणमस्तु ॥ ग्रंथे स्वरव्यंजनबिंदुरेफ (मात्रा बिंदुरेफ)मात्रा विहीनं लिखीतं मया यत् ॥ तत्सर्वमार्यैपारेशोधनीयं प्रायेण मुह्यति हि ये लिखंति ॥ छ ।'
॥ श्रीनृसिव्हः प्रसंनो भवतु ॥ श्रीगणपते प्रसीद ॥ References.— See remarks on No. 143.
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda
107. A 1883-84.
No. 146
Size.- 8 in. by 4g in.

Page #180

146.]
A-Alamkara
165
Extent.- 63 folios ; 12 to 13 lines to a page ; 36 to 37 letters to
a line. Description.-Country paper, thin, brittle and worn out and musty
in appearance; small but clear hand-writing ; Devanāgarī characters; marginal notes given on some folios; some
lines and words marked out with red pigment; complete. Age.- Samvat 1786. Author.- Appayya Diksita. Begins
" श्रीकृष्णः शरणम् ॥ श्रीमहागणपतये नमः ॥ अमरीकबरीभारभ्रमरी मुखरीकृतम् ।
दूरीकरोतु दुरितं गौरीचरणपंकजम् ॥१॥eto. Ends
"एवमन्यत्राप्युदाहरणांतराण्यह्मानि ।। अमुं कुवलयानंदमकरोदप्पिदीक्षितः । नियोगावेंकटपते() निरुपाधिकृपानिधेः॥ चंद्रालोको विजयते शारदागमसंभवः। हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रसादादभूदयम् ।
॥ इति श्रीम(द)द्वैतविद्याचार्यश्रीभरद्वाजकुलजलनिधिकौस्तुभश्रीरंगराजा. ध्वरींद्रवरदसूनोरप्पिदीक्षितस्य कृतिः कुवलयानंदः समाप्तः ॥
॥ लिखितमिदं रामकृष्णेन स्वार्थ परार्थ वा संवत् ॥ रसाष्ट सप्तपृथिवी १७८६ प्रमिते विक्रमार्कतः॥
वर्षे जेष्टासिते पक्षे चतुर्थ्या सोमवासरे हृद्यं कुवलयानंदं राधाकृष्णो व्यलीलिखत् ।। श्रीररतु ॥श्रीरस्तु ॥श्रीगोपा
लो जयत्यतितराम् ॥ References. - See remarks on No. 143.

Page #181

166
Ends
Alamkara, Samgita and Natya
कुवलयानन्द
No. 147
Size. 97 in. by 4g in.
Extent.— 72 leaves ; 13 lines to a page; 36 letters to a line. Description.— Country paper, old, brittle and worn out; Devanägarī characters; small and clear hand-writing, but not uniformly so; borders ruled with double black lines; folio I worn out at the corners; first few folios have a musty appearance while the subsequent folios are whitish in appearance; red pigment used for marking out certain letters and words upto folio 6.
Age.- Samvat 1745.
Author.-- Appayya Diksita..
Begins
" श्रीगोपालसहाय ॥
अमरीकबरीभारभ्रमरी मुखरीकृतं । दूरीकरोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥ १ ॥ " etc.
66
[147.
Kuvalayananda
39. 1881-82.
एवमन्यत्राप्युदाहरणांतराण्युह्यानि ।
चंद्रालोको विजयते शरदागमसंभवः ।
हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रसादादभूदयं ॥
॥ इति श्रीमदद्वैतविद्याचार्यश्रीभरद्वाज कुलनिधिकौस्तुभश्रीरंगराजाध्वरींद्रवरदमूनोरपदीक्षितस्य कृतः कुवलयानंद समाप्तः ॥ ॥ संवत् १७४० वर्षे आषाढ शुद्ध दशनौ गोधरा ग्रामवासि नागर साठोदराज्ञातीयपंडा गोवालजी पुत्रेण सुखानंदशर्मणा लिखितोयं कुवलयानंदः ॥ कुवलयवासिना बुधानां मुदमादधातु ॥ श्रीरस्तु ॥
References. -- See remarks on No. 143.

Page #182

148.j
A-Alankara
167
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda No. 148
679.
1886-92. Size.-- 11 in. by s} in. Extent.-60 leaves; I2 lines to a page; 37 letters to a line. Description.- Country paper, some what thin but in good condi
tion; all the folios are not of uniform thickness; Devanāgarī characters; clear, bold and legible hand-writing; borders of only two folios (11 and 12) marked with double red lines; the last folio has a tabular statement of alamkaras after the colophon; folios doubly numbered are:-- 6, 7 and 9; after folio 25 different numbering begins in which folio I is missing while folios 2 to 34 are extant; the text, however, is continuous inspite of wrong and different pagination or numbering of folios; marginal notes
in smaller characters on the first three folios. Age.-- (Samvat) 1764. Author.-- Appayya Diksita. Begins
श्रीगोपीजनवल्लभो जयति अमरीकबरीभारभ्रमरी मुखकृितम् दूरीकरोतु दुरीतं गौरीचरणपंकजा(ज)म् ॥१॥
Ends:
चंद्रालोको विजयततां शरदागमसंभवः हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रसादादभूदयं इति श्रीमदतिविद्याचार्यश्रीभरद्वाजकुलजलनिधिकौस्तुभश्रीरंगराजाध्वरीद्रवरदमूनारप्पदीक्षितस्य कृतिः कुवलयानंदः समाप्तः ॥ श्री ॥
अब्दे वेदऋतुमुनींदुसमिते मासे नभस्योज्वले। पक्ष्यकादशी भानुवासरयुते काश्यामालेखदबुधः । प्राणाचार्य स अर्थ वारिधितरिः श्रीकाशीनाथद्विजीधीतो मातुलरामकृष्णनिकटे(s)लंकार पारंगमः ॥१॥

Page #183

Alamkara Samgita and Natya ___ [48. लिखितः काशीनाथेन महादेवस्य मूनुना। काश्यां कुवलयानंदो पटतां पातु शंकर ॥२॥
श्री श्री श्री श्री नेतन्नभोमंडलमंबुराशि ताश्च तारा नवफेनाभंगाः नायं शशिः कुंडलितफणींद्रो नासोकलंकः शयितोमुरारिः॥१॥ शुभ भवतुः
५ शुद्धापति.
लंकारः
उल्लेखाउपमालंकारः २ अनन्वयालंकार|३] रूपका
लंकारः
हेत्वपह्नतेलंकारः
| द्विविधा १ अनन्वयोद्विविध ४|परिणामा
स्मृत्यलंकारः लंकारः
भ्रांत्यलंकारः पर्यस्तापह्नतिः २ उपमाष्टविधा प्रतीपालंकार- ५ उल्लेखा
पंचविध
लंकारः
५ संदेहालंकार ६, अलंकारः
References.-See remarks on No. 143.
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda No. 149
680.
1886-92. Size.— 114 in. by 48 in. Extent.--- 61 leaves ; 12 lines to a page; 46 letters to a line.
Description.-Country paper; folios I to 30 some what old paper
and 31 to 61 rather whitish paper, Devanāgari characters hand-writing, not quite uniform; borders ruled with double red and (in some cases) black lines; occasional use of double daņdas in red ink ; certain lines and words marked with red pigment; certain verses and lines are written in
red ink. Age.- Samvat 1823 (for folios 1-30).
Samvat 1846 (for folios 31 to 61 ). Author.- Appayya Diksita. Begins:---
ॐ नमः अमरीकबरीभारभ्रमरी मुखरीकृतं । . दूरीकरोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥ etc.

Page #184

183
71.
138.]
Å-Ålasnkara काव्यालंकार
Kāvyālamkāra-- सूत्रवृत्ति
sūtravrtti No. 137
1873-74. Size.-9} in. by 4 in. Extent.- 34 leaves ; 13 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Country paper; old and brittle; Devanāgari charac
ters; hand-writing, clear and legible but not uniform ; borders ruled in two double red lines and edges in double
red lines. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Vamana. Begins:—folio ab
॥स्वस्ति श्रीगोपालकृष्णाय नमः । प्रणम्य परमं ज्योतिमिनेन कविप्रिया
काव्यालंकारसूत्राणां स्वेषां वृत्तिर्विधीयते ॥oto. folio r" इति काव्यालंकारसूत्रवृत्तौ शारीरे प्रथमेधिकरणे प्रथमोध्यायः folio 10' इति काव्यालंकारे दोषदर्शने द्वितीयधिकरणे द्वितीयोध्यायः folio 25* इति काव्यालंकारवृत्तौ अलंकारिके चतुर्थेधिकरणे तृतीयोध्यायः folio 26° इति काव्यालंकारसूत्रवृत्तौ प्रायोगिके पंचमेधिकरणे प्रथमोध्यायः Ends,--on folio 34
___अनयेव दिशा कार्य शेषाणामप्यवेक्षणम् .
इति काव्यालंकारसूत्रवृत्ती प्रायोगिके पंचमेधिकरणे द्वितीयोध्यायः References.- Same as in No. 136.
काव्यालंकारसूत्रवृत्ति
(कविप्रिया) No 138 Size.— 104 in. by 41 in.
20 [A.S.N.]
Kāvyālamkārasūtravrtti
( Kavipriya)
528. 1884-87.

Page #185

154
Alamkara, Samgita and Natya
[138.. Extent. 5:22, leaves ; 15 lines to a page; 46 letters to a line. Description.- Country paper, very old, worn out and brittle-;:
____Devanagari characters%3D hand-writing, small, clear, closely :-written, uniform and legible; borders ruled with double black lines; colophons of chapters and certain other words and lines marked out with red pigment, the MS is dama
ged on one border but the written, matter is intact. ... : Age.- Samvat 1649. Author.“- Vamana. Begins:--
॥श्रीगणेशाय नमः ।.": प्रणम्य परमज्योतिर्वामनेन कविप्रिया। , काव्यालङ्कारमूत्राणां स्वेषा वृत्तिर्विधीयते ॥१॥ ..
काव्यं ग्राह्यमलङ्कारात काव्यखलग्राह्यलपादेयभवत्यलका(रा)त् । etc. Ends:--
"-अनयेक दिशाकार्य शेषाणामध्यवेक्षणमिति इति वामने काव्यालंकारसूत्रवृत्ती प्रायोगिके पश्चमधिकरणे छितीमोध्याय शब्दशुद्धिः॥ समाता चेयं सूत्रकृत्तिः ।।
it .....नवोदन्वस्कंदाननशशिगणेये शुभकता.
समाख्याते काले श्विभयुजिरातकादाशदिने। की । जगन्नाथः काश्यां व्यलिखदामाश्वादरतया। मुदे भूयाथो जगति गणनाथस्य सकलः ॥१॥ वामनालंकृतिरियं जगन्नाथेन कौतुकात् ।
गोपालभट्टजनुषा लिखिता स्वार्थमन्यतः ॥ ॥ श्रीः॥ On the last folio 226 the following endorsement appeafst1
"मठेश गोपालभट्टसुत जगन्नाथभट्टस्येदंपुस्तकं ॥ पुस्तकमिदं मठपति
दामोदरभट्टात्मजकृष्णचंद्रस्य ॥श्री॥" References.- Same as in No. 136.

Page #186

AVAlankara..........
155
14001 .. काव्यालंकारसूत्रवृत्ति . (कविमिया ).
.. Kavyālarakārasutravrtti
. ... ( Kavipriya ),
..
No. 139
1
884-87.
Size.-221 in.by.4g in... ...... .......... Extent. - 18 leaves ; 15 lines to a page ; 54 letters: to a line. Description.— Country paper, very old but well preserved ; Deva
nagari characters; hand-writing, medium.but uniform and legible; square blanks left in the middle; borders ruled
with two double lines; TTATTS used. Age.- Samvat I464. Author.- Vamana
, Begins:-
::: :
॥ॐनमो गणपतये -
प्रणम्यः परमं मोतिर्वामनेत काविमिया ।
काव्यालंकारसूत्राणां स्वेषां वृतिविधीयते ॥छ ......! Ends.
सदसंतो मया शब्दा विविच्याल्पे प्रदर्शिताः।
अनयैव दिशा कायं शेषाणामप्यवेक्षण
इति वामनायकाव्यालंकारवृत्ती प्रायोगिके पंचमेऽधिकरणे द्वितीयोऽध्यायः ॥ शब्दशादः। समाप्त पंचममधिकरणामिति ॥ छ ॥ संवत् १४६४ वर्षे
कार्तिक पदि बुधे श्रीमदणहिल्लपत्तने । छ॥ References * Same as in No. 136. TAI:
काव्यालंकारशिशुप्रबोध N: 140 ..
**
RTE Kavyalamkara
- sisuprabodha ...: Anari - 212101
1882-83.
Size.
1nAD
I in.....

Page #187

156
Alamkara, Sargıta and Natya
Extent.- 39 leaves ; 10 lines to a page ; 24 letters to a line. Description.- Country paper, very old, brittle and worn out;
Devanagari characters%3; hand-writing, bold, clear and legible ; borders ruled with double black lines; verse-- numbers marked out with red pigment; some of the folios are damaged at the sides and corners; the Ms is incomplete
and fragmentary. Age.- The Ms appears to be very old. Author.--- Punjaraja. Begins:---
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सरस्वत्यै नमः ॥ गुरुभ्यो नमः । गंधरुपगीयमानचरितः प्रीत्या मिलल्लोचनो। लीलाचंचलकर्णतालचकिता उड्डीय कुंभस्थलात् ॥ व्यालीनां अमरावली विदुतलेलंकाररूपां दयत् ।। कस्तूरीतिलकोपमा स जयति श्रीमान गणानां पतिः॥१॥
भेयोतिशयाथै गणपते/जमपिवागापिकडं भवत्विति ग्रंथपि गंधर्वपदप्रयोगः । विद्धः कुंभयोर्मध्यविभागः Endsi-on folio-70
"......नो स्तान्नति विमलं यशः॥१०२॥ सोयं श्रीपुंजनृपतिः परोपकृति कोतुकी। व्यधत्त काव्यालंकारं श्रोतृव्युत्तिसिद्धये ॥१३॥
इति श्रीमालकुलश्रीमालभारमालवमंडलालंकारश्रीजीवनेंद्रनंदनमफरलमलिकमीपुंजराजविरचिते शिशुमबोधे काव्यालंकारेलंकाराध्यापोष्टमः समाप्तः॥छ ॥छ ।शुभं भवतुं ॥छ॥छ ॥छ ॥ छ ।
शिशुप्रबोधस्य च पुस्तकं शुभं।
श्रीरामरुद्रः कृपया ददौ सुधीः शुकस्ततस्तत्परकृत्य सिद्धये ।
लिलेख शुक्केश्वरसंनिधौ किल ॥१॥ References.--- Autrecht i ro4', 656° under शिशुप्रबोपालंकार. Autrecht
mentions only two Mss. ( 1882-83 and 7884686) of this

Page #188

141.)
A-Alankara
157
work in his Catalogus Catalogorum. Dr. R. G. Bhandarkar remarks “ In the class of Poetics and Metrics we have a mutilated copy of a work unknown before entitled Kavyalamkāra-śiśuprabodha by Puñjarāja (No. 210 )........Puñjarāja was the son of Jivanendra and is spoken of as the ornament of the Mālava circle and as belonging to the family of Srimāla. He is, therefore, the same as the author of the commentary on the Sarasvata grammar. Puñjarāja mentions another larger work of his, entitled Dhvanipradīpa" (vide. Report by R. G. Bhandarkar 1882-83. p. 12).
काव्यालंकारसारसंग्रह
Kāvyālamkārasārasamgraba with टीका
with tīkā (ourant)
(Laghuvstti)
64. No. 141
1873-74. Size.— 13} in. by rifin. Extent.-- 62 leaves ; 29 lines to a page ; 35 letters to a line. Description. Country paper, thick, grey brown in colour; Deva
nãgari characters; hand-writing, bold and legible; all the
folios are stitched in a book-form. Age.— The Ms is not very old. Author of the Text.- Udbhata
of the Vrtti.- Pratihärendurāja.
Begins:
"I & II TFT sfaccre 11 यल्लक्षम्या हसितेः सितेश्वलितं नर्मोक्तिलीलालपः। शौरेः स्फीतगभस्तिकौस्तुमरुचायच्चकचित्पाटलं ॥ अन्यत्र छुरितं यदंबररुचा हेमप्रभादीप्र(त)या। तहक्षोऽक्षतशकचापशबलल्योमाभमव्याज्जगत ॥१॥

Page #189

1158
Alamkara, Saingtta and Natya
[142. माहितिवपुरि पुरादिषि दार्शितभयमभयदयसबभ्यः : ..
मक्तिसरेबंदितमंघ्रियुगं गौरि तवं बंदे ॥२॥ : .......... विद्वदग्रयान्मुफलकादधिगम्य विचिच्यते ।
...... 'प्रतीहारेंदुराजेन काव्यालंकारसंग्रहः ॥ ३॥ . Ends- .. .....
"-विस्तारमासादयतीति ॥ छ ॥ महाश्रीप्रतीहारेंदुराजविरचिताया
नटालंकारसारसंग्रहलघुवृत्तौ षष्टोध्यायः ... ..........॥ छ मीमांसासारमेयोत्पदजलधिविधोस्तत्कर्माणिक्यकोशात्
साहित्यश्रीमुरारेर्बुधकुसुममधोः सौरिपादाब्जभंगात् श्रुत्वा सौजन्यसिंधोद्विजवरमुकुलात्कीर्तिवल्यालवालात् काव्यालंकारसारे लघुवृत्तिमधात्कौंकणः श्रीदुराजः
मंगळ.महामी ॥ छ । संवत् १९३० फागुण-सी १४wहिसितमिदं व्यासगोपीदासात्मजेन ॥ ॥ References (1) Mss. Aufrecht does not mention this work in his
Catalogus Catalogorum. However, he mentions two Mss. of this title (i) Kh. 87 and (ii) Bühler 542 under the headings प्रतिहार इन्दुराज, i, 59 and उद्भट, 1 66". (2) S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 76 and 79." (3) Printed Editions (1) Text with Pratihärendurāja's com. by M. R. Telang, N. S. P. 1915 (ii) Text with the .com. Laghuvrtti of Induraja; by N. D. Banahatti, B. S. S.
al
LEXIX, 1925."
काव्येन्दुप्रकाश No. 142
.
....... - Kavyenduprakasa ........... ..... .21601
1887-91.
Size.-97
. by 41 in.. Extent.— 25. leavess ** lines to-a-page ;:40 letters to a line. Description.- Country paper of-greyish colour, Devanagari chara
cters; hand writings-not very: big. but-legible and somewhat uniform ; borders ruled with double red lines; some

Page #190

142.]
...:
A-Alashkarasi
IGH
words and phrases marked out with-red pigment; the following works and authors have been mentioned in the Ms :
भरतमुनि (fol. I); रत्नावली (fols. I, 6, 8, 9, II, 12, I3, 17, 19, 201) धूर्त्तनतक.(fol s.: 2,3,9, 11, 14, 15, 192 मालतीमाधव (fols. 3.6, 7, 8, 9, 157255 विद्धशालभञ्जिका ( fol. 3) मुद्राराक्षस ( fols.. 3, 17); कालिदास (fol. 3); कपूरमञ्जरी ( 4, 7, 9, II, 25); वेणीसंहार ( fol. 5, 6, 17, 135, 18, 19); श्रीदामचरित (fols. 6, 7, 8, 9, 10, IL.20,21); शाकुंतल (8, 9, 10, 12, 13, 16, 17, 18, 20); विक्रमोर्वशी:-fols pr97 II, 13, 14, 15, 16, 20); अनर्घराघव ( folsrk I8 ); वीरचरित ( fol. I0); मालविकाग्निमित्र ( fol. 10) प्रबोधचन्द्रोदय ( fol. II); (मदीय)नरहरिविजय ( fol. 12); (ममधुवचरित ( fol..16); कुंदमाला (fol. 18); रघुवंशादि ( fol: 25); माघ (fol. 25); कविकल्पलता
(fol. 25); Age.-- The Ms appears to be not very old... Author.- Kāmarāja Dīkşita. Author's name is neither mentioned
at the beginning nor in the colophon. On folio, 12, how.. ever, the author quotes from another work of his as .. under :--- ..
... .. ... ...... "यथा मदीयनरहरिधिजये । तथापीदमस्तुभरतवाक्यं ।। :
काले वर्षतु पारिदो जनयतु क्षमाधान्य जातं नृपा ... प्रीतिं पंडितभाषितेषु कवितागुंफेषु कुर्वतु च ॥ श्रीमदीक्षितसामराज नुषोभूयात्प्रसिद्धो जने । स्फीतो दीक्षितकामराजविदुषो वाचां विपाकश्चिरं ॥
.
Begins:
-
“॥श्रीगणेशाय नमः॥ विभावादिज्ञानेन रसोत्पत्तावपि नाटकादिवर्ण्यख्य रसस्य बिमात्तिमसं... भवः । उपरूपकेषू तत्तदत्तिघटितलक्षणलक्षितेषु तस्या आवश्यकत्वात् । आस्मांलक्षणस्य तध्वटितत्वमपि परंतु नांदीसमय एव वृत्तेरपेक्षात् । भारतीवृत्तिमाश्रित इत्युत्तोः".
.
EnSir ....
..
' “वस्तुनाम्ना यथा रघुवंशादिः । नायकनाम्ना यानिलंच(च)प्वादिः॥ नायिकानाम्ना यथा कर्पूरमंजर्यादिः । उभयनाम्ना यथा मालतीमांधवादिः ।

Page #191

160
dlashkara, Šargita and Natya ( 14ż. कविनाम्ना यथा माघादिः । तात्यार्थनाम्ना च विश्राम नाम कुर्यात् ॥ यथा
शार्दूलविद्रावणादिरिति ॥ इति काव्येंदुप्रकाशे पंचदशकलोल्लासः References.--- Aufrecht has the following entries re. this wrok :---
i, p. 103rsdag by Kāmarāja Dikṣita iii, Bd. 60- Do (This is the same Ms as is described above) Editions : Kävyamālā Edition. On folio I we have the following remark :
“Sheratoretreat strett" Then on folio 4 we have the following colophon :
“ at tet wor tETET: 11 On the last folio 25 we have the following colophon:
"stat reguleret CISTE: 11 From these statements in the body of the present Ms it is clear that the present Ms is only a fragment of a larger work consisting only of 2 Ulläsas only viz. the 14th and the Is. The entire work must have been of 15 Ullasas corresponding to the fifteen Ralas (digits) of the Kavyenda (the Moon of Poetry). Our Ms has only the last two Chapters viz. the 14th and the 15th
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda
209. No. 143
Vibrāma I Size.— 134 in. by 48 in. Extent.-- 54 leaves; I lines to a page ; 56 letters to a line. Description. Modern paper bearing in water marks the name of
the manufacturing company and the year of manufacture which is 1819; Devanagari characters; clear, uniform and good hand-writing ; borders ruled with double red lines; complete; some explanatory notes in Sanskrit appear on some folios.

Page #192

150.]
A-Alamkara
16g
Ends.---
चन्द्रालोको विजयते शरदागमसंभवः। हृद्यः कुवलयानन्दो यत्प्रसादादभूदयम् ॥छ ।
इति श्रीमदद्वैतविद्याचार्यश्रीभरद्वाजकुलजलाधिकौस्तुभश्रीरङ्गराजाध्वरीन्द्रवरदसूनोरप्यदीक्षितस्य कृतिः कुवलयानन्दस्समाप्तः ॥ शुमम् ॥
श्रीविक्रमादित्यराज्यातीतसंवत्सरेषु १८२३ लोकलोचनलोकपालकलानिधिमितेषु कार्तिकशुक्ल प्रतिपदि शनौ लिखितुमारब्धं जंबूपुरे त्रिंशत्प्रत्राणि लिखितानि ततो महदंतरे तेनेव वाराणस्यां आगतं ततः सप्तकोशं पश्चिमे चंद्रादावागत्य दुर्गाप्राच्यां श्रीगंगायास्तीर उत्तरे घनिकट शिबिरस्थेन लोकनाथ शर्मणा मैथिलेन शिवदत्तोपनामकेन तत्रैव १८४६ अंगवेदलोकपाल कलानिधिमितेषु तन्नृपवत्सरेषु कार्तिकशुक्ल सप्तम्यामष्टमामिश्रायां रवी सायं
पूरितामंद पुस्तकम् ॥ शुभम् References.- See remarks on No. 143.
Kuvalayānanda
कुवलयानन्द No. 150
...
443. 1895-1902.
Size.-91 in. by 4 in. Extent.-- 7 leaves ; 12 lines to a page ; 42 letters to a line. •Description.-Country paper, musty, very old and worn out; bor
ders ruled with double black lines%3; topical headings, smeared with red pigment ; occasional marginal notes.
The work is also called चन्द्रालोक in the last colophon. Age.- 1627 ( Samvat?). Author.- Appayya Diksita.
Begins.---
श्रीगणेशाय नमः। अमरीकबरीभारभ्रमरीमुखरीकृतं ।
दरी करोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥१॥ 22 [A. S. N.]

Page #193

170
Alamkara, Sangita and Natya
[150.
अलंकारेषु बालानामवगाहनसिद्धये।
ललितः क्रियते तेषां लक्ष्यलक्षणसंग्रहः॥२॥ eto. Ends.---
"अष्टौ प्रमाणालंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाः क्रमात् ।
एवं पंचदशान्यानप्यलंकारान्विदुर्बुधाः॥ ६३ ॥
श्रीमदयनाथो जयतितराम् ॥श्रीमन्महालक्ष्म्यै नमः॥ एवमपय्यदीक्षित विरचितोलंकारश्चंद्रालोकः समाप्तिमगमत् ॥
॥श्रीसरस्वत्यै नमो नमः॥ मुनिलोचन वसुधासमन्विते । वत्सरेप्पथ च पार्थिवे शुभे ॥ नीलकंठ तनुजो शिवनामा । कार्तिकेऽब्जनगरे व्यलिखच्च ॥१॥ श्रीमत्सप्तअंगनिवासिन्यै नमः॥ ॥श्रीकृष्णप्रयोदश्यामित्यर्थः ॥ ४
+ + + + + स्वराक्षिरसभूयुक्ते पार्थिवेऽन्देचे(च) कार्तिक ।
त्रयोदश्यां देसघने लिखितं हरतुष्टये ॥१॥
॥श्रीशिवहराय ॥ लोकनेत्ररसपृथ्विसंयुते ३। References.- 1 Mss. Aufrecht i 113*, 780* ; ii 22”, 194" ; iii, 25".
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I p. 265.
This work was composed by Appayya Dikșita at the instance of king Venkata I of Pennakonda (1586-1613 A.D.) c. B. B. R. A.S. Cat. by H. D. Velankar, Vol. I p. No. 141, Also see No. 143 above.
चन्द्रालोक (कुवलयानन्द)
Candraloka Kuvalayānanda
568. Visrāma I
No. 151
Size.-53 in. by 4 in.

Page #194

is1. ]
A-Alaihkara
Extent. - 28 leaves; 7 lines to a page; 17 letters to a line. Description. Modern paper with water lines, rough and whitish in appearance ; Devanāgarī characters; hand-writing clear, bold and legible; borders ruled with double red lines; corrections made with yellow pigment; on folio 12 there is a decorated design; so also one on the last folio.
Ends.—
A list of 108 Alarikaras, contained in the work, is attached at the end.
Age.— The Ms is a modern copy.
Author.- Appayya Diksita.
Begins
Aufrecht mentions that Appayya Dikşita's work Kuvalayananda is based on Candraloka of Jayadeva. Cf. Aufrecht's Cat. i, 1334.
171
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ शुभमस्तु ॥ श्रीवेंकटेशाय नमः || अमरीकबरीभारभ्रमरीमुखरीकृतं ।
दूरी करोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥ १ ॥ etc.
इत्थं शतमलंकारा लक्षयित्वा निदर्शिताः प्राचा माधुनिकानां च मतान्यालोच्य सर्वतः ॥ ४ ॥ चत्वारो रसबस्नेय ऊर्जस्वि च समाहितं । भावस्य चोदयः संधिः शबलत्वामति श्रयः ॥ ५ ॥ अष्टौ प्रमाणालंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाः क्रमात् । एवं पंचदशान्यानप्यलंकारान्विदुर्बुधाः (धाः ) ॥ श्री ॥ ॥ श्री ॥ ॥ श्री ॥ छ ॥ छ ॥ छ ॥
References.— Same as in No. 150.

Page #195

12
Alamkara, Samgita and Națya
[152.
कुवलयानन्दकारिका
Kuvalayānandakārikā with टीका by आशाधर
with tīkā by Aśādhara (अलंकारदीपिका)
( Alamkāradīpikä )
40. No. 152
1881-82. Size.--- Iog in. by 5 ind Extent.- 36 leaves ; 15 lines to a page ; 37 letters to a line. Description.-- Country paper, thick and in good condition though ... . old in appearance; Devanagari characters; hand-writing,
bold and legible, red pigment used for marking out versenumbers, some words and phrases; yellow pigment used for corrections ; some folios have marginal notes; folio 36 has two lines in the top margin which apparently record the date of the Ms. These lines which are in Gujarati run as follows:
"संवत् १८......ना ज्येष्ट सुदि४ भौमे किं नारी नो सवा आप्यो छ हरिना ८ मांनो" Age.-- Not mentioned in the colophon ; but see the marginal
endorsement on folio 366. Author.--Asadhara, Son of Ramajibhatta and disciple of Dharani
dhara. Begins Text. अमरीकबरीभारम्रमरीमुखरीकृतं ।।
दूरी करोतु दुरितं गौरी चरणपंकजं ॥१॥ comm. ॥ शिवयोस्तनयं नत्वा गुरुंच धरणीधरं ॥
कुर्वे कुवलयानंदकारिकादीपिका मुदे ॥१॥
आशाधरेण कविना रामजीभट्टसूनुना ॥ क्रियते कारिकार्टीका बालानामुपकारिणी ॥
अत्र भवानप्यदीक्षितनामा कविः सहृदयहृदयानंदार्थमलंकाराणां लक्ष्यल. क्षणोपेताः कारिकाः कृत्वा तद् व्याख्यानरूपं कुषलयानंदाख्यं ग्रंथं कृतवान् । कारिकाश्च तत उद्धृत्य क्रमेण लिखितवान् ॥ तत्र निष्प्रण्डार्थ मंगलमाचरांति स्म ॥ अमरीति ॥ eto.

Page #196

153.] A-Alankara
173 Ends-- Text.-चत्वारो रसवत्प्रेय ऊर्जस्वी च समाहितं ॥
भावस्य चोदयः संधिः शबलत्वमिति त्रयः ॥ १७२ ॥ अष्टौ प्रमाणालंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाः क्रमात् एवं पंचदशान्यानप्यलंकारान् विदुर्बुधाः ॥१७२॥ साधर्म्यसपमा भेदे पूर्णा लुप्ता च सानिमा ॥
श्रोत्यार्थी च भवेद्वाक्ये समासे तद्धिते तथा ॥ १७३॥ इति चंद्रालोकोक्ता अलंकारख्ययिका कुवलयानंदकारिका संपूर्णाः ॥ श्री
गोपीजनवल्लभः प्रीयतां comm.- यद्यपि तेषां लक्ष्यलक्षणयोरपि वचनाईत्वस्ति तथापि शास्त्रांतरसाकांक्ष
त्वेन बलैदुग्रहत्वादुद्देशमात्रेणाभिधानं युक्तं ॥ तथा हि चत्वार इति ॥ एवमन्यानपि पंचदशालंकारान् बुधाः पंडिताःविदः। लक्षणया कथयंतीत्यर्थः। तेच रस. वत् प्रेयः उर्जस्वी समाहितं । इति चत्वारः किं च भावस्य उदयः । भावयोः संधिः भावनाशबलता चेति त्रयः। प्रत्यक्षप्रमुखाः प्रत्यक्षादयः। अष्टौ प्रमाणालंकाराः॥ प्रमाणान्येवालंकाराः प्रमाणालंकागः इति ॥१७२ ॥ युग्मम् ॥ १७३॥
इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारिण रामजीभट्टात्मजाशाधरेणविरचि. तायां कुवलयानंदकारिकाव्याख्यायामलंकारदीपिका समाप्ता ॥ श्रीकृष्णो
जयतु ॥ References.- Editions, The text with commentary published by
Nirnaya Sagar Press, Bombay, 1886, ( Saka 1808), in Pothi form.
Dr. S. K. De..-Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 272, "Mss Aufrecht i 1338 ; 780* ; Āsādhara only comments on the Kārikäs but he is not aware of Jayadeva's Candraloka."
कुवलयानन्दकारिका with टीका by आशाधर (अलंकारदीपिका) No. 153
Kuvalayānandakāriká with tikā by Aśādhara (Alarmkāradipka)
115. 1883-84.
Size.— 104 in. by 4 in.

Page #197

174
Alamkara, Samgita and Natya
[ 153.
Extent.— 41 leaves ; 12 to 13 lines to a page ; 41 letters to a line (of the commentary) and 33 letters to a line ( of the text ). Description.— Country paper, thick but moth-eaten ; corners of some folios damaged and certain portions of the text thereon aiso destroyed ; Devanāgarī characters; handwriting of the text, bigger than that of the commentary; hand-writing, though legible, some what indifferently written; borders ruled with double red lines for folios I to 18; folios 19 to 41 are without any borders; decorative borders are also provided for the text portion only on folios 1 to 18.
The Kuvalayānandakārikās end on folio 38, the colophon being as under:—
66
'इति श्रीमद्वैतप्रतिष्टापन धूरीणरंगजाध्वरिंद्रसूनेारप्यदीक्षितस्य कृतौ कुवलयानंदे मूलकारिकाः समाप्ताः ॥ "
The commentary corresponding to the मूलकारिकis ends also on folio 37 with the following colophon:—
“ इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारिणरामजी भट्टात्मजाशाधर भट्टविरचि तायां कुवलयानंदकारिकायामलंकारदीपिका समाप्ता ॥
""
Folios 38 to 41 contain a portion of what is called in the N. S. Press edition आशाधर भट्टकृत मुद्दिष्टनामकं द्वितीयं प्रकरणम् ” This prakarana presumably added by the commentator Aśādhara consists of 21 Kärikäs with pertinent commentary. The present Ms breaks of at Kärikä 16 and is, therefore, incomplete. On folio 89 of the Pothi edition of N. S. Press appear the following two verses which clearly tell us that the उद्दिष्टालंकारप्रकरणम् was added by Asadhara:— "एते प्रमाणालंकाराः प्रकृतार्थसमर्थनात् । काव्यलिंगप्रपंचत्वमुपयांत्येव वस्तुतः ॥ १ ॥ धरणीधरपादाब्जप्रसादासादितस्मृतेः ।
आशाधरस्य वागषां तनोतु विदुषां मृदुम् ॥ २ ॥ "
Age. The Ms appears to be old.
८८

Page #198

154• ]
Author of the text: -- Aśādhara.
""
A- Alamkara
of the commentary:- Appayya Dişkita.
Begins:---
श्रीगणेशाय नमः ॥
शिवयोस्तनयं नत्वा गुरुं च धरणीधरं ।
कुर्वे कुवलयानंदकारिकादीपिकां मुदे ॥ १ ॥ etc.
Text of Kuvalayānandakārikās.
परस्परतपः संपत्फलायितपरस्परौ ।
प्रपंचमातापितरौ प्राश्चौ जायापती स्तुमः ॥
Ends- end of folio 41.
Commentary
संभव इति ॥ यः संभवः प्रमाणत्वं प्रकृतार्थनिर्गुणायकत्वं प्रयाति ससंनामालंकारः । उदाहरणं ॥ मे मम कदाचिदींद्रत्वं स्यात् भवेत् संभावनाय । लिङ्ग ॥ यतः कर्मगतिः कर्मफलप्राप्तिः चित्रा नानाविधा । ततः कस्यचित्कर्मणः फलमींद्रत्वमपि संभवत्येवेतिभावः । अत्र चत्वारिप्रमाणानि का.......... Text of Kārikās of उद्दिष्ट प्रकरणम् added by आशाधर
संभवः स्यादलंकारः प्रमाणत्वं प्रयाति नः । स्यान्मे कदाचिदींद्रत्वं चित्राकर्मगतिर्यतः ॥ १६ ॥
175
References. - See remarks on No. 152.
कुवलयानन्दकारिका with टीका by आशाधर ( अलंकारदीपिका )
No. 154
Size.-- 1o‡ in. by 4 in.
Extent.-- 29 leaves; 17 lines to a page; 47 to 48 letters to a line,
Kuvalayānandakārikā with tika by Asadhara
( Alarikāradipika )
35.
A. 1882-83.

Page #199

176
Alamkara, Samgtta and Natya
1154.
Description.-Country paper, thin, musty and worn out; top-cor
ners, moth-eaten but no portion of the text is impared ; Devanagari characters; hand-writing legible but not uniform; lines not straight; on a few folios there are some marginal notes ; borders of folio 2 only are ruled with
double red lines. Age.- Samvat 1836; Saka I702. Author.--- Āsādhara, Son of Rāmajībharța. Begins:--
Text--अमरीकबरीभारभ्रमरीमुखरीकृतं ॥
दूरी करोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥१॥ com.-- ॥श्रीगणेशाय नमः॥
शिवयोस्तनयं नत्वा गुरुं च धरणीधरं। कुर्वे कुवलयानंदकारिकादीपका मुदे ॥१॥
आशाधरेण कविना रामजीभट्टसनुना।
क्रियते कारिकाटीका बालानामुपकारिणी ॥२॥ Ends-- Text--एषां परस्परं योगे विचित्रः संकरो भवेत् ॥
गुरुर्वचस्यर्जुनायं कीत्तौं भीष्मः शरासने ॥२५॥ एषां दोषगतार्थत्वादर्थदोषतया पुनः ॥ नोक्ताः कुवलयानंदे शब्दानां चाप्यलंक्रियाः ॥२३॥
समाप्ता मूलकारिकाः॥ com.--एषामिति । एषामलंकाराणां दोषाः काव्यप्रकाशादावुदाहृताः॥ पुनस्तु शब्दार्थे । अर्थदोषता । अर्थाश्रयत्वेनेत्यर्थः। गतार्थत्वाद्गतप्रयोजनत्वात् । अपदोषाणां हि काव्यनिरूपणे वक्तमुचितत्वादलंकारप्रकरणे तदभिधानापेक्षाभावादित्यर्थः । कुवलयानंदेनोक्ताः। किं च शब्दानामप्यलंक्रियाः यमकादयो नोक्ताः। तेषां केवलमधमकाव्यविषयत्वादितिभावः।न चालंकारेषु बालानामिति प्रतिज्ञाभंगः शक्यः। तत्रालंकारशब्दस्योपमादिषु लाक्षणिकत्वात् ॥२६॥
आशाधरकवेर्वाचं वाचोयुक्तिविशारदाः।।
अनुगृहंतु बालस्य काकलीकस्य नो मुदे ॥१॥ इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारीणरामजीभट्टात्मजाशाधरभदृविरचितायां कुवलयानंदकारिकाव्याख्यायामलंकारदीपिकायां तृतीयपरिशेषः प्रकरणं॥ श्रीरस्तु । शुभं भवतु

Page #200

si]
A--Alathkara. ... ... ... -
संवत् १८३६ वर्षे शाके १७०२ प्र० उत्तरायनगते श्रीसूर्ये घीप्मरतो पैशाखमासे शुद्धपक्षे पूर्णिमागुरौ लिखितेयं कारिका ॥श्रीरस्तु ॥ कल्याणमस्तु । सांबाशवाय नमः॥ भवानीशंकराभ्यां नमः ॥ प्राणनाथसतभट्टहरिनारायणेनलिखितोयं ग्रंथः॥ आत्मपठनार्थ वा परोपकाराय ॥ अंबिका जयतु ॥शुभं भवतु॥
शिव ॥ शिव ॥श्री References. See remarks on No. 152.
कुवलयानन्द
Kuvalayānanda with टीका
with tikā
211. No. 155
1882-1883. Size.— 10 in. by 5& in, Extent.— 12 leaves ; 17 lines to a page ; 33 to 52 letters to a line.
corres
Description.- Country paper; old in appearance but thick and . . in good condition ; Devanagari characters; the text is
written in bold characters, while the commentary in small characters; borders ruled with double red lines;
corrections made with yellow pigment here and there. Age. - Samvat 1853 ; Śaka 1719. Author.- of the text-Appayya Diksita. , -of the commentary : the author is not stated either at the
beginning or at the end of the commentary. The title of the commentary is perhaps indicated in the margin of each folio as “कुवलयानंदालंकारनाभि". If this title is correct, the present commentary appears to be different from all the commentaries on the Kuvalayānanda mentioned by Dr. De, in his Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 271-3). Aufrecht
also does not refer to any commentary of this title, 3 [A.,S. N.]

Page #201

178
Alamkara, Sangita and Natya
Begins:- .. ...... Text. अमरीकमरीमारभ्रमरीमुखरी कृतं ॥ ' . दूरी करोतु दुरितं गौरीचरणपंकजं ॥१॥etc.
श्रीगणेशाय नमः॥ ॥ अमर ति ॥ गौरीचरणपंकजां गौर्याः पार्वत्यावरणावेव ॥ अंध्री एवं पंकजकमलं ॥ गौरीचरणपंकजं । कर्तृदुरितं पापं । दूरीकरोतु । अपनयतु । कादृशं । गौरीचरणपंकजं । अमरीकबरीभारभ्रमरीमुखरीकृतं ॥ अमरीणां । देवांगनानां । कबाः सीमंतस्य यो भारस्तत्र या ॥ भ्रमर्य्यस्ताभि मुखरीकृतं । वाचालीकृतं ॥१॥ अलंकेति ॥ मयालंकारविदा तेषां अलंकाराणां । लक्ष्य
लक्षणसंग्रहः। लक्ष्यमुदाहरणं । लक्षणं नियतां तं स्वरूपं । तयोः संग्रहो निचयो। ........ लक्ष्यलक्षण संग्रहः। ललिती मनोहरः। कस्यै अलंकारेषु बालानां ग्रहणधारणानां
अवगाहनं प्रवेशः । तस्य सिद्धनिष्पत्तये ॥२॥ येषामिति ॥ पुनः इतरेषां तेषामलंकाराणां । प्रायो बाहुल्येन त एव अलंकारा । अभिम(न?)वानून्ना (नूतना?) विरज्यते ॥३॥ उपमेति ॥ यत्रोपमानोपमेययोश्चारु सादृश्यं व्यंगमदार्यो
(उदा?) विना स्पष्टं प्रकाशते। Ends.--- - Text.-चंद्रालोको विजयते शरदागमसंभवः।
- हृद्यः कुवलयानंदो यत्प्रसादाभूदय(म) ॥७३॥
इति कुवलयानंदालंकारः संपूर्णोयं ॥ संवत् १८५३ शाके १७१९ प्रवर्त. माने चैत्र वदि १० भुगौ संपूर्णोयं ग्रंथं ॥ सागरगछे । मु०॥ उ० नंदरामेण
लखितं विष्णुरामपठनार्थ ॥ अदृश्मभावात्मतिविभ्रमाच्च पदार्थहिन लखितं - मयात्र ॥ तत्सर्वमायैपरिशोधनि(नी)य दोष न देयात् खलु लेखकस्य ॥१॥श्रीछे ॥
comm.--इत्थममुनाप्रकारेण । शतं । अलंकाराः । लक्षायित्वा । दृष्ट्वा । निदशिताः। किं कृत्वा । प्र(प्रा)वां आधुनिकानां च मतानि आलोच्य । सर्वशः सर्ववारान् ॥६५॥ चत्वारो रसवत् । प्राय । उजस्वि । च समाहिते। भावस्य च
प्रनः । उदयः संधिः शललत्वं इति त्रय ॥ ६६॥ अष्टो. अष्टो, प्रमाणालंकारा ... भवति । प्रतक्षप्रमूखादयः । क्रमात् । क्रमेण । एवं । अमूना प्रकारेण । बुधाः
पंडिताः।पंचदशानं ॥ग्रंथानं १०७५ श्लोक छ। References.- See remarks on No. 143

Page #202

156.]
4-Alathkara
(119
कुवलयानन्दखण्डन
Kuvalayānandakhandana
150 _No. 156
1902-07. Size.-2 in. by II in. Extent.— 14 leaves ; 6 to 9 lines to a page ; si to 65 letters to a
___line. Description.- Rough country paper, with wrinkled surface and
musty in appearance; all folios not of equal breadth ; Devanågari characters; hand-writing not clear and legible; the size of the hand-writing varies almost with every folio; paper of some folios has a slightly yellowish tinge; one side of each of the folios 2, 4 and 13 has a slightly reddish tinge ; folios 5, 6 and 7 very closely written; the following authors are mentioned in the work:
(1) प्रकाशकार ( fol. 5)., (2) प्रदीपकार ( fol. 5, 6, 12, 13, 14 )., (3) श्रीवत्सलाञ्छन ( fol. 6)., (4) चक्रवर्तिभट्टाचार्य (fol. 6 )., (5) पाचस्पतिमिश्र ( fol. 6)., (6) गोविन्द ( fol. 7, II, I4)., (7) जयराम न्यायपंचानन ( fol. 7, 14 )., (8) भास्करभट्टाचार्य (fol. 7)., (9) रविभट्टाचार्य ( fol. 7)., (10) गोकुलोपाध्याय ( fol. 7)., ( II ) कांतोपाध्याय ( fol. 7)., ( 12 ) सार्वभौमभट्टाचार्य ( fol. 7)., ( 13 ) पक्षधरमिश्र ( fol. 7)., ( 14 ) वाचस्पतिमिश्र (fol. 7, see No. 5 above) काव्यप्रकाशकार (fol. 14, see No. I )., ( 15 ) सुबुद्धिमिश्र ( fol. 7)., ( 16 ) चूडामणिठक्कुर (tol. 7)., ( 17 ) देवनाथ तर्कपंचानन ( fol. 14 )., (18) चंडिवास
भट्टाचार्य ( fol. 7)., (19) उमामहेश्वरभट्टाचार्य ( fol. 7). Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Bhimasena Dikşita ( lived under Ajitasimha of Jodhapur
1680-1725 A. D. vide S. K. De, Sanskrit Poetics, Vol.
I, p. 184). Begins.--
"श्रीगणेशाय नमः जाग्रत्रैलोक्यराज्योद्भवविभवपरीरंभसंभावितांधि क्षीराकपारकन्या ललितकरतलोन्पृष्टपादारविंदं

Page #203

roo
Ends.
References.
Alamkara, Samgita and Natya
कांची कोटीरहारांगदकुटलल सत्कौस्तुभोद्भासितांगं लक्ष्मीकांत प्रसन्नं स्वकृतिविकृतिविच्छित्तये संस्मरामि ॥ १ ॥
66
प्रायः कुवलयानंदश्रद्धा जाड्यजडीकृताः । प्रकाशे विद्यमानेपि न पश्यंति विपश्चितः ॥ २ ॥
अतः कुवलयानंदे न्यूनाधिक्यं प्रपश्यता । एकषष्टिरलंकारा स्थाप्यंते क्षम्यतां बुधैः ॥ ३ ॥
'श्रीकाव्यप्रकाशकारव्यवस्थापिताः श्रीदेवनाथतकं (क) पंचानन श्रीमहामहोपाध्याय गोविंदश्रीजयरामन्यायपंचाननाप (द्य) ने कविद्वद्य (व्याख्याता ए (क) व्यष्ट्य (षष्ट्यर्थालंकाराप (ए) वोपकुर्वति ह्यवद्यं ( कुर्वन्तीत्यनवयं ) संवद्विषछ्रापदस्वइक्षिरि (ति) धरक्षमा व्यंजिते
श्रावण । प्राक्पक्षे नवमी शनैश्वर (र) युता जाताहि
देशे मेरो । भू श्रीमहौदजज सिंहविल (स) च्छी
योधपूपुरे । कु (क्ल)प्तादीक्षित भीमसेन सुधियालंकारसारस्थितिः ॥
[156.
सर्वे भद्राणि पश्यंतु सर्वे संतु निरामयाः
सर्वे भवन्तु सुखिनो मा कश्विद्दुःखभाग्भवेत् ॥ १ ॥ समाप्तो ग्रंथः
The only manuscript of the work recorded by Aufrecht is L. 4084, ( see Aufrecht II, 234 ). It is dated Samvat 1856. Mr. Haraprasada Shastri describes its contents as " a rhetorical disquisition on differences of opinion regarding the Kuvalayananda". This Ms is stated to be incorrect and incomplete, the first 6 leaves having been lost.
The Ms described above by us is, therefore, important as it is complete though very incorrect and at times illegible. for further account of Bhimasena and his other works etc. see S. K. De, Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 184 and 269.
1

Page #204

f
157. 1 A- Alamkara
181 34FrTaigi
Alamkāracandrikā eli)
(Kuvalayānanda tikā) No. 157
1881-82. Size.-- 101 in. by 4} in. Extent.-- 104 leaves; 9 to 13 lines to a page ; 39 to 41 letters to a
line.
22.
Description.- Country paper, old, musty, brittle and worn out ;
borders of some folios ruled with single black lines while those of others ruled with double black lines; bold and clear hand-writing ; corners of some folios slightly torn away; some folios repaired with paper slips possibly before the Ms was written; corrections made with yellow pigment; certain lines and words marked out with red pigment; traces of the Ms having been soaked with water are noticeabele on some folios ; hand-writing not uniform ; folios 37, 38 and 39 written with a different hand and appear to be inserted later ; folios 40 to 81 extremely musty owing to the spreading and absorption of ink in the body of folios; after folio 81 there is separate numbering of folios, there being 23 folios which are so added. The total of folios is (81 +23) 3104. The band-writing of the 23 folios and also the paper used are different.
Age. - The Ms appears to be very old. Author.- Vaidyanātha Tatsat, son of Rāmacandra (or Rama
buddha ) Bhatta and grandson of Vitthala Bhațţa of the Tatsat family.
(He lived about 1684 A. D. See S. K. De, Sanskrit Poetics . Vol. I, p. 183). Begins.--
श्रीमहागणपतये नमः ॥ अनुचित्य महालक्ष्मी हरिलोचनचंद्रिका कुर्वे कुवलयानंदसदलंकारचंन्द्रिकां ॥१॥

Page #205

-182
Alamkara, Samgita and Nafya
[187.
चिकीर्षिताविघसिद्धय इष्टदेवता(ये) स्तौति ॥अमति॥ अत्र चरणमेव पंक. जमिति मयूरव्यंसकादिसमासाश्रयणात्परिणामालंकारः । चरणे आरोप्पमाणस्य
पंकजस्यारोपविषयचरणात्मता परिणति विना दुरितदूरीकरणक्रियार्थत्वासंभवात् । परिणामः क्रियार्थश्वेद्विषयी विषयात्मनेति तल्लक्षणात् । नच पंकजमिव
चरणमिति पूर्वपदार्थप्रधानउपमितसमास एवास्त्विति शक्यं । etc. . Ends.---
विद्वष्टं महामान्य रामचंद्रात्मजन्मना। विदुषा वैद्यनाथेन कृतालकारचान्द्रका॥१॥ एनां कुवलयानंदप्रकाशनविशारदां। विदां कुर्वतु विद्वासकाव्यतत्वविदांवराः॥२॥
असौ कुवलयानंदश्चंद्रालोकोत्थितोपि सन् । . प्रतिष्ठां लभते नैव विनालंकारचांद्रेकाम् ॥३॥
इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणज्ञतत्सद्रामभहात्मजवैधनाथकृतालंकारचंद्रिकाख्या कुवलयानंदटीका संपूर्णा ॥ श्रीरस्तु ॥ कल्याणमस्तु ॥ शुभं
भवतु ॥छ ॥श्री ॥ References.— For Mss of the work see Aufrecht i 1134, 780^; ii 23*, ...... 194°; iii, 25*. Editions. The work has been printed several times in Madras and : :elsewhere. . . Text of Kuvalayānanda with Candrika of Vaidyanatha:
i) Poona, 1846, 1849. (ii) Madras, 1869, 1870, 1872, 1881, 1895. . (iii) Calcutta, ( Jivananda Vidyasagara ), 1870,
1874 etc. (iv) Benares, 1878, 1910. (v) Bombay, ( Vasudeva), 1877, 1885, 1912,
1913 etc. . The work has been described in the following Catalogues:(1) Catalogue of Sanskrit Mss in Calcutta Sanskrit
College Vol. VII, 1, 29. (2) Madras Catalogue 12862-7.
res, 1878, 1910.

Page #206

138.]
YA-Alamkara".
183
(3) Bikaner Catalogue p. 213, No. 607. (Dr. De, remarks
that in this Catalogue a wrong impression of the work
is given ). (4) I. O. Catalogue Part iii,.p. 339 Nos. 1168–71. See also Keith: History of Sanskrit Literature p. 396. See S. K. De, Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 183, 270, 270
and 272. The work has been edited and translated (Calcutta 1903). Kuvalayananda Karikas edited and explained with English
commentary and translation by P. R. Subrahmanya
Sarmā, Calcutta, 1903. Kuvalayananda Karikas with Alamkaradipika of Asadhara,
printed in loose folios (pothi style ) -Bombay 1886 ( = Saka 1808 ).
4062
अलंकारचन्द्रिका
Alārkāracandrikā (995umarela)
(Kuvalayānandatīkā ) No. 158
1892-95. Size.— 9 in. by 4in. Extent.— 95 leaves ; 14 lines to a page; 45 to 46 letters to a line. Description.- Country paper old and worn out; corners of a few
folios damaged ; folios 9-18 (both inclusive ) missing ; left-hand top corner of folio 32 torn away damaging some lines of the text. Devanāgari characters; hand-writing small but clear, not, however, uniform ; borders ruled with double red lines; double red dandas used throughout
the text. Age.-- Represented by the chronogram “ para garut Para:
18
15 = Samvat 1518 orğ1815 ).

Page #207

184
Author. - Vaidyanātha Tatsat.
Begins.- -
Ends.--
Alamkara, Samgita and Natya
र
ॐ श्रीगणेशाय नमः
अनुचिंत्य महालक्ष्मी (क्ष्मीं) हरिलोचनचंद्रिका (कां) । कुर्वे कुवलयानंदसदलंकारचंद्रिका ॥ १ ॥
" विद्वंदमहामान्यरामचंद्रात्मजन्मना । विदुषा वैद्यनाथेन कृतालंकारचंद्रिका ॥ १ ॥ एनां कुवलयानंदप्रकाशनविशारदाम् । विदां कुर्वंतु विद्वांसः काव्यतत्त्वविदांवरां ॥ २ ॥ असौ कुवलयानंदचंद्रालोकोत्थितोपि सन् ।
प्रतिष्टां लभते नैव विनालंकार चंद्रिकाम् ॥ ३॥
इति श्रीमत्पदवाक्य प्रमाणज्ञतत्सेंद्राभटात्मजवैद्यनाथरुतांऽलंकारचं - द्विकाख्या कुवलयानंदटीका संपूर्णम् समाप्तः
संवत्पुराणतिथिभिर्गणिते च वर्षे
भाद्रे सितेतरछादहरिवासरे कुजे
श्रीगौडज्ञातिरमणीयमणीचणेसौ
धनजीक इति लिखिते यमनेन चांदी ॥ १ ॥
References. — See remarks on No. 157.
$158.
. अलंकारचन्द्रिका
( कुवलयानन्दटीका )
No. 1.59
Alamkaracandrikā (Kuvalayānandatikā )
690.
1891-95.
Size.-11 in. by 41 in.
Extent.-- 20 leaves or ro double leaves ; 13 to 14 lines to a page ; 44 to 45 letters to a line.
Description.
Country paper, some what whitish in appearance; Devanāgarī characters; small but clear hand-writing; borders) ruled with double red lines; corner of folio 10 slightly torn off ; folios 9 and 1o slightly perforated; incomplete.

Page #208

16.]
A-Alankars
Age.- The Ms appears to be not very old. Author.- Vaidyanātha Tatsat,
Begins:--
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीमहालसाये नमः ॥ श्रीपांडुरंगाय नमः॥
अनुचिंत्य महालक्ष्मी हरिलोचनचंद्रिकां। कुर्वे कुवलयानंदसदलंकारचंद्रिका ॥१॥ etc,
Ends:--
आख्यातार्थस्य कर्तुः क्रियोपसर्जनेनान्यत्रान्वयासंभवादेष क्वचिदत एतेत्युत्तरमयमेव व्याख्यानग्रंथ प्रमादादलिखितो दृश्यते । न्यग्भूत इति ।
गुणभूत इत्यर्थः । स्वक्रियेति क्रियां प्रतिसाधनत्वेनान्वयो न संभवतीReferences.-- See remarks against No. 157.
अलंकारचन्द्रिका
Alamkāracandrikā (कुवलयानन्दटीका)
( Kuvalayānandatika)
585. No. 160
1887-91. Size.- Iol in. by 5 in. Extent.- 45 leaves ; 15 lines to a page ; 43 to 45 letters to a line. Description.- Country paper, slightly worn-out at the upper margin
of folios; Devanāgari characters; borders ruled with double red lines; edges ruled with double red lines; corrections made with yellow pigment; certain lines and words marked out with red pigment ; folios missing are
1-20%; 31-38]; 54-57 ( = 32 total); incomplete. Age.--- Samvat 1859. Author.- Vaidyanatha Tatsat.
24 [ A.S.N.]

Page #209

186 Alamkāra, Sangita and Natya
[160. Begins:-'folio arb.
"शब्दो न दृष्ट इत्यात आह आस्ति चेति पिनष्टीवेति समुद्रस्तरंगाणामग्रभागैः फेनरूपं चंदन पिनष्टीव इंदुस्तत्फेनचंदनमादाय करैः किरणैः दिग्रूपाः
अंगनाः लिंपतीव अनुलिंपतीवत्यर्थः" oto. Ends:-' . ..
"विवंदमहामान्यरामचंद्रात्मजन्मना। विदुषा वैद्यनाथेन क्रतालंकारचांद्रका ॥१॥ एनां कुवलयानंदप्रकाशनविशारदां ।
विदांकुर्वतु विद्वांसः काव्यतत्त्वविदांवराः ॥२॥ .: असौ कुवलयानंदश्चंद्रालोकोत्थितोपि सन् ।
प्रतिष्टां लभते नैव विनालंकारचांद्रका ॥३॥ इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणतत्सद्रामभट्टात्मजवैद्यनाथकताऽलंकारचंद्रिकाख्यकुवलयानंदटीका संपूर्णा ॥ शुभमस्तु ॥ लिखिख्यैतेजपुरमध्ये माशांमांशे फागुणमांशे शुक्लपक्षे ॥२॥श्री समत ॥ १८५९ ॥ श्री ॥ श्री॥"
eto. References. - See remarks on No. 137.
अलंकारचन्द्रिका
Alarnkāracandrikā (कुवलयानन्दटीका)
(Kuvalayānandatikā) No. 161
681.
1886-92 Size.- 13 in. by 54 in. Extent.- si leaves ; 18 lines to a page ; 54 letters to a line. Description.-Country paper; old in appearance but in good condi
tion ; Devanāgari characters; bold and clear hand-writing ; certain words and lines marked out with reddish brown
pigment throughout the Ms; incomplete. Age.- The Ms appears to be not very old. Author.- Vaidyanātha Tatsat. Begins:
॥ॐ श्रीमहागणाधिपतये नमः॥ अनुचिंत्य महालक्ष्मी हरिलोचनचंद्रिकां कुर्वे कुवलयानंदसदलंकारचंद्रिकाम् ॥१॥

Page #210

162.j A-Alankara...
187 Ends.- Folio 51
“आनंदोत ॥ आनंदेन मंथरं यथा स्यात्तथा पुरंदरेणेंद्रेण मुक्तमाप्तिमास्य यत्र तादृशं मनोरममविकायाः पादांबुजमंबुजसदृशं चरणं नोस्माकं विजया यत्र भवत्वित्यन्वयः। अत्र पादांबुजमित्युपमैव न रूपकामति ज्ञेयं । इति संसृष्टिः॥ त......थिति ॥ तप्तमारुतकं पितानां महीरूहाणा तलेषु छाया अवेपनकंपमाना
आसन् । तत्रोReferences. See remarks on No. 157. .
कुवलयानन्दमूलकारिका
व्याख्यान
Kuvalayānandamūlakārika
vyākhyāna
682.
No. 162
1886-92.
Size.- 99 in. by 44 in. Extent.-18 leaves; II lines to a page ; 47 letters to a line. Description.- Country paper ; old, brittle and musty ; borders of
the first 10 folios ruled with double red lines; Devanagari characters; bold, legible and uniform hand-writing; yellow pigment occasionally used for corrections; a few
lines written breadthwise in the margin on some folios. Age.-- The Ms appears to be old. Author.-- Not mentioned. Begins:---
॥श्री गणेशाय नमः॥ उपमेति । यत्रोपमानोपमेययोः हृदयाह्लादित्वेन चार सादृश्यं स्पष्ट प्रकाशते तत्रोपमालंकारः । इसीवेत्युदाहरण । इयं च पूर्णोपमेत्युच्यते। हंसी कीर्तिः । स्वर्गगावगाहनं । इव शब्दः । एतेषां उपमानोपमेयसाधारणधर्मोपपाचकाना चतुर्णामप्युपादानात् ॥ लुत्पोपमाष्टधा। उपमयादीनां चतुर्णा(गो)मध्ये एकस्य छयो त्रयाणां च प्रतिपादकशब्दाभावेन लुप्तोपमेत्युच्यते ॥ यथा बाचकलुप्ता । वाचकोपमेयलुप्ता । धर्मोपमामवाचकलुप्ता चेति ॥

Page #211

188
Alamkara, Samgita and Natya [16. Ends:--
हेतोर्हतमतेति । हेतुरलंकारः । यथा वा । एष ते विदुमछा योमरुमार्ग....... धरः ॥ कस्य नो तनुते तन्धि पिपासाकुलितं मनः ॥ हेतुहेतुमतोरिति । अत्र कार्यावश्यं भावतः शैघ्रयादिप्रत्ययनार्थ कारणाभेदव्यपदेशः ॥ अयमपि हेतुरलंकारः॥
इत्थं शतमलंकारा लक्षायत्वा निदर्शिताः। प्रार्चमाधुनिकानां च मतान्यालोच्य सर्वतः॥
इति कुवलयानंदमूलकारिकाव्याख्यानं संपूर्ण। ॥श्रीरतु श्री ॥ रसवत् । प्रेयः । उर्जस्वी समाहितं । ४ । भावोदयः । भावसंधिः । भाषशबलत्वं । ३। प्रत्यर्थ । अनुमानं । उपमानं । शब्दः । श्रुतिस्मृत्यादिशब्दः शब्द बहवो भेदाः संति । आत्मतुष्टिरपि शब्देंतर्भवति । आचारप्रमाणं शब्दंतर्भवति । उदा० महाजनाचारेति नैषधे । अर्थापत्तिः । अनुपलब्धिः । असंभव० । ऐतिह्य। एव ८ प्रमाण(णालंकाराः॥ संसृष्टेः बहवो भेदाः संकरस्य बहवो भेदाः एवं ३५ अलंकाराः॥छ ॥ श्री
चंद्रालोक
Candrāloka
529. No. 163
1884-87. Size.- 8g in. by 61 in. Extent.-- 18 leaves ; 12 lines to a page ; 23 letters to a line. Description.-- Country paper ; old, thick and slightly whitish in
appearance; Devanagari characters%3; hand-writing, bold, clear and legible ; borders ruled with double red lines; edges of folios ruled with single red lines.
The Ms is complete. Age.-- Samvat 1888. Author:- Jayadeva. Begins:--
॥६॥॥ श्रीगणेशाय नमः ।। उच्चैरस्थति मंदतामरसतां जाग्रत् कलंकैरव. ध्वंसं हस्तयते च या सुमनसामुल्लासिनीनिसे

Page #212

16a.] A-Alamkara
189 दुष्टोद्यन्मदनाशनार्चिरमलालोकत्रयीदर्शिका
सा नेत्रत्रितयीवखंडपरसोर्वाग्देवता दीव्यतु ॥१॥
etc. Ends:---
" प्रणीतस्तेनासौसुकविजयदेवेन दशभिः
चिरं चंद्रालोके सुखयतु मयखैर्दशदिशः इति श्रीपीयूखवर्षसुकविजयदेवविरचिते चंद्रालोकालंकारे अभिधास्वरूपाभिधानो नाम दशमो मयूखः।।१०॥ इदं चंद्रालोकस्य पुस्तकं समाप्तोयं ।
संवत् १८८८ का चैत्र सुदी ॥११॥ . References.-- I Mss. Aufercht i, 1820 ; ii, 376.
2 S. K. De; Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 215, 219-22, 223. 3 Mad. Cat. Vol. XXII, No. 12876 with the com. Ramā of Vaidayanātha Paygunde.
1892-95.
.
चन्द्रालोक
Candraloka
410. No. 164 Size.— 109 in. by 44 in. Extent.-- 18 leaves ; 8 lines to a page ; 30 letters to a line. 'Description.-Country paper; very old, thin, brittle and worn-out;
Devanagari characters; hand-writing, not uniform , occasional marginal notes : verse numbers marked out with red pigment.
The Ms is complete. Age.- Sarivat 1763 or Saka 1628. Author.- Jayadeva. Begins:
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ उच्चैरस्यतिमंदतामरसतां जाग्रत्फलं कौरव-। भवंसं हस्तयते या सुमनसामुल्लासिनीमानसे | etc.

Page #213

"fo
Alamkāra Sangita and Natya
[16.
Ends.
पीयूषवर्षप्रभवं etc...................
................ सुखयत मयूखैर्दशदिशः॥७॥ .. इति श्रीपीयूषवर्षपंडितश्रीजयदेवविरचिते चन्द्रालोकालकारे अभि. धास्वरूपाभिधानो नाम दशमो मयूषः ॥ समाप्तोयं ग्रंथः॥ संवत् १७६३ शाके
१६२८ माघे मासि कृष्णपक्षे द्वितीयायां तिथौ गुरुवासरे लिखितोयं ग्रंथः . समाप्तिमगमत् ॥ श्रीहयग्रीवाय परमात्मने नमः ॥
मनसो मम संसारबंधमुच्छेत्तुमिछतः। रामचंद्रपदाभोजयुगलनिगडायतां ॥
श्रीरामायसशीताय सानुजाय नमोस्तु मे ॥ References.- Same as in No. 163.
444.
चन्द्रालोक
Candrāloka .. Np. 165
1899-1915. Size.- 104 in. by 4 ţin. Extent.-2 leaves ; 29 lines to a page3; 104 letters to a line. . Description.- Country paper; old, musty and thick; Devanagari
characters; hand-writing, very small, clear and legible ; borders ruled with small double lines ; square blank spots in the centre of folios; verse numbers marked out with red
pigment ; पृष्ठमात्राs used. Age.— The Ms appears to be old. Author.-- Jayadeva. Begins-६ ॥
उच्चैरस्थति मंदतामरसता जाग्रत्कुलं कैरवध्वंसं संसहते न या सुमनसामुल्लासिनी मानसे । धृष्टोद्यन्मदनाशनाचिरमलालोकत्रयी दर्शिका सा नेत्रत्रितयीवपडपरशोर्वाग्देवता दीव्यतु ॥१॥

Page #214

A-Alankara
..
198
Ends.. पीयूषवर्षप्रभवं चंद्रलोकमनोहरं । .. ...... ...
सुधानिधानमासायाश्रयध्वविबुधाः मुखं ॥६॥ 1. ___ जयंति याज्ञिकंश्रीमहादेवांगजन्मनः सूक्तपीयूषवर्षभीजयदेवकवोर्गरः ।
इति चंद्रालाकालंकारः References.- Same as is No. 163.
चन्द्रालोक -
Chandrāloka No. 166
. ..... 1875-76. 1 Size.- II in. by.4t in. Extent.-- 20 leaves ; 6 to 9 lines to a page ; 26 letters to a line. Description.- Country paper ; old but well preserved ; Devanagari
characters; hand-writing, medium size, clear, and legible ; red double daņdas used throughout the Ms; a few marginal notes ; first 6 folios have coloured borders with the text written on white back ground in the middle%3; folio no.7 is written twice hence the last folio is numbered 19 instead
of 20. Age.- Samvat 1862. Author.- Jayadeva. Begins
॥ श्रीगणेशाय नमः॥श्रीगुरवे नम उच्चरस्यति मंदतामरसतां जाग्रत्कलंकैरव
ध्वंसं हस्तयते च या सुमनसामल्लासिनी मानसे | etc. Ends:
* -प्रणीतस्तेनासौ मुकविजयदेवेन दशभि-। श्चिरं चंद्रालोकः मुखयतु मयूखर्दशदिशः ॥७॥
इति श्रीपीयूषवर्षपडितश्रीजयदेवविरचिते चंद्रलोकालंकारेऽभिधा. स्वरूपाभिधानो नाम दशमोमयूखः॥१०॥ संवत् १८६२ ज्येष्टकृष्ण तृतीयायां

Page #215

iyas
Alamkara, Saingita and Natya
शुक्रवासरे चन्द्रालोकमलेखितमिदम् आत्मपठनार्थम् ॥ शुभम् ॥ करकृतम पराचं क्षतुमर्हतिसंतः ॥ शिवाय शिवापतये नमः ॥रामाय रमापतये नमः ॥
श्री छ॥ References.- Same as in No. 163.
चंद्रालोक
Candrāloka
411. No. 167
1892-95.. Size.- 211 in. by 44 in. Extent. — 19 leaves ; 9 lines to a page ; 30 letters to a line. Description.- Country paper, thin and slightly whitish in appear
ance; Devanāgari characters; borders ruled with two double black lines; hand-writing clear, legible and uniform,
The Ms contains five Mayükhas only. Age.-- Samvat 1797 Author.-- Jayadeva. Baging,
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ ॥श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः॥ उच्चैः रस्यतिमंदतारिमलालोकत्रयोदर्शिका स नेत्रत्रितयीव खंडपरशोर्वाग्देवता दीव्यति ॥१॥ हंहो चिन्मयचित्तचंद्रमणयः संवर्द्धयध्वं रसान् रेस्वरिण निर्विचारकविते मा स्म प्रकाशीभव उल्लासायधिचारवीचिनिचयालंकारवारां निधे
चंद्रालोकमयं स्वयं वितनुते पीयूषवर्षः कृती Ends--
" -अष्टौ प्रमाण(णा)लंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाक्रमात् । एवं पंचदशान्यानप्यलंकारान्विदुर्बुधाः॥१८५॥ महादेवः सत्रप्रमुखमखविद्यैकचतुरः सुमित्रातद्भक्तिप्रणिहितमातिर्यस्य पितरौ ॥

Page #216

168.:]
A-Alaihkara
अनेनार्देपंक्तेः सुकविजयदेवेन रचिते ।
चिरं चंद्रालोके सुथयतु मयूखः सुमनसः ॥ ९८६ ॥
इति श्रीचंद्रालोके पंचमोलंकारमयूखः समाप्तमीति जेष्टबाद १४ । संवत् १७९७ । श्रीरस्तु ॥ श्री ॥ वारभौमवासरे ॥
References.— Same as in No. 163.
Age.--Samvat 1648.
Author.- Jayadeva. Begins
चन्द्रालोक
No. 168
Size.-9 in. by 33 in.
Extent.-- 15 leaves; To lines to a page 33 letters to a line. Description.-- Country paper, very old, brittle and worn out ; Devanagari characters, hand-writing, clear and legible but not quite uniform; borders ruled with double black lines. The Ms is complete.
Ends:
193
Candraloka
696.
1886-92.
श्रीगणेशाय नमः ॥
उच्चैरस्यति मंदतामरसतां जाग्रः फलं कैरव
ध्वंस हस्तयते व या सुमनसाम्मुल्लासिनी मानसे etc.
पीयूषवर्षप्रभवं चंद्रालोकमनोहरं
सुधानिधानमासाद्य श्रयध्वं विबुधामुदं ॥ ५ ॥ जयंति याज्ञिकश्रीमन्महादेवांगजन्मनः । सूक्तपीयूषवर्षस्य जयदेवकवेर्गिरः ॥ ६ ॥ महादेवः सत्रप्रमुखमखविद्यैकचतुरः । सुमित्रा तद्भक्तिप्रतिहितमतिर्यस्य पितरौ ॥ प्रणीतस्तेनासौ सुकविजयदेवेन दशनि 1 श्विरं चंद्रालोकः सुखयतु मयूखैर्दश दिशः ॥
25 [A. S. N. 1

Page #217

Alashkara, Samgita and Natya [rts. इति श्रीपीयूर्षपंडितश्रीजयदेवविरचिते चंद्रालोकालंकारे अभिधास्यरुपाभिधानो नाम दशमो मयूखः॥
वेदोदधिरसब्रह्मलक्षित समये क्वचित् ।
आश्विने बहुलाष्टम्यां माधवो ग्रंथमालिखत् ॥ संवत् १६४८ वर्षे श्रावणसुप्रतिपदारवो लाहौरग्रामे कठौंडीवेंकाटिभट्टेनेदं चंद्रालोकपुस्तकं लिखितं यथामति॥श्रीरस्तु ॥ शुभमस्तु ॥ श्रीरस्तु॥ After this colophon the following verse appears in a different hand:--
"वयं काका वयं काका वायसा इति भाषिणः ।
तिमिरारिः तमोहंति शंकाकांपतमानसाः॥१॥ References.-- Same as in No. 163.
- No. 169
चन्यालोक"
Candraloka
351.
A 1881-1882. Size.— 104 in. by 4 in. Extent. -13 leaves ; 8 lines to a page; 33-35. letters to a line. Description.--Country paper, old and whitish in appearance; Deva
nagari characters : hand-writing, bold, clear and legible3B corrections made with yellow pigment.
The Ms is complete. Age. -The Ms is not very old. Author.-Jayadeva. . Begins
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीकुलदेवतायै नमः ।। सप्तशृंगनिवासिन्यै नमः ॥ अथ चंद्रालोकप्रारंभः॥
॥परस्परतपः संपत्फलायितपरस्परौ ॥ प्रपंच मातापितरौ प्राचौ जायापती स्तुमः॥ भलंकारेषु बालानामवगाहनसिद्धये । हालितः क्रीयते तेषां लक्ष्यलक्षणसंग्रहः ॥२॥

Page #218

470.]
Ends,---
A-Alamkara
उपमा यत्र सादृश्य लक्ष्मीरुल्लसति द्वयोः ॥ हंसीव कृष्ण ते कीर्त्तिः स्वर्गगामव (मा) हते ॥ ३ ॥
इत्थं शतमलंकारा लक्षयित्वा निदर्शिताः ॥ प्राचामाधुनिकानां च मतान्यालोच्य सर्वतः ॥ ६७ ॥ verवारो रसवत्प्रेय ऊर्जास्वि व समाहितं । भावस्य चोदयः संधिः शबलत्वमितित्रयं ॥ ६८ ॥ अष्टौ प्रमाणालंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाः क्रमात् । एवं पंचदशान्यान्याप्यलंकारान्विदुर्बुधाः ॥ ६९ ॥ इति श्रीविद्वज्जनमुकुटमणिशारदागमकृतचंद्रालोकः समाप्तिमगमत् ॥ श्रीकुलदैवतायै नमः ॥
चन्द्रालोक
References.-- 1 Mss. Aufrecht i 1824, 784 ; ii 374, 1996 ; iii 394. 2 S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 215, 219-22. 3 Edition: Calcutta edition ( by Jivānanda) 1906.
This work is described in the Mad, Des. Cat, Vol, XXII, No. 12871.
No. 170
195
Age.— Sarvat 1837. Author, — Jayadeva,
Candraloka
590.
1887-91.
Size.- 9 in. by 32 in.
Extent.— 11 leaves; 9 lines to a page; 39 letters to a line. Description.- Country paper, thick but brittle; Devarägarī characters; hand-writing, clear and legible; red pigment used at the beginning only.
The Ms is complete.

Page #219

Alankara, Sathgita and Natya
196
[.17
Begins.--
॥श्रीगणेशाय नमः॥ गोविंदं सच्चिदानंदं प्रणम्याभीष्टसिद्धये अलंकृत्युडुभिः सांद्रश्चंद्रालोकः प्रकीर्त्यते ॥१॥ उपमा यत्र सादृश्य लक्ष्मीरुल्लसति छयोः ॥ हंसीव कृष्ण ते कीर्तिः स्वर्गगामवगाहते ॥१॥ . इति पूर्णोपमा ॥ वयोपमानधर्माणामुपमावाचकस्य च
एकदिव्यबुपादानभिन्नलुप्तोपमाष्टधा ॥२॥ Ends.
अष्टौ प्रमाणाऽलंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखाः क्रमात
एवं पंचदशाप्यन्यानलंकारान् विदुर्बुधाः ॥ १६६ ॥ ___एतेषामुदाहरणानि कुवलयानंदे द्रष्टव्यानि । समाप्तोयं चंद्रालोकः॥ शुभं । संवत् १८३७ फाल्गुनकृष्ण अमावास्यायां भगुवासरे लिखितं कृष्ण.
गढमध्ये दिनघटी६वद्यौ संपूर्ण ॥ ॥ References.-- Same as in No. 169.
चन्द्रालोक
Candraloka No. 171
445.
1899-1915. Size.- 121 in. by 61 in. Extent. 9 leaves; it lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Country paper, very old, thin and worn out; Deva
nagari characters; hand-writing, bold, clear and legible%3 some marginal notes in faint ink; correction made with yellow pigment; folio 8 is not numbered. The Ms is
complete. Age.--- Appears to be old. Author.-- Jayadeva,

Page #220

197
172.]
A-Alamkara Begins,
श्रीरामः शरणं मम अलंकारेषु बालानामवगाहनासद्धये । ललितः क्रियते तेषां लक्ष्यलक्षणसंग्रहः ॥१॥ उपमा यत्र सादृश्य लक्ष्मीरुल्लसति छयोः ॥
हंसीव कृष्ण ते कीर्तिः स्वर्गगामबगाहते ॥२॥ Ends.---
अष्टौ प्रमाणालंकाराः प्रत्यक्षप्रमुखक्रमात् एवं पंचदशानन्यानलंकारान्विदुर्बुधाः ॥ ७ ॥
इति श्रीचंद्रावलोकः समाप्तः References.- Same as in No. 169.
चन्द्रालोक
Candrāloka with टीका
with tika. (रमा)
(Rama)
250. No 172
1875-76. Size.-- 128 in. by sy in. Extent.- 64 leaves ; 16 lines to a page; 62 letters to a line. Description.-- Modern paper with water lines : Devanagari chara
cters; hand-writing, small, clear and legible; borders "ruled with double black lines; yellow pigment used for
corrections. Age.-- The Ms is a modern copy.
Author- of the text-- Jayadeva. .. .- of the com.-- Vaidyanatha Payagunda,

Page #221

198
Alamkara, Sangita and Natya
[172.
Begins.--
fol. 2* Text- श्रीगणेशाय नमः । उच्चैरस्यति मंदता etc. fol. r" com.- " वृंदावने खेलति राधिका समं। ...
कर्णावतंसीकृतफुल्लपझे ॥ रह समालंब्य शरस्सुधांशुः।
कलंकित्तामाप स पातु माधवः ॥१ नत्वा गुरूं वैद्यनाथः पायगुंडेतिकीर्तितः ।
व्याख्यां रमाख्यां तनुते चंद्रालोकविलासिनी ॥२॥
ग्रंथसमाप्त्यादिप्रतिबंधकशमनाय etc, Ends.--- fol. 63b Text पीयूषवर्षप्रभy etc..... .. ...! com. "योगस्तु स्फुट एव गिर उक्तिरूपा
जयंति निर्दिष्टत्वादिति भावः ॥ ९२ ॥
महादेव इतीति पूर्ववदविशेषः ॥ ९३॥
इति श्रीमत्पायगुंडोधोख्यविरचिते चंद्रालोकाख्याने रमाभिधेदशमो ... विलासः ॥ ग्रंथ संख्या ॥ २००० References:-- Same as in No. 163.
चन्द्रालोक With टीका
.. (प्रकाश शरदागम)
Candrāloka
with tika (०Prakasa Saradagama)
252. . 1875-76.
No. 173
Size.- 14 in. by 6 in. Extent.— 42 leaves ; 13 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.- Country paper, not very old ; Devanagari charace
__ters ; hand-writing, bold, legible and uniform ; yelow.pig

Page #222

199
ment used for corrections; some folio-numbers are marked on either sides; fig. 15 is repeated ; two blank folios attached to the 1st and the last folio.
The Ms. is complete.
Age.— The Ms is not very old. Author— of the text.— - Jayadeva.
173. 1
در
-
Begins.-
Ends.
of the com.―
A-Alamkara
- Pradyotanabhatta.
ॐ श्रीगणेशाय नमः ॥
- पृथ्वी यद्धातभारं न वहति न नभस्तुंगतामुत्तमांगात् पाणिप्रक्षेपयोग्यं दधति दशदिशः किंचनैवावकाशं कुर्या किंवा न कुर्या त्रिपुरविजयिनं तांडवे चिंतयेत्थं व्यग्रः सर्गादिहेतुस्त्रिदशगणनुतः श्रेयसे भैरवोस्तु ॥ १ ॥ मम सहजविरोधी निर्जितो ते नमित्वा ।
धतुरिति बहुलामत्प्रीतिभाजा स्मरेण ॥ afra कुवलयानामादरेणोपनीता । जयति जनकजाया राघवे पांगदृष्टिः ॥ २ ॥
श्रीवीरभद्रदेवेन भूदेवामरशाखिना । यशोदा गर्भरत्नेन यत्नेनेदं विनिर्मितं ॥
लक्ष्मी वक्षसि कौस्तुभप्रणयिनो यावत्तथार्द्धांगता - । मंगीकृत्य पुरद्विषो गिरिसुतास्थेमानमालभती ॥ यावद्वेदगिरः पुराणविधयस्तावद्भवो मंडले । चंद्रालोकविकासमेपकुरुतां ग्रंथोभिरामादयः ॥ श्रीवीरभद्रभूपति लब्धानदेशेन यत्नेन चंद्रालोकमखो दशमः स्पष्टार्थतां नीतः ॥
इति श्रीमहाराजाधिराजश्रीरामचंद्रदेवात्मज युवराजश्री वीरभद्रदेवार्दष्टामिश्रबलभद्रात्मजसकलशास्त्रा रविंद प्रद्योतन भट्टाचार्यविरचिते चंद्रालोकप्रकाशे शार ( दा )गमें दशमो मयूखः ॥ १० ॥ समाप्तश्वायं ग्रंथः ॥ श्रीरामाय नमः ॥ शुभं

Page #223

260
Alamkara, Samgita and Natya
13
References.-I Mss- Aufrecht i, 182*; ii 37, 1994; iii, 39*.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, 223, 225.
This commentary is described in the Mad. Des. Cat. Vol. XXII, No. 12878.
चन्द्रालोक
Candrāloka with tīkā
with tīkā ( प्रकाश शरदागम)
(•Prakāśa Saradāgama )
251. No. 174
1875-76. Size.-13 in. by 6 in. Extent.-- 34 leaves ; 12 lines to a page; 45 letters to a line. Description.- Country paper, slightly smooth, thin and worn out;
Devanagari characters ; hand-writing, bold uniform and legible; text written in the middle of the tolios with com
mentary below and above it. Age.— The Ms appears to be old. Author -- of the text.- Jayadeva.
-- of the comm.-Pradyotanabhatta.
Begins.
श्रीमतेरामानुजाय नमः "पृथ्वीपृथ्वीरपम्यानवहति नभस्तुगतीमुत्तमांगात पाणिप्रक्षेपयोग्यं दधति दशदिश किं च नैवाबवकाश कुर्यो किं कानुको त्रिपुरविजयिनस्तांडवे चिंतयेत्थं । ध्यमः सर्गादिहेतुनिदशगणनुतः श्रेयसे भैरवोस्तु ॥

Page #224

174.1
A-Alamkara
201
मम सहजविरोधी निर्जिता ते नमित्वा । धनुरिति वहलोद्यन् प्रीतिभाजा स्मरेण ॥ स्रगिव कुवलयानामादरेणोपनाति । जयति जनकजाया राघवेदृष्टि ॥२॥ अस्यस्थितो तु नगदीमहतोयोध्या भवत्पारबला इति रघुवंशादधिको जयति वघलाभिधोवंशः ॥३॥ देवपतेरिव शक्तिः यस्य जये भूभृतां प्रथिता। ' श्रीवीरासिंहदेवस्तत्र धरामंडले जातः॥४॥ दशरथो रघुपतिरिव तस्मादिह वीरभानुभूपालः । आबद्धधर्मसेतुर्जगतिसमुद्रे समुद्भूतः ॥५॥ तत्तनयोनयनिर्मलकीर्तिः स्वनिनगाकमलं । श्रीरामचंद्रदेवो इषणहन्ता समुल्लसति ॥६॥ श्रीवीरभद्रदेवो वैरिवधूगीतसत्कीर्तिः । जयति तदीयस्तनयः कविगोष्टी दैवतारामः ॥७॥ क्रियते तस्य निदेशाच्चंद्रालोक प्रकाशोयं । शरदागम इति विदितो भट्टाचार्येण यत्नेन ॥ ८॥
राम राम राम राम राम राम Ends.
"श्रीवीरभद्र(द)वन भूदेवामरशाखिना । यशोदागर्भरत्नेन यत्नेन दवि निर्मितं ॥ लक्ष्मीवक्षास कौस्तुभप्रणयिना यावत्तथाओँगतामंगीकृत्य पुरद्विषा गिरिसुता स्थमानमालबते यावद्वेदगिरः पुराणविधयस्तावद्धवामंडले चंद्रालाकविकाशमेष कुरुतां ग्रंथोभिरामोरयः श्रीवीरभद्रभूपात लब्धनिदेशेन यत्नेन ।
चंद्रालोकमयूखा दशमस्पष्टार्थतां नीतः ॥ इाते श्रीमहाराजाधिराज श्रीरामचंद्रदेवात्मजयुवराजश्रीवीरभद्रदेवीदिष्टमिश्रीबलभद्रात्मजप्तकलशास्त्रारावंदप्रद्यातनभट्टायविरचिते चंद्रालोक
प्रकाशे शरदागमे दशमो मयखः समाप्तः ॥ शुभमस्तु । References.--- Same as in No. 173.
26 [A.S.N. )

Page #225

202
Alamkara, Sangita and Natya
[ 175.
चन्द्रालोकपर्याय
Candrālokaparyāya No. 175
116.
1883-84. Size.-91 in. by 3 in. Extent.- II leaves ; Io lines to a page ; 54 letters to a line. Description.-Country paper, thin, old and slightly grey in appea
rance; Devanagari characters; hand-writing, small, clear and legible.
The Ms is incomplete. Age.-- The Ms appears to be old. Author.- Not known. Begins.--
ॐ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॐ दुषमदनाशका । मंदकमलतां । निर्मला विदुषां देवानां वा १ दोषादिस्वरूपः त्यक्ताकारः स्वयमेव भविष्यति ७ लक्षण. शास्त्रोक्तः यथाक्रममदाहरणानि अस्पष्टयोगा निर्योगा अन्वयवर्जिता योगालासा अन्वयेन संयुक्ताश्रितैः कृत्वारूढास्त्रिधा भवंति ॥९॥ रूढस्वरूपमाह शुद्धत्वेरू
ढादिसंयोगाभावतः शुद्धमूलं ॥१०॥" etc Ends.- On fol. II
"गंगायां घोष एषा मीलनमाश्रित्य । गौर्वाहीक एषा अमीलनमाश्रित्य । लक्षकलक्षणीययोनिर्देशांतरं कस्याश्चित्प्रयोजनं गूढं ॥५३॥ पंकतटस्थं भिन्न प्रयोजनं स्यादेकं त्वर्यगमेव लक्ष्यं तटादिलक्षकं गंगादितटाश्रयात् ॥ ५४॥
चित्रमीमांसा
Citramimāñsā No. 176
446.
1899-1915. Size.-II in. by 4t in. Extent. -- 49 leaves ; I3 lines to a page; Sr letters to a line. Description.- Country paper; old but whitsh in appearance ; Deva
nagari characters ; hand-writing, bold and legible.

Page #226

177.]
A-Alamkara
203
Age.— Śaka 1763. Author.-- Appayya Diksita. Ends.---
॥श्रीगणेशाय नमः॥ अभिवंद्य चंद्रशेखरमायं गौरीसखं परं ज्योतिः। वितनोमि विपुलविषयां विशदार्थामर्थचित्रमीमांसा ॥१॥ त्रिविधं तावत्काव्यं ध्वनिगुणीभूतव्यंग्यचित्रभेदात् । यत्र वाच्यातिशायि व्यंग्यं स ध्वनिः ॥ यथा etc.
Ends.---
"अथर्धाचत्रमीमांसा न मुदे कस्यमांसला ॥
अनूरुरिव धर्माशोरर्धेदुरिव धुर्जटेः॥ स्वस्ति श्रीनृप शालिवाहन शके १७६३ प्लवनाम संवत्सरे मार्गशीर्ष मासे बद्यपक्षे षष्ठयां तिथौ भानुवासरे तृतीयमासे प्रथमचरणे समाप्त । _____ इदं पुस्तकं देवधरोपनाम्ना विनायकात्मजेन सदाशिवाढेन लिखितं ।।
शिवमस्तु ॥ मृडाय नमोस्तु ॥ References.--(I) Mss Aufrecht i, 1870 ; ii, 38b; iii, 400.
(2) S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 267f. and 273.
चित्रमीमांसा
Citramimānsä
697. No. 177
1886-92. Size.— 89 in. by 48 in. Extent.— 50 leaves ; 17 lines to a page ; 38 letters to a line. Description.-- Country paper; old and brittle; Devanāgari characters;
hand-writing, small but legible ; borders ruled with double and triple black lines; colophons of prakaranas and many other words and letters, marked out with red pigment; complete ; yellow pigment used for corrections ; folios
I and 2 are mended with paper slips. Age.-Samvat 1764.

Page #227

204
Alamkara Samgita and Natya
| 177.
Author.-- Appayya Diksita, Begins.--
॥श्रीकृष्णाय नमः ॥ अभिवंद्य चंद्रशेखरमाय गौरीसखं परं ज्योतिः। वितनोमि विपुलविषयां विशदार्थामचित्रमीमांसां ॥१॥
त्रिविध तावत्काव्यं etc. Ends.---
॥ श्रीः ॥ इति श्रीमदप्येय्यदीक्षितनिर्मितचित्रमीमांसायावल्पसिद्धि संपूर्णा ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥ संवत् १७६४ वर्षे श्रावण शुद्ध सप्तम्यामालखगोकुलकृष्णः सिहाडस्थाने ॥ शुभं भवतु ॥ After the above colophon some portion in faint ink of some other work has been added on the last folio 50%. On
folio so', 5 lines in deep blank ink have been added. References.-- Same as in No. 176.
चित्रमीमांसा
Citramimansa
427. No. 178
1895-1902 Size.— 108 in. by s} in. Extent.— 58 leaves ; 12 lines to a page ; 33 letters to a line. Description.- Country paper, old and moth-eaten ; Devanagari
characters, hand-writing, bold and legible, yellow pigment
_used for corrections; incomplete. Age.-- The Ms is not very old. Author.--Appayya Dikșita. Begins:---
॥श्रीवरदमूर्तये नमः॥ अभिवंद्य चंद्रशेखरमाचं गौरीसखं etc.

Page #228

179.1
Ends - folio 58
चित्रमीमांसा
A-- Alamkara
References.- Same as in No. 176.
No. 179
- एवं । पूर्णेदोः परिपोषकांतवपुषः स्पारप्रभाभासुरं नेदं मंडलमप्युपौतिगगभोगो जिगीषोर्जगत् कामस्योछ्रितमातपत्रमधुना पांडुप्रदोषश्रिया मानोनद्वजनादलनोद्योगकहेवा कितः
इत्यपहृत्युदाहरणे इत्यापि दृष्टव्यं ॥ ग्रंथः ॥ श्री ॥ श्री ॥
Age.— The Ms is very old.
Author.— Appayya Diksita. Begins:-folio 2
Size.– 8‡ in. by 4g in.
Extent.—— 54 leaves ; 13 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.- Country paper, very old, brittle and worn out ; Devanagari characters; hand-writing small but clear and legible; the Ms is incomplete ; folios missing:−1, 3, 4, 6, 10, 42, 49, 38 ( majorpart ) 46A, 57A ( extra ) ; 38 only a small fragment stuck to fol. 39.
Ends - On the last folio 60
205
Citramimānsā.
591.
1887-91.
" - मौ च संवृतायां प्रवेशो न स्यात् ॥ पक्ष्माधरादिपतनक्रमकथनेन च निश्वलत्वं व्यज्यते । मुखादिवलने सति पक्ष्मपतितानां तेषामधरपयोधरादिक्रमेण पतनासंभवात् ॥ etc.
References. Same as in No.
" तत्राया यथा ॥ रतेर्गृहीतानुनयेन काममिति । अत्र मदनरूपत्वोत्प्रेक्षायां मदनाकृति शालित्वमस्ति etc..... .... । किं तु परमेश्वरदग्धस्य मदनदेहस्याऽसुरदग्धस्य कचदेहस्य शुक्र इव न कश्विप ( द ) न्यः प्रत्यर्पणं कर्त्तुं शक्तो--"

Page #229

206
Alamkara, Sangita and Natya
[180.
त्रिवोणिका
Trivenikā
No. 180
448. 1899-1915.
Size.—104 in. by s} in.
Extent.- 18 leaves%3; II lines to a page3; 34 letters to a line.
Description.--Country paper; Devanagari characters; hand-writing
clear and legible ; red and yellow pigment used frequently.
Age.- Does not appear to be very old. Author.-Asadhara.
Subject.— A small treatise on the three powers of a word viz.
Abhidha, Laksana and Vyanjana. It is difficult to say whether this is a work on grammar ( as Aufrecht regards it to be ) or on rhetoric. We have, however, following the
B. B. R. A. S. Cat. Ms included this work in rhetorics. Begins.-- fol. 1b
श्रीगणेशाय नमः प्रणम्य पार्वतीपुत्र केविदानंदकारिणा
आशाधरण क्रियते पुनर्वृत्तिविवेचना १
वर्त्तते शब्दोऽर्थे प्रवर्ततेऽनयेति वृत्तिः etc. fol. 8 ॥हात शक्तिप्रकरणं ॥
fol. 16 ॥ इति लक्षणाप्रकरणम् ॥ Ends.-fol. 18
ततश्च सिद्ध व्यंजनायाः सफलत्वामति दिक् ॥ ॥
इत्याशाधरभट्टविरचिता त्रिवेणिका समाप्ता References.- I Mss. Aufrecht's Catalogus Catalogorum i, 239;
ii, SI 2 See B. B. R. A. S. Cat. Vol. I, No. 143.

Page #230

182.]
A-Alarkara
20 Triveņikā
त्रिवेणिका
No. 181
60. 1881-82.
Size.- 10
in. by 5 in.
Extent.- 19 leaves ; 12 to 16 lines to a page; 32 to 36 letters to a
line. Description.- Country paper; Devanāgari characters; hand-writing,
clear and legible but not uniform ; red pigment used for
marking the portion and yellow for corrections. Age.-- Not very old. Author.- Āsādhara.
Begins—fol. 1b
Il efter att All TUFE Tigai etc. as in No. 180. Ends:-fol. 198
etc.
References. — Same as in No. 18o.
ध्वनिगाथापत्रिका
Dhvanigăthápañjikā
253. 1875–76.
No. 182
Size.- 131 in. by 6 in.
Extent.- 9 leaves ; 12 lines to a page; 40 letters to a line.
· Description. - Country paper; somewhat thin, smooth and grey in
appearance; Devanagari characters ; hand-writing, bold clear and legible; yellow pigment used for corrections; two folios, one with fol. I and the other with fol. 9, are blank; the Ms is complete.

Page #231

208
Alamkara, Samgita and Natya
182,
Age.-- The Ms is not very old. Author.-- Ratnakara. Begins.--
ॐनमो गुरवे सरस्वतीरूपाय ॥ वाग्देवीं शिरसा नत्वा वाचो वैचित्र्यहेतवे ।
करोति कश्चिद्गाथानां ध्वनिशास्त्रस्य पञ्जिकाम् ।।
वाच्य विधिरूपे क्वचित्प्रतिषेधरूपो ध्वनिर्यथा etc. Ends--
"गाथानां पजिकां कृत्वा ध्वानशास्त्रस्य यन्मया ।
पुण्यं रत्नाकरेणापि विबुद्धः स्यात्ततो जनः।
समाप्ता ध्वनिगाथापञ्जिका ॥ कृतिरियं काश्मीराचार्यरत्नाकरस्य ।।
श्रीगुरवे सरसतीरूपाय । शुभम् ॥ + ॥ ४ ॥ References.-- I Mss. Aufrecht i, 2736. Report XVII. Bühler makes
the following remarks about this Ms in his Report 1877 :“ Ratnakara's work (No. 253) is a very small one. It contains an explanation of the Prāksta verses used in a work called Dhvanišastra, which the collection does not include." p. 66.
He continues in the foot-note on the same page :-"The only guarantee for the identity of this Ratnakara with the author of the Haravijaya is the statement of the Kaśmirian Pandits, and the epithet Kašmirakācārya given to him in the colophon.”
ध्वन्यालोक otherwise called
सहृदयालोक No. 183
Dhvanyaloka otherwise called Shardayāloka
254. 1875-1876.
Size.-13 in. by 4t in.

Page #232

183.]
A-Alankara
.
209
Extent.— 27 leaves ; 12 lines to a page ; 48 letters to a line.
Description.- Country paper ; not very old; Devanagari charact
ers; hand-writing clear, legible and uniform; yellow pigment used for corrections.
The work is also called Sahrda yahsdayāloka.
Age. — The Ms is not very old. Author.- Anandavardhana. Begins.- fol. Ib
ॐनमो गुरवे ॐनमः सरस्वत्यै ॐनमो भवान्यै ।। स्वेच्छा केसरिणः स्वच्छस्वच्छाया या सितेन्दवः ।
शयंतां वो मधुरिपो: प्रपन्नातिच्छिदो नखाः ॥ etc. folio. 7- इत्यानंदवर्धनाचार्यविरचिते सहृदयहृदयालोके प्रथम उद्योतः ॥१॥ folio. 16 इति etc. ..................द्वितीय उद्योतः समाप्तः २ Ends.- folio 27b. ---यथा अयं स रसनोत्कर्षी पीनस्तनविमर्दनः
नाभ्यूरुजघनस्पर्शी नीवीविस्रसनः करः॥
इति श्रीसहृदयलोकाख्या ध्वनिवत्तिः समाप्ताः ॥ शुभं । References. — I Mss Aufrecht i, 273b; ii, 59", iii, 596.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 107. 3 Editions : The text is printed with the commentary Locana in Kavyamala 25.
27
[A.S. N.]

Page #233

210
Alamkara, Sangita and Națya
[184.
Sabrdayāloka with Locana
सहृदयालोक with लोचन (or ध्वन्यालोक or काव्यालोक) No. 184
593. 1887-1891.
Size.- 14 in. by 6 in.
Extent.- 170 (168 + 2 blank folios); 13 lines to a page; 46
letters to a line.
Description.- Country paper, thin but tough and slightly polished
in appearance and greyish in colour; Devanāgari characters; thick, bold and legible hand-writing ; on some folios some notes are added in the margin ; corrections made with yellow pigment; the portion of Kārikās is written in the middle of the folios and indented from the top and bottom portion; the Ms consists of 3 Udyotas with commentary (Locana by Abhinavagupta ) and the 4th Udyota without commentary ; the text of this Ms appears to have been used for the Kavyamālā edition.
Age.- The Ms is not very old. Author.-- The author of the text is Anandavardhana%3; of the com
mentary Locana, Abhinavagupta. Begins:
Text.--
ॐ स्वेच्छाकेसरिणः स्वच्छस्वच्छायायासितेन्दवः । त्रायंतां वो मधुरिपोः प्रपन्नातिछिदोनखाः॥१॥
comm.
ॐ श्रीगणाधिपतये नमः। ॐ नमो गुरवे सरस्वतीरूपाय नमः । ॐ नमोऽमरेश्वरभैरवाय । ॐ उपास्महे स्वानुभवैकवेद्यं स्वच्छंदमानंदसमुद्रमीशम् । व्याप्तं जगच्छक्तितरत्तरंगैरदृष्टपारं परमेष्ठिनापि ॥

Page #234

185.]
A--Alankara
211
Ends---
इत्यानंदवर्धनाचार्यविरचिते सहृदयालोके काव्यालंकारे ध्वनिप्रतिपादने चतुर्थ उद्योतः समाप्तः ॥
नित्याक्लिष्टरसाश्रयोचितगुणालंकार शोभादतो यस्माद्यस्तु समीहितं सुकृतिभिः सर्व समासाद्यते। काव्याख्यखिलसौख्यधाम्नि विबुधोद्याने ध्वनिर्दर्शितः सोयं कल्पतरूपमानमहिमा भाग्योस्तुभव्यात्मनाम् ॥ सत्काव्यतत्त्वविषयं स्फुरितप्रसुप्तकल्पं मनः सुपरिपक्वधियां
यदासीत् । तव्याकरोत्सहृदयोदयलामहेतोरानंदवर्धन इति प्रथिताभिधानः॥
समाप्तोयं ध्वनिग्रन्थः सप्तर्षिः संवत् ४९५१ अश्वजकृषा सप्तमी मंगलं वासरं तथा लिखितो मुदर्शनशारजातिका श्रीकश्मीरमध्यनगरे मारेफते References.
Mss- Aufrecht i, 273°; ii, 594; iii, 59. See S. K. De: Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 119-120. Editions-(1) With Karika and °Locana in Kavyamala, 25, 1890 and I9II. (1) Translation into German with an introduction by Hermann Jacobi in Z. D. M. G. lvi-lvii-1902-03 (reprinted separately, Leipzig 1903).
ध्वन्यालोक with लोचन No. 185
Dhvanyāloka with Locana
454. 1899-1915.
Size.- 134 in. by 84 in.
Extent.--- 160 ( 158 + 2 blank folios one at the beginning and
one at the end ) 15 lines to a page ; 57 letters to a line in the commentary portion. .

Page #235

212
Alarkara, Sangita and Natya
(185.
Description.- Foolscap paper with water marks; the paper is get
ting brittle ; Devanāgari characters ; hand-writing, small but neat and uniform ; borders ruled with triple violetcoloured lines; the text of Karikās, written in the middle of the folios and indented from the rest of the written matter; from folios 199 onwards the ink has saturated in the body of the paper so that the letters appear inverted on the reverse side of the paper giving a bizarre impression to the folios.
Age.--- The Ms is a modern copy.
Author.-- Anandavardhana ( of the text )
and Abhinavagupta ( of the comm.).
Begins.-- As in No. 184. Ends.- As in No. 186. References.-- See remarks on No. 184.
Sahrdayāloka with Locana
सहृदयालोक with otera (or bare lien or F18211) No. 186
64.
1881-82.
Size.— 131 in. by 68 in.
Extent. — 174 leaves (172 + 2 blank leaves ) 15 lines to a page;
42 letters to a line.
Description.- Modern paper, very thick and somewhat brownish
in appearance; Devanāagari characters; bold, clear and legible hand-writing ; text written in the middle of the folios and indented from the rest of the written matter at the top and at the bottom of the: folios,

Page #236

187.]
A-Alamkara
213
Age.--- The Ms is a modern copy. Author.- Anandavardhanācārya (of the text ) and Abhinavagupta
(of the commentary Locana.) Begins- As in No. 184. Ends.- As in No. 184 without the portion beginning with "सप्तर्षि
संवत्......मारफते" present in that Ms.
References.- See remarks on No. 184.
ध्वन्यालोक with लोचन
Dhvanyāloka with Locana
No. 187
256.
1875-76.
Size.-98 in. by 6g in.
Extent.- 188 leaves ; 20 lines to a page ; 27 letters to a line.
Description.- Country paper; very old, thin and worn out; Sarada
characters ; hand-writing, small, clear and legible but not
uniform. Age.- The Ms appears to be old. Author.-- of the text.- Anandavardhana.
,, of the comm.- Abhinavagupta. Begins:-- fol. 20
ॐ स्वस्ति ॥ॐ नमो भगवते वासुदेवाय ॥ ॐ उपास्महे स्वानुभवैकवेयं
स्वच्छंदमानंदसमुद्रसीमं । व्याप्तं जगज्छक्तितरत्तरंगे
रदृष्टपारं परमेष्ठिनापि ॥ अपूर्व यद्वस्तु प्रथयति विना कारणकलां
जगद्वावप्राप्यं निजरस भरास्सारयति च ।

Page #237

214
Ends.-folio 182a
Alamkara, Samgita and Natya
क्रमात्प्रख्योपाख्याप्रसरसुभगं भावयति तत् सरस्वत्यास्तत्वं कविसहृदयाख्यं विजयते ॥
References.— I Mss - Aufrecht i, 273 ; ii, 59 ; iii, 594. 2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 117.
ध्वन्यालोक with लोचन
No. 188
इत्यानंदवर्धनाचार्यविरचिते सहृदयहृदयालोके चतुर्थ उद्योतः । नित्याक्लिष्ट रसायोचित गुणालंकार शोभायुतं, यस्माद्वस्तुसमीहितं सुहातीभः सर्व समासाद्यते । काव्याख्ये खिल सौख्यधाम्नि विबुधोयाने ध्वनिर्देशितः । सोयं कल्पतरूपमान महिमाभोग्योस्तु भव्यात्मनाम् ॥ समाप्तश्वार्यं सहृदयहृदयालोकः काव्यालंकाराध्वनिरिति ॥ सत्काव्यतत्वविषयं स्फुरित प्रमुप्तकल्पं मनःसु परिपक्वधियां यदासीत् ॥ तव्याकरोत्सहृदयोदयलाभहतोरानंदवर्धन इति प्रथिताभिधानः ॥
25
| 187.
Age. — The Ms appears to be old.
-
Author-(of the text. ) -- Anandavardhana.
-(of the comm.) - Abhinavagupta.
Dvanyāloka with Locana
Size.— 15‡ in. by 7 in.
Extent..— 99 leaves ; 13 lines to a page ; 45 letters to a line. Description. - Country paper, not very old; Devanāgarī characters; hand-writing, small, clear uniform and legible; certain lines and words marked out with red pigment; yellow pigment used for corrections.
255, 1875-76.

Page #238

188.]
A-Alamkara
215
.
Begins. On folio I the following verse appears.
आर्यानंदविवर्द्धनेन रचितो ग्रंथः सतां संमतो। ध्वन्यालोचननामकोत्र चतुरुद्योतः परं दुर्लभः ।। तस्यदें किल पुस्तकं सुकृतिनो दुर्गाप्रसादाभिधस्यानंदाय सटीकमेव लिखितुं प्रारभ्यते संप्रति
पत्रसंख्या ॥९८॥ On folio 1 b
ॐनमो भगवते वासुदेवाय । ॐनमोऽमरेश्वरभैरवाय नमः ॐ उपास्महे स्वानुभवैकवेद्यं
स्वच्छंदमानंदसमुद्रमीशम् व्याप्तं जगज्छक्तितरत्तरंगै
रदृष्टपारंपरमेष्टिनापि
इह हि कश्चिद्विपश्विज्जनमनोरंजनाय निजंतेवासिवासना संजनाय च etc. Ends:
"--सैव भगवती सरस्वतीरूपमाभमतमर्थमाविर्भावयति यत्तदेवामिह महाकवित्वं महाकवीनामित्यम् । इत्यानंदवर्धनाचार्यावरचते सहृदयहृदयालोके काव्यालंकारे ध्वानप्रतिपादने चतुर्थ उद्योतस्समाप्तः ।
नित्याक्लिष्टरसाश्रयोचितगुणालंकारशोभाहतो यस्मादस्त्वसमीहितंसकृतिभिस्सर्वेसमासाद्यते काव्याख्ये खिल सौख्यधाम्न विबुधोद्याने ध्वनिर्दर्शितः । सोयं कल्पतरूपमानमाहिमाभोग्योस्तभव्यात्मनाम् सत्काव्यतत्वविषयं स्फरितप्रसूप्त । कल्पं मनः सुपरिपक्वधियां यदासीत् ॥ तद्व्याकरोत्सहृदयोदयलाभहेतो-।
रानंदवर्धन इति प्रथिताभिधानः ॥
समाप्तोयं ध्वनिग्रक्तः॥ शुभम् ॥ भद्रम् ॥ Reterences.- Same as is No. 188.

Page #239

216
Alamkara, Sangita and Natya
[189.
ध्वन्यालोक
Dhvanyāloka with लोचन
with Locana No. 189
257.
1875-76. Size.— 62 in. by s in. Extent.-357 leaves ; I4 lines to a page; I7 letters to a line. Description.-Country paper, very old and musty but somewhat thick
and well preserved ; Särada characters ; certain portions are written in red ink and some others are underlined with red
ink ; The Ms is bound in full leather. Age.- The Ms appears to be old. Author-(of the text.)- Anandavardhana.
, -(of the comm.)- Abhinavagupta. Begins:
ॐ स्वस्ति ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॐ उपास्महे स्वानूभवैकवेद्यं
स्वच्छंदमानंदममुद्रमीशम् ।। व्याप्तं जगच्छक्तितरत्तरंगै
रदृष्टपारं परमेष्टिनापि ॥ इह हि कश्चिद्विपश्चिज्जनमनोरंजनाय निजांतेवासिवासनासंजननाय च । दुहृदयोजित सहृदयसमुदायसमुत्तेजितः श्रीमदभिनवगुप्तपादोपदिष्टं शिष्टपरं
पराप्राप्तममीष्टदेवतासमुखीकरणरूपं ध्वन्यालोचने मंगलश्लोकं विवृणोति ॥ Ends:
नित्याक्लिष्टरसाश्रयोचितगुणालंकारशोभायतो यस्माद्वस्तुसमीहितं सुकातीभः सर्व समासाद्यते । काव्याख्योखिलसौख्यधाश्रिबिबुधोद्यानध्वानर्दशितः
सोयं कल्पतरूपमानमहिमा भोग्योस्तु भव्यात्मनाम् ॥ समाप्त सहृदयहृदयालोकः काव्यालंकारोध्वनिरिति ॥ सत्काव्यतत्वविषयंस्फुरितप्रसुप्तकल्पं मनःसुपरिपक्वधियां यदासीत् ॥ तव्याकरोत्सहृदयोदयलाभहेतोरानंदवर्धन इति प्रथिताभिधानः॥
॥शुभमस्तु सर्वजगतां ॥ ॐ नमः शिवायस शिवाय ॥ ॐ नमः श्रीगुरुपादपत्रेभ्यः ।।
॥शम् ॥ References.-Same as in No. 187.

Page #240

190.]
A-Alamkara
217
259.
ध्वन्यालोक
Dhvanyāloka with टीका लोचन
with tīkā locana No. 190
1875-1876. Size.- 6g in. by 6 in. Extent. - 118 leaves ; 16 lines to a page ; 24 letters to a line. Description.--Country paper, very old, musty and worn out; Sarada
script; hand-writing is not uniform in size, though clear and legible; some of the folios are torn out at the corners ; first 70 folios are by one scribe while the last 48 folios are by a different scribe ; The Ms consists of two parts; one containing folios 92 to 139 while the other containing folios 138 to 207 ; in the second part fol. 159 appears twice ; in the first part, the colophon on fol. 29b appears as under: "महामाहेश्वरश्रीमदाभनवगुप्ताचार्याविरचिते सहृदयहृदयालोके ध्वनिलोचने
द्वितीय उद्योतः समाप्तः" Age.- The Ms appears to be very old. Author.-- Abhinavagupta. Begins. --
Beginning of the first part on folio 92
त......काव्यमाश्रित्य माधुर्य प्रतितिष्ठति । श्रृंगार एव रसांतरपेक्षया मधुरः प्रह्लादहेतुत्वात् तत्प्रकाशनपरः शब्दार्थतया काव्यस्य समाधुर्यलक्षणो गुणः ॥ End of first part on folio 139–
___ ननु ध्वनिः काव्यविशेष इत्युक्तं तत्कथं तस्य पदप्रकाश्यता । काव्यविशेषोहि विशिष्टार्थप्रतिपत्तिहेतुः । संदर्भविशेषः । उद्भावश्च पदप्रकाश्यत्वेनोपपद्यते॥ Beginning of second part on folio 138--
उच्यते स्यादेषदोषः यदि वाचकत्वं प्रयोजकं ध्वनिव्यवहारे स्यात् । नत्वेवं तस्य व्यंजकत्वेन व्यवस्थानात् ॥ अथ टीका ।। एवं च्छलेत परिहृत्य वस्तुवृत्तेन
परिहरति ॥ Ends:-- folio 207
28 [A.S. N.]

Page #241

218
dlathkara, Sangita and Natya
[190.
"ततश्वोपपन्नमतिशयोक्ते व्यंग्यत्वमिति यदु.........रांतरस्वीकरणं तदेव विधा विभजति । तस्याश्चेति..........पिवाच्या भवति । यथा । अपरैव हि केय
मत्रत्यत्र ऊप......शयशब्दस्पृश एवास्य त्रैविध्यस्य विषयविभाग References.-- Same as in No. 187.
प्रतापरुद्रयशोमूषण
Pratāparudrayaśobhūşaņa
203. No. 191
Visrama I. Size.- 13} in, by 48 in. Extent.-- 86 leaves ; 9 lines to a page ; 59 letters to a line. Description.- Modern paper with water lines; Devanāgari charac
ters; hand-writing, small but uniform, clear and legible ; borders ruled with red lines; yellow pigment used for
corrections; the Ms is complete. Age. - The Ms is a modern copy. Author.- Vidyānātha. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ . "विद्याकैरवकौमुदी श्रुतिशिरः सीमंतमुक्तामणि
etc. as in printed edition (B. S. Series) Ends.
"एवं यथा संभवमन्येषामप्यलंकाराणां संसृष्टिसंकरौ बोद्धव्यौ तत्र तत्रालंकारेषु । इति श्रीपदवाक्यप्रमाणपारावारपारीणश्रीविद्यानाथकृतौ प्रतापरुद्रयशोभूषणनामालंकारशास्त्रसमाप्त ॥ ६॥ श्रीरण ॥२०॥ ॥६॥ श्रीहेरंब
॥६॥ श्रीशिवार्पणमासीत् ॥ प्रमादाद्विष्णवेर्पितं ॥ References.- I Mss : Aufrechti, 349; ii, 783; iii, 74'.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 229f. 3 Printed Edition : By K. P. trivedi, Bombay Sanskrit Series No. 65, 1909.
Folio is torn.

Page #242

193. ] A-Alankara
219 प्रतापरुद्रयशाभूषण
Pratāparudrayasobhūşaņa No. 192
163.
1902-07. Size.— 13 in. by 4 in. Extent.-- 40 leaves ; 10 lines to a page ; 45 letters to a line. Description.- Modern paper with water lines; Devanagari charac
ters; hand-writing, clear and legible ; borders: ruled with triple red lines; yellow pigment used for corrections ; the Ms is incomplete containing s ankas (see colophon on
folio 37) and some portion of the 6th. Age-- A. D. 1839 is the date in water lines on the folios of the Ms. Author.- Vidyānātha. Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः । श्रीसांबाय नमः॥
विद्याकैरवकौमुदी श्रुतिशिरः सीमंतमुक्तामाणं etc. Ends.
"व्योरुदाहरणं यथा ॥ दइ आलिंगपाणि भ्भरकंपावहूविया ओय आझणांगी ॥ उग्गिरइ अंतरट्टिदम अणसराम्पुल अछलेण ॥ वपुर्जलोद्गमो स्वेदोरति
धर्मश्रमादिभिः ॥" References.-- Same as in No. 191.
प्रतापरुद्रयशोभूषण
Pratāparudrayasobhūşaņa
602. No. 193
1887-91. Size.- II in. by 4g in. Extent.- 120 leaves ; 8 lines to a page ; 42 letters to a line. Description.- Modern paper with water marks; Devanagari cha
racters; hand-writing, bold and legible; first II folios are

Page #243

Alamkara, Samgita and Natya
[ 193.
carelessly written; verse-numbers are marked out with reddish pigmenf ; the Ms is incomplete; folio 8 is missing. Age.— The Ms is a modern copy.
Author.— Vidyānātha.
Begins.—
220
Ends.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
स जयति सिंघुरवदनो देवः ॥ विद्याकैरवकौमुदीं श्रुतिशिरः सीमंत मुक्तामाणं etc.
“ एवं यथासंभवमन्येषामप्यलंकाराणां संसृष्टिसंकरी बौद्धव्यौ तत्र तत्रालंकारेषु ।। इति पदवाक्यप्रमाणपारावारपारीण श्रीविद्यानाथकृतौ प्रतापरुद्रयशोभूषणनामालंकारशास्त्रं समाप्तं ॥ ॥ ६ ॥
References. Same as in No. 191.
प्रतापरुद्रयशोभूषण
No. 194
Prataparudrayaśobhuṣaṇa
Author.— Vidyānatha. Begins.
Size.-9 in. by 4 in.
Extent.- 26 leaves ; 13 lines to a page ; 40 letters to a line. Description. Country paper, very old and worn ont; Devanagari characters ; hand - writing, small but clear and legible ; borders ruled with double red lines; the Ms contains the last prakarana Arthalamkara prakarana only.
Age. The Ms appears to be very old.
163.
1902-07.
" ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ अथार्थालंकाराः तत्र प्रथम तावत् मेकलंकारभूतबीजत्वादुपमानिरूप्यते ।

Page #244

195.]
A-Alamkara
221
स्वतः सिद्धन भिन्नेन संमतेन च धर्मतः।
साम्यमन्येन वस्य वाच्यं चेदेक घोपमा ॥२॥ Ends.
"एवमन्येषां(षा)मप्यलंकाराणां संमृष्टिसंकरी वा हृद्यौ । तत्र तत्र प्रबंधेषु॥ प्रतापरुद्रीयं नाम ॥ इति श्रीमहोपाध्यायश्रीविद्यानाथावरचितं प्रतापरुद्रय
शोभूषणमलंकारशास्त्र समाप्तं ॥ छ । References.-- Same as in No. 191.
मुग्धमेधाकरोलंकार
Mugdhamedhākarolarkāra
375.
1885-98.
No. 195
1895-98. Size.-- 10 in. by 4} in. Extent.-- 2 leaves ; 13 lines to a page ; 56 letters to a line. Description.-- Country paper; old ; Devanāgari characters; hand
writing small but clear and legible ; A ls used; borders ruled in triple red lines; red pigment used for marking verse
numbers. Age.-- The Ms appears to be old. Author.- Ratnamandanagani.
Begins.-folio I"
ॐ॥ श्रीभारत्यै नम ॥ वर्ण्य वर्णादिभिस्तुल्यं वस्तु वीक्ष्योपमादिभिः ।
औचित्यैकादितद्धर्मानादायार्थ सुधीः मृजेत् ॥१ उपमा रु(रू)पकोत्प्रेक्षाऽपह्नुतिभ्रांतिसंशयाः स्मृत्याक्षेपव्यतिरेकाः सामान्योन्मीलिते च ते ॥२ etc.
Ends.-on folio 2b
मोलश्चंद्रमताल्लका वलयभूमष्यः शिखाग्रे सराग्रण्यो मंगलकूपशेखरघटादामानि रत्नं वरः।

Page #245

222
Alamkara, Samgita and Natya
[195.
शंकुः कंदरमंजरीमदमहद्दीचींद्रमित्यादिक
श्लाघार्थध्वनिगर्भगुंफसुभगं काव्यं मुखे मंडनं ॥ ५४ ।। इति मंडनांकोमुग्धमेधाकरोलंकारः॥ छ ॥ पंडितप्रकांड पं० रत्नमं
डनगणिपुंगवैर्विहितः स्वपरोपकाराय ॥ शुभं भवतु श्रीसंघस्य । References.-- Aufrecht refers to this Ms. only in his Catalogus Cat
alogorum iii, 99.
____As regards the author, cf. S. K. De's Sanskrit Poetics Vol. I, p. 284.
मुग्धमेधालंकारवृत्ति . No. 196
Mugdha medbālamkārvrtti
657. 1886-92.
Size.-- 10 in. by 3 in.
Extent.-- 3 leaves ; 15 lines to a page ; 79 letters to a line. Description.-- Country paper; old and thin ; Devanāgari characters ;
hand-writing very small; पृष्ठमात्राs used; borders ruled in
two double black lines ; folio 1 is thick and brown. Age.- The Ms appears to be old. Author.-- Not mentioned. Begins.-on folio "
लब्धादाय सूर्य इव प्रतापो यस्य प्रभातष्विव संयुगेषु । मूर्योपलानामिव पार्थिगनां केषां न तापः प्रकटीबभूव ॥१॥ मुक्ता सीमंतिकास्याः शिरास वितनुते विभ्रमं कृत्तिकाणां। धत्ते हारो मनो भू निधिकलसलसच्छंखला भीस्तनांतः । चंचच्चंद्रार्कबिंबश्रियमनुसरतः कर्णयोः कुंडले द्वे।
कुजकांचीकलापः कलयति जघने शक्रकोदंडकांति ॥२ etc. Ends.--folio 36
वर्णवृत्तिरग्राम्यशब्दत्वादियः पंकः सजलांतः संवरणादयं यात्पकपंकद्भः बारिधी विहरणरपि नव्यतीति विरोधच्छटारितव्यतिरेकालंकारश्चास्तीति।

Page #246

197.]
रसकौमुदी
No. 197
A-Alamkara
त्वया पाणौ गृहीतापि धूलिध्वांतक्षणे रणे । .. स्तलमालिंग त्यसिवल्लिविलासिनी ॥ १ इति मुग्धमेधाकरालंकरावृत्तौ ॥ श्रीकल्याणं ॥
223
Rasakaumudi
414.
1892-95.
Size.— ro in. by 3 in.
Extent.- 23 leaves : II-12 and 15-18 lines to a page ; 52-60 letters to a line.
Ends. -- folio 23 2
Description. - Country paper; old in appearance; Devanagari cha aracters; hand-writing clear and legible but very small and not uniform; corrections and notes in margin.
Age.— Sarvat 1890.
Author.-- Not mentioned. Begins.—folio ra
॥ श्रीगणेशाय नमः
श्रंगारी हास्यरूपी करुणबहुविधौ रौद्रमूर्तिश्व वीरो भीष्मं देहं दधानो निजदायतयुतो भूमिबीभत्सवासीसर्वेष्वाश्वर्यरूपी दिविजपरिणतो पार्वतीष्णेहधारी देवः पूर्वो जगति जयति श्रीमहेशाभिधानः १ स्वकीयेष्टं नमस्कृत्य श्रुत्वा ग्रंथान गुरोर्मुखात् । रसबोधाय · सर्वेषां रच्यते रसकौमुदी २ etc.
यदि स्यान्मंडले सक्तमिंदोरिदीवरद्वय तदोपमीयने तस्या वदनं चारुलोचनं प्रागेव हरिणाक्षीणां चित्तमुत्कलिकाकुलं पश्वादुद्भिन्न वकुलरसालमुकुलश्रियः
सममेव समाक्रांतं वयं चिरद्गामिना तेन सिंहासनपित्र्यमखिलं (मं) चारिमइलम् इत्यलं समाप्ता रसकौमुदीयम् सं० १८९०

Page #247

224
Alamkara, Samgita and Națya
( 197.
References.-- Dr. S. K. De refers only to this Ms in his Sanskrit
Poetics, Vol. I, p. 325, No details about this work are given.
रसगङ्गाधर
Rasagangādhara
171. No. 198
1902–07. Size.-14 in. by 5 in. Extent.-- 187 leaves; 11 lines to a page; 57 letters to a line ; ( 2
folios in different hand have been inserted between folios
154 and 155). Description.-- Country paper in good condition ; folio I somewhat
worn out and soiled; Devanāgari characters; corrections made with yellow pigment; red pigment is used to mark out certain lines and letters; occasional marginal notes on some folios; corner of folio 40 disfigured by ink blot ; clear, bold and legible hand-writing; borders ruled with double red lines on folio 1 to 41; borders of folios 41 to the last folio 185 are in double black lines; folios 1, S and many others smeared with yellow pigment; the last folio is slightly moth-eaten and has a quite soiled
appearance; the Ms is incomplete. Age. - Samvat 1811. Author.-- Jagannātha.
Begins.
श्रीगणेशाय नमः। गुरवे नमः स्मृतापी तरुणातमं करुणया हरंती तृणामभंगुरतनुत्विषां वलयिता शतैर्विद्युतां कलिंदगिरिनंदिनी तटसुरद्रुमालंबिनी
मदीयमतिबिनी भवतु कापि कादंबिनी ॥१॥ The rest as in the Kävyamālā edition of 1888.

Page #248

199.)
A-Alankara
225 Ends.-- As in the Kävyamālā edition with the following:- ..!!
"Shirtua) .
किं कुर्वते दरिद्राः कासारवतीधरा मनोज्ञतरा कः पावनस्त्रिलोक्यां...... THAT I fargeta
H piaa 8083 STARÀ Teré sfarsiteit ..........Aga अते (“the rhetorical works of Jagannātha have been obtained
in complete”) S. K. De : Sanskrit Poetics I, p. 277. : References.-- See S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 281. :
Mss-- Aufrecht, i, 494) and R); ii, 115%), 220("); iii,
105(b). Sec VII, 35-38.
Madras Catalogue 12922-6. Editions.-(1) Kávyamālā 12 (with Nāgoji's comm.) 1888 and 1913.
(2) Benares Sanskrit Series 25, 1889.
रसगाधर
Rasagangādhara No. 199
531,
1884–87. Size.— 11 in. by 4 in. Extent.- 25 leaves; In lines to a page; 47 letters to a line. Description.-- Country paper, very old and brittle; some folios are
worn out; Devanāgari characters; small but clear handwriting; folios 18, 25 and 26 missing; incomplete; borders
ruled with double black lines. Age.-- The Ms appears to be old. Author, Jagannātha. Begins.-as in the K. M. edition.
29 (A. S. N.]

Page #249

7226
Alamkara, Sangita and Natya
Ends.--on folio 28
रसमङ्गाधर
No. 200
द्वितीयचतुर्थास्तुर्वग्या गुणस्यास्य नानुकूला नापि प्रतिकूलादूरतया संनिवेोरी
'साश्वेतनक घेनतु
References.-- See remarks aganist No. 198.
99.
Rasagangadhara 530. 1884-87.
*Size.- 11 in. by 4 in.
Extent. 217 leaves; 12 lines to a page; 56 letters to a line. Description. Country paper, somewhat smooth but thin; Devanagari characters; the Ms is closely written throughout; clear and small hand-writing; borders ruled with double black lines; folios missing; 1 to 35 (both inclusive); corners of a few folios are moth-eaten; folio 89 is in a different hand and is without borders; folio 104 is without folio number; folios 163, 171, 172, 173, 174, 175 and 195 are very much damaged by moths; some marginal notes appear ⚫on folio 205.
Age. The Ms is very old. Author. Jagannatha.
Begins.-on folio 36
Ends.-on folio 252 as in the K. M. edition
References.
See remarks against No. 198
यत्वं । एतेन भावानां पद्यंग्यत्वेम वैचित्र्यमिति परास्तं । सानाबुजोयमानेन नयनयोरुत्तरोत्तराधिकनिमीलनोन्मुखत्वध्वननद्वारा तस्या आनं दमग्नजप्रकाशः ।

Page #250

2020
A-Alarkkara
227.:
रसगढाधर
.
Rasagargādharani No. 201
700
1891-95. Size.- Infin, by s in... Extent.-- 52 leaves ; 8 lines to a page ; 42 letters to a line. Description.-- Country paper, thick but very old and brittle ; Deva
nāgari characters; bold and legible hand-writing, uniformly written; yellow pigment used for corrections; certain words and letters marked out by red pigment ; folio 18 missing;
the Ms is incomplete." Age. — The Ms appears to be very old. Author-- Jagannātha. Begins.--as in the K. M. edition Ends.-on folio 53
बुद्धिस्थत्वं शक्यतावच्छेदकमिति नयपि स्मृतित्वेतस्मृतेर्व्यक्तिवेद्यतेव । तस्या
श्वात्र वाक्यवेद्यत्वोप पदस्यैव कुर्वद्रपत्वात्पदध्वनिReferences. See remarks against No. 198.
CEMETETT
Rasagańgādhara
701. No. 202
1891-95. Size.-94.in. by 6 in. Extent. - 117 leaves ; 20 lines to a .page; 41 letters to a line. Description.--Country paper, somewhat-rough and soiled in appear
ance ; Devanagari characters; small but legible hand-writing; the Ms is closely written ; the last folio 130 is much damaged ; folios 1-13 missing ; the Ms is incomplete; yellow pigment used for corrections ; effects of damp noticeable an semę folios; incompletes,

Page #251

228
Alamkara, Sarngita and Națya
[202
Age.-- The Ms appears to be very old. Author.-- Jagannātha. Begins.-- folio 14
वीररसस्य निष्पत्तेः प्रकृष्टोद्धता ॥ चतुर्थों यथा ॥ सपदि विलयमेत राज्यलक्ष्मीरुपरि पतत्वथवा कृपाणधारा॥ .
.. .... Ends.---folio 130 . “विश्वास्य मधुरवचनेः साधून्ये वंचयंति नम्रतमाः । तानपि दधासि मातः . काश्यपि यातस्तवापि च विवेकः अत्रापि पृथिवीधिधकनाReferences.- See remarks against No. 198.
रसतरङ्गिणी
Rasatararigiņi No. 203
603. ..
1887-91. Size.- 8g in. by 4g in. Extent.--56 leaves; 8 lines to a page; 25 letters to a line. ........ Description.- Country paper, thick and whitish in appearance ;
borders of folios I to 29, ruled with double red lines, rest of the folios without ruled borders; folio 54 uumbered twice; hand-writing, bold, uniform, clear and legible ; corrections made with yellow pigment ; complete in 8
tarangas. Age.-- Not very old in appearance. Author.- Bhanudatta, son of Gananatha (" earlier than the middle
of the 14th cent. but later than the 12th "--S. K. De : . I, 249 Sanskrit Poetics. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीसरस्वत्यै नमः॥ श्रीगुरुभ्यो नमः॥ श्रीभवानीचामुंडायै नमः॥ लक्ष्मीमालोक्यलुम्यनिगममुपहसन शोचयत् यज्ञजंतून् । . क्षत्रं शोणाक्षिपश्यन समिति दशमुखं वीक्ष्य रोमांचमंचन ।

Page #252

203.1
A-Alamkara
229
हत्वा हय्यंगवीनं चकितमपसरन् म्लेछरक्तैर्दिगंतान सिंचन दंतेन भूमि तिलमिव तुलयन पातु मां पीतवासाः॥१॥ ... भारत्याः शास्त्रकांतारभ्रांतायाः शैत्यकारिणी ॥ क्रियते भानुना भूरि रसारसतरंगिणी ॥२॥ वाणी कमलिनी भानोरेषा रसतरंगीणी॥ हंसाः कृतधियस्तत्र युकमत्रविधीयतां ॥३॥ गिरां देवि तरंगिण्यां वारय क्ररवारणान् ।
यद्भविष्यति लोकानामाविलो विरलोरसाः॥४॥ हेतोः पूर्ववर्तित्वनियमादतः पूर्वमेव तस्योपत्या सः समुचितः रसस्य हेतवो
भावादयस्तेन रसेभ्यः पूर्व भावादय एव निरूप्यते ॥ Ends.-..... ... ... ... .
“दानवीररसौ गौणः ॥ विद्वद्वारिधनास्नहें तथा वर्षतु संततं ।। लभते विपुला......यथा रसतरंगीणी॥ अवगाहस्ववान्देवी दिदिव्यां रसतरंगिणीं ॥ अस्मत्पद्येन पद्मेन रचय श्रुतिभूषणं ॥ यावत् भानो सुता क्वापि कालींदी भुवी नंतते ॥
तावत्तिष्ठंतु माभेनो रेषा रसतरांगणी ॥१॥
इति श्रीकविकलशनाथ श्रीगणनाथतनयमैथिलश्रीभानुदत्तविरचि
तायां रसतरंगिण्यां अष्टमस्तरंगः ॥ संपूर्ण ॥ पत्रे ५५ शुभं भवतु ॥रामचंद्र। References.-- See s. K. De: Sanskrit Poetics I, pp. 245-53.
Editions.-(1) with Naukā of Gangārāma Jadi, Benares 1885.
. . .....(2)Granthamala ii, 1887-8.
( 3 ) By Regnaud in his Rhetorique Sanskrite, Paris 1884. The text is in Roman characters. Mss-Aufrecht i, 494°; ii, IIS ; 2204 ; iii, 1064..
Madras Cata. 12928-9. Oppert. ii, 3176.
1065..

Page #253

2390
Alamkara, Sangita and Natya
[20
रसतरङ्गिणी
Rasatarangiņi No. 200
651
1882-83. Size.-91 in. by 4g in. Extent. 34 leaves ; 12 lines to a page ; 31 letters to a line. Description.-- Country paper, musty, brittle and worn out; borders
ruled with double lines ; certain portions marked out with red pigment; Devanāgari characters; hand-writing of middle size ; incomplete (7 tarangas complete and a portion of the 8th); folio II consists of 2 leaves folded into one3B folios 32, 33, 34 and I extremely worn out and their-bore ders slightly damaged.
Age.--- The Ms appears to be very old. Author.- Bhānudatta. Begins.
श्रीमन्मंगलमूर्तये नमः। लक्ष्मीमालोक्य लुभ्यन्निगममुपहसन् शोचयन्यज्ञजंतून् । क्षत्रं शोणाक्षिपश्यन्समिति दशमुखं वीक्ष्य रोमांचमंचन ।। हृत्वा हैययगीनं चकितमपसरन्म्लेछरक्तर्दिगतान् । सिंचन्दंतेन भूमि तिलमिव तुलयन् पातुं मा पीतवासाः॥१॥ भारत्याः शास्त्रकांतारश्रांतायाः शैत्यकारिणी।
क्रियते भानुना भूरि रसारसतरंगिणी ॥९॥ etc. Ends. The colophon of the 7th taranga appears on folio 30. Folios ... 30 to 34 cover only a.portion of the 8th or the last taranga.
The 34th folio ends as under:
"अलंकारमुखेऽलंकारोमुख्यो मनोविश्रामहेतुत्वाद्रसी गौणः । अत्र प्राची. नसम्मतिः।।
अलंकारे च रुचिरेचित्तविभ्रांतिकारिणिं।
अलंकारस्य मुख्यत्वं गौणत्वं रसभावयोः॥२२ ।।..
आभिमुखाः स्वस्वप्रकरणे उदाहरणानि हताः--.-." References.--See remarks against No. 203.

Page #254

.30511
A-Alarkara'
.
कारसतहिणी #ithi font (
)
Rasatarangiņi · with tīkā (Naukā)
113. 1919–241
No. 205 Size.-- 9 in.: by: 43 in.
Extent.-- 202 leaves ; 12 lines to a page; 42 letters to a line...!
Descripcion. Country paper, old and soiled in appearance edges
and corners slightly worn out; Devanāgari characters bold and legible hand-writing; some folios are written in a different hand; text written in the middle of the folios and separated by some space on all sides from the commentary, which is written above and below the text ; borders ruled with double black lines; certain words and phrases marked out with red pigment; on some folios certain cor*rections are made by blotting out portion of text with thick inky patches; folio 55 is made up by pasting tayo leaves into one. The colophons of the different chapters (tarangas ) will be found on the following folios:Folio 30 Ist Taranga
42 2nd » 54 3rd »
69
4th
Sth
119 154 6th 179 7th
202 8th , Among authors and works mentioned the following may be noted:
FATHE (folio 24, 131, 133, 5th Ullása, 184, 187, ); Taxi ( fol. 18 ); RETTERE (fol. 45 ); THAZH ( fol. 45; '115.); AETATIS (fol. 51 ); quria (fol. 71 ); ciga ( fol. 120 ); 51€ (121 folio ); Hgaria ( fol. 123 ); aaT# ( 123,187 ); (fol. 131 ); :etsyraft (fol. 133 );

Page #255

232
Alamkara, Samgita and Natya
[205.
नारायण (fol. 136 ); रुद्र ( fol. 145 ); शार्ङ्गदेव ( fol. 156 ); पक्ष163 ); संगीतरत्नाकर ( fol. 177 ); आनंदबर्द्धनाचार्य
धर मिश्र ( fol. ( fol. 188 );
Age.---The Ms. appears to be old. It gives Samvat 1799 ( = A. D. 1742) as the date of composition of the comm.
Author.--- Gangarama Jadi.
Subject.--- Alamkāra ( comm. on the Rasatarangini of Bhānudatta. ) · Begins.--
Ends.
श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । लीलागृहीतगात्रं नवरसपात्रं सुतं यशोदायाः श्री भानुतरंगिण्या नौकायाः कर्णधारमहमीडे ॥ १ ॥ गंगारामेण मपापाला ( मया यत्नात्) कोपादिव बलरामेण प्राकप्रवणाप्यर्वाक्प्रवरणासौ क्रियते तरंगिणी भानोः ॥ २ ॥
प्राचा श्लाघ्या शिरसा जह्नेोरिव मम्मटस्य कुक्षिगता । अधिधरणिमपानीता तरांगणीयं भगीरथेनेव ॥ १ ॥ गंगायमुनाभ्यंतः सरस्वती सर्वसंमता जयति । आस्तीकसंवादिन्यपि नास्तिको नोपहस्यते जगति ॥ २ ॥ नानार्थनाहृतकलाभूसुरराजेोपि यत्र संक्लिष्टः । सूर्युन्मुद्रित पतंतु तत्राधुना मधुपाः ॥ ३ ॥ दूरे पुस्तकसंपदो निजमनो गौरीकलत्रालये । भावोब्दुद्धरसप्रधानसरणिः सैषा तरंगिण्यपि ॥ तात्यामपि कार्य संकटततौ नौका समाप्तिस्तु या । स्वस्ति श्रीयमदेवपंडित विभोरव्याहताज्ञैव सा ॥ ४ ॥ पत्या स्वर्गसुखाभिमुख्यपदवीं पातुं समुत्कंठया । यस्य स्वात्म निराधपादिनकरो जीवातुरालक्षितः ॥ आस्माकीनकृतिद्विदर्बिविगलच्छास्त्रामृताप्यायितं । यं चामस्त सुतेन सोस्यफलितं शार्दूलविक्रीडितं ॥ ५ ॥ गंगाधरस्य गंगेव विष्णोर्विष्णुपदविवा । नौकावुधाविनाभूः स्ताद्गीर्वागीर्वाणगौरवी ॥ ६ ॥

Page #256

233
206.]
A-Alainkara ग्रहांकनगपृथ्व्यंके १७९९ नौकांगिरसि वत्सरे एकद्वित्रिचतुःश्लोका ४२३१ गंगारामण पूरिता ॥
इति श्रीजपनामक गगारामविरचितायां नौकाख्यायां रसतरंगिणी
व्याख्यायामष्टमस्तरंगः। समाप्तश्चायं ग्रंथः References.- (1) See S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp., 263
and 291. (2) Mss- Aufrecht i, p. 494 (I. O. 120; K. 100; B. 3, 54; Radh 4I. 45. Oppert I, 2362, 6601; II, 2944).
Madras Cata. Vol. XXII p. 8680. (Nos. 12930 and 12931) ( 3 ) Editions— (i) Text with Naukā, Benares 1885.
रसतरङ्गिणीटीका (साहित्यसुधा)
Rasatarangiņītīkā (Sahityasudha)
532. 1884-87.
No. 206
Size.- IoT in. by 5 in. Extent.-55 leaves; I2 lines to a page; 35 letters to a line. Description.- Country paper, thick and in good condition though old in appearance ; Devanāgari characters; bold, clear and legible
hand-writing; certain words and phrases so also colophons marked out with red pigment; colophons of the different chapters are as under:folio title
Chapter स्थायिभावनिरूपण
प्रथमस्तरंगा विभावनिरूपण
द्वितीयस्तरंगा अनुभावनिरूपण
तृतीयस्तरंगः व्यभिचारिनिरूपण
पंचमस्तरंगा सप्तमस्तरंगः
अष्टमस्तरंगा Age.--Samvat 1866; Saka 1731.
30 [A.S.N.]
46
55
..
...

Page #257

234
Alamkara, Sangita and Nalya
[ 206
Author-Nemasaha, son of Bhimasaha (Maharajadhiraja).
Begins
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ सिंदूरयुतिमालकल्पलतिका पुष्पप्रियामोदतः । प्राप्तानंतमधुव्रतोद्यतलसद्गुंजानिनादप्रियं ॥ वाचं बुद्धिमती स्वभक्तिहृदये श्रेयस्करी कीर्तये ।। नित्यं संदधतं महागणपति वंदे कवित्वश्रिये ॥१॥ सुधाधाराकारास्सहृदयचमत्कारचतुरा । गिरस्तारास्फाराः कविवरवरप्रेमनिकराः ॥ यदंघिस्मृत्येह श्रुतिपरममोदप्रियकरा। भवंति श्री वाचं मनसि जयलाभाय कलये ॥२॥ श्रीभीमो भीमबाहुः प्रबलरिपुनुतो वीरवंद्यप्रतापः। श्रीविद्यानीतियुक्तः । सकलकविमहानंदसिंधुप्रभावः ॥ सुच्छायो भूमिनाथप्रियतरयशसानंदितानंतलोको। लोके भाति स्म भूमीतिलक इव महीमव्यकल्पद्रुमश्रीः ॥३॥ तज्जा श्रीनेमशाहः समयजनकृतत्राणपुण्यप्रभाभिः । विद्याभिः शोभमानो विलसदसिहतद्वेषिवंदस्समर्थः ॥ शक्त्या युक्त्या च नीत्या कविविहितयशस्तोमसोमोमदीयस्संतपस्वांतमोद रचयति विजयीभाति भूमीतलेन ॥४॥ .... श्रीभानुदत्तकविवागतुलैंदवीव । शुद्धा सुधा मनसि मोदचयं दधाति ॥ तत्र प्रततितमोविनिवारणाय
श्रीनेमशाहनृपत्तिर्यतते विशुद्धयै ॥ ५॥ Ends.---
इति श्रीमहाराजाधि( राजाधि )राजश्रीभीमसाहसुधोदधिसंभव नेमसाहविद्वद्वर्धितायां साहित्यसुधायां रसतरंगिणीव्याख्यायामष्टमस्तरंगः समाप्तः ॥ संवत् १८६६ शकः १७३१ मार्गशीर्षवदि द्वितीयायां तिथौ भृगुवासरे .........गामिश्रेण सारस्वताष्टवंशोद्भवेन शंडज्ञातीयेन रसतरंगिण्याष्टीका लिखिता ॥शुभं भवतु ॥
पः पैंग्यान्वयगौरवं दिनकरः श्रीविद्यया संदधे । वेदांतार्थविशुद्धये प्रियमति श्रीन्यायमीमांसयोः ।

Page #258

207.1
A-Alamkara
अर्थ योजयितुं यदीय सुमतिः ख्याता धरामंडले । व्याख्यां भानुकवींद्रवाक्यनिवहे चक्रे प्रणम्येश्वरं ॥ रामराम तव पादपंकजं चिंतयामि भवबंधमुक्तये । वंदितं सुरनरेन्द्रमौलिभिर्थ्यायितं मनास योगिभिः सदा ॥ किं कवेस्तेन काव्येन किं काण्डेन धनुष्मतः ॥ परस्य हृदये लग्नं न घूर्णयति तच्छिरः ॥ अप्रगल्भाः पदन्यासे जननीरागहेतवः । संत्येके बहुलालापाः कवयो बालका इव ॥
References. — See S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. 1, p. 254. Mss- Aufrecht i, 494b; iii, 106a.
66
The present Ms is recorded by Aufrecht (ii, 115b) as a commentary on the Rasatarangint by Dinakara. Possibly this entry is based on the verse after the colophon viz. यः ग्यान्वयगौरवं दिनकर व्याख्यां भानुकवीन्द्रवाक्यनिवहे चक्रे प्रणम्येश्वरं.” This verse occurs in another Ms of the Sahityasudha viz. No. 206 of Viśrāma I, which Aufrecht mentions under Sahityasudha Mss as " Poona 206. " It is possible that Dinakara may have written the commentary and ascribed it to his patron "Nemasaha Nṛpati." If this view is accepted Dinakra becomes the real author of Sahityasudha. In the body of the Ms however, no mention of Dinakara as author of the work is to be found.
€235
We must, therefore, regard Nemasaha as the author of the Sahityasudha or Dinakara as the real author and Nemasaha as his patron.
-रसतरङ्गिणीटीका (साहित्यसुधा )
No. 207
Rasataranginiṭīkā ( Sahityasudhā )
206. Visrama I
Size॰— 133 in. by 4g in.
Extent. - 48 leaves or 24 double leaves ; 9 lines to a page ; 55
letters to a line.

Page #259

236
Alamkara, Sangita and Natya
[207.
Description.-Country paper 3 whitish in appearance%3 Devanagari
characters; hand-writing, clear, bold and uniform; the work does dot mention any previous writers on Alaskāra except साहित्यदर्पण (fol. 19); भरत (folios 42, 31 etc.); काव्यप्रकाश ( fol. 34); the colophons of the different chapters
are as under:folio 9 -" इति श्रीमहाराजाधिराजश्री(भी)मशाहसुधोदधिसंभवश्रीनेमसाहवि.
द्वत्संवर्धितायां साहित्यसुधायां रसतरंगिणीन्याख्यां( ख्यायां )स्थायिभाव.
निरूपणं नाम प्रथमस्तरंगः" , 13 -"इति काव्यसुधायां विभावनिरूपणं नाम द्वितीयस्तरंगः संपूर्णः" , 16 -"इत्यनुभावनिरूपणं नाम तृतीयस्तरगः समाप्तः" 19 -"इति श्रीभीमसाहसते नेमसाहविद्वद्विरचितायां रसतरंगिणीव्याख्यायां
सात्विकभावनिरूपणं नाम चतुर्थस्तरंगसंपूर्णोभूदिति" 28 -"इति श्रीभीमसाहसुतद्विनेमसाहविछद्विरचितायां व्यभिचारिभाव
निरूपणं पंचमस्तरंगः" .34 -"इति श्रीनेमसाहविद्वद्विरचितरसतरंगिणीव्याख्यायां श्रृंगारनिरूपणः
षष्ठस्तरंगः समाप्तः" , 40-41 -"इति भीमसाहसुतनेमसाहविरचितायां रसतरांगणीव्याख्यायां सप्तम.
स्तरंगः संपूर्णः" , 48 -Colophon as Copied in the extract below.-अष्टमस्तरंगः Age.-- The Ms does not appear to be old. Author.- Nemasaha Nrpati or Dinakara. Begins.--
श्रागणेशाय न । श्रीप्रयागमाधवसरोजाभ्यां नमः। विघ्नमस्तु । अथ रसतरंगिणीव्याख्या॥ The rest as in No. 206, whic appears to be more correct
than the present Ms. Ends.---
" इति श्रीमहाराजाधिराजश्रीभिमसाहसुधोदधिसंभवश्रीनेमसाहविद्वद्विरचितायां साहित्यसुधायां रसतरंगिणीव्याख्यायां(या)मष्टमस्तरंगः समाप्तः ।
यः पैंग्यान्वयगौरवं दिनकरः श्रीविद्यया संदधे । वेदांतार्थविशुद्धये प्रियमति श्रीन्यायमीमांसयोः

Page #260

208.]
A-Alamkara
337
अर्थ योजयितुं यदीय सुमतिः ख्याता घरामंडले व्याख्यां भानकवींद्रवाक्यनिवहे चक्रे प्रणम्येश्वरं
श्रीलक्ष्मीनारायणार्पणमस्तु References.-- See remarks on No. 206.
रसतरङ्गिणीसेतु
Rasatarangiņisetu (or सेतुबन्ध)
(or °Setubandha) No. 208
415.
1892-1895. Size.- II in. by 4g in, Extent.- 207 leaves; 9 lines to a page; SI letters to a line. Description.- Country paper; old, musty and worn out; especially.
the first 2 folios ; Devanāgarī characters; hand-writing, bold, uniform and legible; borders ruled with double red lines%3 double red dandas used throughout; certain portion of the text marked out with red pigment; a few marginal additions here and there, the commentary consists of chapters called 'तरंगावकाश'; colophons of the different
chapters are found on the following folios:-- I. प(प्र)थमस्तरंगावकाशः folio 65 2. द्वितीयस्तरंगावकाशः
86 3. तृतीयस्तरंगावकाशः 4. चतुर्थस्तरंगावकाशः
" 161 The sth तरंगावकाश breaks at folio 207, the last folio. the following are some of the works and authors that have
been mentioned. - 1. अनेकार्थध्वनिमंजरी
folios 2,18, and others. 2. काव्यप्रकाशकार
, 2, 7, 13, 31 etc. 3. श्रीमद्भागवत
, 7, 8, IO, II etc. 4. जडी (author of नौका) , 6,7, 8, IIS I23, 138 184 etc,
"..
128

Page #261

238
Alamkara, Sangita and Natya
[.208.
.
46, 68.
.
"
48
5. नौका
18 6. जयदेव
8, 184 etc. 7. श्रीरामकवच 8. भगवद्गीता 9. अमरसिंह 10. अमरकोश IH. जीवराज
12. दीधितिकृत् -- 13. शंकराचार्याः
14. काव्येंदुप्रकाशः 15. कुमारसंभव 16. रघुकाव्य
46, 120 17. प्रदीपकृत् 18. वाग्भटालंकार
" 40
48 19. प्रसन्नराघव Age:- The Ms appears to be old. Author.-- Jivarāja, son of Vrajarāja, great-grand-son of Samarāja
Dikșita who lived in the latter part of the 17th cent.
. (S. K. De I, p. 253). Begins:---
श्रीगणेशाय नमः॥ अखंडानंदांगः कथमपि न निर्वासनधियां परिछेद्यो वेद्यः परमुपनिषद्भागनिवहैः॥ अपि प्रादुर्भावो सति जगति यः स्वात्मतिक द्रसो यं ब्रह्मात्मा भुवि भवतु भव्याय भवताम् ॥१॥ व्रजराजसूरिजन्माभ्यधिगततन्मात्रचिंतनचिदालिः कषिजीवराजशर्मा निर्माति तरंगिणीसेतुं ॥२॥ ...
ये शीलयिष्यति समाहितात्मना - सेतुप्रबंधाख्य मदीयटिप्पणं ॥
ते संतरिष्यति विनापि च श्रमैः - संतस्ततो भानुतरंगिणीरसान् ॥३॥

Page #262

209.1
A-Alamkara
239
Ends.-The colophon of the 4th 'तरंगावकाश' appears as under on
folio 161, folios 162 to the last folio 207 comprising the incomplete 5th तरंगावकाशः
"इति स्वस्ति श्रीमाद्विद्वत्कदंबहेरंबविपुलकविकुलातलकदीक्षितसामराज कुलोत्तंसदिक्षितव्रजराजात्मजजीवराजविरचितायां रसतरंगिणीव्याख्यायां सेतुप्रबंधसमाख्यायां सात्विकभावनिरूपणो नाम चतुर्थस्तरंगावकाशः॥"
Folio 207 ends
"कोचनु कारणे सत्यपि कार्यानुत्पत्तिविधया भस्मरजोभूषाकरणादि कार• णचतुष्टयेनापि शत्वहान्यादि कार्यचतुष्टयं नाभूत् इति यथासंख्यं योजयंति ॥ तत्तु तथा मनोहरं न प्रतिभाति ॥ कारणवैचित्र्येपि कार्यवैचिच्यानुपलब्धेः॥ प्रसेकशोपि भस्मरजोभूषाकरणादिभ्यः कार्यचतुष्टयस्यापि संभवादिति ॥ अत्र
तत्वबुद्धिप्रतिकारणजन्योनाकुलत्वाव्यग्रभोगादिका वस्तुसंग्राह्यताReferences.— See 3. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 253.
Mss- Aufrecht i, 494°; ii, 220*; iii, 106%;
रसतरहिणीसेतु
Rasatarangiņisetu
702. No. 209
18912ss. Size.- Iog in. by 5 in. Extent.- 51 leaves ; 10 lines to a page ; 39 letters to a line. Description.-- Country paper, whitish in appearance with the
exception of folios 6, 19, 23, 38, 46, 48, and 51, which are of yellow colour ; Devanāgari characters ; bold and legible hand-writing; incomplete; yellow folios are thick while whitish ones are thin; certain lines and letters marked
out with red pigment. Age.-- The Ms appears to be not very old. Author.- Jivaraja Diksita.

Page #263

240
Begins:
Alamkara, Samgita and Natya
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॐ
अखंडानंदागः कथमपि न निर्वासनधियं । परिछेयो वेद्यः परमुपनिषद्भागनिवहैः ॥
प्रादुर्भावे सात जगति यः स्वात्ममतिकसोयं ब्रह्मात्मा भुवि भवतु भव्याय भवतां ॥ १ ॥ etc.
Ends The Ms is incomplete and contains only a portion of the
first तरंगाबकाश.
The last folio 51 ends
" यत्तु परमार्थतस्तूत्साहवाचकपदसंवलिततथाविधविशेषणोपस्थापकपद
रसदीर्घिका
No. 210
स्योत्साहपूर्ववकालावछिन्नक्रोधपर्यवसिततया तस्यांकुरताद्योतकत्वामिति - "
References. See remarks on No. 208.
(1) folio (2) folio
Size.—8‡ in. by 44 in.
Extent.— 48 leaves ; 8 lines to a page ; 27 letters to a line. Description.-- Country paper, old and smooth but well preserved; Devanagari characters; hand-writing bold, clear and legible; in the first half of the Ms the verse numbers are marked out with red pigment; the work is divided into 5 sopānas:
7
19
[209.
31
66
परिभाषा
शृंगारनिरुपण नवरसनिरूपण
व्यवस्थानिरूपण
(3) folio
(5) folio
the Ms is incomplete; folios missing-33 to 5o.
Age. The Ms appears to be old.
Rasadirghikā
336. 1884-86.

Page #264

2to. ]
A- Alamkara
Author.— Vidyārāma, composed the work in Samvat 1706 ( = A. D. 1650 ).
Begins
Ends. -
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
क्रीडन्मुग्धवधूर्हसन्निशि मुहूरासेहरंतं हठा
त्रायच्छेषचरं विलोक्य समनाक् शुग्मन्युशंकात्वरः ॥ धृत्वा मृष्यशिरस्तलप्रहृतितो निःशोणितं पातयन भ्रात्रे तन्मणिमर्पयन्दिशतु वः श्रेयः शतं श्रीपतिः ॥ १ ॥ कल्याणं कमलाकु (च) व्यतिकरप्रोन्सृष्टदीप्तद्युतिनित्यं कैटभविद्विषो वितनुतात् कंठे स्थितः कौस्तुभः ॥ कल्पांते कलनाकुलस्य जगतः श्रीशस्यवक्त्रानिल: स्पर्शात्प्राणभृतो निसस्रुरमिता यस्मात्स्फुलिंगा इव ॥ २ ॥ अनायासेन बालानां रसास्वादनहेतवे । विद्यारामः करोत्येतां मनोज्ञां रसदीर्घिकां ॥ ३ ॥ स्वकल्पितोदाहरणैः सलक्ष्यैर्विरच्यते या रसदीर्घिकेषा । इच्छास्तियेषां रसरूपबोधे तैः शर्मणा सा सुगमावगाह्या ॥ ४ ॥ ये सौजन्यपयोधयः कृतधियः पूर्णाः सदस्यैर्गुणैज्ञतारः कवितारहस्यरचना मर्मोल्लसत्कर्मणां ॥ तेषामेष पुरो मया विरचितो यांचांजलिर्मामको ग्रंथोयं विरसोपि कोमलधिया स्वीकार्य एवेति यत् ॥ ५ ॥ दोषः कदाचिद्भवितात्र कश्विद्गुणज्ञदृष्टस्तु गुणः सभावी स्पर्शात् किलस्पर्शमणेः क्वतिष्टेल्लोहस्य लोहस्थितजातिमत्वं ॥ ६ ॥ भरतोक्तानुसारेण संक्षेपादिह कथ्यते ।
विशेषापेक्षणं येषां तैरन्यत्रावलोक्यतां ॥ ७ ॥
रसो वै स इति श्रुत्या रसस्य विष्णुरूपता । अतो विष्णुमयं विश्वं यथा रसमयं तथा ॥ ८ ॥ तत्र रसत्वं नाम ॥ eto.
शब्दार्थयोः समलंकृतिभिः स्वरूपं
संक्षिप्तमित्यभिहितं गुणदोषयोश्व । काव्यस्य निर्मितिविधेर्विधिरस्ति योन्यः सोन्यत्र वीक्ष्य सुधिया विभाव्यः ॥ ३७ ॥ अप्यन्यः काव्यनिर्माण संप्रदायोस्ति विस्तृतः । सोन्यः ग्रंथेषु वालोक्यः कविकल्पलतादिषु ॥ ३८ ॥
31 [A. S. N. ]
201

Page #265

Alamkara, Samgita and Natya
संक्षेपतो हि बालानां श्लोकनिर्माणहेतवे । इति प्रसंगतः काव्यव्यवस्थापि निरूपिता ॥ ३९ ॥
इति काव्यव्यवस्थानिरूपणं ॥
रसादिष्वप्रयत्नेन बालब्युप्तत्तिहेतवे ।
विद्यारामेण विमला कृतेयं रसदीर्घिका ॥ १४० ॥
सुखावरोहे (:) रमणीयबंधैः ।
.सांपानकः पंचभिरछपयैः ॥
विनिर्मितायां रसदीर्घिकायां । रसान्मुख सत्पुरुषार संतु ॥ ४१ ॥ पजाख्ये ग्रामे प्रथममय (म) दावादनिकटे । निवासो यस्यासीत्तदुदयपुरेनंतर मथो ॥ ततश्व श्रीकोटाभिधनगर आजीवनवशा । दिमं विद्यारामः सः किल सुभगं ग्रंथमकरोत् ॥ ४२ ॥ अपि च ॥ ततो यस्पाभिजातः सहृदयहृदयो वेणिरामाभिधाने गीर्वाणाचार्यदेश्यो व्रजपतिरिति यत्ताततातोथ चाभूत् भट्ट यस्या को विशलनगरजब्राह्मणेषु प्रसूति विद्यारामेण तेनोदयपुरगृहिणा निर्मिता दीर्घिकेयं ॥ ४३ ॥ षट् व्योमाद्रिमही मितांक गणिते संवत्सरे वत्सले । ज्येष्टस्यासितसप्तमी भृगुदिने कोटाभिधाने पुरे ॥ एनां सज्जनरंजनाय परितः पूर्णा रसैदीर्घिकां । विद्यारामकविः स्वयं सुललितां पर्य्याप्तरूपां व्यधात् ॥ १४४ ॥ अणुमपि गुणजालं ये प्रहृष्यंति दृष्ट्वा । नियतमनाते हर्षमेष्यंति संतः ॥
मम किमु विधुरं चेत्यामरा न प्रसन्नाः । प्रकटति तु पुरैषां दुर्जनत्वं हितेन ॥ १४५ ॥ अपि च || इममभिनवबंधं मत्प्रबंधं निरीक्ष्य ।
हृदयदो ये ते भविष्यंति हृष्टाः ॥ न यदि पुनरसूया दूषिता चेत्प्रसन्ना । तदपि भवति तेषां यावदाश्र्वार्यमंतः ॥ १४६ ॥ अथास्य ग्रर्थस्य अनुक्रमणिका
मंगलाचरणं पूर्व प्रतिज्ञा प्रार्थना ततः ॥
ततश्व रससामान्यलक्षणं भावलक्षणं ॥ १४७ ॥
[ 2ró.

Page #266

210.1
AmAlamkara
स्थायिभावविभावानुभावानां लक्षणान्यतः स्वरूपलक्षणाशुक्तिः सात्विकव्याभिचारिणं ॥ ४८ ॥ शृंगारे रतिभावोक्तिर्नायिकाभेदवर्णनं । नायकानामथो भेदकथनं हाववर्णनं ॥ ४९ ॥
विप्रलंभस्य कथनं दशावस्थानिरूपणं ॥
ततो हास्यादिमायांतरसानां वर्णनं क्रमात् ॥ १५० ॥ ततो भक्तिरसस्योक्तिर्व्यवस्थारसभावयोः ॥u निरूपणं ततश्वात्र रीतिनृत्योः सुविस्तरात् ॥ ५१ ॥ ततः काव्यव्यवस्थायां शब्दार्थविनिरूपणं । संदर्भोक्तिस्ततोमादिगुणरूपनिरूपकं ॥ ५२ ॥ अलंकारा गुणा दोषा ततश्वोक्ता अनुक्रमात् । नामग्रामादिकथनं तात ज्ञात्योस्तथाकवेः ॥ ५३ ॥ समाप्तेः कथनं पश्वा (द) वर्षमासादिकोक्तिभिः । सज्जनास्याप्यदुष्टस्य स्वभावोक्तिस्ततः परं ॥ ५४ ॥ अनुक्रमोक्तिरेतस्य ग्रंथस्यात्रास्य नंतरं । प्रार्थना विदुषां पश्वात्कृष्णायै तत्समर्पणं ॥ १५५ ॥ एते ग्रंथेत्र वृत्तांता वर्त्तते विनिरूपिताः । संक्षेपादप्रयत्नेन बालव्युत्पत्तिहेतवे ॥ १५६ ॥ युक्तं स्याद्रचितमिहाथवाप्ययुक्तं ।
सोढव्यं तदखिलमेवसूरिभिर्मे ॥
अन्येषां गुणमणुमप्यदुच्चचित्ताः ।
केप्युच्चैस्तरमभिकुर्वते हि संतः ॥ १५७ ॥ परोपकाराय मया निबद्धा मनोरमा या रसदीर्घिकेयं
12103
विनिर्मितौ स्यात्सुकृतं यदस्यास्तदस्तु कृष्णार्पणमक्षयं मे ॥ १५८ ॥
इति श्रीरसदीर्घिकायां व्यवस्थानिरूपणं नाम पंचम सोपानं ॥ 11
॥ समाप्तोयं ग्रंथः ॥ लिखितमेतत्पुस्तं यौः साधिवासिना गौड ब्राह्मणेन सुधिया - मररामेण महानंदपाठकस्य पौषकृष्णचतुर्थ्यां सोमवासरायां ॥ जयपुरमध्ये ॥ ॥ श्रीभवतु ॥ श्री ॥ श्री ॥ श्री ॥
References.— 1 Mss - Aufrecht i, 4952 ; ( refers to this Ms only.) 2 S. K. De also refers to this Ms alone in his Sanskrit Poetics, p. 311.

Page #267

244
रसप्रदीप
No. 211
Alamkara, Samgita and Natya
Size.— 13‡ in. by skin.
Extent.— 22 leaves; I lines to a page ; 46 letters to a line. Description. Country paper in good condition; Devanagari characters; clear, bold and legible hand-writing; the Ms appears to be complete in 3 chapters or alokas as under:
on folio 8 ends
17
22
chapter I
II
काव्यलक्षणपरिच्छेद रसविवेक व्यञ्जनानिरूपण the following works and authors have been mentioned in the work:
III
22
22
"
"
"
[ arre
Rasapradipa
764.
1886-92.
"
दंडिन (folios 1, 3, 6 etc ); हृदयदर्पण (fol. 1) ; रघुवंश ( folio 6); श्रीहर्षमिश्र ( fol. 2); कादंबरी ( fol. 2 ); शबराचार्य (folio 2 ); प्रदीपकृत् (folio 5 ); ध्वनिकार ( folios 3, 7, 8 etc ) ; प्रकाशकार (folio 3 ); अलंकाररहस्य ( folio 3, 5, 7, etc.); भरतमुनि (folio 8); धनिक (folio 8, 20 etc.); केशव ( folio 8 ) ; अभिनवगुप्ताचार्य (folio 8 ); लोल्लट (folios 8, 9 etc.); साहित्यदर्पणकार ( folio 8 ); धनंजय (folio 13); शार्ङ्गदेव (folio 14 ) ; भरतसूत्र (folio 16); वाचस्पतिमिश्र (fol. 21 ).
Age.— Samvat 1891 ( the work was composed in Sarvat 1640 (= A. D. 1583 A. D.).
Author.— Prabhākarabhatta, son of Mādhavabhatta,
Begins. -
" श्री नृसिंहो जयति स्वविंबमं वा कुचं कुंभविंबे
विलोकमानं प्रतिबिंबमानं
प्रचंडमुंडा परितः क्षिपतं
हरेवंमालंवनमाश्रयामः
कलयतु कल्याणचयं रघुकुलतिलकः कुलोपास्यः । यस्य प्रसादलेशात्कपिभिरऴपारलंघनं विहितं ।

Page #268

212.]
...... A-Alankara".... ग्रंथान्तराद्विषो यः स्यादस्मिन्नसौ तु गुणगृःि । ......... अवर्धयतां रसज्ञैररितरैर्नरैर्मम किं ॥ हहतावत्काव्यस्यानेकप्रयोजनप्रयोजकत्वेपि
रससंवेदनजन्यं सुखमेव मुखं प्रयोजनं Ends
" श्रीमत्पुरारिपुरभेदनवासयूतः। श्रीरामचंद्रपदसाग्सचश्चरीक ॥ श्रीविश्वनाथविबुधप्रतिपन्न विद्यः ।
श्रीमान्प्रभाकर इमं व्यतनोत्प्रबंधं ।। __ भवतु कृतिरियविदे पुत्री परिदृढपादपयोजयोर्मदायां कटिनविपिनभूमिरेणुरबंदक्षपणपटुः सरसामृतोर्मिधारः २ व्योमाकूपारंभूमाश' संवत् १८९१ गणित खरवत्सरे एकांतविशवर्षे विप्रवधोयकृतो मया दोषापहाररुचिरविन्द भूसुरपुरन्दरजगद्गुरुमहामहोपाध्यायभट्टमाधवतनूनंनिप्रभाकरो नीते रसप्रदीपे व्यञ्जनानिरूपणो नाम तृतीयो लोकः समाप्तः शुभमस्तु । श्रीराम
श्रीविश्वनाथाय नमः । ॐ भगवते वासुदेवाय ॐ नमो नारायणाय ॥ References. -See S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 302-Accord
ing to De, Prabhakara belongs to “ the last quarter of the 16th and the first quarter of the 17th century ”.. See also Weber 823 and Scc vii, 42 ( Sanskrit :College, Calcutta).
रसबिन्दु
Rasabindu
No. 212
703.
- 1891-95. Size.-Io in. by 4 in. Extent.– 13 leaves ; 7 lines to a page ; 34 letters to a line.
I Weber 823 has the reading “व्योमकूापारभूमीश” (= व्योम.(0) अकूपार (४) भूमीश (16) = Samvat 1640 or A. D. 1584 which is the date of composition of Rasapradipa.

Page #269

Alamkara, Samgita and Natya
[212.
Description. - Country paper, very old and brittle; Bengālī characters; hand-writing, bold, careful and legible.
Age.— The Ms appears to be old.
Author.— Not mentioned. Begins.
346
Ends-
श्री श्री राधाकृष्णाभ्यां नमः ।
वंदेहं श्रीगुरुं श्रीयुत पदकमलं । श्रीगुरून् वैष्णवांश्व श्रीरूपं सास्रजातं सहगणवधूनाथान्निभं सजीवं । साद्वैतं सावधृतं परिजनसहितं श्रीकृष्णचैतन्यदेवं । श्रीराधाकृष्णपादान सहगणननिभान् श्रीविशाखानिभांश्व अज्ञानतिमिRiver प्रेमार्णवसुधाकरं आश्रमः श्रीनिवासोपि रसबिंदुः स जायते ॥ अथ रसवर्णनं । रसं यथा । व्यभिचार्यनुभावोपि स्थायिभाव एव च । व्यक्तसत्वे भवेदस्य तत्रापि च रसच्युतः ॥ अस्यार्थः । व्यभिचारिभाव १ आरअनुभाव २ स्थायी भाव ३ विभाव ४ एई चारी याहाते आछेन लोके तहाके रसकहेन
अभिसारिका आदिअष्टअवस्था । अभिसारिका वासकशय्या उत्कंठिता तथा । विप्रलब्धा खंडिता च कलहांतरिता परा । प्रोषिता प्रेयसी प्रोक्ता तथा स्वाधीनभर्तृका । इत्यष्टनायिका भेदा रसतंत्रे प्रकीर्तिताः ॥ श्रीललिताजीखंडिता १ । श्रीविशाखाजी - स्वाधीनभर्तृका २ । श्रीचित्राजी अभिमारिका ३ । श्रीचपकनाभाजी वासकशय्या ४ | श्रीरंगदेवीजी - उत्कंठिता ५। श्री सुदेवीजीविप्रलब्धा ६ | श्रीदुर्गा विद्याजी - कलहांतरिता ७ । श्रीइंदुरेखाजी - प्रोषितभर्तृका ८ ॥ इति रसम ( महो ? ) दधिग्रंथअनुसारे रसबिंदु संपूर्णः ॥ श्रीराम ॥ ॐ हरये नमः ॥ * ॥ ● ॥ ० ॥ ० ॥ ० ॥
In Devanagari characters
श्रीरामाय नमः ।
कुरुक्षेत्रेण किं तस्य किं काश्या पुष्करेण वा । जिह्वा गोवलते यस्य हरिरित्यक्षरद्वयं ॥ भद्रश्रीलाहभाण्डीरमहातालखदिरकाः ।
बहुलाशमदं क्या ( का ? ) म्य मधुवृंदावनं न्यथा ॥
References.— 1 Mss — Aufrecht mentions this Ms only in his Cat.
Cat. iii, 1064
2 S. K. De also refers to this Ms only in his Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 326 and includes this work in Anonymous works on Alamkara.
-

Page #270

2r.j
A-Alamkara
रसमजिरी
Rasāmañjari No. 213
765.1
1886-1892. Size.- 8 in. by 4g in. Extent.— 39 leaves ; 7 lines to a page ; 27 letters to a line. Description..-Country paper, thin, brittle and worn out; Deva
nāgari characters ; hand-writing bold, clear and legible •
borders ruled with double red lines. Age.-- Samvat I812. Author.- Bhānudatta. Begins:
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निम्नोन्नतायां भुवि स्वीयेनैव करेण कति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया तल्पे किं च मृगत्वचाविरचिते निद्रातिभागैनिजैरंतप्रेमभरालसां प्रियतमामंगेदधानो हरः॥१॥ विद्वत्कुलमनोभंगरसव्यासंगहेतवे ।
एषा प्रकाश्यते श्रीमद्भानुना रसमंजरी ।। २॥ Ends.
माध्वीकस्यदसंदोहसुंदरीरसमंजरी।
कुर्वन्तु कवयः कर्णभूषणं कृपया मम ॥४०॥ तातो यस्य गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामाण । देशो यस्य विदेहभूः सुरसरित्कल्लोलकिरिता ॥ यद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीमानुना योजिता। वाग्देवीश्रुतिपारिजातकुसुमस्पीकरी मंजरी ॥१४१ ॥
॥श्री ॥श्रीमन्महीधरश्रीचंद्रदेवपठनार्थ रसमंजरी संपूर्णम् ॥ श्री ॥ संवत् १८१२ वर्षे ज्येष्ठकृष्ण १५ चंद्रवारेण लिखितं जोशीविजयरामेण इदं ।
श्रीशिव ॥छ॥शुभं भवतु ॥ श्रीशिव ॥ कल्याणमस्त॥श्रीरामः॥श्री। References.- I Mss-Auferecht i, 495%; ii 116, 220%; iii, 106.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 245.

Page #271

248
Alamkara, Samgita and Natya
[ari.
This work is described in Mad. Des. Cat. Nos. 12933-40, and in I. O. Cat. pt. III. Nos. 1217-21. 3 Editions : (1) Madras 1872, 1881, (2) with Vyangar- . thakaumudi of Ananta Pandita and Prakaša of Nāgoji Bhatta, Benares Sanskrit Series 83, 1904 (3) By Venkatācārya Sastri, Madras 1909 etc.
रसमञ्जरी
Rasamañjarī
88.
No. 214
A 1879-80. Size.— 1215 in. by 4in. Extent..- 13 leaves ; 10-12 lines to a page ; 48 letters to a line. Description.- Country paper ; old in appearance; Devanagari
characters ; hand-writing clear, legible and uniform ; incorrect; worn out at one edge; borders ruled in triple black lines; red pigment used for marking verse-numbers.
The Ms is complete. Age.-The Ms appears to be old. Author.-- Bhānudatta. Begins.-folio b
श्रीगणेशाय नमः आत्मयिं चरणं दधाति पुरतो निम्नोन्नतायां भुवि स्वीयेनेव करेण कर्षति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया तल्पे किं च सृगत्वचाविरचिते निद्रातिभागौर्नजे.
रंतः प्रेमभरालसः प्रियतमामंगे दधानो हर(:)।१ etc. Ends-- folio 13"
तातो स्यय(यस्य) गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामणि. देशो यस्य विदेहभूः सुरसरिस्कल्लोलकिमी(मी)रिता

Page #272

215.]
A--Alarkara
249
पद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता
वाग्देवी श्रुतिपारिजातकुसुमस्पर्धाकरी मंजरी १३१ इति श्रीमद्भानुदत्तविर(चि)ता रसमंजरी समाप्तिमगमत् श्री ॥ श्री ॥ श्री॥ 5 II etc.
References.-Same as in No. 213
रसमञ्जरी
Rasamañjari
No. 215
704. 1891-95.
Size.-81 in. by 4 in. Extent.- 31 leaves ; 8 lines to a page ; 26 letters to a line.
Description.-Country paper; old but in good condition; Deva
nāgari characters; hand-writing, clear, legible and uniform; occasional marginal notes; borders ruled in double red lines ; red pigment used for headings; black and yellow pigment occasionally used for corrections; paper whitish in appearance. The Ms is complete.
Age.- The Ms is not very old. Author.- Bhānudatta. . Begins.- folio b
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निम्नोन्नतायां भुवि स्वीयेनैव करेण कति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया । तल्पे किं च मृगत्वचाविरचिते निद्रातिभागैर्निजैरंतःप्रेमभरालसा प्रियतमामंगे दधानो हरः॥१॥ विद्वत्कुलमनोगरसव्यासंगहेतवे॥
एषा प्रकाशते श्रीमद्भानुना रसमंजरी ॥२॥ etc. 32 [ A.S.N. ]

Page #273

250
Alashkara, Sangita and Natya
[215.
Ends.- folio 31b.
माध्वीकस्यदसंदोहसुंदरी रसमंजरी॥
कुर्वन्तु कवयः कर्णभूषणं कृपया मम ॥१ तातो यस्य गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामाणर्देशो यस्य विदेहभूः सुरसरित्कल्लोलकिर्मीरिता ॥ पद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता वाग्देवीश्रुतिपारिजातकुसमस्पीकरी मंजरी ॥
इति श्रीभानदत्तमिश्रविरचिता रसमंजरी समाप्ता॥ ॥ श्री ।। भद्रं
भूयात् ॥ कल्याण References.- Same as in No. 213.
रसमञ्जरी
Rasamañjari No. 216
472.
1895-1902. Size.- 94 in. by 41 in. Extent.-17 leaves%3 To lines to page: 32 letters to a line. Description.-Country paper; slightly worn out; Devanagari
characters ; hand-writing, clear, legible and uniform; names of meters given in margins in red ink; yellow pigment used for corrections; folios 3-10 missing and fol. 186 blank.
The Ms is incomplete. Age.- Saka 1700. Author.-- Bhānudatta. Begins.-folio rb
श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीसप्तश्रृंगनिवासिन्यै नमः।।
श्रीअद्वैतानंदस्वामिने नमः॥ आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निम्नोनतायां भुवि स्वीयेनैव करेण कर्षति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया। तल्प किं च मृदुत्वचाविरचिते निद्रातिभागैर्निजेरंतःप्रेमभरालंसां प्रियतमामंगे दधानो हरः॥१॥etc.

Page #274

27.
A-Alankara Ends.-- folio 24
तातो यस्य गणेश्वरो कविकुलालंकारचूडामाणदेशो यस्य विदेहभूः सुरसत्कल्लोलकिर्मीरिता ॥ पद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता वाग्देवीश्रुतिपारिजातकुसमस्पर्दाकरी मंजरी ॥३६॥ ॥ श्री ॥ इति श्रीमद्भानुकवीश्वरकृता रसमंजरी समाप्ता । शकेसप्तदशेचैव शतानि च सुावस्तरे। माधवमासि ग्रीष्मे च अष्टम्यां च रवी तथा ॥१॥ रसमंजरी ग्र(i)थोयं समाप्तो लिखितो मया ॥ श्रीकृष्णेन दिनांते वै पुरुषोत्तमसुतेन च ॥
॥श्रीबालात्रिपुरसुंदरीदेवता प्रीयतां ॥श्रीअद्वैतानंदचरणार्पणमस्तु ॥ छ Jill eto. followed by :
अंगष्ठे पदगुल्फजानुजघनेनाभौ च वक्षस्तने कक्षाकंठकपोलदंतवसने नेत्रालिके मूर्धनि । शुक्ला शुक्लविभागतो मुगदशामंगष्वनंगस्थितिरूर्बाधोगमनेन कामपदगापक्षहये लक्षयेत् ॥१
Then follows an explanation of the terms in the
stanza given above रसमंजरी समाप्ता References.-Same as in No. 213.
रसमञ्जरी
with
Rasamanijari
with Parimala
परिमल
No. 217
662. 1883-1884
Size.- Ion in. by 4g in. Extent.— 68 leaves ; 12-13 lines to a page ; 38 letters to a line. Description.--Country paper; old; Devanagari characters: hand
writing, clear, legible and uniform%3; borders ruled in double
red lines; fol. 67 slightly damaged; fol. no II is repeated. Age.-- The Ms appears to be old.

Page #275

252
Alamkara, Sangita and Natya
217.
Author of the text).-- Bhānudatta.
, (of the com).-- Śeşacintāmaņi. Begins.- folio 1b
श्रीगणेशाय नमः Text--folio 16
stoupeat A: Il Streeri apoi pema etc....... comm.TargfelfarciatoriCalea etc.........
....... as in No. 222 below Ends.— folio 67a Text.--
arat JRT TÙYTT: etc.......
comm.--
THEGIOTA etc.............. up to TFHFRİCECHE: FATA:
as in No. 222 References.— I Mss. Aufrecht i, 495b; ii 1162 , 220a ; iii, 1062.
2 S. K. De-Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 291.
This work is described in the I. O. Des. Cat. pt. III. Nos. 1226-7
Rasamañjari
रसमअरी
with परिमल
with
Parimala
No. 218
378. 1895-98.
Size.-- 108 in. by s in. Extent.- 37 leaves ; 15-20 lines to a page; 50 letters to a line. Description.-- Country paper ; :old in appearance; hand-writing
of the text bold and of the commentary small ; red pigment

Page #276

218.]
A-Alankara
253
used for new topics and yellow pigment for corrections ; folios 31-7 are thick. The endorsement on fol. 37 shows
that the Ms was purchased by the owner in Saṁvat 1929. Age.- The Ms appears to be old. Author.-- Seśacin tāmaņi. Begins. - folio ib
॥श्रीकृष्णाय नमः। प्रेमाख्र्द्धनिरीक्षणादनुदिनं यचुंबनालिंगनायोदंतक्षतसीत्कृतान्नखपदोल्लेखाछियोगाच्च यः यूनो कोपि परस्परागतसखीसंभाषणाज्जायते श्रृंगारः स विभूयते भवतु मे लक्ष्मीनृसिंहाख्ययोः १ etc.
as in No.222 Text.-- begins on folio 3b
___ आत्मीयं चरण दधाति पुरतो etc......, Ends.-- folio 376 Text. -
तातो यस्य गणेश्वरः etc....... Comm.- तात इति मुरसरित्कल्लोलैः किर्मीरिता चित्रितेत्यर्थः वाचां देव्याः कर्णयोः
परिजातकुसुमादृश्यानुकारिणी मंजरी जयात्विति शेषः योजिताः संधिता इत्यर्थः स्पष्टमन्यत् चित्रं किरिकल्माष इत्यमरः १३५
यन्मया जल्पितं बाल्याव्यक्तमव्यक्तमेव च कृपयतदनुग्राह्यं साधुभिनवत्सलैः १ शेषावतंसश्रीशेषनृसिहं तनयः मुधी
यूनां मनोविनोदाय मंजरी व्याकृतिं व्यधात् २ रसमंजरीपरिमलः समाप्तः ___पुस्तकमिदं शरदि रंधनेत्रनिधिभूसंख्यिते फाल्गुनकृष्णत्रयोदश्यां द्रविणं दत्वा गृहीतम् । This endorsement is in adifferent hand
References.- Same as in No. 217.

Page #277

254
Alamkara, Samgita and Natya
[219.
रसमजरी
with परिमल
Rasamañjari
with Parimala
No.219
540. 1884-1887.
Size.- 10% in. by s} in. Extent.- 83 leaves ; 10 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.-Country paper; thick and old in appearance; hand
writing, clear, legible and beautiful ; slightly worm-eaten and brittle ; last few folios have a blackish appearance.
Age.- The Ms appears to be old. Author.-Sesacintamani.
Begins:- folio Ib
॥श्रीगणेशाय नमः॥ प्रेमार्द्धार्द्धनिरीक्षणादनुदिनं यात)चुबनालिंगनायोदंतक्षुतसीत्कृतानखपदोल्लेखाधियोगाच्च यः॥ यूनोः कोपि म(प)रस्परागतसखी संभाषणाजायते श्रृंगारः सखिभूतये भवतु मे लक्ष्मीनृसिंहाख्ययोः॥१॥ etc.
as in No.222 Text.- begins on folio 3*
आत्मीयं चरणं etc. Ends:--on folio 83a Text.-- तातो यस्य गणेश्वरः etc. Comm.- तात इति etc.......
................. up to मंजरीव्याकृतिव्यधात् as in No. 218 followed by
इति श्रीसकलपंडितघटाग्रणीयमच्छेशवंशालंकारसूतविद्वज्जनद्वंदचूडामणिपीचिपिंजरीचरणयुगलकलिशेषावतारश्रीमच्छेशन(तृ )सिंहतनयेन श्रीनृसिंहचरणोपासिना बध्नपुरनिवासिना श्रीशेषचिंतामाणिना निर्मितो
रसमंजरीपरिमलः समाप्तः ॥ References.-Same as in No. 217.
by

Page #278

221.]
A-Alamkara
255
रसमञ्जरीटीका
Rasamañjarītīkā परिमल
Parimala
43. No. 220
1872-73. Size.— 9 in. by 4} in. Extent.— 28 leaves ; 17 lines to a page ; 52 letters to a line. Description. - Country paper; old but well preserved ; Devanāgari
characters; hand-writing, very small but clear and legible; borders ruled in two double black lines; red pigment
occasionally used for corrections. Age.-- The Ms appears to be old. Author.- Šeşacintāmaņi. Begins.-- folio rb
starglerareferentegrasi eto......
as in No. 222 Ends. - folio 282
FAIT Strad etc..... ___up to श्रीशेषचिंतामाणिना निर्मितो रसमंजरीपरीमलः समाप्तः
as in No. 222 Farati fy: gri 3488 aft: aft: References.-- Same as in No. 217.
रसमञ्जरीटीका
Rāsāmañajarītīkā परिमल
Parimala No. 221
768.
1886-92. Size.- 8} in. by s} in. Extent.- 58 leaves; 15 lines to a page ; 28 letters to a line. Description.-- Country paper; old in appearance; Devanāgari
characters; hand-writing, bold, clear and legible ; red pigment occasinally used.

Page #279

256.
Alamkara, Sangita and Natya
( 221.
Age.. Author.- Sesacintamani. Begins:-folio. 1
॥श्री कृष्णाय नमः॥ प्रेमार्दा निरीक्षणादनादनं etc.
as in No. 222 Ends.- On fol. 586
यन्मया जल्पितं etc. up to.........मंजरी व्याकृति व्यधात् as in No. 222 followed by रसमंजरीपरीमलः समाप्तः श्रीरस्तु
बाणसप्तविधिलोचनचंद्रे वत्सरे तपनमासि सुपक्षे भौमयुक्तहरिसूत तिथौ च मंजरी रसयुता लिखिता मे १
मे मया बालकृष्णभिधेयेनेत्यध्याहारः References.-- Same as in No. 217.
रसमञ्जरीटीका (०परिमल)
Rasamañjarītikā ( •Parimala)
258. 1875-76.
No. 222
Size.- 9 in. by 44 in.
Extent.-98 leaves; 9 lines to a page%3; 24 letters to a line.
Description.- Country paper, very old but slightly thick and brit
tle; Devanagari characters; hand-writing, bold, clear and legible ; certain portions are marked out with red pig
ment; corrections made with yellow pigment; borders ruled with triple black lines; folios 82 to the last folio 98 have no ruled borders.
Age.- Samvat 1759.

Page #280

222.]
A-Alamkara
257
Author.-Śeşacintāmaņi. Begins.
॥श्रीकृष्णाय नम ॥ ॥प्रेमाद्धार्द्धनिरीक्षणादनुदिनं यश्चुंबनालिंगनायो दंतक्षतसीत्कृतान्नखपदोल्लेखाद्वियोगाच्चयः यूनोः कोपि परस्परागतसखीसंभाषणाज्जायते श्रृंगारः स विभूतये भवतु मे लक्ष्मीनृसिंहाख्ययोः ॥१॥
अज्ञानहिरण्यकशिपोर्दलने साक्षान्द्रसिंह एव पर तमहं शेषमुपासे पितरं श्रीमन्नृसिहाख्यं ॥४॥ अतिविषमरसमंजर्या व्याख्यामेतां परोपकाराय । तनुते नृसिंहतनयः श्रीमान् चिंतामाणः शेषः ॥५॥ यद्यपि दुर्जनतोषा यैषा नस्यान्मया कृता टीका तडपि मन्मतिशुद्धिं सज्जनपादार्पिता करिष्यति हि॥६॥
Ends.
यन्मया जल्पितं बाल्याव्यक्तमव्यक्तमेव वा ।। कृपयैतदनुग्राह्यं साधुभिर्दीनवत्सलैः॥१॥ शेषावतंसश्रीशेषनृसिंहतनयः मुधीः। यूनां मनोविनोदाय मंजरी व्याकृति विधात् ॥२॥
इति श्रीश्रीसकलपंडितपटाग्रणीयश्रीमच्छेषवंशालंकारभूतविद्वज्जनद्वंदचुडामणिमरीचिपिंजरितचरणयुगलकलिशेषावतारश्रीमच्छेषनृसिंहतनयेन नृसिंहचरणोपसिना ब्रह्मपुरवासिना श्रीशेषचिंतामाणिना निर्मितो रसमंजरीपरिमलः समाप्तः।
संवत् १७५९ वैशाखमासे कृष्णे पक्षे तिथो त्रयोदश्यां चंद्रवासरान्धितायां राजारामेन लिपीकृतम् थीनाशूभट्टाय पठनार्थम् ॥ श्रीरस्तु ॥ कल्याणमस्तु ।
शुभं भूयात् ॥ References.-- Same as in No. 218.
33 [ A. S. N.]
..
.
.

Page #281

258
रसमञ्जरीप्रकाश
No. 223
Size.— 9‡ in. by 4f in.
Extent.— 52 leaves; 9-10 lines to a page; 33 letters to a line. Description.— Country paper; old in appearance; Devanagari characters; hand-writing clear, legible and correct but not uniform; occasional marginal notes; yellow pigment used for corrections; slightly moth-eaten at the edges.
The Ms was written by one Śrīkṛṣṇa, son of Purusottama in saka 1731.
Age. Saka 1731.
Author.— Nageśabhatta
Begins.--folio rb
Alamkara, Samgita and Natya
[ 223.
Rasamañjarīprakāśa
473.
1895-1902.
Ends. -- folio 524
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्री अद्वैतानंदस्वामिने नमः ॥ सामिनीलोपलश्यामं वपुर्यस्य विराजते ।।
यामिनी दयितयोतमान (नः) सोस्तु शिवाय नः ॥ १ ॥ नागेशभट्टनामा शिवभट्टसुतो मुदे विदुषां ॥ रसमंजरीप्रकाशं रचयामि तैर्वचोभिरर्थधनैः ॥ २ ॥ etc.
च ॥
.. बर्हमयूरपिछं सोयं प्रसिद्ध विभवः एवं च स्पृहणीयदर्शनत्वं दामोदरत्वेन व्यसनशालिना तेन दुर्लभत्वं लोचनविषयो भवतु ॥ १३७ ॥ पद्येनेत्येकववववक्षितं । इति श्रीकालोपनामक शिवभट्टसुतनागेशभट्ठविरचितो रसमंजि (री) प्रकाशः समाप्तः ॥ श्री
The following endorsement of the scribe is to be seen on fol. 52b-
रसमंजरीर्थसुप्तो लिखितो मया । श्रीकृष्णेन दिनांते वै पुरुषोत्तममुतेन
रसमंजरी समाप्तः पत्रसंख्या
शके सप्तदशे चैवैकत्रिंशतितमोत्तरे । याम्ये शरयश्विने च द्वितीयायां गुरौ तथा ५

Page #282

224.]
A-Alamkara
259
References.- (1) Aufrecht i 495%; ii II6, 220*; iii, I06.
This work is described in the I. O. Cat. pt. III No. 1222.
रसमञ्जरीप्रकाश
Rasamañjarīprakāśa
706. . No. 224
1891-95. Size.- Iod in. by 4} in. Extent.--- 22 leaves ; 14 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.-- Country paper; old in appearance ; Devanāgari
characters ; hand-writing small but clear and legible ; folio 13 is marked as 12.
The Ms is complete. Age.-- The Ms appears to be pretty old. Author.-- Nagesabhatta. Begins.-folio Ib
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ स्वामिनीलोत्पलश्यामं वपुर्यस्य विभाति च ।। यामिनी दयितद्योतमानः सोस्तु शिवाय नः ॥ १॥
नागेशभट्टनामा शिवभहसुधीमुतो मुदे विदुषां ।।
रर(स)मंजरीप्रकाशं रचयामि मितैर्वचोभिरर्थधनं ॥२॥etc. Ends.--folio 52b
श्रीस्यंदसंदोहः प्रश्रवसारसंग्रहः तेन मुंदरी तद्वतीचासौ मूंदरीति वा ॥१३६॥ पद्येनेत्येकत्वमाविवक्षितं ॥ इति श्रीकालोपनामकशिवभहसुत नागेशमहकतो रसमंजरीप्रकाशः समाप्तः॥छ । ग्रंथसंख्या ९९७ श्रीरामाय नमः ॥ श्रीरस्तु मंगलं ददातु ॥ छ.
References.- Same as in No. 223.

Page #283

260
Alamkara, Samgita and Natya
[25. Rasamañjarīpråkāša
रसमञ्जरीप्रकाश
No. 225
376. 1895-98.
Size.— 124 in. by 54 in. Extent.--- 27 leaves; 13-15 lines to a page ; 36 letters to a line.
Description.-- Country paper; old in appearance; Devanāgari
characters ; hand-writing clear, legible and correct ; bold hand-writing on foll. 23-27; red pigment used for versenumbers; folios 19 and 24 wrongly numbered as 29 and 34
respectively ; enumerates 16 kinds of heroines on fol. 14, Age.--- Samvat 1877. Author.-Nagesabhatta. Begins.---folio rb
॥ श्रीगणेशाय नमः॥ सामिनीलोपश्यामं वपुर्यस्य विभाति सः यामिनी दयितद्योतमानः सोस्तु शिवाय नः १ नागेशभट्टनामा शिवमस्तु(सु)धीसुतो मुदे विषाम् रजमंजरीप्रकाशंरचयामि मितोर्वचोभिरर्थधनैः ॥ २ete.
Ends.- folio 270
स्यदसंदोहः प्रस्रवसारसंग्रहः तेन सुंदरी तद्वतीचासौ सुंदरीति वा पद्येनेत्ये. कत्वमविवक्षितम् ३६ इति श्रीकांतोपनामशिवभट्टसूतनागेशभट्टकृतो रजमंजरीप्रकाशः समाप्तः संवत् १८७७ वर्षे द्वितीय जेष्ट सूदि १ प्रतिपदायां
रविवासरे संपूर्ण शुभं भवतु ॥ छ References.-- Same as in No. 223.
-

Page #284

205.]
A-Alamkara
ii
रसमअरीटीका
Rasamañjarītīka (रसिंकरजनी)
( Rasikaranjani) No. 226
453.
1887-91. Size.-9 in. by 51 in. Extent.-- 6 leaves ; 13 lines to a page ; 30 letters to a line. Description.--- Country paper in good condition; somewhat greyish
in appearance; Devanāgari characters; clear, bold and legible hand-writing; borders ruled with double black lines;
edges of two folios slightly moth-eaten; incomplete. Age.--. The Ms does not appear to be very old. Author.--- Gopālabhasta. Begins.--
॥श्रीगणेशाय नमः ॥
अथ रसिकरंजनी लिख्यते ॥ सानंदागादिने ये स्फुरदशनिसमामल्लवर्गे सुगाः कंसे सासूषणं स्वप्रियकुलसरसी जन्मभास्वत्सरूपाः ॥ संदग्ध स्त्री समेचन्मदन शररुचां राशयो रंगभूमौ । कल्याणं कल्पयंतामलघुमधु(मधु)पतेन्नकलक्षः कटाक्षाः॥१॥ श्रीमद्गोपालभट्टेन विदग्धक्ष्मासुपर्वणा ॥
क्रियते रसमजUष्टीकां रसिकरंजनी ॥२॥ Ends.-- end of the lost folio 6
प्रथमं यथेत्युदाहरणं दर्शयति ॥ संस्पृश्येति । वामाक्षी वामं वक्त्रं आक्ष
यस्याः॥श्रतिगतविकसत्कमलदिदृक्षयतिभावः ॥ सावसनां References.-- (1) Mss Aufrecht i, 4950; ii, 1162 ; and iii, 1062.
2 Described Mss--- I. O. II4, 194I. __L. 1712, Bik. 709. 3. See S. K. De: Sanskrit Poetics Vol. I, p. 252.

Page #285

262.
Alamkara, Samgita and Natya
[227.
समञ्जरीटीका
( रसिकरञ्जनी)
No. 227
Size. 13 in. by 4 in.
Extent.-- 38 leaves ; 9 lines to a page ; 52 letters to a line.
Description. Modern paper with water marks; new in appearance; Devanagari characters; hand-writing, clear, legible, correct and uniform; borders ruled in double red lines; yellow pigment occasionally used for corrections. The Ms is complete
Age.— A modern copy. Author.— Gopālabhatta.
Begins.— folio r
Rasamañjarīṭīka ( Rasikarañjanī )
Fnds. -- folio 384
श्रीगणेशाय नमः ॥
सानंदानंदवक्त्रे स्फुराभिदुरसमामल्लुवर्गे सरोषाः कंसे स्वभ्रातरि स्वप्रियसखसरसीजन्मभावस्वात्स्वरूपाः ॥ रज्यतः स्त्रीसभे भास्वदतुलमहिमश्री भरारंगभूमौ कल्याणं कल्पयंत हरिहलधरयोर्नैकलक्ष्याः कटाक्षाः १
207. Visrāma (i).
श्रीगोपालभट्टेन द्रविडक्ष्मासुपर्वणा
क्रीयते रसमंजर्याष्टीका रसिकरंजनी २
प्रारप्सितरसमंजरीग्रंथनिर्विघ्नपरिसमाप्तये स्वेष्टदेवते भवौ वस्तुनिर्देशत्वन दर्शयन् भानुकरनामा कविर्मगलमाचरति । etc.
यस्य कुलालंकारचूडामणिगणेश्वरस्तन्नो मा तातः पिता यस्य सुरसरितो गंगाया कल्लोलैः किमी (मी) रिता चित्रिता विदेहभूर्जनकभूमिर्देशः । तैभुक्तदेशइत्यर्थः । तेन श्रीभानुना कविना स्वते पद्येन श्लोकेन मंजरी । तं नामा ग्रंथः योजिता कृत्येतेत्यर्थः किं भूता । वाग्देव्याः सरस्वत्याः श्रुतौ कर्णे यत् पारिजातकुसुमं कल्पतरुपुष्प तस्य स्पर्धा करोतीति । सा तत्तुल्येत्यर्थः । शार्दूलविक्रीडितं वृत्तं ३६

Page #286

228.1
A-Alankara
श्रीमद्राविडनीदंबुधिविधुः श्रीमान्नृसिंहोभवद्भट्टः श्रीहरिवंशमुत्तमगुणग्रामैकभूस्तत्सुतः । तत्पुत्रस्य कृतिस्त्वियं वितनुता गोपालनाम्नो मुदं गोपीनाथव(प)दारविंदमकरंदानंदचेतो लिनः१ मत्सरपरिहृतमनसं सुधियां पुरतः परिस्फुरत्वेषा। रसिकललाटतटस्था रम्या रसमंजरीटीका ।२।
तात श्रीहरिवंशैकभट्टचरणशरण गोपालभट्टकृतरासिकरंजनीटीका
समाप्ता ॥ ॥छ ॥ छ ॥ ॥छ । म्॥ References.- Same as in No. 226.
रसमञ्जरीटीका
Rasamañjarītikā (रसिकरञ्जनी)
(Rasikarañjani)
705. No. 228
1891-95. Size.- Io in. by 4g in. Extent.- 52 leaves ; 13 lines to a page ; 38 letters to a line. Description.-- Country paper; old but well preserved; blackish in
appearance ; Devanāgari characters ; hand-writing, clear, legible and correct but not uniform ; borders ruled in triple
red lines and edges in single; the Ms. is complete.' Age.-- The Ms is very old. Author.-- Gopalabhatta. Begins.--- folio 10
आत्मीयं चरणं etc.
॥ॐ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ सानंदानंदवक्त्रे स्फुरसदुरसभा मल्लव सरोषाः कंसे सभ्रातरि स्वप्रियसखसरसी जन्मभास्वत्स्वरूपाः रज्यतः स्त्रीसभे भास्वदतुलमहिमश्रीभरारंगभूमौ कल्याणं कल्पयंतां हरिहलधरयो कलक्ष्म्याः कटाक्षाः १

Page #287

Alamkära, Samgita and Natya
[ 228. श्रीमगोपालभहेन द्रविडमासुपर्वणा
क्रियते रसमंजर्याष्टीका रसिकरंजनी १ पारिप्सितरसमंजरीग्रंथनिर्विघ्नपरिसमाप्तये स्वेष्टदेवते भवौ वस्तुनिर्देश
त्वेन दर्शयन् भानुकरनामा कविर्मगलमाचरति etc. Ends.--- folio 52a
तातो यस्य गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामाणदेशो यस्य विदेहभूः सूरसरित्कल्लोलकिम्मीरिता । पद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता । वाग्देवी श्रुतिपारिजातकुसुमस्पर्धाकरी मंजरी ॥२॥
यस्य कविकुलालंकारचूडामणिगणेश्वरास्तातं पिता यस्य मुरसरितो गंगायाः कल्लोलैः किमर्मीरिता चिन्विता विदेहभूर्जनकभूमिदेश इत्यर्थः॥ तेन श्रीभानुना कविना स्वकृतेन पद्येन श्लोकेन मंजरी तन्नामाग्रंथः योजिता कृता इत्यर्थः किंभूता वाग्देव्याः सरस्वत्याः श्रुत्यौ कर्णेयतारिजातकुसुम कल्पतरुपुष्पं तत्स्पर्धा करोतीति सा तत्तुल्येर्थः ॥
श्रीमद्राविडनीदंबुधिबुधः श्रीमान्नृसिंहोभवभट्टः श्रीहरिवंशउत्तमगुणग्रामैकभूस्तत्सतः तापुत्रस्य कृतिस्त्वयं वितनुता गोपालनाम्नो मुदं । गोपीनाथपदारविंदमकरंदानंदचेतोलिनः १ मत्सरपरिप्लुतमनसां सुधियां पुरत परिस्फरत्वेषा। रासकललाटतटस्था रम्या रसमंजरीटीका।२॥
इति श्रीहरिवंशभट्टैकचरणशरणगोपालभद्वकृता रसिकरंजिनीटीका
समाप्तिमगादिति मंगलम् ॥ श्रीरस्तु सज्जनानां References.--- Same as in No. 226.
रसमञ्जरी
with रसिकरञ्जनी
No. 229 Size.--98 in. by 44 in.
Rasamañjari
with Rasikarañjani
244. Visrama (i).

Page #288

229.j
A-Alainkara
265
Extent.— 53 leaves ; 14 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.--Country paper ; old in appearance; Devanāgarī charac
ters; hand-writing, clear and legible ; folio 30 has a different appearance and seems to be written by a different scribe ; red pigment used for verse-numbers and headings;
complete; fol. I blank. Age.- The Ms. appears to be old. Author (of the text).- Bhanudatta.
,, (of the com).-Gopalabhatta. Begins.--- folio 2a Text आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निम्नोन्नतायां भुवि
स्वीयेनैव करेण कर्षति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया । तल्पे किं च सृगत्वचाविचिते निद्रातिभागैर्निजै
रंत प्रेमभरालसा प्रियतमामंगे दधानो हरः॥१॥ Comm.
श्रीगणेशाय नमः ॥ आत्मीयमिति श्रमाशंकयेति सर्वत्र करणत्वेनान्वेति ॥ आपपादे मृदुतरे प्रियापदकमलस्य तथाविधि प्रथमपात्तेन खेदोत्पत्तेः तरोरेव । न तु तरूणां । पुष्पमेव । न तु फलं पुष्पाणि वा पकपुष्पावचयकृतोपि श्रमो मास्त्विति भाबेन प्रेमातिशयः । पुष्पावचयश्च तद्भषणार्थः ॥ तत्स्पृहणीये तस्यां गृहीतुं प्रवृत्तायां स्वयमेवाकृष्य ददातीति भावः ॥ तृतीये पादे कामिन्याः कोमलांगतया शंका । अंतर्विद्यमानप्रेम्णो रसेनास्वादेनालसा अनेन नायिकाया अप्यनुरागो दर्शितः ॥ अंतः प्रेमरसालसद्गतिपाटेऽतः प्रेमरसालसोपि एवं
चकारेति प्रेमाशयध्वनिः॥१॥ etc. Ends.- folio 520 Text.- तातो यस्य गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामाणि
देशो यस्य विदेहभूसुरसरित्कल्लोलकिर्मीरिता । पद्यन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता पाग्देवी श्रुतिपारिजातकुसमस्पर्धीकरी मंजरी ॥३०॥
इति श्रीभानुदत्तमिश्रविरचिता रसमंजरी समाप्ता Comm. यस्य कविकुलालंकारचुडामणि etc.
up to रसिकरंजनीटीका समाप्ता ॥ शुभमस्तु as in No. 228. References.--- Same as in No. 226.
34 [A.S.N.]

Page #289

266
Alankara, Samgita and Natya
[230.
रसमजरी
Rasamañjari with
with रसिकरञ्जिनी
Rasikrañjini
377. No.230
1895-98. Size. — 114 in. by s} in. Extent.-- 37 leaves ; 13 lines to a page; 48 letters to a line. Description.-Country paper; Devanagari characters; hand-writing
clear and legible ; text in bold hand and commentary in small; red pigment used for verse-numbers and headings.
The Ms is complete. Age.- Samvat 1919. Author (of the text).- Bhanudatta. ___, (of the com.) - Gopalabhatta. Begins.--folio b Text. आत्मीयं चरणं दधाति पुरतो निन्मोजतायां भुवि
स्वीयेनैव करेण कर्षति तरोः पुष्पं श्रमाशंकया तल्पे किं च सृगत्वचा विरचिते निद्रातिभागैर्निजे
रन्तःप्रेमभरालसां प्रियतमामंगे दंधानो हरः१ eto. Comm.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ सानंदागां दिने ये स्फुरदशनिसमा मल्लवर्गे सवर्गाः कंसे सासूक्षणं स्वप्रियकुलकमलोत्फुल्लमार्तण्डरूपाः संमुग्धं स्त्रीसुसंभूत्मदनशररुचां राशयोरंगभूमौ कल्याणं कल्पयन्तां मधुमथनविधो कलक्ष्याः कटाक्षाः१ श्रीमद्गोपालभट्टेन द्रविडमासुशर्मणा क्रियते रसमंजर्याष्टीका रसिकरंजिनी २ प्रारीप्सितरसमंजरीग्रंथनिर्विघ्नपरिसमाप्तये स्वेष्टदेवते भवौ वस्तुनिर्देशत्वेन
दर्शयन् भानुकरनामा कविर्मगलमाचरति etc. Ends-folio 370 Text
तातो यस्य गणेश्वरः कविकुलालंकारचूडामणिदेशो यस्य विदेहभूः सुरसरित्कल्लोलकिर्मीरितां

Page #290

231.]
A-Alamkara
26%,
पद्येन स्वकृतेन तेन कविना श्रीभानुना योजिता घाग्देवी श्रुति पारिजात कुसुमस्पर्धीकरी मंजरी ३४ इति रसमंजरी॥
Comm. यस्य कविकुलालंकार चूडामाण etc.
upto रसिकरंजिनीटीकारसमंजाः समाप्ता as in No. 228 then
॥ संवत् १९०१९ चैत्रमासे शुक्ल. References.- Same as in No. 226.
रसमञ्जरी
Rasamañjarī with टीका
with tikā (व्यंग्यार्थ.
(Vyangyārtha कौमुदी)
kaumudi )
766. No. 231
1886-92. Size.-13} in. by s in. Extent.- 68 leaves; 13 lines to a page ; so letters to a line. Description.- Country paper, old, thin, and brittle; corners of
some folios slightly moth-eaten, Devanagari characters%3B hand-writing, clear and legible but not uniform.
___The Ms is complete. Age.- Sarivat 1891. Author (of the text.)-Bhanndatta.
(of the com.)-Ananta Pandita. egins.
श्रीगणाधिपतये नमः॥ व्यंजनामग्नचित्तेन गौतमीतीरवासिना। श्रीव्यंबकतनूजेन पण्डितानंतशर्मणा ॥१॥ रसिकश्रुतिभूषास्ति भुवि या रसमंजरी। व्यंग्यार्थकौमुदी तस्यास्तन्यते तत्कुतुहलात् ॥ २॥

Page #291

268
Alamkara, Sangita and Natya
[231. आदरादपि कुर्वतु दुर्जना न कथंचन । हेलयापि च संतोत्र दृष्टिं कुर्वतु मत्कृतौ ॥३॥ किं मे प्रार्थनयाथवा यदि गुणः कश्चित्स्वसूक्तोभवे. द्विद्वद्वंदमिदं तदा द्रुततरं तेनैव बद्धादरम् । नोचेद्दीनदयालुदैन्यवचनस्तच्छ्रष्यते केवलं चित्तं संमदमातनोति कृतिनः किं तावतास्वांतरे ॥४॥ सगुणापि हंत विगुणा भवति खला स्याद्विचित्रवर्णापि ।
आखु मुखादिव शाटी पदपरिपाटी कवेः कापि ॥५॥ Ends.
इति श्रीमदनंतपंडितविरचिता व्यंग्यार्थकौमुदी समंतरीव्याख्या
समाप्तिमगात् सं० १८९१ References.- I Mss-Aufrechti, 49543; ii II6, 2204; iii 106.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 251.
___ This work is described in I. O. Des. Cat. pt. III, Nos. 1224-25 and Mad. Des. Cat. Nos. 12943-44. Out of the 34 introductory stanzas (as given in the I. O. Ms and the the Mad. Ms) first 28 verses are not given in our Ms. The introduction is mainly devoted to the glorification of Raširaja to whose descendants the author of this commentary was under great obligation throughout his life. For further particulars about the author cf. I. O. Des. Cat. pt. III, No. 1224. The date of the composition as given in the I. O. Cat. is Samvat 1692 (1635 A. D.) cf. अब्दे लोचन रंध्रपद्रवियुलसप्रस्तारसंलक्षिते etc.
रसमञ्जरी
Rasamañjari with
with व्यङ्ग्यार्थकौमुदी
Vyangyārthakaumudi No. 232
416.
1892-95. Size.-- 11 in. by sį in. Extent..— 81 leaves ; 10-14 lines to a page ; 48 letters to a line,

Page #292

32.]
A-Alamkara
269
Description.--Country paper ; very old and brittle; folios greatly
damaged; Devanagari characters%3 hand-writing of the commentary clear and legible; of the text bold; folios 1-9, 11 and 18 missing ; fol. 12 not numbered.
The Ms. is incomplete. *** There is a statement in Gujarāti on fol. 926 showing the
folios missing, total number of folios, lines etc. ..... Age.-- The Ms is very old. Author.- Ananta Pandita. Begins:--- abruptly on folio Io
............चातुरीमाधुरीलावण्यपदैः चातुर्यमाधुर्यलावण्यानां मनुष्यद्राक्षादि धर्मत्वात् च जन.........वाधास्वापानतमनस्कत्वाल्हादकत्वोज्वलग्वानि लक्ष्यंते etc..... folio 27* इति श्रीव्यंबकपंडितात्मजानंतपंडितविरचितायां रसमंजरी
व्यंग्यार्थकौमुद्या सपरिकरं स्वीया निरूपणं समाप्तिमगात् ।। on folio 78' इति etc..........नायिकानिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ छ छ on folio 85" इति etc..........नायकनिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ छ छ
on folio 9' इति etc..........अवस्थानिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ छ Ends--- folio 92.
स्वास्तिस्तादतुलं समस्त etc........ .............. up to व्यंग्यार्थकौमुदी संपूर्णमामगमत्
as in No. 233 below. followed by शुभमस्तु ॥ श्री ॥ श्री ॥ श्रीमदनांतकाजयजयतिः ॥
छ छ॥ ॥श्री etc. References.- Same as in No. 231.

Page #293

270
रसमञ्जरी
with
व्ययार्थकौमुदी
No. 233
Size. 93 in. by 4
Alamkara, Samgita and Natya
"
in.
Text
Age.- Samvat 1817.
Author ( of the text ). - Bhānudatta.
(of the com ). - Ananta Pandita.
Extent. - 122 leaves ; 10-12 lines to a page ; 37 letters to a line. Description.- Country paper ; old in appearance; Devanagari characters; hand-writing clear and legible but not uniform; borders ruled in triple black lines; red pigment used for headings and verse-numbers.
Rasamañjarī
with
Vyangyarthakaumudi
[23:3
215.
1882-83.
The Ms. is complete. It has 35 introductery stanzas in the beginning.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः सर्वे साधुजनाः सदायतहृदा सत्संप्रदायादलं यज्ञानाय कणादगौतममतान्यालोच्य तत्वार्थदान वेदांना (गान् परिशीलयंति रहसि स्वानदकांदारकं वंदे तं जगदीश्वरं दयितया सानंदमालिंगी (गि)तं १ etc.
folio 29b इति श्री त्र्यंबक पंडितात्मजानंतपंडितविरचितायां रसमंजरी व्यंग्यार्थकौमुद्यां सपरिकरं स्वीया निरूपणं समाप्तिमगमत्
folio 41 4 इति etc..
folio 94° इति etc............
folio IIo इति etc........... • नायकनिरूपणं समाप्तिमगमत् ।
तातो यस्य गणेश्वरः etc.
इति श्रीभानुकरविरचिता रसमंजरी समाप्ता ॥
. समाप्तिमगमत्
. नायिकानिरूपणं समाप्तिमगमत् ।

Page #294

233.1
-
A-Alamkara
271
Ends.-on folio I21b Comm. यस्य कविकुलालंकारचूडामणिः कविवर्गालंकरणशिखमाणिरत्नं । गणे
श्वराख्यस्तातः जनकः तथा यस्य सुरसरित्कल्लोलकिर्मीरिता सुरसरिता भागीरथ्याः कल्लोलाः तरंगाः तैः किर्मीरिता विचित्रिता । चित्रं कितैरकल्माष इत्यमरः विदर्भभूः विदर्भपृथ्वीदेशः। वसतिः स्थानं तेन श्रीभानुना कविना स्वकृतेन आत्मनिर्मितेन श्लोकेन पद्येन । एकवचनविवक्षितं । योजिता वाग्देवी श्रुतिपारिजातकुसुमस्पर्धाकरी । वाग्देव्याः श्रोत्रे यत्पारिजातकुसुम तत्सदृशी मंजरी । मंजरीव मंजरी जयतु आकल्पं तिष्टतु १३८ ।
स्वस्तिस्तादतुलं समस्तवसुधाधीशस्य सर्वोत्कटस्फारो बीनलयकभूषणगुणग्रामस्य कल्पावधि । श्रीमच्चंद्रमणेर्बुधव्रजमहाचिंतामणेरणवप्रोद्यदानशिरोमणेः श्रुतिलसद्धमैकरक्षामणेः १ तदीय गुणवर्णने दशशतीमुखानां परं सखेदमिव भोगिनः किमपि नैव शक्ताह्यभूत् । तदीय कुतुकान्मया यदिह किंचिदावदितं तदेतदखिलं पदे नरहरेश्विरं तिष्ठतु २ यदपि हृदयहारि व्यंगमन्यच्चकास्ति प्रतिपदमपि भानोर्वाग्विलासे रसाले । तदपि न च मयैतद्रंथबाहुल्यभीत्या प्रकटितमिह बुध्या भावनीयं बुधैस्तत् ३ अब्देलोचनरंधषविपु(यु)लसप्रस्ताकसे लक्षिते मासे माधवसंज्ञके हरिदिने पक्षेपलक्षे भृगौ। पुन्यस्तैभनिवासिना बुधमुदेनंताभिधेरादरात्काश्यामिष्टकृपावशाद्विरचिता व्यंग्यार्थसत्कौमुदी ॥४॥ इति श्रीगौतमीतीरपुण्यस्तंभास्थतिमतिविलासशालिनीलकंठपंडिततनूज बालोपडितांगजश्रीच्यंबकपंडितात्मजानतपंडितविरचिता श्रीमहाराजा. धिराजप्रभुकुलतिलकाय मानश्रीवीरसिंहदेवतनूजप्रौढप्रतापद्यमणिमरीचिनिर. स्तसकलजनदुःखौघध्वांतश्रीचंद्रभानुकुतूहलकुमुदवनविकासिनी रसमंजरी व्यंग्यार्थकौमुदी संपूर्णताम(गा)त् ॥ ॥ शुभमस्तु ।। । संवत् १८१७ समौ. नाम आषाढ ॥०॥ ____ इदं पुस्तकं कर्वोपनामक लक्ष्मणभट्टस्य स्वार्थ परार्थं श्रीकृष्णप्रीतये लिखा
पितं शुभमस्तु in a different hand References.-Same as in No. 231.

Page #295

272
रसमञ्जरीटीका (व्यङ्ग्यार्थ कौमुदी ) No. 234
-
Alamkara, Samgita and Natya
Age. The Ms appears to be old. Author.-- Ananta Pandita. Begins:—on folio rb
Size.— 12‡ in. by 6in.
Extent.— 30 leaves ; II lines to a page ; 40 letters to a line.
Description. - Country paper ; old in appearance; Devanagari characters; hand-writing clear and legible but not uniform ; borders ruled in triple red lines; red pigment used occasionally.
folio 3
...
The 34 introductory stanzas present in the Mad. and I. O. Mss are to be found here.
Rasamañjariṭīkā
(Vyangyārthaumudi)
सर्वे
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥ श्रीगणपती ॥ जनाः सदा तहृदा सत्संप्रदायादलं यत् ज्ञानाय कणादगौतममतान्यालोच्य तर्त्वार्थदान् ॥ वेदांतान परिशीलयंति रहसि स्वानंदकंदाकरं
वंदे तं जगदीश्वरं दयितया सानंदमालिंगितं ॥ १ ॥ etc.
...
t 234.
व्यंजनामग्नचित्तेन गौतमीतीरवासिना । श्री त्र्यंबकतमूजेन पंडितानंतशर्मणा ॥ ३३ रसिक भृतिभूषास्ति भुवि या रसमंजरी व्यंग्यार्थकौमुदी तस्यास्तन्यते तत्कुतूहलात् । ३४ । Ends.---on folio 30
245.
Visrāma ( i )
References.- Same as in No. 231.
उपकंठे कंठस्य समीपे अर्थात् मम वक्ष्यस्थले इत्यर्थः निवासो योग्यं ॥ सुकुमारशरीरस्य तीव्रतरतपननापितस्य मार्गश्रांतस्य भवतोय ग्रीष्मसमये चंद्रो पलकलशाभ्यामिव पयोधराभ्यां आम्यामिति शीतलं विचकिलमालाः सुरभिमदहगभूतलमेव तापहरण प्रवणमितिभावः ॥
रसमंजरीटीकासमाप्त ॥

Page #296

235.]
A-Alamkara
273
रसमञ्जरीटीका
Rasamañjarītīkā व्यंग्यार्थकौमुदी
Vyangyārthakaumudi No. 235
177.
1902-07. Size.- 9 in. by 4 in. Extent. — 121 leaves; 9 lines to a page ; 38 letters to a line. Description.-- Country paper ; old in appearance; Devanagari chara
cters; hand-writing clear, legible and uniform ; borders of folios 1-8 not ruled and of folios ro to end ruled in double
black lines; slightly moth-eaten ; folios 9-26 missing. Age.-- The Ms appears to be old. Author.- Anantapandita. Begins:-folio Ib
॥ श्रीगुरुभ्यो नमः॥ सव साधूजनाः सदायतहृदा सत्स(संप्रदायादलं यज्ञानाय कणादगौतममतान्यालोच्य तत्वार्थदान् ॥ वेदांतान् परिशीलयंति रहसि स्वानंदकंदाकर वंदे तं जगदीश्वरं दयितया सानंदमालिंगितं ॥१॥ कलितललितवंशी रंध्रसंधारणेकप्रवणचपल च(चं)चत्पात्रवामागुलीकं ॥
अभिनवजलदाक्षीद्वंदचंद्राननश्री. नियमित नयनांतं कोपिकाकांतमीडे॥२॥
... ... ... ... ... ... व्यंजनामग्नचित्तेन गौतमीतीरवासिना ॥ श्रीव्यंबकतनूजेन पंडितानंतशर्मणा ॥६॥ रसिककृतिभूषास्ति भुवि या रसमंजरी ॥
व्यंग्यार्थकौमुदी तस्यास्तन्यते तत्कुतूहलात् ॥७॥ etc. folio 41 इति श्रीत्र्यंबकपंडितात्मजानंतपंडितविरचितायां रसमंजरी
व्यंग्यार्थकौमुद्यां सपरिकरं स्वीया निरूपणं समाप्तिमगात् ॥
छ॥ श्री॥ 35 [A.S. N. ]

Page #297

274.
Alamkara, Samgtta and Natya
[235.
folio 55 इति etc............परकीयानिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ folio IIS इति etc............नायिकानिरूपणं समाप्तिम(गमत) folio 128° इति etc............नायकनिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ छ
folio 138" इति etc............अवस्थानिरूपणं समाप्तिमगमत् ॥ Ends. - folio 1386
तात इति यस्य कविकुलालंकार etc. ............up to 16 व्यंग्यार्थकौमुदी संपूर्णतामगमत
रसमञ्जरी
Rasamañjari with टीका
with com. समञ्जसार्था
Samañjasārtha No. 236
1883-1884. Size.- 123 in. by 63 in. Extent.- 25 leaves; 21 lines to a page ; 60 letters to a line.
117.
Description.-Country paper ; old in appearance; Devanagari cha
racters; hand-writing very small but clear and legible; hand-writing of the text sometimes bold. The Ms is
complete. Age.- The Ms appears to be old. Author (of the comm).- Visvesvara. Begins.--- folio rb Text
आत्मीयं चरणं etc.
Comm.
श्रीमहागणपतये नमः। हेरंबमंबुजाक्ष्य व्यंबकमंबरमाणं च जगदंबां। प्रणमामि प्रकृतार्थप्रत्यूहसमूहहाताय । १॥ प्रणम्य सम्यक् प्रतिपत्तिरम्यं लक्ष्मीधराख्यां धिषणं धरायाः। विश्वेश्वरेण क्रियते समासात्समंजसार्था रसमंजरी या ।२॥

Page #298

*237.]
A-Alamkara
28
प्रारीप्सितसमाप्तिप्रतिबंधकदुरीतविदलनार्थ कृतं मंगलं शिष्यशिक्षार्थ
निबध्नाति । आत्मीयमिति etc. Ends.-tolio 250 Text.
हारं गुंफति तारकांतिरुचिरं अभ्याति कांचीलतां दीप न्यस्यति तत्र किं तु बहुलं स्नेहं न धत्ते पुनः आलीनामिति वासकस्य रजनी कामानुरूपां क्रियां सा चिस्मेरसुखी नवोढसुमुखी दात्समुवीक्ष्यते ६४
श्रीरामाय नमः Comm. आवृत्तिलाभाय उदितिः तिर्यग्भावे तदर्शनानुपपत्या समितितां वंचयंत्या
क्रियादर्शनमित्यर्थः केचित्तु पूर्वार्दो नायिकै च वा वास एववासकः अधि.
करणे घ ततः स्वा--- References.-Aufrecht's Catalogus Catalogorum part I, page 495%;
part II, page 116 ; part III, page 106a. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 252, 312.
This is the same work as described by Rajendralal Mitra in his Notices Vol. IX No. 3020. There the title of the commentary is given as व्यङ्गार्थकौमुदी.
रसमचरीटीका
Rasamañjarītīka
767. No. 237
. 1886-92. Size.-11} in. by s} in. Extent.— 45 leaves ; 12 lines to a page ; 42 letters to a line. Description.- Country paper, old, thick but well preserved ; Deva
nāgari characters ; hand-writing, bold, clear and legible ; folio 36 is coloured pink and is thinner than other folios; the Ms is complete; folio no Io is marked as 93; fol. 21 as 20; fol. no. 24 repeated; fol. 30 marked as 29; fol. no. 37 repeated; fol. 16 missing.
Age.-The Ms is not very old. Author.- Not mentioned.

Page #299

276 Alamkara, Sarngita and Natya
[2370 Begins.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ आत्मीयमिति हरः शिवो जयतीत्यर्पाहारः यः प्रियतमामंगे दधानः स. निम्नोन्नतायां भुवि नीचोच्चप्रदेशे पुरतोऽग्रतः आत्मीयं चरणं दधाति धरति प्रियाया मृदुचरणयोर्व्यथा न स्यादिति भावः पुनस्तस्याः श्रमाशंकया तरोः पुष्पं स्वीयेनैव करेण कर्षति आकृष्याऽवचिनोति तस्या भूषो विरचनायति भावः पुष्प
मिति जातावेकवचनं शंकात्रासे वितकं च इति विश्वः etc. Ends:-- folio 44
"--हंत खेदे वामभुवो वामे मनोहरे भुवौ यस्यास्तस्याः-"
रसमीमांसा with छाया
Rasamīmansa with Chāyā
541. 1884-87.
No. 238
1851
Size.— 84 in. by 4 in.
Extent.-- 30 leaves; 1o lines to a page ; 29 letters to a line. Description.- Country paper, old and whitish in appearance ;
Devanāgari characters; hand-writing, bold, legible and clear; borders ruled with double red lines; after the colophon of रसमीमांसा is added (on folio 30) some portion of “गैरिकसूत्र
वृत्ति ". Age.- Saka ( Samvat in the Ms ) 1703. Author.-- Gangārāma Jaļi. Begins.
श्रीगणेशाय नमः व्यावलात्करफुत्कृतिनिरस्तपूर्वापरप्रचुतरविघ्नः
सयापसव्यलक्ष्यो गणाधिपो जयति सार्वभौमश्च ॥१॥ ना भीसरोरुहोच्चैदनसरोजासनोपरि स्थित्वा।। त्रिभुवनमपू रामव या प्रदर्शयति सा सरस्वती जयति ॥२॥ पदकौस्तुभभूषणं सदा चरणक्रांतफणींद्रमंडलं । कवितावदनालयोद्भवं हति नारायणतातमाश्रये ॥३॥

Page #300

238.] A-Alamkara
277 अभिनवकौतुककारी गिरिवरधारी भवाब्धिसंहारी। कुंदनिकुंजविहारी मानसहारी हरीर्जयति ॥ ४॥ नत्वा राधादेवीं गगारामो जडीति यः ख्यातः सोहं रसमीमांसां विवृणोम्यर्थप्रबोधसिध्द्यर्थ ॥५॥
प्रारब्धमिष्टस्य ग्रंथस्य निर्विघ्नपरिसमाप्तिकामनया कृतं वस्तु. निर्देशात्मक मंगलं शिष्यशिक्षायै निबन्धश्विकीर्षितं प्रतिजानीते बलरामे. णाकाशं कलिंदकन्या यथानायि गंगारामण तथा रसमीमांसाबालमनः॥१॥ बलरामेण कलिंदकन्या कन्या यमुनाकाशमूर्ध्व यथानायि तथा गंगारामेण रसमीमांसापि रसविषयो विचारोपि अपि नाभावविचारपरिग्रहः बालानां मनः
प्रतिनीयत इत्यन्वयः etc. Ends.--
"गंगारामोन्नतां रसमीमा(मा)सां विजानानः।
पुरुषोत्तमस्तुतुष्टः सर्वज्ञसोपि गोविंदः॥११४ ॥ इति श्रीजडग्रुपनामकगंगारामोन्नीता रसमीमांसा संपूर्णा । then follows the Commentary on this verse beginning with"गंगारामोनीता" and ending with शेषपूर्ववदिति ११४" followed by
"ग(ग)गारामेण कृता रसमीमांसा स्वनिर्नितोष्टिका । पुस्तकलालसमनसो विदुषो मनसोस्तु तोषाय ॥११५॥ नौका या भानुतरंगिण्याश्छाया मीमांसा समास्थाय
नवरसपात्रीभूता विहरंतः केन रामकृष्णति ॥११६ ॥ इति श्रीजडशुपनामगंगारामविरचिता छायाभिधा रसममिांसाव्याख्या संपूर्णा।
After this colophon of THATAIFT are written 9 verses of a work called “गैरिकसूत्रवृत्तिः " which ends with the following endorsement;
“संवत् १७०३ प्लवनाम संवत्सरे आश्विनपूर्णिमायां समाप्तिमगात् " ( The year 1703 in this colophon appears to be a Saka year
though it is marked ‘संवत्'). References.-- I Mss : Aufrecht i, 4950 ; ii, II6' ; iii, I06".
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 253, 291. 3 Printed editions : Benares, 1885.

Page #301

278
Alamkāra, Samgita and Natya
[239.
19.
रसरत्नप्रदीपिका
Rasaratnapradīpikā No. 239
1874-75. Size.- 9 in. by 34 in. Extent.- Sr leaves; 7 lines to a page ; 26 letters to a line. Description.-Country paper, very old, musty and somewhat worne
out; Devanāgarī characters; hand-writing, bold and legible but not uniform ; borders ruled with double black lines;
corners of some folios, slightly moth-eaten. Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Mallarāja. Begins.
॥श्रीगणपतये नमः । आनंदाय निरंतराय महते ज्ञानाय विश्वात्मने । नित्यायाक्षततेजसे सुमहतां गम्याय वै योगिनां ॥ नांनाकारविधायिनेप्यविकृताकाराय चित्तांतरे । प्रोन्मीलद्रसरूपिणे भगवते तस्मै परस्मै नमः ॥१॥ आसीद्गर्वितभूमिपालमुकुटव्याकीर्णरत्नावली । ज्योत्स्ना विछुरितांघ्रिपद्मयुगलः क्षमापालचूडामणिः ॥ विस्फूर्जत् प्रबलप्रतापनयनप्रकांतलोकत्रयः । श्रीहम्मीरमहीपतिर्वितरणप्रख्यातकीर्तिस्सदा ॥२॥ शास्त्राणां पारदृश्वा प्रबलभुजबलो क्षिप्रवैरींद्रवंदः। शश्वन्माणिक्यमुक्ता कनकावितरणैः पूरितांशः कवीनां। दिक्षप्रख्यातकीर्तिः सकलगुणनिधिः प्रौढकंदर्पमूर्तिनारीणां चित्तजन्मानृपमुकुटमाण शुद्धवंशप्रदीपः ॥३॥ लक्ष्मीकेलिनिकेतनं च विदुषां विश्रामभूमिः परा । धाग्देवी सुहृदालयं सुविपुलं धर्मज्ञमुख्यायनं ॥ नानाकौतुककारणं रसतरोर्बीजं कलाजन्मभू-। तस्मादल्लमहीपतिः समभवद्वाराग्रणी वीरहा ॥ ४॥ ... काश्यप कोहलं चैवं मतंग दति(त्ति?)लं तथा । विशाखिनं च माहेशं नाव्यं गिरिसुतामतं ॥५॥

Page #302

24p.]
A-Alamkara
279
नारदं तौंबरं चैव आर्जुनं रावणोदितं । . पूर्वाचार्यवि(वि)रचितं नाट्यार्णवमथापि च ॥ ६॥ नाट्यालोचनमानंदवर्द्धनं भरतोदयं ॥ भावप्रकाशनं चैव तथा शृंगारसागरं ॥ ७॥ इत्थमालोक्य शास्त्राणि विविधानि सुबुद्धिमान् ।
करोमि रसिकस्यार्थे रसरत्नप्रदीपिका ॥८॥ Ends.---
“ रसनीयं च यद्वस्तु सर्वे हि सुखमेव च लौकिकं विषयोत्थं हि दुखनैव विमिश्रितं ॥ ६६ ॥ तस्मादनंतसुखदं पुण्यकीर्तिप्रवर्द्धनं । भजंतु सुरसं लोकाः रसं संसारसौख्यदं ॥ ६७ ॥
॥छ ॥ छ । छ ।। इति श्रीमल्लराजविरचितायां रसरत्नप्रदीपिकायां रसविवेको नाम षष्ठः परिछेदः
वत्सरे बहुधान्याख्ये नारायणसुधारिमां
लिलेखाश्विनषष्ट्यां हि रसरत्नप्रदी(पि)कां ॥१॥छ॥ References.-I Mss : Aufrechti,495b under रसरत्नदीपिका; ii, 116.
The author's name is given as Allarāja in No. 240,
रसरत्नप्रदीप
Rasaratnapradīpa No. 40
533.
1884-87. Size.- Io in. by 4k in. Extent.-- 8 leaves ; 10-12 lines to a page ; 48 letters to a line. Description.- Country paper; musty in appearance; brittle ;
Devanāgari characters ; hand-writing clear and legible but not uniform ; borders ruled in two double black lines; edges extremely damaged; red pigment used for topical headings%3; folio-numbers are not visible.
The Ms is incomplete and fragmentary.

Page #303

280
Age.— The Ms is old.
Author.
Allaraja.
Begins.--
Alamkara, Samgita and Natya
Ends.
Four folios later
....... द्व्यभिचारिणश्चाष्टौ सात्विका इत्येवं चत्वारिंशद्भावगणिताः एषां च व्यभिचारिण्यन्येषां व्यभिचारों दृश्यते । etc.
On the same folio
इति श्रीमन्महाराजाधिराजश्रीमदल्लराजविरचितायां रसरत्नप्रदीपिकायां चतुर्थो व्यभिचारिणां परिछेदः ॥
इति etc. रसलक्षणं नाम पंचम परिछेदः ।
1249
यथा वा शक्त्यशक्तिभिन्नं लक्ष्मणं दृष्ट्वा रामः गतप्रायारात्रिर्हिमवति गिरौ द्रोणशिखरे - गतवत्सल्यैः ते गलकबलके किंचिदसवः हनूमा (न) प्यार्यः क्षितिनिहितगात्रष्किमपरं fâfuafærixtaçıq = ii...... etc.......
References. — Same as in No. 239
Rasaratnahāra
650. 1882-1883.
रसरत्नहार
No. 241
Size.-93 in. by 4 in.
Extent.— 6 leaves ; ( or 3 double leaves ) 7 to 11 lines to a page ; 32 to 38 letters to a line.
¿
Description.— Country paper in good condition; hand-writing;
bold and legible; first 3 folios are sparsely written on while the last 3 folios are closely written; there are in all ro2 verses ; Devanāgarī characters; In verse 2 at the beginning the title of the work is mentioned as a while in the colophon it is stated as नवरसरत्नहार; works mentioned ;

Page #304

"242.]
.
A-Alathkara
..
281
......... :साहित्यदर्पण (fol. 3); भानुकृति (fol. 3); the Kavyamala
edition contains commentary by the author in addition to :: ... the text. Age.-- The Ms appears to be not very old. Author.-- Tripāțhi Sivarāma ( beginning of the 18th century ). Begins.
श्रीवेदव्यासाय नमः । श्रीश वंदे ॥ निरीक्ष्य विष्णोश्चरणारविंदनखेषु लक्ष्मीः प्रतिबिंबमस्मात् .... दशावतारादपि मन्यमाना स्वाधिक्यमासीविदुषां मुखाय ॥१॥.. उद्वथ्यते सर्वविचक्षणानां प्रीत्यै मयायं रसरत्नहारः॥
गुणरुपेतोखिललब्धकंठस्थितः स्याविदितो दिगते ॥२॥ Ends.
जगति यद्यपि संति परः शता गुरुतमारचनाबुधबुद्धये ननु तथापि मया न वृथा कृताऽगुरुतमा रचनाऽबुधबुद्धये ॥१०१॥ गुरुपादांबुजवप्रसादावाप्तसन्मतिः ॥ त्रिपाठीशिवरामाख्यो हार पूरितवानहुँ ॥१०२॥
इति श्रीत्रिपाठीशिवरामकतो नवरसरत्नहारः संपूर्णतामगमत् ॥
लेखकपाठकयोः शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु । श्रीशं ॥ References.- See S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 318.
Mss- Aufrecht i, 496 ; ii, 116 and b; iii, 106. Editions- Kavyamāla, Part 6, 1890 pp. II8-40.
रसरत्नहार
Rasaratnahāra with टीका
with tīkā (लक्ष्मीविहार)
( Laksmivihara)
.. _417.0 No. 242 .
1892-95. Size.-- 10 in. by 4} in.... ................... Extent. 18 leavęs; 13. lines to a page ; 46 letters to a line.
36 LA.S.N.]

Page #305

Alamkara, Samykta end Natya
Description. Country.paper,rotd.and whitish imappearance; Deva
ágæri characters; hard-writing, bold, uniform ad legible; text written in the middle of folios; on fatio:r's picture of a neck-lace with.jewels is drawn in lines with.certain letters written on each jewel, the total number of jewels being 12
Age.-- Sarnvat 1907 (तुरंग, अंबर, अंक, चंद्र,)
7. ० १ . Author.- Sivankera il ripathi. Begins.—- folio-ib
Text
॥श्रीः॥ पनिरीक्षक वियोमरणासविंद
सहजीय प्रतिकिं लिक्ष्यि । दशावतारादपि गमनमाना
स्वायनास्ताधिनुषा उसाय ॥१॥ उच्यतेनार्वविक्षणानांप्रीत्यै माया यस्सरत्नहार: गुणैरुपेतोसिललायकपडास्थितः स्माद्विदितो दिसते ॥ .. स्यात्यायिभामेऽन रसो.बिभाव।
___ तथाऽनुभावैर्व्यभिचारिभिश्च ॥ 'आरीप्यमाणः क्रमशःप्रकर्ष।
“यथोचिंतेस्सात्विकसंयुतश्च ॥३॥ Comm. सीताकराज्यसृदुकालितपादपद्म।
तस्या मुखं जलजसुंदरमीक्ष्यमाणः ।। रत्यन्वितस्य मदनस्य रुचिं दधानः:
श्रीमान रघुप्रभववंशपातीपरेजे ॥१॥ - ग्रंथादौ कृत मंगलं शिष्यशिक्षायै निबध्नाति ॥ निरक्ष्यिोति eto. Ends. kolio 3tb
जगति यद्यपि संति परः शता गुरुतमारचना बुधबुद्धये । ननु तथापि मया न वृथा कृता गुरुतमा रचना बुधबद्धये ॥ १.१॥ ..
गुरुपादांबुजवंबप्रसादाबामसन्मातिः।। .... विसावीशवरासोक्योहारुलियानाम् ॥१०॥
Text

Page #306

इति त्रिपाठीशिवरामकतो रसरत्नहारः समाप्तः॥
सूयान्मंगलमये तुरंगांबरांकचंद्रर्मितेब्द व्यलेखि। Comm.- " इति श्रीमच्छिवरामात्रपाठिकतो लक्ष्मीविहारः समाप्तः ॥
भूयान्मंगलमये । शतात्परे इति विगृह्य पंचमीति योगविमागावाहुलकाहा समासे
राजदंतति परनिपाते पारस्करादित्वात्सुटिश्वत्वेन सिद्धं परः शता इति पदम् ।। References.- I Mss : Aufrecht ii, II6. Stein 64 (only com.); iii,
p. 106° refers to this Ms. 2-S. K. De : Sanskrit. Poetics, Vol. I, p. 318., 3 Printed edition : Kavyamala part 6, p. I4off.
रसविलास
Rasa vilāsa
337. Nor 248
1884-86. Size.-91 in. by 3.in. Extent.-- 22 leaves ; 12 lines to a page ; 25 letters to a line. Description.-- Country paper ; old in appearance ; Devanāgari cha
racters%3 small hand-writing; borders ruled with double liftes not properly ruled and hence appearing shaky dalle daņdas used on some folios; on the last few folios some words marked out by red pigment; incomplete; the following authors and works have been mentioned in the text:--
दंडिन ( fol. I and 2); ध्वनिकार ( fol. 1 ); काव्यप्रकाशक (fol 2 and 18).; जयदेव ( fol. 2); प्रवीपकार (.fol.a); श्रीवासना
छन ( fol. 3); अग्निपुराण (fol. 3); साहित्यदर्पण ( fol. 3); मालतीमाधव ( fol. I0); भरत ( fol. 17). The colophon on folio 18 reads.
“इति श्रीशाकभूदेवावरचिते स्सबिलासे क्रिीबालब"
Folios missing are:- 4, 5, 6, 7, 8, 12 and 13. Age.-- The Ms appears to be old. Author.- Bhudeva Sukla or Sukta Bhadeva (see p. 307 of S..K.
De's Sanskrit Poetics)...

Page #307

284
Alamkara, Sangita and Natya __[243. Begins.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ चारुकाव्यसमुत्पन्नमनोवृत्या विनाशते । अज्ञानां शेस्फुरन्नव्यादात्मा नवरसात्मकः॥
इह तावत्कालीदासादीनामिव यशोविस्तारायनेकशेयः साधनीभूत
काव्यस्य शब्दार्थों शरीरपदेऽभिषिक्तौ यमकादयः etc. Ends.- folio 276
___ "उदाहरणं । दयितस्य गुणाननुस्मरंती शयने संप्रति या विलोकितासीत् ।
अधुना खल हंत सा कृशांगी गिरमंगीकुरुतेऽपि भाषितापि। References.- For Mss See- Aufrecht i, 4966; ii, 1166; iii, 106".
S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 303. .. “The India Office Ms of the present work contains only 3 stabakas and the beginning of the 4th.". . - Grantharatnamala, iii, 1889, is an edition of the drama
Dharmaviyaya Naraka by Bhideva Sukla. See also P. K. Gode's Note in Annals Vol. XIII. p. 183. .
रसविलास No. 244
Rasa vilāga
594. 1887-91.
Size.-94.in. by 4g in. Extent.-- 15 leaves ; 11 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Country paper, old and worn out; Devanagari ch
aracters; small and irregular hand-writing%3; borders ruled with double lines not properly ruled; colophon of प्रथमस्तबक is found on folio 8; incomplete; in addition to the authors mentioned in No. 243 we have a mentioned on
folio 13 of this Ms. Age.-- The appearance of the Ms is old. Author.- Sukla Bhudeva or Bhudeva Sukla,

Page #308

245.]
....... A-Alamkara ......... 285 Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ चारुकाव्यसमुत्पन्नमनोवृत्या विनाशिते ॥ अज्ञानां शेस्फुरन्नव्यादात्मा नवरसात्मकः ॥१॥
इह तावत्कालिदासादीनामिव यशोविस्तारांधनेकश्रेयः साधनीभतस्य काव्यस्य शब्दार्थो शरीरपदेभिशक्ती eto. Ends.-folio Ig
"यथा वाममानादेयं कनकं न देयमथवा स्वप्नेपि हालाहलं नस्तहस्तरुणी जनेन कुटिलं व्यालेपि कोपोदयः । न स्तोत्रेण मुखं विषापि कृतया दुःखं न चानिंदया श्रीविश्वेशदयावशादपरथा सैषा दशामे(5)धुना ॥ अत्र वदति । शांतो
नाम रस... References.- See remarks on No. 243.
रसासन्धु
Rasasindhu No.245
595.
1887-1891, Size.- 115 in. by s4 in. Extent.-- 41 leaves ; 15 lines to a page ; 48 letters to a line. ... Description.- Country paper in good condition Devanāgari chara
cters; hand-writing, clear and legible; characters in the, first half of the Ms are bolder than those in the 2nd half which is rather closely written ; on some folios cer tain words have been marked out by red pigment; the work consists of 14 chapters (ratnas ), the colophons of different chapters being found on the following folios-- 3, 8, 9, 10, 12, 20, 22, 24, 32, 33, 38, 39, 40 and 4I. (for other details and the probable date see P. K. Gode's note in
Calcutta Oriental Journal Vol. II, No. 1, pp. 30-32. :: Age.-- The Ms appears to be not very old. Author.- Paundrika Ramesvara.

Page #309

Alarkara, Sangita and Natya
Begins.
श्रीमहागणाधिपतये नमः॥ श्रीमान् श्रीकृष्णोसोश्रृंगारनायको विजयतेतराम् ॥
पद्मास्येकृतरुचिरुस्मितोदशास्ये भक्तौधे कृतकरुणोविमार्गरौद्रः ।। वीरोरिधनुकृतभीरधर्मकुत्सी निश्चित्रो जयति हरिविविक्तरूपः॥१॥ श्रीपौण्डरीकेण मनोज्ञबुद्धिना रामेश्वरण प्रविलोक्य यत्नतः॥ साहित्यसिद्धांतमनेकतंत्रती
विरच्यते)सी रसासन्धुरुन्मणिः ॥२॥ Ends.---
"इति रसाभासभावाभासावुक्ती ॥
॥ इति श्रीमत्पीण्डरीकरामेश्वरकृते रससिंधौ भाषादिनिरूपणं नाम
चतुर्दशरत्नम् ॥१४॥ References.-- This is the only Ms referred to by Aufrecht iiimoon.
and S. K. De ( Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 302 ).
89
रसार्णवसभाकर. .
Rasimmavasudasiemia Ro248
1907-15. Size. - 81 in. by 62 in. Extant: 347 leaves; 15 lines to a page ; 24 letters to a lide. Description:- Modern foolscap paper with water lines; Devanāgari " characters%3;' hand-writing, bold, legible and beautiful
through out; folio-numbers are written in either margins, Age.-- The Ms is a modern copy. Author.- Singabhūpāla... Begins:
अथ-रसार्णवसुधाकरः । श्रीगणेशाय नमः।

Page #310

A
lastskara.."
33187
TH7. ...
श्रृंगारश्रीरसाहर्दमौरयाय सौरभम् । सास्यताण्डवसौजन्यं दाम्पत्यतद्धामहे ॥१॥oto.
Erds.--
" इति श्रीमदांधमंडलाधीश्वरप्रतिगंडभैरवीयनपतिननेन्द्रनदनभुज. . बलभीम श्रीशिंगभूपालविरचिते रसार्णवसुधाकरनाम्नि नायालंकारशास्त्रं
भावकोलासो नाम वतीयोलासः॥
॥श्रीतोयल वसतिस्समालनीलो जीयारिमुनिचकोरमशारदेंदुः। । लक्ष्मीस्तनस्तबककुंकुमकर्दमश्रीसंलिप्तनिर्मलविशालभुजांतरालः ॥ मलयगिरिनिवासी मारुतो यच्छतांग. स्तरुणशिशिरश्मिर्यत्सुहपुण्यकीर्तिः । चरति चिरमनंगः क्वापि कैरप्यदृश्य. स्स जयतु रसिकौघैर्वदितः पंचबाणः ॥ आशेषाणां द्विजनुषामाशीवार्दपरपंरा ।
वरंगनत कल्याण कवीनां चायुरायतं ॥ . .रावसुथाक़रनामाकं नाट्यालंकारशास्त्रं समाप्तम् ॥ References.--1 Aufrecht's Catalogus Catalogorum part 1, page 4972 ;
Part II, page 1166; Part III, page 106*. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics Vo!... spage:242f. 3 Printed Edition : This work is published in Triventloum Sanskrit Series, Vol. L., 1916..
रसिकजीवन
Rasikajivana - No. 247
151.
1866788. Size.— 127 in..by 55.in. IsExxent.-- 137 leaves plus 4 blank leaves and 2 card board covers
of the bound volume; II lines to a page3B-35ideoters to a line. .
. ..

Page #311

Alankara, Sangita and Natya
[247.
Description.-- Modern paper Iwith water marks; somewhat of a blueish colour, Devanagari characters; thick, bold and uniform hand-writing; the Ms bound in leather; the first blank leaf bears the embossed stamp of the Elphinstone college, Bombay; the work is complete in 10 prabandhas; the colophons of the different prabandhas are to be found on the following folios :--
Prabandha
288
I
II
III
IV
V
2 Śankara guru 3 Damodarabhatta or Domodara
The anthology quotes from whom are as under:
I Gadadhara (author himself) fol.
I etc.
I etc.
4 Lakṣmaṇa
5 Bhavabhūti
6 Särngadhara
7 Caṇḍeśvara
8 Amaruka
9 Bharatikavi
10 Ganapati
11 Giridhara
12 Deveśvara
13 Kesava
14 Gothimiśra
15 Ghanaśyāma
16 Bhanukara
Colophon
on folio
17 Candracuda
18 Mayurabhatta 19 Mahadeva
10
22
57
71
80
""
fol. 2
2
2
3
3
""
""
در
""
""
""
""
رو
رد
""
دو
""
""
ور
""
">
344 +
4
4
4
4
S
S
3 29 Rāmacandra
un
Prabandha
S
VI
VII
VIII
IX
X
4 30 Śriharşa
666
20 Vacaspati
21 Bilvamangala
22 Raghavacaitanya
23 Murări
129
137
numerous authors, some of
24 Sadasiva
25 Śrīdatta
26 Kumuda
27 Raghunatha
28 Khandaprasasti
31 Harigana
32 Hanumat
33 Rudra
34 Madhava
35 Ambaṣṭa
36 Akabara Kalidasa
37 Dharanidhara
38 Bāņa
Colophon
on folio
39 Vastupala 40 Vallabha
93
107
118
fol. 6
در
222222
23
"2
1999~~~ 7999
در
6
6
7
7
: 9
ور
7
7
9
" II
12 زر
» 12 » 13
» 14
16
,, 21
", 23 ,, 26

Page #312

247: 1
A-Alathkara
.
.91
» 91
.
95
» 96
99
100
4r Bhoja
i fol. 27 77 Dandin
.. 42 Abhinavagupta
78 Șāņmāsika 43 Mallabhatta or
79 Morikā (poetess) Mallibhatta
80 Rājasekhara 44 Parimala
81 Akaśapoli 45. Pralhādana
82 Sakuna 46 Umāpati
83 Mahānāțaka 47 Kālidāsa
84 Maithila 48 Anandavarddhana
85 Nidrādaridra 49 Lakşmidhara
86 Váyūmiśra so Jagannātharāya or
87 Candra Panditarāya
88 Vasudeva si Krsnamisra
89 Pāṇini 52 Subandhu ;
90 Bhojaprabandha 53 Bhartshari
91 Vāņivilāsa 54 Govindarāja
92 Ratnākara 55 Bhorānatha
93 Adbhutapunya 56 Govardhana
94 Uddiyakavi 57 Bilhaņa
95 Māgha 58 Candrakavi
96 Śrīpāla 59 Vyāsa
97 Rākşasapandita 60 Candraka
98 Acala 61 Gāngadeva
99 Avantivarman 62 Puspäkara 63 Nāgendra
100 Bānabhadra 64 Vaidyabhānu
(see No. 38) 65 Māgadhamadhava
101 Kșemendra 66 Śaktikumāra
102 Kalasa 67 Vararuci 68 Sankara
103 Raghupati 69 Bhāsa
104 Dharmadāsa 70 Kumudākara
105 Vidyapati 71 Revākara
106 Kumāranāyaka. 72 Vālmiki
107 Kankana 73 Kumāradāsa 74 Devabodha
108 Rājeśvara 75 Jayadeva...
693 109 Śvetambara".
... 76 Trivikrama
70110 Lakşmi:Kavi 37 | A. S. N. ]
104
107
109 109 III
» 112
12
» 113
13
114
au
»68
» 117

Page #313

Alamkara, Samgita and Natya
" I24
III Lilavatikara „ 120 | 117 Dhanapāla 112 Roudra
,, 120
118 Candradeva 113 Venisamhara
II9 Vijjika (poetess) 114 Yaśovarman
" 124
120 Ravigupta Its Indrakavi
121 Vişnu 116 Čāņakya ,, 129 | 122 Vasistha Age.- A modern copy from an old Ms made in 1866. Author.- Gadadharabhatta, son of Gouripati and grandson of
Damodarabhațţa. Begins.
॥श्रीगणेशाय नमः॥ श्रासरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः॥श्रीशं वंदे ॥ आइतकुपित भवानीकृतकरमालादिबंधनव्यसनः । केलिकलाकलहादौ देवो वः शंकरः पायात् ॥१॥ विरंचि नारायण वंदनीयो मानं विनेतुं गिरिशो(s)पि यस्याः। कृपाकटाक्षेणानि व्यपेक्षते सा(s)वतु वो भवानी ॥२॥ उत्फुल्लमानसरसीह चारु मध्यं निर्यन्मधुव्रतभरद्युतिहारिणीभिः ॥
राधाषिलोचनकटाक्षपरंपराभिदृष्टो हरिस्तव सुखानि ततो तु कामं ॥३॥ उमातनूजेन गदाधरेण प्रत्युद्भवं सेवितशंकरेण ॥ गौरीशपुत्रेण रसज्ञहेतोर्विरच्यते कश्चन काव्यबंधः ॥४॥ इहोदाहरणं नानाकविनिर्मितमूक्तयः ॥
लिख्यते लक्ष्यवस्तूनां लक्षणान्यपि कुत्रचित् ॥५॥ Ends:
"शुरा संति सहस्रशःप्रतिपदं विद्याविदो()नेकशः संति श्रीपतयो निरस्तधनदास्तेपि क्षिती भूरिशः॥ येचाकर्मण्यनिरीक्ष्य धान्यमनुजं दुःखादितं यन्मनः
ताप्यं प्रतिपद्यते जगति ते सत्पुरुषाः पंचषाः ॥१९॥ ॥ महरेः॥

Page #314

A—Alaskärä
291
cipou इति श्रीभवानीभावनासक्त शांकरभट्टदामोदरभट्टसनुश्रीगौरीपतिसूनु गदाधरभद्वेन विरचिते रसिकजीवने दशमः प्रबंधः पूर्णः ॥१०॥ संपूर्णोयं
रसिकजीवनाख्यो ग्रंथः ॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ।। ग्रंथसंख्या ३१४२ References.- Aufrecht records the following Mss of the work:
(1) Paris (D 217.) fragmentary. (2) Bühler 554 ( Z. D. M. G. Vol. 42, 530 ). . C) BL. 9a ( in Private Libraries in Bombay Presidency in 1893). No ( 1 ) above is described by Regnaud in La Rhetorique Sanskrite p. 379. See S. K. De : Sanskrit Poetics Vol. I, p. 291. No ( 2 ) is the same as the present Ms because the 1866-68 collection was formerly at the Elphinstone College Bombay.
रसिकप्रिया
Rasikapriya No. 248
1462,
1887-91. Siže.- 7f'in. by 7 in. Extent.- 75 leaves ; 15 lines to a page ; 20 letters to a line... Description.- Country paper ; very old, thin and extremely worn
out; Devanāgari characters; colophons, topical headings and verse-numbers in red ink ; borders ruled with double red lines; double red daņdas used; the Ms is stitched in the form of a note-book; the work begins on folio 44 and ends on folio 118 (=75 folios); folios from 118 onward contain some other miscellaneous and incomplete works; a few fólios are left blank at the end.
Age.- Samvat 1739. Author. Indrajit.

Page #315

292
Begins.
Ends. on folio 117-118
Alamkara, Samgita and Natya
References.
॥ ६ ॥ श्री ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
श्री ॥ अथ रसिकप्रियाभाषा केसवदासकृत लिख्यते ॥
श्री ॥ कृष्ण...... ॥ श्री ॥ एकरदनगजवदन eto.
“ केसवकसनाहासका । etc.... रसिकप्रिया की रीति ॥ १६ ॥ इति श्रीमन्महाराजकुमारश्रीइंद्रजितविरचितायां रसिकप्रियायां रसअनरसवर्णनं नाम षोडशप्रभावः ॥ १६ ॥ ॥ जबलगि सूरिजमेसगिरि । जवलगि ताराचंदातांइडुपुस्तकनंदज्यो । जिणिदिद्वैआनंद ॥ १ संवत् १७३९ ॥ वर्षे प्रथम चैत्रमासे शुक्लपक्षे पूर्णमास्यां तिथौ चंद्रवासरे सुश्रावकपुन्यप्रभावकउ सेवालज्ञातीयमुहणौतगोत्रे मुहताश्रीरायचंदजीतत्पुत्र पवित्रस्वधर्मरतमुह । ता श्रीनरहरदासजी । तत्पुत्रपवित्रषट्दर्शनभक्ति श्रीदयालदासजी विनोदार्थे लिषापितं ॥ ॥ लिखितं श्रीकिसनगढमध्ये श्वेतांबरदेवदत्तेन नागौरीतपागछे || शुभं भवतु ॥ श्रीः ॥ श्रीः श्रीः ॥
I Mss: Aufrecht mentions only one Ms from this collection ; viz No. 252.
रसिकप्रिया
No. 249
[248.
2 S. K. De also refers to the same Ms in his Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 286. -
Rasikapriya
748.51 1895-1902.
Size.5 in. by 8 in.
Extent . – 83 leaves; 17 lines to a page; 18 letters to a line. Description.- Country paper; very old, musty, brown and brittle; folios are stitched in a book form; Devanagari characters; hand-writing, bold uniform and legible; colophons, double dandas and topical headings in red ink; borders ruled with two double lines; the Ms has 16 prabhāvas ; the number of folios is 84 ( 83 + r blank ).
1

Page #316

250.]
..
A-Alankara ....
293
Age.- Samvat I746. Author.- Indrajit. Begins.
“॥श्रीगणेसायानमः ॥ अथ श्रीरसिकप्रियालिषिते ॥ कवित्तछप्पै ॥ एकरदनगजवदनसदनबुधि
मदनकदनसुत ॥ etc. Ends.--- folio 82
इति श्रीमन्महाराजकुमारश्रीइंद्रजीतविरचिताया(यां)रसिकप्रियायां रस. अनरसबरननं नाम षोडसप्रभाव ॥ संवत् १७४६ फागुण बदि ६॥ सुभमस्तु
Then follow two pages of a दोहा. References.- Same as in No. 248.
रसिकप्रिया
Rasikapriya
418. No. 250
1892-95... Size.-.-8 in. by 4 in. Extent. - 101 leaves ; 21 lines to a page ; 11 letters to a line. Description.- Country paper , old, slightly moth-eaten but well
preserved ; Devanāgari characters; the folios are bound in a book with cloth binding ; hand-writing bold, ..clear. and legible; verse-numbers and topical headings marked out with red pigment; borders ruled with triple black lines; the Ms contains 16 prabhāvas comprising folios Ito 101 ; after
folio 1or there are 9 unnumbered folios of a work called
'पाण्डवगीता containing verses I to 7I. ...: Age.--- Samvat 1729. Author.- Indrajit.

Page #317

194
Alamkara, Säthgita and Natya
Begins.--
॥श्रीगुरुभ्योनमः ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपूरुषोत्तमाय नमः।
अथ रसिकप्रिया लिख्यते ॥ एकरदनगजवदन etc. Ends.-- folio 100-101
" इति श्रीरासिकप्रियायां श्रीमन्महाराजकुमारइंद्रजितविरचितायां रसअनरसवर्णनं नाम षोडशः प्रभावः ॥१६॥
मंगल लेखकानां च पाठकानां च मंगलं ॥ मंगलं सर्वलोकानां भूमौ भूपति मंगलं ॥१॥
संबंद १७२९ वरपे भाद्रपदमासें ऋष्णपक्ष त्रयोदशीयों शनीवासरे ॥ (ज्योतिर्विदयालस्येदं पुस्तकं ॥ श्रीरस्तु लेखकपाठकयोः॥ ) शुभमस्तु । श्री कृष्णाये नमः॥ छ ॥श्री॥श्री॥ (The bracketed portion of the above colophon is written
on a background of yellow pigment and in different and.) References.--Same as in No. 248.
Rasikapriya No. 251
1895-1902. Size.-- 108 in. by 7} in. Extent.- 32 leaves ; 28 lines to a page ; 26 letters to a line. Description:-- Cothtry paper ; very ofd, musty and worn out ;
Devanagari characters; hand-writing bold, careful and legible; verse-numbers, colophons, double dandas and topical headings in red ink ; borders ruled with double red lines ; the Ms is folded in book-form, containing other
works also. Age.- Sathvat 1835. Author.- Indrajit.
pical

Page #318

१३]
A--Alankara Begins.-:
" श्रीसरश्व(स्व)त्यै नमः॥ अथ रसिकप्रिया लिष्यते ॥ छप्पै ॥"
ऐकरदनगजवदन etc. Ends.-- on folio 32
"इति श्रीमन(न्)महाराजकुमारश्रीइंद्रजीतबीरचितायारसिकप्रमियम) या रसअनरसलछिनबरननं नाम पसटदसोप्रभाव ॥ १६ ॥ इति श्रीनापारसिकृपया संपूर्ण ॥ श्री ॥ जाहस पुसतकं द्रिष्टवातसदिसतं लषितं मया। जदिसुद्ध. मसद्धं वा मम दोषो न दीयते ॥ श्रीश्रीश्रीश्रीश्री ॥ बसापसू ९ संबन १८३५
न संपूर्ण॥
___After this begins another work called "एननाममंजरी.". References.-- Same as in No. 248.
रसिकप्रिया
Rasikapriya
379. No. 252
-1895-98 . Size.- Iol in. by 4g in. Extent.-42 leaves; I3 lines to a page; 40 letters to a line. Description.- Country paper ; very old, musty and brittle; Devar
nāgari characters; hand-writing bold and legible ; versenumbers, topical headings, dandas and colophons written in red ink ; borders ruled with triple, red lines;
notes on some folios. Age.- Samvat 1738. Author.-- Indrajit ( called as Mahārājakumāra). Begins,---
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥श्रीगुरुभ्यो नमः ।। एकरदनगजवदनसदनबुधिमदनकदनसुत । गवरिनंदआनंदकंदजगवंदचंदजुत। सुखदायकदायकसुकित्तिगणनायकनायक । खलनायकवायकरिसा

Page #319

Alankara, Samgita and Natya
(232.
लायकलायक । गुरुगणअनंतभगवंतभवभगतिवंतभवभय हरन । जयकेशवधासनिवासनिधिलंबोदरअसरनसरन ॥ १ ॥ श्रीवृषभानुकुमारिहेतुश्रृंगाररूपभय । वासहासरसहरेमातबंधनकरुणामय । केशाप्रतिआतरुद्रवीरमास्यौवत्सासुर । भय. दावानलपानपीयौबीभत्सबकातुर। अतिअद्भतवंचिबिरंचिमातशांतसुसंतनिसो
चिचित । कहिकेसवसेव कुरसिकजननवरसमयव्रजराजनित ॥२॥ etc.' • - Ends.-- ...
."केसवकरुनाहासकहु । अरुबीभत्सु सिंगारु । वरनतवीरभयानकहि। ..संतत औरुविचारु ॥१२॥ भयउपजैबीभत्सते । अरु सिंगार तैं हासु। केसव
अद्भुतवीर ते । करुनाकोपप्रकासु ॥ १३ ॥ इह विधिकेसवदासरस । अनरसकहे विचारु । वरनतभूपालपरीजहा । कविकुललेहुसुधारि ॥१४॥ जैसैंरसिकपिया.विना । देषीयैदिनदिनदीन । त्यौं ही भाषा कविसबै । रसिकप्रियाकरिहीन ॥ १५॥ बाढेरतिमतिअतिपढे । जानसबरसरीति । स्वारघुप्ररयारघुलहै । रसिकप्रियाकाप्रीति ॥१६॥
इति श्रीमन्महाराजकुमारश्रीइंद्रजितविरचितायां रसिकप्रियायां रसअनरसवर्णनं नाम षोडसप्रभावः ॥ १३ ॥ परिसमाप्ता चेयं रसिकप्रिया ॥ लिखिता च । संवत् १७३८ वर्षे श्रीमुलताणमध्ये । वा० हर्षनिधानसिष्ये पं०,
पुण्यतिलकेन स्ववाचनार्थ ॥ पांडेकरमचंदसानिध्यात् ॥ शुभं भूयात् ॥ References.-- Same as in No. 248.
रसिकप्रिया
Rasikapriya No. 253
1471.
____1891-95. Size.-Iol in. by 4, in. .. .. Extent.-- 33 leaves ; I6 lines to a page ; 42 letters to a line. A Description.-Country paper, thick, brittle and worn out : Deva
nāgari characters; hand-writing, bold, clear and legible; verse-numbers, topical headings and double dandas in red: ink; borders ruled with double red lines%3; edges right and
left ruled with single red lines. .. Age.- Samvat 1726.

Page #320

254. 1
Author.— Indrajit.
Begins.--
Ends.-
A- Alarmhara
॥ ६७ ॥ सकलपंडितशिरः कोटीरहीरायमान पंडित श्रीप ॥ श्रीपद्मविजयगणिगुरुभ्यो नमः ॥
एकरदनगजवदन । etc.
रसिकप्रिया with featur
No. 254
इति श्रीमन्महाराजकुमारइंद्रजिविरचितायां रसिकप्रियायां अरसवर्णनं नाम षोडशः प्रभाव: संपूर्णः ॥ १६ ॥ त समाप्तौ समाप्ताचेयं रसिकप्रिया ॥ छः ।। संवत् १७२६ अब्दे मार्गशीर्षशुक्रन्यैकादशी ११ तिथौ भौमबारे श्री अहम्मदाबाद समीपवर्त्तिखापुर श्री वजीरपुरे सकलपांडितमंडलीमंडनपंडितश्रीनयावेजयगणिशिष्योपाध्याय श्री ॥ श्रीजसविजयगणितभानुपं ०श्रीपद्मविजयेग । शिबिनय सकलपंडित श्रीसभा भामिनीभालस्थल तिलकायमा नपं ० श्री तत्व विजयगणितभ्रातृग । श्रीलक्ष्मीविजयेन लिपी चक्रे ग्रं० १५०० । शुभं भवतु । श्रेयोस्तु लेखकपाठकयोः ॥ छ ॥ छ ॥ छ ॥
References. — Same as in No. 248.
297
Rasikapriya with Vivarana
1472.
1891-95.
Size.—10‡ in. by 44 in.
Extent. - 71 leaves ; 14 lines to a page ; 45 to 60 letters to a line. Description—Country paper; very old, musty, brittle and worn out; Devanagari characters; text in bold hand than the commentary which is written between the lines of the text; hand-writing clear and legible; borders ruled with triple red lines ; edges, right and left, ruled with single red lines ; the Ms has 18 prabhavas and commentary thereon.
Age.— The Ms appears to be very old.
38 [A. S. N. ]

Page #321

298
Alamkara, Samgita and Natya
[254.
Author (1) of the text- Indrajit,
(2) of the com.- Kusaladhira. Begins. Text.
॥६॥ गणेशायनमः।
ऐकरदनगजवदन etc. comm.- ॥६॥ भवा.......... ॥ सरसविमानासगरिभद्रा । प्रणमीसद्गुरुपाय ।
रसिकप्रीआनीहुं रसिकावातलिघु विगताय ॥१॥ अलपबुद्धीकारणअलय । लिंषटबोलवलेस । बाधइबुधिजिणिवाचतां । करिवउपजइनक्लेस ॥२॥ etc.
Ends.
Text.
" इति श्रीमन्महाराजकुमारश्रीइंद्रजितविरचितायारसिकप्रियायां अनरसवर्णनं नाम षष्टादश प्रभावः १६ संपूर्णोयं ग्रंथरसिकप्रिया श्रीरस्तु
लेषकः(क) पाठकयोः भद्रं भूयात् श्री । छः । Comm.-- “अथ विवरणकर्ता पोतानीप्रशस्ति लिषई छै । जोधपुरइंजुगतिसं
अधिक आणीअंगिउदिम । सतरसयचउर्वास । मास मगासरातिथिपूनिम । रसिकप्रियानोरसिक । वातमइरच्योजाववरण । सुपरई सोधिज्यो । कहइइमधीरकविजण । मइंलिष्यो अरथओम नरली । अलपबुद्धीकारण इसउवाचतांविगति करिवाविज्योगतिजातिसंमतबइजिसो ॥ १॥ गछिषरतरगछपती । मूरिगुणकरीसुसोभित । श्रीजिनमाणिकमूरिसीसतसुसुभमातसुविहित । वाचकश्रीकल्याणधीरपारिषवंसथुणियइ । शिष्यतासु अतिदष्य । सिद्धसाधकधुरि सुणियइ । कल्याणलाभचढतीकला । वरवाचक कुलकीत्तिहर । प्रतिबोध्येजिणि यवनाधिपतिजहांगीरजगछत्रधर ॥ २ ॥ तसुपदपंकजअली । कसलधीरपाठककहीयइ । विवरणतिण वातमें लिष्य उजिणिगतिजतिलहीयइ । रसिकप्रियागुणरहसुधिपति.........त्युरमुषिसुणिले ज्यो । लिख्यो अरथमें अलप । दोसतिणएहमदेज्यो । घिसतारभेद बहुविबुधमुषि । निहचलचितसंभलिनिपुण । हरकरीअरथसूधउपादे............ज्योसगुण ॥३॥ युगवरश्रीजिनचंद । सूरिराजई सुविचारी । लहिअवसरमनरली । हरषधरिनइं हितकारी । कुशललाभाशिषकथन । लिष्योविवरणचितला............विषुधष्ठषिजुप्रवरदाई कविधीरकाइबादरकरीमुमति सुपरिओसंग्रहउ । मुथअरथसुधारीवाचतां जगपुभमई जिमजसलहउ ॥४॥ इ....................रसिकप्रियार्थविवरण

Page #322

255.1
A-Alaikarae ...
299
उपाध्यायश्रीकुशलधीरकृतसमाप्तं श्रीरस्तु । शुभमस्तु सकलासद्धिरस्तु
लेखक पाठकयोः श्रीः। References.- Aufrecht does not mention रसिकप्रिया with विवरण in
his Catalogus Catalogorum.
लघुकाव्यप्रकाश
Laghukāvyaprakāsa with वृत्ति
with vrtti
779. No. 255
1886-92. Size. — 9, in. by 3} in. Extent.:- 48 leaves; 8-9 lines to a page; 52 letters to a line. Description.-Country paper ; not very old; Devanagari charact
ers of modern type ; hand-writing beautiful, clear, legible and uniform ; occasional marginal notes; borders ruled in double black lines; red pigment used for verse-numbers and topical headings; yellow pigment and black ink for corrections.
The Ms contains 1-4 Ulläsas. Age.- The Ms does not appear to be very old. Author-Not mentioned. Begins.- folio b Text.-
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ नियातकृत नियमरहितां हादैकमयीमनन्यपरतंत्रां॥ . . नवरसरुचिरां निर्मिलिमादधती भारती कर्जयति ॥१॥ etc... Comm.- ॥श्रीगणेशाय नमः ॥ ॥ ॐ इम् ॥
हेरंबं शारदां देवीं श्रीगुरोश्चरणांबुजं ॥ .
नत्वा काव्यप्रकाशस्य व्याख्यास्ये मूलकारिकाः ॥१॥ ..... ..... ग्रंथस्यादौ मंगलमाह ॥ निक्तीति। कवेभरतीकाव्यरूपा वाणी जयत्यु
___ कर्षेण वर्तते ॥ किमपेक्षयोत्कर्षण वर्तत इति चेत् ।। etc. .........

Page #323

300
Alamkara, Sangita and Natya
1255.
folio 7" इति लघुकाव्यप्रकाशे काव्यलक्षणतद्भेदकथनो नाम प्रथम
उल्लासः ॥ folio 23* इति स्वस्तिश्रीमल्लघुकाव्यप्रकाशे शब्दार्थस्वरूपकथनो नाम
द्वितीयोल्लासः ॥ श्रीः॥ folio 26° इति लघुकाव्यप्रकाशेऽर्थव्यंजकत्वं नाम तृतीय उल्लासः ॥ Ends.-- folio 472
उपसर्गस्य यथा ॥
परिच्छेदातीतः संकलवचननामाविषयः पुनर्जन्मन्यस्मिन्ननुभवपथं यो न गतवान् ॥ विवेकप्रध्वंसादुपचितमहामोहगहनो
विकारः कोप्यंतर्जडयति च तापं च कुरुते ॥ अत्र विवेकप्रध्वंसादित्यत्रात्यंतिकविवेकनाशप्रतिपादनद्वारा विप्रलंभश्रृंगारस्यात्यंतिकी पुष्टिोत्पत्ते ॥ एवं निपातपूर्वनिपातद्वितीयातृतीयादिविभक्तिविशेषसर्वनामतद्धितसर्वाक्षेप्य अन्यथा संपत्तिमणिजव्ययीभावकर्मभूताधारप्रभीनां रसादिव्यंजकत्वं स्वमतिवनवेन विज्ञेयम् । पंचचत्वारिंशत्तमे पत्रे निरं
कपृष्ठे अधस्ताञ्चतुर्थपंक्तौ वृत्तिरप्यत्र ज्ञेयेत्यस्य ग्रंथस्याग्रे शोधपत्रद्वयमिदं ॥ References.- Aufrecht mentions only this Ms in his Catalogus
Catalogorum ii, 20*.
वक्रोक्तिजीवित
Vakroktijivita with
with टीका
Commentary
114. No.256
1919-24. Size.- 81 in. by I3 in. Extent. - 211 leaves ; 24 lines to a page ; 25 letters to a line. Description.-Modern paper with water marks; ruled ; Devanagari
characters%3; hand-writing clear and legible; borders ruled in single red lines%3; fol. following fol. 152 is numbered as 1524. The present Ms. was transcribed in 1921 from the Ms in Madras Govt. Liberary.

Page #324

256.] A--Alamkara
300 Age.- A modern copy. Author (ot the text)- Rajanaka Kuntala.
,, ,, ,, com.)– The Same. Begins.-- folio Ib
॥ श्रीरस्तु श्रेयसे ॥ Text.-- जगश्रितयवैचित्र्यचित्रकर्मविधायिनम् ।
शिवं शक्तिपरिस्पन्दमात्रोपकरणं नुमः । यथातत्वं विवेच्यन्ते भावास्त्रैलोक्यवर्तिनः । यदि तन्नाद्भुतन्न..... देव रक्ता हि किंशुकाः। स्वमनीषिकयैवाथ तत्त्वं तेषां यथारुचिः। स्थाप्यते प्रौढिमात्रन्तत्परमार्थो न तादृशः । इत्यसतर्कसन्दर्भे स्वतन्त्रेप्यकृतादरः। साहित्यार्थसुधासिन्धोस्सारमुन्मीलयाम्यहम् । येन द्वितयमप्येतत्तत्वनिर्मितिलक्षणम् ।
तद्विदामद्धतामोद चमत्कारं विधास्यति । ग्रन्थारम्भेऽभिमतदेवतानमस्कारकरणं समाचार तस्मात्तदेव तावदुपक्रमते
वन्दे कवीन्द्रवक्वेन्दुलास्यमन्दिरनर्तकीम् ।
देवीं सूक्तिपरिस्पन्दमुन्दराभिनयोज्ज्वलाम् । इति Comm.-- देवीं वन्दे देवतां स्तौमि कामित्याह-कवीन्द्रवक्वेन्दुलास्यमन्दिर
नर्तकी कवीन्द्राः कविप्रवराः तेषां वक्वेन्दुर्मुखचन्द्रः स एब लास्यमन्दिरं नाट्यवेश्म तत्र नर्तकी लासिका किंविशिष्टां सूक्तिपरिस्पन्दसुन्दराभिनयो। ज्ज्वलां मूक्तिपरिस्पन्दाः सुभाषितविलसितानि तान्येव मुन्दरा आभिनया सुकुमारा सात्त्विकादयस्तैरुज्ज्वला भ्राजमानां या किल सत्कबिवक्त्रे लास्य. वमनीव नर्तकी सविलासाभिनयविशिष्टा नृत्यन्ती विराजते तां वन्दे नौमीति वाल्यार्थः । etc. folio 45 इति राजानककुन्तलविरचिते वक्रोक्तिजीविते काव्यालंकारे
प्रथमोन्मेषः। folio 89 इति श्रीकुन्तलविरचिते वक्रोक्तिजीविते द्वितीय उन्मेषः folio_177 इति कुन्तलकविरचिते तृतीयउन्मेषस्समाप्तः ॥

Page #325

302
Ends. - folio 210
Text.—–
Comm.-
वक्रतोल्लेखवैकल्य.. ......... लाक्यते ।
प्रबन्धेषु कवीन्द्राणां कीर्तिकन्देषु किं पुनः ।
एतदुक्तं भवति निस्सीमनोरणमनोरथमलङ्करिष्णुना केनांशकेन. फलेनसंपराण्यपरिमितानि तादृशस्वरूपाणि पाणिफलान्यगम्यान्यध्यवसायादनिच्छन्नपि स्वप्रभाव संपदा संपादयन्नायकः कमपि कामनीयकविधानकलशं प्रबन्धस्य वक्रिमाणमावहति यथा नागानन्दे तत्र दुर्निवारवैरादपि वैनतेयान्तकादेक...... सकलकारुणिक चूडामणिः शंखचूडं जीमूतवाहनो निजदेहदानादमिरक्षन्न केवलं तत्कुल...
Alamkara, Sangita and Natya
References.
वाग्भदालंकार
...
.पदेशिनां महाकवि
The first two chapters of this work are edited by Dr. S. K. De in Calcutta Oriental Series, No. 8, 1923.
No. 257
Size.7 in. by 3
[2561
in.
Vāgbhaṭālaṁkāra
Age. The Ms appears to be old.
-
Author.– Vāgbhata I..
15.
1868-69.
Extent. 21 leaves ; 8-9 lines to a page ; 25 letters to a line. Description. - Country paper; old in appearance ; Devanāgarī characters; hand-writing clear, legible and correct; borders on two sides ruled with double lines in black ink; fol. 2, 4 and 5. missing, fol. Irb blank ; incomplete ; पृष्ठमात्राs ;
used.
The work is transcribed by one Ballata Upăsani, son of लक्ष्मीधर उपासनी for his preceptor पुष्पदंतआचार्यभट्ट -

Page #326

, 257.] A-Alathkara
303 Begins.- folio rb
___ ॐ नमो गणेशाय । श्रियं दिशतु वो देवः श्रीनाभेयजिनस्सदा। मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥१॥ साधुशब्दार्थसंदर्भगुणालंकारभूषितं ।
स्फुटंरीति रसोपेतं काव्यकुर्वीत कीर्तये ॥२॥ etc. folio 3° इति श्रीवाग्भट्टालंकारे प्रथमः परिच्छेदः। folio 6. इति श्रीवाग्भट्टालंकारे द्वितीयः परिच्छेदः ॥ folio 7' इति श्रीवाग्भट्टालंकारे तृतीयः परिच्छेदः ।।
folio 22* इति श्रीवाग्भट्टालंकारे चतुर्थः परिच्छेदः ॥ Ends.-- folio 240
दोषैरुषि(ज्ज्ञि)तमाश्रितं गुणगणैश्वेतश्चमत्कारिणां ।। नान्यालंकृतिभिः परीतमभितो रीत्या स्फुरत्या सतां ॥ तैस्तैस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालंकवि-। स्रष्टारो घटयंतु काव्यपुरुषं सारस्वतः ध्यानिनः ॥ ३२॥ . ....
इति श्रीवाग्भटालंकारे पंचमः परिच्छेदः । अत्यंतदुर्मदविद्वज्जनवृंद भुजंगभंगावैनतेय हि लक्ष्मीधरउपासनीसुत बल्लालउपासनी येन पुष्पदंत आचार्यभट्टस्यार्थे लिखितं शुभं भवतु ॥ अदृश्यभावात्मनि विभ्रमाद्वा यदर्थहीनं लिखितं मयात्र तत्सर्वमार्यै परिशोधनीयं कोपं न कुर्यात्प(ख)लु लेख
कस्य । छ छ छ छ छ References. - I Aufrecht's Catalogus Catalogorum part I, p. 559 ;
part II, pp. I321, 22443; part III pp. II89. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 204ff. S. K. De cites, " Vagbhata, the author of the Vagbhatalaritkara, as Vāgbhata I to distinguish him from another Vāgbhata, the author of the Kavyānušāsana and its vrtti." 3 Printed Editions- For printed editions cf. Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 208.

Page #327

304
Alamkará, Samgita and Natya
[258.
वाग्भटालंकार
Vāgbhatālamkāra No. 258
653.
1882-1883. Size.-94 in. by 4g in. Extent.- II leaves ; II lines to a page in folios I and 2, then 13
lines ; 32 letters to a line. Description.--Country paper: Devanagari characters; bold letters
up to folio 2, then small letters; both right and left-hand sides ruled in red lines; marginal notes with red figures on folio 26 and sa; marginal notes only on some folios; clear, legible and correct hand-writing; incomplete; the
Ms. contains first four parichhedas only. Age.- Fairly old. Author.-- Vagbhata I. Begins.-- folio Ib
श्रीविघ्नहरपार्श्वजिनाय नमः। श्रियं तु दिशतु वो देवः श्रीनाभेयजिनः सदा मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥१॥ साधुशब्दार्थसंदर्भगुणालंकारभूषितं ।
स्फुटरीति रसोपेतं काव्यं कुर्वीत कीर्तये ॥२॥ folio 2' इति वाग्भट्टालंकारे प्रथमपरिच्छेदः॥१॥ folio 4 इति श्रीवा द्वितीयः परिच्छेदः ॥२॥ folio 4 इति वा तृतीयः परिज्छेदः ॥३॥
folio II' इति वाग्भट्टालंकारे चतुर्थः परिछेदः ॥ ४॥ Ends.--- folio II
प्रियं वक्त्यप्रिये तस्याः कुर्वन् यो विकृतः शठः धृष्टो ज्ञातापराधोपि न विलक्षोवमानतः ॥ ९ ॥ अनूढा च स्वकीया च परकीया पणांगना त्रिवर्गिणः स्वकीयः स्यादन्या केवलकामिनः ॥१०॥ अनुरक्तानुरक्तेन स्वयं या स्वीकृतो भवेत् सानुढेति यथा

Page #328

259.1
A-Alainkara
.
305
We have on folio ra
॥ श्रीवाग्भट्टालंकारमूलारंभी ॥ जयति विश्वामित्रीपाभिधात्मी ॥ रामशर्मणा याक्रितै मूल्येन
॥ वाग्भटालंकारमूलारंभो जयति References.- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
Vägbhatālamkāra No. 259
80.
1869-1870. Size.- 9 in. by 44 in. Extent.— 10 leaves ; 15 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.-Old country paper; Devanagari characters; hand
writing clear, legible and uniform ; middle space of some folios decorated with figures by red and yellow pigment and single letters written in those figures ; borders on the left and right-hand sides ruled with double red lines with yellow pigment between them.
Age.- The Ms appears to be old. Author.- Vagbhara I. Begins.
श्रीसरस्वत्यै नमः। भियं दिशतु वो देवः श्रीनाभेयजिनं सदा। मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमा(म)पदावली ॥१॥ साधुशब्दार्थसंदर्भ गुणालंकारसूषितं ।
स्फुटरीतरसोपेतं काव्यं कुर्वीत कीर्तये ॥२॥ etc. folio 2" इति वाग्भंटा कार प्रथमः परिच्छेदः ।। folio 3" इति वाग्भटालंकारे द्वितीयपच्छेदः ॥ folio 3" इति वाग्भटालंकारे तृतीयः परच्छेदः॥
folio 9" इति वाग्भटालंकारे चतुर्थः परिच्छेदः ॥ 39 [ A.S. N.]

Page #329

306
Alamkara, Sangita and Natya
[259.
Ends.- folio : ob
सम्यग्ज्ञानसमुत्थानः शोतोनः स्पृहतायकः । रागद्वेषपरित्यागात् सम्यग्ज्ञानस्य चोद्भवः ॥३१॥ दोषेरुषितमाश्रितं गुणैश्वेतश्चमत्कारिणां । नानालंकातीभः परीतममितो रीत्या स्फुरत्या सतां ॥ तेस्तैस्तन्मयतां गता नवरसैराकल्पकालंकवि।
स्रष्टारो स्वयति काव्यपुरुष सारस्वतध्यायनः॥३२॥ folio Job इति महामविरचिते वाग्भटालंकारे पंचमपरिच्छेद परिपूर्ण देवा
लिखितं। References.- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
Vāgbhatālarăkāra No. 260
485.
1899-1915. Size.- Iol in. by 4g in. Extent.-- 16 leaves ; 9 lines to a page ; 34 letters to a line. Description.- Country paper; old; margins slightly moth-eaten;
Devanagari characters; hand-writing clear, legible and correct; पृष्ठमात्राs used; borders ruled with four black lines and space between the lines filled with red colour ; red pig
ment used occasionally for the colophons of the परिच्छेद
and at the beginning of verses. Age. - The Ms appears to be old. Author.- Vagbhata I. Begins.-folio b
श्रियं दिशतु पो देवः श्रीनामेयजिनः सदा।
मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥१॥ etc. Ends.- folio 160
दोपैपितमाभितं गुणगणैश्वेतश्चमत्कारिणं नानालंकातिभिः परीतमभितोरीत्या स्फुरत्या सतः ।

Page #330

261.]
A-Alankara
307
तैस्तेस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालं कवि-. श्रष्टारो घटयतुं काव्यपुरुष सारस्वताध्यायिनः ॥३७॥ इति श्रीवागभटालंकारे पंचमः परिच्छेदः॥
अलिखन्मुनिना देवचंद्रेण स्वपठनाय च । References.- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
Vāgbbatālamkāra No. 261
233.
1902-1907. Size.-- 101 in. by 4} in. Extent.-- 13 leaves ; 9-12 lines to a page ; 35-39 letters to a line. Description.-- Country paper; old in appearance ; Devanägarī ch
aracters; hand-writing clear, legible and correct but not uniform; red pigment used for the colophons of the परिच्छेद and at the beginning of the verses upto fol. s only ; it is
also used for the colophon of the last परिच्छेद. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Vagbhata I. Begins.--- folio 1b
॥श्रीगणेशाय नमः ॥श्रीसरस्वत्यै नमः। श्रियं दिशतु वो देवः श्रीनाभेयजिनः सदा ॥
मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावळी ॥१॥ Ends.- tolio 13
दोषाज्झतमाश्रितं गुणगुणैश्वेतश्चमत्कारिणं नानालंकृतिभिः परीतमभितो रीत्या स्फुट()त्या सतां ।। तैस्तैस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकाळं कवि. स्रष्टारो घटयंतु काव्यपुरुषं सारस्वतध्यायिनः ।। ३२॥

Page #331

308
Alathkara, Samgita and Natya
[ 261.
इति वाग्भट्टाहंकारे पंचमः परिच्छेदः ॥छ ॥छ ॥ इदं वाग्मट्टनामक पुस्तकं प्रवरासंगमे मोपालनामकेजेउरस्थेन लिखितं तस्येदं पुस्तकं ॥ छ ॥ छ ।
छ । छ॥ References.- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
Vagbbatālamkāra No. 262
1371.
1884-87. Size.-- 9 in. by 4} in. Extent:- 11 leaves ; 11-12 lines to a page : 40 letters to a line.
Description.- Country paper; old in appearance ; Devanāgari
characters; hand-writing clear, legible and uniform ; both left and right-hand margins ruled in double black lines; red pigment used to discriminate the verses and chapters; margins of some folios moth-eaten ; the name of the work written in the right-hand corner of the numbered folios.
The additional colophon after the fifth chapter shows that the Ms was written in Samvat 1715 by one Sadāśiva.
The Ms is complete. Age.- Samvat I715. Author.- Vagbhara I. Begins.-folio rb
श्रीगणेशाय नमः। श्रियं दिशतु वो देवो श्रीनाभेय जिनः सदा।।
मोक्षमार्ग सदा बूते यदागमपदावली ॥१॥ etc. Ends:-- folio 11
दोपेरुज्झितमाश्रितं गुणगणेश्वेतश्चमत्कारिभर्नानालंकृतिभिः परीतमभितो रीत्या स्फुरत्या सतां ।

Page #332

263.]
A-Alashkara
300
तैस्तैस्तन्मयत. गतं नवरसैराकल्पकालं कविस्रष्टारो रचयंत काव्यपुरुषं सारस्वताध्यायिनः ॥३२॥ इति श्रीवाग्भट्टालंकारे रसनिरूपणं नाम पंचमः परिच्छेदः ॥ श्रीः॥ ॥ ॥श्रीः॥ ॥तु.॥ ॥श्री॥ ॥श्रीः॥ ॥श्रीः ॥
संवत् १७०१५ वरषे फाल्गुनमासे शुक्लपक्षे १० सोसे अोह मोधावास्तव्यं श्रीयरुज्ञांतीय दवे श्रीशंक्रसुतसदाशिवेनालेखि ॥श्री० ॥ युद्धवीर । दानवीर । दयावीर दानवीर। Followed by
सेनां संघटयन् द्युतिं द्विगुणयन् वाचं चमत्कारयन् नेत्रस्याभिमुखो भविष्यति जगद्विश्रावणो रावणः । इत्युत्साहविचारसूढहृदयो देवो रघूणां पति
याविन्यास विधिं विनैव विशिखं बाणासने न्यस्तवान् ॥१॥ श्री०॥ ॥श्री०॥ ॥श्री०॥ etc. यावल्लवणसमुद्रो यावन्नक्षत्रमंडितो मेरुः। यावचंद्रादित्यौ तावदिदं पुस्तकं जयतु ॥१॥ ॥श्रीकृष्ण ॥श्री०॥ ॥श्री०॥ ॥श्री०॥etc.
श्रीकृष्णो जयति जगत्रयैकबंधुः ॥ श्रीः चिकीषिते कमणि चक्रपाणेरपेक्षणीयानसहायसंपत् । पांचालजायाः पटसंविधाने मध्ये सभं नेवतुरीनवेमां ॥१॥ ॥श्री०॥ ॥श्री०॥ etc. ॥श्री.॥ ॥सदाशिवस्य पुस्तकं ॥ ॥श्री०॥
References.-- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
Vägbhatālamnkāra
115. No. 263
1916-24. Size.— 109 in. by 41 in. Extent.--- 10 leaves ; 12 lines to a page ; 30 letters to a line. Description.-- Country paper ; old in appearancc; edges slightly
worn out ; Devanagari characters ; hạnd-writing clear

Page #333

310
Alamkara, Sangita and Nalya
[ 263.
legible and correct; पृष्टमात्राs occassionally used ; both left and right-hand borders ruled in double red lines with yellow pigment between them ; left and right-hand extreme ends ruled in red lines and upper and lowers extremities in yellow pigment; the middle space in the folios decorated with red figures ; folios 3, 4 and 7 missing ; incomplete ; the last stanza and the colophon appear to be in a different hand.
Age.-- The Ms appears to be old. Author.-- Vagbhata I. Begins.--folio 1 b
॥श्रीसर्वज्ञाय नमः॥ श्रियं दिशतु बो देवः श्रीनाभेयजिनः सदा।
मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥१॥ etc. Ends.---folio 136
दोषेरुषितमाश्रितं गुणगणैश्वेतश्चमत्कारिणां। नानालंकृतभिः परीतमभितोरीत्या स्फ(स्फुरत्या सतां ॥ तैस्तेस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालंकवि
श्रष्टारो घटयंतु काव्यषुरुषं सारस्वतध्यायिनः ॥ इति श्रीवाग्भटालंकारः समाप्तः॥
References.-- Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार N6. 264
Vāgbhatālamkāra
780. 1886-92.
Size.- Iof in. by 6 in.
Extent.-IS leaves; II lines to a page; 31 letters to a line.
Description.-- Country paper ; old in appearance ; Devanāgari ch
aracters; hand-writing bold and legible but incorrect; left
and right-hand margins ruled in single black lines; . complete.

Page #334

265.1
A-Alamkara
The last (i. e. the 5th ) chapter is followed by a प्रशस्ति describing the genealogy of the scribe.
Age.-- The Ms appears to be old.
Author.— Vāgbhata I.
Begins.— folio rb
श्रियं दिश (तु) वो देवः श्रिनाभेयजिनः सदा । मोक्षमार्ग सतां व्रते यदागमपदावली ॥ १ ॥ etc.
Ends.-folio 15a
दोषैरुषितमाश्रितं गुणगणैश्वेतश्वमत्कारिणं ।
ननागलंकृतिभिः परीतः ममिता रीत्या स्फरत्या सतः । तैस्तैस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालं कवि
311
श्रष्टारो घटयंतु काव्यपुरुषं सारस्वतध्यायनः ॥ ३२ ॥ इति वाग्भटालंकारे पंचमध्यायः ॥ ५ ॥ परीछेद समापत ॥ छ ॥ श्रीकाष्टसंघे माथुरान्वये । पुष्करगणेभट्टारक श्री कमलकीर्तिदेवाः तत्पट्टेभट्टारकश्रीसुभचंद्रदेव । तत्पट्टेभट्टारकश्रीजससेनदेव । तदान्माये तस्रोतकान्वये गर्गगोत्रे । संघ इदूंदू भार्यालाच्छिपुत्र ५ सं० मनाद्विति सुरजनतृतीय अजैराज च० सं० हरिदासयंसंठवहोडंदसं० अजैराजभार्या केलसिरिपुत्र २ सं० हयाभार्या हपसिरिपुत्त दुलहभा० दुलहसिरीपुत्र नरपाल दुतियपुत्र सं० गांगूभार्या गागसिरी पुत्र ३ सं० सोल्हण दुतियवलिराजतृतीय विमलदासऐतेषांमध्ये पोल्हण इदं सास्त्रं लिषापितं आत्मकर्म्मष्पयनिमिति ॥ ॥ पाठनार्थे ॥ ॥ जादृशं पुस्तकं दृष्टा तादृशं लिषितं मया जमिमुवा । मम दोषो न दीयते ॥ १
References.— Same as in No. 257.
वाग्भटालंकार
No. 265
Size.— 12 in. by 4g in.
Extent. -- foll. 5 - 123; 12 lines to a paga; 53 letters to a line.
Vägbhaṭālamkara
1400 (b).
1887-91.

Page #335

312
Alamkara, Sangita 'and Natya
265.
Description.- Country paper ; old in appearance ; Devanagari
characters with waters; hand-writing clear and legible ; red pigment used; square blank space in the centre of folios ; borders ruled in double black lines. The whole Ms contains the following works:
(a) FUGIAT foll. Ib to sa (b) ATHËTUR , 5 to 12o. (c) am
122 to 266. Age.-- Samvat 1589 (cf. fol. 26b of the Ms). Author.-- Vägbhata I. Begins.- fol. Ša
foreign etc., Ends.--- fol. iza
H ATIMA etc., up to etc., as in No. 257. References -- Same as in No. 257.
वाग्मटालंकार with the
Vāgbhatālamkāra
with tīkā
No. 266
1372. 1884-87.
Size.-- 118 in. by:s} in. Extent. 25 leaves ; 21 lines to a page ; 40 letters to a line. Description. Country paper.; old in appearance; Devanagari ch
atacters; hand-writing clear and legible ; bold letters for text and small for the commentary ; occasional marginal notes with decorations in black ink ; borders ruled in double red lines and edges in single ; some folios smutty in appearance.
The Ms is complete in five परिच्छेदाs.

Page #336

266)
3RE. Age.--- Samvat 1851, Śaka 17.16. Author.- Vagbhata I, of the text.
- Jinavardhana, of the commentary. Begins.-- fol. 14 Text.- ॥ श्रियं दिशतु वो देवः श्रीनामेयो जिनः सदा।
मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥१॥ etc.. Comm. ॐ नमः परमात्मेनमः श्रियमिह दिशतु श्रेयसां भूयसां वो
विभ्राणः सौरभेयं हृदयगतशिव शंकरः शंकराभः सेन्यो भूतिर्विभूत्या परिकालततनुर्वर्णनीयो ह्यदीनबिभ्रत्तूर्ण सवर्ण तुहिनशिखरिणो भाति यः कामजेता ॥१॥etc.
as in No. 269 below folio 3' इति श्रीखरतरगच्छ श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवईमानसूरिविर
चित्तायां वाग्भट्टालंकारटीकायां प्रथमपरिच्छेदः ॥१॥ folio 5" इति etc.............द्वितीयपरिछेदः ॥२॥ folio 7* इति etc.............तृतीयपरिछेदः ॥३॥
folio 18' इति श्रीवाग्भट्टालंकारे चतुर्थपरिछेदः ॥ ४ ॥ Ends.- folio 250 Text.-- दोपेरुज्झित etc. Comm.- दोषैः अनर्थकादिभिरुज्झितं तथा गुणगुणैरोकार्यादिभिराश्रित
सहितं...etc....up to पलितो गणितोपिया as in No. 24 followed by :
इति श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनराजसूस्पिट्टे श्रीजिनधर्द्धमानसूहिविरचितायो वाग्भट्टालंकारटीकायां पंचमपरिच्छेदः श्रीनाथजीनाथः हेनाथ etc.
इति श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्धमानसूरिविरचितायां वाग्भट्टालंकार संपूर्णमगमत् संवत् १८५१ शाके १७१६ प्रवनमाने मासोत्तममासे चैत्रमासे शुभे कृष्णपक्षे पुन्यस्तिथौ ५ भृगुवासरान्वितायां । पंडित शिरोमणि पंडितजी श्रीलीलापतजी तत् सिख्यसरूपचंद लिपिकृतं जातीखरतरगच्छे नग्रपचेबरमध्ये शुभं भवतु कल्याणमस्तु श्रियरस्तु नाथः नाथः नाथ
References. I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part I, page 559%3
Part II, page 132* ( the present Ms. ); Part III, page 118b. 40 [ A. S. N.]

Page #337

314
Alamkara, Samgita and Natya
[ 266.
2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 208. About the author of the commentary he remarks : Jinavadhana was pupil of Jinarāja Suri and was a priest of Kharatara-gaccha from about 1405 or 1419 A. D.
The author's name is given as Adināth by Rajendralal Mitra in his Notices of Sanskrit Mss. Vol. VIII No. 2814. 3 Printed Edition : Granthamāla iii, 1889-90 ( The text of Vägbhatålåmkāra with Jinavardhana's commentary ).
वाग्भटालंकारटीका
Vāgbhatālarnkāratikā
No. 267
234. 1902-07.
Size.— 104 in. by 44 in.
Extent. — 4 leaves; 10 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.- Country paper; old and dirty in appearance ; hand
writing legible, uniform and correct; moth-eaten on the left-hand side of folios 3 and 4 and on the right-hand side of folio 4.
The Ms contains only the first pariccheda. The Ms gives the name of the author as जयवर्द्धन.
Age. — The Ms appears to be old. Author.- Jayavardhana ( Jinavardhana ). Begins.--folio Ib
श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीभुवनेश्वर्यै नमः॥ तत्र चिकीर्षितार्थपरीसमाप्तये स्वाभीष्टदेवतास्तवं विशिष्य शिक्षायै . ग्रंथादौ निबध्नाति विनविनाशनाय वाग्भट्टदेवः स्वेष्टदेवतानमस्कारमाह ।
Tha II startarra: a gepet fordi RT I etc.

Page #338

268.
A-Alamkara
वाग्भटालंकारटीका
Ends.-folio 4a
अधीत्येति ॥ कविः कवितां विदध्यात् कुर्यात् । कविरित्यर्थसामर्थ्याद्गम्यतेः । अभियोगः उद्यमः तस्य योगाच्छास्त्राण्यधीत्यकविशिष्टकषिः अभ्यासेन वश्यः वशं गतः अर्थपदप्रपंचो यस्य तथा पुनः किं० तं तं प्रसिद्ध कवीनां सिद्धांतं विदित्वा । क्व सत्यां मनः प्रसत्तौ सत्यां चित्तनिर्मळतायां ॥ २६ ॥ इति श्रीजयवर्द्धनवरि विरचितायां वाग्भट्टालंकारटीकायां प्रथमः पारछेदः ॥ छ ॥ छ ॥ etc. References. - Same as in No. 266.
315
Age.— The Ms is not very old.
Author.- Jinavardhana Sūri. Begens.--folio 2
Vagbhaṭālamkaraṭikā
420. 1892-95.
No. 268
Size. 8 in. by 4 in.
Extent.— 35 leaves ; 10-11 lines to a page; 30 letters to a line. handDescription.- Country paper, rather white in appearance ;
writing bold, clear and correct; red pigment used for verses and colophons of chapters; all the rs except the 1st, contain colophon which mention the name of the author. The Ms contains four परिच्छेदs only.
..... कुर्वीत । वृत्तयशसे विदधीत शब्दश्व अर्थव शब्दार्थी शब्दार्थयोः संदर्भों रचना शब्दार्थसंदर्भः साधुः प्रधानः शब्दार्थसंदर्भों यस्मिन् । तत्तथा गुणैरौदार्यादिभिरलंकारैश्वित्रादिभिर्भूषितं । स्फुटाभिः प्रकटाभि (मी) शतिभिः गौडीयादिभिः रसैः श्रुंगारादिभिरुपेतं सहितं । २ ॥ etc.
folio 10a इति श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनराज हरिपाटे श्री जिनवर्जून सूरिविरचितायां बाग्भटालंकारदीकायां द्वितीयः परिच्छेदः ॥

Page #339

3.16
folio 122 इतिश्री०
Ends-folio 36b
नमु भो शास्त्रांतरेषु अलंकारबाहुल्यं अर्थविशेषेणचमत्कारकारित्वं च वसीयते अतः कथमभावंत एवालंकाराइत्याशंक्याहेतरं । अर्थेन योनयोत्पादि नार्थे न काव्यं नैव मदुक्तेन प्रकारेण अलंकारत्वेन अभ्युह्यतां ज्ञायतां एतावता यंत्र काव्ये कृतिनां मनसु अतिचमत्करोति अत्यंत चमत्कारकारत्वं कं भवति स एवार्थः तस्मिन् काव्ये हंत इति हर्षेनयैवदिशानो नैव मदुक्तेन प्रकारेण अलंकारत्वेन अभ्युद्यतां ज्ञायतां एतावता यत्र काव्ये योर्थः आश्वर्यकारी स तत्र अलंकारत्वेन ज्ञेयः ॥ १५३ ॥ इति श्रीवाग्भटालंकारटीकायां चतुर्थः परिछे ( दः) । References. - Same as in No. 266,
वाग्भटालंकारटीका
No. 269
Alamkara, Samgita and Natya
•• तृतीय परिछेदः ॥
Age.-- The Ms appears to be old.
Author.
Jinavardhana Suri.
Begnis.--tolio rb
Size.— ro‡ in, by 44 in.
Extent. -- 36 leaves; II lines to a page; 30 letters to a line. Description. - Country paper; very old in appearance; first folio pasted with a white paper; fol. 36 torn at the left-hand corner ; hand-writing clear, legible and uniform ; परिच्छेदाs 1-3 complete, 4th incomplete; left and right-hand margins ruled in triple black lines; Devanagari characters.
Texto
[268.
Vagbhṭālamkaraṭīkā
1413. 1891-95.
ॐ स्वस्ति भीः ॥ ॐ नमो भीजिनाय ॥ ० ॥ शियं विशन्त वो देवः श्रीनाभेयजिनः सदा ॥ मोक्षमार्ग सतां ते प्रदामनपदावली ॥ १ etc.

Page #340

270.]
A-Alamkara
317
Comm... श्रीमान श्रीआदिनाथः श्रियमिह दिशतु ।। श्रेयसीं भूयसी या
विभ्राणः सौरभेयं हृदयगतशिवः शंकरः शंकरामः । सेव्यो भूतिर्विभूत्या परिकलिततनुवर्णनीयो ह्यदीनविभ्रस्वर्ण सुवर्ण तुहिमशिखरिणो भावि यः कामजेता ।। प्रभावविभवावासं प्रतिभादानलक्षणं । स्वशामि शिरसा सौवं गुरुपादरजःकणं ।। २ बालानामवबोधाय स्वस्यार्थः स्मरणाय च । वाग्भटालंकृतेः कुर्वे व्याख्यां संक्षेपयुक्तितः॥३
अत्र शास्त्रस्याविनेन परिसमात्प्यर्थ श्रीवाहडदेवो विशिष्टष्टदेवताममस्कारमाह । श्रियं दिशतु । व्याख्याथ। श्रीनाभिजिनो वो युष्मभ्यं श्रियं दिशतु ददातु । किं विशिष्टः श्रीनाभेयजिनः देवः दिव्यति क्रीडति परमानंदपदे इति दवेः । यस्य भगवतः आगमपदावली सिद्धं । तपरं परासतां सत्पुरुषाणां मोक्ष
मार्ग ब्रूते सिद्धेः पंथानं वदाति । अन्यापि पदावलीमार्ग ब्रते ॥ etc. folio sb इति वाग्भट्टालंकारे प्रथमः परिछेदः॥ folio ro' इति श्रीखरतरगछे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धनसूाविरचि
तायां वाग्भटालंकारटीकायां द्वितीय परिछेदः समाप्तः॥ folio 12 इति............etc.............तृतीयः परिछेदः॥ Ends.-folio 360
अथ गौडीयोदा.........ह ॥दोत्याटितत्यादि । सिप्रापगायाः सिपानद्याः अयंकल्लोलकोलाहलः..................समकालं विश्वं आक्रामति । किं भूतः ।
कल्लोलकोलाहलः। दप्पणोत्या(क्त्यां)References.- Same as in No. 266.
वाग्भटालंकारटीका
Vágbhtālarnkāratikā
No. 270
1412. 1891-95.
Size.-- 10 in. by 3} in.
Extent.-- 18 leaves ; 15 lines to a page ; 48 letters to a line.

Page #341

Alarkara, Sangita and Națya
[270.
318
Description.- Country paper; old in appearance; Devanagari ch
aracters; hand-writing clear, legible and uniform ; पृष्ठमात्रा used ; slightly worm-eaten ; some folios pasted with white paper; all the folios stained with spots ; borders ruled in triple black lines ; square blank spaces in the middle of the folios.
The Ms contains four parichhedas only.
Age.- Samvat 1655. Author.- Jinavardhana Suri. Begins.- folio rb
॥ श्रीमान् श्रीआदिनाथः श्रीयमिह दिशतु श्रेयसीं भूयसी वा बिभ्राण सौरभेयं हृदयगतशिव शंकर शंकराभः । सेव्यो भूतै विभूत्या परिकालततनुर्वणनीयोह्यहीनैः
बिभ्रवर्ण सुवर्ण तुहिनशिखरिणो भाति यः कामजेता ॥१etc. folio 5* इति श्रीखरतरगज्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धनसूरि
विरचितायां वाग्भटालंकारटीकायां द्वितीयः परिच्छेदः ॥ folio 6 इति......etc......तृतीयपरिच्छेदः॥ Ends.-- folio 18
ननु भो शास्त्रांतरेषु अलंकारबाहुल्यं अविशेषेण चमत्कारित्वं च प्रतीयते । अतः कथमतावंत......etc. ....... up to ......स तत्र अलंकारत्वेन ज्ञेयः ॥ १५३
as in No. 268. इति श्रीवाग्भटालंकारटीकायां चतुर्थपरिछेदः ॥ ४ ॥ साधुपाकेप्पण ॥ संवत् १६५५ वर्षे अ । भूमासे पं० देवावाचनार्थ ।।
पं० श्रीषु स्यालचंद्रगणी परत ; This endorsement is in a different band.
References.- Same as in No. 266.

Page #342

27t.]
.
A-Alamkara
319
वाग्भटालंकारटीका
Vägbhtālamnkāratikā
-834. No. 271 .
1895-1902. Size.—9} in. by 41 in. Extent.-- 48 leaves ; 10 lines to a page ; 36 letters to a line. Description.- Country paper ; old in appearance ; Devanagari ch
aracters; hand-writing legible, clear but not uniform; folios
moth-eaten; borders ruled in double black lines; पृष्ठमात्रा occasionally used ; incorrect in many places.
The Ms is complete. Age.-- The Ms is fairly old. Author.-- Jinavardhana Suri. Begins.-- folio Ib
श्रीमान् श्रीआदिनाथः श्रियमिह दिशतु श्रेयसी भूयसी स्वा(बा) बिभ्राणः सोरमेयं हृदयमतशिव शंकरः शंकराभः सेत्यो(व्यो) भूतैर्विभूत्या परिकलिततनुवर्णनीयो हाहीने बिभ्रद्वर्ण सुवर्ण तुहिनशिपरिणो भाति यः कामजेता। १etc.
as in No. 269. folio 5 इति श्रीखरतरगणे० श्रीवाग्भटालंकारटीकायां प्रथम परिछिदः . : . folio 8 इति श्रीखरतरगज्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धनसूरि
विरचितायां वाग्भटालंकारटीकायां द्वितीया परिछेदः।.... folio II same as above...... तृतीयः परिछेद ॥३
folio 33* इति....चतुर्थः परिछेदः ॥ ४ ॥ Ends.- folio 489,b
. दोषैरनघंकादिभि । उज्झितं रहितं तथागुणगणैरौदार्यादिभिः आश्रितं सहितां नानालंकृतिनिः शब्दार्थयो चित्रादि जात्यादिमिश्च चमत्कारिणां केषां सतामुत्तमानां स्फुरत्या स्फुरदूपया रीत्या गोडीयादिकया मितः सर्वतः परीतं युक्तं । पुरुषपक्षे सताररीत्या आचारेण परीतं तिस्तिः शास्त्रालोकप्रसिद्धैर्नवरसे श्रृंगारादिभिस्तन्मयता तद्रपतां प्राप्तं गतं । कल्पांतकत्वात् आअकल्पकालं। कल्पांतावधीत्यर्थ । अत्र सारस्वतध्याचिन इति शास्त्रमाते विसर्गदर्शनं न दोषकत् । शब्दस्यैव मंगलरूपत्वात् । यत् उक्तं।

Page #343

320
References. --- Same as in No. 266.
11
Alamkara, Sashgta and Natya.
देवता वाधकाः शब्दाः ये च भद्रादिवाचकाः ते सर्वे नेव निंयां स्युः लिपितो गाणतोपि वा । १ इति वाग्भटालंकारः पंचमपरिछेदस्यटीका ॥ छ ॥ श्रीचंद्रगडगगनांगणचंद्रसादूश्री । सामसुंदरगुरोः प्रणयप्रसादात् ॥ श्रीवाग्भटेत्र गुरुराजावशालराजशिष्यो व्यलेखयदप्सु रुरसाधिकारं ।। इति श्रीमंत्रीश्वरवाग्भष्टविराची - तस्य श्रीवाग्भटालंकारस्य टीका संपूर्णा कृता ॥ श्री ॥
वाग्भटालंकारटीका
No. 272
Age.-- The Ms appears to be old.
Author.-- Jinavardhana Suri.
[ 271.
Size.— 107 in. by 4g in
Extent.-- 32 leaves ; 15 lines to a page; 40 letters to a line. Description. - Country paper; old in appearance; Devanagari ch aracters; hand-writing clear, legible and uniform ; पृष्ठमात्राs used; borders ruled in two double black lines; blank squre space left in the middle.
Begins:-~~ folio b
Vägbhṭālamkaratika
626. 1884-86.
॥ ॐ नमः ॥ श्रीमान् ॥
श्री आदिनाथः श्रियमिह दिशतु श्रेयसीं भूयसी वो बिभ्राणः सौरमेयं हृदयमतशिवः शंकरं शंकराभः
सेव्यो सूतैर्विभूत्या परिकलिततनुर्वर्णनीयो ह्यहीनैः विभ्रद्वर्ण सुवर्णे तुहिनशिखरिणो भाति यः कामजेत ॥ १ ॥ etc.
folio 14 इति श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनराजसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धनसूरिविरचितायां वाग्भटालंकारटीकायां प्रथमपरिच्छेदः ॥ १ ॥ folio 74 इति श्रीखरतरगच्छे जिनबर्द्धनसूरिविरचितायां वाग्भटालंकारटीकायां द्वितीयः परिच्छेदः ॥ २
folio 80 इति श्रीवाग्भटालंकारटीकायां तृतीयपरिच्छेदः समाप्तः । folio 22° इति वाग्भटालंकारटीकायां चतुर्थः परिज्छेदः समाप्तः ॥

Page #344

273.1
A-Alankara
321
Ends.-- folio 320
दोषैरनर्थकादिभिः) उज्झितं रहितं । तथा गुणगणरौदार्यादिभिः आश्रितं । etc.
...... up to ...... ते सर्वेनैवनियास्फलिपितो गणितोपि वा ॥१॥ as in No. 271.
इति वाग्भटालंकारपंचमपरिछेदस्य टीका ॥ ॥ ॥ References.--- Same as in No. 266.
वाग्भटालंकारटीका
....... Vagbhtalamkaratika No. 273
419.
... 1892-95. Size.- Iol in.. by 4, in. Extent.-- 27 leaves ; 12 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.-- Country paper; old in appearance; Devanagari charac
ters; hand-writing clear, correct and uniform ; borders ruled in triple red lines; red pigment used to mark verse-numbers and colophons; marginal. notes on many folios%3; folio 24b pasted with a white slip and written upop; falios. I missing.
The Ms is almost complete. Age.— Samvat 1610. Author.- Jinavardhana Sūri. Begins.--- folio 2
.........णै दायादिभिरलंकारोश्चित्राभिश्च भूषितं ॥ स्फुटामिः प्रकटाभिः रीतिभिः रसैश्च श्रृंगारादिभिरुपेतं सहितं ॥२॥ प्रतिभाकरणं तस्य व्युत्पत्तिस्राविभूषणं ॥
भृशोत्पत्तिकदभ्यास इत्याद्यकविसंकथा ॥ etc. folio. 5" इति श्रीखरतरगच्छे. श्रीजिनराजरिपट्टे श्रीजितवर्धमा नसरिविरचितायां
... वाग्भटालंकारवस्कायां प्रथमः परिच्छेद ॥ 4. [A.S. N.]

Page #345

322
Alamkara, Samgita and Natya
folio 8 इति श्री.
folio 11a
folio 26 2
Ends. - folio 272
دو
""
...etc.
1273.
. द्वितीयः परिछेदः ॥
तृतीयः परिछेदः ॥
चतुर्थः परिछेदः व्याख्यातः ॥ श्री
दोषैरुज्झितमाश्रितं गुणगणैश्वेतश्वमत्कारिणं नानालंकृतिभिः परीतमभितो रीत्या स्फुरत्या सतां ॥ तैस्तैस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालं कवि
स्रष्टारो घटयंतु काव्यपुरुषं सारस्वताध्यायिनः ॥ ३२ ॥ इति श्रीखरतरगच्छे श्रीजिनसागरसूरिपट्टे श्रीजिनवर्द्धमानसूरिवि (रचितायां वाग्भटालंकारटीकायां पंचमः परिच्छेदः समाप्तः ॥ छ ॥
Then follow 39 sutras of Vagbhatālamkāra.
वर्णानां पुनरावृत्तिकरणं चित्रं ॥ १ वक्तुर्वचनच्छलनं वक्रोक्तिः ॥ २ एकव्यक्षर पुनरावर्त्तनमनुप्रासः ॥ ३ पुनः स्वरग्यंजनघटना यमकं ॥ ४ स्वभावाख्यानं जातिः ॥ ५ प्रसिद्धमुपमानं ॥ ६ अभेदप्राधान्ये आरोप्ये आप्तापविषयापह्नवरूपकं ॥ ७ उपमानोपमेयोः साधम्र्म्ये भेदाभेदतुल्यत्वे प्रतिवस्तूपमा ॥ ८ साह - श्यावस्त्वंतरप्रतीतिभ्रतिमान् । ९ विशेषप्रतिपत्ती परेषां नेयेधनमाक्षेपः ॥ १० पदार्थातरे संदेहोत्पत्तिः संशयः ॥ ११ पश्चात्पदद्वयस्य द्रढिमा अग्रेतन पदद्वये क्रियते स दृष्टांतः ॥ १२ उपमानादुपमेयस्याधिक्ये व्यतिरेकः ।। १३ कार्यविषयापह्नवेऽपन्हुतिः ॥११४ उभयोरपि साधर्म्यवर्णना तुल्ययोग्यता । १५ असद्गु - णोद्भावोत्प्रेक्षा ॥ १६. निर्दिष्ट प्रकृत समर्थनमर्थातरन्यासः । १७ पदार्थानां संक्षेपकरणं समासोक्तिः। १८ कारणाभावे कार्यस्योत्पत्तिर्विभ्भावना ॥ १९ प्रस्तुताsप्रस्तुतानां क्रियाकारकादिदीपनं दीपकं ॥ २० पदार्थानामद्भुतवर्णन मतिशयः ॥ २९ वस्तूनां कारणोत्पादनं हेतुः ॥ २२ एकमनेकस्मिन् अनेकमेकस्मि(न) वा क्रमेण पर्यायः ॥ २३ कारणांतरसंयोगात्कार्यस्य सुकरत्वं समाहितं ॥ २४ समन्यूनाधिकानां विनिमयः परिवृत्तिः ।। २५ उद्दिष्टानामर्थानां क्रमेणादेशे यथासंख्यं ॥ २६ एकस्य तिरस्करणं अन्यस्य: स्त्रीकरणं विषमं ॥ २७ प्रधानानां सहादि संबंधे सहोक्तिः ॥ २८ परस्परानर्थतात्पर्यविरोधः ॥ २९ पदार्थानामुत्कृष्टादुत्कृष्टवर्णनमवसरः ॥ ३०. उत्तरोत्तरवर्णनं सारः ॥] ३१ विशेषस्यापि वस्तुन (:) उभयार्थकथनं श्लेषः ।। ३२ एकस्मिन् वस्तुनि विविधवर्णनमुत्कृष्टत्वेन समु ञ्चयः ॥ ३३ · अयोग्यवस्तूनां प्रशंसाकरणम प्रस्तुतप्रशंसा ॥ ३४ यथापूर्वपरस्प शेत्कृष्टविशेषणमेकावली ॥ ३५ साध्यसाधननिदर्शनमनुमानं ॥ ३६ अन्यत्र

Page #346

273.]
A--Alamkara
323
निवृत्तिकरणं किंचित्साधारण परिसंख्या ॥ ३७ पत्रान्यादृशपदपंक्तिरन्याहशार्थावाप्तिस्तत्प्रश्नोत्तरं ।। ३८क्षीरनीरन्यायन वा तिलतंदुलन्यायन संकरः ॥ ३९
इति वाग्भट्टालंकारसूत्राणि समाप्तानि ॥ Then follows:
लाटीहास्यरसे प्रयोगनिपुणैरीतिः प्रबंधे कृतापांचाली करुणा भयानकरसे सौंते रसे मागधी । गौडी वीररसे च रौद्रजरसेवत्सोमदेसोद्भवावीभत्साद्भुतयोर्विदर्भविषया श्रृंगारजाते रसे ॥१॥ द्वित्रिपंदा पांचाली लाटी या सप्त पंचवा यावत् शब्दाः समासवंतो भवति यथासंख्य गौडीया ॥२ प्रथम पदावत्सोमी त्रिपदसदसनामा च मागधी भवति । उभयोरपि वैदर्भी मुहुर्मुहर्भाषणं कुरुते ॥३॥ विश्वं कः सृजति प्रकाशयति कः कश्चैतदंतं-नयेत का स्थाणुनहि को दहत्यऽभिमतः कः कस्य सख्यं घने । अर्थी कस्य जनः सकेन च शुचिः स्यात्कस्य मुख्यां गता प्रश्श्रेऽत्र स्फूटमर्थसंग्रहभृता केनोत्तरं दीयतां ॥१॥ गोश्रावः किमयं गवाश्रयगता किं शुभ्र गां वीक्षसे गोमध्ये चरणेन किं लिखास गां गोस्त्रीनिभेदे हि गां। गावो यांतिगृहाणि वासरपतेर्गावश्वदृरंगतागावस्त्वद्विरहे ममाऽसहारणा परे हि यामोगृहं ॥२ आसादयति यद्रूपं करेणुव्यंजनैर्विना.॥ तत्ते कमलपत्राक्षि भवत्वक्षयमव्ययं ॥३ गौरक्षणं भूधरजादिनाथः पत्रं तृतीय-दयितोपवीतं ।। यस्यांबरं द्वादशलोचनाख्यः काष्टासुतः पातु सदाशिवो वः॥४ अंबरमबुनिपत्रमरातिः पीतमहीनगणस्य ददाह ॥ यस्य वधूस्तनयं गृहमब्जा पातु स वः शिवलोचनवह्निः॥५ शस्त्रं न खलु दातव्यं ब्राह्मणेभ्यो विशेषतः॥ दत्तं शीघ्रतरं तेन पितुराज्ञा न खंडिता ॥ ६॥ इति समाप्तोयं वाग्भट्टालंकारः सटीकः ॥ छ ॥ ॥छ। संवत् १६१० वर्षे माघशुदि द्वितीयायां भगुवासरे ॥ पद्मनाभस्य सूनुना लक्ष्मीदासेनात्मपठनार्थ परोपकाराय च वाग्भट्टालंकारस्य टीकाऽलखि ॥ शुभ
मस्तु लेख कपाठकयोः। ॥श्रीरस्तु । References.-- Same as in No. 266.

Page #347

34
वाग्मटालकार-'
व्याख्या
No. 274
÷
-
Alamkara, Sangita and Natya
Size. 10 in. by sin.
Extent. 39 leaves; 15 lines to a page; 45 letters to a line. Description. Country paper; very old and blakish in appearance; all the folios pasted-some with red paper others with white; Devanagari characters; hand-writing legible, correct and uniform: ted pigment used for verses and colophons and yellow pigment for corrections; left and right-hand margins are ruled in four black lines; es used; square blank spaces in the centre; some folios moth-eaten; fol. 33 much damaged; fol. 39 blank.
The Ms' is complete in five परिच्छेदा.
fol. 8b.
Ist परिच्छेद
2nd
3rd
4th
Age. The Ms appears to be
Author.
Simhadeva.
Text.-
Comm.
Begins. folio r.
""
دو
23
"" 13.
1.5b.
34.
""
دو
very old.
[2746
Vagbhṭālamkaravyakhyā
421. 1892-95.
Subject. Alamkara; the Ms contains only the commentary; however, the first and the last stanzas of the text are written.
along with the commentary.
ॐ श्रियं दिशतु वो देवः । श्रीनाभेयजिनः सदा ।
'मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥ १
श्रीवर्द्धमान जिनतिरनं विज्ञान संततिर्जयति । यद्रीः प्रदीपकलिका कलिकाळतमः शमं नयति ॥ २

Page #348

29
.
......
-shamkara: ...........
वाग्भटकवींद्ररधितालंकृतिसूत्राणि किमपि विवृणोमि ।
मुग्धजनबोधहेतोः स्वस्य स्मृतिबीजस्वये च।।३etc. folio 8b
इति वाग्भटालंकारव्याख्यायां सिंहदेवकृतायां प्रथमः परिच्छेदः ॥ folio 13b इति वाग्भटालंकारव्याख्यायां द्वितीयः परिच्छेदः ॥ folio Is इति वाग्भट्टालंकारे तृतीयः परिच्छेदः॥ folio 34" इति वाग्भटालंकारव्याख्यायां चतुर्थपरिछेदः ।। Ends.--- folio 38 Text. - दोषेरुज्झितमाश्रितं-गुणगणैश्वेतवमत्कारिणं।
नानालंकातीभः परीतमभित्तीरीत्या-स्कुरत्या सतां तैस्तैस्तन्मयतां गतं नबस्सैराकल्पकालं कवि-.
स्रष्टारो रचयतु काव्यपुरुष सारस्वतध्यायिनः॥३२ Comm.-- सारस्वतध्यायिनः कविनष्टार आकल्पकाल कल्पकालं यावत् काव्यपुरुष
रचयंतु घटयंतु । कीदृशं वोरुज्झितमित्यादि विशेषणानि सुगमानि ॥ब॥ इति सिंहदेवकृतायां वाग्भटालंकारव्याख्यायों पंचमा परिदः संपूर्णः॥ब।। Followed by
लाटीहास्यरसे प्रयोगानपुणैरीतिः प्रबंधकृता पांचाली करुणाभयानकरसे शांत रसे मागधी।। गौडी वीररसेच रौद्रजरसे वत्सोमदेशोद्भवाबीभत्साखतयोर्विदर्भषिया श्रृंगार रसेमार द्वित्रिपदा पांचाली लाटीया पंचसमा क्यावर शब्दाः समासर्वतोभवतियथाशक्ति गोमयागार प्रथमपदावत्सौमी विपदसमासा मागधी भवातिः।
उभयोरपि वैदमी मुंबर्सह) भाषणं कुरुते॥ इति रीतिस्वरूपं ॥
संप्रयोगैरथैकांतसुखपीयूषबंधुभिः । विप्रयोगैरपि तत्तदुःखावस्थानि बंधनैः॥१ तत्तत् संघट्टनोपरिपायपरिहारतः। क्वाप्यभूत् म्मरसाम्राज्यसंधिविग्रहकल्पनं ॥२ युग्म अंगारे । तुंदिलदंतुरैः खंजैः कुजश्चिपिटनाशिकः। विकीर्णकेशैः खल्वाटैः काणैव्यंगैरशापरैः॥१

Page #349

326
Alamkara, Samgita and Natya
[274.
अपानघंटेभस्मांगैः कक्षानासिकवादकैः । कर्णअनर्त्तकैरन्यजनभाषानुवादकैः ॥२ विदूषकविटप्रायैः सद्यः कपटमुग्धकैः । ग्रामीणवद्विहास्यंते छेकाः पौरा अपि क्वचित् ॥ ३ हास्ये आकाशभाषणैर्देवोपालभैरथुमा(मो)चनैः । अस्थानयाचनमिलोचनै रोदनैरपि।।१ भगुपाततरूद्धंधजलवहिप्रवेशनैः । विषादिभक्षणैः शस्त्रघातैर्हन्ताडनैरपि ॥२ करुणै दंतौष्टपीडनैर्नेत्ररागैर्मुकुटिबंधनैः । गंडस्फुरणहस्ताग्रनिष्पेषैर्भूमिपाटनैः॥१ आयुधाकर्षणैरक्ताकर्षणैवंगधावनैः । संप्रहारैश्च गात्रकंपाश्रुमोक्षणैः॥२ दारापहारभूत्याधिक्षेपप्रभृतिजन्माभिः । क्वापि कंपमवाप्यंत नरापि ॥३ रौद्र गांभीर्यास्थैर्यशोंडीर्यवैशारयैस्तथापरैः। अवदांततरिस्तैस्तैस्त्यागप्रभृतिभिर्गुणैः॥ विदवातविक्रमतयाध्यवसायादिजन्मभिः ॥ निसर्गभीखोप्यासन् सन् सद्यः संजातपौरुषाः॥२ वीररसे तालुकठौष्टशोषेण चलनेत्रनिरीक्षणैः वैवण्यैः स्वरभदेव सकंपसृदुलक्षणैः ।१ प्रेतादिषिकतालोक तत् स्वरश्रवणादिजैः । अनीयतत्रासदशा क्षणं क्वापि स भाजनः ॥२ भयानके अंगसंकोचक्षल्लास सामुखविरुणनैः। निष्टीवनरोष्टदलमोटनप्रमुखैरपि ॥१ पूर्तियांतिव्रणक्षामि प्रेक्षणश्रवणादिजैः। नितांतमिह नीयते क्षणसामाजिका क्वचित् ॥२ बीभत्से विस्तारणैर्लोचनानां निर्निमेष निरीक्षणैः । स्वेदाश्रुपुलकोद्भेदैः साधुवादादिकैरपि ॥१ दिव्यालोकैप्सितप्राप्तींद्रजाप्रेक्षणादिभिः । विस्मापते स्म सहसा कचनापि सभासदः ॥२ अद्भुते । मलोत्तरगुणैर्ध्या नैरध्यात्मग्रंथचिंतनैः । सद्गुरूपासनैर्देवपूजाचैरितरैरपि ॥१ बैराग्यसंसारभयतत्वज्ञानादिजन्मभिः । शममीयुः कचिदपि विषयास्वादगृधवः ॥२ शांते ।

Page #350

274.]
A-Alamkara
.
327
अथ प्रतिरसं व्यभिचारिविभागमाह ॥
प्रायोऽ...चित्तेभावाः संकीर्णसंभवाः । बाहुल्येन निगद्यते तथाप्यते यथास्थिताः। .. .............ग्लानिर्व्याधिश्चिता स्मृति तिः ।
अ(औत्सुक्यं विस्मयो हर्षो ब्रीडोन्मादौरतिस्तथा ॥२... विषादोजडतानिद्रा......चापलं स्मितिः । इति भावाः प्रयोक्तव्या श्रृंगारव्यभिचारिण(:)॥३ श्रमश्चपलता निद्रा स्वप्नौ ग्लानिस्तथैव च । शंकासूया बहित्थं च हास्ये भावा भवंत्यमी ॥४ दैन्यं चिंता तथा ग्लानिर्निर्विदो जडता धृतिः । त्याधिश्व करुणे सप्तभावाभावविदां गता ।। ५ हर्षोस्तया तथा गर्व उत्साहो मद एव च। चापल्यमुग्रता वेगो रौद्रे भावाः प्रकीर्तिताः ॥ ६ अमर्षः प्रतिबोधश्च वितर्कोथ सृतितिः । क्रोधासूये च संमोहआवेमशोकहर्षणैः ॥७ गोमदस्तथोग्रत्वं भावा............ संत्रासो मरणं चैव वचनीयं भयानके ॥८ अपस्मारो विषादश्च भयं रोगो मतिर्मदः । उन्मादश्चेति विज्ञेया भावा वीभत्ससंभवाः ॥ ९ आवेगो जडता मोहो विस्मयो हर्षणं धृतिः ! इति भावान्निबध्नति रसेस्मिन्नद्भुते बुधाः ॥१०
इति श्रीवाग्भट्टालंकारव्याख्या संपूर्णाः ॥ छ । References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part I, page
559a; Part II, page 132a ; Part III, page 118b. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics Vol. I, page 209. 3 Printed Editions : The text of Vägbhatālamkāra with Simhadevagaņi's commentary is published in the Kávyamala Series, 48.
Limal

Page #351

328
Alamkara, Sangita and Natya
( 274.
वाग्भटालंकारव्याख्या
Vägbhtālamkārasāyakhyā
478. No. 275
1895-1902. Size.- 94 in. by 4a in. Extent.-48 leaves; I4 lines to a page; 36 letters to a line. Description.--- Country paper; very old in appearance; Devanagari
characters; पृष्ठमात्राs used ; hand-writing clear, legible and correct; contents of some folios utterly indistinct and very difficult to make out; left and right-hand margins ruled in quadruple black lines; margins of some folios motheaten ; red pigment used for verses and chapter-colophons.
The Ms is complete in five परिच्छेदs. Age.-- Samvat 1676; Śaka 1541. Author.--- Simihadeva. Begins.- folion
ॐ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः॥ श्रियं दिशतु वो देव श्रीनामेयः जिनः सदा । मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदनगमपदावली ॥ १ श्रीवर्द्धमानजिनपतिरनंतविज्ञानसंततिर्जयति । यद्गीः प्रदीपकलिकालनमा सममयति ॥१ वाग्भटकवींद्ररचिताऽलंकृतिसूत्राणि किमपि विवृणोमि ।
मुग्धजनबोधहेतोः स्वस्य स्मृतिबीजवृध्यै च ॥२॥ folio I0" इति वाग्भट्टालंकारव्याख्यायां सिंहदेवकतायां प्रथमः
परिच्छेदः॥ folio 16' इति वाग्भटालंकारे द्वितीयः परिच्छेदः ॥२ folio 19* इति वाग्भटालंकारे तृतीयः परिच्छेदः ।
folio 43" इति वाग्भटालंकारे व्याख्यायां समाप्तस्तुरीयः परिच्छेदः ॥ Ends.-- folio 472
दोषैरुज्झितमाश्रितं गुणगणैश्वेतश्चमत्कारिणं नानालंकृतिभिः परीतमामितो रीत्या स्फुरत्या सतां । तैस्तैस्तन्मयतां गतं नवरसैराकल्पकालंकविमष्टारो रचतु) काव्यपुरुषं सारस्वतध्यायिमः ॥ ३२ ।
०७
॥

Page #352

275.]
A-Alarkara
329
कविस्रष्टार आकल्प कल्पकालं यावत् काव्यपुरुष घटयतु रचयतु काव्यपुरुष कीदृग्विशेषणानि सुगमानि ॥
इति वाग्जटालंकारव्याख्यायां समाप्तः पंचमः परिच्छेद।
लाटीहास्यरसे प्रयोमनिपुणैरीतिः प्रबंधे कृता । up to पांचाली करुणा भयानकरसे शांत रसे मागधी | etc.
आवेगो जडता मोहो । विस्मयो हर्षणं धृतिः । इति भाषा निबध्नति रसेस्मिन्मद्धते बुधाः ॥१०॥as in No. 274.
इति श्रृंगारादिरसश्लोकाः संपूर्णाः ।। संवत् १६७६ वर्षे शके १५४१ प्रवर्त्तमाने ॥ चैत्रमासे बहुलपक्षे आमावास्यादिने गुरुवासरे उत्तरभाद्रयदनक्षत्रे । ऐंद्रयोये । अत्र शुभे दिवसे लिखितं । शिष्यजसवंत लिपीकृतमस्तुः ।। श्री ॥ श्रीकमलकलशातपागच्छे । भ० श्रीविजयकल्याणसूरि तत्पटे म. श्रीजसकल्याणमूरि ॥रुपावचनार्थ॥ परोपकारायः ॥ कमलकलशातपागच्छे । मुनिजसवंताख्येन लिषता ॥ श्रीरस्तुः ॥ श्रीः॥
यादृशं पुस्तकं दृष्टाः तादृशं लिखितं मया । यदि शुद्धमशुद्धं वा । मम दोषो न दीयते ॥ भग्निपुष्टिकटीग्रीवा । स्तब्धमुष्टिअधोमुखं ।। कष्टेन लिखिते शास्त्रं । यलेन परिपालयेत् ॥२ जलाद्रख्ये तैलाद्रख्ये । द्रख्ये स स्थलबंधनात् ।
शठि हस्तगतां रक्षे । एवं वदति पुस्तिका ॥३॥ मु. जसवंतलिपीकृतमस्तुः ॥ आचंद्रार्क निंद्यात् ।। शुभं भवतु ॥ कल्याणं भूयात् ॥ श्रीरस्तु ॥ श्रीः ॥ छः ॥ श्रीः ॥ etc.
श्रीजसकल्याणमूरिपं. धरमारूपाराउतजसवंतरासीथकरमचंदवर्द्धमान । रायछंद । समस्तापरिवारेण स्वयमेवलिपीकृतं । पोसालरीपरित शिष्यजसवंत
लिपीकृतं ॥ References. — Same as in No. 274.
42 [ A.S. N.

Page #353

330
वाग्भटालंकार
with
टिप्पण
No. 276
Size.— 12 in. by 4
Age.— Sarvat 1737.
Author (of the text.) --
(of the टिप्पण)
ލވ
Alankara, Samgita and Natya
Begins.- folio rb
Text.—
Extent.-- 17 leaves; to-11 lines to a page ; 40 letters to a line. Description.— Counry paper; old and brittle; hand-writing clear, legible, correct and uniform; fequr in margins and in a small hand; Devanagari characters; borders ruled in double black lines with red pigment between them; folios 2b and 64 decorated with figurs with some letters in them.
The text is complete while the fe is only upto stanzas 1st of the 4th परिच्छेद.
in.
Comm.
1276.
Vagbhata I.
.Unknown.
Vāgbhaṭālamkāra
with tippana
486.
1899-1915,
•णेशाय नमः ॥
श्रियं दिशतु वो देवः श्रीनाभेयजिनः सदा ॥
मोक्षमार्ग सतां ब्रूते यदागमपदावली ॥ १ ॥ etc.
साधवश्वे अर्थाश्व तथा शब्दाश्र्व तैः संदर्भ रचितं गुंफितं | गुणाः औदर्यादयः अलंकाराश्वित्रवक्रोक्त्यादयः । रीतयः पांचालादयः । यशसे (S) कृते व्यवहारविदे शिवेतरक्षतये । सद्यः परिनिर्वृत्तये कांतासंमिततयोपदेशयुजे । २ etc.
folio 34 इति श्रीवाग्भटालंकारग्रंथे प्रथमः परिछेदः ॥ १ ॥
folio 44 इति वाग्भटालंकारे द्वितीयः परिच्छेदः ॥ २ ॥ folio gb इति etc. तृतीयः परिछेदः ॥ ३ ॥ folio 15b इति etc....... चतुर्थः परिछेदः ॥ ४ ॥

Page #354

277.]
A- Alankara
331
The Commentary breaks off in the verse 151 of the age परिच्छेदः Commentary ends on fol. IS".
दर्पणाहंकारेण उत्पाटितं तुंगउच्चस्तरं यत्पर्वतानां शतं तेषां ग्रावा पाषाणाः तेषां प्रपातः पतनं तस्याः प्रहत्याधातेन क्रूराः क्रंदतो येऽनुच्छाबहवः कच्छपास्तेषां कुलानि तेषां केंकारैः शब्दविशेषैः घोरीकृतः रौदीकृतः वर्वरदैत्येन वध्यमानं पयः पानीयं यस्याः सा तथास्याः । दपोत्पाटिते तु गौडी। विश्वामिति......दी... ॥ ...तरेक कर्तव्येइत्युका विश्वमिति । निक्षिप्तमिदं
कवे..... वण इति बभूव । १५१ । Ends.-.-folio 176 Text.-- दोषैरुज्झित etc.
इति श्रीवाग्भटालंकारे पंचमः परिच्छेदः संपूर्णः संवत् १७३७ पौषशुक्लनवम्यां
Vāgbhatālarkāratīkā
वाग्भटालंकारटीका No. 277
281. 1883-84.
Size.- 9 in. by 4 in. Extent.- 36 leaves; II lines to a page ; 42 letters to a line. Description.-Country paper; old in appearance; Devanagari ch
aracters; hand-writing small but clear and legible; borders ruled in double black lines; red pigment used for verse numbers; yellow and black pigment occasionally used for corrections; red ink is also used for every alternate letter in the colophons.
The Ms is complete in five परिच्छेदs. Age.- Samvat 1486. Author.- Rajaharisopadhyaya.

Page #355

332
Alamkara, Sangita and Natya
[277
Begins.-- folio rb
श्रीगणेशाय नमः॥ श्रीवर्धमानजिनपंप्रणिपत्य भक्त्या भव्यावली कमलानर्मलहलिबिं । श्रीवाग्भटस्य सदलंकृतिरत्नराशे टीकां करोति सुगमा स्वपरोपकृत्यै ॥१॥
इह हि आशीर्नमस्क्रियावस्तुनिर्देशो वापि तन्मुखमिति दंडिकारवचनात् । आदावेव ग्रंथारंभे विघ्नोपशमनाय मंगलाचरणाय च । etc. folio 5" इति श्रीवाग्भटालंकारटीकायां खरतरगच्छीयपूज्यश्रीजिनतिलक
मरिशिष्यश्रीराजहंसोपाध्यायविरचितावां प्रथम परिच्छेदः ॥ folio I0* इति etc..........द्वितीयः परिच्छेदः॥ folio 12' इति etc.........तृतीयः परिच्छेदः ।
folio 33' इति etc.........चतुर्थः परिच्छेदः ॥ Ends.-- folio 36a
दोपैरिति ॥ सारस्वतध्यायिनः कविस्रष्टारः आकल्पकालं कल्पकालं यावत् काव्यपुरुष घटयंतु । कीदृक् काव्यपुरुषं । विशेषणानि सुगमानि ॥३२॥ ___ इति श्रीखरतरगछप्रभुश्रीजनप्रभुसूरिसंतान्यपूज्यश्रीजिनतिलकसूरिशिष्यश्रीराजहंसोपाध्यायविरचितायां श्रीवाग्भटालंकारटोकायां पंचमः परिछेदः ॥ समाप्तः ॥ शुभमस्तु ॥ संवत् १४८६ समयनाम माघवदि चतुर्थीतिथौ बुधवासरे पुस्तकमलेखि आवसथिकवेणीदत्तेन स्वपठनाय ॥ समाप्तेयं वाग्भटालंकारटीका॥ ॥श्रीभवानीशगणेशविलक्ष्मांशेभ्यो नमः ॥
कल्याणं भूयात् ॥ श्रीः॥ References.-I Aufrecht's Catalogus Catalogoram Part I, page
559%; Autrecht refers to this Ms only in his Catalogus Catalogorum. 2 S. K. De makes the following remarks about the author in his History of Sanskrit Poetics Vol. I, page 209, while referring to this commentary “by Rajahamsa Upadhyāya pupil of Jinatilaka Sūri who was a pupil of Jina prabha Súii of Kharatara-gaccha”. See also P. K. Gode's note in Calcutta Oriental Journal, vol. II, pp. 312-14.

Page #356

278.1
A-Alankara
333
वाग्भटालंकारवृत्ति
Vägbhtālamkāravrtti
789. No. 278
1899-1915... Size.- 98 in. by 4g in. Extent.-78 leaves; I3 lines to a page; 36 letters to a line. Description.- Smooth country paper; old in appearance; Deva
nagari characters; hand-writing clear, legible and uniform; पृष्ठमात्राs used; folios 34-39 stuck together; left and righthand margins ruled in quadruple black lines; square blank spaces in the centre; red pigment used for verses and colophons; folios 22 slightly torn; yellow pigment occasionally used for removing unnecessary portion; the Ms begins abruptly on fol. ra with the 21st verse of the 2nd
परिच्छेद. Age.-- The work was composed in Samvat 1681. Author.-- Jnanapramoda Vacakagani. Begins.- folio b
......मः विपरीतविधाने क्रमलंघनं यथा भुक्त्वा कृतस्नान इत्यादि सुगम ॥२२ छंदः शास्त्रविरुद्धयच्छंदो भ्रष्ट हि तद्यथा ।
स जयति जिनपतिः । परब्रह्ममहानिधिः ॥ २३ etc. folio 3* इति बृहत् खरतरगच्छे भट्टारकप्रभुश्रीजिनराजमूरिविजयिराज्ये ।
श्रीसागरचंद्रसूरिसंताने पट्टानुक्रमसंजातश्रीमद्वाचनाचार्यरत्नर्धार गणिप्रवरविनेयवाचना(चा?)र्यज्ञानप्रमोदगणिविनिर्मितायां वा
ग्भटालंकारवृत्ती द्वितीया परिच्छेदः॥२॥ folio 7' इति etc.........तृतीयः परिच्छंदः॥३॥
folio 55' इति etc.........चतुर्थः परिच्छेदः ॥४॥ Ends.- fol. 774
तद्वाच्यत्वमिति यावद्गतं प्राप्तं । कल्पांतकालं आमर्यादाकृता कल्पकालं । प्रलयावथात्यर्थः इह सारस्वतध्यायिन इति ॥ ग्रंथावसान विसर्जन.यावलो.

Page #357

334
Alamkara, Samgita and Natya
[ 278.
कनं न दोषविधायकं ध्वनेरेव श्रेयारूपत्वान् । देवता क्षेमादि वाचकध्वनीनां समस्तानाम् निंदनीयशब्दाक्षरन्यासतो गणतोपि वा किं चोकविशेषण शब्दोयं शास्त्रांत मंगलार्थकः । यथाह भगवान् माष्यकारः मंगलादीनि मंगलमध्यानि मगलांतानि हि । शास्त्राणि प्रथते वीरपुरुषाण्यायुष्मन् पुरुषाणि च भवति । अध्येतारश्व वक्तारः स्फुरिति ।। ३२ ।।
इति बृहतखरतर (ग) च्छे भट्टारकप्रभुश्रीजिनराजमूरिविजयिराज्ये श्रीसागरचंद्रसूरि संताने पट्टानुक्रमसंजातश्रीमद्वाचनाचार्यरत्नधारगणिप्रवरविनेयवाचनाचार्यज्ञानप्रमोदगणिविनिम्मितायां वाग्भटालंकारवृत्तौ पंचमः परिच्छेदः ॥ ५ ॥ श्री
श्रीव्याख्यातमस्मिन् यदसंमत तद्रथे विशोधयं विबुधैर्महद्भिः । मयि प्रसपरस्य दोषगुणामलज्ञानविधौपटिष्टैः ॥ १ ॥ विधाय टीकां यदि मां सुपुण्यं समज्झितं ब्राह्मयकाहितेव । सिद्धिं लभतामचिरेण सम्यग् भव्या विधूतास्विलकर्मसंगाः ॥ २ ॥ चंद्रकुलविपुलावयदिदु । मुख्यउद्योतनाभिधः सूरिः । आसित्तन्पट्टाधिपगणभच्छ्रा वर्द्धमानगुरुः ॥ ३ ॥ तत्पदपद्माहर्माणरभूज्झिनेश्वरसुनाम सूरिवरः । खरतरगणस्य सुमहिमकारी जिनचंद्रसूरिश्व ॥ ४ ॥ श्री अभयदेवसूरि । नवागवृत्त्युत्करस्य निर्माता श्रीजिनवल्लभरि । र्युगाद्वरो जैन दत्तगुरुः ॥ ५ ॥ पट्टानुक्रमभूता जिनादुदयराजमद्रसूरीशाः । श्री जिनपूर्वश्र्चंद्रः समुद्रहंसौ जिनालक्ष्म्यै ॥ ६ श्रीजिनमाणिक्यगुरुर्युगप्रधानजिन चंद्रमुनिनाथः । युगवरजिनसिंहाह्वः । खरतरगच्छ श्रियेवासीत् ।। ७ ।। तत्पट्टादयभूधरारुणवरी भव्यांबुजोद्बोधकः । प्रोयछ्रीजिनराजसूरिगुणभद्भट्टारको धीपतिः । अल्पीय: पादनां प्रसन्ननयनस्तूच्चैः पदारो पकोबोहित्थात्वयशे खरोविजयतां स्फूर्जत्प्रतापावलिः ॥ ८ ॥ सूरिश्री जिनसागरपरिवृतजिनराजयिनि सुराज्ये प्रथमोदितजिनराज गुरुघृतभुवनरन्नसूरिपद ॥ ९ ॥ तदीयत्कैरवपार्णेदुः साधुप्रभुः सागरचंद्रसूरिः । संविग्रशिष्याव लिलषू रेषा तन्नामध्येया भवदुच्चशाखा ॥ १० ॥

Page #358

278.]
A- A lashkara
335
तत्पट्टपूर्वाचलचंडधामा । वभौ च धादिमरत्नसूरिः सद्धर्मरत्नाकरइत्युदत्युदयो । बुद्धा गुरुर्वजयतीव लब्धा ॥ ११ ॥ तदीय शिष्यः समयार्थपारगः । पुण्यश्रियां बल्लभ इत्यतोभवत् । श्रीमानुपाध्यायपपुण्यवल्लभो । यथार्थनामापरत्नसेवधि ।। १२ ततो बभौ वाचकमौलिरत्नं धीमान दगधर्मगणिर्दयालुः । तदत्वभूटीशिवधर्मनामा । सद्वाचनाचार्यगुणाद्भुतो वो ॥ १३ ॥ इष्टै तदीयौहि बिनयमुख्यै श्रीहर्षहसाभिधरत्नधीरौ।। वादीभदोद्धततारसिंहो। स्फुरदरायो गुणरत्नगेहौ ॥ १४ ॥ जिताः समुद्रा गुरुभिर्मदीये । ज्ञान ददद्भिस्विदशैरलभ्यं । यदीयमानं सततं मुनिभ्यः। प्रवर्द्धते चैव करोति मुक्ति ॥१५॥ तिररकृता स्वप्रमाणिमाद्यानुभावबारा प्रकटप्रभावाः ।। प्रकाशितच्छात्रसुबुद्धिवित्ता। जीया सुरिद्वा गुरुतुष्टपादाः ॥१६॥ श्रीमद्वाचकधुव्नल्पधियां । रत्नधीरसुगुरूणां । टीका मया प्रसादाद्विहिता ग्रंथानुसारेण ॥१७॥ संवद्विक्रमनु (नृपतो विधुवसुरसशिभिरंकिते वर्षे । ज्ञानप्रमोदवाचकगणिभिरिय । विरचिता वृत्तिः ॥१८॥ प्राज्यश्रिणिसाम्राज्ये सिलमसाहेः प्रशस्त भूपस्यः । श्रीगजसिंहमहीपे । लवेरनामनि शुभस्थाने ॥१९॥ श्रीपातसहिपुंगवा सिलेस(म)साही प्रवत्त(त)मानेऽत्र । राज्येनवकोपतः । श्रीगजसिंहस्य भूपस्य ॥२०॥ चंद्रा गगने यावद्यावत्पृथ्वी सध्धरा । वाग्भटालंकृते दृत्ति। जीयाज्ज्ञानप्रमोदक
२१ ॥ वृद्धो मदीय शिष्ये । गणिगणगुणनंदनः। सनंदिजय गुणनंदनगणिलिखत्प्रथमादर्शप्रयत्नेन । ॥
References.-- This commentary on वाग्भटालंकार by ज्ञानप्रमोदगाण is
mentioned neither by Aufrecht nor by Dr. S. K. De.

Page #359

336
Alamkara, Sangłta and Natya
[279.
वृत्तिवार्तिक
Vrttivārttika
597. No. 279
1887-91. Size.- 121 in. by 5 in. Extent.— 18 leaves ; 9 lines to a page ; 37 letters to a line. Description.- Country paper, thick, brittle and musty ; slightly
moth-eaten at the edges ; Devanāgari characters; borders ruled with double black lines; the Ms is incomplete;
folio I missing. Age.-- Samvat 1732. Author.- Appayya Diksita. Begins.-- folio 2–
"- कुलशोभैवमुक्तातिशायिनी संपदित्यभेदाध्यवसायार्थ अतिमुक्तशब्दस्या
वयवार्थोपि विविक्षितस्तथापि तस्य वासंती गतत्वे etc.-" । Ends.-"- लक्षणा न स्यादिति वाच्यम् इष्टापत्तेः इति वृत्तिवात्तिके लक्षणावृत्तिनिर्णयो नाम द्वितीय परिच्छेदः ॥२॥
समाप्तम् संपूर्णम् शुभमस्तु श्रीरस्तु संवत् १७३२ वर्षे मसे आश्विन शुदि ११ रवौ दिने लिखितं........." References.-- 1 Mss Aufrecht i, 598"; ii 1425, 2265; iii, 115€.
(two chapters). 2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 267. 3 Printed Editions : ( 1 ) In the Pandit xii, 1890.
(2) Kavyamala, 36, 1893

Page #360

81.1 A-Alankara
337 वृत्तिवार्तिक
Vrttivārttika
534. No. 280
1884-1887. Size.- rog in. by 4] in.. Extent. — 16 leaves ; 12 lines to a page ; 46 letters to a line. Description.- Country paper, very old musty and slightly worn
out; Devanagari characters; hand-writing bold and legible;
borders ruled with double black lines. Age.— The Ms appears to be old. Author.- Appayya Diksita. Begins. —
श्रीमणेशाय नमः॥ विश्व प्रकाशयंती ब्यापारलक्षणाभिधाध्वननैः ॥ etc.
Ends.
"क्वचिदपि सारोपलक्षणानस्यादिति वाच्यम् ॥ इष्टापत्तेः ॥ इतिवृत्तिवार्तिके लक्षणावृत्तिनिर्णयो नाम द्वितीयः परिच्छेदः समाप्तिमगमत् ।। श्रीरस्तु । After this colophon about 8 lines from some other work appear as under:
"इश्वरस्य कार्यमा प्रतिकारणता।.........अंत्ये ईश्वरस्य सर्वज्ञत्वं न स्यात् । " .. उभयतः पाशारज्जुः॥ श्रीरस्तु, शुभंभवतु कल्याणमस्तु । References.-- Same as in No. 279.
Vrttivārttika
वृत्तिवात्तिक No. 281
596.
1887-91.
Size.- in. by 41 in.
Extent.-24 leaves; II lines to a page; 40 letters to a line.
43 [ A. S. N.]

Page #361

338
Alamkara, Sangita and Natya
[281.
Description.-- Country paper, old and grey in appearance; Deva
nāgari characters; hand-writing clear and legible but not uniform ; borders ruled with double black lines; the Ms
is not written carefully. Age.- The Ms appears to be old. Author.- Appaya Diksita. Begins --
" श्रीमहागणपतये नमः॥ विश्वं प्रकाशयंती व्यापारैर्लक्षणाभिधाध्वननैः । नयनैरिव हरमूतिर्वबुधो पास्या सरस्वती जयति etc.
............क्रियते वृत्तिवार्तिकम् ॥३॥ Ends.--
"न चैवं सर्वत्र विषयविषयिपदसामानाधिकरण्यस्थले समभिव्याहारादभेदप्रतीतेक्तुं शक्यत्वात्वचिदपि सारोपलक्षण न स्यादिति वाच्यं इष्टापत्तेः ।। इति अप्पाजीदीक्षितविरचिते वृत्तिवार्तिके लक्षणवृत्तिनिर्णयोनाम
द्वितीयः परिछेदः ॥ समाप्तिगमत् ।। ।। एतावदेव ग्रंथः कृतो नु तु समाप्तिगतः। References.- Same as in No. 279.
वृत्तिवार्तिक
Vrttivārttika
709 No.282
1891-95. Size.- 8 in. by 41 in. Extent.-16 leaves; II lines to a page; 36 letters to a line. Description.-Country paper, very old and worn out; Devanagari
characters; hand-writing small, clear and legible; folios 8 and II missing.
The Ms is incomplete.

Page #362

283.]
Age. - Samvat 1799.
Author.— Appayya Diksita.
Begins
Ends---
A-Alamkara
श्रीगणेशाय नमः ॥
fare प्रकाशयंती व्यापारैर्लक्षणाभिधाध्वननैः
etc....................... .. क्रियते वृत्तिवार्त्तिकं ॥ ३ ॥
"... क्वचिदपि सारोपलक्षणा न स्यादितिवाच्यं । इष्टत्वादितिसंक्षेपः । संवत् १७९९ श्री. कृ. १० गौरीदत्तेन लिखिता......”
References. - Same as in No. 279.
वृत्तिवार्त्तिक
No. 283
339
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
विश्वं प्रकाशयंती व्यापारैर्लक्षणाभिधाध्वननैः
नयनैरिव हरमूर्तिर्विबुधोपास्या सरस्वती जयती ॥ १ ॥ वृत्तयः काव्यसरणावलंकारप्रबधृतिः
अभिधा लक्षणा व्यक्तिरिति तित्रो निरूपिता ॥ २ ॥
Vṛttivärttika
262.
1875-76.
Size.-81 in. by 4 in.
Extent. - 36 leaves ; 8 lines to a page; 22 letters to a line.
Description.- Modearn paper with water lines ; bluish in colour; Devanagari characters; hand writing, clear bold and legible ; borders ruled with double red lines.
This Ms contains two परिच्छेदs.
Age.-- The Ms is a new copy - Samvat 1932
Author.— Appayya Diksita.
Begins—

Page #363

340
Alamkara, Samgita and Natya
[283.
तत्र क्वचिवचिवृद्धैर्विशेषानस्फुटीकतान्
निष्टंकायतुमस्माभिः क्रियते वृत्तिवार्तिकं ॥३॥ Ends. -
"न चैवं सर्वत्र विषयिपदसामानाधिकरण्यस्थले समाभिव्याहाराभेदप्रतीतेर्वक्तुं शक्यत्वात्वचिदपि सारोपलक्षणा न स्यादिति वाच्यं इष्टापत्तेः इति वृत्तिवार्तिकेया(?) दीक्षितकते लक्षणावृत्तिनिणयो नाम द्वितीयः परिछेदः
समाप्तः॥२॥ग्रंथसंख्या ४५५॥ सं.१९३२॥ References.-- Same as in No. 279.
वृत्तिवार्तिक
Vrttivārttika No. 284
216.
1882-1883. Size.- 101 in. by 4} in. Extent.— 13 leaves ; 12 lines to a page ; 47 letters to a line. Description.--Country paper, old, thin and moth-eaten at the edges;
Devanagari characters ; hand-writing clear and legible but
not uniform. ... .. Age.-The Ms appears to be old. Author.. - Appayya Diksita. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ विश्व प्रकाशयंती व्यापारीलक्षणाभिधाध्वननैः
नयनेरिवहरवमूर्तिर्विबुधोपास्या सरस्वती जयति ॥१॥ etc. Ends.
"क्काचदपि सारोपलक्षणा न स्यादितिवाच्यम्॥ ॥ इति श्रीलक्षणावृत्तिनिर्णयो नाम द्वितीयः परिच्छेदः ॥ अथ दीक्षितकते वृत्तिवार्तिके समाप्तः। ॥श्रीरस्तु ॥ कल्याणमस्तु शुभमस्तु ।
References.-Same as in No. 279.

Page #364

285. ]
A-Alankara
341
वृत्तिवार्तिक
Vrttivārttika
No. 285
261. 1875-76.
Size.--84 in. by 4 in. Extent.--- 33 leaves ; 8 lines to a page ; 28 letters to a line. Description.-- Modern paper with water lines, bluish in colour
Devanagari characters; borders ruled with double red lines; hand-writing bold, uniform and legible.
The Ms is a modern copy. Age.-- The Ms is a copy made in 1875. Author.-- Appayya Dikṣita. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ · fêtest Trztiaî etc.......Fuat tirarão 11 11 Ends.
"- न स्यादितिवाच्यं इष्टापत्तेः इति वृत्तिवातिके अपैय्यादीक्षित.
कृती लक्षणायां वृत्तिनिरुपणं नाम द्वितीयः परिच्छेदः समाप्तः॥२ References.-- Same as in No. 279.
708.
लक्षणनिरूपण
Lakṣaṇanirūpaņa No. 286
1891-95. Size.— 93 in. by 48 in. Extent.— 2 leaves ; 18 lines to a page ; 54 letters to a line. Discription.- Country paper, very old and thin ; Devanāgari ch
aracters ; hand-writing small but legible and uniformly
careful; borders ruled with double black lines. Age. — The Ms appears to be old. Author.- Not mentioned.

Page #365

342
dlarkara, Samgtta and Natya
[286.
Begins.
॥६०॥ अथ मुख्य लाक्षणिकन्जकानां शब्दानां स्वरूपमाह। शब्दो मुख्यो लाक्षणिको व्यंजकश्च त्रिधामतः । मुख्यार्थवाचको मुख्यो व्यापारोर्थस्याभिधा ॥१॥ लक्ष्या श्रितो लाक्षाणको व्यापारो लक्षणस्य तु । व्यंग्ययुक्तो व्यंजकास्य व्यापारो व्यंजन मतं ॥२॥ साक्षात्संकेतविषयो गोपि मादि वाच्यो मुख्योर्थः तदभिधायोगो प्रभति शब्दोपि मुख्यः अस्य मुख्यशब्दस्य मुख्याथै व्यापारः
etc. Ends.
"एवं प्रकाराः शब्दा लक्षणा साधकाः यथौचित्यं प्रयोज्या। यथा
विप्राप्ययं प्लुतमहीनमहनिकीर्ति । लुटाक शक्तिरपसादगुरुप्रसादः॥ वेध्यं प्रतापयति पश्यत रे नरेंद्राः । कीत स्मरन् मनास गरिरुचं न कृष्णां ॥१॥
हात लक्षणनिरूपणं समाप्त ॥ श्रीरस्तु ॥
श्रीवराहनपुर लिखितं धर्मविशालेन आनेत्र मात्त प्रमोदकृते ।। References.- Aufrecht mentions this Ms only iii, 114, AK 708.
लघुकुवलयानंद
Laghukuvalayānanda
477. 1895-1092.
No.287
Size. - 9 in. by 4 in.
Extent.--- 16 leaves ; 14 lines to a page : 33 letters to a line. Description.-- Modern paper with water lines; Devanagari cha
racters; hand-writing small but uniformly clear and legi
ble; borders ruled with double red lines. Age.- The Ms is a modern copy.

Page #366

288.1
A-Alankara
343
Author- Vaidyanatha Payagunda. Begins.
श्रीगणेशाय नमः। प्रणिपत्य गणाध्यक्ष प्रत्यूह व्यूहनाशकं । लघुः कुवलयानंदो वैद्यनाथेन रच्यते ॥१॥ उपमा यत्र सादृश्यलक्ष्मीरुल्लसति द्वयोः।
हंसवि कृष्ण ते कीर्तिः स्वर्गगामवगाहते ॥१॥ Ends. -
“निंदास्तुतिस्तथैवोक्ता निंदारूपेण या स्तुतिः
वस्तुवस्तूपमानेन दर्शनं तनिदर्शनम् ॥ किं वा तथा स्यादुपमा तु यत्र तेनैव तस्यैव भवेन्नृवीर तमन्वयाख्यं कथितं पुराणैरतावदुक्तं तव लेशमात्रमिति ॥
पायगुंडकुलांभोधौ वैद्यनाथः कलानिधिः । उदितस्तेन बालानां सुखायाल्पाक्षरः कृतः।
लघुः कुवलयानंदस्तेन तुष्यतु शंकरः ।। इति श्रीपायगुंडो(डे) त्युपनामकवैद्यनाथेनविरचिता(त:) लघुकुवलयानंदः
समाप्तः References.- Aufrecht does not mention this work in his Calalogus
Catalogorum.
शब्दव्यापार
Sabdavyāpāraविचार
vicara
263. No.288
.. 1875-76. Size.- 14 in. by 6 in. Extent.— 6 leaves ; 12 lines to a page; 44 letters to a line. Description.--Country paper, not very old, smooth and grey in
appearance; Devanagari characters; hand-writing bold,

Page #367

344
Alainkara, Sangita and Natya
[288.
clear, uniform and legible ; yellow pigment used for corrections ; certain lines and words marked out with red
pigment. Age.- The Ms appears to be a new copy. Author.- Mammata. Begins.
ॐ श्रीगणेशाय नमः गुरवे नमः ॥ इह हेयो पादेयानां हानोपादाने प्रमाणादेव । तच्च निश्चयात्मतया प्रामा यं भजते । निश्चयश्व शब्दसाहित्येनार्थ विषयी करोति । शब्दस्य चार्थप्रतीति प्रतिपत्तिकायान्यथा नुपपत्या कारकत्वात्कल्प्यमानों व्यापाराभिधादिशब्दप्रतिपाद्यो नानाप्रकार इति तत्परीक्षाथ शब्दव्यापारविचारात्मक प्रकरणमिद
मारभ्यते। Ends.
एतच्चान्यत्र विस्तरेण विचारितामति संक्षेपेणेहोक्तामति शिवम् ॥ इति निखिलविपश्चिञ्चक्रवर्तिश्रीराजानकमम्मटाचार्यविरचितः शब्दव्यापार
विचार समाप्तः ॥ References.-I Mss : Aufrechri, 6344,
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 260. 3 Edition : by M. R. Telang Nir. S. P. 1916.
मा
-
-
शृङ्गारतिलक
Smgāratilaka
217. No. 289
1882-83. Size.- 10} in. by 4g in. Extent.- 28 leaves; 9 lines to a page ; 33 letters to a line. Description. - Country paper, very old, musty and worn out;
Devanagari characters; hand-writing medium size, clear, and legible ; borders ruled with two double black lines; colophons and verse numbers marked out with red pigment; folios 1 and 4 missing.

Page #368

289.]
AAlamkaran
.
345
Age.- Samvat 1654.. Author.--Rudra..
. : ....
. ....
Begins.-- fol. 2 .: . अथ व्यतिरेकमुखेन रसप्रशंसा ॥
... . यामिनी चेंदुना मुक्ता नारी च रमणं पिना।'
लक्ष्मीरिव ......नीरसा ॥६॥
॥ स्वपांडित्यप्रशंसा ॥ Ends.
अन्येष्वपि रसेष्वेत दाषा वा मनीषिभिः । यत्संपर्कानयत्येव काव्य रसपरंपरा ॥८॥ इति मया कथितन यथामुना रसविशेषमविशेषमुपेयुपी। लालतपादपदासदलंकृतिः। कृतधियामिह वाग्वनितायते ॥८१॥ शृंगारतिलको नाम ग्रंथोयं रचितो मया। व्युत्पत्तये निषेवत कवयः कामिनः स्वयं ॥८२॥
काम्या काव्यकथा कीदृक् वैदग्ध्ये को रसागमः। . किं गोष्टीमंडनं हंत शृंगारतिलकाहते ॥८३॥
त्रिपुरवधादेवगतामुल्लाससमां समस्तविबुधनुत । - शृंगारतिलकाविधिना, पुनरपि रुद्रः प्रकटयति ॥८४॥
इति श्रीशंगारातलक श्रीरुद्रविरचिते काव्यालंकारे तृतीयः परिच्छेदः
समाप्तः॥
॥सहानुभावव्याभिचारिभिः समं समत्य तद्वत्सहसात्विकैश्च आलंबते सर्व रसानताय मालबनस्तेन भवेद्विभावः न चानुभावव्याभिचारियागं नापेक्षते सात्विकभावयोगं । उहीपयेत् केवलमेव यस्मा. दुद्दीपनस्तेन भवेदिमाव
संवत् १६५४ समये भाद्र शुदि १० शुक्रे लिखितं References.- I Mss : Autrecht i, 660° ; ii 158, 2300; iii, 137'.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 90.1 44 | A. S. N.1

Page #369

346
Alamkara, Sangita and Natya
[ 289.
The Mss in the Mad. Govt. Library (Mad. Cat. No. 12955) and in I. 0. Litrary (I. O. Des. Cat. Nos. 1131-2) call the author Rudrata. Our Ms. 264 of 1875-76 also assigns the authorship to Rudrața. 3 Edition : The work has been printed in the Kävyamālā series, pt. III, 1887.
शृङ्गारतिलक
Srnyāratilaka No. 290
808.
1886-92. Size.-II] in. by 6 in. Extent.— 24 leaves ; 8 to 12 lines to a page; 33. letters to a
line. Description.-Country paper, very old, brittle and worn out3B
Devanāgari characters; borders ruled with triple black lines; hand-writing bold, clcar and legible; the Ms appears to have been written by different hands; incomplete and fragmentary : at the end of the Ms there are a few broken fragments of folios ; some of the verse-numbers and colophons of chapters are marked out with red pigment; folios
14-16 missing. Age.- The Ms is very old. Author.- Rudra. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ गौरीशंकराभ्यां नमः॥ ॥ गंगारी गिरिजानने सकरुणो रत्यां प्रवीरः स्मरे बीभत्सोस्थिभिरुत्फणी च भयकृनेत्रत्रयेणाद्भुतः रौद्रोदक्ष...मर्दनन इसकन्नग्नः प्रशांतः समाः दित्थं सर्वरसात्मकः पशुपतिर्भूयात्सतां भूतये ॥१॥ आख्यातनामरचना चतुरस्रसंधि। जास्पातनामरचना चतुरस्रसाध।
. सद्वागलंकृतिगुणं सरसं सुचतं ।।

Page #370

291.)
A-Alarhkara.
...
347
आसेदुषामपि दिवं कविएंगवानां । तिष्ठत्यखंडमिह काव्यमयं शरीरं ॥२॥
।
प्रा...नायं प्रति प्रोक्तं भरतायैरसस्थितिः। यथामति मयाप्येषा काव्यं प्रति निगद्यते ॥५॥.
यामिनीवेन्दुनामुक्ता etc. Ends.---
इति श्रीरुद्रमविरचिते शृंगारतिलके संकीर्णवणार्ण)नो नाम
तृतीयः......समाप्तोयं गंगाररसः References. - Same as in No. 289.
शृङ्गाररसमण्डन
Srigārarasamaņdana No. 291
202.
1879-1880. Size.-- 94 in. by s} in. Extent.- 16 leaves ; 25 lines to a page ; 12 letters to a line. Description.- Country paper, very old, thin and worn out ; Deva
nāgari characters; hand-writing bold and legible ; borders ruled with two double black lines; the Ms seems to be a part of some other Ms since the work begins on fol. 4096 and ends on fol. 424.
Age.-The Ms appears to be old.
Author.- Vitthalesvara.
Begins.--
॥ श्रीगोपीजनवल्लभाय नमः॥
॥श्रीवल्लभात्मजो जयति श्रीगोविंदसुनुर्जयति ।। मुदा चंद्रावल्या कुसुमशयनीयादि रचितुं ॥ महा संसंप्रोक्ताः स्वप्रणाय सहचर्यत्प्रमुदिता ॥ निकुंजेष्वन्योन्यं कृतविविधतल्पोषु सरसा। कथां स्वस्वामिन्याः सपदि कथयति प्रियतमा॥१॥

Page #371

348
Alamkara, 'Sangita and Natya
1291.
अशेषटकतोदयैरखिलमंगलेर्वेपसा। Air, मनोरथशतैः सदा मनसि भाषितेः निर्मिते है अहात्यति मनोहरे निजगृहाविहारेछया।
सखी शतता चलब्रजवनेषु चंद्रावली ॥२॥ Ends.
राधा चंद्रावली गोपी दासी कथितमद्भुतं संपूणममवत्कुजे शृंगाररसमंडणं ।।२०७॥ हात श्रीमद्राजे शस्य तप्रियाणां च वांछित मिथः सर्वस्वदानं च श्रीविठ्ठलस्वाशये करोत् ॥
इति श्रीगोपीजनवल्लभकतान श्रीविठ्ठलेश्वरविरचितं शृंगाररसमंडनं
संपूण ॥ शुभं भवतु ॥छ। References.- I Aufrecht's Catalogus Catalogorum Part I, 661%;
Part II 158, 2300; Part III, I37b. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics Vol. I, page 311.
शृद्धाररसमण्डन
Srngārarasamaņdana
357. No. 292
1884-89. Size.-10 in. by 44 in. Extent.- 14 leaves ; 7 lines to a page ; 29 letters to a line. Description.-Country paper, thin and slightly whitish in appear
ance; Devanagari characters; hand-writing bold, clear and legible; some of the folios are slightly moth-eaten; folios
I-II missing. Age.- Sarmvat I889. Author.-- Vitthalesvara. Begins.- tolio. 12
-" त्वं समागतः ॥ ८५॥
ताबविलंबमसहिष्णुरमंदमं च .. स्कांचीकलापकलासिंजितभंजुगत्या । .... गोवईनाद्रिशिरसचपलोत्तरीय- ..... अंद्रावलीनिकटमागमखुजाक्षः ॥ ८६ ॥etc

Page #372

293. 1
Ends. -
A- Alamkara
राधा चंद्रावली गोपी दासी कथितमद्भुतं । संपूर्णमभवत्कुजे शृंगाररसमंडनं ॥ ९ ॥
इति श्रीमदेद्रजेशस्य तन्त्रियाणां च वांच्छितं ।
मिथसर्वस्वदानं श्रीविठ्ठलस्वाशये करोत् ॥ १० ॥
शृङ्गाररसमण्डन
No. 293
इति श्रीगोपीजनवल्लभैकतानब श्रीविठ्ठलेश्वर विरचितं शृंगाररसमंडनं
संपूर्ण ॥
संवत् १८८५ वर्षे आसाढविद ११ रवौ शुभं भूयात्
References. — Same as in No. 291.
Age.— The Ms appears to be old.
Author.
Vitthaleśvara.
Begins.
349
Srigararasaman dana
Size.-- 77 in. by 4 in.
Extent.— 21 leaves 11 lines to a page; 20 letters to a line.
Description.— Country paper, old brittle and slightly moth-eatan ; Devanagari characters; hand-writing, bold and legible ; borders ruled with double black lines, verse-numbers marked out with red pigment.
श्रीगोपीजनवल्लभाय नमः ॥
मुदा चंद्रावल्या कुसुमशयनीयादि रचितुं !
सहायं प्रोक्ताः स्वप्रणयिसहचर्यः प्रमुदिताः ॥
392.
1892-95.
निकुंजेष्वन्योन्यं कृतविविधतल्पेषु सरसां ।
कथां स्वस्वामिन्याः सपदि कथयंति प्रियतमां ॥ १ ॥ etc.

Page #373

350
Alamkāra, Samgita and Natya
[293.
Ends.
राधा चंद्रावली गोपी दासी कथितमद्भतं।
संपूर्णमभवतकुंजे शृंगाररसमंडनं ॥ ४ ॥ इति श्रीगोपीजनबल्लभकतान् श्रीविठ्ठलविरचिते शृंगाररसमंडनं संपूर्ण ॥
भट श्रीमंगलेन लिखितं । References.- Same as in No. 291.
शृङ्गाररसमण्डन
Srngārarasamaņdana No. 294
474.
1887-91. Size.- 7 in. by 4 in. Extent.- 13 leaves; 16 lines to a puge ; 31 letters to a line. Description.- Country paper, very old, musty and worn out;
Devanagari charactets; hand-writing small but clear and legible, though not uniform ; borders ruled on four sides
with double black lines; folio 13 missing. Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Vitthalesvara or Vitthla Diksita. Begins.
॥श्रीकृष्णाय नमः॥ कथय कथय स्वामिन्या मे कथं नव संगमः। मुमुखि रामभूगोविंदस्योंदिराधिकराधया ।। सखि विदितमे चतत्ते किं वे यदियं कथा ।
व्रजवरवध दासीनां नः कृशोदरिजीवितं ॥१॥ Ends.
इदमे मे सदा सख्या शास्यं नंदनं नो राधां । सुखयत्वत्वनिशंसास्मास्वनुग्रहं च प्रिया कुर्यात् ।।२६।। इति श्रीमद्गोपीजनचरणपंकेरुह युगानुगामिस्तत्प्रेमासृतजलधिमनाभिरनि ।।

Page #374

295..
A-Alamkara .
.
351
बभूवेदं पूण स्मितजितसुधाभिर्विरचितं । निकुंजे शृंगाराभिधरसवरे मंडनवरं ॥२७॥ यस्मात्सहायभूतौ दामोदरदास हरीवंशी॥ श्रीविठ्ठलचितमिदं तदभूगारमंडनं पूर्ण ॥२८॥ श्रीकृष्णदेवप्रियरामदासादिषु प्रकुर्वत्सु मुकुंदसेवां । गोवद्ध( )नेशस्य सदा मदीय सर्वस्वरूपस्य कृतं मयेदं ॥२८॥
इति श्रीगोपीजनवल्लभचरणेकतानश्रीविठ्ठलदीक्षितविरचिते शृंगाररसमंडने दशम उल्लासः ॥ छ॥॥
॥श्रीविद्यलेशशरणं मम ॥ श्रीगोवर्द्धनधारीश(र)णं मम ॥छ।
References.— Same as in No. 291.
शृङ्गारहार
Srngārabara
304. No. 295
1880-81. Size.- 94 in. by s in. Extent.-- 5 leaves ; 14 lines to a page ; 34 letters to a line. Description.- Country paper, old and brittle; Devanagari chara
cters; hand-writing bold, clear and legible; certain portions of the text marked out with red pigment; the work is divided into 3 vibhāgas, called (I) संभोगशंगार; (2) and (3) have no titles mentioned in the colophons.
Age.-- Samvat 1845. Author.- Baladeva.
Begins. -
विघ्नेशं विघ्नहतारं सर्वकामफलप्रदं । करुणाकोमलकांतं वंदे देवं गजाननं ॥१॥ पौत्रः श्रीवसुदेवस्य केशवस्यांगसंभवः। ग्रंथं शंगारहाराख्यं बलदेवः करोम्यहं ॥ ..

Page #375

352
Alamkara, Sangita and Natya
| 295
शृंगारस्य हास्यकरुणरौद्रवीरभयानकः।
बीभत्सागुतशांताश्च नवकाख्ये रसास्मृताः। इति नवरसा: etc.
' :.. Ends.
प्रधानपुरुषप्राया शतवक्रोक्तिसंयता।
भारतीय भवेवृत्तिरिहास्याद्भुताश्रया ॥ ..." .. इति श्रीवलदेवविरचिते काव्यालंकारे शृंगारहारे तृतीयो विमागः ॥
संवत् १८४५ वर्षे आसीड शुदि ९ खेमे गोवर्द्धनसतभवानीसकरपठनार्थः
श्रीकृष्णाय नमः ॥ References. - (1) Aufrecht mentions this Ms. only i, 661b. ?
(2) S. K. De also refers to tnis Ms. only in his Sanskrit Poetics, Vol. I. p. 303.
.
..
.
सरस्वतीकण्ठाभरण No: 296
Sarasvatikantbābbaraņa
116.
-
1919-24.
Size.— IIin. by 4 in. Extent.-- 131 leaves ; 11 lines to a page ; 49 letters to a line. Description. - Country paper, old, musty and slightly moth-eaten;
Devanagari characters; hand-writing small but clear, uniform and legible; borders ruled with double black lines; the Ms is incomplete ; folios I to 25 wanting ; folios missing are :- 109, 110, 134 & 142; colophon of II paricceda
appears on folio 55, of III on folio 75 and of IV on folio 108. Age.-Samvat 1821. Author.- Bhojadeva. Begnis.--tolio 26
"प्रसूतराजाप्रजापतिसमो जनकः पिता ते...... तेषां वधस्वमसि नंदिनि पार्थिवानां येषां कुलेषु सविता च गुरुर्वयं च" ॥४४ ॥ etc.

Page #376

297.
A-Alankara
353
Ends.
"इतिश्रीमहाराजाधिराजश्रीभोजदेव सरस्वतीकंठाभरणालंकारे...
___ ... ... छेदः ॥ शुभमस्तु ॥ शीधीरस्तु. जयकृष्णलक्ष्मणाभ्यां सहोदराभ्यां परापकाराय समाप्त ... .. ... एथ न एकट समाप्त कली माघवदकृिष्णपक्षे पंचमा संवत् १८२१॥ ॥काशीमध्ये वींदमाधव शमीपे गंगातटे कालभैरवशनीपे ब्रह्मघाटे जोदे व्या शोली पाममहोशनदीयते
जामा एकह...मपावलानवा पातला ॥ छ । छ॥ ॥ References.-- (i) Mss. : See Aufrecht i, 699*; ii, 167°; iii, I45.
(ii) S. K. De: Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 144, 148.
'No. 297
सरस्वतीकण्ठाभरण
Sarasvatikantbābharana
207.
1879-80. Size.-- 9 in. by 4 in. Extent.- 77 leaves ; 14 lines to a page; 51 letters to a line.
Description.- Country paper, very old, fibrous and worn out;
Devanagari characters; hand-writing small but clear and legible; some of the folios have pink-coloured borders, while some have yellow-coloured borders; the Ms contains the following paricchedas :
Paricchedas I folios I to 22]
Do II , I to 35 Age.- The Ms appears to be very old. Author.- Bhojadeva. Begins.
श्रीगणेशाय नमः ॥
ध्वनिर्वर्णाः पदं वाक्यमित्यास्पदचतुष्टयं ।
यस्याः सूक्ष्मादिभेदेन वाग्देवी तामुपास्महे ॥१॥etc. 45 [A.S. N. ]

Page #377

354
Alamkara, Samgita and Natya
1297.
Ends.--
- शब्दसंदर्भमात्रेण हृदयं हर्तुमीशते ।। इति महाराजाधिराजश्रीमद्भोजविरचिते सरस्वतीकंठाभरणे शब्दालंकार
निर्णयो नाम द्वितीयः परिछेदः ।। शुभं भवतु लेखकपाठकयोः ॥ ॥ श्रीः ।। References.-Same as in No. 296.
सरस्वतीकण्ठाभरण
Sarasvatikanthābharana
363. No. 298
1884-86. Size.- 81 in. by 4g in. Extent.- 149 leaves ; 7 lines to a page ; 32 letters to a line. Description.- Modern paper, somewhat brownish in appearance ;
Devanagari characters; hand-writing bold, legible and uniform ; on the first 9 folios certain lines are marked out
with red pigment; incomplete. Age.- Not very old. Author.- Bhojadeva.
Begins.--.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ ॐ। ध्वनिवर्णः पदं वाक्यमित्यास्पदचतुष्टयं ॥ यस्यां सूक्ष्मादिभेदेन वाग्देवीं तामुपास्महे। निदोष गुणवत्काव्यमलंकारैरलंकृतं ।
रसान्वितं कविः कुर्वन्कीर्ति प्रीतिं च विंदति ॥२॥ Ends.- folio 149
___ “क्रोधः क्रुध्यतीति रुद्रशक्तिश्चक्रुत् ॥ चेतना चिनोतीति चयं न
चचित् ॥ ज्ञानं सत्ता वि-" References.-Same as in No. 296.

Page #378

300.1
A-Alarkara
355
ETFLITUSIHU
Sarasvatikaņķābharaṇa
67. No. 299
1880-81. Size.- 104 in. by 2 in. Extent. - The folios cannot be counted as the Ms is difficult to
handle, being in a fragmentary condition. Description.- Palm-leaves, written on with ink; Devanāgari cha.
racters; hand-writing clear, bold and legible; there are good many blank folios at one end of the Ms; almost all the folios are broken up and difficult to handle being extremely brittle; the written contents are in two columns on each folio; borders of each column are ruled with double black lines, a hole is bored in the marginal blank
between the two columns; THAT ITS used. Age. - The Ms appears to be very old. Author.- Bhojadeva. Begins.- folio 3 ( fragmentary )
“ – Taqa FE İTHIHAta atpat agere ...... ATA ...etc. Ends. — folio 353 ( fragmentary)
"agte garaiana vitengelyedut gar" References. - Same as in No. 296.
सरस्वती
Sarasvatiकण्ठाभरणटीका
kaņthābharaṇatīkā (Traator)
(Ratnadarapaņa ) No. 300
1884-86. Size.- 14 in. by si in. Extent.- 32 leaves ; 11 lines to a page ; 48 letters to a line..
364.

Page #379

356
Alamkara, Samgita and Natya
[ 300.
Description.- Country paper, thick and whitish in appearance;
Devanagari characters; hand-writing very bold, thick and
legible ; incomplete. Age.- The Ms is not very old. Author.--- Mišra Ratneśvara. Begins.--
- श्रीगणेशाय नमः॥
एकेन यस्य यमिनः प्रमदेव देहमद्देन राजति पुमानिव चापरेण । तत्वक्रमादथ च न अमदापुमान्या प्रेयांसि वश्यतु सस्मर शासनो वः ॥ १॥ श्रीरामसिंहदेवेन दोर्दडदलितद्विषा। क्रियतेऽवतिभूपालकंठाभरणदर्पणः॥ ॥ कंठाभरणमनध्य वाग्देवीरत्नवर्पणोत्संगे ।
अस्मिन्पश्यतु निभृतं प्रकाशसर्वागलावण्यं ॥३॥ ग्रंथारंभे समुचितेष्टदेवतानमस्कारेण etc. Ends.- on the last folio 32
“शब्द एव ध्वन्यते स शब्दध्वनिरभिमत इति केचित्तन शब्दस्यैव ध्वन्यतां नंग्गेका एत् नाभ्यां पुंडरीकधारणमित्यादि व्याख्याग्रंथभंगप्रसंगाच तस्माच्छब्दाश्रितं......"
References.- I Mss : Aufrechti, 699; ii, 1674; iii, 1451.
2S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I, 149-50.
सहवयलीला
Sahrdayalilā
266.
No. 301 Size.- 13 in. by 6 in.
1875-76.
Extent.--- 3 leaves ; 12 lines to a page ; 37 letters to a line.

Page #380

302. ।
A--Alamkara
357
Description.- Country paper, not very old; slightly grey in appear
ance; Devanagari characters ; corrections made with yellow
pigment; hand-writing bold, clear and legible. Age.-- The Ms appears to be a new copy. Author.- Ruyyaka. Begins.
ॐ अथ सहृदयलीला लिख्यते ॥ श्रीमतामुत्कर्षपरिज्ञानाद्वैदग्ध्येन महत्वानागरिकतासिद्धिः ॥ युबत्यादीनामुन्कों देहगुणालंकारजीवितपरि
करेभ्यः ॥ तत्र II etc. Ends.
" एवं शोभा समुत्पादकसमुदीपकानुप्राणकव्यञ्जकाः क्रमाद्गुणालंकारजीवितपरिकराः ॥ एवं परस्परोपकारकत्वादितरेतरानुग्राहकत्वं सिद्धम् ॥ इति श्रीराजानकरुय्यकविरचितायां सहदयलीलायां परिकरोल्लेखश्चतुर्थः ।। समाप्तेयं सहृदयली(ला) (क)तिश्रीमद्विपश्निहा राजानकतिलकात्मजश्रीमदालंकारिकसमाजाग्रगण्यश्रीराजानकरुय्यकस्य श्रीराजानकरुचकापरनाम्नो
लंकारसर्वस्वक्रतः ॥॥॥ References.-- I Aufrecht's Catalogues Catalogorum part I, page
705. Aufrcet mentions only two Mss. viz. 265-66 of 1875-76 of this library. 2 S. K. De : History of Sanskrit Poetics Vol. I, page 196. 3 Printed Editions : The work has been edited in the Kavyamala Series 5, pp. 150-60 as well as by Pischel.
सहृदयलीला
Sahrdayalīlā
265.
No. 302
1875-76.
Size.-- 65 in. by 99 in.
Extent.-- 39 leaves ; 23 lines to a page ; 25 letters to a line.

Page #381

358
Alarkara, Samgita and Natya
[302.
Description.- Country paper, very old, musty and worn out;
Śärada characters ; hand-writing not uniform but legible ; the Ms may have been written by different hands. Also
see No. 21. Age.- The Ms appears to be a new copy. Author.-- Ruyyaka. Begins. — fol. 37
ॐ स्वस्ति ॥ ॥ श्रीमतामुत्कर्ष परिज्ञानाद्वैदग्ध्येन सहृदयत्वान्नागरिकतासिद्धिः ॥ युवत्यादीनामुत्कर्षों देहेगुणालंकारजीवितपारेकरेभ्यः ॥ तत्र शोभाविधायिनो धर्मा गुणाः रूपं वर्णः प्रभारागः आभिजात्यं विलासिता
लावण्यं लक्षणं च्छाया सौभाग्यं चेत्यमी गुणाः ॥ Ends.-- fol. 39
एवं परस्परोपकारत्वादितरेतरानुग्राहकत्वं सिद्धम् ॥ सहृदयललिायां परिकरोलेखः चतुर्थः॥ समाप्तयं सहृदयचमत्कारिणी सहृदयलीलाकृतिः ॥ श्रीविपनिवरराजानकतिलकात्मजश्रमिदलंकारिकसमाजाग्रगण्यश्रीराजानक
रुय्यकस्य राजानकरुचकापरनामो ... ... ... स्वकृतः॥ शिवम् ॥ References. — Same as in No. 301.
साहित्यदर्पण
Sāhityadarpaņa
712. No. 303
1891-95. Size.—84 in. by 44 in; the size of folios 188 to 194 is 7 in. by 3. in. Extent.— 122 leaves ; 9 to 12 lines to a page ; 23 to 26 letters to
___a line.
Description.-- Country paper, old, brittle and musty in appear
ance ; in some cases corners slightly broken; borders ruled with double lines; Devanāgari characters; hand-writing small, irregular and not very legible; certain lines and letters marked with red pigment; folio I pasted on another paper ; certain folios carelessly written ; folios missing are

Page #382

303. । A Alamkara
359 17-25, 86-147 and 185; the Ms when in tact consisted of folios I-194; the Ms is incomplete; colophon of 9th
pariccheda appears on folio 188. Age.- The Ms appears to be very old. . . Author.- Visvanath Kaviraja. ( between 1300 to 1350A. D.- See
S. K. De Sanskrit Poetics Vol. I, p. 239.) Begins.
श्रीराधाकृष्णौ जयतः ॥ ग्रंथारंभे निर्विघ्नेन प्रारप्सितसमाप्तिकामो वामयाधिकृततया वाग्देवतायाः सांमुख्यमाधत्ते ॥ शरदिंदुसुंदररुचिश्चेतसि सामे गिरा देवी ॥
अपहृत्य तमः संततमर्थानखिलान् प्रकाशयतु ॥ १॥ Ends. - folio 194
यथा वा ॥
येन ध्वस्तमनोभवेन वलिजित्कायः पुरा स्वीकृते । यश्वोदल्लभुजंगहारवलयो गंगां च यो धारयत ॥ . यस्याहुः शशिमच्छिरोहर इति स्तुत्यं च नामामराः
पापात्सस्वयमंधकक्षयकरस्त्वां सर्वदो माधवः ।।
अत्र येन ध्वस्ते इत्यादौ सभंगश्लेषः ॥ अंधके इत्यादौवभंगः ॥ अनयो... ... References.-- For complete Bibliograply of printed Editions of
Sahityadarapana as also its commentaries see S. K. De's Sanskrit Poetics, Vol. I, pp. 239-40. Mr. De also notes the Mss material in respect of the text and commentaries. The editions according to the year and place of publication are :--
(1) Calcutta 1828 (2)
1851 (3) Benares 1882 (4) Calicut 1886 (5) Bombay 1910 (6) Do 1915 (7) Calcutta 1875 (Translation )
Do

Page #383

360
Alarkära, Sangita and Natya
[ 303.
the work is represented by many Mss in the different libraries of Madras, Trivandrum, Bodlein etc. Keith : H. S. L. pp. 394, 395 Ed. and trans. BI. 1851-75 Kane, Bombay 1923 Winternitz, GIL, P. 25 Editions :-(1) Sahityadarapana ( Paricchedas I, II, and X) text with Introdnction and English Notes by P. V. Kane, Bombay, 1910. (2) Text with comm. of Rāmacarana Tarkavägisa Bhatta. charya. Annotated by Pandit Duaga prasad Dviveda, and edited by K. P. Parab and the Annotator-N. S. Press, Bombay-1902. (3) Bibliotheca Indica Edition, 1851 Calcutta - Ed. by Dr. E. Roer and trans. into Engligh by Dr. J. R. Ballantyne. (4) Text with Bhāṣātikā by Pandit Shaligram-complete Lucknow. (5) Text with comm, called sier of Pandit Shivadatta, Bombay. (6) Text with notes on paricchedas I, II, X and History of Alamkāra literature by P. V. Kane-N. S. Press, Bombay, 1923. (7) Text translated by Paramadas Mitra ( Bi ). (8) Text with comm. edited by Harida sa Siddhānta vāgiša.
(Sd). (9) Text edited by Haripada Chattopadhyaya (Sd). (10) Text edited by Jivanand Vidyasagar 1894, 8 vo. pp. 13, 248 (Ch 5 ).
साहित्यदर्पण
Sāhityadarpaņa No. 304
598.
1887-91. Size.- 12 in. by 48 in. Extent.- 32 leaves plus one blank leaf extra ; 6 to 8 lines to a
page ; 24 to 36 letters to a line.

Page #384

305.]
A-Alarmkara
361
Description.- Country paper, old and worn out; Devanagari cha
racters; for the first 3-4 folios the hand--writing is small and clear uniformly but onwards the copyist has grown careless writing thick big irregular letters ; borders ruled with double lines; yellow pigment used for corrections ; the Ist pariccheda ends on folio 8; the 2nd pariccheda ends on folio 233; the Ms is incomplete; edges of some folios are
curled up and worn out. Age. - The Ms appears to be very old.
Author:- Visvanātha Kaviraja.
Begins. -
ॐनमः श्रीपरदेवतायै । ग्रंथारंभे निर्विघ्नेन प्रारिप्सितसमाप्तिकामो बागमयाधिकृततया वाग्देवतायाः सांमुख्यमाधत्ते ॥
शरदिंदुसुदररुचिः etc. - (as in printed editions ) Ends.-- folios 31-32
" त्यागी कृती कुलीनस्मश्रीको रूपयौवनोत्साही ॥
दक्षोऽनुकुललोकस्तेजोवैदग्ध्यशीलवान्नेता ॥ दक्षः क्षिप्रकारी ॥ शीलं सद्वृत्तं ॥ एवमादिगुणसंपन्नो नेता नायको भवति । तद्भेदानाह ।। धीरोदात्तो धीरोद्धतस्तथा धीरललितश्च ॥ धीरप्रशांतइत्यमुक्त
प्रथमश्चतुर्भेदः । ॥ स्पष्टम् । तत्र धीरोदात्तः। अ--- References.- See remarks on No. 303.
साहित्यदर्पण
Sāhityadar pana
380 No. 305
1895-98. Size.-- 104 in. by 38 in. Extent..- 146 leaves; one blank leaf extra; II lines to a page ; 39
___letters to a line.
I This is verse 31 on p. 92 of N. S. Press Ed. of 1902. 46 AS. N.]

Page #385

Alamkara, Samgita and Natya
i 305.
Description.- Country paper, musty and worn out; some folios slightly moth-eaten ; Devanagari characters; hand-writing small and not very clear; borders ruled with double lines; some of the folios inside are whitish in appearance while others present a darkish appearance; complete in 10 paricchedas.
362
Age.— The Ms appears to be very old.
Author.— Viśvanātha Kaviraja.
Ends.. -
Ends
॥ श्रीसिद्धिविनायकाय नमः ॥ श्रीढुंढिराजाय नमः ॥
॥ श्रीसिद्धेश्वर्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
॥ अविघ्नमस्तु ॥ ॐ नमः श्रीकुलदेवतायै ॥
ग्रंथारंभे निर्विघ्नेन प्रारिप्सितपरिसमाप्तिकामो वाङमयाधिकृततया वाग्देवतायाः सांसख्यामाधत्ते ॥
(the rest as in printed editions)
श्रीचन्दशेखर महाकविचंद्रसूनुः ।
श्रीविश्वनाथकविराजकृतप्रबंधं ।
साहित्यदर्पणमिमं कवयो विलोक्य ।
साहित्यतत्वमखिलं स्वयमेव वित्त ॥
यावत्प्रसन्दुनिभानना श्री ।
नारायणस्यांकमलंकरोति ॥
तावन्मनः संमदयन्कवीना- ।
मेषप्रबंधः प्रथितोस्तु लोके ॥ कृ ॥ छ ॥ छ ॥ इत्यालंकारिकचक्रवर्तिध्वनिप्रस्थानपरमाचार्याशेषभाषाविलासिना
भुजंगसाहित्यार्णवकर्णधारमाहापात्रश्रीविश्वनाथचत कविश्वनाथ कविराजकृते साहित्यदर्पणे दशमपरिच्छेदः ॥ समाप्तश्वायं ग्रंथः साहित्यदर्पणमिति ॥ छ ॥
साहित्यदर्पणस्येदं पुस्तकं लिखितं शुभं । प्रीयेतां तेन मे देवौ माधवो माधवौ सदा ॥
॥ श्रीमन्महागणपतये सर्वसिद्धिप्रदाते सकलबुधविनेत्रे नमः ॥
References. See remarks on No. 303.

Page #386

306.5
A--Alarkara
363
साहित्यदर्पणविवृति
Sāhityādarpaņavivrti No. 306
599.
1887-91. Size.- I04 in. by 4g in. Extent. — 104 leaves ; 9 lines to a page ; 40 letters to a line. Description.-- Country paper in good condition, though old in
appearance ; Devanāgari characters; small, clear and uniform hand-writing; borders ruled with double lines; yellow pigment used for corrections ; red pigment used for marking out certain letters and words; the Ms is incomplete, folio I to 150 ( both inclusive) being lost; folios extant are ISI to 254 (both inclusive); the 8th pariccheda
ends on folio 182 and the 9th pariccheda ends on folio 184. Age.- The Ms appears old. Author.- Rāmacaraṇa.
( The commentary gives the date of its own composition viz. Sake 1622 ( = A. D. 1700) in the chronogram आक्षिपक्षरसचन्द्रसम्मित etc. in the colophon ).
2 2 6 1 Begins--folio 151
-पांस च पतिरापां योजनशतमिति अत्र पृथिव्युद्देशेन विहिसस्यापा पत्युर्योजनशतत्वविधातुद्देश्यतया प्रतिनिर्देश। चंडीदासास्तु उद्देश्योऽनूद्य स एव प्रतिनिर्देश्यः प्रतीतिमांथर्य्यपरिहारार्थ पुनरभिधेयो यत्र स तथोक्त
इत्याहुः। Ends- इति साहित्यदर्पणविवृतौ दशमः प्रकाशः ॥ ॥१०॥ ॥
अक्षिपक्षरसचन्द्रसम्मिते । __ हायने शकर (व)सुंद(धारापतेः॥ श्रीलरामचरणाग्रजन्मना ।
दर्पणस्य वित्तिः प्रकाशिता ॥ दोष कंचन वीक्ष्य मूक्ष्ममतयो द्वित्रा शपंत्यत्र चेत् तन्मां न व्यथयेद्गुरोरपि गिरो निर्दूषणा दुर्वचा

Page #387

364
Alamkara, Samgila and Natya
1306.
छात्राणां मतिमादधाति यदसौ गूढार्थसंदीपनादानंदं वितनोति यद्गुणविदां नेनास्म्यमोघश्रमः ॥
मन्मानसांबुजद्वंद्वं सेव्यमानं मुनीश्वरैः । वांछाकल्पतरूं वंदे रामचंद्रपदद्वयं ।।
वृंदावने प्रसिद्धो यो बज्रभूषणनामतः । तस्यायं लिखितो ग्रंथो नंदरामेण तन्मुदा।
संख्या श्लोकाः ६०००
References.--- History of Sanskrit Poetics by S. K. De, Vol. I,
p. 240.
“Sahityadar paņavivíti by Rámacarana Tarkrvăgića, a native of Western Bengal, who dates his commentary in 1701 A. D.
- Aufrecht i, 7166; ii, 171°; iii, I484. -- Madras Cata. 12969; Scc, vii, 50-52. Frequently printed with the text in Bengal editions." -- N. S. Press Ed. of 1902 by Durgaprasad and K. P. Parab contains Rāmacarana's commentary in full.
साहित्यदर्पणविवृति
· Sāhityadarpaņavivrti
No. 307
211. A 1882-83.
Size.- 14 in. by si in.
Extent.- 182 leaves; 9 lines to a page; 65 letters to a line.
Description. - Country paper, thick, whitish and in good condition;
first and the last few leaves slightly worn out at the edges ; Devanagari characters; clear, legible and uniform hand

Page #388

307. |
A-Alankars.
365
writing ; margin of about it in. left on all sides through out; folio I contains a table of contents as under:--. परिच्छेदसंख्या
पृष्ट पंक्ति I प्रथम परिच्छेद समाप्ति ११ 2 द्वितीय , 3 तृतीय 4 चतुर्थ
पंचम 6 षष्ठ 7 सप्तम 8 . अष्टम
१३२ 9 नवम
१३४ 10 दशम The last eight lines on the last folio 182 are in different
ink and possibly a later insertion by a different hand. Age.-- Though well preserved the Ms appears to be old. Author.- Ramacarana Bhattacarya (see remarks on. No. 306).
१८२
Subject.-- Alamkara ( commentary on the Sahityadarpana of Visva
____natha Kaviraja ).
Begins.
॥ गणेशाय नमः॥ बागीश्वरी सरसगीतगुणप्रवाहं । सारस्वतसिततसोवतपादपद्म। हेमाद्रिमारकतशेखरकांतमीशं। वंदे खगेंद्रभुजमौलिगज मुकुंद । श्रीविश्वनाथकविराजकृतिप्रणीतं । साहित्यदर्पणमतिस्थगितप्रमेयं ॥ श्रीमद्विधाय चरणं शरणं गुरूणां । यत्नेन रामचरणो विवृणोति विप्रः

Page #389

366
Alamkara, Samgita and Natya
[307.
Ends.
अक्षिपक्षरसचंद्रसमिते हायने शकवसुंधरापतेः। श्रीलरामचरणाग्रजन्मना
दर्पणस्य विवृत्तिः प्रकाशिता । दोष कंचन वीक्ष्य सूक्ष्ममतयो द्वित्राः शपंत्यत्र चेत् । तन्मां न व्यथयेगुरोरपि गिरो निर्दूषणा दुर्वचाः। छात्राणां मतिमादधाति यदसौ गूढार्थसंदीपना. दानंदं विसनोति यद् गुणवतां तेनास्म्यमोघश्रमः॥ मन्मानसांबुजवं सं(से? )व्यमानं मुनीश्वरैः । वांछाकल्पतरूं वेदे रामचंद्रपदद्वयम् ॥३॥
इति श्रीरामचरणभट्टाचार्यविरचितायां साहित्यदर्पणविवृत्ती दशमपरि. च्छेदः समाप्तः समाप्ता चेयं साहित्यदर्पणविवृत्तिः ॥ समाप्तेयं साहित्यदर्पण टीका
References.- See remarks on No. 306.
साहित्यरत्नाकर
Sābityaratnākara
815. No. 308
1886-92. Size.- 13} in. by 5 in. Extent.- 110 leaves ; 9 lines to a page; so letters to a line. Descriptions.- Country paper, thin, but tough and somewhat
whitish in appearance; Devanāgari characters; hand
writing bold, uniform and legible; the Ms is complete. Age.-- Samvat 1890. Author.- Dharmasudhi. Begins.
श्रीरामाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः ।
आलिंग्य गाढमुदरम्पितुरर्धजानेरूत्संगवय॑वतु बालगजाननो वः

Page #390

308.]
A-Alamkara
367
यत्कुंभयोरिंगारसताकुचपावभाजोः
स्तन्यं पिपासति गुहस्त्रिभिराननाष्टौः ॥१॥ श्रेयो मे विदधातु शारदशशिश्रीभामुरा भासुरा हारासारनिरासकारिमधुरत्याहारिणी हारिणी मुक्ता भूषणयोषणस्मितलवश्रीसाधुना साधना वण्ये न निजेन निर्जितवती रंभा रती भारती ॥२॥ नमस्तमः कर्दमदुर्दमाम्बुधि
प्रणष्टचेष्टाखिलजंतुसंततिम् प्रसार्यमाणैः पदुदीर्घरश्मिभि
__ जगत्रयोमुधरतेविवस्वते नित्यं रसाहृदयधनसंप्रयुक्त.
दाक्षायणी विरहदारुणपावकस्य उधृतधूमकलिकामुपकण्ठमूलं
क्ष्वेलच्छलेन वहते महते नमोस्तु ॥३ । लक्ष्मी बक्षसि तारहारबलये तस्याः प्रियं सोदरं . बिनच्छुभ्रमणि परं च.नयने नाभौ च भद्रासनं ऊरुभूगलनाभिरोमलतिकामित्राणि पंचायुधा व्याश्लिष्यन् करपंकजैरवतु नः कश्चिन्महाकामुकः ॥ ४ ॥ अनंतमत्यंतविशुद्धविनम्महश्चिदानंदमयं निरामयं अशेषवेदांतविचित्यवैभवं प्रशस्तमस्ति प्रविभास्वरं स्वतः॥५॥ तदव्ययं ज्योतिरनाद्यविद्ययावृतं रजः सत्वतमोगुणाढयया। प्रजापतिश्रीपतिपार्वतीपतिप्रपंचरूपाणि मुहुः प्रपद्यते ॥६॥ तदेकदात्मन्यखिलं चराचरं निधाय नारायणनामकं महः फणींद्रपर्यकतले पयोनिधौ चिराय रेमे निजयोगनिद्रया ॥७॥ ततोऽस्य नाभीसरसःसरोरुहंसमुद्ययौ यस्य समस्तमबरं । वितन्वदिंदीवरश्यावविभ्रमं दलांतरालेषु चिरं व्यलीयत ॥ ८॥ ततस्तवस्तामरसात्समुद्यतचतुर्मुखस्तद्रजसेव राजसः जगत्सिसृक्षुर्जगदीशर्शासनात्समाधिसंपन्नमनामनागभूत् ॥ ९॥ अस्मात्समाधिसचिवान्मनसस्तदयिात्
पुत्रामरीचिपुलहप्रमुखाः प्रभूताः । यत्पुत्रपौत्रतदपत्यपरंपराभ
रापूरितो भवदजाणुकराहगर्भः ॥१०॥

Page #391

368
Alamkara, Samgita and Natya
गिरो सुनिवरादुदयं प्रपेदे भास्थानिवोदय गिरेर्हरितो मुनींद्र:दोषानुषंगरहितश्व न भोगमार्ग
भ्रांतोनिराकृततमाः शुचियोगदप्तिः ॥ ११ ॥
गोत्रे च तस्य समभूदभिजातवंशो
वाराणसीत्युपपदेन भुवि प्रसिद्धः
तत्रभवन्बुधवरात्रिपुरा रिसोम
यज्वादयः शुभवपुः श्रुतिशीलवृत्ताः ॥ १२ ॥ देवान्हविभिरतिथीनशनैश्र्व शिष्यान् विद्योपदेशविधया परितोषयद्भिः वाराणसीविहितनित्य निवासदीक्षे
यः पंडितैर्भरतषण्डममण्डिपुण्यैः ॥ १३ ॥ सर्वज्ञतः शमित कामरुषोगिरीशा
पार्वती प्रियतमा त्रिपुरारिनाम्नः तस्मात्बुधाद्वहुमुखोद्वतवाग्विभूति
मादयस्तमदभून्महितः कुमार ॥ १४ ॥ नागांबिकां शुभगुणान्प्रतिगृह्य कन्या
मेकां गृहाश्रमनिवासकृते चिरं यः अन्य प्रतिग्रहमयो निगमागमानां
सत्संप्रदायमकरोदवनावषंडम् ।। १५ ।। शंभोर्यदीय शतरुद्रकृताभिषेक
तोयैर्ललाटगलतापहरैः कपर्दे
गंगात्मना परिणतैर्दधिरेव सिक्ता
नूनं जटावलिलता शशिपुष्पशोभां ।। १६ ।।
यः सप्तवारविहितैवरदात्प्रहृष्टात्
प्रासाद मंत्र सुपरश्वरणैर्महेशात आसप्तमावर मगान्निजवंशजानां
विच्छेदशून्य विमलाखिलशास्त्रबोधम् ॥। १७ ।। विधिवदनुष्टितकर्मा धर्माख्यसुधीस्सुसंस्फुरधर्म्मा । अनयाम्बभूवनयान्नारायणपर्वतेशरामाख्यान् ॥ १८ ॥
पदक्रमपदाक्षरक्रमजटाक्रमारोहना
वरोहविषमक्रमाक्रममुखाबधानाधृति
| 308.

Page #392

308.
A--Alamkara
369
परिक्रमणचक्रवर्त्यभिधया वृदिग्मूढया
चवार बहुशः क्षितौ द्विजरथेन नारायणः ॥१९॥ जित्वा रामावधानममुखमुरुमरुद्वेगवद्वेदचर्चा गोष्ठच्या नारायणार्यः सदशिबुधशतैः श्लाघ्यमानावदानाः । संदुष्टाद्धर्ममूपादलभत शिबिकां चामरच्छत्रपूर्व गर्वाखर्वावधानीश्वरसरभधटागण्डभेरुंडचिन्हम् ॥२०॥ तस्यानुजः पर्वतनाथसूरि
रासीदशेषागमपारदृश्वा । ऐकात्म्यलीलायितमाहिमानां
षड्दर्शनी जन्मकृतां मुनीनाम् ।। २१ ॥ एक कोपि सुदर्शनं भ्रमकरं पाणौ ललाटे दधौ कश्चित्कामाविघातकं पदतले कश्चिच्छिवक्षोभकम् निश्शेषभ्रममंजिकां शिवकरी कामप्रदां पर्वता धीशार्यः समदर्शयद्रशनया षड्दर्शनीमद्भुतम् ॥२२॥ वाग्मित्वातिशुद्धिविष्णुभजनाभीष्टार्थविश्राणनै. स्तस्मिन्विइमयमावत्य हि पतौ नित्यैकता वारिता द्वित्वं गुष्यवतोः कृशानुषुगतं त्रित्व च दुष्टं चिरा. दुत्सन्नं शनकादिषु प्रशामितं पंचत्वमिंद्रुष ॥२३॥ येन स्वरमभाणि पाणिनिमतं प्राणादिकाणादवाग्गुंभे स्पष्टमघट्टिभट्टगुरुवागुट्टीकिते कुट्टिये निश्शंकं निरटंकिं शंकरमतं चाक्षोदिवाक्षांघ्रिवा. ग्ध्वन्यध्वन्युदलास्यखंडिनिखिला पाखंडखंडाटवी ॥२४॥ यो वादेन जनार्दनाह्वयबुधं मध्ये विपश्चित्सम जत्वा विंदतु वादिकसरिपदं मौढं तदीयं स्वयं मायावादिभयंकराख्यविरुदा तयूजितादर्जितां किंचोदं चयति स्म कीर्तिमतुलां प्रख्याययन्वैष्णवम् ॥२५॥ आटोपोद्भटनाट्यधुटिजटाकोटीरकोटीतटढुंगातुंगतरंगारंथणभरसस्यद्धिवाग्वैभव सोयं स्वपातमादृषन्निकषणमोद्योतषदर्शनी रलस्र(?)भयंकरोपदनुजो रामाह्वयः पंडितः ॥२६॥ तस्मात्पर्वतनाथसूरिजलधेः श्रीपल्लमाग्वाविय
दंगासंगजुषोलसद्गुणमणेर्लब्धोदयश्चंद्रवत 47 [ A. S. N.]

Page #393

370
Alamkara, Samgita and Natya
[ 308
सायं धर्मसुधी गवां विलसितैः कर्तु रसालं क्रिया संस्फूर्ति समुदंचयेयमधुना साहित्यरत्नाकरम् ॥२७॥
Ends.
"अत्र चिंतास्मृतिन्यशंकाहर्षाम!त्सुक्यविषादाना शबलता । इति श्रीमत्रिभुवनपवित्रहरितगोत्रावतंसवाराणसीवंशपद्माकरभानुना पदवाक्यप्रमणिपारावारीणश्रीमहोपाध्यायपर्वतनाथपंडितमंडलेश्वरसूत्रसूनुना श्रीपल्लमां बागर्भरत्नाकरपारिजातेन निर्मलाचारपरितेन चतुर्दशधिवास्थानसिद्धांतरहस्य विज्ञानवता श्रीधर्मसंख्यावता विरचिते श्रीमद्रघुकुलतिलकगुणगणमणिधाम्कि साहित्यरत्नाकरनाम्न्यलंकारशाने रसनिरूपणं नाम दशमस्तरंगः ।१० ।।
आस्थामिंदिरमदिरा प्रणयिनो देवस्य रामात्मनः रत्वे गतुंगतरगरिंधणमरैरङ्गीकृताडंबरः ताप्ल(?) नीर्मलधर्मसूरिकविताकल्लोलिसोचेल्लनै पूर्णः कर्णमनोहरो विहरते साहिरत्यत्नाकरः। प्राचीनानुभवप्रबद्धविहितग्रंथानुसंधापिता सायं साहसिकेन संप्रतिमपानलः प्रबंधः कृतः कस्तुष्येदमुनाधुनास्य सुलभो बोद्धावानर्मन्सरा सर्वज्ञो गतमत्सरोस्ति हि रमा रामस्स संतुष्यतु भो मातः कविते हितं मम वचः किश्चित्समाकणय श्रीमद्रामगुणस्तवामृतक्तो मय॑स्तुती माथाः कस्तुरीघनसारचंदनरसन्यासोत्सवास्वादविकोबीवास्तवसास्त्रश्वपिशितालेपाभिलासो भवेत् सा जातो हारतान्यपेमहातपः श्रीपर्वतेशः सुधीषणां दर्शनकारिणां समनसामैकात्म्यलीलाकृतिः धर्माख्येन मनीषिणा विरचितस्ततत्सूनुना तादृशा
सो(ड)यं पाददिलातलं विजयता साहित्यरत्नाकरः संपूर्णश्चायं ग्रंथः। ॐहारः श्रीमते रामानुजाय नमः । श्रीमते वेदान्तमहा
गुरवे नमः । अथ संवत् १८९०मितिकारसुदीपरविवार बुधवरः ॥६॥ References.- I Mss.: Aufrechti,7160%; ii, I710%; iii, 1484.
2 S. K. De : Sanskrit Poetics, Vol. p. 298.

Page #394

औमापतम्
No. 309
Size.— 87 in. by 32 in.
Extent – 128 leaves + 2 blank leaves = 130 leaves ; 9 to 10 lines to a page ; 21 letters to a line.
Description..- Smooth foolscap paper; Devanagarī characters; borders ruled with double red lines; paper ruled in pencil before writing ; clear and legible hand-writing; copy made on one side of the paper only.
Folio Chapter
S
I
II
III
IV
V
VI
7
II
12
14
16
18
19
20
21
31
44
XII
45 XIII
XIV
XV
47
48
The work contains about 37 chapters. The titles of these chapters are as under:
Title
B-SAMGITA
VII
VIII
IX
X
XI
.
नाददेहोत्पत्ति
ग्रामप्रस्तारलक्षण
जीवजातिप्रस्तार
जातीनां प्रस्तारः
स्वरनामप्रस्तार
स्वराधिकार
श्रुति प्रस्तार
मूर्च्छनाक्रम
मूर्च्छनागेयप्रकरण मूर्च्छनामंडललक्षण
शुद्धरागलक्षण
रागप्रस्तार
रूपलक्षण
मटिलक्षण
कूर्मरूपादिधुबा
लक्षण
Folio Chapter
49 XVI
59
XVII
XVIII
63
66 XIX
67 XX
69 XXI
73 XXII
78_XXIII
82 XXIV
88888
Aumā patam
78. 1919-24.
90
XXV
XXVI
92 XXVII
Title
देवलोक धुवालक्षण
ध्रुवालक्षण
त्रिपदालक्षण
अडतालीलक्षण
सुडादिगीतलक्षण
वेणुलक्षण
वीणालक्षण
मातृकादिप्रबंध चर्चत्पुटादिशब्दतालमेकोत्तरशत
प्रस्तारलक्षण मेरुप्रस्तारलक्षण
षोडशकोष्टमेरु
प्रस्तार मार्गप्रसादशुद्ध
प्रसादलक्षण

Page #395

372
Alankara, Sangita and Natya
[309,
Folio Chapter Title
Folio Chapter Title 93 XXXVIII चक्रादिपंचताल
102 XXXIV अंगाभिनयलक्षण प्रस्तार
110 XXXV हस्तभेदलक्षण 95 XXIX ताललक्षण
113 XXXVI कुंडालशब्दप्रबंध 97 XXX मृदु(ताललक्षण
115 XXXVII 98 XXXI
रसभावलक्षण आकजादिलक्षण 98 XXXII अष्टविधनृत्यकरण
127 ......
उमापतीयं100 XXXIII शिरोभेदलक्षण
समाप्तम Age.-- A modern copy made in 1919 from a Madras Ms. Author.- Apparently TaTTa The name of the author as such is
not mentioned in the colophons ). Subject.- Music (गीतशास्त्र).
___According to Mr. M. R. Kavi, औमापतम् is an epitome of the work of area in 40 chapters. It is a mere Catalogue of technical terms. King Raghunātha of Tanjore describes it as follows:“उमापतेराधुनिकस्य तन्वं विलोक्य नन्दीशमतानुसारि
(See JAHRS-J, pt. 2, p. 59). Begins.---
॥ श्रीगुरुयो नमः ॥ श्रीगणपतये नमः ।।
प्रणिपत्य महेशानी शम्भुमासीनमन्तिके ।।
पप्रच्छ तत्वतो हि नादांस्वपसंभवान् ॥ १॥ ईश्वर उवाच
भूतोत्पत्ति प्रवक्ष्यामि देहोत्पत्तिं च पार्वति ।। विना तयोः परिज्ञानं सम्यज्ञान न बुध्यते महाप्रलयकालेपि सर्वभूतापहारिणि । आकाशनादयोर्नास्ति सूक्ष्मयोः क्षयसंगमः ॥ ३ ॥ कावेव मुवनस्यास्य कारणं सकलस्य च ॥ बाह्याभ्यंतरयोदेंवि नादउत्पत्तिकारणं ॥४॥ यत्र नादस्य संसूतिस्तत्र तालो विजृभते ॥ नादात्मकमिद देवि सर्वतालमयं जगत॥५॥

Page #396

309.]
B-Sangita
373
Ends.
"उमापतीयं समाप्तम् ॥ छ ॥ छ । छ ॥ छ । छ ............खगवैरिरुधिरैरन्यातदीयांगन, बाष्पासारपरंपरा......परासत्पात्र दानांबुभिः ॥ एकामेव भगीरथोभुवि नदी गंगाम......लोफेस्मिन् भुवनैकवीरभवता नद्यश्च तिस्रः कृताः ॥ आधारे लिंगनादैहृदयसरसिजे तालमुले ललाटे । वेपत्रे षोडशा.........द्विदशदशदले द्वादशार्थे चतुष्के । वास......मध्ये...... सहिते साठसर्गे क्षहान्ते ॥ मध्ये फं स सुसूक्ष्मं सकलदलयुतं वर्णरूपं नमामि ॥६॥ श्रीवेदव्यासाय नमः ॥ श्रीसरस्वते नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ हरिहरा
भ्यां नमः॥ ॥छ ॥ ॥छ । छ ॥छ । References.-- Aufrecht I, p. 76–
" औमापत on music, apparently by उमापति.. - Oppert 2568. (in Malayalam characters; in the library of H. H. the Ceria Anujan Raja).
JAHRS-III, pt. I-p. 26-- Nandin or Tandu in the author of नन्दीश्वरसंहिता. He was the propounder of the Saiva or Aganic school of music. His Samhită was available till 1620 when Raghunatha of Tanjore borrowed from it. The work is now extinct except a chapter on histrionics. Argra's work referred to by Raghunātha is now extant in 40 chapters where every topic of gāndharva is dealt with. The author probably of the 14th century A. D. gives out only a Catalogue of technical terms in great detail. In this work श्रुतिs are 137, स्वरs are thousands, ग्राम 18, शुद्धरागड 68, सालंगड 69. He enumerates I0I तालs besides those found in शिवरात्र, one of the five pancarātra cults.

Page #397

374
Alainkara, Sarngita and Natya
1310.
गीतालंकार
Gitālamkāra No. 310
977.
1887-91. Size.— noirr. by 45 in. Extent.— 19 leaves ; 12 lines to a page ; so letters to a lime. Description.-Country paper, musty and worn out; Devanagari
characters; clear and uniform hand-writing; borders ruled with double black lines; folios that together make up one single double folio are: (3,4); (6,7); (10, II); ( 12, 13); (14, 15); (16, 17); all folios are written on one side of the paper only ; the Ms contains the following Colophons indicating the division of the subject matter of the work:Colophon
folio इति गीतालंकारे प्रथमोऽध्यायः " कण्ठशाद अध्यायोः द्वितीय " दूषणाध्यायस्तृतीयः " स्वरलक्षणाध्यायश्चतुर्थः , ग्रामलक्षणाध्यायः , मूर्छना लक्षणाध्याय: " तानकलक्षण ध्यायः " मात्रालक्षणमध्यायः , लयलक्षणमध्याय , यतिलक्षणमध्यायः " रसलक्षणाध्याय , वर्णलक्षणाध्यायः
, भाषालक्षणमध्यायः Age.- The Ms appears to be very old. Author.- The work is ascribed to Bharata. Subject.- Music. Begins
ॐ ॥ स्वरित श्रीगोगीयों नमः प्रणम्य भरतो भक्त्या सर्वदं शिवदं शिवं । गीतस्य लक्षणं प्राह वादिमत्तगजांकुशम् ।।

Page #398

3II.]
B-Samgita
375
सर्वेषामेव लोकानां दुःखशोकविनाशनं । यस्मात्संदृश्यते गीतं सुखदं व्यसनेष्वपि । भूईष्टमेव लोकानां सुखमिच्छति नित्यशः । तस्य मूलं भवेद्गीतं सुनधः संपदामिव ॥ धर्मार्थकाममोक्षाणां साधनं गीतमुच्यते । यतस्ततष्प्रयत्नेन गेय श्रोतव्यमेव च ॥ गुरुदेवद्विजातीनां यत्पुरो गीयते नरैः । तद्धर्मायभवेत्तेषां स्वर्माय विजयाय च ॥
Ends
॥ इति भाषालक्षणमध्यायः ॥ १४ ॥ इति भरतकृतं गीतालंकारं वादिमत्तगजांकुशं समाप्तमिति । नादग्रामपदस्वरविधिगणावर्गालयास्तानका । आलत्या गमकाव तालरचना ज्योतिः कलामूर्छना। शुद्धाद्या गुरुरागरंगभरणा देशी च सालंगया। नादस्यापि समम्तसूत्रघटना स्थानंतरं पातु वः॥
References.-- Aufrecht mentions Other Ms of this work except the
present one. Mr. M. R. Kavi remarks: "Dr. Aufrecht seems to have considered Bharatabhāşya (of Nanyadeva ) as a commentary on Bharata's Gitalamkara" (IAHRS-rol. I, No. 2, p.55). .
दक्षिणीरागमाला
Dākşinirāgāmālā No. 311
384.
1895-98. Size. - 10 in. by 43 in. Extent.-- s leaves ; 19 lines to a page; 57 letters to a line.
Description.- Country paper some what musty in appearance;
Devanagari characters; borders ruled with triple red lines;

Page #399

376
Alamkara, Saingita and Natya
3IL.
verse-numbers and colophons of different portions marked out with reddish pigment; brittle paper; corners slightly:
worn out. Age.- Sathvat 1729. Author.-- Not mentioned. Subject.- Music; rāgas, their forms etc.
Begins
॥ अथ रागमाला लिख्यते ।। नादग्रामस्वरापदाविधिगुणावर्गालयास्तानक
आलत्यागमकां च तालरचना ज्योति कलासूर्च्छना सिद्धाद्या गुरुरागरंगभरणे देसीय सालोक्यक सालंकारसमस्तशुडघटना स्थानंतरं पातु वः ॥ १॥
लांबोंदरमहाभीमं लंबोष्टं गजकर्णक भयन्नपार्वतीपुत्रं नमामि गणनायकं ॥२॥
गंगाधारं गणाधारं गौरीनाथं महेश्वरं गोवाहनगतं देवं प्रणमामि महेश्वरं ॥३॥ ईश्वरोवाच
माहेश्वरं च वक्तव्यं आकर्णेपि महागणः न मे पूजा च तृप्यंति एक गीतं च उच्यते ॥ ४ ॥
न मे पुष्पं च धूपं च नाहारं दीपमेव च मम प्राणप्रिय गीतं सर्वपूजाफलं भवेत् ॥ ५॥
सुवाण्यालापितं गीतं स्वचित्तं यस्य भावना श्रीफलं लभते तस्य सततं पुत्रपौत्रका ॥ ६॥
गीतं च स्वयमेव च गीतं च प्राणवल्लभं
यत्र यत्र स्वगीतं च तत्राहं नास्ति संशयः ॥७॥ Ends.....
श्वेतवस्त्र रषभारूढ हाथि फूलमाला कषायवर्ण कंचुकी सजल नेत्र प्रातसमये मदनीमूग वृषभस्वर गाइ जै तान ४ व्यंजम अर्द्ध तंतु मिश्रित धनतकारू इति देवालीवर्णना इति षष्ठमो नट्टनारायणरागसंप्रदाय समाप्तः ६

Page #400

312.
References.
भरतभाष्य
(सरस्वती हृदयालंकार )
No. 312
Folios
""
"
इति दषि (क्षिणीरागमाला समाप्ता । शुभं भवतु ग्रंथसं ४०१
सं १७२९ कात्ती स ४ दिने लि. प्रेममुनिना
Aufrecht mentions this Ms only in his Catalogus Catalogorum part III, page ro6.
Size— 11‡ in. by 4g in.
Extent.— 221 leaves ; 11 lines to a page ; 42 to 51 letters to a line. There is one extra folio without numbering of size (83 in. by 24 in.).
22
Description.-- Country paper, somewhat worn out in appearance ; Devanagari characters; TTS used; legible and clear hand-writing; text in some places somewhat incorrect; the Ms contains the following chapters :
Folio I appears to be different from the rest of the Ms.
Chapter
39
33
""
·
2-5 5-8
8-12
B--Samgita
12-17 17-63
63-85 85-11
III-116.
48 1 A. S. N. I
"3
Bharatabhāṣya
( Sarasvatihrdayālrikāra )
در
377
I
II
III
111.
1869-70.
IV
V
IV
Do
"
( " रागोत्पत्यध्यायः " ) Do VII ( सप्तमाध्यायः - रागोत्पत्ति ) 116-133 VIII ( " गीताध्यायः " ) The following verse occurs on folio 133, terminating the गीताध्याय :
॥ मध्यम प्रागपरांतकोत्तरदिशामुनु गमास्योच्चै - गुणवर्धमानमनिशं गायन्ति दिव्यांगना ।
( " प्रथमोऽध्यायः " )
(" शिक्षाध्यायः द्वितीयः " )
( " तृतीयः " )
(
तानाध्यायः " )
( " जातिकाध्यायः " )

Page #401

378
Alamkara, Samgita and Națya
1312.
स श्री नान्यपरितिक्षितेरधिपतिगांधर्वविपति
गीताध्यायमिमं सुबोधमकरोत्प्रत्यग्रवाणीपतिः ।। The correct verse must have been somewhat like the following:
मध्यप्रागपरांतकोत्तरदिशामुत्तुंगमा.......... यस्योच्चैर्गुणवर्धमानमानशं गायन्ति दिव्यांगनाः । स श्री नान्यपतिः क्षितेरधिपतिर्गाधर्वविद्यापति-॥
गीताध्यायामिमं सुबोधमकरोत्प्रत्ययवाणीपतिः ॥ Folio 166 begins
॥ॐ नमः शिवाय । मागाश्रितानि गीतानि कथितानि मया पुरा।
अधुना देशिकागीतं सतालमभिधीयते । It is clear from this verse that folios 133 to 166 deal with
'माश्रितानि गीतानि' ( chapter IX) Folios 166-181 chapter x (“देशीगीतकाध्यायः”) 181-195
___XI (“तालाध्यायः चतुर्दशः") 195-201
XII (“शुषिराध्यायः") 201-221
XIII (“पुष्कराध्यायः”)
It the above analysis we get only 13 chapters of the work. The colophon of chapter XI above states that it is “तालाध्यायः चतुर्दशः". Upto chapter VII (रागोत्पत्ति) our numbering of chapters and that of the colophons 'agree but if the protETTU is taken to be the 14th chapter as stated in the colophon, our chapter XII becomes chapter 15th and chapter XIII becomes chapter 16th and going back chapter X becomes chapter 13th, chapter IX becomes chapter 12th, chapter VIII becomes chapter rith, leaving us to account for chapters 8, 9 and 10 because upto chap. VII there is no discrepancy between our numbering and that of the Ms.
___Folio 205(a) half blank and 205(b) blank ; an endorsement in English on the last folio states that the work is “incomplete, 16th and 17th chapters wanting.” Presuming that chapters 8, 9 and 10 which we are unable to account for are really missing, we get 16 chapters in

Page #402

312.]
B--Sangita
379
all, the 17th only being missing, if the English endorsement is correct. As stated above folio I appears to be a later insertion for the reason of different handwriting and want of continuity of the subject-matter on folio 2 ; corner of folio 2, torn away, a portion of the text being thus lost; some colophons are marked out in red colour; traces of exposure to water noticeable at the corners; some folios slightly moth-eaten in the centre and at the corners ; folio
221 much worn out. Age. - The Ms appears to be very old. Author.- Nānyadeva or Nanyapati, King of Mithilā.
Mr. M. R. Kavi identifies this Nãnyadeva with area of H OT ( 18-7-1097 to 1133 A. D. )-Vide Journal, Andhra H. R. Society Vol. I, part 2, and Vol. III (Parts 2, 3, 4) pp. 200-201 where Mr. Kavi states that Nānyadeva was probably the ancestor of the present royal family of Nepal
and a scion of the Rāşțrakūța family. Subject. The work treats of music proper. Every step in the
advancement of music has been closely traced to the rites of the Vedic epoch and every instrument brought face to face with that used in the sacrificial rites. The work gives full information on every subject except on flute. Some chapters treat of saptagitis, dešigitis and the ancient tāla system, now obsolete. The work gives details for about
[40 rāgas and quotes from दत्तिल, काश्यप and मतब्ब. Begins.
Il set tuì TH: 11 464T(:) farurataget fra ...... 977 TUTI स्तोकं शोकं नुदति नितरां यः श्रुतिग्रामवर्ती । योलंकारैरधिकसुभगो रागपूराभिगम्यो बंदे कालीत्रतयमहितं माधवं तत्त्वनादं ॥१॥ (श्रीमहासूकिभूपतेः सुसरलोभूमीधरे क्षमः श्रीमन्दगुणि दानिशूरविमलक्ष्मापालशाखाभित् faremat TTT) Tata 11

Page #403

380
Alamkara, Samgita and Natya
The following lines are written in the margin corresponding to verse 2, possibly intended for being substituted for the portion of v. 2 put into brackets :
'श्रीमद्धनूमद्भरतार्जुनादि हार्द समादाय सतां जनानां तमो निरासाय विलासगत्यै सुरागचंद्रोद (य मातनोमि ) अहो बुद्धा पूर्णविधदयस्मिंस्तमस्वरूपग्रहणै कलोलः ।
राशयो यस्तदुपांतमेति तदा प्रदध्वं निज लक्ष्य चक्रं ॥ ३ ।। लक्ष्यप्रधानं खलु शास्त्रमेतन्निः शंकदेवोपि तदेव वेष्टि । यल्लक्ष्मलक्ष्य प्रतिबंधकं स्यात्तदन्यथा नेयमिति ब्रुवाणः ॥ ४ ॥ अत्र प्रसादत्रितयं प्रयुक्तं खरप्रसादः प्रथमस्तु तत्र । द्वितीयकः स्यात्स्वरमेलनामा तृतीय आलप्तिगतः प्रसादः ।। ५ ।। तत्रादिमे नादसमुद्भवश्व तत्स्थानकानि श्रुतयः स्वराश्व । विकारभेदा अथवा दिमुख्या ग्रामास्तथा तद्व्रतमूर्छनाश्र्व ॥ ६ ॥
८८
Folio I ends-
अथोरिधा वाद्यगतिश्रुतिस्यै लक्ष्येषु वेदश्रुतिकौ भवतां
न (?) मः पंचमायांश्रुतिमेत्य लक्ष्ये क्वचिच पंचश्रुतितां प्रयाति ॥ २४॥ चतुर्दशानां गदितस्वराणां कियत्सु रागेषु भवेष्टु (?) रेते ननु स्वरस्य श्रुतितः पृथक्त्वं त्वया..
Folio 2 begins---
.... ष्यंति सम्यक गीतिप्रयोगतः । जाता न... माकोपि यासां सुद्वप्रयोगतः । काश्मीरतीरतो.मुनीश्वरः । अन्यान्यपि हि गीतानि प्रयुक्तान्यपि लुब्धकैः । अरण्येह । यथाविधाने पठन् सामारा यत्र मध्यमं । सावधानस्तदभ्यासात् परं ब्रह्माधिगच्छति ।
The Ms ends (on Folio 221 )
[312.
एषामन्योन्ययोगेन ज्ञेयापाटास्त्वनेकशः । अपि त्रिष्ट(पट) वर्णा वा चतुःषष्टिरथापि च । तैमि .... हमापते ॥ वाङ्मयस्य यथा तथा बंधैरेतैश्व पाटोना मंदो वक्तुं न शक्यते ॥
धा नामयोगाश्च विज्ञेया बहवो यु (बु) धैः चच्चत पुटादितालेन ये बाधते प्रयोक्तृभिः ।

Page #404

312.]
B-Sangita ......
381
.
. अर्वाचीन(:) प्रयोगज्ञैः क्वचित्वाख्याश्चेत्प्रकृताः।
पाटास्तेषां नृत्यंतो वक्तुं वर्षशतैरपि । ये पाटाटकरणे ये बंधकरणे तथा ।
तत्तानयोगैर्विज्ञेयाः सर्वे ते वादने विधौ। . .. इत्येनं देशी गीतानिषदाश्च धि......विधास्तथा।
- तालै गोपभंगैव वाइयेद्वादककृतं । उक्ताश्चास्माभिर्गधमहार्णवे।
सारं संरंगनयनेश्वणुकच्चितमूर्द्धजे। यं हि गाथास्वरंगछेत्तत् मातोधनवादयेदिति पतिता वलयत्रिमार्गभेदैविषमैश्वापि समैश्वित्रियोंगैः ।। करणादपिरत्रवादयेत् यःकथितो वाद्यविधौ वादकोसौ अतालज्ञमकालज्ञमशास्त्रज्ञवादका
धर्मघातकमित्येवं प्रवदाति(दन्ति ?) मनीषिणाः । राज्ञां प्रयोणदिवसे च समुत्सवे च
संग्राममूर्द्धनि विवाहविधौ प्रवेशे । उत्पातसंभ्रमदिनेष्वपि मंगले क्रियते ।
तसमिश्रमिह भांडविविदध्यात् । नास्त्यत्र तालनियमस्तु कतोक्षराणां ..
प्राणौ प्रहारनियमौ नत मार्जनानां । लघो न चात्र गति मार्गलयो दयो वा । गांद । भीर्यामतिविपुलं विदधीत यत् शाम्यंतं
मंगलशताल्पहितानि यांति नैवशते प्रभवितुं ग्रहयातुधाना शतसाहास्रीव सुखानि मनः
सुपुंसायां शुमति ॥ सायदिवाघसमूहघोषः। तथा च भरतः ॥ तन्यतानप्रहाराश्चमक्षरााणे न मार्जना
भेरीपटहभांडानि तया दंदभिडिं (डि.)मैः । शैथिल्यादायतत्वाच्च स्वरे गांभीर्यमिष्यते। प्रायसत्तास्तानि कार्याणि कार्यकालं समीक्ष्यते न्विति पीयूषाम्मुसहोदरणयशसाकल्पनले नौजप्ता सत्यत्यागइयोलकैरपियस्यावनद्धं जगत् । धृष्यं देवगणादिभूपतिशतमोहाम>प्रहा तेनायं मिथिलेश्वरेण रचितोध्यायोविनद्धाभिधः॥

Page #405

382
Alarkara, Sangita and Nafya
( 312.
॥ इति माहासामंताधिपतिधर्मावलौकश्रीमन्नान्यपतिविरचिते सरस्वतीहृदयालंकारहारनाम्नि भरतवार्तिके वाचिकांशे पुष्कराध्यायः
FATA: 1 il soft il References.- Vide M. R. Kavi's remarks about this work (JAHRS
(2, 3, 4 )-pp. 200-01 ) where he gives briefly an outline of the contents and their importance; see also his article in JAHRS-I (2) pp. 55 to 63. Vide Kavi's “ Literature on Music” in JAHRS-III (I)pp. 20–30. JAHRS-I, No. 2-pp. 55-63-pp. 55-56--"Dr. Aufrecht seems to have considered भरतभाष्य as a commentary on भरत' sfarger...... The B. O. R. I. Ms is a versified commentary of भरत's..नाट्यशास्त्र from chapter XXVIII to XXXIV which portion deals with musis in all its aspects related to the theatre. The B. O. R. I. copy contains only 15 chapters while the author promises to treat a rtist in 17 chapters. Perhaps the other copy at Kathiawar which is now lost might have been complete. The first sheet of this copy though it contains the beginning does not seem to belong to this work but decidedly to some other work later by 2 or ; centuries. Some sheets are missing here and there and the original from which this was copied might perhaps be defective and imperfect. The copyist also could not read his original properly. The work as found consists of about 7000 granthas. The remaining 2 chapters which deal with prosody and Prākrit languages in relation to stage cannot exceed 3000 granthas.”
“The work is called HTCH164 or a ......no work is yet specifically known as भरतभाष्य......नान्यदेव designates his work “सरस्वतीहृदयालंकार” and the appellation instantly reminds one of Sarasvati kanthābharana of भोजदेव."
- Mr. Kavi summarises what aruda says about himself in the भरतभाष्य (p. 56).
- Identification of N. with Nänyadeva of Mithila (18-7-1097 A. D. to 1133 A. D. (p. 57).

Page #406

312.]
B-Samgita
383
-N. closely follows अभिनवगुप्त who died about I030 A. D. --- शादेव, the only author who cites नान्यदेव.
-Nanya calls his work वाचिकांश i. e. the portion of the subject matter of Bharata dealing with delivery and music (Bharata's divisions वाचिक, आङ्गिक, सात्विक and आहार्य). -ग्रन्थमहार्णव appears to be a work of Nanya. --Nãnya's treatment of his subject is very lucid and comprehensive.
-Authorities quoted by Nanya:-- मतङ्ग, विशाखिल, दक्षप्रजापति, शातातप, काश्यप, and वृद्धकाश्यप, नन्दिन् , दत्तिल, याष्टिक, कीर्तिधर, नारदीयशिक्षा and its विवरण, देवराज, रत्नकोशमत. - Nānya has introduced much new matter in his treatment of जातिs and रागs which is not found in भरत's or अभिनव's works. - The TTGT may be called an independent work like रत्नाकर which is chiefly indebted to अभिनवगुप्त. sth chapter lost in the copy. - General plan of the work (pp. 61-63). Chapters- I to 4 स्वर, श्रुति, ग्राम, मूर्छना and तालs
* 5th-wanting (अलंकार). 6th-जाति and the 7th of रागs. 8th-सप्तगीत.
roth e r and parentes IIth-देशीराग. I2th- aftunts, and flutes. Hath मृदङ्ग, पणव and दर्दुर
* Isth] * 16th
Missing

Page #407

384
Alarkara, Sangita and Natya
[313.
रागमाला
Rīgamālā
No. 313
1026. 1884-87.
Size.-91 in. by 4 in.
Extent.-25 leaves, 10 lines to a page; 25 letters to a line. Description.-Country paper, whitish in appearance; Devanagari
characters ; clear and legible hand-writing ; borders ruled
with double black lines; folio 2a blank; so also, sa, .6, 8, 9, 10, II, I24, 13, 15, 24b-these are blank sides
of folios ; folio 13 numbered twice.
Age.-- Samvat 1671.
Author.-Pundarika Vitthala, a Karnataka, son of Naga and Dharma
(नागाम्बाधर्मसूनु). In verse 3 in the colophon the chronogram for the Compostion is given. It comes to Saka 1498 i.e. A. D. 1576. From the Ms of रागमञ्जरी we know that he lived under Akbar.
Subject.- Music. The work is a treatise on different ragas,
their forms, attributes, notes etc. Other works on Music ascribed to Pundarika Vitthala are:नर्तननिर्णय (Bik 573). रागमनरी ( Bik. 516).
646 पड्रागचन्द्रोदय ( Bik. 529 and B. O. R. I. ...
" 1899-1915 संगीतवृत्तरत्नाकर ( Fox strangueay's Music of Hindostan p. I03).
शीघ्रप्रबोधिनीनाममाला ( L. I578). Begins.
स्वस्ति श्रीगणेशाय नमः॥ कल्याण बहुलं देशी वसंत ललितं मुदे नट नारायणं वंदे श्रीसारंगबिभासकं ॥१॥ विठ्ठलेन समुध्दृत्य सारं नर्त्तननिर्णयात् । श्रीमत्कपिमन्यर्थं क्रियते रागमालिका

Page #408

3:14. ।
३१... B-Sathgita.DR..
385
EnaS: 3:38THE !!:,
:: .. . . ..... नरपति स सभायां कंठसंदभूषणार्थ .. .
सकलगुणिगणाग्रे रागवद्विलोक्ता। विविधगुणसुरूपयोंजितागमाला . . in ... ... . मुललिततरकं (लं! ) वे (वै!) धार्यतां सर्वलोकैः ॥१॥ दशशतकरमाली भानुभिर्भाति भानु
. र्दशशतशिरसा सूर्यते संलिंगभिः ॥ दशरथसुतनामोच्चारमात्रं च याव-
...:.. निवसतु भुवि तावद्वठली र.गमाला ॥२॥ शाके वस्वंकवेदाब्जरूपरिगणिते भातृसंवत्सरेस्मिन् आषाढे कृष्णपक्षे शशधरसदिने पंचमी रेवती नागांव (नागाम्बाBik.Ms.)धर्मसीईजवरतिलको विहलो(स्ती)ह
- विद्वान् तेनेयं रागमाला रसिकजनगले भूषणार्थ कृती हि ॥३॥ ___ इति श्रीकार्णाटकजातीयपुंडरीकविठ्ठलविरचिता रागमाला समाप्ता॥
सं १६७१ फाल्गुन.स १२॥ . References.- The only other Ms recorded by Aufrecht is " Bik.
515." It does not contain, in the description given, the date of composition of the work recorded in the Ms under description. B. O. R. I. No. 646 of 1899-1915 (folio 17 to 19) appears to contain a portion of mara though there are some variants in this text. - See also No. 646 (b) of 1899-1915 which contains a fragment of this work.
रागमाला No. 314
Ragamālā
6466) .1889-19166
H
d
Sizerms in by 9%.in:
1 :25vt. o .--. xx Exteat:53 leaves. ; 24 lines to a page.io!7 letters:19 .. liga 20
49 [A.S.N.I

Page #409

386
Alamkara, Sathgita and Natya
1311
Description.-Country paper; Devanagari characters; clear and
legible hand-writing; the Ms comprises folios 17 to 19
of No. 646 of 1899-1915.. . Age.-- The Ms appears to be.old. Author.- Pundarika Vitthala, a Karnataka. Subject. - Music (see remarks on No. 313). Begins. -- folio 17
कल्याण बहुलं देशी वसंत ललितं मुदे नटनारायणं वंदे श्रीसारंगविभासकं ॥४४॥ विहलेन समुत्य सारं ग्रंथार्थनिर्णयात् श्रीमत्कपिलमुन्यर्थे क्रियते रागमालिका ॥४५॥ रागहेतुकनादस्य मेदानादो बदाम्यह मनोयुक्तविवक्ष्वात्मा हति वन्दिमनानिलः॥४६॥
Ends.-- folio 19
“शुद्धताना इति ख्याताः पूरतिस्तानक्रियात्मका प्रमेशनिग्रहाभ्यां च द्विधा तान क्रिया भवेत् ॥ ७९ ॥ प्रवेशः परसादृश्यमीशन्स्पर्शस्तुििरहः ।
व्युत्छमात्कुटताना स्युः) पूर्णापूर्णपुरोदिताः ॥ ८॥
इति मादस्थानश्रुतिस्वरग्राममुर्छना तानाः॥ References. - See remarks on No. 313
रागमाला
Rāgamālā
'No. 315
:349. . 1895-98.
Size: 8 in. by 48 in. Extent.-9 leaves ; 9 lines to a page ; --26 letters to a line. Description. - Country paper whitish in appearance; Devanagari

Page #410

315.]
B-Sangita
387
characters; clear, bold and legible hand-writing ; certain
headings in the text marked out with red pigment. Age.- Appearance, not very old. Author.- Jivarāja Diksita, wrote at the bidding of Raghava
(see last verse 102 in the extract below ). Subject. - Music; a treatise on the various musical modes
and their mutual relations and alliances. Begins.---
श्रीगणेशाय नमः ॥ "आनंदेकमयोमनः मुखकरो यो भुक्तिमुक्तिपदो नादात्मा सकलेंद्रियापहरणो दुःखस्य विध्वंसनः भद्रः पंचशरामदूतउशती लक्ष्म्या दधानो यशः । तम्बानी बळपुष्टितुष्टिकरणो रागः शिवास्तुि नः॥१॥ गणनायकमादिकमादिभारती मम रागं प्रणिपत्य वेगळं
वितनोति रागमालिकामनुरूपमथ नामरूपतः ॥२॥ Ends.--.
एता एकैकस्य रागस्य पंचमं चापि योषितः क्रमेण कोविदे या मुनीना वचनादिमाः ॥१०१॥
जीवराजश्रकारेनां राघवस्यानुशासनात् रागमालां तु तस्यैव मनोरंजनहतवे ॥१०२ ॥ इति श्रीजीवराजदीक्षितविरचिता रागमाला समाता ॥ This Colophon is followed by 6 stanzas which do not
appear to form part of the TTATGT text. References.- Aufrecht mentions only one more Ms of the
work viz. L. 2509.

Page #411

388
रागरागिणीस्वरूपाणि
2
Alamkara, Sangita and Natya
9
vor. Chri
जाई
No. 316
Size.--91 in. by 38 in.
Extent.-- 6 leaves ; 7 lines to a page ; 31 letters to a line; contains 43 verses.
10
o Raa
अ
Age.— The Ms appears to be very old.co
Ends. -
ओ
1
Subject.— Music ; forms of ragas and raginis
Begins.
Description.— Country paper, very old, brittle and musty in appearance; Devanagari characters; corners broken, damaging some letters ; clear and bold hand-writing; numbers of verses marked with red pigment.
Author. Not mentioned, so also title of the work. The title given above is apparently based on the contents of the work.
Rāgaraginisyarūpāņi
विलासिनी मादितचित्तवृत्तिः
(3168
978
01887-91.
मषी प्रमोयं किल भैरवः स्यात् ॥ ३ ॥
कर गश्विदुद्वेष्ठनमाददानः
करे... रस्या सुकरं च पश्यन् ।
॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
हरति हरिणचित्तं का कथा चेतनानां
रमयति व महेशं को बराको महीशः ॥ वितरति खलु मुक्ति कः प्रयासोयसिध्ये
सह जगति मिष्टः कस्य सेध्यो न नादः ॥ १ ॥ सुखिनि सुखनिदानं दुःखितानां विनोद
श्रवणहृदयहारी मन्मथस्याग्रदूतः ॥ अति चतुरगम्यो बल्लभः कामिनीनां
जयति जयति नादः पंचमश्वोपवेदः ॥ २ ॥ सुखोपविष्टः सुरतार्थमीप्सुः coblem aber sons to 19.3
28.49
विशुद्धरागैः परिरंजितांगः ॥
A
57
सुर

Page #412

317. Y V B-Sangita samall
389 GREUTATIOSAAgratui t रंके तरुण्याः खल दशकारः ॥ ४२॥ निषण्णायाः पश्चात् करमजहदाकृष्य शनकैः .. प्रियायामागस्वरमवधानोद्भुतरसं ॥ बिलिप्तांगः सिग्धेतिसुरभिपाटीरपटले
स कल्याणो रागः कथित इह कीर्तस्वररुचिः॥४३॥ ed. " TYHET!
U N : to sgs TReferences.- Aufrecht mentions only this Ms in his Catalogus Catalogorum, part III, page: 106.
2002
रागविवोधविवेक
Rägavibod baviveka with
with - TO
O O!.0 i 1 tikā No. 317
"O ? 276.
Visrāma I. Size.— 109 in. by 5& in. Extent.— 161 leaves ( 159 numbered and 2 unnumbered ); 15
30 lines to a page; 43 letters to a line. It Description.- Country paper, somewhat thin and brittle ; Deva
Dāgari characters; small but legible hand-writing; borders of some folios marked with double lines while those of others marked with triple lines, some of these borders lines being in red ink ; while others" in black ink; some numbers and letters of the text marked out with red pigment; some folios bear traces of being drench
ed with water; appearance old; the Ms is worn out' i at the edges ; folio i exists in a fragment only, the rest of
the fragment is missing; folio 143 is smaller in length and breadth by Zi inch; one folio between folios 64 and 65 extra and unnumbered, another folio between folios 100 and ior extra and unnumbered; colophons of the five Pichapters or vivekas of which the work is composed will be sound on the following folios of the Ms:

Page #413

390
८८
Chapter
22
Ends.
""
""
folio 2
Alamkara, Samgita and Natya
""
I
II
III
IV
V
38
56
77
87
158
Folio
"
""
Age.
.-The age of the Ms is not given but the Ms appears to be very old.
""
Author.– Somanatha, son of Mudgala. Somanātha gives his own date of composition in the following verse on tolio 158'कृदहनतिथिगणितशके सौम्पाद्वस्ये षमासि शुचिपक्षे सोमेग्नितिथौ
1 3 15
1317.
Subject. - Music; ragas, their notes and peculiarities.
Begins.
रवि... करोदमुं मौइलि सोम ।। २२५ ॥
Saka 1531 = A. D. 1609 is, therefore, the date of composition of this work.
Only a fragmant of folio 1 is extant. The Ms begins on
66
- णानां त्वा गणपतिं हवामहे इत्यादि श्रुतयः ॥ बेा विदंति न यथार्थनया भगतमित्यादि शिवोरस्व बाद कस्कंदपुराणादिपुराणानिच ॥ यद्वा गणानां प्रमथामानां यः पतिर्दक्षिणामूर्त्तिः शिवस्तमहं वदे ॥ कीदृशं आर्यानंदनिदानं || पार्वत्याल्हादहेतुं ॥ तस्या स्तदासक्तत्वात् ॥
सकलकलेत्युपनामक । सोमकविहितेल्पबुद्धीनां ॥ पंचम इति रूपाणां ॥ रागविबोधे विवेकोयं ॥ २२४ ॥ कुदहनतिथिगणितशके ॥ सौम्याद्वस्ये ॥ माति विपक्षे ॥ सोमेग्नितिथौ रबिभो... करोदमुं मौङ्गलिसोम
( टीका ) सकलकलेति ॥ रूपाणां विवेकः ॥ द्विविधरूपप्रतिपादकः ॥ कुदहनेति ॥ कुः पृथ्वी ॥ दहनाः बह्नयः । तिथयश्व तगणितशके ।। १५३१ सौम्याद्वस्य सौम्यसंवत्सरस्य इष्टमासि आम्बिन मासे शुचि पक्षे शुक्लपक्षे

Page #414

317.i
B-Sangita
391
सोमे सोमबारे अग्नितिथौ वहिदैवततिथौ प्रतिपदि रविमेहहस्तस्तनक्षत्रे असं ग्रंथं मौद्गलिः मुगलम्य अपत्यं सोमः अकरोत् म्यादास्विम इपोपीत्यमरः ।। मोहलिरिति अत इश् । इपमासि इति पदघकोमासिति अनंगाधिकारेपि तदंस्थापि माम् आदेशः ॥ शिलाशेपणीक कुहोषणी इति भाष्योक्तस्तदंतविधौ सामान्यज्ञापकत्वात् ॥ तथा च प्रयोगः ॥ अशिथिलभुजबंरव्यातेकैकदो प्लोरिति ॥ अनादेशो वामा सशब्दः॥पदादीनां पृथक शब्दत्वात् ॥ स्वांतं. हृन्मानसं मन इत्यमरोक्तिवत् ॥॥२२५ ।। छ ॥ ॥छ ।
(मूल)-सकलकलेत्युपनाम । मुद्गलसूरिसूनसोमनाथेन ॥ रागविबोध विवेकः ॥ पंचम एवं मनाग्विवृत्तः ॥ छ । ग्रंथ समाप्त ॥छ ॥ श्रीगुरुर्जयति
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ छ ॥ ॥छ॥ ॥छ । References.- Other Mss of the work referred to by Aufrecht
are:-(1) Oxford 200*. and (2) Bik. 518. Bikaner Ms is stated to be anonymous but it is Somanātha's work. Editions:
-(1) Ragavibodha by Somanātha son of Mudgala. A treatise on music in 5 vivekas with the author's commentary Edited by Purushottam Ganesh Gharpure- 5 parts-Poona 1894 ( British museum No. 14053 cc. 67 ). (The first part was published by the editor in 1889 in the Surgita mimansaka and here appears in its Second edition). TranslationMr. Fox strangways in his Music of Hindostan (1914) p. 106 States that this work was in course of translation in the Indian Musical Journal edited by H. P. Krishnarao. ( it should be ascertained it the translation has been com. plelety published). -- See also (1)- Ind. Antiq. XL, p. 157- P. R. Bhandarkar's article. (2)- Encycl. de la Musique pp. 266, 271. (3)-Richard Smon-Die Notationen des Somanatha, mit 2 Tafln Munchen 1903.

Page #415

392
Alamkaraz? Samgita and Natya
( 377
Richard Simon - The Musical compositions öf SomaRonatha; "critically edited with a table of notations. Leipzig, sympat Ottoharrassowitz, 1904, IV-335p.
$(4) Fox Sprangwáys : *Music of Hindostan (1914) pp. 74, foi:105. ...!!
! :p 152017" *". (s) Atya Begam and Fyzee Rahaman. W hen
Music of India ( Luzac and Co. London")! ****
(Contains a surgey of works bearing on Indian Music . and the lives of practical exponents of the art besides a
brief survey of the history of the Subject. ). - See p. 13.
षड्रागचन्द्रोदय
Sadrāgacandrodaya No. 318
: 646. (a) 9.b 20
1899-1902. Size.-54 in. by 9} in. Extent.— 13 leaves 24 lines to a page ; 17 letters to a line. Description. -- Country paper ; Devanagari characters ; clear and
legible hand-writing; folios missing are 2, 7, 12 and 13 ; the Ms ends on folio 17; borders of folios 4 to 17 marked with double red lines; beginning and the colophon
Written with red ink; folio i damaged at the borders. Ages in The Ms appears to be olde r : Author:sc Puņdarīka Vittbálas'a Kårnātáka. "S s Subject.- Music; character and peculiarites of the six primary -79..neiss - 7 . ..... - :) 552 -
folio 17:1
th
double
..
Begins.
e
sds.
9b
specs :vak --(s) "Il TTUTTU : 1 sty THE,!!
0 2 319 SETEA TA odM RST Osim

Page #416

318.] B--Sargita
: 393 अथ ग्रंथेन रससंक्षिप्तं प्रसन्नपदपक्तिना। ... ।
निशंको निखिलं रागविवेक रचयत्यतुं ॥१॥ पंचधा ग्रामरागस्युः पंचगीतिसमाश्रयात् । गीतया पंचशुद्धाद्या भिंना गौडी च बेसशा ॥२॥ साधारणीति शुद्धा स्यादवक्त्रै ललितैः स्वरैः
भिन्ना सूक्ष्मैः स्वरैर्वत्क्वैर्मधुरैर्गमकैर्युता ॥३॥ Ends.- folio 17
क्रमोत्स्वरैकेकाविहानभूताः
सर्वे भवन्यत्र हि रागरागे रागे तु सप्तस्वरके भवांत
पूर्वोदिता सक्रमरूडताना॥४१॥ नवांकविद्वग्निसचंद्रसंख्या
रागे मताः वाडवतोपि तानाः ॥ षड्गध्रुवरिंवदुमिताश्वतानाः
स्युरोडवे मार्गणपक्षरामाः ॥ ४२ ॥ सकलसुरमयीश्रीरुद्रविणा प्रभेदं
स्वरवररचनासद्रागमेलप्रकारं ॥ सुललितगतिनानारागलक्ष्मादिकंच
नरवरवरहाणः स्पष्टमेवं करोति ॥ ४३ ॥ .. इति कर्णाटकजातिप(ोडरी(क/विठलविरचिते सद्रागचन्द्रोदये स्वर
मेलप्रसादो द्वितीयः । References.- The only other Ms of the work referred to by Au
frecht is Bik. 529. The colophon of this Ms runs as under:
" इति श्रीकर्णाटकजातीयपुण्डरीकविठ्ठलविरचिते पदागचन्द्रोदये
व्याप्तिप्रसादः तृतीयः समाप्तः " The work appears to have consisted originally of three prasadas only. Our Ms represents probably only the 2nd prasada known as 'स्वग्मेलप्रसाद'. The Bikaner Ms consists of 28 folios as compared with 14 folios of the present Ms.
50 | A. S. N. 1

Page #417

394
संकीर्णरामाः
Begins.-
Ends.--
Q
Alankara, Sangita and Natya
No. 319
Size.- 73 in. by 4g in.
Extent.- 1o leaves; 8 lines to a page; 17 letters to a line.
Description. Country paper, in good condition and whitish in appearance ; Devanagari characters; clear, bold and legible hand-writing; borders ruled with double red lines; margins ruled with single red lines; topical headlines written in red ink; the text punctuated with double red dandas throughout. . . .
Age.-- Appears to be not very old.
Author. - Not mentioned.
Subject.
-
1319.
Music; forms of some of the minor rāgas and ragiņis and their genesis.
॥ श्रीगणशाय नमः ॥
तत्र संगीत रागे पूवरगे विदुर्बुधाः ॥ तस्य संक्षेपमात्रेण स्वरूप विनिरूप्यते ॥ ध्वनिरव्यक्तमानादो रागो व्यक्तः स उच्यते । उच्चैनाचेस्तथा मध्ये ध्वन्यसौ सप्तधा भवेत् ॥ षड्जर्वभगांधारमध्यमादिर्य उच्यते ॥ तत्संदर्भविशेषानु रागः स्याज्जन रंजनात् ॥ स च शुभदेन भैरवादिरनेकधा ॥ तदा भिताश्वये रागा ज्ञेयास्ते रांगमालया ॥ शुद्ध सालकयोर्भेदा ज्ञातव्याः पूर्व एव ये । • संकीर्णानां तु रामाणां प्रकारः कथ्यतेऽधुना ॥ 30
Samkirṇarāgāl
440. 1892-95.
Maitri धवलकारहीरनाट
केदारमाथि शुभान्यरागाः एभ्यो भवति शतमन्युसमित्स्वमत्रैलोक्यमोहनकरं हि कदंबनाटय सोरठी लेकवहनी भजेत चेडिलाचल

Page #418

320.1
....
B-Saregita
395
तदा संक्रमणो रागः सूक्ष्मः संक्रमणस्तथा ........... देशिकार बंगाली रामाकग्रंथ गुजरी ..
एकताः प्रगीयंते बद्ली गुर्जरी भवेत्
॥ इति संकीर्णरागाः॥ References.- Aufrecht mentions only one other Ms under the title
संकीर्णरागाध्यायः viz. Bik. 709. This Ms is No. 1578 of the Bikaner Collection. It is described in the Bikaner Catalogue as containing “Rules regarding the amalgamation of different rägas." Possibly our work, and the Bikaner work are identical. ..... ...
संगीतदर्पण :
.
.. * Samgitadarpana
8372.
No. 320
1886-92. Size.-- 13} in. by 78 in. Extent.-- 30 leaves (29 leaves + one blank leaf); 16 lines to a
page3; 42 letters to a line. Description.-Country paper, white in-appearance; borders unruled;
Devanagari characters; clear, bold and legible hand-writ
ing; folios 4, 5 27, 28, and 29, contain tables in red ink ; ___colophon on fol. 17 in red ink; the Ms contains the following colophons of different chapters of the work:
Folio Colophon .. . .. .....6 "संगीतदर्पणे स्वरगताध्यायः"-"अथ रागविवेको लिख्यते"
" , रागविवेकाध्यायो द्वितीयः”..
13.... " , प्रकीर्णकाध्यायः”-अथ प्रबंधाध्यायः'' ... 27
, वायाध्यायः चतुर्थः" अथ तालाध्यायो निरूप्यते"
, षष्ठस्तालाध्यायः" .. Age.-- The Ms appears to be not very old. Author.- Catura Damodara, son of Laksmidhara
II
29
"

Page #419

396
Alamkara, Saingita and Natya
1320.
Subject.- Musie... . '
.... Begins.
ॐ श्रीगणेशाय नमः प्रणम्य शिरसा देवो पितामहमहेश्वरौ। संगीतशास्त्रसंक्षेपः सारतोयं मयोज्यते ॥१॥ भरतादिमतं सर्वमालोड्यातिप्रयत्नतः । श्रीमहामोदराख्येन सजनानंद तुना ॥२॥ प्रचरखूपसंगीतसारोद्धाराभिधीयते । । गीतं वायं नर्तनं च त्रयं संगीतमुच्यते ॥३॥ मार्गदेशीविभागेन संगीतं विविधं मतं । दुहिणेन यदन्विष्टं प्रयुक्तं भरतेन च ॥४॥
महादेवस्य पुरतसम्मार्गाख्यं विमुक्तिदं । ...... तत्र देशस्थया रीत्या यत्स्यालोकानरंजक
॥५॥ Ends.
“लगं प्लुतं पुंसस्थस्य लयाधो गुरुं न्यसेत् । तबद्णप्लुतपूर्वस्य लघोरेकाकिनोपि च ॥ . प्लुतो गुरुइस्याधो लघुप्लुतपरस्य च।
गुरौरेकाकिनस्तद्वदिषिः सर्वाप्लुतावधिः ॥ इति विपरीतप्रस्तार ।।
इति श्रीमत्पंडितदामोदरविरचिते संगीतदर्पणे षष्टस्तालाध्यायः ६ हरये नमः
मस्निगास्त्रिलघुश्न नकारोभादिगुरुः पुग्नरादि लघुर्षः जो गुरुमध्यगतोरलमध्यः सतगुरुः कथितोऽ त लघुस्तः । गुरुरेकोगकारस्तु लकारो लघुरेककः ॥ १ ॥ मनभयजुरसतभूमिसर्पचंद्रजलरविअग्निकालआकासश्रीप्रदः
आयुष्कीर्तिवृद्धिगेगमृतिः स्थानानिनत्वकात् कृत् कृत् प्रदः प्रदः भगः References.-On folio8 Kallinātha is mentioned by Catura Damo
dara('कल्लिनाथेन भाषितं उदाहरणम्'). Kallinatha lived in the reign of Pratāpa Immadidevarāya-1444 A. D. to 1450 A.D.
Damodara Catura, therefore, may be assigned to the second '".:.: half of the Isth century (See Encyclopedie de la Musique,
pp. 266, 271). - Fox Strangways in his Music of Hindostan 1914, p. 103 puts Damodara between 1560-1647 A. D., while on p. 74 he assigns the date 1625 (?) to the Samgitadarpaņa. .

Page #420

331.)
B-Sangita
397
- Atya Begam, following possibly Fox Strangways assigns 1625 A. D. to the Samgitadarpana. - The work is represented by many Mss in different libraries. Aufrecht gives the following references to some of the Descriptive Catalogues :- I. O. 1709, 2231, 2399 (fr.) and 2410 (fr.). -- Oxf. 2005, 2014 -- L. 2507. - Bik. 519, 520 - Burnel 60. - Gov. Or. Libr. Madras 102.
संगीतदर्पण
Sarngitadarpaņa
441. No. 321
1892-95. Size. -- 13 in. by 4iin. Extent. — 54 leaves ; 9 lines to a page ; 35 letters to a line. Description.- Country paper, thick and in good condition ; Deva
nāgari characters ; clear, bold, uniform and legible handwriting; borders ruled with double red lines; red ink used for double daņdas and marking out the colophons of chapters and other portions of the text ; folio i somewhat brittle and hand-soiled; the Ms contains the following chapters:Chapter 1 TAIENTO Colophon on fol. 10 .. II T ETTY
. » 20 III Fapture R -. . ) 23 LY: TETTE (colophon:on fol. 31 is mis
leading as it states the chapter as aTUTETTY.
वाद्याध्याय text wanting VI TOTEUTU » » » S4

Page #421

398
Alamkara, Saringita and Natya
1321,
---
.. 220Some of the works and writers a music and another sub
jects mentioned in the work are.the following:sadhi antiरमाकर ( tot.iya) विज्ञानेश्वर - folk'.3 and ir); कात्यायन 10 am fol. 31); विनोद Mob चू डामणि (fol 32); मणिदर्पण
( fol. 33); राजमगांक (fot:4901 सरस्वतीकंठाभरण (ifol. 44); आंजनेय (fola 3,32,35) कलिनाथ ( foly LL ) ; सोमेश्वर(मतं) ( fol. 12 ); हनुमन्मत (fol. I2 and 46); रागार्णवमतं (tol. 12,
13); हरिभट्ट ( fol. 32 ); शिवर्किकर ( fol. 38.)... Age.- The Ms appears to be old. . . ---- Author.-Catura Damodara, son of Laksmidhara.si - Subject.--- Music. Begins.
प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरौ । PER संगीतशामसंक्षेपः सारतोय मयोच्यते ॥१॥ etc. Ends.
॥ अथ विपरीतप्रस्तारः॥ इष्ट सर्वद्रुतं रूपं प्राकृत्वा विन्यसेत्ततः।।.. लघुव्रतस्याधो व्रतस्थोपि न किं पुनः ॥ लग प्लुतं पुंसस्थस्य लयाधो गुरुं न्यसत् ॥ तहगणप्लुतपूर्वस्य लघोरकाकिनी पि च ।। प्लुतो गमस्याधौ लघुप्लुतपरस्य च ॥
गरोरेकोकिनस्तहाइपिः सर्वलतावधिः UPL इति विपरीतप्रस्तारः ॥
..... पति श्रीमत्पंडितदामोदरविरचिते संगीतदर्पणे पष्टतालाध्यायः ॥ ६॥ मबियरुनिलघुश्चमकारो भादिगुरुः पुनरादिलघुर्यः। जो गरु, मध्यगतोरल. मध्यः सोतगुरुः कथितोतलघुस्तः । गुरुरेको गकारस्तु लकागे लघुरेककः ॥१॥
मि सर्प चद्र जल रवि अग्नि काल आकाश
श्रीप्रदः। आयुष्क । कीर्ती । इद्धि । रोग । सति । -
स्थान । मिश्नत्वकरराव कृत् प्रदः प्रदः भगः References.-'See remarks on No. 320.

Page #422

322.
संगीतदर्पण
No. 322
37
maganda yan.
""
Size.9 in. by 4 in.
p
Extent. 86 leaves; 10 lines to a page 29 letters to a line. Description. Country paper, brittle and in a decaying condition; musty in appearance; Devanagari characters; clear and legible hand-writing; folio 15 is without number; folio 41 I missing; the number of folio 87 possibly destroyed with the broken corner; the total number of folios was originally 87 out of which one is lost the Ms contains the following chapters:
.. no came
Chapter
Ends.
Subject-Music.
THE
Begins.
I
II
III
37
B-Samgta pakke
IV
V
VI
les 103
VII
Some the hi viu a ave O Age. Samvat 1719 sud elam
स्वरगताध्याय
रागाध्याय
प्रकीर्णाध्याय
प्रबंधाध्याय
वाद्याध्याय
We f
तालाध्याय
pay a os esnit a
नृत्याध्याय
9:
****
where
fol.
॥ अथ गोंडली ।
बाद्यप्रबंधैः कठिनैस्त्यक्तमेलादिनिस्तथा ।
(sydyıboğan matkasnayer: quum yandia: 40
Sargitadarpana
1027.
1884-87
در
در
Author Catura Damodara, son of Lakṣmidhara Bhatta.
ber
mo
7 51 71
प्रणम्य शिरसा देवी पितामहमहेश्वरौ ।.. संगीतशास्त्रसंक्षेपः सारतोयं मयोच्यते ॥ १ ॥ etc.
bo od o
399
.-20
Colophon
13
24
1285
38
43
70
87
wligimnoca

Page #423

400
Alarkara, Sarngita and Natya
[322.
लास्यां गैरन्वितं यत्र नृत्यं यहतमानतः । परस्वयं गायति वायं त्रिवली वादयेत्स्वयं ॥ त्रिवलीधारणं स्कंधे ग्राम्यत्वं कुर्वते स्त्रियः ॥ ६॥ गायंती त्वशारीरा सैव स्यान्मूकगोंडली । गौंडल्या मंडनं प्रोक्तं तज्ञैः कर्णाटदेशजं ॥ ६१ ।। ॥ इति गौंडलीनृत्यं ॥
इति श्रीमल्लक्ष्मीधरमसतचतुरदामोदरविरचिते संगीतदर्पणे नृत्याध्यायः समाप्तः॥ ॥ समाप्तोयं संगीतदर्पणाख्यो गं(पं)थः॥ ॥ सं० १७१९
आश्विनकृष्णसप्तमी सोमे लिखि शिवदत्तमिप्रसूनुहरिनामेन श्रीमद्यावहारिकगोमाचंद्रार्थे ॥ श्रीनारायणाय मुनये गालबाश्रमवासिनो रामभक्ताय
सर्वत्रपंडिताय नमोनमः ॥१॥श्रीपरमात्मने ....... References. - See remarks on No. 320.
संगीतदर्पण
Samgitadarpaņa (रागाध्याय)
(rāgādhāya )
644. No. 323
1899-1915. Size.- 104 in. by s in. Extent.-5 leaves ; I3 lines to a page; 32 letters to a line. Description.-Country paper, some what musty in appearance%3
all folios broken in the middle but repaired by pasting paper slips; Devanāgari characters; hand-writing legible ; borders ruled with double red lines. The Ms comprises the 2nd chapter called rågadhyaya of the Samgitadarpaņa of Damodara and a few more verses from a subsequent Chapter. Possibly this is 2nd प्रकरण of रागाध्याय (रागाध्याये
द्वितीयः) Age.- The Ms appears to be old. Author.- Catura Damodara, son of Laksmidhara. Subject.-- Music (2nd chapter of Sangitadar pana called ragadhyaya)

Page #424

324. .
B-Sangita
401
Begins---
“ ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ अथ रागप्रकरणं ॥ योयं ध्वनिविशेषस्तु स्वरवर्णविभूषितः ॥ रंजको जनचित्तानां स रागः कथ्यते बुधैः ॥१॥ रागछायानुरागित्वाद्रागांगमिति कथ्यते ॥ भाषा छायाश्रिता ये तु भाषांगस्तेन हेतुना ॥२॥"
Ends.--
" एषां श्रुतिस्वरग्रामजात्यादिनियमो न हि ॥ नानादेशगतछायादेशीरागस्तु ते मताः॥१॥
इति श्री लक्ष्मीधरसुतचातुरदामोदरविरचिते संगीतदर्पणे रागा ध्याये द्वितीयः॥
गीतं वाद्यं नर्तनं च त्रयं संगीतमुच्यते ॥ मार्गदेशीविभागेन संगीतं द्विविधं स्मृतं ॥१॥
प्रसारखंड मेरुश्च नष्टोहिष्टप्रबोधकः
स्वरसाधारणं जातिसाधारणमतः परं ।। ८॥
॥ इति संपूर्ण ॥ श्लोकसंख्या १४० ॥ छ । छ । छ॥ Reterences. - See remarks on No. 320.
-
संगीतपारिजात
Samgītapārijāta No. 324
1028.
1884-87. Size.- Iot in. by 4g in. Extent..- 20 leaves; 8 lines to a page; 26 letters to a line. Description.- Country paper, somewhat thick and in good condi
tion ; Devanagari characters; clear, bold and legible handwriting; only folios I to s have borders ruled with double red lines, so also edges ruled with single red lines; double dandas in red ink only found on folios I to 5; throughout
topical headings are in red ink; the Ms is incomplete ; 3. IA. S.N.1

Page #425

402
Alamkara, Sangita and Natya
1324
3
19
topical headings found in the available portion of the Ms
are:Folio Topical heading . Folio Topical heading
. उद्देशः
18 जितप्रसन्नादि स्वरप्रकरणम्
सोमप्रसन्नमध्यः ग्रामलक्षणम् ।
ग्रीवः मूर्छनाप्रकरण
भालप्रस्तारः पाडवौडव मूर्छनाप्रस्तारनष्टो
प्रकाशः प्रसादः हिष्टप्रकरणम् ..
स्थायिगताः अलङ्काराः वर्णलक्षणम्
विस्तीर्णः भद्रप्रसन्नादि
निष्कर्षः . . नन्दप्रसन्नादि
बिन्दुः etc. it is not clear if the last folio of the Ms is folio No. 20 as it is without folio number and there does not appear to
be continuity of the subject-matter. Age.— The Ms, though in good condition, appears to be old. Author.- Ahobala, son of Krsnapandita ( latter half of the I7th
century-see IA-XLI, P. I57, 160. Subject.- Music. Begins.
श्रीगणेशाय नमः॥ छंदोमयं गरुत्मतमारूढं सत्पयासह । स्तूयमानं दिवो कोभिः पारिजातहरिं भजे ॥१॥ संगीतपारिजातोयं सर्वकामप्रदो नृणाम् ।
अहोबलेन विदुषा क्रियते सर्वसिद्धये ॥२॥ . Ends.- folio 20
इति गौरी ॥९॥ . गौरीमेलसमुद्भता मल्हारीनिस्वरोणिता। ...
आरोहणे गहीना स्यात् षड्जादिस्वरसंभवा ॥ ... सरिमपधसरिसधसघ etc. . ............. ... ...
............इति मल्हारी ॥ १०॥ पंचमोरिपही..... .. ........... ... ....(incomplete)........

Page #426

B-Samgita
403
References.-- Aufrecht does not record any other Mss of the work except Rgb 1028 which is the Ms described above.
the Kavyamala Series
325.
Editions (1) Samgīta pārijāta in Bombay.
The work was translated into Persian in A. D. 1724. Fox Strangways puts this work in the " early 18th cent. (Music of Hindostan 1914 p. 74). Atya Begam considers the work to be "A little later than 1625. A. D. " (Music of India 1925, p. 13).
[
(2) Sangitparijata (published in Arunodaya, Part I, No. 24, 1890-pp. 18 ), Calcutta.
""
संगीतरत्नाकर
No. 325
33
E
son
Poona 1897, p. 134.
a treatise on Ancient Hindu Music by Ahobala, edited and published by Pandit Jibanand Vidyasagar, Calcutta, Saraswati Press, 1884..
See Encyclopédie de la Musique, p. 272.
Size. 11 in. by 5 in.
Extent.
Samgitaratnakara
979. 1887-91.
298 leaves (many of them in fragments and damaged); ro lines to a page; 39 letters to a line.
Description. Country paper, much worn out and brittle; Devanagari characters; bold, clear and legible hand--writing; borders ruled with double and triple red lines; colophons of all chapters in red ink; text marked throughout with single and double red dandas; last folio slightly torn away at the corner; folio 1 of the copy appears to be a later insertion as it is white and in quite different hand-writing

Page #427

404
Alankara, Samgita and Natya
1 325.
and in a sound condition ; some portion of the text on folios 3 and 4* blotted out owing to the sticking of paper; corners of some folios moth-eaten; folios 15, 16, 17 and 18 contain diagrams; folio 22a has a broad margin, about of the page being quite blank; folios 24 to 28a have a blank margin in the middle ; folios 22 to 34 which give TAS and Bars etc. have 314 vertically written columns; Missing folios:-68, 69, 70, 74, and 75, 101, 102, 103, 112 and 119. Moth-eaten and damaged folios are:- 82, 84, 83, 81, 87, 103 102 112 101, 99, 98, 97, 96, 97, 73, 72, 94, 92, 91, 90, 89, 87, 86, 68, 69, 70, 74, 119, 78, 79 etc. missing folios are present in fragments only, some having their numbers, others with the numbers lost in the moth-eaten portions; the Ms from folio 100 onwards appears to be in tact.
Folio 127 torn at the bottom ; folios 153 to 169, 185, 201, 214, 221, 239, 241, 243, 247, 295, moth-eaten partially; colophons of the seven chapters of the work will be found on folios as under:
Chapters
folio 64
FETTET
this is not traced owing to damage to folios. 122 auteurs 138 TOTETTO
169 MITETTO | 223 allegro 298 TTER
VII
Age.-- Samvat 1689 (= A. D. 1633 ). Author.- Sarngadeva (between A. D. 1210 and A. D. 1247 ). See
IA-XLI-p. 159; Keith HSL, p. 466.
Subject. --- Music.

Page #428

325.]
B-Sangita . . .
405
Begins.
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ बह्मपन्थिजमारुतानुगतिना चित्तेन हृत्पङ्कजे। सूरीणामनुरञ्जकः श्रुतिपथे योऽयं स्वयं राजते ॥ यस्माब्रामविभागवर्णरचनालंकारजातिक्रमो ।
वंदे नादतनुं तमुद्धरजगद्गीतं मृदे शंकरम् ॥१॥ Ends.---
आरिराधयिषोः साधून किं प्रजाविभवेन मे। गतामाराधयंति स्म तिर्यचोपि कवीश्वराः॥ न विद्यादर्पतो ग्रंथप्रवृत्तिर्मम किं विदम् । विद्वन्मानसवासाय गंतुं पाथेयमास्थितं ॥ छ ।
इति श्रीमदनविद्याविद्याविनोदश्रीभीकरणाधिपतिश्रीसोडलदेवनंदननिशंकशाहदेवविरचिते संगीतरत्नाकरे नृत्याध्यायः समाप्तः ॥ शुभं भवतु ।। छ । संवत् १६८९ वर्षे पौषमासे शुदिपक्षे २ श्री भौमवासरे अयेह गुजरि
धरियां लिखितोयं संगीतरत्नाकरः॥ छ ॥श्री ॥छ । References.-The work is represented by many Mss in different li
brarnes%3 see Aufrecht part I, p. 686(1), II, p. 164), III, p. 1436). Editions- Anandashram Sanskrit Series No. 35, edited by (1) Mangesh Ramakrishna Telang with commentary कलानिधि of चतरकल्लिनाथ in 2 Vols. 1896 and 1897 with Sanskrit introduction.
(2) Text with Singa Bhimpala's commentary pp. 47 (1891) Calcutta [ Published in अरुणोदय pt.i, No. 17 (1890 to 1897) edited by Rasika Mohan Chattopadhyāya). See W internitz GIL, P. 534; Keith, HSL, 464. Encycl. de la Musique, p. 271 (a).

Page #429

406 Alamkara, Saragita and Natya
[326. संगीतरत्नाकर
Sargitaratnākara: (पिंडप्रकरण)
(pindaprakarana)
407. No 326
-1882-83. Size.-98 in. by st in. Extent.- 8 leaves; II lines to a page ; 32 letters to a line.. Description.- Country paper in good condition; Davanagari
characters; clear, bold and legible hand-writing; borders ruled with double lines; the Ms comprises only the 2nd prakarana of the Samgitaratnākara which is described as पिंडोत्पत्तिप्रकरण in the printed edition in the Anandashram
Sanskrit Series ( 1896). Age.- The Ms appears to be old. Author. - Sarigadeva ( vide remarks on No. 325 ).. Subject.-Music ( 2nd prakarana called पिंडोत्पत्तिप्रकरण of chapter I
of Samgitaratnakara called स्वराध्याय). Begins.--
“ गीतं नादात्मक वाद्यं नादब्यक्त्या प्रशस्यते
तद्वयानुगतं नृत्यं नादाधीनमतस्त्रयं ॥१॥" Ends --
"गेयं वितन्यते लोके रंजनं भवभंजनं गत्यातिमभिधास्यामनस्याश्रुत्यादिहेतुतां ।।
इति श्रीसंगीतरत्नाकरे पिंडप्रकरणं शारीरं समाप्तं ॥ शुभं भूयात् । लेखकपाठकयोः ॥ यादृशमितिन्यायान्नमे दोषः ॥ श्री ॥ छ ॥ श्रीरामचन्द्र
स्मरणात्मुक्तिः॥ References.— See remarks against No. 325.

Page #430

327., B-Sargitate
...1407 संगीतरत्नाकरटीका
Samgitaratnākaratika (Fontagut ).
..(Saṁgītasudbākara ) No. 327
406.
1882-1883. Size.— 9 in. by.41 in. Extent. - About 35 fragmentary leaves ; about it lines to a page ;
45 letters to a line. Description. - Country paper in a torn and decaying condition and
musty in appearance; traces of yellow pigment noticeable on some folios; Devanagari characters; hand-writing bold but not legible being faded away ; borders marked in two or three lines in red ink; some colophons and lines written in red ink; paper grown very brittle and undergoing rapid decay ; folios are in a fragmentary condition making it difficult to trace what portion is covered by them; colo
phons of 3rd and 4th chapter found in a rather illegible .: form; some of the folios are made up by pasting one on the
other.
Age.— Not given; but the Ms appears to be very old.... Author.- Singabhūpāla (Simhabhūpāla or Singaphūpāla .. .." This Singa appears in all likelihood to be Singana ; and
the commentary, was either written by him or dedicated is to him by a dependant.” (See R. G. B. Works-Vol. III,
p. 156). - See pp. 37–38 (R. G. B.-Report 1882-83), Singaņa
was the most powerful of the Yadava princes of Devagiri ri' and reigned from 1131 to '1169 Saka or 1209 to 1247 DA. D. p. 20 ).' .
.. . ... . Subject. — Music, being commentary on the Samgitaratnākara of Sarngadeva. S
o ruBegins. - As the fragments are mixed up and faded away the
beginning cannot be traced. ::

Page #431

408
Alankara Sangita and Natya
1327..
Ends. - The end also cannot be properly traced. However, the
following colophon appears to be the ending portion of the Ms. "इति गीतदोषाः ॥ छ ॥ इति श्रीमदन्ध्रमंडलाधीश्वरप्रतिगंडभैरव श्रीअनवोतं............न भुजबलभीम श्रीसिंगभूपाल विरचितायां संगीतरत्नाकरटीकायां संगीतसुधाकराख्यायां प्रबंधाध्यायश्चतुर्थः समाप्तः ।। ॥छ ॥ छ । शुभमस्तु लेखकपाठकयोः भद्रामिति ॥छ। ( See p. 222 of
R. G. B. Report for 1882-83) References.- Aufrecht gives the following Mss of the work besides
the one described here:- NW 612 ; Suciptra 74 ; Oppert 6259; AS, p. 21 ( by Bhimabhupala). --- See p. 271, Encycl. de la Musique.
संगीतरत्नाकर (2) No. 328
Samgītaratnākara
646 (0). 1899-1915.
Size.-- 54 in. by 9, in. Extent.--20 leaves ; 24 lines to a page ; 17 letters to a line. Description. - Country paper; Devanagari characters; clear and
legible hand-writing; the Ms begins on folio 19 and ends on fol. 38; the name 'संगीतरत्नाकर'. mentioned in the following colophon:--
" इति श्रीविठ्ठलेन विरचितायां संगीतरत्नाकरः समाप्तोयं शुभं भूयात् श्री श्री" It is doubtful if the name संगीतरत्नाकर as given in this colophon is correct, especially in view of the omission of a substantive for the adjectival phrase 'resa ferrarurt'. The
mention of 'विद्यल' is found in the following verses. (i)--On folio 19 on which the Ms begins:--
“यदैकस्वरतश्चात्योपांत्यधारा ततोन्यथा मालाप्रस्तारक इति विलेन प्रकीर्तितः ।। ८४॥"

Page #432

328.]
(ii) – folio 20
' इति नष्टं नष्टबोधगता येकास्तानंत्यांकेषु पातयेत शिष्ट उद्दिष्टसिद्धिसादित्यभाषत विठ्ठलः ॥ ८९ ॥
Age.— The Ms appears to be old.
Author.
B - Sanhgita:
Apparently Vitthala as stated in the colophon. It is not clear if this Vitthala is identical with Pundarika Vitthala, author of Rāgamala.
Subject.- Music; rāgas, their forms and peculiarities etc. The following verse introduces the treatment of ragas:-- folio 24 :
52
66
अनंतत्वात्तु रागानां प्रत्येकं वक्तुमक्षमः केषांचिन्मतमाश्रित्य कतिरागात्वदाम्यहं '
Begins.— foll. 19
1
" किंचित्क (क्र ? )म विलिख्यादौ पूर्वपूर्वपरादधः स्वरः स्थाप्यः स चेदग्रे तत्तत्पूर्वस्वरो भवेत् ॥ ८१ ॥ प्रस्तारो वामतः कार्य्य पुरस्तुपरिवर्त्तिनः मूलत्क्रमत्कमात्पृष्टे शिष्टानप्रस्तार ईदृशः ॥ ८२ ॥ क्रमात्पूर्वस्वरस्यां संख्यात्यादिस्वरावलिं
अंत्यादधोधो विलिखेत्कृतं त्यक्त्वा क्रमो भवेत् ॥ ८३ ॥ यदैकस्वरतश्वत्योपांत्यधारा ततोन्यथा
Ends. – folio 38
माला प्रस्तारक इति विट्ठलेन प्रकीर्तितः ॥ ८४ ॥ इति प्रस्तारः
409
अथ माधवी ४०
भाले तिष्ठति चंदनस्य तिलकं कर्णद्वये कुंडलं
तांबुलं वदनेस्य शुभ्रवसनं माला च वक्षस्थले
कर्णाटोप्यरुच्य सालवयुतो देशावला. द्राविडो
माधौ वेद युतः स्वरः ज्ञ तरुणः श्रीविष्णू (णु) पूजारतः ॥ ७४ ॥
इति श्लोकसंज्ञा ४३१ इति श्रीविट्ठलेन विरचितायां संगीतरत्नाकरः
समाप्तोयं शुभं भूयात् श्री श्री
A.S.N.]

Page #433

410 :
Alathkara, Sangita and Natya
| 328
References. - Mr. Fox Strangways in his “ Music of Hindostan.”
p. 105 ascribes a work“ Hoftaqam ” to Pundarika Vitthala. It is a matter for investigation if the present work, which is styled as oftaccarat only in the colophon, is identical with or is connected in any way with the संगीतवृत्त TTTT mentioned by Mr. F. Strangways.
संगीत
Samgitaratnākaraकलानिधि
kalānidhi
247. No. 329
1883-84 Size.— 10 in. by 44 in.
Extent.-- 102 leaves ; 10 lines to a page; 40 letters to a line. Description.-- Country paper, in a decaying condition and very
brittle; edges of folios broken down; Devanagari characters; clear, bold and legible hand-writing ; some portion of the text written in red ink here and there ; the Ms contains two adhyāyas only; the Ms is incomplete ; borders of many folios containing page numbers having been torn off, it is difficult to decide which folios are missing ; appearance very old and musty ; colophon of chapter I is on folio 86
and that of chapter II on the last folio. Age.-- The Ms appears to be very old. Author.-- Catura Kallinātha, son or Lakşmaņăcāıya oi Lakşmidhara.
Kallinātha wrote this commentary “by desire of Praudha or Prata padeva, king of Vijayanagara from A. D. 1456 to 1477". ( Wilson : Theatres of the Hindus, vol. I, p. xxii, (3rd eận.)
quoted by B. A. Pingle in his Indian Music (1898)-p. 222). Subject. -- Music, commentary on the Samgitaratnakara of Sarnga
deva.

Page #434

330.]
...
-B-Sashgita . .
..
Begins.- The Ms has no beginning, the first 3.pages-being: lost." folio 4 -
“ग्रामेत्यादि ग्रामाः षड्यामादयः
तेषां विभागः वर्णाः स्थाय्यादयः etc." Ends..
“चतुरः कल्लिनाथार्यों गानवि......शेषवित्
शेष रागविवेकस्य लक्षणैरित्यपूरयत् ॥१॥ ॥ छ ॥ इति श्रीमदभिनवभरताचार्यरायबैकारतो( डरम लभीमल्लक्ष्मणाचार्यनंदनचतुरकल्लिनाथविरचिते संगीतरत्नाकरकलानिधी रागविवेका. ध्या......द्वितीयः समाप्तः ।। छ ।। Here appear 2 more lines of the beginning of the 3rd
chapter. References. -
Editions- Sargitaratnakara with com. by Caturakallinatha edited by Pandit Mangesh Ramkrishna Telang (of Bombay) Poona, Anandashram Press, 1897, 2 vols., 1,000 pages. - See Encyclopédie de la Musique Part I, p. 271 (a). - R. Simon thinks that one Deva Raya III, a son of Deva Raya II, was in existence and reigned from A. D. 1444 till at least 1449. Kallinātha wrote his commentary when he was reigning. (vide-JRAS-1902-pp. 661-63 and ZDMG, LV. 1902, p.
131).
संगीतरागकल्पद्रम
Sargitarăgakalpadruma
. No. 330
-980. 1887-91.
Size.— 104 in. by sf in. Extent.-- 31 leaves ; 12 lines to a page ; 37 letters to a line.

Page #435

412
Alamkara, Sangita and Natya
[330.
Description.-.Modern paper; Devanagari characters%3; clear, bold.
and legible hand-writing ; borders ruled with triple red lines; edges (right and left) ruled with single red lines; some topical headlines smeared with red pencil ; incomplete; folios I to 9appcar to comprise : the 3rd chapter viz. प्रकीर्णकाध्याय of the संगीतरत्नाकर of शान्देव as it appears to have been incorported in the present work as one of its chapters. This is clear from the following lines taken from the
beginning and end of the chapter:fol. 1- “अथ श्रीकृष्णानंदव्यासदेवरागसागरोद्भवसंगीतरागकल्पद्रमे
संगीतसहितायां प्रकीर्णाध्यायः प्रार(रंभ( भो? )स्य तथा च संगीत. . रत्नाकरे etc. fol. 9 – “इति श्रीमद्र(न)वद्यविद्याविनोदश्रीकरणाधिपतिः श्रीसोढलदेवनंदनश्रीम
निकश (श्रीमन्निःशङ्क)श्रीशाद्विदेव(श्रीशाङ्गदेव )विरचिते संगीतरत्नाकरे प्रकीर्णकाध्यायः तृतीयः - इति श्रीकृष्णानंदव्यासदेवरागसागरोद्भवसंगीतरागकल्पद्रुमे संगीतायां (=संगीतसंहितायां ) संगीतरत्नाकरे प्रकीर्णकाध्यायः The work संगीतरागकल्पद्रम proper appears to begin after this ( possibly interpolated ) chapter. The following are some of the works and authors mentioned or quoted from in the work:
नारदसंहिता ( fol. I0 ); संगीतभाष्य ( fol. I0, 19 ); शिवसंगीतरत्नाकर ( fol. 10); विज्ञानेश्वर (fol. I0, 27 ); विष्णुपुराण ( fol. 10, 19); संगीतनारायण ( fol. 10); शिवसंगीत ( fol. I0); संगीतदर्पण ( fol. 10, 22 ); सरस्वतीसंगीत ( fol. I0); ब्रह्मसंगीत ( fol. 10); नारायणसंगीत ( fol. I0); आंजनेय (fol. 12, 20, 28); संगीतलक्ष्मीनारायण ( fol. I0); संगीतरत्नाकर ( fol. 19); संगीतमहोदधि ( fol. 19, 21 ); नारदसंहिता ( fol. 20) संगीतसंहिता (fol. 21); संगीतसार ( fol. 22 ); संगीतचन्द्रिका ( fol. 22 ); वृहत्संगीतरत्नाकर ( fol. 22 ); हनूमन्मत ( fol. 22 ); भरतमत ( fol. 22 ); नारदसंगीत ( fol. 22 ); संगीतास( सिं?)धु ( fol. 22 ); संगीतपारिजात ( fol. 22);
I Cr. the statement of the Ms itself:fol. 9-“॥ श्रीमदहरिहंतायनमः ।। श्रीअमरानंदव्यासदेव तस्यात्मज श्रीहीरानंदव्यासदेव तस्यात्मज
श्रीकृष्णानंदव्यासदेव रागसागरोदभव संगीतरांगकल्पद्रुमनामक ग्रंथप्रारंभः।"

Page #436

330. ]
B-Sarngua'.
.
413
कात्यायन ( fol. 27); संगीतार्णव ( fol. 27 ); शिवाकिंकर ( fol.28); रत्नाकर ( fol. 28 ); चूडामणि ( fol. 28 ); मणिदर्पण (fol. 28 ).
" इति श्रीकृष्णानंदच्यासदेव( वेदव्यास? रागसागरोद्भवसंगीत
रागकल्पद्रुमे संगीतरत्नाकरे संगीतसहितायां तालाध्यायः" Age.-- The Ms is a modern copy of an old Ms. Author.-- Krsnananda Vedavyasa, son of Hirakānanda Vedavyasa,
and grandson of Amaränanda Vedavyasa." Subject.— Music. Begins.--
॥ श्रीजिनेंद्राय नमः ॥ : “अथ श्रीकृष्ण(ष्णा)नंदव्यासदेवरागसागरोद्भवसंगीतरागकल्पद्रुमे संगीतसंहितायां प्रकीर्णाध्यायः प्रारंभस्य तथा च संगीतरनाकरे ..
अर्थप्रकीर्णकं कर्णारसायनमनाकुलं । देशी मार्गाश्रयं वक्ति शंगीदेवो ( शाहदेवो) विदांवरः ॥ पारधातुरुच्यते गेयं धातुरित्यभिधीयते ।
शब्दानुशासनज्ञानभिधानप्रवीणता ॥ छंदः ।।" Ends.
“उत्तरपंचपाणिश्व षपितापुत्रकेत चेत् । एषां पातकलायोगं श्रेयसे व्याहरामहे ॥१०५॥" आद्यवणे पातकलानिलवर्यभाषत चत् पुटैत्वेककले शंससा यथाक्रमं ॥ १० ॥ यद्वा शताशताताल शंपायाद्विर्नतवोदह अत्यंतेदद्वयचाचपुटे चापि मनेर्मत ॥१०७॥ इति एकतालचाचउटः नुतरे संततताल शतालो द्विरनन्तरं......
(incomplete)
References.-- Aufrecht mentions no other Ms of the work except
the present one.
1 folio9-“पौत्रोहोममरानन्द वेदव्यासद्विजन्मनः ।
पुत्रश्च हीरकानन्द वेदव्यासस्य धीमतः॥ -.":... - कृष्णानंदशभिधो वेदव्यासो नत्वा सरस्वती ।
रागकल्पतम नाम कुर्वे ग्रंथं सतां मुढे॥

Page #437

414
Alarkara, Sangita and Natya
| 33.
संगीतराज
Samgitarāja - No. 331 ... ..
'365.
1879-80. Size.- Ion in. by 4, in. Extent.-17 leaves; 9 lines to a page ; 32. letters to a line. ..... Description.- Country paper, some what thin and smooth ; Deva
nāgari characters; clear, bold and uniform hand-writing; borders ruled with quadruple black lines; the Ms is incomplete, only folios 7 to 23 ( both inclusive) being
extant; occasional use of Arts, the divisions of the text ......as indicated by: colophons are as under :- ... पाठ्यरतकोश-अनुक्रमणिकोलास-द्वितीयपरीक्षण | Colophon (प्रथमः) called
on folio आरंभसमर्थन तृतीयपरीक्षण ।
called E संगीतस्तुति । चतुर्थपरीक्षण
called ..... अनुक्रमणिक) पदोल्लास
पदपरीक्षणं प्रथमं . वाक्यपरीक्षणं द्वितीयं रसपरीक्षणं तृतीयं 20*
परिभाषापरीक्षणं चतुर्थे fol. 230 ..(पदोल्लास समाप्तः). Age.-- The Ms appears to be much old.
8.
130
Author: Kumbhakarna Mahimahendra, king of Mewad completed
his संगीतमीमांसा alias संगीतराज about 1440 A. D.''
( See M. R. Kavi's remarks JAHRS-III-2, 3 and 4, p. 203). Subject.- Music.
The संगीतराज is in five sections of पाठ्य, गीत, वाय, नृत्य and रस. The whole work is not available.

Page #438

331. J
Begins.- folio 7:
प्रोक्ताः स्वरितौ चरिधौ स्वरौ ।
• अनुदानौ ततस्तस्माज्जगतोप्यस्य हेतुता ॥ ६७ ॥ अंगत्वेनाथवा स्यास्तु प्रामाण्यं तत्वमृत्विजां । चयेपि क्रांतयाहोमविधानात् पटकेन च ॥ ६८ ॥ मानातरमधिगतो गायतीति विधिस्फुटः ।
८८
4.
B-Samgita
" इति श्रीराजाधिराज महीमहेन्द्रश्री कुंभकर्णविरचिते पाठ्यरत्नकोशे अनुक्रमणिकोल्ला से आरंभसमर्थनं नाम द्वितीयं परीक्षणं "
Ends. - folio 23
॥ छ ॥
" इति श्रीराजाधिराज श्री कुंभकर्णविरचिते संगीतराजे पाठ्यरत्नकोशे पदोल्लासे परिभाषा नाम चतुर्थ परीक्षणं परिपूर्ण पदोल्लासश्व समाप्तः ॥
415
छंदानुवृत्तिकारीणि यस्य छंदासि जाग्रति । तमछंदकृतं वंदे स्वछंद गिरिजापतिं ॥ १ ॥
This is followed by two more slokas and the Ms remains incomplete.
References. Under पाठ्य रत्नकोश, Autrecht mentions only one Ms of the work viz. P. 15 which is identical with the Ms described above. Mr. M. R. Kavi states संगीतराज and संगीतमीमांसा ascribed to Kumbhakarna are identical and that the work 1.60 extends over 16000 slokas. Under the title संगीतमीमांसा Aufrecht mentions a Ms (K. 96 ) while under संगीतराज he. mentions another Ms (K. 96 ) 2 The first of these Ms had 275 leaves while the second had 87 leaves.
The B. O. R. I. Ms described above is only a fragment...
I
JAHRS-III-2, 3 and 4, p. 203.
2 Catalogue of Mss in C. P-p. 96 (1874).
:

Page #439

416
dlamkara, Sangita and Natya
[332.
Sarngitasäroddhāra
संगीतसारोद्धार No. 332
838. 1886-92.
Size.- 13d in. by 7: in.
Extent.-16 leaves; IS lines to a page3B SI letters to a line.
3-4
4-8
ܝܼܼ ܝܼ ܗܼ
वाय
Description.--Country paper, in good condition and whitish in ap
pearance%3 Devanagari characters%3; bold, uniform and legible hand-writing ; complete in 7 prakaranas as under:
1. स्वर प्रकरण folio I-2 2. राग ,
2-3 3. प्रकीर्ण, 4. गीत "
8-9 ताल"
9-II 7. नृत्य "
II-16 The following writers on music have been mentioned:On fol. I-भरत, काश्यप, दत्तिल, मतंग, बिशाखिल, कोहल, राह (हु)
ल, रावण, लोल्लट etc. On folios 6 and 8-शादेव. Age.- The Ms does not appear to be very old. Author.- Kikaraja, son of सज्जन and शारदा and belonging to कोलवंश Subject.- Music.
Begins.--
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ ६ ॥ आनंदाब्धिमनेकजन्मसकृतप्राप्तकलव्यं मुनि । प्रौद्यन्मानमराजहंसमनघं वैकुंठकुंठीरवं । ब्रह्मेद्रादि मुराञ्चितांद्रियुगलं सद्भक्तिचिंतामणि। णादिं कलवेणुवादनपरं दिव्यांगरागं भजे ॥१॥.....

Page #440

332.]
B-Sangita
417
आसीदुद्यदुदारधीरचरितः श्रीमान्कपोलान्वये। साधुसज्जनसंज्ञकः कृतिजनप्रोद्गीयमानोदयः ।। उद्भूताविविधप्रदानजलधराप्तर्यभूमंडलं। प्राप्ता विष्णुपदं विभाति भुवने यत्कीर्ति भागीरथी ॥२॥ तदात्मजनिरंजनसाविबुधगीतकीर्तिः । सदा क्षितीश्वरगणार्चितो जगति कीकराजः कृती।। परस्परजिगीषया वसति यत्र विद्याचयः। चतुर्भुजपरायणो जयति शारदानंदनः ॥३॥ यशोदयांचिततनुः सत्यासक्तमनाः सदाशुदर्शनाप्रियः कीकराजः कृष्णांशसंभवः ॥४॥ भरतकस्य(श्य )पदत्तिलयाष्टिकार्जुन समीरणतुंबुकनारदाः मुनि मतंगविशाखिलकंबला. श्वर तपकोहलराहलरावणाः ॥५॥ व्याख्यातारो भारतीये ये चान्ये लोल्लटादयः । अगाधबोधमथेन तेषां मतपयोनिधि ॥ ६ ॥ सम्यगालोड्य कृतिना सज्जनानंददायिनी ।
कीकराजेन संगीतसारोद्धारे विधीयते ॥ ७॥ Ends.---
" गीतवादित्रनृत्यानां रक्तिः साधारणो गुणः । अतो रक्तिविहीनं यन्न तत्संगीतमुच्यते ॥६८॥ तस्मादतिप्रयत्नेन रक्तिमत्सर्वमाचरेत् । त्रयाणामेकवाक्यत्वे रक्तिर्भवति नान्यथा ॥ १६९॥ स्वात्तं हरिणाक्रांतं उद्भक्त्याकामराहतधर्मेण । दृष्टामाहाश वदने स्थिता च वा कीकराजस्य ॥ १७० ॥
इति श्रीमत्कपोलवंशावतंसमधुश्रीसज्जनात्मजसकलविद्याविशारदमहनीयचरितमहायशशारदानंदनकीकराजविरचिते संगीतसारोद्धारे नृत्यप्रकरणं सप्तमं समाप्तं ॥ शुभं भवतु ॥ कल्याणमस्तु लिप्यकृतं लिछमीनारा
यण गौड 53 [ A. S. N.]

Page #441

418
Alankara, Sargtta and Nalya
( 332.
References.- Aufrecht mentions no other Ms of the work except
the present one. The following are Mss of FrantiaIT mentioned by Aufrecht but the author is grag and not कीकराजः- B. 527; Oppert II, 4372 ( author not stated ). – Madras XXII, No. 13017 (this is Telugn commentary on Hitacor).

Page #442

_NĀTYA
दशरूपक
Dasarūpaka
86 1919-24.
No. 333
Size.-- 11 in. by 18 in.
Extent.-- 15 leaves ; 1o lines to a page ; 49 letters to a line.
Description.-- Palm-leaf%3; Malayalam characters%3 legible hand
writing; the Ms is complete in four prakašas and is in good condition. The text of this Ms appears to be incorrect. It shows slight variations from Hall's text in his Bibliotheca Indica edition. The Ms was acquired from the Travancore
state ; folio-numbers are marked by letters. Age.-- The Ms appears to be not very old.
Author.-- Dhananjaya.
Subject.- See remarks on No. 334 below. The Ms contains
text only. The title of the Ms in the printed list viz. “दशरूपके नाट्यलक्षणे रसविचारः" is incorrect as it pertaith. only to one chapter while the work is complete in four
chapters. Begins.
हरिः ओम नमस्तस्मैगणेशाय यत्कण्ठ एकराचते । मदाभोगधनध्वानो नीलकण्ठस्य ताण्डवे॥ दशरूपानुकारेण यस्य माद्यन्ति भावकाः । नमस्सर्वविदे तस्मै विष्णवे भरताय च ॥ कस्यचिदेव कदाचिदयया विषयं सरस्वती विदुषः । घटयति कमपि तमन्यो व्रजति जनो येन वैदग्धीम् ॥ उध्दृत्योवृत्य सारं यमाखिलनिगमान्नाट्यवेदं विरिंच(चि)श्चके यस्य प्रयोग मुनिरपि भरतस्ताण्डवं नि(नीलकण्ठः ।

Page #443

420
Alamkara, Samgita and Națya
[333.
शर्वाणीलास्यमस्य प्रतिपदमपरं लक्ष्मकः कर्तुमाष्टेनाट्यानां किन्तु किंचित्प्रगुणरचनया लक्षणं संक्षिपामि ॥ व्याकीणे मन्दबुद्धीनां जायते मतिविभ्रमः । तस्यार्थस्तत्पदैस्तेन संक्षिप्य क्रियतेऽञ्जसा ॥ आनन्दनिष्या स्य )न्दिषु रूपकेषु मुत्पत्तिमात्र फलमल्पबुद्धिः। ' योऽपीतिहासादिवदाह साधुस्तस्मै नमः स्वादु पराङ्मुखाय ॥ अवस्थानुकृति ट्यं रूपं दृश्यतयोच्यते । रूपकं तत्समारोपाइशधैव रसाश्रयम् ॥ नाटकं सप्रकरणं भाणः प्रहसनं डिमः । व्यायोगसमवाकारो( वकारौ )वीत्थ्यंकेहासृगा इति । अन्यत् भावाश्रयं नृत्यं नृत्तं ताललयाश्रयम् । आद्य पदार्थाभिनयो मार्गो देशी तथा परम् ॥ मधुरोद्धतभेदेन तत् द्वयं द्विविधं पुनः। लास्य ताण्डवरूपेण नाटकाद्युपकारकम् ॥ वस्तु नेता रसस्तेषां भेदको वस्तु च द्विधा । तत्राधिकारिकं मुख्यमंग(गं)प्रासंगिकं विदुः॥ अधिकारः फलस्वाम्यमधिकारी च तत्प्रभुः ।
तन्नित्यमभिव्यापि वृत्तं स्या............ Colophon on folio (C)
इति धनंजयकृते दशरूपके नाट्यलक्षणे वस्तुविचारो नाम प्रथमः
प्रकाशः ॥Folio (6)
इति धनंजयकृते दशरूपके नाट्यलक्षणे नेतृविचारो नाम द्वितीयः
प्रकाशः॥Folio ob
इति दशरूपके प्रबन्धकलक्षणं नाम तृतीयः प्रकाशः ॥ - Ends.--- विक्रमायैः।
उत्साहभूस्स च दयारणदानयोगाबेधा किलात्र मतिगर्वधतिप्रहर्षाः॥

Page #444

333.1
C-Natya
42t
बीभत्सुः( त्सः) कृमिपूतिगन्धिवमधुप्रायैर्जुगुप्से(प्सै कसू. रुद्वेगीरुधिरात्र(न्त्र ) कीकसवसामांसादिभिः क्षोभणः । वैराग्याज्जघनस्तनादिषु घृणाश्शुद्धा(दो)नुभावैर्वृतो नान्या(सा)वक्रविकूणनादिभिरिवेणोवि( वेगार्ति)शंकाऽयः ।। क्रोधो मत्सरवैरिवैकृतसमैः(मयैः ) पोषोऽस्यारौद्रो रस (नुजः) क्षोभश्चा( स्वा)धरदंशन(कम्प भ्रुकुटित्स्वेदास्य रागैः पुन (युतः)। शस्तोल्लासविकत्थनाशु(नां स )धरणीघातप्रतिज्ञाग्रहैस्त(र)बामर्षमदौस्मृतिश्चपलताऽसूयौग्यवेगादयः ॥ विकृताकृतिवाग्वेषैरात्मनो वा(थ) परस्य वा। हासः स्यात्परिपोष(षो)स्य हास्यस्त्रीविकृति(स्त्रिप्रकृति )श्रितः स्मृतः)। स्मितमिहविकासिनयनं किंचिल्लक्ष्य द्विजं तुहसितं स्यात् ।। मधुरस्वरं विहसितं साधु(स)शिरः कंपमु(मिदमुपहसितम् ।। अपहसितं सास्राक्षं विक्षिप्तांगभवत्यतिहसितम् । वे द्वे हसिते चैषां ज्येष्ठे मध्येऽधमे क्रमशः ॥ निद्रालस्यश्रमग्लानिमूर्खास्तद् व्यभिचारिणः( श्वसहचारिणः )। अतिलोकैः पदार्थैः स्याद्विस्मयात्मारसोऽद्भुतः ॥ कर्मास्य साधुवादाश्रुवेपथुस्वेदगद्दाः। हर्षावेगधतिप्राया भवन्ति व्यभिचारिणः ॥ विकृतस्थन( स्वर )सत्वादेर्भयभावो भयानकः । सर्वांगवेपथुस्वेदरोषवैवर्ण्य(शोषवैचित्य )लक्षणः ॥ दैन्यसंभ्रमसम्मोहत्रासाद्या(दि)स्तत्सहोदराः(र.) इष्टनाशादनिष्टाप्ते( तौ शोकात्मा करुणोऽनुतम् ॥ निश्वासोच्छासरुदितस्तंभप्रलपितादयः । तस्या( स्वापा)पस्मारदैन्याधिमरणालस्यसंभ्रमाः ॥ विषादजडको(जडतो)न्मादचिन्ताद्याव्यभिचारिणः । प्रीतिभक्त्यादयोभावा मृगया क्षादयोरसाः॥
हर्षोत्साहादिषु स्पष्टमन्तर्भावान्नकीर्तिताः । Here omits verses 78 and 79 of Hall's edition.
विष्णोस्सुतेनापि धनंजयेन विद्वन्मनोरागनिबद्ध( निबंध हेतुः ।

Page #445

422
Colophon
आविष्कृतं मुंजमहीशगोष्ठी
वैदग्ध्यभाजादशरूपमेतत् ॥
इति श्रीमद्धनंजयकृते दशरूपके नाट्यलक्षणे रसावेचारो नाम चतुर्थः
ST TOT: II
दशकप
with
अवलोक
Alamkara, Samgita and Natya
No. 334
[333.
Age. The Ms appears to be not very old.
Author.
Dasarupa with
A valoka
592.
1887-91.
Size. 10 in. by 5 in.
Extent. 61 leaves; 14 lines to a page; 39 letters to a line. Description. Country paper; Devanagari characters; clear and legible but somewhat incorrect hand-writing; complete ; borders ruled twice in red ink, once in double lines, the right and left edges of leaves being ruled with single lines; red ink used for double and single dandas marked throughout the text as also for the beginning and the colophon of the Manuscript and the colophon of the first Prakasa only. The Ms consists of four prakašas or chapters, chapter I comprising folios 1 to 18, chapter II folios 19 to 35, chap. III folios 33 to 40, and chapter IV, folios 41
to 61.
Dhanika, son of Visnu. According to Haas he was a contemporary of Dhananjaya. According to another view, the author of the Daśarupa and its commentator were one and the same person.

Page #446

334.]
C--Natya
423
Subject.- A commentary in prose on the Dasarūpa, one of the
most inportant works on Hindu dramaturgy composed by Dhanañjaya in the last quarter of the roth century A. D. Haas observes in his Introduction to the edition of the Dasarupa (p. XXV): "The real merit of Dhanika's Avaloka lies in the occasional lengthy discussions of disputed and obscure points and in his collectron of illustrated quotations many of which are of value in obtaining a clear conception of the principles of Hindu dramaturgy ". " A practical, condensed and systematic manual" of the principles of Dramaturgy based on the authority of Bharata. (S. K. De-Sanskrit Poetics Vol. I, p. 131 ). The Ms contains the text of Daśarūpa with the commentary of Dhanika.
Begins.--
॥श्रीगणेशाय नमः ॥ गोपालाचार्याय नमः ॥ सदाचारं प्रमाणयता ॥ अविनेन प्रकरणसमाप्त्यर्थमिष्टदेवतायाः । प्रकृताभिमतयोश्च देवतयोर्नमस्कारः कृतिना क्रियते । श्लोकद्वयेन ॥
। नमस्तस्मै गणेशाय यत्कंठः पुष्करायते ॥
मदाभोगधनध्वानो नीलकंठस्य तांडवे ॥१॥ यस्य कंठः पुष्करायते । मृदंगवदाचन(र)ति ॥ धनध्वानो मिबिडध्वनिः । नीलकंठस्य शिवस्य तांडवे । उद्धतनृत्ये अत्र श्लेषाक्षिप्यमाणोपमाछायालंकारः। Colophon of first chapter (folio 18).
इति श्रीदशरूपकारलोके ध्व(घ)निककृती प्रथम प्रकाशः ॥१॥ Colophon of second chapter (folio 33).
॥ इति विष्णुसूनोम्वनिकस्य कृतौ दशरूपावलोके नेतृप्रकाशो नाम द्वितीयः प्रकाशः ।। छ । Colophon of third chapter (folio 41).
!। इति श्रीविष्णुभट्टसूनोर्ध्वनिककृतौ दशरूपावलोके नाटकादिलक्षणस्तृतीयः प्रकाशः॥

Page #447

424
Alamkara, Samgita and Natya
[334.
Ends.--
अथ करुणः। इष्टनाशादनिष्टाप्तौ शोकात्मा करुणोनुतम् ॥ निःस्वासोछ वासरुदितस्तंभप्रलापतादयः । तस्या पर्मनदैत्यादि मरणालस्य संभ्रमाः ।
विषादजडतोन्मादचिंताद्याव्यभिचारिणः । इष्टस्य बंधुप्रभृतेर्विनाशादनिष्टस्य तु बंधनादेः प्राप्त्या शोकप्रकर्षकः करुणः तमन्विति तदनुविभावनिःश्वासादि कथनम् । व्यभिचारिणश्वापस्मारादयः ॥
इष्टनाशात्करुणो यथा ॥ अपि जीवित नाथ जीवसीत्यभिधायोत्थितया तयाधु( ? )रः ।।
ददृशे पुरुषाकृति क्षितौ हरकोपानलभस्य केवलं । इत्यादि रातप्रलापोऽनिष्टावाप्तेः सारिकायां बंधनाद्यथा रत्नावल्यां
प्रीतिभक्त्यादयो भावा मृगयाक्षादयो रसाः ।
हर्षोत्साहादिषु स्पष्टमंतर्भावान्न कीर्तिताः ... स्पष्टं । षट्त्रिंशद्भषणादीनि सामादीन्येकविंशतिः
. लक्ष्मसंध्यंतराख्यानि सालंकारेषु तेषु च
विभूषणं चाक्षरसंहतिश्च शोभाभिमानौ गुणकीर्तनं च ॥ इत्येवमादीनि पत्रिंशत्काव्यलक्षणानि ।
साम चोपप्रदानं चेत्येव मादीनि संध्यतराण्येकविंशतिरुपमादिष्वलंकारेषु हषोंत्साहादिष्वंतर्भूतत्वान्नापृथगुक्तानि । [ रम्यं जुगुप्सितमुदारमथापि नीचमुग्रं प्रसादिगहनं विकृतं च वस्तु ॥ यद्वाप्यवस्तुक विभावकभाव्यमानन्तन्नास्ति यन्न रसभावमुपैति लोके।
विष्णोः सुतेनापि धनंजयेन विद्वन्मनोरागनिबंधहेतुः ॥ आविकृतं मुंज महीश गोष्टीवैदग्ध्यभाजा दशरूपमेतत् ॥
॥ छ ॥ ॥ इति श्रीविष्णुसूनोर्ध्वनिककृतौ दशरूपावलोके चतुर्थः प्रकाशः ॥ छ । शुभमस्तु ॥ ।। श्रीरस्तु ।। ॥ ॥ After this portion the following verse is written in a different hand-writing and in somewhat faint ink:
नालोकनीयानि मुखानि पापिनां ते जीवनीयास्तु न इत्थ(त्य)सहया रात्रौ प्रसुप्तेषु जनेषु वारिदाः प्राज्यानि वर्षति जलानि सर्वतः १

Page #448

334.]
C-Natya
425
References. (i) The work has been critically edited by George C. O. Haas with Introduction, translation, notes and Index in the Indo-Iranian Series Vol. VII published by the Columbia University, New York (1912). The Edition contains a lengthy Introduction giving a detailed account of the author and his work.
Other editions of the work:---
(ii) By Fitz Edward Hall, Calcutta 1865 (Bibliotheca Indica) Haas calls this edition " very satisfactory" (in general). (iii) by Jivananda Vidyasagara, Calcutta 1878-merely a reprint of Hall's text with misprints and inaccuracies, with no prefatory material or Index.
(iv) K. P. Parab, Nirnayasagar Press, Bombay 1897most practical of the three editions; contains a detailed table of contents, a list of works quoted in the commentary and an index of citations from other authors.
See-Catologue of Sanskrit Mss in Bodleian Library, Oxford, 1864, p. 203, No. 484.
India Office Catalogue Part III, p. 321 No.
396
I129
Weber's Catalogue of Berlin Mss, 1886 No. 1716.
- Burnell's Catalogue of Tanjore Mss p. 56a (the title of the commentary is given as Dasarūpāvaloka ).
- Rice's Catalogue of Mysore and Coorg Mss (1884) p. 284 records the title of the commentary as Dasarapavalokana.
- See also chapters XI ( pp. 129-135) of Sanskrit Poetics by S. K. De (1923) on "Dhananjaya and Dhanika ". Dr. De deals with the dates of Dhananjaya and Dhanika, the question of their identity or otherwise and rejects the hypothesis of identity. He also gives a complete Bibliography of the Dasarupaka and commentaries including printed editions and Mss (pp. 134-135).
Sanskrit Poetics Vol. II, chap. VIII, (pp. 326-355) contains a discussion of the views of Dhananjaya on the nature and function of rasa in poetry.
54 I A. S. N. ]

Page #449

426
दशरूप
with
अवलोक
| 334.
Alamkara, Samgita and Natya
See Das Indische Drama (1920) by Sten Konow, p. 2.
- Winternitz, GIL, p. 20.
No. 335
Dasarūpa with Avaloka
706.
1886-92.
Size. 11 in. by 4 in.
Extent. 102 leaves; 8 lines to a page; 41 letters to a line. Description. Country paper; Devanagari characters; clear, legible and fairly correct hand-writing; margin all round painted with yellew pigment and borders ruled with double lines in black ink and the interval filled in with red ink; double and single dandas in the text marked with red ink; red ink smeared for marking out certain letters or words prominently in the text; folio 36 appears to be a later insertion as its margin is neither painted with yellow pigment nor red ink used for the dandas and the border lines. It is somewhat whitish in appearance with slightly diffrent hand-writing; fol. 37, No. 36 in different handwriting is put below the original No. 37 perhaps to indicate the newly inserted fol. 36; the paper has become worn out and brittle and the corners of leaves broken slightly in some cases; marginal notes in smaller hand-writing given here and there; complete; corner of folio 31 torn but restored; folios 46 and 47 seem to have been originally cut asunder but subsequently restored by substituting the damaged halves by fresh pieces of country paper and copying the contents of the original halves on them and painting margins with yellow pigment to make them appear like the original

Page #450

jis.]
C-Natya
halves. This is clear from the absence of the use of the red ink in the restored halves ; corrections are sometimes made with yellow pigment and sometimes with deep black ink ; the first chapter comprises folios I to 31; second, fol. 32 to 56%3 third, fol. 57 to 683; fourth, fol. 68 to 102.
Age.- Samvat 1683. Author.- The author of Dasarupa is Dhananjaya, son of Visnu
and that of the commentary Avaloka or Dasarupavaloka is
Dhanika, son of Visnu. Subject-- See remarks on No. 334. Begins.---
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ इह सदाचारं प्रमाणयाद्भिरविनेन समाप्त्यर्थमिष्टाया(टयोः ? ) प्रकृताभिमतयोश्च देवतयोर्नमस्कारः क्रियते श्लोकइयेन ।
नमस्तस्मै गणेशाय यत्कंठ पुष्करायते । मदाभोगधनध्वानो नीलकंठस्य तांडवे ॥१॥ दशरूपानुकारेण यस्य मायंति भावकाः। नमः सर्वविदे तस्मै विष्णवे भरताय च ॥
॥ इति ॥ यस्य कंठः पुष्करायते मृदंगवदाचरति ॥ मदाभोगेन धनध्वानो निबिडध्वनिर्नीलकंठस्य शिवस्य तांडवे उद्धत्ते वृत्ते तस्मै गणेशायनमः । अत्र च खंडश्लेषाक्षिथमाणोपमाछायालंकारः। नीलकंठस्य मयूररय तांडवे मन्द्रमेघध्वनिर्यथा पुष्करायते ॥ इति प्रथमः ॥
Ends.
॥ अथ करुणः॥ ॥ इष्टनाशादनिष्टाप्तौ शोकात्मा करुणो नुतं । निःश्वासोवासरुदितस्तंभप्रलपितादयः ॥ स्वापापस्मारदैन्याधिमरणालस्यसंभ्रमाः। विषादजननोन्मादविनाद्या व्याभिचारिणः ॥
इष्टस्य बंधुप्रभृतेर्विनाशादनिष्टस्य तु बंधनादेः प्रायो शोकमहर्षः करुणः ॥ तमन्धिति अनुभावनिःश्वासादिकथनं ॥ व्यभिचारिणश्वापस्मारा
दयः॥

Page #451

428
Álamkara, Samgsta and Natya
[335.
॥ इष्टनाशात्करुणो यथा ॥ अयि जीवितनाथ जीवसीत्यभिधायोत्थितया पुनः पुनः ॥
ददृशे पुरुषाकृतिः क्षितौ हरकोपानलभस्म केवलं ॥ ॥ इत्यादि ॥रतिप्रलापोनिर्वाः सार्गारकाया बंधनाद्यथा रत्नावल्यां प्रीतिभक्त्यादयो भयमृगयाक्षादयो रसः ॥
हर्षोत्साहादिषु स्पष्टमंतर्भावान्न कीर्तिता ।। ॥ स्पष्टं ॥ षदत्रिंशद्भषणादीनि सामादीन्येकविंशतिः ।
लक्ष्य संध्यंतरांगानि सालंकारेषु तेषु च ॥ विभूषणं चाक्षरसंहतिश्च
शोभाभिमानौ गुणकीर्तनं च ।। इत्येवमादीनि षड्विंशकाव्यलक्षणानि ॥ सामभेदः प्रदानं चेत्येवमादीनि संध्यंतराण्येकविंशति ॥ उपमादिष्विवालंकारेषु हर्षोत्साहादिष्वंतर्भावान्नपृथगुक्तानि ॥
रम्यं जुगुप्सितमुदारमथापि नीचमुग्रं प्रसादिगहनं विकृतं च वस्तु ॥ यद्वाप्यवस्तुकविभावकभाव्यमानं तन्नास्ति यन्न रसभावमुपैति लोके ॥ विष्णोः सुतेनापि धनंजयेन विद्वन्मनोरागनिबंधहेतुः॥ आविष्कृतं मुंजमहीश गोष्ठी
वैदग्ध्यभाजा दशरूपमेतत् ॥ ॥छ॥ ॥ ॥श्रीविष्णुसुनोधनिकस्य दशरूपावलोके चतुर्थः प्रकाशः ॥ संवत् १६८३ समये मार्गशीर्ष शुक्लपूर्णिमायां जगद्विख्यातकीर्तिश्रीशेषकासिममहाशयाथै रामकृष्णदीक्षितेन लेखितं शोधितं च लिखितं रूपनारायणकायस्थेन ॥ शुभं ॥ शुभं भवतु सर्वजगतः॥ On the blank side of the last folio viz 102 the following endorsements are to be found:
॥श्रीमुरलीधराय नमः॥ दशरूपकपत्र १०२ श्रीसर्वविद्यानिधानकवींद्राचार्यसरस्वतीनां दशरूपकपुस्तकम् ॥

Page #452

336.
नाट्यदपणसूत्र
No. 336
Size. 10 in. by 4 in.
Extent. 10 leaves; 9 lines to a page; 42 letters to a line.
I-4
Description.-- Country paper in good condition; Devanagari characters; hand-writing beautiful, clear, legible and uniform; complete; as used occasionally; the work consists of four chapters or vivekas' as under :
Folios
Title
4-6
6-8
C-Natya
Chapter
I
II
III
8-10
'नाटकनिर्णय प्रथमो विवेकः '
प्रकरणाद्येकादशरूपनिर्णयो बिवेकः ' 'वृत्तिरसभावाभिनय विचारः farères: '
तृतीयो
‘सर्वरूपकसाधारणलक्षण निर्णयो
नाम चतुर्थी विवेकः '
The Ms contains the text only and not the commentary. Age. The Ms appears to be not very old.
The coloVery little
Author.- Rāmacandra and his confrére Gunacandra. phons refer to the work as 'रामचंद्रगुणचंद्र विरचिते'. is known about Guṇacandra. Both were the disciples of Hemacandra. Ramacandra lived probably from 1100 to 1175 A. D. (See Introduction to the Edition of the work in the GOS-1929 p. 3).
Natyadarpanasutra
IV
352.
1892-95.
6
Subject. Science of Dramaturgy unlike the Dasarūpaka of Dhanañjaya. Ramacandra divides dramas into twelve kinds. He follows the Daśarupaka in many instances but no where does he refer to it by name or to its author Dhananjaya.

Page #453

430
Begins. -
॥ ॐ ॥ श्रीसर्वज्ञाय नमः ॥
चतुर्वर्गफलं नित्यं जैनीवाचमुपास्महे । रूपैर्द्वादशभिर्विश्वं यया न्याय्ये धृतं पथि ॥ १ ॥ the rest as in the GOS edition.
Ends.-.
Alamkara, Sangita and Natya
66
नृपस्त्रियां शुभं दत्ता सेनांतं पणयोषिति । पुष्पादिवाचकं चटयां चेटे मङ्गलकीर्तनम् ॥ रूपस्वरूपं विज्ञातुं यदीच्छत यथास्थितं ।
संतस्तदानीं गृह्णीत निर्मलं नाट्यदर्पणं ॥ *
इति श्रीरामचंद्रगुणचंद्रविरचिते नाट्यदर्पणसूत्रे सर्वरूपकसाधारणलक्षणनिर्णयो नाम चतुथा विवेकः समाप्तः ॥ श्री ॥
नाट्यशास्त्र
1336.
* in the GOS edition this verse is omitted in the text portion. It appears as the last of the five verses appearing at the end of the commentary by Ramcandra and Guṇacandra on the Natyadarpaṇasūtra.
• No. 337
References.— The work is edited by G. K. Shrigondekar and L. B. Gandhi in the G. O. Series-with an English Introduction and indices-in two vols. (Vol. I-1929)-Baroda-This edition is based on a single Ms from Agra and contains both the text and the commentary by Ramacandra and Guṇacandra.
- See also JA ( 1923 ) where Prof. Sylvain Lèvi brought this work to the notice of the public for the first time and where he gives copious extracts from the commentary.
Natyaśāstra
69.
1873-74.
Size.--- 111⁄2 in. by skin.
Extent. -- 237 leaves 11 lines to a page; 39 letters to a line.

Page #454

C--Natya
Description. Country paper; somewhat thin, whitish and glazed; Devanagari characters; legible hand-writing; yellow and red pigment used for marking out verse-numbers, dandas, and some words and phrases; good many folios moth-eaten in the borders, in some cases the text being materially damaged; yellow pigment used for corrections in the Ms; colophons of chapters marked out by smearing red pigment; folio 69b quite blank while 69 half blank containing the following endorsement in the margin:
337-1
431
"6
मतमत्र पत्रं ग्रंथोयं काठियावाड प्रदेशस्थोऽमरेलीपुरे गोस्वामी श्रीलाल मणिजी विठ्ठलनाथानां गृहेति ॥ ""
The endorsement tells us that one leaf from the original being lost, has not been copied. It also tells us that the original of the present copy is with Gosvāmi Śrī Lālamaņiji Vitthalnatha, a resident of Amarelipura in Kathiawar; there are in all 36 chapters. Some of them have been wrongly numbered. No colophons have been recorded for chapters X, XVIII, XXI, XXIX, and XXXII. Chapters XX and XXVIII have been doubly numbered in their colophons. Colophon for chapter X must have been in the original Ms on the folio not copied in the present Ms as is clear from the marginal endorsement on folio 69a referred to above. Omissions of colophons for the remaining four chapters viz, XVIII, XXI, XXIX and XXXII can be explained away by the two cases of double numbering of chapters XX and and XXVIII; on each folio the number of the folio has been marked on the right-hand margin at the top and on the left-hand margin at the bottom. See Madras Catalogue No. 12999. Here it is remarked that the work is devided into 37 Adhyayas. Mr. M. R. Kavi's preface to his edition of the work in the Baroda Series also mentions 37 chapters according to the Northern or later recension but only 36 according to the Southern or earlier texts (Preface p. 6). Abhinavagupta himself states that the work consists of 36 chapters, though he himself comments upon the 37th chapter. The 37th chapter may be an addition by Abhinava or by one of the Vartikakaras

Page #455

432
Alathkara, Sathgtta and Natya
[337.
Age.-- Samvat 1931. Author.-Attributed to Bharata.
Subject.-Dramaturgy and allied topics. An ancient work dealing
with the art of dancing, singing, gesticulation, dramatic representation, construction and arrangement of theatres etc. For outline of the different chapters of the Națyaśastra see Winternitz GIL, iii, pp. 7f and Kane HAL pp. vi-vii. See also S. K. De- Sanskrit Poetics Vol. I pp. 23-44 where he discusses the date of Nāțyaśāstra and the qustion how far the extant version of the work represents the original text. He also deals with the commentators on Bharata (pp. 37 to 44). On p. 44 is given a described Bibliography of printed editions and Mss.
Begins.
॥ॐनमो श्रीगणेशाय ॥ प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरौ । नाट्यशास्त्रं प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा पदुदाहृतं ॥१॥ समाप्तजयं व्रतिनं स्वसुतैः परिवारितं । अनध्याये कदाचित्तं भरतं नाट्यकोविदं ॥२॥ मुनयः पर्युपास्यन मात्रेयः प्रमुखा पुरा । पप्रच्छुस्ते महात्मानो नियतेंद्रियबुद्धयः ॥ ३॥ थो यं भगवता सम्यक् कथितो वेदसंमितः। नाट्यवेदः कथं चायमुत्पन्नः कस्य वा कृते ॥ ४॥ कत्यंगः किं प्रमाणश्व प्रयोगश्चास्य कीदृशः। सर्वमेतद्यथातत्वं भगवन्वक्तुमर्हसि ॥५॥ तेषां तद्वचनं श्रुत्वा मुनीनां भरतो मुनिः। प्रत्युवाच ततो वाक्यं नाट्यवेदकथां प्रति ॥६॥ भवद्भिः शुचिभिर्भूत्वा तथावहितमानसैः। श्रूयतां नाट्यवेदस्य संक्षेपो ब्रह्मानीर्मतः ॥७॥ पूर्व कृतयुगे विप्रा वृत्ते स्वायंभुवेंतरे । त्रेतायुगे संप्रवृत्ते मनोवैवस्वतस्य च ॥८॥ ग्राम्यधर्म प्रवृत्ते तु कामलोभवशं गते। इर्ष्या क्रोधादि संसूढे लोके सुखितदुःखिते ॥९॥ देवदानवगंधर्वै रक्षोयक्षमहोरगैः ।

Page #456

337. ]
Ends,
C-Natya
जंबुद्वीपे समाक्रांते. लोकपालप्रतिष्ठिते । महेंद्रप्रमुखैर्देवैरुक्तः किल पितामहः । क्रीडनीयकमिच्छामो द्र (दृ) इयं श्रव्यं च यद्भवेत् ॥ न वै वेदविहारोयं संभाव्यः शूद्रजातिषु । तस्मात् सृजापरं वेदं पंचमं सार्ववर्णिकं । एवमस्त्विति तानुक्त्वा देवराजं विसृज्य च । सस्मार चतुरो वेदान् योगमास्थाय तत्ववित् ।
66 'मंगल्यं ललितं चैव
य इदं श्रणुयान्नित्यं प्रोक्तं चेदं स्वयंभुवा । कुर्यात्प्रयोगं यश्चैवमथवाधीतवान्नरः ॥ या गतिर्वेदविदुषां या गतिर्यज्ञकारिणां । प्रागतिर्दानशीलानां तां गतिं प्राप्नुयाद्धि सः । दानधर्मेषु कीर्त्यते सुमहत्फलं । प्रेक्षणीयप्रदानं हि सर्वदानेषु शस्यते । न तथा गंधमाल्येन देवा मुह्यंति पूजिताः । यथा नाट्यप्रयोगस्थैर्नित्यं तुष्यंति मंगलैः । गांधर्व चेह नाव्यं च यः सम्यक्परिपालयेत् । स ईश्वरगणेशानां लभते सद्गतिं परां । एवं नाट्यप्रयोगे बहुविधिविहितं कर्म्मशास्त्रप्रणतिं नोक्तं यच्चात्र लोकादनुकृतिकरणात्संविभाव्यं तु तद्ज्ञैः । किं चान्यत्संप्रपूर्णा भव सुमतीनष्टहर्भिक्षरोगा शांतिर्गोब्राह्मणानां भवतु नरपतिः पातु पृथ्वीं समग्र । महापुण्यं प्रसस्तं च लोकानां नयनोत्सवं ।
433
नाट्यं शास्त्रं समाप्तेदं भारतस्य यशोवहं ॥
इति भारतीये नाट्यशास्त्रे गृह्यविकल्पो नामाध्यायोष्टत्रिंशस्समाप्तश्वायं नंदिभरतसंगतिपुस्तकं ॥ शुभं भवतु । लिखितमिदं व्याससदनादिभिस्तैरेव शोधितं यथा प्रति पुस्तकं संवत् १९३१ मिति आश्विनशुद्ध दशम्यां भौमवासरे मुकाम बीकानेर नगरे ॥
References. - Editions ( Copied from S. K. De - Sanskrit Poetics
Vol. I, p. 44 ).
( 1 ) Kāvyamāla 42, 1894 ( adhyayas 1 to 37 ) ; probably based on No. 68 and 69 of 1873-74 of Govt. Ms library. [ A. S. N. ]
55

Page #457

434
Alamkara, Samgttg and Natya
1337
(2) Traité de Bharata sur le thèatre texte Sanskrit, edition critique par Johanny Grosset, précèdèd d'une prèface de Paul Regnaud, Tome i. première partic. Paris 1898 (ch. 1-14) dans Annales de l' Universite' de Lyon.
(3) Adhyāyas 18, 19, 20 and 24 published by F. Hall in his edition of the Daśarupaka in Bib. Ind., Calcutta 1865.
(4) Adhyāya 28 in contribution a' l'etude de la musique hindone par J. Grosset, Paris 1888, dans Bibl. de la Faculte' der Letters de Lyon, Vol. 6.
(5) Le 17 me, chapitre du Bharatiya Natyaśāstra, publie' par P. Regnaud dans Annales du Muse'e Guimet I (1880).
(6) La Métrique de Bharata, text Sanskrit de deux chapitres du Natyaśästra par P. Regnaud dans Annales du Musée Guimet II (1881).
(7) Textes Sanskrits des 6 me et 7 me chapitres, dans Rhetorique Sonskrite par P. Regnaud, Paris 1884.
(8) Natyaśāstra of Bharata edited by Profs. Batuknath Sharma and Baladeva Upadhyaya, Kashi Sanskrit Series No. 60, Benaras, 1929.
- The preface tells us that the edition is based on a critical comparison of two recensions.
- An Introduction by Pandit Gopinath Kaviraj is to follow this edition of the text only.
This edition gives 36 chapters of the work.
(9) Natyāśāstra with the commentary of Abhinavagupta, edited with a Preface, Appendix and Index by M. R. Kavi (Gaikwar Ori. Series No. XXXVI)-Vol. I-1926, Central Library, Baroda.
-
The present is the first Volume out of the 4 Vols. announced. It comprises text and commentary of 7 chapters only. It is based on 40 copies obtained from different parts of India. There are two recensions of the text. All the copies obtained in the Telugu, Tamil, Kanarese and Malayalam

Page #458

338]
C-Natya
435
districts represent the earlier or Southern recension. The Kávyamālā edition and the two copies of the work in the Bikaner Library represent the later or Northern recension. The Northern recension seems to be more ancient but contains many interpolated portions. ( 10 ) Nățyaśāstra-chapters XVIII, XIX, XX XXXIV (pp. 199-241 of Hall's edition of Dasarūpa - Bib. Ind. Series 1865). See Des. Catalogue of Mss in the Govt. Ori. Mss Library Madras Vol. XXII-pp. 8730-32, Nos. 12999, 13000 and 13001. - Catalogue of Bikaner Mós-p. 510 No. 1092. This is an incomplete Ms-203 folios. -- Bibliography of the Sanskrit Drama by Schuyler, Colembia 1906-hardly exhaustive. - Das Indische Drama by Sten Konow, 1920 vide pp. I and 2.
39.
नाट्यशास्त्र
Nātyasástra No. 338
1916-18. Size.-- 13% in. by 85 in.. Extent.— 209 leaves; 20 lines to a page ; 13 to 16 letters to a line. Description.- Foolscap paper; Devanagari characters ; legible and
clear hand-writing; corrections made in red ink; contains the following chapters: Chapter I Folios I-10
10-16 III , 16-18-Comprise only a
portion as is clear from the copyist's endorsement" garHa erat: ”
II
A

Page #459

436
Alamkara, Samgita and Nalya
[ 338.
Chapter
IV V-VI
,
___VII
,
VIII XV XVI . XX XXII XXIII
I-31 32-47-The portion begins
with "अथ....पश्चमोड ध्यायः" and ends
with इति..षष्ठोऽध्याय." 48-75 (folio 76 blank)
77-94 95-108 109-132 133-152 152-162 163-191-incomplete as is
clear from the copyist's endorsement "एतावानेव उपलब्धो
ग्रन्थः "
copy made on one side of the paper only. Age.- This is a copy of a Ms in the Govt. Ori. Mss Library,
Madras. Folios I to 18 were completed on 8-8-16, while I to 191 were complted on 20-8-16.
Author.- Attributed to Bharata.
Subject.- Dramaturgy and allied topics (see remarks on No. 337). Begins.--
॥श्रीः ॥ अथ भरतनाट्यशास्त्रे ॥प्रथमोध्यायः॥ पताकनिपताकार्धपताकः कर्तरीमुखः । मसराचार्धचन्द्रश्च अराळः शुकतुण्डकः॥ मुष्टिव शिखरश्चैव कपित्थकटकामुखः।। सूचीमुखं पदकोशो बाणसर्वशिरस्तथा ॥ मृगसी(शीर्षे )सिंहमुखो लागुल अलपल्लवः । चतुरो प्रमरचैव हसास्यो हंसपक्षकः॥

Page #460

338.]
C-Natya
संदश्यो मुकुला चैव ताम्रचूडस्तु तत्परः। इत्यसंयतहस्तानां नामलक्षणमीरितः॥
॥ पताकहस्तलक्षणम् ॥ प्रसारिनी चाङगुलीनामष्ठस्य च कुश्वनात् ।
पताकाख्यकरः प्रोक्तं कराधिकविचक्षणः॥ End of folio 18
॥विनियोगः॥ - तन्निद्रामदमूर्छास चिन्तायां च प्रयुज्यते
स्कन्धदौ किश्चितोकृष्य प्रान्तामाराधिक मतम ।
एतावानेवोपलब्धः Chapter IV begins on folio 1
भरतनाट्यशास्त्रम् एवं तु पूजनं कृत्वा मया प्रोक्तः पितामह । आज्ञापय प्रभो क्षिप्रं का प्रयोगः प्रयुज्यताम् ।। तथेत्युक्तो भगवता पूर्व योऽमृतमन्थनः। एतदुत्थानजननं सुरप्रीतिकरं महत् ॥ योऽयं समवकारस्तु धर्मकामार्थसाधकः । मया प्रतिगृहीतो यो विद्वान संप्रयोगः प्रयुज्यताम् । तस्मिन्समवकारे तु प्रयुक्त देवदानवाः॥
हृष्टाः समभवन कामभावानुदर्शनात् । End of Chapter XXIII on folio 190-1
यदन्तःपुरसंबन्धं कार्य भवति नाटके । शृङ्गाररससंयुक्तं तत्राप्येष विधिर्भवेत् ॥ न कार्य शयनं रङ्ग नाट्यधर्म विजानता ॥ केनचिठचनेनार्थो नामच्छेदो विधीयते ॥ यथा स्वपेदर्थवशात् एकान्तसाहतोऽपिवा॥ चुंबनालिजनं चैव तथा गुह्यं च यद्भवेत् ॥ दन्तच्छेद्यं नखच्छेद्य नीवीप्रासनमेव च ॥ स्तनाधविमर्दच रङ्गमध्ये न कारयेत् ॥ भोजनं सलिलक्रीडा........
एतावानेवोपलब्धो ग्रन्थः References.- See remarks on No. 337.

Page #461

Alamkara, Sangita and Natya
[ 339.
नाट्यशास्त्र
Nātyaśāstra
No. 339
36. 1916-18.
Size.— 13} in. by 84 in.
Extent. - 116 leaves ; 20 line to a page; 16 letters to a line.
Description.- Foolscap paper ; Devanagari characters; verses num
bered in English with red ink upto folio 32; corrections also made in red ink ; clear and legible hand-writing; contains the following chapters: Chapter IV Folios 1 to 37 MOETSHUT
VI » 37 ~ 56 latest VII 1 57 „ 88 रसभावव्यञ्जक VIII
89 104 Juffaruta , ros » 114 Terrara
115–Some incomplete verses.
paper ruled in pencil before writing ; copy made on one
side of the paper. . Age.- This is a copy of a Ms in the Madras Oriental Mss. Library
and bears the date of its completion viz. 21-9-1915 and the
impression of the name-stamp of that Library. Author.— Attributed to Bharata. Subject.- Dramaturgy and allied topics ( see remarks on No. 337).
Begins...
Il soft
॥भारतशास्र चतुर्थोऽध्यायः ॥ (1) pe a good heat HOT STT: Barng: 1 .
आज्ञापय प्रमो ! क्षिप्रं का प्रयोगः प्रयुज्यताम् ।।

Page #462

.339.
.
......-Natya::.. . (8) तथेत्युक्तो भगवता योजयामृतमन्थनम् ।
एतदुत्साहजननं सुरप्रीतिकरं महत् ॥ (3) योऽयं समवकारस्तु धर्मकामार्थसाधनम् ।
मया प्रग्रथितो विद्वन् ! संप्रयोगः प्रयुज्यताम् । (4) तस्मिन् समवकारे तु प्रयुक्ता देवदानवाः।
हृष्टाः समभवन् सर्वे कर्मभावानुदर्शनाव ॥ (5) कस्य चित्त्वकालस्य मामाहाम्बुजसंभवः।
नाटयं संदर्शयामोऽद्य त्रिनेत्राय महात्मने ॥ Ends,
" इत्येतदङ्गानं प्रोक्तं लक्षणं चैव कर्मभिः॥ .
अतःपरं प्रवक्ष्यामि चारिव्यायामलक्षणम् । इति भारतीये नाट्यशास्त्रे शरीराभिनयो नाम दशमोऽध्यायः
एवं पादस्य जडनया उरोः कट्यास्तथैव च । समानकरणं या तु सा चारीत्याभसंस्थिता। विद्धानोपगतश्चान्यो तथा यश्व परस्परम् । यस्मादङ्गसमायुक्तः तस्माद्यायाम उच्यते ।। एकपादप्रचारो या सा चारीत्यभिसंज्ञिता। द्विपादक्रमणं यत्तु करणं नाम तद्भवेत् ॥ करणानां समायोगात् खण्डमित्यभिधीयते ।। खण्डैः त्रिभिश्वतुर्भिर्वा संयुक्तं मण्डलं भवेत् ॥ चारिभिः प्रस्तुतं नृत्तं चारिभिश्वेष्टितं तथा।। चारिभिः शस्त्रमोक्षं च चार्यो युद्धे च कीर्तिताः॥ यदेतत्प्रस्तुतं नाट्यं तच्चारिष्वेव संस्थितम् । न हिचार्याविना किश्चिन्नाटये ह्यङ्गप्रवर्तते ॥ तस्माच्चारिविधानस्य संप्रवक्ष्यामि लक्षणम् ।
एतावानेवोपलब्धः References. - See remarks on No. 337.

Page #463

440
Alamkara, Sangita and Natya
[ 340.
नाट्यशास्त्र
Nātyaśāstra
37.
No. 340
1916-18. Size.— 13% in. by 8f in. Extent.- 105 pages or for leaves ; 19 lines to a page ; 22 letters to
a line; pages I to 8 constitute 4 folios only. Description.- Foolscap paper; Kanarese characters; corrections
made in red ink; paper ruled in pencil before copying; clear and legible hand-writing ; contains the following chapters:Chapter I Folios 1-14 alcutta
14-26 प्रेक्षागृहलक्षणम् 26-36 रंगदेवतपूजनम् 37-69 ताण्डवलक्षणम् 70-90 TTT
91-105 Theory: All the folios are stitched together by twine thread; copy made on one side of the paper only; the following folios are of shorter size than the rest:- (5-6), (7-8), 51 and 52. The following pages are written upon on both the sides of the folio and the total of such folios is 4 only:Pages
Folio 1-2 3-4 5-6
IV
ور
ا
7-8
The two cover-folios are extra ; the cover-page contains in Devanāgari characters contents of the copy in red ink and
other information in blue-black ink. Age.-- A modern copy made between 1916 and 1918. Author.- Attributed to Bharata. Subject.— Dramaturgy and allied topics (see remarks on No. 337).

Page #464

1340.
C--Natya ..
1441
Chapter 1 Begins.
शुभमस्तु । श्रीशारदाम्बायै नमः॥ प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरी। नाट्यशास्त्रं प्रव....... ...........॥
......पानेन मैत्रेयप्रमुखाः पुरा । पप्रच्छुस्ते महात्मानः नियतेन्द्रियबुद्धयः॥ यो(s) भगवता सम्यग्रचितो वेदसंमतः । नाट्यवदः कथं ब्रह्मन्नुत्पन्नः कस्य वा कृते ॥ कत्यङ्गः किं प्रमाणश्च प्रयोगश्वास्य कीदृशः। सर्वमेतद्यथातत्त्वं भगवन्वक्तुमर्हसि ॥ तेषां तु वचनं श्रुत्वा मुनीनां भरतो मुनिः । प्रत्युवाच ततो वाक्यं नाट्यवेदकथां प्रति॥ भवद्भिःशुचिभिर्भूत्वा कथा वश्चितमानसैः । श्रूयतां नाट्यवेदस्य संभवो ब्रह्मनिर्मितः॥ पूर्व कृतयुगे विप्रा वृत्ति स्वायंभुवेऽशके। त्रेतायुगे च संपाते मनोवैवस्वतस्य तु॥
साम्यधर्मप्रवृत्ते तु कामलोभवशं गते Ends.
एवं भवत्विति प्राह वाहिणः सर्वदेवतैः ।
रङ्गपूजां कुरुष्वति मामेवं समबोधयत् ॥ Colophon.- इति भारतीये नाटयोक्तिर्नाम प्रथमोऽध्यायः॥
Chapter 2 Begins.
भरतस्य वचः श्रुत्वा प्रत्यूचुर्मुनयस्ततः।
भगवन श्रोतुमिच्छामो यजनं रणसंशयम् ॥ Ends.
एवमेतेन विधिना कार्य नाट्यगृहं बुधैः ।
अत ऊर्ध्व प्रवक्ष्यामि पूजामेतां यथाविधि ॥ Colophon.-इति श्रीभारतीये नाट्यशास्त्रे प्रेक्षागृहलक्षणं नाम द्वितीय
Chapter 3 Begins.
श्रीरामाय नमः ! तृतीयाध्यायप्रारंभः ॥ सर्वलक्षणसंपन्ने कृते नाट्यगृहे शुभे।'
गावो बसेयुः सप्ताहं सह जप्यपरैविजैः॥ 56A.S. N.
.

Page #465

442
Alamkara, Sangita and Natya
[340.
Ends.
एवमेवं विधिदृष्टो रङ्गन्दैवतप्जने ।
नवे नाट्यगृहे कार्य प्रेक्षायां न प्रयोक्तृभिः ॥ Colophon.- इति भारतीये नाट्यशास्त्रे रङ्गन्दैवतपूजनं नाम तृतीयो०
Chapter 4 Begins.
एवं तु पूजनं कृत्वा मया प्रोक्तं पितामह ।
आज्ञापय प्रभो क्षिप्रं कः प्रयोगः प्रयुज्यताम् ।। Ends.
एवमेष विधिसृष्टस्ताण्डवस्य प्रयोगतः ।
भूयः किं कथ्यतां विप्रा नाट्यवेदविधि प्रति ॥ Colophon. - इति भारतीये नाट्यशास्त्रे ताण्डवलक्षणं नाम चतुर्थों
Chapter 5 Begins. .. भरतस्य वचः श्रुत्वा नाट्यसंतानकारणम् ।
पुनरेवाब्रुवन्वाक्यमृषयो हृष्टमानसाः ॥ Ends.-- एवं वः काथतं सम्यक् पूर्वरङ्गास्त्रिधानया।
किमन्यत्संप्रवक्ष्यामि यथाभीष्टं द्विजोत्तमाः ।। Colophon.- इति भारतीये नाट्यशास्त्रे पूर्वरङ्गविधानं नाम पंचमो०
____Chapter 6 Begins.-- पूर्वरङ्गविधिं श्रुत्वा पुनराहुस्तपोधनाः।
मुनयो भरतं सर्वे पञ्च प्रश्नान् ब्रवीहि नः ॥ Ends.
एवमेते रसा ज्ञेयास्त्वष्टौ लक्षणलक्षिताः ।
अत ऊर्ध्व प्रवक्ष्यामि भावानामपि लक्षणम् ॥ Colophorn. - इति श्रीभारतीये नाट्यशास्त्रे रसविकल्पो नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ References.-See remarks on No. 337.
नाट्यशाख
Nātyaśāstra
68. No. 341
1873-74. Size.-II in. by 5} in. Extent. -- 260 leaves; Io lines to a page; 33 to 42 letters to a line.

Page #466

341.)
C-Nafya
443
Description.- Country paper; Devanagari characters; clear and
legible hand-writing; borders marked with double red lines; colophons of chapters smeared with red ink so also certain words to mark them out ; hand-writing not uniform throughout; the last folio, viz. 260 contains a picture of Sivalinga in the middle of the page ; yellow pigment used for corrections; borders of folios 68 to 79 (both inclusive ) not marked with double red lines ; folio 8o blank; folio 176 numbered twice ; folios 168 and 169 together; folio 79almost blank. No. 337 and the present Ms appear to have been copied from the same original. This fact in proved by identcal omissions in both the copies, for instance the portion of the original left out on folio 694 ot No. 337 has also been left out in the present Ms on folio 79 and the blank folio 80.
No colophons have been recorded for chapters X, XVIII, XXI, XXIX and XXXII. Chapters XX, XXVIII and XXXI have been doubly numbered as is clear from the colophons. With the exception of the double numbering of chapters XXXI, which is to be found in the present Ms, the remaining cases of omissions and double numbering are identical with those found in No. 337. The total number of chapters is 36 only as in the case
of No. 337Age. - Samvat 1930. No. 337 which is dated Samvat 1931 and
this Ms appear to have been copied from the same original.
Author.- Attributed to Bharata.
Subject.-Dramaturgy and allied topics (see remarks on No. 337). Begins.--
“ 3 THT SOUSTTT FTA: 11 प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरौ ॥ नाट्यशास्त्रं प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा यदुदाहृतं ॥१॥ समाप्तजयं व्रतिनस्वसुतैः परिवारितं ॥ अनध्याये कदाचित्तं भरतं नाट्यकोविदं ॥२॥

Page #467

444
Ends.
'Alamkara, Samgita and Natya
मुनयः पर्युपास्येनमात्रेयप्रमुखाः पुरा ॥ पप्रच्छुस्ते महात्मानो नियतेंद्रियबुद्धयः ॥ ३ ॥ यो यं भगवता सम्यक् कथितो वेद सम्मितः । नाटयवेदः कथं वायमुत्पन्नः कस्य वा कृते ॥ ४ ॥ कत्यंगः किं प्रमाणश्व प्रयोगश्वास्य कीदृशः सर्वमेतद्यथातत्त्वं भगवन्वक्तुमर्हसि ॥ ५ ॥
66
........... Il
मंगल्यं ललितं चैव. य इदं श्रुणुयान्नित्यं प्रोक्तं चेदं स्वयंभुवा ॥ कुर्यात्प्रयोगं यश्चैवमथवाधीतवान्नरः ॥ या गतिर्वेदविदुषां या गतिर्यज्ञकारिणां ॥ या गतिर्दानशीलानां तां गतिं प्राप्नुयाद्धि सः ॥ दानधर्मेषु सर्वेषु कीर्त्यते सुमहत्फलं ॥ प्रेक्षणीयप्रदानं हि सर्वदानेषु शस्यते ॥ न तथा गंधमाल्येन देवा मुांति पूजिताः ॥ ter नाट्यप्रयोगस्थोर्नित्यं तुष्यंति मंगलैः ॥ गांधर्व ( ? ) चेह नाटयं च यः सम्यक्परिपालयेत् ॥ स ईश्वर गणेशानां लभते सद्गतिं परां ॥
एवं नाट्यप्रयोगे बहुविधिविहितं कर्म्मशास्त्रप्रणीतं
नोक्तं यच्चात्र लोकादनुकृतिकरणात्संविभाव्यं तु तज्ञैः ॥
किं चान्यत्संप्रपूर्णा भव सुमह्मणाना भवतु नरपतिः पातु पृथ्वीं समग्रां ॥ महापुण्यं प्रशस्तं च लोकानां नयनोत्सवं ॥
नाट्यशास्त्रं समाप्तेदं भरतस्य यशोवहं ॥
॥ इति भारतीये नाट्यशास्त्रे गुह्यविकल्पो नामाध्यायोष्टत्रिंश समातश्वायं नंदिभरत संगीतपुस्तकं ॥ शुभमस्तु ॥ संव्वत् १९३० समय फाल्गुन शुद्ध रूपणिमिश्र.
[ 341.
References. See remarks on No. 337.

Page #468

342.1
C-Natya
445
नाट्यवेदविवृत्ति
Nātyavedavivrtti ( Haquitai)
(Abhinavabhārati)
38. No. 342
1916-18. Size.— 84 in. by 134 in. Extent.--73 leaves ; 20 lines to a page; 20 letters to a line; 2
title pages in the beginning extra. Description. — Foolscap paper; Devanāgari chapters ; legible hand
writing ; contains the following chapters:--- Chaprer I Folios 1-56 PICTGIA:
II
3 57 no colophon
III Folio 73 Folio 31 to 40 are in the following order:- . 31, 34, 32, 33, 36, 37, 35; 39; 38; 40. All the folios are stitched together by a thread ; copy made on one side of the
folio only. Age.- A modern copy made between 1916-18. Author.- Abhinavagupta.
(His date: “end of the oth and the beginning of the rith century” (See S. K. De-Sanskrit Poetics Vol. I p. 119. - The champion of the 'rasa-dhvani' thory in Poetics according to which there could be no poetry without
'rasa'. Subject,- An "elaborate and stupendous” commentary on Bharata
Nāțyaśāstra, probably inspired by his teacher Bhatta Tota or Tonta who is cited frequently in the work. (See S. K. De — Sanskrit Poetics Vol. I, p. 118). - See also p. 10 of M. R. Kavi's Preface to his edition of the text and commentary (in the Baroda Ori. Series ) Vol. I. He remarks: “No complete copy of the commentary in a single volume has been hitherto discovered.” Commentary on chapters VII and VIII is not available.

Page #469

446.
Alamkara, Sangita and Nalya
1342.
Begins.
॥ श्री ॥ आचार्याभिनवगुप्तविरचिता नाट्यवेदविवृत्तिः
.................करोति वन्दे तमान्तमहामिन्दुकलावंतसम् । षड्विंशकात्मकजगद्गगनावभाससंविन्मरीचिचयचुम्बितबिम्बशोभम् ॥ पत्रिंशकं भरतसूत्र...............
.................नाटयवेद तत्त्वार्थमर्थिजनवाञ्छितसिद्धिहेतोः ।। माहेश्वराभिनवगुप्तपदप्रतिष्ठः संक्षिप्तत्तिविधिना विशदी करोति ॥ उपादेयस्य सम्पाठस्तदन्यस्य प्रतीकनम् । स्फुटव्याख्या विरोधाना............ ॥
... ... ... ...ख्या प्रकारोऽत्र समाश्रितः ॥ भरतमुनिरुचितदेवतानमस्कारपूर्वकम
भिधेयगुणीभावेन प्रयोजनं मुख्यया वृत्या प्रतिजानानो विशेषणद्वारेण गुरुपर्व........ प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरौ।
नाट्यशास्त्रं प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा यदुदाहृतम् ॥१॥ पितामहोऽत्र न पितुः पिता महेश्वरश्च न राजादिरिति देवशब्दः। एतच्च नाशकनीयम् । प्रसिद्धः । एको वि...... त्ततदुपशंभण्डप्रवृत्तिरिति तावेषात्राधिदैवतं गुरू चेति नमस्कार्यो । लक्ष्मीपतिस्तु यद्यपि वृत्तीनां निर्माता, तथापि पितामहादि.. ..... ...णस्यानुचितत्वादसत् । तस्मात् प्रणमनं प्रह्वीभावः । कायेन वाचा मनसा च आयः शिरसेति दर्शितः। द्वितीयो देवावित्यनेन प्रणम्य... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... .... .... .... .... .... .... .... ....यममिनयो न च

Page #470

342.]
C-Natya
447
नाट्यधर्मिरूपश्चतुर इव भुजादावादिभिन्नइत्यभिनयोऽपि प्रदर्शनीय एव । मानसी तु प्रह्वता वा ............ रण्यात् प्रश्नासङ्गतिरुत्तरग्रन्थस्य चानुपपत्तिः। 'दृश्यं श्रव्यं च यद् भवेत् ।
'जग्राह पाठ्य मृग्वेदादित्यादेर्गन्थं प्रत्य. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . End of Chapter I on folio 56
..........ता अपीति । मण्डपाध्यायस्य द्वितीयस्योपोद्धातं करोतीति विशेषः ॥
त्रिणेत्रपादाब्ज(स्तो सोदास्तवोल्लसत् प्रसादभाक् स्फुटमिह नाट्यशासने । प्रवर्तितेयं हृदये महाधियां
प्रकाशतामभिनवगुप्तभारती ।। इति महामहेश्वराभिनवगुप्ताचार्यरचितायामभिनवभारत्या भारतीयनाट्यशानबिवृत्तौ नाट्योत्पत्तिः प्रथमोऽध्यायः ।
Ends. -
चाप
पीठे स्तम्भन्यासमाह षडन्यानन्तरे चैव पुनः स्तम्भान् यथादिशम् ।
विधिना स्थापयेत् (तत्स्थो?त, ज्ञो)दृढान् मण्डपधारणे ।। उपरि रङ्गपीठमुखोपलक्षितस्य वा न नेपथ्यगृहं ॥ वारुण ............ण इत्युक्तं भवति । रङ्गपीठस्य यत् पृष्ठं रङ्गशिरः तत्र द्वितीयमिति राश्यपेक्षया एकवचनम् । तेन द्वा...........शिरसि नेपश्यतवाव? प्रवेशाय............कर्तव्यं, चकारादन्य.........वस्यार्ध जनप्रवेशनद्वारं । त्रीणि वा कार्याणि मतान्तरे । इति सद्भगृहीतं भवति । सर्वग्रहणादन? न्यू ) नाधिकत्वमत्र दर्शयन् विष्टे स्तम्भानामाधिक्यमभ्यनूजानीते व्यश्ररणापठि इति । रङ्गमध्य इति रङ्गोऽत्र ताच्छिरः अत्र पूजितापि तस्य...........यागो भविष्यति । आहुतिराह वनं तव त्वाहवनं तथा सत्याहुतिः स्यात् । दी............(अ? कुम्भस्य विनियोगमाहभिन्यादिति । उद्विग्नमानस इत्यनवधानरूप लक्ष्यते । नवे ( नव्य नाटय ? ) गृह इति । मण्डपशे(पो?ष) स्वमेवोक्तम् । प्रेक्षायां चेति नवायामिति केचित् । सम्ब(न्ध ).........पूजा कार्येति । अन्ये तु प्रेक्षारम्भे सर्वथा पूजा कार्येत्याहुरिति शिवम् ॥
इत्थं तृतीयमध्यायं ग्रन्थिस्थानेषु योज (येत् ? यन् ) बुध्दाभिनवगुप्तोऽहं शिवतातत्त्वबंहितः ॥

Page #471

448
Alamkara, Samgita and Natya
( 342.
इति महामहेश्वराभिनवगुप्तविरचितायां भारतीयनाटयशास्त्रविवृतामि( नव)
arcu........................gatutsty: References.- For Abhinavagupta and his place in Sanskrit Poetics
see De's Sanskrit Poetics Vol. I, pp. 117-19 and for the bibliography p. 120 where Dr. De remarks “The Trivandrum Palace Ms contains only ch. 1-6, 9-13, 18 and 19. The Ms in the possession of Dr. Ganganath Jha of Benares of which he kindly furnished the present writer with a transcript, contains 1-6, 7 (incomplete ), 8-31 ; but there are numerous gaps especially in the last few chapters. It follows in general the Trivandrum Ms. A Ms has been recently acquired for the Madras Govt. Oriental Ms Library which is also incomplete. An edition of chaptets vi and vii ( on rasa and bhava ) is in preparation by the present writer. Thuis voluminous but learned commentary deserves to be
published. Editions.-- Tha text of the Natyaśāstra together with Abhinava
bhārati edited by Mr. M. R. Kavi has been announced in 4 Vols. in the G. 0. Series, Baroda, out of which No. XXXVI was published in 1926 as Vol. I, and No. LXVIII as Vol. II, in 1934. Mr. Kavi remarks in the Preface (p. I).“The commentary unfortunately being incomplete chapter VII in this volume and chapter VIII in the next one had to be printed without it”.
- Keith History of Sanskrit Literature Preface p. xvii) remarks about Baroda edition: “Of Abhivagupta's inportant commentary on the Nāțyaśāstra we have now the beginning of an edition, which unhappily is fundamentally uncritical ”. – Indian Historical Quarterly, vol. iii, pp. 859-68. – Andhra His. Res. Society Journal Vol. III (Parts 2, 3, 4)-p. 200-article by M. R. Kavi “The chief merit in Abhipava is that he never skips over difficult passages.”

Page #472

C-Natya
449
343.4 नाट्यशास्त्रविवृत्ति (Haahrat)
Natyaśāstravivrtti (Abhinavabhārati )
41.
No. 343
1925-26.
Size.— 83 in. by 13şin.
Extent.-531 leaves; 28 to 30 lines to a page; 25 to 31 letters to
a line; title page and the page of contents extra.
Description.- Foolscap paper; Devanagari characters ; clear and
legible hand-writing; copy made on ruled paper and on one side of the folio only; the following N. B. is added to the contents page by the copyist:
“N. B. - This is copied from the Ms in Benares Library. The Ms in Benares Library was copied at Trivandrum and subsequently collated with a Ms in the Govt. Oriental Library, Madras. The Benares Ms consisted of two volumes, the first being a bound one containing 620 pages with additional loose 92 pages placed in several chapters. All these contained 19 chapters out of which 8th cannot be found. The second volume contained two loose sets of 78 and 189 pages. This contained next 12 chapters the last i. e. 31st being incomplete ”.
The copy contains the following chapters: Chapter Folios
Title 1-29
नाट्योत्पत्ति 30-30
मण्डपाध्याय 41-42
रङ्गपूजनम् 42-93
ताण्डवविधान
IV
93-110
incomplete
110-116
रसाध्याय
sz (A. S. N. 1

Page #473

450
Alamkara Samgita and Natya
[ 343
Folios
Chapter VII
156-159
Title incemplete ; contains the following N. B.- "इति उपरि १० कारिकाणां वृत्तिर्नष्टा तावता च अध्यायसमाप्तिः। भ्यान ग्रन्थो मातृकायां न लिखित इति भाति।
VIII IX
XI
XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX
not found 159-179 179-185 185-186 186-197 197-205 205-213 213-216 216-244 244-256 257-285 285-321
XX
आङ्गिकाध्याय चारीविकल्प मण्डलाध्याय गत्यध्यायः कक्ष्यावृत्तिधर्माभिधानं छंदोऽध्यायः वृत्तपश्चदशोऽध्यायः लक्ष्यालंकारदोषगुणाध्यायः काकुविधानं दशरूपविधान no title given in the colophon. वृत्यध्यायः। आहायर्याध्यायः No end No beginning (वैशिकः अध्यायः) स्त्रीपुंसोपचार चित्राभिनयः प्रकृतिविकल्पाध्यायः सिद्धयध्यायः incompelte ततातोद्यविधानम् सुषिरातोधम् incomplete
322-329 329-334 334
-360
XXI XXII XXIII
XXIV XXV XXVI XXVII XXVIII XXX XXX XXXI
360-362 363-371 372-375 375-879 379-383 384-416 419-426 427-531

Page #474

343.]
C-Natya
Age.— A modern copy completed on 3rst December 1925 from a Ms in the Benares Library (See N. B. under Description given above ).
Author. Abhinavagupta
( See remarks on No. 342 ).
Subject.—A commentary on Bharata's Natyaśāstra. ( See remarks on No. 342).
Begins.—
८८
॥ श्रीरस्तु ॥
|| अभिनवभारती ॥
भारतनाट्यशास्त्रव्याख्या
'अभिनवगुप्तविरचिता
।। अध्यायः प्रथमः ॥
यस्तन्मयान् हृदयसंवदनक्रमेण द्राक्चित्रशक्ति गणभूमि विभागभागी । हर्षोल्लसत् परविकारजुषः करोति वन्दे तमां तमहमिन्दुकलावतंसम् ॥ षडुर्विंशकात्मकजगद्गुगनावभाससंविन्मरीचिचयचुम्बितबिम्बशोभम् । पत्रिंशकं भरतसूत्रमिदं विवृण्वन् वन्दे शिवं श्रुति तदर्थविवेकिधाम ॥ विश्वबीजप्ररोहार्थ मूलाधारतया स्थितम् । सर्वशक्तिमयं वन्दे धरणीरूपमीश्वरम् ॥
सद्विप्रको कवदनोदितनाट्यवेदतत्त्वार्थमर्थिजनवाञ्छितसिद्धिहेतोः । माहेश्वराभिनवगुप्तपदप्रतिष्ठः
66
,
451
संक्षिप्तवृत्तिविधिना विशदीकरोति ॥ उपादेयस्य संपाठस्तदन्यस्य प्रतीकनम् । स्फुटव्याख्या विरोधानां परिहारः सुपूर्णता ॥ लक्ष्यानुसरणं श्लिष्टवक्तव्यांशविवेचनम् । संगतिः पौनरुक्त्यानां समाधानसमाकुलम् ॥ संग्रहश्वेत्ययं व्याख्या प्रकारोत्र समाश्रितः ॥

Page #475

452
Alamkara, Samgita and Natya
[ 343.
भरतमुनिरुचितदेवतानमस्कारपूर्वकं अभिधेयगुणीभावेन प्रयोजनं मुख्यया वृत्त्या प्रतिजानानः विशेषद्वारेण गुरुपर्वक्रममाक्षिप्ततया चाभिधेयप्रयोजनं तत्संबधान दर्शयति
प्रणम्य शिरसा देवौ पितामहमहेश्वरौ ।
नाट्यवेदं प्रवक्ष्यामि ब्रह्मणा यदुदाहृतम् ॥ Beginning of chapter VII ( incomplete ) on folio 156–
॥अथ सप्तमोऽध्यायः ॥ स्थायीप्रबुद्धहृदये व्यभिचारिभूतः कामाकुलासुजनतासमहानुभावः अन्तर्विभावविषयोरसमात्रमूर्तिः
श्रीमान् प्रसन्नहृदयोऽस्तु मम त्रिणेत्रः ॥ End of chapter VII on folio 159–
अत्रोत्तरं विभाव्यन्त इत्यादि वागादयोऽभिनया येषां स्थायिव्यभिचारिणां ते वागायभिनयसहिताविभाव्यन्ते विशिष्टतया ज्ञायन्ते यैस्ते विभावाः अभिनयानां ह्यनेकहेतुजत्वं तद्यथा हर्षार्थिदिभ्यः हासधर्मधूमरोगादिभ्यो बाष्पः
तद्वाष्पात् किं प्रतीयन्तां विभावास्तु इरित्येव निश्चयः अत एव... ... ... .... Beginning of chapter XXII on folio 334—
॥श्रीरस्तु ॥ अथ द्वाविंशोऽध्यायः॥ भेदेनात्माभिमुखतां नयन्तद्भेदकारणम् ।
सामान्याभिनयाकारगर्वमूर्ति शिवं नमः ॥ There is no end for chap. XXII.
There is no beginning for Chapter XXIII. End of Chapter XXIII on folio 360
“वैशिकपुरुषाधिकारे प्रवृत्तमध्यायं प्रकृते उपयोजयति योषितामिति नाटक इति दिव्यवेश्यानां तत्र भावान्यताकादिह तत्वेन चेति शिवम्"
अध्यायो वैशिकः सोऽयं त्रयोविंशतिपूरणः
कृतोऽभिनवगुप्तेन भद्रगन्थिपदक्रमः इति श्रीमहामाहेश्वराभिनवगुप्ताचार्यविरचितायां नाट्यवेदवितावभिनवभारत्यां वैशिकः त्रयोविंशोऽध्यायः समाप्त

Page #476

344. )
-.-- -
C-Natya
-
---
453
End of Chapter XXVIII (incomplete) on folio 383--
पूर्वरङ्गे तत्र हि देवतापरितोषादेव सिद्धिः तदेतदुक्तं गीतिज्ञो यदि
योगेन नाप्नोति परमं पदम् रुद्रस्यानुचरो भूत्वेति केचित् तस्यार्थस्य ...... End of Chapter XXXI ( incomplete ) folio 531–
एतदुपसरन्नेव योजयति स्थानादित्व निमित्तानीत्यर्थः" नानावस्था नित्यपरिसंख्ये यावान्तरभेदानिति यावत् यस्त्वादिमध्येऽक्सरभावो प्रधानामत्याह रसभावौ समीक्ष्यत्विति “ तुरन्येभ्योऽनयोर्विशेषकः " न केवलं नीतिभावोऽत्र रजनोपयोगित्वात्प्रधानं यावत्कार्यभावोऽपि कृतरसगतस्य वोच्येनास्पृष्टस्यानुभावस्याभिचार्यादेः पुराणामिति दर्शयति, अतिवाक्यैस्तु न ब्रूयात्तानि गीतैरुदाहरेत् यस्त्वाशिकि......इत्यर्थः, कान्यपातैवर्णयितुं कुतश्चिन्निमित्तान शक्यन्ते ते गीतवाद्यैरुदाहर्तुं कथयितुं शक्याः तर्हि नाटककाव्यवद्गीतकाव्ये सद्धि तदङ्गनिर्वहणादि प्रयाससंभवः तैरेवेति राजादिवर्णनया नताङ्गानेऽपि तत्सदृशं सादिवर्णनेन तैरेव तु कार्याथैः अन्ये रौपम्यसंश्रयरित्युक्तम्, तत्र कस्य केनौपम्यमिति प्रस्तावयितमाह धवानामाश्रया इति वर्णनीया इष्टतैवौपम्यं सादृश्यं तदेवगुणः प्रकृतोपयोगासंभवप्राप्तिरौचित्यं, येषामित्यर्थः' कस्य किमुचितमिति दर्शयति, आदित्यसोमपवना इत्यादि, अत्रापि प्रतापह्लादकत्व शैघ्यायवान्तरं राजेरन्येष्य, एवं सर्वत्र ग्रहाजीवादयः उक्तवृषगास्त्रिध्यादयः काला इति शस्यागाहुः"
अपूर्णोऽयं ग्रन्थः “ Copied from the Ms of Benares Library. The Ms in Benares Library was copied at Trivandrum and subesequently Collated with a Ms in the Govt. Oriental Library, Madras” 3 Ist December 1925.
B. O. R. Institute, Poona. References.-- See remarks on No. 342.
नाट्यसर्वस्वदीपिका
Natyasarvasvadipikā No. 344
41.
1916-18. Size.— 10 in. by si in. Extent.- 64 leaves ; Io lines to a page ; 37 letters to a line, :.

Page #477

Alamkara, Samgita and Natya
[344.
Description. - Country paper; Devanāgarī characters; clear, bold and legible hand-writing; borders ruled with double red lines; folios 1 to 5 containing the list of contents have three colulmns; folios 12, 13 and 14 are numbered twice; folio 12 ( doubly numbered ) blank on one side ; folio 14o Îth blank; folios 26, 29 and 44 not numbered; folio 47, blank; folio 57 half-blank ; last folio 614 th blank ; fol. 61b blank. The list of contents ends on folio 5a with the following remarks:- ." एतत्पर्यत आदिभरतशास्त्रं अस्य ग्रंथस्य नाम नाट्य सर्वस्वदीपिका”. Further on folio 5' the list enumerates the divisions and subdivisions of the work as under:5 Skandhas ( viz समवायस्कंध, शिक्षास्कंध, भावनिरूपणस्कंध, उल्लासस्कंध, वैशेषिकस्कंध ).
454
*
The colophons of chapters as found in the work are as under:
Folio
II
14
18
32 Adhyayas
221 Prakaranas
23
-
*
The Ms of з
See Catalogue 1894, v.
Title of Chaptr
संकेताध्याय
'सभोद्धारादिपेरण्यां ताष्टप्रकरणं नाम द्वितीयोध्यायः 'आचार्यनटादिमादगिकात्तं नवप्रकरणं नाम तृतीयोऽ
ध्यायः
' ( इत्थं रचितोत्र भरते महापंचमस्त्वांधव चोर्ध्वविहितो बुधेनाथ अधायवरोन्वेदपइस्सटीकोहेराज नारायणसिद्धशिवयोगिनाथेन सममन्वयपदेन रम्यं) इति पंचमस्सर्गः ' Possibly the bracketed portion of the above colophon was written by the scribe who transcribed the original work in Andhra characters ( आंध्रवचः) into the present Devanāgarī copy.
25
८
"
6
नाट्यानां नाट्यांग समाग्न्यादि हस्तादि देवतांत्तसप्तप्रक रण निरूपणं नाम षष्ठोऽध्यायः "
in Govt. Ori. Library Madras is in Andhra characters 108, No. 590).

Page #478

344. ]
28
32
From this folio onwards no colophons are fonnd but beg
inning of chapters as under:
fol. 34 –
fol. 44
-
C—Natya
'पूर्वरंगादि सभास्तवांतपंच प्रकरणनिरूपणं नाम
सप्तमोध्यायः
नाट्यभेदप्रकरणं नाम अष्टमोध्यायः
सभापति etc.
fol. 57
श्रीरामाय नमः etc.
Some of the above colophons begin as under:
-
श्रीगणेशाय नमः - “ तालानां कथयामि लक्षणमहं etc. " अस्थानदक्षिणे भागे स्थित्वा तत्र
do
,
455
" इति श्रीआदिभरतशास्त्रे समवायस्कंधे नाट्यसर्वस्वदीपिकायां "
"
The only स्कंधs referred to in these colophons are समवायस्कंध and शिक्षास्कंध .
Perhaps the आदिभरतशास्त्र consisted of 5 स्कन्धs, ३२ अध्यायs and २२१ प्रकरणs ( and 6000 Slokas ) as noted at the end of the list of contents and corroborated by the following verses on folio 10.
" सर्वाणि भरते नामोद्देशप्रकरणानि तु ।
तत्रैकविंशद्विशतं ( २२ । ) द्वात्रिंशाध्याय संख्यकं ( ३२ ) । श्लोकानां षट्सहस्त्राणि ( 6000 ) स्कंधाः पञ्च विनिर्मिताः ॥ समवायस्ततः शिक्षा स्कंधो भावनिरूपणं ।
( 1 )
(2) (3) उल्लास वैशेषिक इति स्कंधानामेष निर्णयः ॥ (4) (5)
The following works on music have been mentioned:
तालकलाविलास, चतुरसभाविलास, संगीतमणिदर्पण, संगीतचूडामणि, संगीतविद्याविनोद, - ( fol. 37 ); सरस्वतीकंठाभरण, उत्तमचूडामणिकार, - ( fol. 38 ); संगीतरत्नाकर, संगीतार्णव - ( fol. 36 ). The following extract ( from folios 7-8 ) furnishes some information about the author and the purpose of the present work :
तच्छास्त्रं शिथिलीभूतं जनैश्वित्तप्रमादिभिः । पुनरुद्धारयाम्यद्य प्रज्ञया दैवलब्धया ॥

Page #479

Alamkara, Sangita and Natya
[ 346..
सशास्त्रोद्धारकः इत्याशक्य नारायणः शुद्धशिवश्रीरामानंदयोगिराट् प्रभुर्वीरस्त्यागी विद्याभोगींद्रो गुरुर्देवोहि षोडशैतानि नामैकमेकस्यैव भविष्यति इति ग्रंथकर्तुः भविष्यर्थे वरदस्यः इदानीं प्रस्तुतोपयोगमनुसरन्नाह
वैद्यप्पमंत्रितनयः कोकिलांबा तनूभवः नारायणः सिद्धशिवयोगिराजो विराजते
वरकोटिकलपूडिवंशजो ब्रह्मवेत्ता(ज्ञ) सकलसुकलश्रीवत्सगोत्रः कवींद्रः भरतमखिलमापस्तंबसूत्रः पवित्रः स्फुटतरमकरोत्तं योगिनारायणार्यः देवस्सनामेति करोन्नाट्यसर्वस्वदीपिका संग्रहीतुस्तस्य कवेरारंभस्सूच्यते- वैद्याह्वयं स्वगुरुनाथमहं प्रणम्य
सम्यानिधाय हृदि सांबशिवांघ्रिपद्मं । संस्तुत्य देवमुनिपूर्वकविं मुदामुं
व्याकर्तुमादिभरतं स्फुटमारभामि ।। Only the following colophon on folio 25 mentions the name of the author. "नारायणसिद्धशिवश्रीरामानंदयोगीराजावरचिते अधिभरते नाट्यानां नाट्यांगसामग्यादि हस्तादि देवतांत्त सप्तप्रकरणनिरूपणं नाम षष्ठोध्यायः” The Ms contains text of Adibharata and commentary Nāțyasarvasvadipikā. As we have no Ms of cha before us it is not possible to say how far the text of the work is continuons in the present copy or whether the text is
quoted in part only. Age.-The manuscript appears to be not very old. Author.- Natyasarvasvadipika appears to be a commentary on the
Adibharata. The author of Adidharata appears to be Nārāyaṇa (alias Rāmānanda Yogirāja) who was the son of the minister
"वैद्यप्प" and his wife 'कोकिला(म्बा). He belonged to the • घरकोटिकलपूडि family of वत्स गोत्र.
The author of the नाट्यसर्वस्वदीपिका, in the verse "वैद्याह्वयं... आरभामि,” bows to his preceptor by name वैद्य and commences his exposition of आदिभरत. It is not clear who is
the author of the नाट्यसर्वस्वदीपिका. Subject.-Dramaturgy (Natya).

Page #480

344.]
C-Natya
Begins.--
श्रीनाथवाक्पतिसुराधिपसेवितांघ्रिः । सिंधुरभासुरतनुर्गिरिजासहायः। .. कोटिरशेखरविधुः करुणारसाब्धं
मां पालयेपरशिवः प्रियशाक्करस्थः ॥ .. एषा ग्रंथकर्तुस्सोपासितदेवता ध्यानानुरूपा नांदि, नरपतिशेषां चिन्नापा पदनियमो नाभ्युगतः आशीर्नमस्क्रियावस्तुनिर्देशो वापि तन्मुखमिति प्रामाण्यात् । ततः आशीर्वादनांदी करोति । .................
भ्रश्यद्विश्वं भरणभ्रमितभुवनभृत्कुंभिकुंभिनसानि तृय्यत्तारांणिरिंखद्धरणिधरशिरश्रेणिशिर्यद्रिषंति दिक्कीर्णोदन्वतोपेद्रवदमरमूचक्रचंचद्वियंति
व्यसंत्तुव्यापदस्कांत्रिपुरविजयिनः तांडवाडंबराणि एषा आशीर्वादरूपा नांदि । अत्र प्रारंभग्रंथार्थस्सूचितः । अथ नमस्कारानांदी. करोति।
आंगीकं भुवनं यस्य नाचिकं सर्व वाजन्यं । आहार्य चंद्रतारादि तन्नमस्सात्विकं शिवं॥
... - एतं नमस्कारनांद्यामपि आरब्धग्रंथार्थ जातकश्च भवति अनंतरं वस्तुनिर्देशमा
धान्यानांदीमाह।
ब्रह्मतालधरोरिस्तु पटहि विणाधराभारति । वंशास्यौशशिभास्कराभृतिरताश्रीरवमेते स्थिताः ॥ नंदी गरिटीमृदुंग्गललितौ गेयो मुनिस्तुंबुरु ।
शंभुर्नृत्यकरांबुजो विजयते नाट्यं सदेवं भजे ॥ .. Ends..- ...
“ पताकस्य कनिष्टाया यात्रांगुष्ठे निवेदनं । .
तमेव ताम्रचूडाख्यवदंति भरतादयाः॥ विनियोगं ॥
लोकत्रये त्रिशूले च गणनेति ददर्शने । फलके च रसे युद्धे ॥
देवजातौ शंखवणे ताम्रचूडकर विदुः ॥२४॥ इति असंयतहस्तप्रकरणं समाप्तं ॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीरस्तु ॥ 58 [ A. S. N.]
नाह।

Page #481

$38
Alamkara, Samgita and Natya
344.
References. There is a work called in Govt. Oriental
Library, Mysore.
1
See Catalogue 1894, p. 108.
No. 345
आदिभरतम् श्रीभरताचार्यप्रणीतम् (572) आ. ८५ प. असमग्रम्.
See also Oppert No. 4991.
enfes
to be Natyaśästra of Bharata (mrer ).
भरतशास्त्रग्रन्थ
alamkara-the subject-matter is stated
Bharatasastragrantha
40
1916-18.
Size. 13 in. by 8 in.
Extent.- 30 leaves; 20 lines to a page; 20 to 23 letters to a line. Description. Foolscap paper; Devanagari characters; folies 21, 24, 28, 29 and 30 contain a few lines in Telugu characters; corrections made in red ink; legible and clear hand-writing; copy made on one side of the paper only; paper ruled in pencil before copying; folios are numbered in the middle of the page at the top; right and left borders ruled with single pencil lines; the following works have been referred to in the copy.
अमर, शब्दार्णव, कविकण्ठपाक (श ? ), नानार्थदीपिका, भागवत (folio 1); (fol. 2 and 4 ); fugiu (fol. 3 ); सङ्गीत चूडामणि ( fol. 3 and 10); भगवड़ीता ( 'भगवद्वचनानुरोधेन' ) ( fol. 4 ); प्रसन्नराघवव्याख्या by the author himself ( अस्मत्कृत ) (fol. 6 ); सङ्गीतरत्नाकर ( fol. 6, 18 ); रामदीपिका, रत्नमाला ( fol. 8 ); रसकरि(लि ? ) का, भावप्रकाश ( fol. 13 ); ऋतुक्रीडाविवेक, भावप्रकाश ( of शारदातनय ? 1175 - 1250 AD. ) ( fol. 14 ); भरत( fol. 18, 17 and 24 ); सामुद्रिक, रङ्गलक्ष्मीविलास ( fol. 18 ) ; " भरतार्णवकोविदैः " ( fol. 21 ).

Page #482

345.]
CNatya Age.-- A modern copy made in 1916 ( completed ) on 23rd Octo
ber 1916). Copied by K. Venkatasubbasastry. Compared by K. Venkatasubbsastry with
___S. Venkatasastry on 23-10-16. Author.-- Not given, the copy having no colophon. Subject.-- Dramaturgy (Natya). The portion covered up by the
present copy deals with dancing ( Nrtya), singing (Gita), .., . gesticulation etc. . . . Begins.
श्रीः ।। भरतशास्त्रमन्धः ॥ अनुरागम् । गुणे रागे द्रवे रस इत्युभयत्राप्यमरः । विषयाः । रूपादयः ।
सब्बो मन्न-आसीत्यमरः । प्रावली पादलिः पादलामोकासस्थालीफलेरुहेत्यमरः । पुंस्युत्तंसवतंसौ द्वौ कर्णपूरेपि शेखर इत्यमरः ब्रमोटाध्वनिवाहा इति । “क्रमस्तुपादविन्यासे बेदपाठान्तरे विधाविति" शब्दार्णवे । अनन्यअनमा कुसुमेषु रनन्यज' इत्यमरः । तमालस्य । कालस्कन्धस्तमासा मिच्छोपीत्यमरः ॥ कविकण्ठपाके कथितम् ।
"वर्ण गणश्च काव्यस्य मुखे कुर्यात्मशोभनम् । कर्तृनायकयोस्तेन कल्याणमुपजायते ॥ संविदारिष्टसम्पत्तिकरयोरेव सम्भवेत् ।
स गणेन समायुक्तो सर्वकामफलप्रदः॥
इति मानिषदे प्रभालक्ष्योर्वाणी नयोस्सरस्वतीति नानार्थदीपिका । . Ends...
संयोग......कालः सकलस्तालसंज्ञक in telugu characters (अ.॥ भायाला संयोजविप्रोगानु अविरेण्डुबिधाहट, अविवाति अशितालमुनितालसंज्ञ अक्षियसवालनु तकारः).........
दशमाणात्मकं तालं यो जानाति स तत्ववित् । in telugu characters (अ॥तागा दशमान लियबालन : कालो-यः। यति प्रस्तार-ता
उपप्पर जियस्तं पानशतं शकत् । यः कालसूचिसम्भेधास्तक्षणं परिकीर्तितः ॥ . . .

Page #483

466
Alamkara, Saħħgitã and Natya [4 लवरष्पक्षणश्चैव क्षणर......श्व काष्टभिः। अष्टौकाष्टनिमेषश्च निमेषैरष्टभिः कला ॥.. तालाख्यान्तु चतुर्भागं चतुर्भागमनुद्रुतम् । अनुताभ्यां बिन्दुस्यात् बिन्दुभ्यान्तु लघुर्भवत् । लघुवं गुरुश्चैव त्रिलस्सतु उच्यते।
ल चतुष्टश्चनिश्शब्दं इत्येते कालनिर्णयः। 'इति कालगतिः प्रोक्तः ता पूर्वसूरिभिः । 'अ॥ पनपत्रशतम्, in telugu Characters ( नुरु तामर आकल । ओकरे
कुमीद ओकरे गुगा). . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . References.--Aufrecht mentions two Mss of ASTIAT ( music ) by
रघुनाथ viz. (i) Burnell 606 and (ii) Oppert II, 4099. The subject of No. 4099 as given by Oppert is Natya. The Tanjore Ms described by Burnell is fragmentary. Perhaps No. 4099 of Oppert and the present copy may be identical.
भरतार्णव
Bharatärņava
42
No. 346
1916-18. Size.-- 13} in. by 84 in. Extent.- 69 leaves + one blank leaf ; 20 lines to a page ; 18 letters
to a line.. Description.-- Foolscap paper ; Devanagari characters; copy made.
on one side of the paper only; paper ruled in pencil before copying; corrections made in red ink ; clear and legible hand-writing; pages numbered in English; page 20 blank 3 the contents of the copy are the following: - Pages I-22 -देवताभिनय.
.
... . 23-24-प्रकीर्णाभिनयः ।। From 34th to 43rd page we find a chapter of the भरतार्थचन्द्रिका. It begins-.,

Page #484

346.]
C-Naiya
At
“ । नन्दिभरतोक्तसंकराध्यायः । वक्ष्ये सङ्रहस्तानां हस्तयोगानुसारणम् ।
का(ला? )ङ्गो(ङगू?)लोऽधोमुखो यत्र गोस्वने द्राक्षके भवेत् ॥ Ends.
" अर्थे तु युज्यते ह्यग्रे पताकश्चेत्प्रचालितः । अन्येषामपि धातूनामौचित्येन नियुज्यते ॥ भरतार्थचन्द्रिकायां भूधरराजस्य दुहितरचितायाम् ।
नानार्थमुद्रहस्तो सुमते बहुविधोऽस्ति तत्र संक्षिप्तम् ॥ इति श्रीनन्दिकेश्वरविरचिते पार्वतीयप्रयुक्तभरतचन्द्रिकानानार्थ प्रकरणं समाप्तमासीत्" This portion of भरतार्थचन्द्रिका is identical with that of Ms No. 13009 of the work in the Govt. Ori. Mss Library, Madras (vide p. 8737 of Vol. XXII of Descr. Cata. 1918). pages 43 to 52 - “ भरतार्णवे सुमतिबोधकसंयुतहस्तप्रकरणं नाम
द्वितीयोऽध्यायः” , 52 to 60 - "भरतार्णवे सुमतिबोधने असंयुतहस्तप्रकरणं
नाम प्रथमोऽध्यायः" Age.-- A modern copy made in 1915 from a Ms in the Govt. Ori.
___Mss Library, Madras. Author.-- The work is attributed to Nandikeśvara. It is supposed
to be a condensed version of Nandikeśvara's work by Sumati treating of dramatic gestures and tala. Compare the following verse on folio 4 :--
“ आलापचारां वक्ष्येहं देशीपद्धतिमाश्रिताम ।।
भरतार्णवमामन्थ्य सुधामिव समुद्धताम् ॥" Subject.- Dramaturgy, particularly dramatic gestures (abhinaya)
and tala.... Begins.
॥श्री॥
॥ भरतार्णवः॥ "कश्चिन्निपुणसंमतः। गायको गायनीपात्रं प्रवेशो नृत्यमान्दिरे । ते सर्वे मिलिताः कुर्युः । प्रथम रङ्गवादनम् । अनुवृत्तिर्मुखलक्षणम् । तु लये सपूर‘णम् । तास वृत्तिरित्येते । भवन्ति कुलजा गुणाः ॥

Page #485

4th
Alamkara, Sangita and Natya
13.
अङ्गेनालम्बयेद्गीतं हस्सेनार्थप्रदर्शनम् । चक्षुो भावयबापाला मासिकः यो हारको सहि हिस्सतो मनः।
यतो मनस्ततो भावो यतो भावसतो रसः ॥ Ends.--tolio 34
" महातेजश्व कीर्तिच ब्रह्मचर्या तथैव च ॥
पुरुषायुषमन्नं च पशोद्धियथाक्रमम् ॥"
( from folio 34 to 43 is a copy of भरतार्थचन्द्रिका ). Begins.-- folio 43
॥वृत्तहस्तप्रकरणम् ॥ अतः परं प्रवक्ष्यामि नृत्तहस्तानुसारणम् ।
उद्देशलु क्रमास्तेषां उद्धृत्तस्तलवक्त्रगः ॥ Ends.--- folio 66
तानिश्च शिक्षिता नायनाना जानपदाः सदा ॥ एवं पराशरात्माप्तं तती लोके प्रतिष्टितम् । (अतः परमान्धमामामय्यः काश्चन पतयः)
शब्दगृङ्गारलक्षणम्
॥आंध्रभाषामयी॥ भरतस्य वचः श्रुत्वा प्रत्यूर्सनग्रस्तु तम् ।
नराणां यत्नतः कार्यक्षसोचकिया जिजा।
" असा Begins. -folio 61 श्रुक्तान etc. Ends.
"देवतानां भवेज्ज्येष्टं नृपाणां मध्यमं भवेत् । शेषाणां प्रवृत्तीनां तु कनीयस्तु विधीयते ॥ विषाग्रहानां सर्वेषां तच्चैव हि निबोधन ।
टीका-आन्ध्रमाणामयी Copied and Compared -30-9-15. Govt. Ori. Mss Librany Madras.

Page #486

347.]
G-Natya
References See S. K. De-Sanskrit Poetics I p. 3 (foot-hote), Madras Des. Catalogue No. 13006-68.
Oppert I, 8128.
comitget
No. 847
Size. 9 in. by 41 in.
Extent. 45 leaves; 9 lines to a page; 24 letters to line. Description. Country paper, somewhat musty in appearance; many folios moth-eaten, portion of the text being thus lost; Devanagari characters; occasional use of gas; bold, clear and legible hand-writing; borders ruled with double black lines; numbers of leaves and verses marked out with red pigment, so also the colophons of chapters; subject-headings marked out with red pigment; total folios wanting between 53 and 119 are 22 viz. 62, 67-73 (both inclusive); 82-93 (both inclusive) 98 and 99; first 52 folios are also wanting: colophons of different chapters appear as under:Folio 66 54 gefæt matvara: #4 : ' IV Chap.
در
33
33
در
95
IOI
III
119
""
cr
VII
उत्तरखंडे रसवर्णनाध्याथः " उत्तरखेडे पोडशंगारवर्णन - अध्यायोटमः VIII उत्तरखंडे षट्ऋतुवर्णनाभ्यायो नवमः " IX "उत्तरखंडे राजनीतिवर्णनाध्यायो दशमः" X
Rasakaumudi
303 1880-81.
(c
در
در
""
در
The above analysis shows that the following portions have been lost in the missing folios :-- Chapters 1, 2, 3; portion of chapter
IV.
VII.
5, 6, ; portion of chapter portion of chapter VIII. (folios 98, 99). The work consists of 10 chapters in two Khandas (purva khanda and uttarakhanda); chapters VII, VIII, IX and X available in the copy belong to the while chapters . All the
I to 4 and perhaps 5 and 6 belong to the available colophons for chapters read as under :--

Page #487

Alamkara, Samgita and Natya
[ 347. " इति श्रीमनाट्यशास्त्रे श्रीकण्ठकविविरचितायां रसकौमुद्यां" Folios 53 to 56 deal with talas ; folios 57 to 100 deal with Karanas, angaharas etc. in the manner of the 4th chapter of the Natyaśāstra of Bharata ; folios 100 to III deal with Sodasasrngåra-varnana and a rhetorical description of the six seasons and folios III to 119 deal with ngpaniti or rules of kingly life and behaviour, which don't properly fit in this treatise, the major portion of which deals with Natya
sastra' as stated in all colophons. Age.--Samvat 1652.
Author.-- Srikantha Kavi. .Subject.- Natyasastra as mentioned in the colophons.
The work appears to be a combination of Sahitya and Samgita written by the poet Srikantha to commemorate the love of his patron Jam, for these two arts as mentioned in verse 36 in the colophon. Jam mentioned in verse 36 is the grandson of Jam Raval of Navanagar who founded the present line of the Jams of Navanagar in A. D. 1540. The T Teer king mentioned in the verse 36 and the preceding one is none else than Jam satarsal who reigned from 1569 A. D. to 1608. The paesent copy, therefore, written when both श्रीकण्ठकवि and his prtron श शल्य king were living. The work must have been written between A. D. 1569 and A. D. 1596 the date of the present copy. First 52 folios are missing ; some folio, from fol. 53 onwards are moth-eaten at the corners, hence the following extract from 53 which is not lost in the moth-eaten part of the same is here given :--
.......। इति संख्या ॥ अथ ताले गुरुदिष्टान् दश संचान ब्रुवेधुना । अन्योन्यतालयोर्योगे संचार संच उच्यते ॥ ॥ लक्ष्यजाः साधका सम्यक् तं जानाति परेन च कल्पश्चिबाहरौदिगि दिगिश्चैव (ईि) कर्तरी । कर्नुर्धरूटदद्याख्या झें (?) कृतिर्मिश्रकस्त्विति । कल्पोद्भवाः पाटवर्णास्ते ते थैत्वितीरिताः। . वर्णाः स्युस्तक्रिडा इति चित्रे गिडदगा परे। . पाटावादर संज्ञे तु धरगिडामताः संचे दिगि दिगो प्रोक्ता-पाटौ दिगि दिगीति च ॥

Page #488

3470
C-Natya
...
465
मुरिभिरर्द्धकर्तयों तकवे तिमता क्रमात् । तृतीयतुर्यसंचाभ्यां कर्तरीति निगद्यते । तुरटोरथ संजाता वर्णाधरि गिडा इति । दो स्यादह दहेति झंकतो झमिति स्मृतः । संचानां मिश्रणान्मिश्रः सोपिनानाविधोमतः
इति दश संचाः ॥ इति ताला।। LEnd of folio 6r Vi ) “। लोलचा ....." ( Beginning of of folio 63-....... नाटयकारणं ॥४०॥ | End of folio 66-“ अन्योन्यौ स्कंधदेशस्थावुत्संगस्वात्स्वसंमु-" | Beginning of folio 74-" . . . . . . पुष्पादिभिः क्रमात " . ( End of folio81-"॥७९॥ इति ललाटतिलकं ॥४९॥
Beginning of folio 94-"..... ये कोलाहलं केकिनं।" - End of folio 97-" मालाकारमनोभवस्य पयसो यंत्रहि नाभी हृदा
दुर्वर्तु रसावारिभूरिमिथुनप्रेमहुसेका--" Beginning of folio 100
“हस्ताभ्यां विहितं सरोरुहशा तद्वीटिकाबंधनं
तस्माकिंचिदगूढगूढकुचयोई समुज़ुभते ॥२२॥ Colophon
“ श्रीकण्ठनाम्नारचिता नरेन्द्रयोग्यारसाला रसकौमुदीयं ।
नव्यार्थभव्या रसिकेन सेव्या काव्यानुसंधान विधानधन्या ॥३४॥ अत्यतोत्तुंग पीनस्तनकनकघटे वीक्ष्य कुंजे मुरारिः। कस्तूरी चारुनीविरचितमकरी मंजुलां चंद्रमुख्याः । यमातुं कंठपीते व्यधितविधुमणिवातमालाममुष्या। राधां प्रत्यस्यहास्यं हिमकराकरणप्रोज्वलं पातु भक्तान् ॥३५॥ भामा क्रूर करिक्रमरतितरां रिंगत्तुरंगोत्करां । चंचच्चारु रथा मदोत्कटमटा सेनां विधायद्रुतं । हत्वा यः परिपांथपुंजमकरोलीद्वारकां निष्करां सत्कीर्तेः किल शत्रुशल्यनृपतेः पारो न पुण्यांबुधेः ॥१०॥ सम्यक शाम्रपरंपरा प्रतिपदन्यासक्रिया प्रोल्लस
दिचापापविनोदरंगरसिका श्रीशत्रुशल्यो वृपः। 9 [A.SN.]

Page #489

Alamkara, Sarngita and Natya
तत्तत्कामकलाकलापकुशल संगीतसाहित्त्वयोः। दक्षस्तांडवडंबरप्रमुवितो जामविरं जीवतुः ।। ३६ ॥ अस्तीयं रसकौमुदी रसविदा संतोषसंपादिमी रे धीरा धरणीतखेति विसले यामि कुत्रापि च । आस्ते क्षोणिपति मुस्द्रमासको दाता रसाइकस्तत्रैनां पठतो जनस्य सुलभामांबेयासिद्धि करे ॥ २७॥ कृष्णार्पणां मे रसकौमुदीयं विचिपद्यावलि चित्रितास्तु ।
कवीश्वराणां किल कंउपाठे लग्ना सती तिष्ठतु सा यथेष्टं ॥ ३८ ॥ इति श्रीमन्नाट्यशास्त्रे श्रीकंठकविविरचितायां रसकौमुयामुत्तरखंडे सज-' नीतिवर्णनाथ्यायो दशमः॥
संवत् १६५२ वर्षे आषाढ शुदि ४ सोमे लषितं ।। यादृशं पुस्तके दृष्ट्वा तादृसं लपितमयाः मम शुधमशुधं वाः मम दोषो न दीयते ॥१
श्रीरस्तु कल्याणमस्तुः ॥ References.-- This is the same Ms referred to by Aufnecht (1,494")
See SanskritPoetics-i, 319.. where Mr.S. K. De has included Śri kantha among minor writers on Alaskära. The present work is different from the सकौमुदी of घासीरामपण्डित which describes the characteristic features of the nine different rasas (Madras Catalogue No. 12921 Vol. XXII).

Page #490

APPENDIX I.
INDEX OF AUTHORS.
N. B.-(1) Anonymous works are not included in this appendix.
(2) The numbers denote the Serial No. of the works described and
not the pages.
Abhinavagupta : Locana, commentary on Dhvanyaloka.... 184-90
Abhinavabhārati, comm. on Nāțyaśāstra
.... 342-3 Ahobala, son of Krşņapandita : Samgita pärijäta .... 324 Amarendra, disciple of Jinadatta Súri : Kaviśikṣāvștti,
commentary on Kāvyakalpalatā Amstānanda : Alamkarasamgraha
.... 23 Anandavardhana : Dhvanyaloka or Sahşdayaloka ... 183-90 Ananta Pandita : Vyangyārthakaumudi, a commentary on Rasamañjari
.... 231-5 Appayya Dikṣita, son of Rangarāja: Kuvalayananda 143-55
Citramīmānsā
176-9 Vịttivārtika
279-85 Asadhara : Alamkāradipikā, a commentary on Kuvalayānanda of Appayya Dikșita
152-4 Trivenika
180-1
Baladeva : Sșngārahāra
295 Baladeva Vidyābhūṣaṇa : Sahityakaumudi, a comm. on Kavyaprakāśa
.... 111 Kavyakaustubha
.... SI Balakrsnabhasta : Alamkārasāra
.... 32-3 Bhanudatta : Alamkāratilaka
.... 7 Rasamanjari
213-19, 229-33, 236 Rasatarangiņi
.... 203-4

Page #491

468
Appendix I
337-41 310
....
....
112
Bharata : Nāțyaśästra Bharata (?): Gitālamkāra Bhāskara Súri : Sahityadipikā, a commentary on
Kāvyaprakāśa Bhimasena Dikṣita : Kuvalayānandakhandana
Sudhāsāgara, a commentary on
Kävyaprakāśa Bhojadeva : Sarasvatikanthābharaṇa Bhůdeva Šukla : Rasavilāsa
156
114
296-9 243-4
Catura Damodara : Samgitadarpaņa Catura Kallinātha : Samgitaratnākarakalānidhi Ciramjivabhasta : Kävyavilăsa
320-3 329
I 20-21
....
122-3
79
Daņdin : Kāvyādarśa Devantha Tarkapañcănana : Kãyyakaumudi, a
commentary on Kávyaprakāśa Devasaṁkara : Alamkāramañjüşă Deveśvara : Kavikalpalată Dhanañjaya : Daśarūpaka Dhanika : Avaloka, a commentary on Dasarüpaka Dharmasudhi : Sahityaratnākara
....
10-II 47-9 333-5 334-5
....
308
Gadădharabhasța, son of Gauripati and grandson of Damodarabhatta : Rasikajivana
... 247 Gangārāma Jadi : Rasamimänsä
.... 238 Naukā, a comm. on Rasatarangini .... 205 Gopālabhatta : Kasikarañjani, a comm. on Rasamañjari... 226-30 Govinda, son of Sonodevi and Keśava : "Pradipa, a comm. on Kavyaprakāśa
... 85-93, 95 Gunaratnagaội : Sāradīpikā, a comm. on Kavyaprakāśa .... 105

Page #492

Index of Authors
Harinatha, son of Viśvadhara: Kävyädarśamarjana, a comm. on Kavyadarśa
Hariprasada Mathura, son of Gangeśa: Kāvyārathagumpha
Hemacandra Kavyanuśāsana and vṛtti
Indrajit Rasikapriya
Jagannatha Resagangadhara Jayadeva Candraloka
Jayanta Bhatta Kavyaprakāśadīpikā, a comm. on
Kavyaprakāśa
Jayarama Nyāyapañcānana: Kavyaprakāśaṭīkā Jayaratha Almkāravimarśinī, comm. on Alṁkāra
sarvasva
Jayaratha Alaṁkārodaharaṇa,
Jinavardhana or Jayavardhana: a comm. on
Vägbhatalaṁkära
Jivarāja Dikşita, son of Vrajarāja: Setu, a comm. on Rasatarangini
Jñānapramoda Vācakagaņi: A comm. on Vägbhaṭālaṁkāra
Kamalakarabhaṭṭa, son of Rāmakṛṣṇabhaṭṭa : prakāśaṭīkā
Kāmarāja Dikṣita: Kāvyenduprakāśa
Karṇapūragosvāmi
Kesava Miśra: Alaṁkārasekhara Kikarāja, son of Sajjana and Sāradā:
Saṁgitasāroddhāra
Alaṁkārakaustubhațikā
Kṛṣṇānanda Vedavyäsa, son of Hirakānanda Vedavyäsa Samgitaragakal padruma
Kşemendra Kavikaṇṭhābharaṇa
Kavya
....
124
131
127
.... 248-54
....
198-202
163-74
80-81
118
469
28-31 34-35
266-74
208-9
278
119
142
6
20-22
332
330
40--41

Page #493

440
Appendix 1
Kşemendra, son of Prakaśendrapandita : Aucityavicăra.... 39 Kumbhakarņa Mahimahendra : Saṁgitarāja
.... 331 Kuśaladhira : a comm. on Rasika priya
.... 255
Maheśvara (Nyāyālamkāra Bhattācārya ) : Adarśa
or Bhāvārthacintāmaņi, a comm. on Kavyaprakāśa
.... 75 Mallarāja : Rasaratnapradipikā
.... 239-40 Mallinātha : Tarala, comm. on Ekāvali
.... 38 Mammaţa : Kāvyaprakāśa,
55-74,104, 116-18 Sabdavyāpāravicăra
.... 288 Miśra Ratneśvara : Ratnadarpaņa, a comm. on Sarasvatikanțhābharaṇa
... 300 Mukula : Abhidhāvsttimătrkā
... 1-2
Nägeśabhatta : Rasamañjarīprakāša, a comm. on . Rasamañjari
223-5 Nāgojibhasta : Udyota, a comm. on Kāvyapradipa of Govinda
95 Namisādhu : Kāvyālamkāraţikā
.... 133-5 Nandikeśvara : Bharatārņava
.... 346 Nānyadeva : Sarasvatihỉdayālamkāra
.... 312 Narahari Sarasvati Tirtha, younger son of Mallinātha: .... 96-8
Bālacittanurañjiņi, a comm. on Kävyaprakasa .... 16-8 Narasimha Thakkura: Narasimhamanişă, a comm.
on Kavyaprakāśa Nemasäha, son of Bhimasāha : Sahityasudha, a comm. on Rasatarangiņi
206-7
82
Parámānanda Cakravartin : Vistārikā, a comm. on Kävyaprakāśa
.... 99-101 Paundarika Rāmeśvara: Rasasindhu
245 Prabhākarabhasța, son of Mādhavabhațța : Rasapradipa ... 211 Pradyotanabhațța : •Prakaśa Śaradāgama, a comm.
on Candrāloka of Jayadeva
.... 173-4

Page #494

Index of Authors
471,
Pratihärendurāja : Laghuvṛtti, a comm. on
Kavyalamkārasārasamgraha Pundarika Vitthala : Rāgamalā
Şadrāgacandrodaya Punjaräją : Kavyalamkāraśiśuprabodha
141 313-5 318 140
.... ....
113
Rājahamsopadhyāya : a comm. on Vāgbhațālamkāra .... 277 Rājānaka Ananda : •Nidarśana, a comm. on Kavyaprakāśa 83-4 Rajānaka. Ķuntala : Vakroktijiyita and ţika
.... 256 Rāmacandra and Guņacandra : Nāțyadarpaņasūtra .... 336 Rāmacaraṇa: a comm. on Sahityadarpapa
306-7 Ratnakantha : Sārasamuccaya, a comm. on Kāvyaprakāśa Ratnākara : Dhvanigãthāpañjika
182 Ratnamaņdanagani : Mugdhamedhakarolamkāra
195 Rucaka : Samketa, a comm. on Kavyaprakāśa
102-4 Rudra : Sạngaratilaka
289-90 Rudrata : Kayyalamkāra or Rudrațālamkāra
132-3 Rūpagosvāmin : Ujvalanilamaņi
36 Ruyyaka : Alamkārasarvasva
24-7 Sahrdayalila
301 - 2
42-6 325-6 217-22 274-5 327,
246
Sankhadhara : Kavikarpaţikaracanã Śärngadeva : Samgitaratnākara Sesacintamaņi : Parimala, a comm. on Rasamañjari .... Simhadeva : a common Vägbhatālaṁkära Singabhūpāla : Samgitasudhakara
.... Rasārņavasūdhākara Šobhākara (?): Alamkāraratnākara
.. Somanātha, son of Mudgala : Rāgabodhayiveka.
with comm. Someśvara : Kāvyādarśa, a comm. on Kāvyaprakāśa .... Srikanthakavi : Rasakaumudi Śri Vatsalāñchana : Särabodhini, a comm. on
Kävyaprakāśa Kavya parikşă
15-7
76
106-10 54

Page #495

472
Appendix 1
141
Trimalla, son of Vallabhabhatta : Alāņkāramañjari .... 8-9 Tripāțhi Sivarāma : Rasaratnabära
241-2 Lakşmivihāra, a comm. on Rasaratnahāra
242 Udbhata : Kavyālamkarasărasamgraha Umāpati : Aumāpatam
309 Vämana : Kävipriya, Kavyālaskärasútravrtti ... 136-9 Vāgbhata I : Vāgbhatālamkära
.... 257-66, 276 Vägbhata II : son of Nemikumära and Vasundhara :
Alamkāratilaka, a comm. on Kávyānuśāsana.... 128-30 Vaidyanatha : Pratāparudrayaśobhủşaņa
.... 191-4 Vaidyanātha Pāyagunde : Ramă, comm. on Candraloka of Jayadeva
.... 172 Laghukuvalayananda .... 287 Vaidyanatha Tatsat, son of Rāmabhațța : Udaharana
candrikā, a comm. on Kāvyaprakāśa .... 77-8 Prabha, a comm. on Kavya-Pradipa of Govinda 93-4
Alamkāracandrikā, a comm. on Kuvalayānanda 157-61 Vidyadhara : Ekāvali
.... 38 Vidyārāma : Rasadirghika
210 Vijayananda : Kävyädarśaţikā
123 Viśvanātha : Sahityadarpaņa
304-5 Visveśvara, son of Lakşmidhara : Samañjasärtha .... 236
Alamkārakaustubha .... S .
Alamkāramuktavali .... 12-14 Vitthala : Samgitaratnākara
.... 328 Vitthaleśvara : Sțngärarasamandana
.... 291-4
Yamuna or Yamuneya : Kävyādarśavyakhya
126

Page #496

APPENDIX II
INDEX OF WORKS
N. B. – The figures refer to the Serial No. of the works described and not
to the pages.
19
IO-II 12-4 15-7
18
23
Abhidhāvsttimālskā, by Mukula Alarkārakarika Alamkārakaustubha, by Viśveśvara
with comm. by Karnapuragosvämin Alamkāralakṣaṇa, by Sambhünātha Alamkāramañjari, by Trimmala Alarkāramañjüşā, by Devasamkara Alamkāramuktavali, by Viśveśvara Alamkåraratnakara, by Sobhākara Alamkāraratnākaraprakstagathāsaṁskṛtikaraņa Alamkārasangraha, by Amftananda Alamkārasāra, by Bālakṣşņabhatta Alamkārasarvasva, by Ruyyaka Alamkārasekhara, by Keśavamisra Alamkāratilaka, by Bhānudatta Alamkāravimarsini, Alamkārasarvasvavyākhyā, by
Jayaratha Alamkārodaharana, by Jayaratha
by Sobhakara (?) Arthälaskara Aucityavicra, by Kșemendra, son of Prakaśendra
pandita Aumăpatam, by Umāpati (?)
60 (A. S. N.)
32-3 24-7 20-22
28-31

Page #497

474
Index of Works
Bharatabhāșya called Sarasvatihțdayâlamkāra, by
Nanyadeva or Nãnyapati, king of Mithila Bharatårnava, by Nandikeśvara Bharataśāstragrantha
.... 312 .... 346 .... 345
Candraloka, by Jayadeva
163-71 with ţikā Ramā by Vaidyanātha Payagunde .... 172 with ţikä Prakāśa śaradāgama, by Pradyotanabhatta
173-4 Candrālokaparyāya
175 Citramīmānsă, by Appayya Dikṣita
176-9
311
333 334-5
182
Dakṣiṇīrāgamālā Daśarůpaka, by Dhananjaya
with Avaloka, by Dhanika Dhvanigàthāpañjikā, by Ratnākara Dhvanyaloka or Sahrdayaloka, by Anandavard bana
with Locana, by Abhinavagupta Ekāvali, by Vidyadhara,
with comm. Taralā by Mallinātha
183 184-90
Coco
Gitālamkāra, by Bharata
310
47-9 40-41 42-6 52-3 122
Kavikalpalata, by Deveśvara Kavikanțhābharaṇa, by Kśemendra Kavikarpaţikaraca nă, by Šamkhadhara Kävyadarpaņa, by Jenā (?) Kävyādarśa, by Dandin
with comm. by Vijayananda comm. Kāvyadarśamärjana, by Harinātha, son of Viśvadhara comm. Śrutānupālini comm. by Yamuna or Yāmuneya
124
125

Page #498

Appendix 11
Kavyakalpalatavṛtti called Kaviśikṣāvṛtti, by Amaracandra, disciple of Jinadatta Sūri Kavyakaustubha, by Baladeva Vidyabhuṣaṇa, Kavyālaṁkāra or Rudraṭālaṁkāra, by Rudrața with comm. by Namisadhu vrtti Kavipriya, by Vamana
Kavyalamkarasärasaṁgraha with commentary
Lghuvṛtti
Kavyalaṁkāraśiśuprabodha, by Puñjarāja
Kävyänuśāsana
with comm. Alaṁkāracūḍāmaņi, by Hemacandra
comm. Alamkaratilaka, by Vagbhata II, son of Nemikumāra and Vasundhara
Kavyaparikṣā, by Śrī Vatsalañchana
Kavyaprakāśa, by Mammața
and Vrtti
comm. Adarśa or Bhāvārthacintamani, by Maheśvara
www.
Samketa called Kävyädarśa, by Someśvara Comm. Udaharanacandrika, by Vaidyanatha,
son of Ramabhaṭṭa,
Comm. Kavyakaumudi, by Devanatha
Tarka pañcanana
Comm. Dipikā, by Jayantabhaṭṭa Comm. Narasimhamaniṣā, by Narasimha
Thakkura
Comm. Nidarśana or Śitikanthavibodhana, by Rajanaka Ananda
Comm. Pradipa, by Govinda, son of Soriodevi and Kesava
164*
50
51
132
133-35
136-39
141
140
127
475
128-30 54
55-63 64-74
75
76
77-8
79 80-81
82
83-4
85-92

Page #499

476
Index of Works
Comm. Kavyapradipa with Țika Prahhā, by Vaidyanātha Tatsat
.... 93-4 Comm. Kavyapradipa with Udyota, by Nāgojibhasta Comm. Bālacittānurañjini, by Narahari Sarasvati Tirtha, younger son of Mallinātha .... 96-8 Comm. Vistärikā, by Paramānanda Cakravartin
99-101 Comm. Samketa, by Rucaka
102 Comm. do by Māņikya Candra
103-4 Comm. Săradipikā, by Gunaratnagani Comm. Sārabodhini, by Śri Vatsalāñchana
.... 106-10 Comm. Sāhityakaumudi with a țippaņa called Krşņānandini, by Baladeva Vidyābhūşaņa Comm. Sāhityadipikā, by Bhaskara Suri Comm. Sārasa muccaya, by Ratnakantha Comm. Sudhāsāgara, by Bhimasena:Diksi ... Comm. (anonymous )
.... 115 with a ţippaņa
... 116-17 with comm. by Jayarāma Pancänana Comm. by Kamalākarabhasta, en o Rāmakrsnabhasta
.... 119 Kävyärthagumpha, by Hariprasāda Mäthura, son of Gangesa
.... 131 Kāvyaviläsa : by Ciramjivabhațţa
I 20-21 Kāvyenduprakāśa, by Kāmarāja Dikșita
142 Kuvalayảnanda, by Appapya Dikṣita, son of Rangaraja
.... 143-51 with comm. Alainkāradipikā by Aśädhara, son of Rāmjībhatta
... 152-54
....
118

Page #500

Appendix II
477
with comm. (Anonymous ) Comm. Alamkāracandrikā, by Vaidyanātha
....
155
Tatsat
157-61 162 156
Comm. ( Anonymous ) Kuvalayānandakhaņdana, by Bhimasena Dikṣita Laghukávyaprakāśa, with comm. Laghukuvalayānanda, by Vaidyanātha Pāyagunde Lakṣaṇanirúpaņa
255 287
Mugdhamedhākarolaṁkāra, by Ratnamaņdanagani .... Mugdhamedhālaṁkäravṛtti
Națyadarpaņasútra, by Rāmacandra and Guņacandra ... Nāțyasarvasvadipikā, a comm. on the Adibharata .... Nățyaśāstra, by Bharata
.... Cumm. on, called Abhinavabharati, by Abhinavagupta
196 336 344 337-41
342-3
Prataparudrayaśobhủşaņa, by Vidyânătha
191-4
313-14 315 316
3-17 212
Ragamāla, by Pundarika Vitthala
by Jivarāja Dikșita Răgarāgiņisvarūpāņi Rägavibodhaviveka, by Somanātha, son of Mudgala Rasabindu Rasadirghikā, by Vidyārāma Rasagangadhara, by Jagannatha Pandita Rasakaumudi Rasakaumudi, by Śrikaộthakavi Rasamañjarī, by Bhänudatta
with comm. Parimala, by Śeśacintămaņi only Parimala Comm. Rasamañjariprakāśa, by Nägesabhatta
210 198-202
197
347 213-16 217-19 220-22
223-75

Page #501

478
Index of Works
226-28 229-30
231-33 234-35
236
Comm. Rasikarañjani, by Gopālabhatta with Rasikarañjani with comm. Vyangyárthakaumudi, by Ananta Pandita only commentary with comm. Samañjasărtha, by Viśveśvara
Commentary ( Anonymous ) Rasamimāns with Chāyā, by Gangärāma Jadi Rasa pradipa, by Prabhākarabhatta, son of
Madhavabhatta Rasaratnahāra, by Tripāțhi Sivarama
with comm. Lakşmivihāra Rasaratnapradipikå or Rasaratnapradipa, by Allarāja
or Mallarāja Rasārņavasudhakara, by Singhabhiüpäla Rasasindhu, by Pauņdarika Rāmeśvara Rasatarangiņi, by Bhanudatta
with comm. Naukā, by Gangārāma Jadi comm. Sāhityasudhā, by Nemaśāha, son of ... Bhimasāha
comm. •Setubandha, by Jivarāja Dikșita .... Rasavilāsa, by Bhúdeva Śukla
.... Rasikajivana, by Gadādharabhasta, son of Gauripati and grandson of Dāmodarabhațța
.... Rasika priyā, by Indrajit
.... with Vivarana, by Kusaldhira
.... Rudrațālamkāra, see Kāvyālamkāra
239.40 246 245 203-4 205
206-7 208-9 243-4
247 248-53 254
288
Sabdavyåpāravicāra, by Marimața Sadragacandrodaya, by Puņdarika Vitthala Sahityadarpana, by Visvanatha Kaviraja
318
....
304-5

Page #502

Appendix II
479
308
301-2
330 331
326
comm. by Råmacarana
. .. 306-7 Sāhityaratnākara, by Dharmasudhi Sahrdayatilā, by Ruyyaka Samgitadarpaņa, by Catura Damodara, son of Lakşmidhara
320-22 do ( Rāgādhyāya )
.... 323 Samgira pārijāta, by Ahobala, son of Kțşņapandita .... 324. Samgitarāgakalpadruma, by Krşņānanda Vedavyāsa .... Samgitarāja, Kumbhakarņa Mahimahendra Saṁgitaratnākara, by Śārngadeva
325-28 do (Pindaprakaraṇa ) Comm. Samgitasudhākara, by Singabhåpāla .... 327 Comm. Samgitaratnākarakalānidhi, by
Catura Kallinātha Samgitasäroddhāra, by Kikarāja, son of Sajjana and Śāradā
332 Samkirņarāgāḥ
319 Sarasvatikanțhābharaṇa, by Bhojadeva
296-99 Comm. Ratnadarpana, by Ratneśvara Miśra Śộngārahāra, by Baladeva
295 Śrăgărarasamaņdana, by Vitthaleśvara or Vitthala Dikşita
.... 291-94 Śrngāratilaka, by Rudra Trivenikā, by Aśādhara Ujvalanilamaņi, by Rupagosvāmin
.... 36 Ujvalanilamaņikiraņaleśa
..... 37
300
289-90
180-81
Vägbhațālamkāra, by Vägbhata I
with comm. by Jinavardhana only comm. do
257-65 266 267-73
...

Page #503

180
Index of Works
comm. by Simhadeva with a Tippaņa comm. by Rājahamsopādhyāya
comm. by Jñānapramoda Vācakagaại Vakroktijīvita, by Rājānaka Kuntala
with comm. by the author Vșttivārtika : by Appayya Dikșita
.... 274-75
276 .... 277 .... 278 ..... 256
256
279-85

Page #504

APPENDIX II
CORRESPONDENCE TABLE
( Old ) MS No.
New Serial No.
Old ) MS. No.
New Serial No.
Collection of 1874-75
239
19
Collection of 1866-68 ISI
247 : Collection of 1868-69 IS
257
Collection of 1875-76
224
225 226
Collection of 1869-70
130
227
57
96 259
80
III
312
227 (A) 228 229 230 231 232 233
28
Collection of 1871-72
92
86
Collection of 1872-73
82
39
109
120 123
42
242
220
ΙΙο
Collection of 1873-74
141
so
O MENO
251
76 341
337
252 253 254 255
135
137
61
(A.S. N.)

Page #505

482
Appendix It
(Old ) MS. No.
New Serial No.
Old ) Ms. No.
New Serial No.
256
Collection of 1882-83
257
258
205
73
206
187 189 222 190 136
285 . 283
288 302
60 118
260 261 262 263 265 266
207 208 209 210 211 215
IOI 106 140
rii
155
301
233
Collection of 1879-80
216 217
284 289
202
291
205 207 365
41 297
406 407 650 651 653
327 326 241 204
331
258
00
Collection of A 1879-80
214 Collection of 1880-81
Collection of A 1882-83
.
61
134
31 - 32
98
67
299
83
300
129
35
154
47
159 211
133 307
301 303
347 304
295 Collection of 1881-82 .22
157
- 112 113
Collection of 1883-84
64 115 114
23
39
147 152 181
IIS
60
116
64
186
153
127 Collection of A 1881-82 351
169
117 247 281 662
236 329 277
217

Page #506

Correspondence Edble. of Mss.
483" New Serial No.
(old) MS, No.
New Serial No.
(Old ) MS. No.
521 522
108
523 524 525 526
527
131 139
Collection of A 1883-84 102
113 103 104
90 IOS
94 107
146 Višrāma l 203 206 207 209
143 244
229 245
234
317 . : ISI
191
528 5290
207 227
530 531 532 533 534 535
138 163 200 199 206 240
276
280
38.
536
54
Collection of 1884-86
70!!
33.
91:
45 66,
145.
272 279 285 286 287 288 289 290
537 538 539 540 541 1026 1027 1028 1371 - 1372 :
:
.
219 .. 238
313.
3223
58 79. 75 89 128, 210 243 292 298 300
324 :
262. 2662
336
337 357; 363 : 364
Coliecrion of 1886-923 657 661 663 -
196
626
272
669.
Collection of 1884-87 518
IO 519 $20 :
48,
670 671 672 6733
119 107 89.

Page #507

484 (Old) MS. No.
Appendiä III New Serial No. (Old) MS. No.
New Serial No.
674 675
56
596 597
281 279 304
679
SS I48 I149 167 162
598 599
680 681
306
600
13 I42
682
601
696
168
602
697
603
193 203
706
177 335 2II
977
310 316
764
978
213
979
765 766
231
767
768 779 780 808
237 221 255 264 290
325 980
330 I400 (9)
265 I462
248 Collection of 1891-95 318 (2) 467
815
43
831
308 320
689
838
332
159
Collection of 1887-91
690 691 692 693
42
374 453 474
226
694
294 160
695
S7 IOS
s8s S86
696
697
121 122
20.
587 588 589
700 701 702 703 704
170
590 591
202 209 212 215
179 334
705
228
592 593 594
224
184 244 245
706 708
286
595
709
283

Page #508

Correspondence Table of Mss.
485
(Old ) MS. No.
New Serial No.
(Old ) MS. No.
New Serial No.
III 303
270
711 712 1412 1413 1471 1472
372 373 375 376 377
116 124 195 225 230
269
253 254
378
218 252 305
379 380
Collection of 1892-95
40
384
327 328
311
49
352
336
Collection of 1895-1902
392
293
423
72
405 406 407
424 425
68 103 77
408
22 16.1
426 427 428
410 411
178 100
167
429
414
797
208
430
415 4.6
119
93 144 150
417
216
418
437 443 472 473 477
232 242 250 273 268 274
223
478
419 420 421 422 440 441
747 (i)
287 275 251 249 271
748
I 2 319
834
321
Collection of 1898-99
IO
62
325 349 370
Collection of 1895-98
46 315
Collect'on of 1899-1915 430 435
3
7
IOS
371

Page #509

486
Appendix III
(Old ) MS. No.
New Serial No.
(Old ) MS. No.
New Serial No.
Collection of 1916-19
445 446
171 176 180
104
448 454 485
185
339
340
486
260 276 323
342
644
646
318
338 .345 344 346
646)
314
646 (c)
328
789
...
-
278
Collection of 1919-24
309 333
78
Collection of 1902-07 148 149
95 150
156 194 192
86 108 109
69 112 126
163
IIO
III
171
125 205,
198
113
177
233 234
235 261 267
114 IIS 116
256 263
296
Collection of 1907-15
Collection of 1925-26 41
246
343
.

Page #510
_