Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
શાલી Gિણા કરીઓ
સિEL=પૂ શ્રી ધીરજમુનિ મ.સા.
Jain Educatic
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
MKURU
CR E RE RE RERERER
ર
KREDERERE DEDEDEDERER
ચાલો પ્રતિક્રમણ કરીએ...
જિજ્ઞાસુનો પ્રશ્ન - સંસારમાં મોહ-માયાની જાળમાં ફસાયેલા અમે... અમારા માટે મોક્ષ જવાનો કોઈ ચાન્સ ખરો?
ગુરુદેવનો ઉત્તર - શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ શ્રી જ્ઞાતાધર્મકથા સૂત્રમાં તીર્થંકર નામ ગોત્ર કર્મ બાંધવાના ૨૦ બોલ બતાવેલ છે. તેમાં ૧૧માં બોલમાં ઉભયકાળ ભાવપૂર્વક પ્રતિક્રમણ કરતાં રહેવાથી જિનનામકર્મ બંધાય છે. જેનાથી તેનો વહેલો મોક્ષ થઈ શકે છે.
તેમાંયે સંસારમાં રહેતાં પાપની ક્રિયા કરવી પડે છે. અજ્ઞાની જીવ હોંશથી કરે અને સમજુ - જાણકાર સભ્યષ્ટિ જીવ ઉદાસીનતાથી કરે પણ આ પાપને ધોવાનો રસ્તો છે પ્રતિક્રમણ.’
ઉભયકાળ (દેવસિય-રાઇય) પ્રતિક્રમણ કરવાથી જીવ ભાવિનો ભગવાન બને છે. શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં પણ બતાવેલ છે કે, પ્રતિક્રમણ કરવાથી લાગેલાં દોષોની શુદ્ધિ થાય છે. પરસ્થાનમાં ગયેલાં આત્માને સ્વસ્થાનમાં સ્થિર બનાવે તે અમૃતક્રિયાનું નામ છે “પ્રતિક્રમણ”,
જૈનધર્મનાં બત્રીસ આગમમાં ૩૨મું શાસ્ત્ર “આવશ્યક સૂત્ર” છે. જેનું બીજું નામ છે “પ્રતિક્રમણ’’.
આપના કરકમલમાં પ્રસ્તુત છે ગોંડલ સંપ્રદાયના બા.બ્ર. પૂ.ગુરુદેવ શ્રી ધીરજમુનિ મહારાજ સાહેબ સંપાદિત મોટા અક્ષરોવાળું - આંખે ઉડીને વળગે તેવા સુઘડ, સુવાચ્ય, સુંદર અક્ષરો તથા દિમાગમાં સીધા કોતરાઈ જાય તેવું વિધિ સહિત ‘સામાયિકપ્રતિક્રમણ સૂત્ર’’
આજ સુધી પ્રતિક્રમણ કંઠસ્થ ન કર્યું હોય તો યે નિરાશ ન થતાં...
“GAME IS NOT LOST STILL THERE IS ONE' બસ...
આ પુસ્તક લઈને બેસી જાઓ. માત્ર પાઠ બોલતાં જાઓ અને પ્રતિક્રમણ થઈ જશે.
પી. એમ. ફાઉન્ડેશન
EKAKAKAષ ચાલો પ્રતિક્રમણ કરીએ:KVKVKVAS
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
uતમો નાણસ્સ|| 'pલાવારસથવા
ચાલો પ્રતિક્રમણ
T
કરીએ
મૂળVISઅને વિધિ સહિતી
શરૂમાતા = Sાદીકાયના પૂ ગુરુદેવલ્હીથી મુનિહારી
શ્રી પી. એમ. ફાઉન્ડેશન • શ્રી ઈન્દ્રપ્રસ્થનગર સ્થાનકવાસી જૈન સંઘ - રાજકોટ (ફ્રેન : રરર૭૪૭૨)
૯, ઈન્દ્રપ્રસ્થનગર, હેમુગઢવી હોલ પાછળ, રાજકોટ - ૩૬૦ ૦૦૧. • શ્રી આશાબેન ઉદાણી - ચેમ્બુર - મુંબઈ (મો. ૦૯૩૨૩૪રર૧૫૦) • શ્વેતા ફાર્મા - ૯૮, પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ, મુંબઈ-૨. (ફ્રેન : ૨૨૦૧૦૩૩૫/૩૬/૩૭)
RTI
KE E
şilo
Rs. 1012
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
PICI
attenક્ષકશ્માક્રમનrev, will
hd servhieviswas,whatshirwanharkhi wron!',
2828282828282828
BAYRALAYALAVALAVALASALAVAYAVAYA
તે સ્થાન
'શ્રી પી. એમ. ફાઉન્ડેશન પ્રતિક્રમણ !
શ્રી ઈન્દ્રપ્રસ્થનગર કરીએ
સ્થાનકવાસી જૈન સંઘ મૂળપાકનો વિધિ ન્યુ હાઉસિંગ બોર્ડ,
હેમુગઢવી હોલ પાસે, રાજકોટ-૩૬૦ ૦૦૧
ફોન : (૦૨૮૧) ૨૨૨૭૪૭૨ સં. -ગોંડલ સંપ્રદાયના . મો.૦૯૩૨૮૯ ૦૩૦૦૦ /
પૂ. ગુરુદેવ શ્રી ધીરજમુનિ મ.સા.
આશાબેન એન. ઉદાણી! પ્રકાશન
ચેમ્બર - મુંબઈ બીજી આવૃત્તિ
મો. ૦૯૩૨૩૪ ૨૨૧૫૦ કુલપ્રતઃ ૦૦૦૦ ઓગષ્ટ, ૨૦૧૧
સસ્તું પુસ્તક ભંડાર મુદ્રણ વ્યવસ્થા
ગાંધી રોડ પુલ નીચે,
અમદાવાદ સસ્તું પુસ્તક ફોન: (ઓ) ૨૨૧૧૦૦૬૨ ભંડાર- નડીઆદ,
'
'
,
' ','
'
છDABADછીથી છીછમછછછછછછછછછછiews
'માતer:###bornerbros - Tamara roomનtrib4+1 screw+GwA+ramશ્નn". wwhirsh: 4m 178મ જય જsirg/wજwwhetarikhકf vv/www/w
282828282828282828282828
E
જ્ઞાનાર્થે Rs.10/
wwhip bf%%of us!*v=
1wxy sinh A se'r/wwwhe-hf-jess is wr:૪; :
શ્વેતા ફાર્મા- મુંબઈ
૯૮, પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ, ૧૧/૧૨, મનસૂર બિલ્ડિંગ,
મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૦૨. (ફોન : ૨૨૦૧૦૩૩૫/૩૬/૩૭
***82888A
Lich ulashe sele) KARAXPRO
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
хахахахахахахахахахахахахахахаха
how
6...4...Sl...2...
WA
& SAYRYPERXRYRYSERENEXYRYYTYRYYTYRY&YLERYTY***
28RERERERUR282XXXRXAURELIUZURLURURURULUD
Uci)
પ્રતિક્રમણ કરીએ
*&&&2&&&&&AAALALALALA282828
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Fij, m"1+, કt! *, afte/teji hyto, es, it. - * . કાજ' =
+'*,e" 129.87 9:- " , , :x:/- F*: લંડ
"""19","txt" fwest-fly,"A've u કબૂથ www';
my૧ "w.in, જામ'tps, મકરનyi,.he--
- Eી
.
EXAURRACABAVA®2&&&RLAYAC28282
હ. સ્વ. પ્રદિપભાઈ, વિજયભાઈ સ્વ. ગુલાબબેન ચુનીલાલાશેઠ મેંદરડા નિવાસી, હાલ બોરીવલી - મુંબઈ
હરેશભાઈ - કમલભાઈ હ. ઈન્દિરાબેન એમ. દોશી
સ્વ. મનસુખલાલાકે દોશી
ઉપલેટા નિવાસી, હાલ બોરીવલી - મુંબઈ
ના શ્રુત અનુમોદક
8.8282828282828282828282828285
,
ના કરો
હા.
t'sicકાળ દર
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાલો પ્રતિક્રમણ કરીએ
સામાયિક સૂત્ર (વિધિ સ્થાનને જોઈને આસન પાથરીને પાઠ ૧ થી ૪ બોલવા.)
-
-
-
પાઠ-૧ : નમસ્કાર મંત્ર સૂત્રો પાઠ-૩ : આલોચના સૂત્ર) નમો અરિહંતાણે
ઇચ્છામિ નમો સિદ્ધાણ
પડિકમિઉં. નમો આયરિયાણ
ઇરિયાવહિયાએ નમો ઉવઝાયાણ વિરાણાએ. નમો લોએ સવ્વ સાહૂણં ગમણાગમણે. (પાઠ-૨ : ગુરુવંદન સૂત્ર)
પાક્કમણે
બીય%મણે તિફખુત્તો
હરિયન્કમણે આયોહિણે
ઓસા પાહિણ
ઉસિંગ વંદામિ
પગ નમસામિ સક્કારેમિ
ગ સમ્માણેમિ
મટ્ટી કલ્યાણ
મક્કા-સંતાણા મંગલ
સંકમાણે. દેવય
જે મે જીવા ચેય
વિરાહિયા. પજુવાસામિ.
એબિંદિયા 7સામાયિક ધર્મનું ભૂષણ, આત્માનું આભૂષણ છે.5 |
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
બેઈદિયા તેઈદિયા
ચĞરિંદિયા
પંચિંદિયા.
અભિહયા
વત્તિયા
લેસિયા
સંઘાઇયા
સંઘટ્ટિયા
પરિયાવિયા
કિલામિયા
ઉદ્દવિયા
ઠાણાઓ ઠાણું
સંકામિયા
જીવિયાઓ
વવરોવિયા
તસ્સ
મિચ્છામિ
દુક્કડં.
નિગ્ધાયણઢાએ
ઠામિ કાઉસ્સગં.
અન્નત્ય ઉસિસએશં
નીસસિએણે
ખાસિએણે
છીએણં
પાવાણું કમ્માણું
6
જંભાઇએણં
ઉડ્ડએશં
વાયનિસગ્ગુણ
ભમલીએ
પિત્તમુચ્છાએ સુહુમેહિં
અંગ સંચાલેહિં
સુષુમેહિં ખેલ સંચાલસ્ટિં
સુહુમેહિં દિ િસંચાલેહિં એવમાઇએહિં
પાઠ-૪ : તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર) આગારેહિં
તસ્સ
અભગ્ગો
ઉત્તરી-કરણેણં
પાયચ્છિત્ત-કરણેણં
વિસોહી-કરણેણં
વિસલ્લી-કરણેણં
અવિરાહિઓ
હુજ્જ મે
કાઉસગ્ગો.
જાવ અરિહંતાણં
સામાયિક સૂત્ર
}
}
}
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાયું
વિદે
ભગવંતાણે
મભિનંદણ ચ નમોક્ઝારેણ
સુમઈ ચ ન પારેમિ.
પઉમષ્પહં તાવ
સુપાસે
જિર્ણ ચ ચંદપ્પણું ઠાણેણ મોણ
સુવિહિં ચ પુખુદત ઝાણું
સીયલ અપ્પા
સિજર્જસ વોસિરામિ.
વાસુપુજજું ચ (વિધિ - હવે ત્રીજા પાઠનો વિમલ કાઉસ્સગ કરવો. “નમો માં ચ જિર્ણ અરિહંતાણં' બોલી કાઉસ્સગ ધર્મ પારીને પાંચમો પાઠ બોલવો.)
સંતિ ચ ( પાઠ-૫ : લોગસ સૂત્ર ) વિંદામિ
વંદે
લોગસ ઉજ્જોયગરે
અરે ચ ધમ્મતિÖયરે
મલ્લિ જિણે અરિહતે
મુણિસુવર્ય કિઈમ્સ
નમિ જિર્ણ ચ ચઉવીસપિ
વંદામિ કેવલી
રિટનેમિ ઉસભ
પાસે મજિયે ચ
તહ વંદે
વદ્ધમાણે ચ સંભવ
એવું મએ - સામાયિક એટલે સમત્વની સાધના
3
7
|
Ja-----------------------
-- -----------------------------
-
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
અભિક્ષુઆ વિષ્ણુય રય-મલા પહીણ જર-મરણા
ચઉંવીસં પિ
જિણવરા તિત્યયરા મે
પસીયંતુ
કિત્તિય
વંદિય
મહિયા
જે એ
લોગસ્સ
ઉત્તમા
સિદ્ધા
પાઠ-૬ : પ્રતિજ્ઞા સૂત્ર
(વિધિ : કાળ થકી' શબ્દ આવે ત્યાં જેટલી ઘડીનું સામાયિક
વ્રત લેવાનું હોય તેટલી ૨-૪-૬ ઘડી બોલવું.)
8
(દ્રવ્ય થકી સાવજ્જ જોગ સેવવાનાં
પચ્ચક્ખાણ
ક્ષેત્ર થકી આખા લોક પ્રમાણે કાળ થકી બે ઘડી ઉપરાંત
ન પારું ત્યાં સુધી ભાવ થકી કોટિએ
છ
પચ્ચક્ખાણ
કરેમિ
ભંતે !
સામાઇયં
સાવજ્જ
જોગં
પચ્ચક્ખામ
જાવ
નિયમં
આગ
બોહિલામં
સમાહિવર મુત્તમં કિંતુ
ચંદ્રેસ નિમ્મલયરા આઇસ્ચેસુ અહિયં
પ્રયાસયરા
સાગરવર ગંભીરા
સિદ્ધા સિદ્ધિ
પજ્જુવાસામિ.
મમ દિસંતુ.
દુવિહં
(વિધિ : પૂ. સંત-સતીજીઓ તિવિહેણું
બિરાજમાન ન હોય તો
ઈશાન કોણમાં ૩ વંદના કરી સામાયિકની આજ્ઞા લેવી.)
ન કરેમિ
ન કારવેમિ સામાયિક સૂત્ર
"
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
મણસા
વયસા
કાયસા
તસ્સ
ભંતે !
પડિક્કમામિ
નિંદામિ
ગરિહામિ
અપ્પાણં વોસિરામિ.
પહેલું નમોત્થાં શ્રી સિદ્ધ
ભગવંતોને
કરું
છું.
લોગુત્તમાણં લોગ નાહાણું
લોગ હિયાણું
પાઠ-૭ : નર્મોત્પુર્ણ સૂત્ર લોગ પઇવાણું
નમોત્થણં
અરિહંતાણં
ભગવંતાણં.
આઇગરાણં
તિર્ત્યયરાણ
સયં-સંબુદ્ધાણં. પુરિસુત્તમાણં પુરિસીહાણું
(વિધિ : ડાબો ગોઠણ ઊભો રાખી, જમણો ગોઠણ ધરતી પર
અભય દયાણું
રાખી, બંને હાથ જોડીને, મસ્તકે ચ′′ દયાણં અંજલિ કરીને ત્રણ નમોત્થણું મગ્ન દયાણું
કહેવા.)
સરણ દયાણં
સામાયિક
પુરિસવર
પુંડરિયાણં પુરિતવર
ગંધ હત્થીણું
}
લોગ પજ્જોયગરાણ
જીવ દયાણં
બોહિ દયાણું
ધમ્મ દયાણું
ધમ્મ દેસયાણ
ધમ્મ નાયગાણું
ધમ્મ સારહીશું
ધમ્મવર ચાઉરંત ચક્કવટ્ટીણું.
આત્મધર્મનું રહસ્ય છે.
"
}
WWW.
9
y.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
દીવો તાણે છે
સિદ્ધિગઇ નામધેય સરણ
ઠાણ સંપત્તાણે ગઈ પટ્ટાણે
નમો જિણાવ્યું અખંડિતય )
જિય ભયાણું. વર નાણ
( બીજું નામોત્થણ ) દંસણ ધરાણે ) વિયટ્ટ છઉમાણે.
બીજું નમોત્થણ શ્રી અરિહંત જિણાણું
દેવોને કરું છું. જાવયાણ
નમોજુણે અરિહંતાણ જાવ. તિજ્ઞાણ
સિદ્ધિ ગઇ નામધેય તારયાણું
(સુધી પાઠ બોલવો પછી...)
ઠાણું સંપાવિલે કામાણ - બુદ્ધાણે
નમો જિણાણે જિયભયાણું. બોહયાણ મુત્તાણે
- ત્રીજું નમોલ્યુi) મોયગાણું
ત્રીજું નામોત્થણે મારા સવલૂર્ણ
(તમારા) ધર્મગુરુ, ધર્માચાર્ય, સવદરિસીપ્સ
ધર્મોપદેશક, સમ્યકત્વરૂપી સિવ
બોધિબીજના દાતાર, જિનમયલ
શાસનના શણગાર એવી અનેક
શુભ ઉપમાએ કરી બિરાજમાન મરુય
જે જે સાધુ-સાધ્વીજીઓ મહંત
વીતરાગ દેવની આજ્ઞામાં જ્યાં મકુખય
જ્યાં વિચરતાં હોય, ત્યાં ત્યાં મખ્વાબાહ
તેઓને મારી (તમારી) સમય મપુણરાવિત્તિ
સમયની વંદના હજો. 10 | --- સામાયિક સૂત્ર -
-
- -
-
-
-
For Private & Personal use only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ-૮ : સમાપ્તિ સૂત્ર
અકરણયા
(વિધિ : સામાયિક પારતી વખતે દૃઢ્ઢાને બદલે ૮મો પાઠ|સામાઇયસ્સ બોલવો. ત્યાર પછી ત્રણ અણવટ્ટિયમ્સ નમોત્થણું કહેવા.)
કરણયા
દ્રવ્ય થકી સાવજ્જ જોગ
તસ્સ મિચ્છામિ
સેવવાનાં પચ્ચક્ખાણ
દુક્કડં.
ક્ષેત્ર થકી આખા લોક પ્રમાણે સામાઇયં કાળ થકી બે ઘડી ઉપરાંત સમ્મ
ન પારું ત્યાં સુધી
કાએણં
ભાવ થકી છ પચ્ચક્ખાણ કર્યાં હતાં
તે પૂરાં થતાં પારું છું.
એવા નવમા
વ્રતના
પંચ અઇયારા
જાણિયવ્વા ન સમાયરિયવ્વા
તું જહા
તે આલોઉં
appovedes
મણ દુપ્પણિહાણે વય દુપ્પણિહાણે કાય દુપ્પણિહાણે
કોટિએ
Jain Education internationar
સામાઇયસ્સ સઈ
સામાયિક
આણાએ
અણુપાલિયં
ન ભવઇ
તસ્સ
મિચ્છામિ
દુક્કડં.
સામાયિક ભાવરોગનું ઔષધ છે.
ન ફાસિયં
ન પાલિયં
ન તીરિયં
ન કિટ્ટિય
ન સોહિયં
ન આરાહિયં
}
– 11
www.jametorary org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામાયિકમાં દશ મનના, દશ વચનના, બાર કાયાના આ બત્રીસ દોષમાંથી કોઈ દોષ લાગ્યો હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૩)
સામાયિકમાં સ્રીકથા, (બહેનોએ પુરુષકથા' બોલવું.) ભત્તકથા, દેશકથા, રાજકથા આ ચાર વિકથામાંથી કોઈ કથા કરી હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૪)
સામાયિકમાં આહાર સંજ્ઞા, ભય સંજ્ઞા, મૈથુન સંજ્ઞા, પરિગ્રહ સંજ્ઞા આ ચાર સંજ્ઞામાંથી કોઈ સંજ્ઞાનું સેવન કર્યું હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૫)
સામાયિકમાં અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર, અનાચાર જાણતાં-અજાણતાં, મન-વચન-કાયાએ કરી કોઈ દોષ લાગ્યો હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૬)
સામાયિક વ્રત વિધિએ લીધું, વિધિએ પાળ્યું. વિધિએ કરતાં અવિધિએ થયું હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૭)
સામાયિકમાં કાનો, માત્રા, મીંડું, પદ, અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર ઓછું, અધિક, વિપરીત ભણાયું હોય તો અરિહંત અનંત સિદ્ધ કેવલી ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. (૮)
II સામાયિક સૂત્ર સમાપ્ત II
12
Jail Ed
સામાયિકની મહતા “લાખ ખાંડી સોનાતણું લાખ વર્ષ દ
તોય સામાયિક તુલ્યના
ભાખે શ્રી ભગવાન”
113
સામાયિક સૂત્ર
--www.janmembrary:órg
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
ચાલો પ્રતિક્રમણ કરીએ .
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
(વિધિ - પ્રતિક્રમણની સમય મર્યાદા : “દેવસિય પ્રતિક્રમણ’ સૂર્યાસ્ત થયા પછી શરૂ કરવામાં આવે છે, અને સૂર્યાસ્ત પછીથી શક્ય બને ત્યાં સુધી ૧ કલાકમાં પૂરું થઈ જવું જોઈએ.
“રાજય પ્રતિક્રમણ’ - રાત્રિના છેલ્લા પ્રહરના ચોથા ભાગે એટલે સૂર્યોદય પહેલાં લગભગ ૧ કલાક રાત્રિ બાકી હોય ત્યારે શરૂ કરવામાં આવે છે. સૂર્યોદય પૂર્વે પચ્ચકખાણ થઈ જવા જોઈએ.)
(ક્ષેત્ર વિશુદ્ધિની વિધિ : સંવર કે પૌષધવ્રત કરેલ હોય અથવા સામાયિકને ૧ ઘડી (૨૪ મિનિટ)નો સમય પસાર થઈ ગયેલ હોય તો ક્ષેત્ર વિશુદ્ધિની વિધિ આ પ્રમાણે કરી પ્રતિક્રમણનો પ્રારંભ કરવો.
પ્રથમ ત્રણ વંદના કરી ક્ષેત્રવિશુદ્ધિની આજ્ઞા માંગવી. ત્યારપછી “સામાયિક સૂત્ર'ના પાઠ ૧ થી ૪ બોલવા. ત્યારબાદ ત્રીજા પાઠનો (ઇચ્છામિ પડિક્કમિઉં) કાઉસગ્ગ કરવો. કાઉસગ પૂરો કર્યા બાદ લોગસ્સ બોલીને ડાબો ગોઠણ ઊભો રાખી ત્રણ નામોત્થણે કહેવા ત્યાર પછી પ્રતિક્રમણનો પ્રારંભ કરવો.)
Sાનમાં
અરિહંતાણે પ્રતિક્રમણ પ્રારંભ
'નમો
સિદ્ધાણં (વિધિ : પ્રતિક્રમણ કરવાના
આયરિયાણ
નમો ઉવજઝાયાણં સમયે પૂ. સાધુ-સાધ્વીજીઓ બિરાજમાન ન હોય તો ઈશાન:
નમો લોએ સવ્વસાહૂણં. કોણ તરફ મુખ રાખીને શ્રી
પંચ પરમેષ્ઠીને નમસ્કાર
કરીને... સીમંધર સ્વામીને તિખુત્તોના પાઠથી ત્રણ વખત વંદના કરીને;
આતિફનુત્તો
આયોહિણે પ્રતિક્રમણની આજ્ઞા” એમ પાહિણે બોલીને માંગવી)
વિંદામિ પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મદર્શન કરાવનાર અરીસો - 13 ]
"
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવય
નમસરામિ
દેવસિયંક સક્કારેમિ
પિડિક્રમણ સમ્માણેમિ કલ્યાણ
ઠાએમિ મંગલ
દેવસિય
જ્ઞાન ચેય
દર્શન પંજુવાસામિ.
ચરિત્તાચરિતે સ્વામીનાથ ! પાપનું આલોયણ કરવાને તપ પ્રતિક્રમણ*ની આશા અતિચાર (એમ બોલીને)
ચિત્તવનાર્થ (પાઠ-૧: પ્રતિક્રમણ સંકલ્પ સૂત્રો કરેમિ ઈચ્છામિણે
કાઉસગ્ગ. ભંતે !
નમો અરિહંતાણે તુભેહિં
સિદ્ધાણ અભણણણાએ સમાણે
નમો આયરિયાણ _* વિશેષ કાળની અપેક્ષાથી નમો ઉવજઝાયા પ્રતિક્રમણના પાંચ ભેદ પણ માનવામાં નમો લોએ સવ્વસાહૂણ. આવે છે: (૧) દિવસ સંબંધી કરવામાં આવે તે દેવસિય' (૨) રાત્રિ સંબંધી * યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં કરવામાં આવે તે “રાઇય” (૩) દર દેવસિય'ની જગ્યાએ (૧) “રાઈયે” મહિનાની અમાસ અને પૂનમે (૧૫ -
3] (૨) “પકિખયં” (૩) “ચાઉમ્માસિયં”
2 દિવસે) કરવામાં આવે તે પકિખય” | (૪) ચાર-ચાર મહિને - કારતક સુદ અને (૪) સંવચ્છરિય’ શબ્દ બોલવા. પૂનમ, ફાગણ સુદ પૂનમ અને તે પ્રતિક્રમણમાં “દેવસિય'ની અષાડ સુદ પૂનમે કરવામાં આવે તે જગ્યાએ (૧) “રાઈય' (૨) ચાઉમ્માસિય” (૫) વર્ષમાં એક વખત પકિન” (૩) “ચાઉમ્માસિય” અને ભાદરવા સુદ-૫ ના કરવામાં આવે તે સંવચ્છરિય’ પ્રતિક્રમણ કહેવાય છે. 1 (૪) સંવચ્છરિય’ શબ્દ બોલવા. | 14
નું પ્રતિક્રમણ સૂત્ર |
નમો
Jafricano
terraturar
-O-Free CC FESTલrs
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
પહેલો સામાયિક આવશ્યક
કાઉસગ્ગ પહેલા આવશ્યકની આજ્ઞા
જો મે (એમ કહીને) દેવસિઓ* પ્રતિજ્ઞા સૂત્ર
અઈયારો કરેમિ ભંતે !
કઓ સામાઇય
કાઈઓ સાવજ્જ જોગ
વાઇઓ પચ્ચક્ખામિ
માણસિઓ જાવ નિયમ
ઉસ્સો પજ્વાસામિ
ઉમ્મગો દુવિહં તિવિહેણ ન કરેમિ
અકષ્પો ન કારવેમિ
અકરણિજ્જો માણસા
દુઝાઓ વયસા
દુવિચિંતિઓ કાયેલા
અણીયારો તસ્ય ભંતે !
અણિચ્છિયવ્યો પડિક્કમામિ નિંદામિ
અસાવગ ગરિયામિ
પાઉંગો અપ્પાણે વોસિરામિ.
નાણે પાઠ-૨ : સંક્ષિપ્ત પ્રતિક્રમણ સૂત્રા x યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં
[(૧) “રાઇઓ' (૨) પખિઓ” ઈચ્છામિ
(૩) “ચાઉમ્માસિ' અને ઠામિ
1(૪) “સંવચ્છરિઓ' બોલવું. F-1 પ્રતિક્રમણ એટલે પ્રાયશ્ચિત્તની પુનિત ગંગોત્રી -15 ]
તહ
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
દિંસણે
તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર ) ચરિત્તાચરિતે સુએ
તસ્સ ઉત્તરી કરણેણે સામાઇએ
પાયચ્છિત્ત કરણેણે તિરહું
વિસોહી કરણેણે ગુત્તીર્ણ
વિસલ્લી કરણેણે ચઉહ
પાવાણે કમ્માણ કસાયાણ
નિશ્થાયણટ્ટાએ પંચમહ
ઠામિ કાઉસગ્ગ મણુવ્રયાણ
અસત્ય તિરુહ
ઊસસિએણે ગુણવ્યાણ
નિસસિએણે ચઉહિં
ખાસિએણે સિફખાવયાણ
છીએણે બારસ વિહસ્સ
જંભાઇએણે સાવગ ધમ્મક્સ
ઉડુએણે જે ખંડિયે
વાયનિસગેણે જે વિરાતિય
ભમલીએ તસ્સ
પિત્તમુચ્છાએ મિચ્છામિ દુક્કડ.
સુહુમેહિં અંગ સંચાલેહિં (વિધિ : “તસ્સ ઉત્તરી સહમેહિ ખેલ સંચાલેહિ કરણનો આખો પાઠ કહેવો |
અને ત્યારબાદ ૯૯ સુહમેહિ દિક્ટ્રિ સંચાલેહિ અતિચારનો કાઉસ્સગ્ન કરવો.) એવમાઇ એહિં આગારેહિં [ 16 ]
3 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
અભગ્ગો
અવિરાહિઓ હુજ્જ મે
કાઉસગ્ગો
જાવ
અરિહંતાણં - ભગવંતાણં
નમોકારેણં
ન પારેમિ
તાવ
કાર્ય
ઠાણેણં
મોણેણં
ઝાણેણં
અપ્પાણં
વોસિરામિ.
કરવો.)
૯૯ અતિચારનો કાઉસ્સગ્ગો
જં વાઇદ્ધ
વચ્ચેામેલિયં
હીણક્બર
અચ્ચખર પયહીણું
વિણયહીણું
જોગ હીણું
ઘોસ હીણું
વિત્તિગિચ્છા
પરપાસંડ પસંસા
(વિધિ : નીચે મુજબ ૯૯ પરપાસંડ સંથવો... અતિચારનો અથવા
બંધ
૪ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ
વહે
સુદિશં દુહૈં પડિચ્છિયં અકાલે કઓ સજ્જાઓ કાલે ન કઓ સજ્જાઓ
અસાઇએ સજ્ઝાઇમં સજ્જાઇએ ન સજ્જાઇયં...
સંકા
કુંખા
છવિચ્છેએ
અભારે
ભત્તપાણ વોઅેએ...
સહસાભખાણે
રહસાભાણે
પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મિક આનંદનો ઝૂલો
17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
સદાર મંતભેએ
સઈ અંતરદ્ધાએ.. (બહેનોએ “સભતાર મં તમે એ સચિત્તાહારે
બોલવું. સચિત્ત પડિબદ્ધાહારે મોસોવએસે
અખોલિઓ સહિ ભફખણયા કુડલેહકારણે...
દુષ્પોલિઓ સહિ ભફખણયા તેનાહડે
તુચ્છો સહિ ભખણયા.. તક્કરપ્પાઓગે
ઈગાલ કર્મો વિરૂદ્ધ રજ્જાઇકમે વણ કર્મો કૂડતોલે કૂડમાણે
સાડી કર્મો તપ્પડિરૂવગવવહારે... ભાડી કમે ઇત્તરિય પરિગ્રહિયાગમણે ફોડી કમે અપરિગહિયાગમણે દંત વાણિજે અનંગકીડા
કેસ વાણિજે પર વિવાહ કરણે
રસ વાણિજે કામભોગેસુ તિવાભિલાસા...! લખ વાણિજ્જ ખેત-વત્થપ્રમાણાઇક્રમે વિસ વાણિજ્જ હિરણ-સુવરણપ્પમાણાઇક્રમે જંતપીલણ કમે ધન-ધાન્યપ્પમાણાઇક્રમે |નિલૂંછણ કમે દુપદ-ચઉપ્પદષ્પમાણાઇક્રમે દિવચ્ચિદાવણયા કુરિયપ્પમાણાઇક્કમે.. સરદહ તલાગ પરિસોસણયા ઉઢદિસિધ્ધમાણાઇક્રમે અસાજણ પોસણયા.. અહોદિસિધ્ધમાણાઇક્રમે | કંદખે તિરિયદિસિધ્ધમાણાઇક્રમે
કુÉઈએ ખેત રૂઢી
મોહરિએ 18
| પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંજુત્તાહિગરણે
સચિત્ત નિકુખેવણયા ઉપભોગ-પરિભોગ સચિત્ત પેહણયા અઈરતે.
કાલાઈક્રમે મણ દુપ્પણિહાણે
પરોવએસે વય દુપ્પણિહાણે
મચ્છરિયાએ.... કાય દુપ્પણિહાણે
ઇહલોગા સંસMઓગે સામાઈયસ્સ સઇ અકરણયા સામાઈયસ્સ
પરલોગા સંસપ્પઓગે અણવક્રિયસ્સકરણયા... 5 જીવિયા સંસધ્ધઓગે આણવણપ્પઓગે
મરણા સંસપ્તઓને પેસવણuઓગે
કામભોગા સંસપ્પઓગે. સદાણવાએ
એમ ૯૯ અતિચારનો રૂવાણુવાએ
કાઉસ્સગ પૂરો થતાં પારું બહિયા પોગ્ગલ પખેવે... અપ્પડિલેહિય - દુપ્પડિલેહિય
(પરાવું) છું. કાઉસ્સગ્નમાં
કાનો, માત્રા, મીંડું, પદ, અક્ષર, સિજ્જા સંથારએ અપ્પમસ્જિય - દુપ્પમસ્જિય
ગાથા, સૂત્ર ઓછું - અધિક – સિજ્જા સંથારએ
વિપરીત ભણાયું હોય, તો અપ્પડિલેહિય-દુપ્પડિલેહિય
અનંત સિદ્ધ કેવલી ભગવંતોની ઉચ્ચાર પાસવણ ભૂમિ
સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ અપ્પમસ્જિય-દુપ્પમસ્જિય દુિક્કડ. ઉચ્ચાર પાસવણ ભૂમિ (વિધિ : નમો અરિહંતાણં પોસહસ્સ સમ્મ
પ્રગટપણે બોલીને કાઉસગ અણછુપાલણયા...
પારવો.) - ૩ પ્રતિક્રમણ એટલે નિર્ભુલતાની નિશાળ =1 19]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજો ચકવીસંશો આવશ્યક
(વિધિ : કાઉસ્સગ પારીને બીજા આવશ્યકની આજ્ઞા” (એમ બોલીને) લોગસ્સનો પાઠ કાવ્યરૂપે બોલવો.)
-
(લોગસ્સ સૂત્ર)
(મનુષ્ટ, છંદ) લોગસ્સ ઉજ્જોયગરે, ધમ્મતિર્થીયરે જિણે; અરિહંતે કિસ્સે, ચકવીસ પિ કેવલી. (૧)
(માર્યા છે) ઉસભમજિયં ચ વંદે, સંભવ મભિનંદણં ચ સુમઈ ચ; પહેમપ્પાં સુપાસ, જિર્ણ ચ ચંદપ્પાં વંદે. (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીયલ-
સિર્જસ-વાસુપુજં ચ; વિમલમહંતં ચ જિર્ણ, ધમૅ સંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અરં ચ મલિ, વંદે મુણિસુન્વયં નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિટ્ટનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણે ચ. (૪) એવં એ અભિથુઆ, વિહુય દય-મલા પહણ જર-મરણા; ચઉવીસ પિ જિણવરા, તિસ્થયરા મે પસીયતુ. (૫) કિરિય વંદિય મહિયા, જે એ લોગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા આરુષ્ણ બોકિલાબં, સમાહિ વર મુત્તમં રિંતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈચ્ચેનુ અહિયં પયાસયરા;
સાગર વર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંત. (૭) [ 20 .
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
- *
** * * * *
* *
*
*
-
--
--* * *
* * * * **
=
=
-
- -
-
- -
ત્રીજી વંદના આવશ્યક
અહો કાર્ય કાય-સંફાસ
ખમણિ પાઠ ૩ : દ્વાદશાવર્તી
ભે ! ગુરુવંદન સૂત્ર
કિલામો (વિધિ : ઈચ્છામિ ખમાસમણો અપ્રકિલતાણે
પાઠ ગુરુને ઉત્કૃષ્ટ વંદના | બહુ સુભેણ - ભે કરવાનો અને તે ઉભડક-ઉત્કટુક દિવસો * ] આસને બે વાર બોલવાનો છે.) |વઈતો ? | ત્રીજા આવશ્યકની આશા,
જરા ભે? એમ બોલીને...
જવણિજ્જ ઇચ્છામિ ખમાસમણો ! વંદિઉં
ભે ? જાવરિજાએ
ખામેમિ નિસીરિયાએ
ખમાસમણો અણજાણહ
દેવસિયં*
વઠક્કમ મિ ઉગતું
આવસ્સિયાએ નિસીહિ
પડિક્કમામિ છે * યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) “રાઇ વર્કતા” (૨) “પકુખો વઇર્ષાતો' (૩) “ચાઉમ્માસિઓ વઈઝંતો' (૪) સંવચ્છરો વાંક્કતો આ રીતે શબ્દ બોલવા.
X યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાય (૨) પખિયં (૩) ચાઉમ્માસિય અને (૪) સંવચ્છરિય શબ્દ બોલવા.
** ઇચ્છામિ ખમાસમણો'નો પાઠ બીજી વાર બોલવામાં આવે ત્યારે આવસ્સિયાએ પડિક્કમામિ' આ 10 અક્ષર બોલવા નહિ.
ન પ્રતિક્રમણ એટલે પ્રમાદ ત્યાગનું પ્રતિજ્ઞા સૂત્ર -1 21 |
For Private & Personal use only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
કઓ
ખમાસમણાણે
અઇયારો દેવસિયાએ આસાયણાએ
તસ્સ તિરસન્નયારાએ
ખમાસમણો ! જે કિંચિ
પડિક્કમામિ મિચ્છાએ
નિંદામિ મણ દુક્કડાએ
ગરિયામિ વય દુક્કડાએ
અપ્રાણ કાય દુક્કડાએ
વોસિરામિ. કોહાએ માણાએ
સ્વામીનાથ ! સામાયિક માયાએ
એક, ચકવીસંથો છે અને લોહાએ
વંદના ત્રણ, એ ત્રણે આવશ્યક સવ કાલિયાએ
પૂરા થયા, તેને વિશે શ્રી સવમિચ્છોયારાએ
વીતરાગદેવની આજ્ઞામાં સવ ધમ્માઈક્રમણાએ
કાનો, માત્રા, મીંડું, પદ, આસાયણાએ
અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર, ઓછું, જો મે
અધિક, વિપરીત જણાયું દેવસિઓx
હોય, તો અનંત સિદ્ધ કેવલી
ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ * પ્રતિક્રમણમાં “રાઈયાએ પખિયાએ” “ચાઉમ્માસિયાએ”
મિચ્છામિ દુક્કડં. સંવચ્છરિયાએ' બોલવું.
(વિધિ - “ચોથા આવશ્યકની * યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાઇઓ (૨) પકિ ખઓ /આશા” એમ બોલીને (૩) ચાઉમાસિઓ અને (૪) | ઊભા થઈને વિધિપૂર્વક ત્રણ સંવચ્છરિઓ શબ્દ બોલવા. વિંદના કરવી.) 22
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચોથો પ્રતિક્રમણ
આવશ્યક
સુટ્ઠ દિગં
પાઠ ૪ : જ્ઞાનના અતિચાર દુઃપડિયિં
અકાલે ઓ સજ્જાઓ
દિવસ સંબંધી જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપને વિશે કાલે ન કઓ સાઓ જે અતિચાર લાગ્યા હોય અસજ્જાઇએ સાઇયં તે આલોઉં છું - સજ્જાઇએ ન સજ્ઝાઇમં
આગમે
તિવિષે
પક્ષને
તું જહા -
સુત્તાગમે અત્યાગમે
તદુભયાગમે
જે
એવા શ્રી જ્ઞાનને વિશે અતિચાર લાગ્યા હોય તે
આલોઉં છું
જં
વાઇદ્ધ
|જોગહીણું
ઘોસહીણું
વચ્ચેામેલિય
હીણક્બર અચ્ચક્ખર
યહીણ
વિણયહીણું
એમ ભણતાં, ગણતાં, ચિંતવતાં ચૌદે પ્રકારે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય, તો અરિહંત અનંતા સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પાઠ ૫ : દર્શન સમ્યક્ત્વ
દંસણ
સમકિત
પરમત્યુ
સંથવો વા
સુદિક
પરમત્યુ
સેવા
વા વિ
વાવસ
કુર્દેસણ વજ્જણા
પ્રતિક્રમણ એટલે દિવ્યતાની પગદંડી
23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્મત્ત સદહણા
પાણાઇવાયાઓ એવા સમકિતના
વેરમણ સમણોવાસએણે
ત્રસ જીવ સમ્મત્તલ્સ
બેડદિય પંચ અઇયારા
તેદિય પેયાલા
ચઉરિદિય જાણિયવ્વા
પંચેદિય ન સમાયરિયવા
જીવ તે જહા
જાણીપ્રીછી તે આલોઉં
સ્વ સંબંધી સંકા
શરીર માંહેલા પીડાકારી કિંખા
સ અપરાધી વિતિગિચ્છા
વિગલેન્દ્રિય વિના પરપાસંડ પસંસા
આકુદી પરપાસડ સંથવો
હણવા નિમિત્તે એમ સમકિત રૂપ રત્નને
Aહણવાના પચ્ચકખાણ વિશે મિથ્યાત્વરૂપ રજ, મેલ,
તથા સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિય પણ દોષ લાગ્યો હોય, તો અરિહંત. હણવાના પચ્ચકખાણ અનંત સિદ્ધ ભગવાનની જાવજીવાએ સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ.દુિવિહે
તિવિહેણું (પાઠ ૬ : પહેલું અણુવ્રત ન કરેમિ (પ્રાણાતિપાત -વેરમણ વ્રત)ન કારવેમિ પહેલું
માણસા અણુવ્રત
વયસા યૂલાઓ
કાયસા T 24.
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
For Private & Personal use only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
એવા પહેલા થૂલ પ્રાણાતિપાત
વેરમણ વ્રતના પંચ અઈયારા
પેયાલા
જાણિયવ્વા ન સમાયરિયવ્વા
તે જહા
તે આલોઉં -
-
બંધ
વહે
છવિચ્છેએ
અઇભારે
ભત્તપાણ વોર્ચ્યુએ
ભોમાલિક થાપણમોસો
મણસા વયસા કાર્યસા
એવા બીજા સ્થૂલ મૃષાવાદ વેરમણ વ્રતના પંચ અઇયારા
જાણિયવ્વા ન સમાયરિયવ્વા
તેં જહા
એવા પહેલા વ્રતને વિશે તે આલોઉં આજના દિવસ સંબંધી જે સહસાભાણે કોઈ પાપ દોષ લાગ્યા હોય રહસાભાણે તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. સદાર મંતર્ભએ
બીજું અણુવ્રત
ફૂલાઓ મુસાવાયાઓ
વેરમાં
કન્નાલિક
ગોવાલિક
મોટકી કુડી સાખ ઇત્યાદિક મોટકું બોલવાનાં
જાવ′જીવાએ દુવિહં તિવિહેણું
ન કરેમિ ન કારવેમિ
(બહેનોએ ‘સમાર
પાઠ ૭ : બીજું અણુવ્રત મંતભેએ' પાઠ બોલવો.) (મૃષાવાદ - વેરમણ વ્રત) મોસોવએસે
જૂઠ્ઠું પચ્ચક્ખાણ
પ્રતિક્રમણ એટલે અતિચારોનું વિસર્જન
કુંડ લેહ કરણે
એવા બીજા વ્રતને વિશે આજના દિવસ સંબંધી જે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
(પાઠ ૮ : ત્રીજું અણુવત
તક્કરપ્પાઓગે
વિરૂદ્ધ રજ્જાક્રમે (સ્થૂલ અદત્ત ત્યાગ વ્રત)
કુડતોલે - કૂડમાણે ત્રીજું અણુવ્રત
તખડિરૂવગ વવહારે યૂલાઓ
એવા ત્રીજા વ્રતને વિશે અદિન્નાદાણાઓ
આજના દિવસ સંબંધી જે વેરમણ
કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય ખાતરખણી
તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. ગાંઠડી છોડી તાળું પર કુંચીએ કરી
(પાઠ ૯ : ચોથું અણુવ્રત ) પડી વસ્તુ ધણિયાતી જાણી | (સ્વદાર - સંતોષ વ્રત) | ઇત્યાદિક મોટકું અદત્તાદાન ચોથું અણુવ્રત લેવાનાં પચ્ચક્ખાણ, સગા-થલાઓ મેહુણાઓ સંબંધી તથા વ્યાપાર સંબંધી
વિરમણે નભરમી વસ્તુ ઉપરાંત અદત્તાદાન લેવાનાં પચ્ચકખાણ
સદાર સંતોસિએ જાવજીવાએ
(બહેનોએ અહીં “સભર - દુવિહં તિવિહેણું
સંતોસિએ” પાઠ બોલવો.) ન કરેમિ ન કારવેમિ
અવસેસ મેહુણવિહિંના માણસા વયસા કાયસા
પચ્ચખાણ એવા ત્રીજા સ્થૂલ અદત્તાદાન અને જે સ્ત્રી-પુરુષને મૂળ વેરમણ વ્રતના
થકી કાયાએ કરી મેહુણ પંચ અઈયારા જાણિયવા સેવવાના પચ્ચકખાણ હોય ન સમાયરિયવા
તેને દેવતા-મનુષ્ય-તિર્યંચ તે જહા,
સંબંધી મેહુણ સેવવાના તે આલોઉં -
પચ્ચકખાણ, જાવજીવાએ તેનાહડે
દેવતા સંબંધી દુવિહં તિવિહેણું [26]
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
ન કરેમિ ન કારવેમિ ખેર-વત્થનું માણસા વયસા કાયસા યથા પરિમાણ મનુષ્ય તિર્યંચ સંબંધી હિરણ-સુવણનું એગવિહં
યથા પરિમાણ એગવિહેણે
ધન-ધાન્યનું ન કરેમિ કાયસા
યથા પરિમાણ એવા ચોથા સ્થૂલ મેહુણ/દુપદ-ચઉષ્પદનું વેરમણ વ્રતના પંચ અઈયારા, યથા પરિમાણ છે જાણિયલ્વા, ન સમાયરિયલ્વા કુરિયનું યથા પરિમાણ તે જહા, તે આલોઉં – | એ યથા પરિમાણ કીધું છે, ઇત્તરિય પરિગ્રહિયાગમણે તે ઉપરાંત પોતાનો પરિગ્રહ અપરિગ્રહિયાગમણે કરી રાખવાનાં અનંગકીડા
પચ્ચકખાણ પર વિવાહ કરણે
જાવજીવાએ કામભોગેસુ તિવ્વાભિલાસા એગવિહં
એવા ચોથા વ્રતને વિશે |તિવિહેણું આજના દિવસ સંબંધી જે ન કરેમિ કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; મણસા વયસા કાયસા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. એવા પાંચમા ભૂલ
– પરિગ્રહ પરિમાણ વેરમણે (પાઠ ૧૦ : પાંચમું અણુવ્રત વ્રતના પંચ અઇયારા, (નવ પ્રકારના પરિગ્રહ મર્યાદા-વ્રત) જાણિયવ્યા, ન સમાયરિવા પાંચમું અણુવ્રત
ત જહા, તે આલોઉં – યૂલાઓ પરિગ્રહાઓ ખેર - વત્થપૂમાણાઇક્રમે વેરમણ
હિરણ-સુવણણપૂમાણાઇક્રમે પ્રતિક્રમણ એટલે સાધનાનું નવનીત 27 |
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધન-ધાન્યપ્રમાણાઇક્રમે જાણિયવા દુપદ-ચઉષ્પદપ્રમાણાઇક્કમે ન સમાયરિયવ્યા કુવિયપ્પમાણાઇક્રમે તે જહા,
એવા પાંચમા વ્રતને વિશે તે આલોઉં – આજના સંબંધી જે કોઈ પાપ-|ઉ દિસિધ્ધમાણાઇક્રમે દોષ લાગ્યો હોય તો; તસ્સ અહો દ્રિસિધ્ધમાણાઇક્રમે મિચ્છામિ દુક્કડ.
તિરિય દિસિધ્ધમાણાઇક્રમે પાઠ ૧૧ : છઠું દિશા ખેતવુઢી
સઈઅંતરદ્ધાએ પરિમાણ વ્રત
એવા છઠ્ઠા વ્રતને વિશે (પહેલું - ગુણવ્રત) આજના દિવસ સંબંધી જે છઠું દિસિ વ્રત
કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; ઉઢ દિસિનું યથા પરિમાણ
તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ અહો દિસિનું યથા પરિમાણ ( પાઠ ૧૨ : સાતમું વ્રત ) તિરિય દિસિનું યથા પરિમાણ (બીજું ગુણવ્રત) એ યથા પરિમાણ કીધું છે તે.
Eસાતમું વ્રત ઉપરાંત સઇચ્છાએ કાયા,
વિભાગ જઈને પાંચ આશ્રવ સેવવાનાં
પરિભોગવિહિં પચ્ચકખાણ
પચ્ચકખાયમાણે જાવજીવાએ
પહેલે બોલે ઉલ્લણિયા વિહિં દુવિહં, તિવિહેણું
બીજે બોલે દંતણ વિહિં ન કરેમિ ન કારવેમિ ત્રીજે બોલે ફલ વિહિં માણસા - વસા - કાયસા
ચોથે બોલે અભંગણ વિહિં એવા છઠ્ઠા દિસિ વેરમણ વ્રતના પાંચમે બોલે વિટ્ટણ વિહિં પંચ અઇયારા
છટ્ટે બોલે મજ્જણ વિહિં [ 28 FE 3 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમે બોલે વર્ત્ય વિહિં આઠમે બોલે વિલેવણ વિધિ નવમે બોલે પુપ્ફ વિહિં દશમે બોલે આભરણ વિહિં અગિયારમે બોલે ધૂપ વિહિં બારમે બોલે પેજ્જ વિહિં
તું જહા
ભોયણાઉ ય
કમ્મઉ ય
ભોયણાઉ સમણોવાસએણં
તેરમે બોલે ભક્ષણ વિહિં ચૌદમે બોલે ઓદણ વિર્દિ પંદરમે બોલે સૂપ વિલિં સોળમે બોલે વિગય વિર્દિ સત્તરમે બોલે સાગ વિહિં અઢારમે બોલે માહુરય વિહિં પંચઅઇયારા ઓગણીસમે બોલે જેમણ વિહિં જાણિયવ્વા વીસમે બોલે પાણિય વિર્ષિ ન સમાયરિયવ્વા એકવીસમે બોલે મુહવાસ વિહિં તે જહા, તે આલોઉંબાવીસમે બોલે વાહણ વિહિં |સચિત્તાહારે
ત્રેવીસમે બોલે ઉવાણહ વિહિં સચિત્ત પડિબદ્ધાહારે ચોવીસમે બોલે સયણ વિહિં |અપ્પોલિઓસહિ ભક્ષણયા પચ્ચીસમે બોલે સચિત્ત વિહિં દુષ્પોલિઓસિંહ ભક્ષણયા છવ્વીસમે બોલે દત્વ વિહિં તુચ્છોસિંહ ભક્ષણયા
ઇત્યાદિકનું યથા પરિમાણ કીધું કમ્મઓણં છે. તે ઉપરાંત ઉવભોગ સમણોવાસએણે પરિભોગ ભોગનિમિત્તે પન્નરસ કમ્માદાણા
પચ્ચક્ખાણ જાણિયવ્વાઈ,
ભોગવવાના
જાવજીવાએ એગવિહં તિવિહેણું
ન કરેમિ
મણસા વયસા કાયસા
એવા સાતમા ઉવભોગ
પરિભોગ દુવિષે પન્નત્તે
}
પ્રતિક્રમણ એટલે જીવનશુદ્ધિની સાધના
}
ન સમાયરિયવ્વાઈ, તું જહા, તે આલોઉં
29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇંગાલ કમ્પ્રે વણ કર્મો
સાડી કમ્મે
ભાડી કમ્પે
ફોડી કર્મો
દંત વાણિજ્યે
કેસ વાણિજ્યું
રસ વાણિજ્યું
લક્ષ્ય વાણિજ્યું
વિસ વાણિજ્યે
દિવસ સંબંધી
અણત્થા દંડે પન્નત્તે તું જહા - અવજ્ઞાણાચરિયં
પમાયાચરિય
હિંસયાણ
પાવકમ્મોવએસં
જંતપીલણ કમ્મે
નિલંછણ કર્મો દગિદાવણયા
મણસા વ્યસા કાયસા
સર દહ તલાગ રિસોસણયા એવા આઠમા અનર્થદંડ
અસઇ જણ પોસણયા
પાઠ ૧૩ - આઠમું વ્રત (અનર્થદંડ ત્યાગ-ત્રીજું ગુણવ્રત) આઠમું વ્રત અનર્થદંડનું વેરમણં ચઉવિષે
એવા આઠમા અનર્થદંડ
સેવવાના પચ્ચક્ખાણ જાવજીવાએ
વેરમણ વ્રતના પંચ અઇયારા
એવા સાતમા વ્રતને વિશે જાણિયવ્વા, ન સમાયરિયવ્વા તું જહા, તે આલોઉં –
30
દુવિહં તિવિહેણું
ન કરેમિ ન કારવેમિ
આજના
અતિચાર કંદખે
ભોજનના પાંચ અને પંદર કર્માદાન સંબંધી જે કુક્કુઇએ કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય મોહરિએ
તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સંજુત્તાહિગરણે ઉવભોગ પરિભોગ
અઇરસ્તે
એવા આઠમા વ્રતને વિશે આજના દિવસ સંબંધી જે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ ૧૪ : નવમું
સામાઈયસ્સ
અણવઢિયસ્સ કરણયા ! સામાયિક વ્રત
એવા નવમા વ્રતને વિશે (પહેલું શિક્ષા વ્રત).
આજના દિવસ સંબંધી જે કોઈ
પાપદોષ લાગ્યો હોય તો; તસ્સ નવમું સામાયિક વ્રત
મિચ્છામિ દુક્કડં. સાવજ્જજોગનું વેરમણ
પાઠ ૧૫ : દશમું. જાવ નિયમ
દેશાવગાસિક વ્રત પજુવાસામિ દુવિહં, તિવિહેણે
(બીજું શિક્ષાવ્રત) ન કરેમિ ન કારવેમિ
દશમું દેશાવગાયિક વ્રત મણસા વયસા કાયસા
દિન પ્રત્યે પ્રભાત થકી એવી મારી (તમારી) પ્રારંભીને પૂર્વાદિક છ દિશિ સદુહણા પ્રરૂપણાએ કરી જેટલી ભૂમિકા મોકળી સામાયિકનો અવસર આવે|રાખી છે. તે ઉપરાંત સઈચ્છાએ અને સામાયિક કરીએ તે વારે કાયાએ જઈને પાંચ આશ્રય સ્પર્શનાએ કરી શુદ્ધ હોજો !|સેવવાનાં પચ્ચકખાણ, એવા નવમા
જાવ અહોરાં સામાયિક વ્રતના
દુવિહં તિવિહેણં, પંચ અઈયારા જાણિયવા
ન કરેમિ ન કારવેમિ, ન સમાયરિયવા,
માણસા વયસા કાયસા; તે જહા, તે આલોઉં –
જેટલી ભૂમિકા મોકળી રાખી મણ દુપ્પણિહાણે
છે તે માંહે દ્રવ્યાદિકની જે વય દુપ્પણિહાણે
મર્યાદા કીધી છે. તે ઉપરાંત કાય દુપ્પણિહાણે
ઉપભોગ-પરિભોગ સામાઈયસ્સ સઈ ? ભોગ નિમિત્તે ભોગવવાનાં અકરાયા
પિચ્ચકખાણ, પ્રતિક્રમણ એટલે અમૃત અનુષ્ઠાન EER 31]
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાવ અહોરાં
મણિસોવનનાં પચ્ચકખાણ એગવિહં તિવિહેણ
માલાવન્નગ વિલવણના ન કરેમિ
પચ્ચકખાણ મણસા વયસા કાયસા
સત્ય મુસલાદિક સાવજ્જ એવા દશમા
જોગનાં પચ્ચકખાણ દેશાવગાસિક વ્રતનાં
જાવ અહોરાં પજુવાસામિ પંચ અઈયારા જાણિયવ્વા ન સમાયરિયવ્યા
દુવિહં તિવિહેણું તે જહા, તે આલોઉં –
ન કરેમિ ન કારવેમિ આણવણuઓને
મણસા વયસા કાયસા પેસવણપ્પઓગે
એવી મારી (તમારી) સદાણુવાએ
સદુહણા પ્રરૂપણાએ કરી રૂવાણુવાએ
પૌષધનો અવસર આવે અને બહિયા પોગલ પકખેવે પૌષધ કરું તે વારે સ્પર્શનાએ
એવા દશમા વ્રતને વિશે કરી શુદ્ધ હોજો ! આજના દિવસ સંબંધી જે એવા અગિયારમાં પરિપૂર્ણ કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય પૌષધ વ્રતના પંચ અઈયારા તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ, જાણિયવા, ન સમાયરિયવા
તં જહા, તે આલોઉં – પાઠ ૧૬ : અગિયારમું
અપ્પડિલેહિય-દુપ્પડિલેહિય) પૌષધ વ્રત સિજ્જા સંથારએ (ત્રીજું - શિક્ષાવ્રત).
અપ્પમસ્જિય-દુપ્પમસ્જિય
સિજ્જા સંથારએ અગિયારમું પરિપૂર્ણ
અપ્પડિલેહિય-દુપ્પડિલેહિય ) પૌષધ વ્રત અસણ - પાણે -
ઉચ્ચાર પાસવણ ભૂમિ ખાઈમ - સાઈમના પચ્ચકખાણ અપ્પમસ્જિય-દુપ્પમસ્જિય) અખંભના પચ્ચકખાણ ઉચ્ચાર પાસવણ ભૂમિ | 32
પ્રતિકમણ સૂત્ર E
For Private & Personal use only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
પોસહસ્સ સમ્મ
અણણુપાલણયા
એવા અગિયારમા વ્રતને ઓસહ વિશે આજના દિવસ સંબંધી ભેસન્જેણે
જે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પડિલાભેમાણે
વિહરિસ્સામિ
પાઠ ૧૭ : બારમું અતિથિ સંવિભાગ વૃત
(ચોથું - શિક્ષાવ્રત)
બારમું
અતિથિ
સંવિભાગ વ્રત
સમણે
નિગૂંથે
ફાસુએણં
એણિજ્યુંણું
અસણં
પાણં
ખાઇમં
સાઇમં
વત્થ
પડિગ્ગહ
કંબલ
પાયપુચ્છણેણં
પાઢિયારૂ પીઢ
ફલગ
સિજ્જા સંથારએણં
એવી મારી (તમારી) સદ્દહણા પ્રરૂપણાએ કરી સુપાત્ર સાધુ-સાધ્વીજીની જોગવાઈ મળે અને નિર્દોષ આહાર-પાણી વહોરાવું તે વારે સ્પર્શનાએ કરી શુદ્ધ હોજો !
એવા બારમા અતિથિ સંવિભાગ વ્રતના પંચ અઇયારા જાણિયવ્વા, ન સમાયરિયવ્વા તું જહા, તે આલોઉં -
સચિત્ત નિખૈવણયા
સચિત્ત પેહણયા
એવા બારમા વ્રતને વિશે આજના દિવસ સંબંધી જે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય તો; તસ
મિચ્છામિ દુક્કડં.
પ્રતિક્રમણ એટલે મુક્તિની માસ્ટર કી
કાલાઇઝમે
પરોવએસે મચ્છુરિયાએ
33
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ ૧૮ : સંથારો
સંલેખના સૂત્ર
(વિધિ : સંથારાનો પાઠ બોલતી વખતે ડાબો ગોઠણ ઊંચો રાખવો.)
અપચ્છિમ
મારાંતિય
સંલેહણા
પૌષધશાળા પોંજીને
ઉચ્ચાર-પાસવણ ભૂમિકા પડિલેહીને
ગમણાગમણે
પડિક્કમિને
દર્માદિક સંથારો
સંઘરીને
દર્માદિક સંથારો
દુરૂહીને
પૂર્વ તથા ઉત્તર દિશિ
પથંકાદિ આસને બેસીને
કરયલ સંપરિગૃહિયં
સિરસાવત્ત
મર્ત્યએ
અંજલિ કટ્ટ એવં વયાસી
-
34
નમોત્થણં
અરિહંતાણં - ભગવંતાણં
જાવ સંપત્તાણું
એમ અનંતા સિદ્ધને નમસ્કાર કરીને વર્તમાન પોતાના ધર્મગુરુ-ધર્માચાર્યને નમસ્કાર કરીને પૂર્વે જે વ્રત આદર્યાં છે;
તે આલોવી
પડિમિ
નિંદી
નિઃશલ્ય થઈને
સર્વાં પાણાઇવાયં પચ્ચક્ખામિ
સવ્વ મુસાવાયું પચ્ચક્ખાતિિમ સર્વાં અદિન્નાદાણું પચ્ચક્ખામ
સર્વાં મેહુણું પચ્ચક્ખામ સવ્વ પરિગ્ગહં પચ્ચક્ખશ્ચિમ સર્વાં કોઠું પચ્ચક્ખામ
જાવ
મિચ્છા દંસણ સલ્લું
અકરણિજ્યું જોગ પચ્ચક્ખામિ
જાવજ્જીવાએ
તિવિહં
તિવિહેણું
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
ન કરેમિ
ન કારવેમિ
કરત પિ
અન્ન ન સમણુજાણામિ
મણસા યસા કાયસા
એમ અઢારે
પાપ સ્થાનક પચ્ચક્ખીને
સર્વાં
સીયં
મા ણં ઉš
મા ણં ખુહા
અસણં-પાણું-ખાઇમં-સાઇમં |મા ણં પિવાસા
ચઉહિં પિ આહાર
મા ણં બાલા
મા ણં ચોરા
પચ્ચક્ખામિ જાવજીવાએ
મા ણં હંસા
એમ ચારે આહાર પચ્ચક્ખીને મા ણં મસગા
જે પિ ય
મા ણં વાઇયં
ઇમં શરીર
પિત્તિયં
ઇટ્ટ
સંભિમં
કુંત
સન્નિવાઇયં
પિયં
વિવિહા રોગાયંકા
મણુત્રં
મણામં
વિજ્યું
વિસાસિયં
સમય
અણુમયં
બહુમયં ભંડ કરેંડગ સમાણું
રયણ કરેંડગ ભૂયં
મા
ત્રં
પરિસહોવસગ્ગા
ફાસાફુસંતુ
એયં પિ ય છું
ચરમેહિં
ઉસ્સાસ નિસ્સાસેહિ વોસિરામિ
પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મ ગુણોનું એડમિશન
35
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિ ક
અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર, એમ શરીર વોસિરાવીને અનાચાર જાણતાં, અજાણતાં કાલે અણવતંખમાણે મન, વચન, કાયાએ કરી સેવ્યાં વિહરિસ્સામિ
હોય, સેવરાવ્યાં હોય, સેવતાં એવી સહણા પ્રરૂપણાએ પ્રત્યે અનુમોદના કરી હોય કરી, અણસણનો અવસર તો; અરિહંત, અનંત સિદ્ધ આવ્યું, અણસણ કરે તે વારે ભગવાનની સાક્ષીએ તમ્સ સ્પર્શનાએ કરી શુદ્ધ હોજો ! '
મિચ્છામિ દુક્કડ. એવા અપચ્છિમ
પાઠ ૧૯ : અઢાર મારસંતિય સંલેહણા
પાપસ્થાનક સૂત્ર સણા
(જે મેં જીવ વિરાધિયા; આરાસણાના
સેવ્યાં પાપ પંચ અઇયારા જાણિયવા
અઢાર,
પ્રભુ તમારી સાક્ષીએ, ન સમાયરિયવા
વારંવાર ધિક્કાર) તે જહા, તે આલોઉં - ઈહલોગા સંસપ્ટઓગે
અઢાર પ્રકારનાં પાપ સ્થાનક
સંબંધી પાપ-દોષ લાગ્યા હોય પરલોગા સંસMઓગે
તે આલોઉં - જીવિયા સંસપ્તઓને મરણા સંસપ્પાઓગે
પહેલે બોલે પ્રાણાતિપાત કામભોગ સંસપ્ટઓગે
બીજે બોલ મૃષાવાદ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
ત્રીજે બોલ અદત્તાદાન એમ સમકિત પૂર્વક બાર
ચોથે બોલે મૈથુન વ્રત, સંલેખણા સહિત નવ્વાણું પાચમ બલિ પરિગ્રહ અતિચાર, તેને વિશે જે કોઈ છટ્ટે બોલે ક્રોધ | 36 - 4 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
-------------------
akaevamine WWW.Tai Tettorary.org
Jain Educaton international
For private & Personal use
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાતમે બોલે માન
આઠમે બોલે માયા નવમે બોલે લોભ
દશમે બોલે રાગ અગિયારમે બોલે દ્વેષ
બારમે બોલે કલહ
તેરમે બોલે અભ્યાખ્યાન
ચૌદમે બોલે પૈશુન્ય પંદરમે બોલે પર-પરિવાદ સોળમે બોલે રઇ-અરઇ સત્તરમે બોલે માયા મોસો અઢારમે બોલે મિચ્છા દેસણ સલ્લું
(૧૦) અજીવને જીવ શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.
એ અઢાર પ્રકારનાં પાપ- (૧૧) સાધુને કુસાધુ શ્રદ્ધે તે
મિથ્યાત્વ.
સ્થાનક મારા જીવે (તમારા જીને) સેવ્યાં હોય, સેવરાવ્યાં હોય, સેવતાં પ્રત્યે અનુમોદના કરી હોય તો; અનંતા સિદ્ધ
કેવલી ભગવંતની સાક્ષીએ (૧૩) આઠ કર્મથી મુકાણા;
તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પાઠ ૨૦ : પચ્ચીસ
પ્રકારનાં મિથ્યાત્વ
(૧) અભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ (૨) અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ (૩) અભિનિવેશિક મિથ્યાત્વ
(૪) સાંશયિક મિથ્યાત્વ (૫) અણાભોગ મિથ્યાત્વ
(૬) લૌકિક મિથ્યાત્વ
(૭) લોકોત્તર મિથ્યાત્વ
(૮) કુપ્રાવચન મિથ્યાત્વ
(૯) જીવને અજીવ શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.
(૧૨) કુસાધુને સાધુ શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.
તેને નથી મુકાણા શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.
(૧૪) આઠ કર્મથી નથી મુકાણા; તેને મુકાણા શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.
પચ્ચીસ પ્રકારનાં મિથ્યાત્વ સંબંધી પાપ-દોષ લાગ્યા હોય (૧૫) ધર્મને અધર્મ શ્રદ્ધે તે
તે આલોઉં -
મિથ્યાત્વ.
પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મ ઘરની સાફસૂફી
37
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૯) અધર્મને ધર્મ શ્રદ્ધ તે પાઠ ૨૧ : ચૌદ પ્રકારના મિથ્યાત્વ.
સંમચ્છિમ જીવા (૧૭) જિન માર્ગને અન્ય માર્ગ શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ. | ચૌદ પ્રકારના સંમૂર્ણિમ
મનુષ્ય સંબંધી પાપ-દોષ લાગ્યા (૧૮) અન્ય માર્ગને જિન માર્ગ હોય તે આલોઉં -
શ્રદ્ધે તે મિથ્યાત્વ.. ઉચ્ચારેસુ વા (૧૯) જિન માર્ગથી ઓછું|૨. પાસવર્ણસુ વા
પ્રરૂપે તે મિથ્યાત્વ. ૩. ખેલેસુ વા (૨૦) જિન માર્ગથી અધિક ૪. સિંઘાણેસુ વા
પ્રરૂપે તે મિથ્યાત્વ.પ. વતેસુ વા (૨૧) જિન માર્ગથી વિપરીત
2ની ૬. પિત્તસુ વા પ્રરૂપે તે મિથ્યાત્વ.
આ ૭. પૂએસુ વા
૮. સોશિએસુ વા (૨૨) અવિનય મિથ્યાત્વ ૯. સુક્કસ વા (૨૩) અકિરિયા મિથ્યાત્વ ૧૦. સુક્ક પુગ્ગલ (૨૪) અજ્ઞાન મિથ્યાત્વ પરિસાસુ વા (૨૫) આશાતના મિથ્યાત્વ ૧૧. વિગય જીવ કલેવરેસ વા
૧૨. ઇન્દી પુરિસ સંજોગેસુ વા આ પચ્ચીસ પ્રકારનું
૧૩. નગર નિદ્ધમણેસુ વા મિથ્યાત્વ મારા જીવે (તમારા
૧૪. સવ્વસુ ચેવ જીવે) સેવ્યું હોય, સેવરાવ્યું. અસુઇટ્ટાણેસુ વા હોય, સેવતાં પ્રત્યે અનુમોદના
| એ ચૌદ પ્રકારના સંમૂર્છાિમ કરી હોય તો; તસ્સ મિચ્છામિન
મનુષ્યની વિરાધના કરી દુક્કડં.
હોય તો; તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. 38 E -1 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Jain caucation internatonai
For private & Personaruse only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
કઓ
( ઇચ્છામિ ઠામિ.. )
સામાઈએ
તિરહું ઇચ્છામિ ઠામિ
ગુત્તીર્ણ પડિક્કમિઉં
ચઉહ જો મે
કસાયાણ દેવસિઓ
પંચાહ અઈયારો
મણુવ્રયાણ
તિરહું કાઇઓ
ગુણત્રયાણ વાઈઓ
ચઉહ માણસિઓ
સિફખાવયાણ ઉસ્સો
બારસ ઉમ્મગો
વિહસ્સ અકષ્પો
સાવગ ધમ્મસ્સ અકરણિજ્જો
જે ખંડિયે
જં વિરાતિય દુવિચિંતિઓ
તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ અણીયારો અણિચ્છિયવો
( નમસ્કાર મંત્ર ) અસાવગ પાઉગો
નમો અરિહંતાણે નાણે
સિદ્ધાણે તહ દંસણે
નમો આયરિયાણં ચરિત્તાચરિત્તે
નમો ઉવજઝાયાણં
નમો લોએ સવ્વસાહૂણં. | પ્રતિક્રમણ એટલે સગુણોની સ્વીકૃતિ. 1 39 |
દુઝાઓ
નમાં
સુએ
----3 પ્રતિક
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરેમિ ભંતે !
કરેમિ ભંતે ! સામાઈયું
સાવજ્જ જોગં
પચ્ચક્ખામ જાવ નિયમં
પજ્જુવાસામિ દુવિહં તિવિહેણું ન કરેમિ
ન કારવેમિ
મણસા
વયસા
કાયસા
તસ્સ ભંતે !
પડિક્કમામિ
નિંદામિ
ગરિહામિ
અપ્પાણે વોસિરામિ
જોડી, મસ્તકે અંજલિ કરી બોલવો.)
40
|ચત્તારિ મંગલ -
અરિહંતા મંગલ
સિદ્ધા મંગલં
સાહૂ મંગલ
કેવલિ પન્નત્તો
ધમ્મો મંગલ.
ચત્તારિ લોગુત્તમા
અરિહંતા લોગુત્તમા
સિદ્ધા લોગુત્તમા
સાહૂ લોગુત્તમા
કેવલિ પન્નત્તો
ધમ્મો લોગુત્તમો.
ચત્તારિ સરણ
પવજ્જામિ -
અરિહંતા સરણે
પવજ્જામિ
પાઠ ૨૨ : ચત્તારિ
સિદ્ધા સરણું
મંગલ સૂત્ર
પવજ્જામિ
O
}
(વિધિ : ‘ચત્તારિ મંગલ'નો સારૂં સરણં પાઠ બોલતાં સમયે જમણો પવજ્જામિ ઢીંચણ ઊંચો કરી, ડાબો ઢીંચણ કેવલ પન્નાં ધર્માં ધરતીએ સ્થાપીને, બંને હાથસરણું પવજ્જામિ.
}
dnicom
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર -
}
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
છંદ
ચાર શરણા, દુઃખ હરણા, અવર શરણ નહિ કોય જે ભવ્ય પ્રાણી આદરે, અક્ષય અવિચલ પદ હોય અંગૂઠે અમૃત વસે, લબ્ધિ તણા ભંડાર ગુરુ ગૌતમને સમરીએ, મનવાંછિત ફળ દાતાર ભાવે ભાવના ભાવીએ, ભાવે દીજે દાન ભાવે ધર્મ આરાધીએ, ભાવે કેવલજ્ઞાન
દયા તે સુખની વેલડી... દોહરા
(સમય હોય તો બોલી શકાય.)
દયા તે સુખની વેલડી, દયા તે સુખની ખાણ અનંતા જીવ મુક્તે ગયા, દયા તણાં ફળ જાણ... હિંસા દુઃખની વેલડી, હિંસા દુઃખની ખાણ અનંતા જીવ નરકે ગયા, હિંસા તણાં ફળ જાણ...
જીવડા જીવનું જતન કરજે, ઓળખજે આચાર, દોહ્યલી વેળાએ જાણજે, ધર્મ સખાયો થાય...
ધર્મ વાડીએ ન નીપજે, ધર્મ હાટે ન વેચાય ધર્મ વિવેકે નીપજે, જો કરીએ તો થાય... રાત્રિ ગુમાવી સૂઈને, દિવસ ગુમાવ્યો ખાય, હીરા જેવો મનુષ્ય ભવ, કોડી બદલે જાય... દાન શિયળ તપ ભાવના, ધર્મના ચાર પ્રકાર, કરો આરાધો ભાવથી, તો ઊતરશો ભવ પાર...
કરો દલાલી ધર્મની, દીસે અધિકી જ્યોત, શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવ જાણવા, જેણે બાંધ્યું તીર્થંકર ગોત્ર...
પ્રતિક્રમણ એટલે ભૂલની કબૂલાત.
41
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇચ્છામિ ઠામિ સૂત્ર
ઇચ્છામિ ઠામિ સૂત્ર પરિમિ
જો મે
દેવસિઓ
અઇયારો
ઓ
કાઇઓ વાઇઓ
માણસિઓ
ઉત્સુત્તો ઉગ્મગ્ગો
અકપ્પો
અકરણિજ્જો
દુઝ્ઝાઓ દુન્વિચિંતિઓ
અણાયારો
અણિચ્છિયવો
અસાવગ પાઉગ્ગો
નાણે
તહ
હંસણે
ચરિત્તાચરિત્તે
સુએ
સામાઇએ
તિરૂં
42
ગુત્તીર્ણ
ચઉન્હ
ફસાયાણં
પંચš
મણુવ્વયાણં તિરૂં
ગુણત્વયાણું
ચઉš
સિખાવયાણં
બારસ
વિહસ્સ
સાવગ ધમ્મસ્સ
જે ખંડિય
જે વિરાહિયં
તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
ઇચ્છામિ પડિક્કમિઉં સૂત્ર
ઇચ્છામિ
પડિકમિઉં
ઇરિયાવહિયાએ
વિરાહણાએ
ગમણાગમણે
પાણકમણે
બીયક્કમણે
હરિયક્કમણે
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઓસા
ઉનિંગ
પણગ
દગ
મટી
મક્કડા-સંતાણા સંક્રમણે
જે મે જીવા વિરાહિયા
એિિદયા
બેઇંદિયા
તેŚદિયા
ચઉરિંદિયા
પંચિંદિયા
અભિહયા
વત્તિયા
લેસિયા
સંઘાઇયા
સંઘટ્ટિયા
પરિયાવિયા
કિલામિયા
ઉદ્દવિયા
ઠાણાઓ ઠાણું
સંકામિયા જીવિયાઓ વવરોવિયા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
આલોયણા સૂત્ર
ચાર ગતિ, ચોવીસ દંડક, ચોરાસી લાખ જીવાયોનિ, એક ક્રોડ સાડી સત્તાણું લાખ કુલ કોટીના જીવને મારા જીવે, (તમારા જીવે) આજના દિવસ સંબંધી આરંભે, સમારંભે મન, વચન, કાયાએ કરી ભવ્યા હોય; દ્રવ્ય પ્રાણ ભાવ પ્રાણ દુભવ્યા હોય; પરિતાપના કિલામના ઉપજાવી હોય; ક્રોધ, માને, માયાએ, લોભે, રાગે, દ્વેષે, હાસ્ય, ભયે, ખળાયે, ઘીઠાયે, આપ-થાપનાએ, પરઉથાપનાએ, દુષ્ટ લેશ્યાએ, દુષ્ટ પરિણામે, દુષ્ટ ધ્યાને (આર્ત, રૌદ્ર ધ્યાને) કરીને, ઈર્ષ્યાએ, મમતે, હઠપણે, અવજ્ઞા કરી હોય; દુ:ખમાં જોડ્યાં હોય, સુખથી ચૂકવ્યા (છોડાવ્યા) હોય; પ્રાણ, પર્યાય, સંજ્ઞા, ઇન્દ્રિય આદિ લબ્ધિ-ઋદ્ધિથી ભ્રષ્ટ કર્યા હોય; તો તે સર્વ મળી અઢાર લાખ ચોવીસ હજાર, એકસો વીસ પ્રકારે પાપ - દોષ લાગ્યો હોય તો; અરિહંત, અનંતા સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પ્રતિક્રમણ એટલે ગુણોનો આવિષ્કાર.
"
Jain Education international
43
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રમણ સૂત્ર
પહેલું શ્રમણ સૂત્ર
પાઠ ૨૩ : શય્યા સૂત્ર (નિદ્રાદોષથી નિવર્તવાનો પાઠ)
ઇચ્છામિ
પડિક્કમિ
પગામસિજ્જાએ
નિગામસિજ્જાએ
સંથારા ઉવટ્ટણાએ
પરિયટ્ટણાએ
આઉંટ્ટણ પસારણાએ
છપ્પઇ સંઘટ્ટણાએ
કુઇએ
કક્કરાઇએ
છીએ
જંભાઈએ
આમોસે
સસરÖામોસે આઉલમાઉલાએ સોવણત્તિયાએ
44
ઇત્થી વિષ્પરિયાસિયાએ
(બહેનોએ પુરિસ વિરિયાસિયાએ' પાઠ બોલવો.)
દિકિ વિધ્ધરિયાસિયાએ મણ વિપ્પરિયાસિયાએ
પાણભોયણ વિષ્પરિયાસિયાએ
જો મે દેવસિઓ અઇયારો કઓ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
બીજું શ્રમણ સૂત્ર
પાઠ ૨૪ : ગોચર ચર્ચા સૂત્ર (ગોચરીના દોષોથી નિવર્તવાનો પાઠ)
પડિક્કમામિ ગોયર ચરિયાએ
ભિક્ષાયરિયાએ ઉગ્વાડ-કવાડ-ઉગ્વાડણાએ સાણા-વચ્છા-દારા-સંઘટ્ટણાએ મંડી પાડુડિયાએ
+ (યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાઇઓ (૨) ક્ષિઓ (૩) ચાઉમ્માસિઓ (૪) સંવચ્છરિઓ શબ્દ બોલવા.) પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
બલિ પાહુડિયાએ
ત્રીજું શ્રમણ સૂત્ર ઠવણા પાહુડિયાએ સંકિએ
પાઠ ૨૫ : કાલા સહસાગારે
પ્રતિલેખના સૂત્રા અણેસણાએ પાણ ભોયણાએ
(સ્વાધ્યાય અને પ્રતિલેખનના બીય ભોયણાએ
દોષથી નિવર્તવાનો પાઠ) હરિય ભોયણાએ
પડિક્રમામિ પચ્છા કમિયાએ
ચાઉક્કાલ પુરે કમ્બિયાએ
સઝાયલ્સ
અકરણયાએ અદિઢહડાએ
ઉભકાલ દગ-સંસટ્ટ-હડાએ
ભંડોવગરણમ્સ રય-સંસટ્ટ-હડાએ
અપ્પડિલેહણાએ પારિસાડણિયાએ
દુપ્પડિલેહણાએ પારિદ્રાવણિયાએ
અપ્પમજજણાએ ઓહાસણ ભિખાએ
દુપ્પમwણાએ
અઠક્કમે ઉગમણે
વઇક્રમે ઉપાયણેસણાએ
અઈયારે અપરિસુદ્ધ
અણાયારે પરિગ્રહિયું
જો મે દેવસિઓ* અઇયારો પરિભૂતં વા
કઓ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
* (યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં ન પરિટ્ટવિય
(૧) રાઇઓ (૨) પખિઓ
(૩) ચાઉમાસિઓ અને (૪) તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સંવચ્છરિઓ શબ્દ બોલવા.) પ્રતિક્રમણથી સર્વ સંકલેશોની શાંતિ થાય છે. 4 45 |
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિયાણ સલ્લેણે | ચોથું શ્રમણ સૂત્ર
મિચ્છા દંસણ સલ્લેણ ( પાઠ ૨૬ઃ અસંયમ સત્ર) પડિક્કમામિ
તિહિં ગારવેહિં (૩૩ બોલમાં હેય, ય,
ઇઠી ગારવેણે ઉપાદેય સંબંધીનો પાઠ)
રસ ગારવેણે પરિક્રમામિ
સાયા ગારવણ એગવિહે
પડિક્કમામિ અસંજમે
તિહિં વિરાહણાહિ પડિક્કમામિ
નાણ વિરાણાએ દોહિં બંધPહિં
દંસણ વિરાહણાએ રાગ બંધણેણે
ચરિત્ત વિરોહણાએ દોસ બંધણેણે
પડિક્કમામિ પડિક્કમામિ
ચઉહિં કસાએહિં તિહિં દંડેહિં મણ દંડેણે
કોહ કસાએણે વય દંડેણે
માણ કસાએણ કાય દંડેણે
માયા કસાણે પડિકમામિ
લોહ કસાણે તિહિં ગુત્તીહિ
પરિક્રમામિ મણ ગુતીએ
ચઉહિં સન્નાહિં વય ગુત્તીએ
આહાર સન્નાએ કાય ગુત્તીએ
ભય સન્નાએ પડિક્કમામિ
મેહુણ સન્નાએ તિહિ સલૅહિ
પરિગ્નેહ સન્નાએ માયા સલ્લેણે
પિડિકમામિ T 46
| પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Jain
crucarioterratoria
OFree FESTSTS
www.jati remorary
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચઉહિં વિકહાહિ
ફાસેણે ઇન્દી કહાએ
પડિઝમામિ (બહેનોએ ‘પુરિસ કહાએ પાઠ પંચહિં મહદ્ગુએહિં બોલવો.)
સવાઓ ભક્ત કહાએ
પાણાઇવાયાઓ વેરમણ દેસ કહાએ
સવાઓ મુસાવાયાઓ વેરમણ રાય કહાએ
સવાઓ પડિક્કમામિ
અદિન્નાદાણાઓ વેરમાં ચઉહિં ઝાણેહિ
સવાઓ મેહુણાઓ વેરમણે અદ્દેણે ઝાણેણે
સવાઓ પરિગહાઓ વેરમણે રુદ્દેણે ઝાણેણે
પડિક્કમામિ ધમેણે ઝાણેણે
પંચહિં સમિઅહિં સુદ્દેણે ઝાણેણે
દરિયા સમિઇએ પડિક્કમામિ પંચહિં કિરિયાપ્તિ
ભાસા સમિઇએ કાઈયાએ
એસણા સમિઇએ અહિગરણિયાએ
આયાણ ભંડમત પાઉસિયાએ
નિકખેવા સમિઇએ પારિતાવણિયાએ
ઉચ્ચાર-પાસવણ-ખેલ પાણાઇવાય કિરિયાએ જલ્લ-સિંઘાણ પડિક્કમામિ
પારિદ્રાવણિયા સમિઇએ પંચહિં કામગુણહિં
પડિક્કમામિ સદેણે
છહિં જીવ નિકાએહિ રૂણે
પુઢવિ કાએણે ગંધેણું
આઉ કાએણે રસેપ્યું
તિઉ કાએણે ૩પ્રતિક્રમણથી પ્રસન્નતાની પ્રાપ્તિ થાય છે. 47 |
Jain Educatiotterratrotram
OTP vale a personaruse only
W.jainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાઉ કાણું
સત્તરસવિહે અસંજમે વણસ્સઇ કાએણે
અઢારસવિહે અખંભે તસ કાએણે
એગૂણવીસાએ પડિક્કમામિ
નાયઝયણેહિ ! છહિં લેસાહિં
વિસાએ અસમાહિ ઠાણેહિં કિહ લેસાએ
ઇન્કવીસાએ સબલેહિં નીલ લેસાએ
બાવીસાએ પરિસહેહિ કાલે લેસાએ
તેવીસાએ સૂયગડ×યણેહિં તેલ લેસાએ
ચહેવાસાએ દેવેહિં પઉમ લેસાએ
પણવીસાએ ભાવણહિં સુક્ક લેસાએ
છવ્વીસાએ દસા કમ્પ પડિક્કમામિ
વવહારાણું ઉદ્દેસણ કાલેહિ ! સત્તહિં ભયઠ્ઠાણહિં
સત્તાવીસાએ અણગાર ગુણહિં અદૃહિં મયટ્ટાણેહિં
અઠ્ઠાવીસાએ આયારપ્પકપેહિ નવહિં બંભરગુપ્તાહિં દસવિહે સમણધર્મો
એગૂણતીસાએ એક્કારસહિ
પાવસુયપ્રસંગેહિ ) ઉવાસગ
તીસાએ મહામોહણીયટ્ટાણેહિં પડિમાહિ
એગતીસાએ સિદ્ધાઇગુણહિં બારસહિં ભિકખ પડિમાહિ |બત્તીસાએ જોગ સંગહેહિ તેરસહિં કિરિયા ઠાણેહિ
તેરીસાએ આસાયણહિં ચઉદ્દસહિ ભૂયગામેહિં
અરિહંતાણં આસાયણાએ પન્નરસહિં પરમાહમિહિં સિદ્ધાણં આસાયણાએ સોલસહિ ગાહાસોલસએહિ | આયરિયાણં આસાયણાએ 48 = પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉવજ્ઝાયાણં આસાયણાએ પયહીણું
વિણયહીશું
જોગહીણું
ઘોસહીણું
સુહૃદિશં દુઃ પડિચ્છિયું અકાલે કઓ સજ્જાઓ કાલે ન કઓ સજ્જાઓ અસજ્જાઇએ સાઇયં સાઇએ ન સજ્જાઇયં તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં
એમ એક બોલથી માંડીને તેત્રીસ બોલ સુધી મારા જીવે; (તમારા જીવે), જાણવા જોગ બોલ જાણ્યા ન હોય; આદરવા જોગ બોલ આદર્યા ન હોય; અને છાંડવા જોગ બોલ છાંડ્યા ન હોય, તો અરિહંત અનંત સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સાહૂણં આસાયણાએ સાહુણીણું આસાયણાએ
સાવયાણં આસાયણાએ
સાવિયાણં આસાયણાએ
દેવાણં આસાયણાએ
દેવીણ આસાયણાએ ઇહલોગસ્સ આસાયણાએ
પરલોગસ્સ આસાયણાએ
કેવલિ પન્નત્તસ્સ ધમ્મસ આસાયણાએ
સદેવ મણુય આસુરસ્સ લોગસ્સ આસાયણાએ
}
–
સન્ન પાણ - ય - જીવ સત્તાણું આસાયણાએ
કાલસ્સ આસાયણાએ
સુયસ્સ આસાયણાએ સુયદેવયાએ આસાયણાએ
વાયણારિયમ્સ આસાયણાએ
જં વાઇદ્ધ
વચ્ચેામેલિય
હીણખર
અચ્ચક્ખર
Jan Educat
}
ધન્ય છે એ મહાપુરુષોને ! જેઓ જાણવા જોગ બોલ જાણતા હશે, આદરવા જોગ આદરતા હશે અને છાંડવા જોગ છાંડતા હશે. તેમને મારી (તમારી) સમય સમયની વંદના હોજો.
પ્રતિક્રમણ શ્રાવક જીવનનો વિસામો છે.
international
49
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમું શ્રમણ સૂત્ર
પાઠ ૨૦ : પ્રતિજ્ઞા સૂત્ર
(નિગ્રંથ પ્રવચન વિશુદ્ધિનો પાઠ)
નમો
ચઉવીસાએ નિત્યયરાણં
ઉસભાઇ મહાવીર
પજ્જવસાણાણું
ઇણમેવ
નિગૂંથું
પાવયણું
સચ્ચ
અણુત્તર
કેવલિય
ડિપુત્રં
નેઆઉયં
સંસુદ્ધ સલ્લકત્તણું
સિદ્ધિ મળ્યું
મુત્તિ મગ્
નિજ્જાણ મળ્યું
નિવ્વાણ મળ્યું અવિતહમવિસંધિ સવ્વ દુખ પહીણમગં
ઇત્યં
ડિઆ
જીવા
50
સિઝંતિ બુજ્યંતિ પરિનિત્વાયંતિ મુઅંતિ સવ્વ દુક્ષાણ
મંત કરન્તિ
તું ધર્માં
સદ્દહામિ
પત્તિઆમિ
રોએમિ
ફ્રાસેમિ
પાલેમિ
અણુપાલેમિ તું ધર્માં
સહંતો
પત્તિઅંતો
રોઅંતો
ફાસંતો
પાલંતો
અણુપાલંતો
તસ્સ ધમ્મસ્સ
કેવલી પન્નત્તસ્સ
અબ્દુઢિઓમિ આરાહણાએ વિરઓમિ વિરાહણાએ અસંજયં પરિયાણામિ સંજયં ઉવસંપજ્જામિ અખંભે પરિયાણામિ
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
For Private & Personal Use Ony
www.jamiembrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેઇ
સાહુ
બર્ભ ઉવસંપન્જામિ પિડિહય અકમૅ પરિયાણામિ પચ્ચકખાય કષ્પ ઉવસંપન્જામિ
પાવકસ્મો અજ્ઞાણે પરિયાણામિ
અનિયાણો નાણે ઉવસંપન્જામિ દિદ્ધિ સંપન્નો અકિરિય પરિયાણામિ માયામોસો વિવક્તિઓ કિરિય ઉવસંપન્જામિ અઢાઈજેસુ દીવ સમુદે સુ મિચ્છત્ત પરિયાણામિ
પન્નરસ કમ્મભૂમીસુ સમ્મત્ત ઉવસંપન્જામિ
જાવંતિ અબોહિં પરિયાણામિ બોહિ ઉવસંપન્જામિ અમર્ગે પરિયાણામિ
રયહરણ ગુચ્છગ પડિગ્નેહધારા મષ્ણ ઉવસંપન્જામિ
પંચ મહત્વય ધારા જં સંભરામિ
અઢારસ સહસ્સ સીલંગ
રહધારા જં ચ ન સંભરામિ જે પડિક્કમામિ
અખિય આયાર ચરિત્તા
તે સર્વે જં ચ ન પડિકમામિ
સિરસા તલ્સ સવસ
માણસા દેવસિયલ્સ
મFણ વંદામિ અઇયારસ્સ
| ઇતિ અતિચાર આલોવ્યા, પડિક્કમામિ
પડિક્કન્યા, નિંદ્યા, નિઃશલ્ય સમણીડાં
થયા. વિશેષે વિશેષે અરિહંત, સંજય
સિદ્ધ, કેવલી, ગણધરજી, વિરય
આચાર્યજી, ઉપાધ્યાયજી, + યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં સાધુ-સાધ્વી, ગુર્નાદિકને ભુજો (૧) રાઇયસ્ત, (૨) પફિખસ્સા ભુજ કરી ખમાવું છું. (૩) ચાઉમાસિયસ્સ (૪)| (વિધિ - ખામણાની આજ્ઞા સંવર્ચ્યુરિયસ્સ બોલવું. Iમાંગીને, એમ બોલીને).
Rબ્રહ્મચર્ય એટલે મન-વચન-કાયાનો સંયમ 4 51 1
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
( પાઠ ૨૮ : પહેલા ખામણા )
(અરિહંત ભગવંતોને) (ખામણાની વિધિ : ભૂમિ ઉપર બંને ગોઠણ ઢાળી, બંને હાથની કોણીઓ નાભિએ અડાડીને રાખવી તથા બંને હાથ જોડી રાખી સ્થિર ચિત્તે ખામણા બોલવા.)
પહેલા ખામણા પંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્રને વિશે જયવંતા તીર્થકર દેવ બિરાજે છે, તેઓને કરું છું. તે સ્વામીના ગુણગ્રામ કરતાં જઘન્ય રસ ઊપજે તો કર્મની ક્રોડો કર્મ ખપે, અને ઉત્કૃષ્ટ રસ ઊપજે, તો આ જીવ તીર્થકર નામગોત્ર ઉપાર્જે. હાલ બિરાજતા વીસ તીર્થંકરોનાં નામ કહું છું : પહેલાં શ્રી સીમંધર સ્વામી અગિયારમા શ્રી વજધર સ્વામી બીજા શ્રી જગમંદિર સ્વામી બારમા શ્રી ચન્દ્રાનન સ્વામી ત્રીજા શ્રી બાબુ સ્વામી તેરમા શ્રી ચંદ્રબાહુ સ્વામી ચોથા શ્રી સુબાહુ સ્વામી ચૌદમા શ્રી ભુજંગદેવ સ્વામી પાંચમાં શ્રી સુજાતનાથ સ્વામી પંદરમાં શ્રી ઈશ્વર સ્વામી
શ્રી સ્વયંપ્રભ સ્વામી સોળમા શ્રી નેમિપ્રભ સ્વામી સાતમા શ્રી ઋષભાનન સ્વામી સત્તરમા શ્રી વીરસેન સ્વામી આઠમા શ્રી અનંતવીર્ય સ્વામી અઢારમા શ્રી મહાભદ્ર સ્વામી નવમા શ્રી સૂરપ્રભ સ્વામી ઓગણીસમા શ્રી દેવજશ સ્વામી દશમા શ્રી વિશાલપ્રભસ્વામી વિીસમા શ્રી અજિતસેનસ્વામી
એ જઘન્ય તીર્થકર ૨૦ અને ઉત્કૃષ્ટ હોય, તો ૧૬૦ (અથવા ૧૭૦) તેઓને મારી (તમારી) સમય સમયની વંદના હોજો.
તે સ્વામીનાથ કેવા છે? મારા-તમારા મન - મનની વાત જાણી-દેખી રહ્યા છે, ઘટઘટની વાત જાણી-દેખી રહ્યા છે. સમય સમયની વાત જાણી-દેખી રહ્યા છે. ચૌદ રાજલોક અંજલિ જલ પ્રમાણે જાણી-દેખી રહ્યા છે. તે સ્વામીને અનંત જ્ઞાન છે, L_52
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
છઠ્ઠા
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનંત દર્શન છે, અનંત ચારિત્ર છે, અનંત તપ છે, અનંત પૈર્ય છે અને અનંત વીર્ય છે, એ ષ ગુણે કરી સહિત છે. ચોત્રીસ અતિશયે કરી બિરાજમાન છે. પાંત્રીસ પ્રકારની સત્ય વચન વાણીના ગુણે કરી સહિત છે. એક હજારને અષ્ટ ઉત્તમ લક્ષણે કરી સહિત છે. અઢાર દોષરહિત છે. બાર ગુણે કરી સહિત છે. ચાર કર્મ ઘનઘાતી ક્ષય કર્યા છે. બાકીનાં ચાર કર્મ
પાતળાં પાડ્યાં છે. મુક્તિ જવાના કામી થકા વિચરે છે. ભવ્ય જીવોના સંદેહ ભાંગે છે. સજોગી, સશરીરી, કેવલજ્ઞાનીકેવલદર્શની, યથાખ્યાત ચારિત્રના ધરણહાર છે. ક્ષાયિક સમકિત, શુક્લ ધ્યાન, શુક્લ વેશ્યા, શુભ ધ્યાન, શુભ જોગ, ૬૪ ઇન્દ્રોના પૂજનિક, વંદનિક, અર્થનિક છે. પંડિત વીર્ય આદિ અનંતગુણે કરી સહિત છે.
ધન્ય તે ગ્રામ, નગર, રાયતાણી, પુર, પાટણ જ્યાં જ્યાં પ્રભુ દેશના દેતા થકા વિચરતા હશે, ત્યાં ત્યાં રાઈસર, તલવાર, માર્કેબિય, કોટુંબિય, શેઠ, સેનાપતિ, ગાથાપતિ, સ્વામીની દેશના સાંભળી કર્ણ પવિત્ર કરતા હશે તેમને ધન્ય છે, સ્વામીનાં દર્શન દેદાર કરી નેત્ર પવિત્ર કરતા હશે, તેમને ધન્ય છે, અશનાદિક ચૌદ પ્રકારનું દાન દઈ કર પવિત્ર કરતા હશે, તેમને પણ ધન્ય છે.
ધન્ય સ્વામીનાથ ! આપશ્રી પંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્રને વિશે બિરાજો છો. હું અપરાધી, દીન કિંકર, ગુણહીન, અહીં બેઠો છું. આપના કેવળ જ્ઞાન, કેવળ દર્શન, યથાખ્યાત ચારિત્ર અને તપને વિશે અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ થયો હોય, તો હાથ જોડી, માન મોડી, મસ્તક નમાવી ભુજ-ભુજો કરી ખમાવું છું.
(વિધિ : “વંદામિ નમંસામિ સકારેમિ સમ્માણેમિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજ્વાસામિ' સુધીનો પાઠ મસ્તક નમાવી ત્રણ વાર બોલવો.) []બ્રહ્મચર્ય એટલે વિષયવાસનાઓથી મુક્તિ. 153]
-
-
-
-
Jail Education international
Forrivale & Personaruse on
membrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ ૨૯ : બીજા ખામણા )
(સિદ્ધ ભગવંતોને) બીજા ખામણા અનંતા સિદ્ધ ભગવંતોને કરું છું. એ ભગવંતોના ગુણગ્રામ કરતા જઘન્ય રસ ઊપજે તો ક્રોડો કર્મ ખપે અને ઉત્કૃષ્ટ રસ ઊપજે, તો આ જીવ તીર્થકર નામ ગોત્ર ઉપાર્જ. આ ભરતક્ષેત્રને વિશે ચોવીસ તીર્થકરો સિદ્ધ થયા. તેમનાં નામ કહું છું: પહેલા શ્રી ગષભદેવ સ્વામી તેરમા શ્રી વિમલનાથ સ્વામી બીજા શ્રી અજિતનાથ સ્વામી ચૌદમા શ્રી અનંતનાથ સ્વામી ત્રીજા શ્રી સંભવનાથ સ્વામી પંદરમા શ્રી ધર્મનાથ સ્વામી ચોથા શ્રી અભિનંદન સ્વામી સોળમા શ્રી શાંતિનાથ સ્વામી પાચમા શ્રી સુમતિનાથ સ્વામી
સત્તરમા શ્રી કુંથુનાથ સ્વામી
સ્વામી છઠ્ઠા શ્રી પડાપ્રભ સ્વામી અઢારમાં શ્રી અરનાથ
ઓગણીસમા શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી સાતમા શ્રી સુપાર્શ્વનાથ સ્વામી
વીસમા શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી આઠમા શ્રી ચંદ્રપ્રભ સ્વામી એકતીસમા શ્રી નમિનાથ સ્વામી નવમા શ્રી સુવિધિનાથ સ્વામી બાવીસમા શ્રી નેમિનાથ સ્વામી દશમા શ્રી શીતલનાથ સ્વામી ત્રેવીસમા શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામી અગિયારમાશ્રી શ્રેયાંસનાથ સ્વામી ચોવીસમા શ્રી વીર વર્ધમાન બારમા શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી
મહાવીર સ્વામી એ એક ચોવીશી, અનંત ચોવીશી પંદર ભેદે સીઝી, બુઝી, આઠ કર્મ ક્ષય કરી મોક્ષે પધાર્યા છે, તેમને મારી-તમારી સમય સમયની વંદના હોજો, આઠ કર્મનાં નામ પહેલું જ્ઞાનાવરણીય, બીજું દર્શનાવરણીય, ત્રીજું વેદનીય, ચોથું મોહનીય, પાંચમું આયુષ્ય, છઠું નામ, સાતમું ગોત્ર આઠમું અંતરાય. એ આઠ કર્મ ક્ષય કરી, મુક્તિશીલાએ પહોંચ્યા છે. તે મુક્તિશીલા ક્યાં છે? 54 -------- | પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમપૃથ્વીથી ૭૯૦ જોજન ઊંચપણે તારા મંડળ આવે. ત્યાંથી દસ જોજન ઊંચપણે સૂર્યનું વિમાન છે. ત્યાંથી ૮૦ જોજન ઊંચપણે ચંદ્રનું વિમાન છે. ત્યાંથી ચાર જોજન ઊંચપણે નક્ષત્રનાં વિમાન છે. ત્યાંથી ચાર ોજન ઊંચપણે બુધનો તારો છે. ત્યાંથી ત્રણ જોજન ઊંચપણે શુક્રનો તારો છે. ત્યાંથી ત્રણ જોજન ઊંચપણે બૃહસ્પતિ(ગુરુ)નો તારો છે. ત્યાંથી ત્રણ જોજન ઊંચપણે મંગળનો તારો છે. ત્યાંથી ત્રણ જોજન ઊંચપણે છેલ્લો શનિશ્ચરનો તારો છે. એમ નવસો જોજન સુધી જ્યોતિષ ચક્ર છે.
ત્યાંથી અસંખ્યાતા જોજનની ક્રોડા-ક્રોડી ઊંચપણે બાર દેવલોક આવે છે. તેનાં નામ : પહેલું સુધર્મ બીજું ઈશાન ત્રીજું સનત્કુમાર ચોથું માહેન્દ્ર પાંચમું બ્રહ્મલોક છઠ્ઠું લાંતક સાતમું મહાશુક્ર આઠમું સહર નવમું આણત દશમું પ્રાણત અગિયારમું આરણ અને બારમું અચ્યુત. ત્યાંથી અસંખ્યાતા જોજનની ક્રોડા-ક્રોડી ઊંચપણે ચડીએ ત્યારે નવ ત્રૈવેયક આવે છે. તેનાં નામ : પહેલી ભદ્દે, બીજી સુભદ્દે, ત્રીજી સુજાએ, ચોથી સુમાણસે, પાંચમી પ્રિયદંસણે, છઠ્ઠી સુદંસણે, સાતમી આમોહે, આઠમી સુડિબન્ને અને નવમી જસોધરે. તેમાં ત્રણ ત્રિક છે. પહેલી ત્રિકમાં ૧૧૧ વિમાન છે. બીજી ત્રિકમાં ૧૦૭ અને ત્રીજી ત્રિકમાં ૧૦૦ વિમાન છે. ત્યાંથી અસંખ્યાતા જોજનની ક્રોડા-ક્રોડી ઊંચપણે ચડીએ, ત્યારે પાંચ અનુત્તર વિમાન આવે છે. તેનાં નામ : પહેલું વિજય, બીજું વિજયંત, ત્રીજું જયંત, ચોથું અપરાજિત અને પાંચમું સર્વાર્થસિદ્ધ.
આ સર્વાર્થસિદ્ધ મહાવિમાનની ધ્વજાથી બાર જોજન ઊંચપણે મુક્તિશીલા છે, તે મુક્તિશીલા કેવી છે ? પિસ્તાલીસ લાખ જોજનની લાંબી-પહોળી છે. મધ્યે આઠ જોજનની જાડી
બ્રહ્મચર્ય એટલે આત્માની શુદ્ધ પરિણતિ.
Jan Education international
55 www.janerary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે. ઊતરતાં છેડે માખીની પાંખ કરતાં પણ પાતળી છે. ઉજળી, ગોખીર, શંખ, ચંદ્ર, અંકરત્ન, રૂપાનો પટ, મોતીનો હાર અને ક્ષીર સાગરના પાણી થકી પણ અધિક ઉજળી છે.
એ સિદ્ધશીલા ઉપર એક જોજન, એના છેલ્લા ગાઉના છટ્ઠા ભાગને વિશે શ્રી સિદ્ધ ભગવંતજી નિરંજન, નિરાકાર બિરાજી રહ્યા છે. તે ભગવંતજી કેવા છે ? અવર્ણો, અગંધે, અરસે, અફાસે, અમૂર્તિ, અવિનાશી, ભૂખ નહિ, દુઃખ નહિ, રોગ નહિ, શોક નહિ, જન્મ નહિ, જરા નહિ, મરણ નહિ, કાયા નહિ, કર્મ નહિ, અનંત અનંત આત્મિક સુખની લહેરમાં બિરાજી રહ્યા છે.
ધન્ય સ્વામીનાથ ! આપશ્રી સિદ્ધક્ષેત્રને વિશે બિરાજો છો. હું અપરાધી, દીન, કિંકર, ગુણહીન અહીં બેઠો છું. આપના અનંત જ્ઞાન, દર્શન ઉપયોગ સંબંધી અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ થયો હોય, તો હાથ જોડી, માન મોડી, મસ્તક નમાવી ભુજ ભુજો કરી ખમાવું છું.
(વિધિ : ‘વંદામિ નમંસામિ સક્કારેમિ સમ્માણેમિ કલ્લાણું મંગલં દેવયં ચેઇયં પજુવાસામિ' - આ પાઠ ત્રણ વાર બોલવો.) પાઠ ૩૦ : ત્રીજા ખામણા
(કેવલી ભગવંતોને)
ત્રીજા ખામણા પંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્રને વિશે બિરાજતા જયવંતા કેવલી ભગવંતોને કરું છું. તે સ્વામી જઘન્ય હોય, તો બે ક્રોડ કેવલી અને ઉત્કૃષ્ટ હોય, તો નવ ક્રોડ કેવલી, એ સર્વને મારી (તમારી) સમય સમયની વંદના હોજો.
તે સ્વામી કેવા છે ? મારા તમારા મન-મનની વાત જાણી દેખી રહ્યા છે. ઘટ ઘટની વાત જાણી દેખી રહ્યા છે. સમય 56 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર E
Jain Educat
***===+ne+y-brg
international
For
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમયની વાત જાણી દેખી રહ્યા છે. ચૌદ રાજલોક અંજલિ જલ પ્રમાણે જાણી દેખી રહ્યા છે. તેમને અનંત જ્ઞાન છે, અનંત દર્શન છે, અનંત ચારિત્ર છે, અનંત તપ છે, અનંત પૈર્ય છે, અનંત વીર્ય છે. એ ષ ગુણે કરી સહિત છે. ચાર કર્મ ઘનઘાતી ક્ષય કર્યા છે, બાકીનાં ચાર કર્મ પાતળાં પાડ્યાં છે. મુક્તિ જવાના કામી થકા વિચારે છે. ભવ્ય જીવોના સંદેહ ભાંગે છે, સજોગી સશરીરી, કેવલજ્ઞાની, કેવલદર્શની, યથાખ્યાત ચારિત્રના ધરણહાર છે. ક્ષાયિક સમકિત શુક્લ ધ્યાન, શુક્લ લેશ્યા, શુભ ધ્યાન, શુભ જોગ, પંડિત વીર્ય આદિ અનંત ગુણે કરી સહિત છે. ધન્ય તે સ્વામી! ગામ, નગર, રાયપાણી પુર, પાટણને વિશે જ્યાં જ્યાં દેશના દેતાં થકા વિચરતાં હશે, ત્યાં ત્યાં રાઇસર, તલવર, માલંબિય, કોડુંબિય, શેઠ, સેનાપતિ, ગાથાપતિ, સ્વામીની દેશના સાંભળી કર્ણ પવિત્ર કરતા હશે, તેમને ધન્ય છે, સ્વામીનાં દર્શન દેદાર કરી નેત્ર પવિત્ર કરતા હશે, તેમને ધન્ય છે, સ્વામીને અશનાદિક ચૌદ પ્રકારનું દાન દઈ કર પવિત્ર કરતા હશે, તેમને પણ ધન્ય છે.
ધન્ય સ્વામીનાથ ! આપશ્રી પંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્રને વિશે બિરાજો છો, હું અપરાધી, દીન, કિંકર, ગુણહીન અહીં બેઠો છું. આપનાં કેવળ જ્ઞાન, કેવળ દર્શન, યથાખ્યાત ચારિત્ર અને તપને વિશે અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ થયો હોય, તો હાથ જોડી, માન મોડી, મસ્તક નમાવી ભુજો ભુજો કરી ખમાવું છું.
(વિધિ ઃ “વંદામિ નમંસામિ સક્કરેમિ સમ્માણેમિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજુવાસામિ' - આ પાઠ ત્રણ વાર બોલવો.)
બ્રહ્મચર્ય એ આત્માની નિર્ધમ જ્યોતિ છે. 57 |
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ ૩૧ : ચોથા ખામણા
(ગણધરજી, આચાર્યજી, ઉપાધ્યાયજીને)
ચોથા ખામણા ગણધરજી આચાર્યજી ઉપાધ્યાયજીને કરું છું. ગણધરજી બાવન ગુણે કરી સહિત છે. આચાર્યજી છત્રીસ ગુણે કરી સહિત છે. ઉપાધ્યાયજી પચ્ચીસ ગુણે કરી સહિત છે. મારા-તમારા ધર્મગુરુ, ધર્માચાર્ય, ધર્મ ઉપદેશના દાતાર, પંડિતરાજ, મુનિરાજ, ગીતાર્થ બહુસૂત્રી, સૂત્ર સિદ્ધાંતના પારગામી, તરણતારણ તારણી નાવા સમાન, સફરી જહાજ સમાન, રત્નચિંતામણિ સમાન, પારસમણિ સમાન, જિનશાસનના શણગાર, ધર્મના મુખી, ધર્મના નાયક, સંઘના મુખી, સંઘના નાયક, એવી અનેક શુભ ઉપમાએ કરી બિરાજમાન હતા પૂજ્ય શ્રી ડુંગરસિંહજી મહારાજ સાહેબ, પૂજ્ય શ્રી જશાજી મહારાજ સાહેબ, પૂજ્ય શ્રી પુરુષોત્તમજી મહારાજ સાહેબ, પૂજ્ય શ્રી પ્રાણલાલજી મહારાજ સાહેબ આદિ લઈને ઘણા ગણધરજી, આચાર્યજી, ઉપાધ્યાયજી, આલોવી, પડિક્કમિ નિન્દી નિઃશલ્ય થઈને, પ્રાયઃ દેવલોકે પધાર્યા છે, તેમનો ઘણો ઘણો ઉપકાર છે.
આજ વર્તમાનકાળે તરણ તારણ તારણી નાવા સમાન; સફરી જહાજ સમાન, રત્ન ચિંતામણિ સમાન, કલ્પવૃક્ષ સમાન, જિનશાસનના શણગાર, ધર્મના મુખી, ધર્મના નાયક, સંઘના મુખી, સંઘના નાયક એવી અનેક શુભ ઉપમાએ કરી બિરાજમાન પૂજ્ય શ્રી.............. આદિ ઘણાં ઘણાં સાધુ-સાધ્વીજીઓ વીતરાગ દેવની આજ્ઞામાં જ્યાં જ્યાં બિરાજતાં હોય, ત્યાં ત્યાં તેઓને મારી તમારી સમય સમયની વંદના હોજો.
* પોતાના ઉપકારી તથા બિરાજીત સંત-સતીજીઓનાં નામ બોલવાં.
58
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે સ્વામી કેવા છે ? શુદ્ધ પંચ મહાવ્રતના પાલણહાર છે, પાંચ સમિતિએ અને ત્રણ ગુપ્તિએ સહિત, છકાયના પિયર, છકાયના નાથ, સાત ભયના ટાલણહાર, આઠ મદના ગાલણહાર, નવ વાડ વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્યના પાલણહાર, દશ વિધ યતિ ધર્મના અજવાલિક, બાર ભેદે તપશ્ચર્યાના કરણહાર, સત્તર ભેદે સંયમના ધરણહાર, બાવીસ પરિષદના જિતણહાર, સત્તાવીસ સાધુજીના ગુણે કરી સહિત, ૪૨-૪૭૯૬ દોષરહિત આહાર પાણીના લેવણહાર, બાવન અનાચારના ટાલણહાર, સચેતના ત્યાગી, અચેતના ભોગી, કંચન-કામિનીના ત્યાગી, માયા મમતાના ત્યાગી, સમતાના સાગર, દયાના આગર આદિ અનેક ગુણે કરી સહિત છે.
ધન્ય મહારાજ ! આપશ્રી ગામ, નગર, રાયપાણી પુર, પાટણને વિશે બિરાજો છો, હું અપરાધી, દીન, કિંકર, ગુણહીન અહીં બેઠો છું. આજના દિવસ સંબંધી આપનાં જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપને વિશે અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ થયો હોય, તો હાથ જોડી, માન મોડી, મસ્તક નમાવી ભુજો ભુજો કરી ખમાવું છું.
(વિધિ : “વંદામિ નમંસામિ સક્કારેમિ સમ્મામિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજ્વાસામિ' - આ પાઠ ત્રણ વાર બોલવો.)
( પાઠ ૩૨ : પાંચમા ખામણા )
(સાધુ-સાધ્વીજીઓને) પાંચમા ખામણા પાંચ ભરત, પાંચ ઐરાવત, પાંચ મહાવિદેહ; એ અઢીદ્વીપ ક્ષેત્રને વિશે બિરાજતાં સાધુ-સાધ્વીજીઓને કરું છું. તેઓ જઘન્ય હોય તો બે હજાર ક્રોડ અને ઉત્કૃષ્ટ હોય, FE બ્રહ્મચર્ય અમરત્વની સાધના છે. E-1 59]
Iધના
અમરત્વ
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
તો નવ હજાર ક્રોડ સાધુ-સાધ્વીજી તેમને મારી - તમારી સમય સમયની વંદના હોજો.
તે સ્વામી કેવા છે ! પાંચ મહાવ્રતના પાલણહાર છે. પાંચ સમિતિએ અને ત્રણ ગુપ્તિએ સહિત, છ કાયના પિયર, છ કાયના નાથ, સાત ભયના ટાલણહાર, આઠ મદના ગાલણહાર, નવ વાડ વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્યના પાલણહાર, દશ વિધ યતિ ધર્મના અજવાલિક, બાર ભેદે તપશ્ચર્યાના કરણહાર, સત્તર ભેદે સંયમના ધરણહાર, બાવીસ પરિષદના જિતણહાર, સત્તાવીસ સાધુજીના ગુણે કરી સહિત, ૪૨-૪૭-૯૬ દોષરહિત આહાર-પાણીના લેવણહાર, બાવન અનાચારના ટાલણહાર, સચેતના ત્યાગી, અચેતના ભોગી, કંચન-કામિનીના ત્યાગી, માયા મમતાના ત્યાગી, સમતાના સાગર, દયાના આગર આદિ અનેક ગુણે કરી સહિત છે.
ધન્ય સ્વામીનાથ ! આપશ્રી ગામ, નગર, રાયપાણી, પુર, પાટણને વિશે બિરાજો છો. હું અપરાધી, દિન, કિંકર, ગુણહીન અહીં બેઠો છું. આપનાં જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્ર, તપને વિશે અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ થયો હોય, તો હાથ જોડી, માન મોડી, મસ્તક નમાવી ભુજ ભુજો કરી ખમાવું છું.
(વિધિ : “વંદામિ, નમંસામિ સકારેમિ સમ્માણેમિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજ્વાસામિ.' - આ પાઠ ત્રણ વાર બોલવો.)
(વિધિ : અહીં સાધુ-સાધ્વીજી બિરાજતાં હોય, તો તેમની પાસે જઈ નીચેની ગાથા બોલી ત્રણ વખત વિધિપૂર્વક વંદના કરવી.) “સાધુ વંદે તે સુખીયા થાય, ભવો ભવનાં પાતક જાય.
ભાવ ધરીને વંદે જેહ, વહેલા મુક્તિમાં જાશે તેહ.” L 60
-----૩ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
( પાઠ ૩૩ : છઠ્ઠા ખામણા )
(શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને) છઠ્ઠા ખામણા અઢીદ્વીપ માંહેના સંખ્યાતા, અઢીકાપ બહાર અસંખ્યાતા શ્રાવક-શ્રાવિકાજીઓને કરું છું. તે શ્રાવકશ્રાવિકાઓ કેવાં છે?
હું થી, તમથી દાને, શીલ, તપે, ભાવે ગુણે કરી અધિક છે. બે વખત આવશ્યક પ્રતિક્રમણના કરનાર છે. મહિનામાં બે, ચાર અને છ પૌષધના કરનાર છે. સમકિત સહિત શ્રાવકના બાર વ્રતધારી, અગિયાર પડિમાના સેવણહાર છે. ત્રણ મનોરથના ચિંતવનાર છે. દુબળા-પાતળા જીવની દયાના આણનાર છે, જીવ, અજીવ આદિ નવ તત્ત્વના જાણનાર છે. શ્રાવકજીનાં એકવીસ ગુણે સહિત છે. પર ધન પથ્થર બરાબર લેખે છે. પર સ્ત્રી માતબહેન સમાન લેખે છે. દઢધર્મી, પ્રિયધર્મી, દેવતાના ડગાવ્યા ડગે નહિ એવા છે. ધર્મનો રંગ હાડ હાડની મજ્જાએ લાગ્યો છે. એવાં શ્રાવક-શ્રાવિકાજી સંવર, પૌષધ, પ્રતિક્રમણમાં બિરાજતાં હશે, તેમને ધન્ય છે. તેમનો અવિનય, આશાતના, અભક્તિ, અપરાધ કર્યો હોય, તો હાથ જોડી, મસ્તક નમાવી, ભુજો ભુજો કરી ખમાવું છું.
સાધુ-સાધ્વીજીઓને વાંદું છું. શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને ખમાવું છું. સમકિત દૃષ્ટિ જીવોને ખમાવું છું. ઉપકારી ભાઈ-બહેનોને ખાવું છું, તથા ચોરાશી લાખ જીવાયોનિના જીવોને ખમાવું છું:
( ચોરાશી લાખ જીવાયોનિ સૂત્ર ) સાત લાખ પૃથ્વીકાય
બે લાખ તે ઇન્દ્રિય સાત લાખ અપુકાય
બે લાખ ચૌરેન્દ્રિય સાત લાખ તેઉકાય
ચાર લાખ નારકી સાત લાખ વાઉકાય
ચાર લાખ દેવતા દશ લાખ પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય | ચાર લાખ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય ચૌદ લાખ સાધારણ વનસ્પતિકાય, ચૌદ લાખ મનુષ્યની જાતિ બે લાખ બેઇન્દ્રિય -- બ્રહ્મચર્ય જીવન છે વાસના મૃત્યુ છે. 61 ]
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ ચોરાશી લાખ જીવાયોનિના જીવોને મારા જીવે, તમારા જીવે હાલતાં-ચાલતાં, ઊઠતાં-બેસતાં, જાણતાં-અજાણતાં, હણ્યા હોય, હણાવ્યા હોય, છેદ્યા હોય, ભેદ્યા હોય, પરિતાપનાકિલામના ઉપજાવી હોય, તો અરિહંત, અનંત સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પાઠ ૩૪ : ક્ષમાપના સૂત્ર
(અનુષ્ટુપ્ છંદ્ર)
खामेमि सव्वे जीवा, सव्वे जीवा वि खमन्तु મે । मित्ती मे सव्वभूएसु, वेर मज्झं न केाई ॥१॥ (સાર્વી છંદ્)
एवमहं आलोय, निंदिय गरहिय- दुगंछियं सम्मं । तिविहेणं पडिक्कंतो, वन्दामि जिणे चउव्वीसं ॥२॥
ઇતિ અતિચાર આલોવ્યા, પડિક્કમ્યા, નિંદ્યા, નિઃશલ્ય થયા. વિશેષ અરિહંત, સિદ્ધ, કેવલી, ગણધરજી, આચાર્યજી, ઉપાધ્યાયજી, સાધુ, સાધ્વી, ગુર્વાદિકને ભુજો-ભુજો કરી ખમાવું છું.
ઇચ્છામિ ખમાસમણો...
(વિધિ : આ પાઠ ઊભડક આસને બે વાર બોલવો.) ઇચ્છામિ
મે
ખમાસમણો
મિઉગ્ગહ
વંદિઉં
નિસીહિ
જાવણિજ્જાએ
નિસીહિયાએ
અણુજાણહ
62
અહો કાર્ય
કાય સંફાસ ખમણિજ્જો
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભે કિલામો
જે કિંચિ અપ્પ કિલતાણે
મિચ્છાએ બહુ સુભેણે
મણ દુક્કડાએ ભે દિવસો
વય દુક્કડાએ વઠક્કતો ? |
કાય દુક્કડાએ જતા ભે?
કોહાએ માણાએ જવણિજ્જ
માયાએ લોહાએ ચ ભે ?
સવ કાલિયાએ ખામેમિ
સવ મિચ્છોડયારાએ ખમાસમણો ! દેવસિય*
સવ ધમ્માઇક્રમણાએ વક્રમ
આસાયણાએ આવસ્સિયાએ
જે મે પડિક્કમામિ
દેવસિઓ* ખમાસમણાણે
અઈયારો કઓ દેવસિયાએ
તસ્સ ખમાસમણો આસાયણાએ
પડિકમામિ નિંદામિ તિરસન્નયારાએ
ગરિયામિ અપ્પાણે વોસિરામિ * યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) “રાઈ વઇક્કતા' (૨) “પકુખો વઈઝંતો' (૩) “ચાઉમ્માસિઓ વર્કતો' (૪) “સંવચ્છરો વઈર્ષાતો' બોલવું. 1 x યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાય (૨) પખિયં (૩) ચાઉમ્માસિય અને (૪) સંવચ્છરિયું બોલવું.
* પ્રતિક્રમણમાં “રાઇયાએ' “પખિયાએ' “ચાઉસ્સાસિયાએ” સંવર્ચ્યુરિયાએ” બોલવું.
+ યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાઈઓ (૨) પખિઓ (૩) ચાઉમ્માસિઓ અને (૪) સંવર્ચ્યુરિઓ બોલવું. E પરિગ્રહ મોક્ષમાર્ગનો વિઘાતક છે. 63 ]
For Private & Personal use only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વામીનાથ ! સામાયિક એક, ચઉવીસંથો છે, વંદના ત્રણ અને પ્રતિક્રમણ ચાર. આ ચાર આવશ્યક પૂરાં થયાં. એને વિશે શ્રી વીતરાગદેવની આજ્ઞામાં કાનો, માત્રા, મીંડું પદ, અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર ઓછું, અધિક વિપરીત ભણાયું હોય, તો અરિહંત, અનંત, સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
પાંચમો કાઉસગ્ન* આવશ્યક (વિધિ : અહીં ઊભા થઈને વિધિપૂર્વક ત્રણ વંદના કરી પાંચમા આવશ્યકની આજ્ઞા” એમ બોલીને માંગવી.)
પાઠ ૩પ : વિશુદ્ધિ સૂત્ર દેવસિય
કરેમિ પાયચ્છિર
કાઉસગ્ગ વિશુદ્ધનાર્થ
નમસ્કાર મંત્રી નમો અરિહંતાણં નમો સિદ્ધાણં નમો આયરિયાણં નમો ઉવજઝાયાણં નમો લોએ સવ્વ સાહૂણે
કરેમિ ભંતે ! સૂત્ર) કરેમિ ભંતે !
પચ્ચકખામિ સામાડયું
જાવ નિયમ સાવજ્જ જોગ
પજ્વાસામિ * પખી પ્રતિક્રમણમાં ૮ અથવા ૧૨ લોગસ્સ, ચૌમાસી પ્રતિક્રમણમાં ૧૨ અથવા ૨૦ લોગસ્સ, સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં ૨૦ અથવા ૪૦ લોગસ્સ આ રીતે કાઉસ્સગ કરવો. દરરોજ દેવસિય તથા રાજય પ્રતિક્રમણમાં ચાર લોગસ્સ અથવા ધર્મધ્યાનનો કાઉસ્સગ કરવાની પરંપરા પણ છે. 64 --
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
or private & Personal use only
Www.jainenbrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
દુવિહં તિવિહેણું ન કરેમિ
ન કારવેમિ
મણસા તસ્સ ભંતે !
વયસા કાયસા
કઓ
કાઇઓ
વાઇઓ
માણસિઓ
ઇચ્છામિ ઠામિ
કાઉસગ્ગ
જો મે દેવસિઓ×
અઇયારો
ઉત્સુત્તો
ઉમ્મો
અકલ્પો
ઇચ્છામિ ઠામિ કાઉસગ્ગ સૂત્ર
અસાવગ
પાઉગ્ગો
નાણે
અકરણિજ્જો
દુાઓ દુન્વિચિંતિઓ
અણાયારો
અણિચ્છિયવો
પડિક્કમામિ નિંદામિ
ગરિહામિ
અપ્પાણં વોસિરામિ
તહ
દંસણે
ચરિત્તાચરિત્તે
સુએ સમાઇએ તિરૂં ગુત્તીર્ણ
ચઉં કસાયા
Jain Education international
પંચહ મણુત્વયાણું
તિરૂં ગુણત્વયાણં ચÉä સિાવયાણું
બારસ વિહસ્સ
સાવગ ધમ્મસ
જે ખંડિય જે વિરાહિયં તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
× યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) ‘રાઇઓ' (૨) ‘પિક્ખઓ'
(૩) ‘ચાઉમ્માસિઓ’ અને (૪) ‘સંવરિઓ' બોલવું.
પ્રતિક્રમણ આવશ્યક ઓપરેશનની ક્રિયા છે.
www.jam
65
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
તસ્સ ઉત્તરી કરણેણં
પાયચ્છિત્ત કરણેણં
વિસોહિ કરણેણં
વિસલ્લી કરણેણં
પાવાણું કમ્માણં
નિગ્માયણકાએ
ઠામિ
કાઉસગ્ગ
અન્નત્ય
ઊસએણં
નિસસિએણં
ખાસિએણે
છીએણે
તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર
જંભાઇએણં
ઉડ્ડએણં
વાયનિસગ્ગેણં
ભમલીએ
પિત્તમુચ્છાએ
સુષુમેહિં અંગ સંચાલેહિં
66
સુહુમેહિં ખેલ સંચાલેહિં
સુહુમેહિં દિટ્ટિ સંચાલેહિ
એવમાઇ એહિં આગારેહિં
અભગ્ગો
અવિરાહિઓ
હુજ્જ મે કાઉસગ્ગો
જાવ
અરિહંતાણં
ભગવંતાણં
નમોકારેણં
ન પારેમિ
તાવ
કાર્ય
ઠાણેણં
મોણેણં
ઝાણેણં
અપ્પાણં
વોસિરામિ
(વિધિ : નીચે મુજબ ધર્મધ્યાનનો કાઉસ્સગ્ગ અથવા ૪ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ કરવો.)
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાઠ ૩૬ : ધર્મધ્યાનનો કાઉસગ્ગ
સે કિં તેં ધમ્મઝાણએ ?
ધમ્મઝાણે ચઉવિષે
ચઉપ્પડોયારે
પન્નત્તે - તં જહા આશા વિજએ
અવાય વિજએ
વિવાગ વિજએ
સંઠાણ વિજએ
ધુમ્મસણું ઝાણસ્સ
ચત્તાર લક્ષ્મણા પન્નત્તા - તે જહા
આણા રુઈ
નિસ્સગ્ગ રુઇ
ઉવસેઇ રુઇ
સુત્ત રુઈ
ધુમ્મસ્સણું ઝાણસ્સ ચત્તારિ આલંબણા
પન્નત્તા - તે જહા
વાયણા
પુચ્છણા
પરિયટ્ટણા
ધમ્મકહા
ધુમ્મસણું ઝાણસ્સ
ચત્તારિ અણુપ્તેહાઓ
પન્નત્તાઓ - તં જહા
-
એગચ્ચાણુપ્તેહા અણિચ્ચાણુપ્તેહા અસરણાણુષ્પહા
સંસારાગુપ્તેહા
આ ધર્મધ્યાનનો સૂત્ર પાઠ કહ્યો. હવે તેનો અર્થ કહે છે. ધર્મધ્યાનના પહેલા ચાર ભેદ
(૧) આણા વિજએ
(૩) વિવાગ વિજએ
(૨) અવાય વિજએ
(૪) સંઠાણ વિજએ
પહેલો ભેદ આણા વિજએ - આણા વિજએ કહેતાં વીતરાગદેવની આજ્ઞાનો વિચાર ચિંતવવો. વીતરાગદેવની આજ્ઞા એવી છે કે - સમકિત સહિત શ્રાવકનાં બાર વ્રત, અગિયાર
પ્રતિક્રમણ એટલે પાપનો એકરાર કરવાની કોર્ટE
67
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજે જ દુખ
છે કે - મિ
પડિમા, સાધુજીનાં પાંચ મહાવ્રત તથા બાર ભિક્ષુની પડિમા. શુભ ધ્યાન, શુભ જોગ, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ અને છકાય જીવની રક્ષા એ વીતરાગદેવની આજ્ઞા આરાધવી. તેમાં સમય માત્રનો પ્રમાદ ન કરવો. ચતુર્વિધ સંઘના ગુણકીર્તન કરવાં. આ ધર્મધ્યાનનો પહેલો ભેદ કહ્યો.
બીજો ભેદ અવાય વિજએ - અવાય વિજએ કહેતાં - જીવ સંસારમાં દુઃખ શા માટે ભોગવે છે ? તેનો વિચાર ચિંતવવો. તેનો વિચાર એ છે કે – મિથ્યાત્વ, અવ્રત, પ્રમાદ, કષાય, અશુભયોગ, અઢાર પાપ સ્થાનક અને છકાય જીવની હિંસા, એથી કરીને જીવ દુઃખ પામે છે. માટે એવું દુઃખનું કારણ જાણી, એવો આશ્રવ માર્ગ ત્યાગી, સંવર માર્ગ આદરવો. જેથી જીવ દુઃખ ન પામે. આ ધર્મધ્યાનનો બીજો ભેદ કહ્યો.
ત્રીજો ભેદ વિવાગ વિજએ - વિવાગ વિજએ કહેતાં - જીવ સંસારમાં સુખ અને દુઃખ ભોગવે છે તે શા થકી ? તેનો વિચાર ચિંતવવો. તેનો વિચાર એ છે કે - જીવે જેને રસે કરી પૂર્વે જેવાં શુભાશુભ જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ કર્મ ઉપાર્જન કર્યા છે, તે શુભાશુભ કર્મના ઉદયથી, જીવ તે પ્રમાણે સુખ અને દુઃખ અનુભવે છે. તે અનુભવતાં થકા કોઈ ઉપર રાગ-દ્વેષ ન આણી, સમતા ભાવ રાખી, મન, વચન, કાયાના શુભ યોગ સહિત શ્રી જૈન ધર્મને વિશે પ્રવર્તીએ. જેથી નિરાબાધ પરમસુખને પામીએ. આ ધર્મધ્યાનનો ત્રીજો ભેદ કહ્યો.
ચોથો ભેદ સંઠાણ વિજએ - સંઠાણ વિજએ કહેતાં - ત્રણ લોકના આકારનો વિચાર ચિંતવવો. ત્રણ લોકના આકારનું સ્વરૂપ સુપઈઠીક(=સરાવલા)ને આકારે છે. લોક જીવઅજીવથી સંપૂર્ણ ભર્યો છે. મધ્યભાગે અસંખ્યાતા જોજનની 68 ------૩ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
દોડા-દોડી પ્રમાણ તિર્થો લોક છે. તેમાં અસંખ્યાતા દ્વીપસમુદ્ર છે. અસંખ્યાતા વાણવ્યંતરનાં નગરો છે. અસંખ્યાતા જ્યોતિષીનાં વિમાનો છે તથા અસંખ્યાતી દેવતાની રાજધાનીઓ છે. તેને મધ્યભાગે અઢીદ્વીપ છે. તેમાં જઘન્ય તીર્થકર વીસ અને ઉત્કૃષ્ટ હોય, તો ૧૬૦ અથવા ૧૭૦, જઘન્ય બે ક્રોડ કેવલી અને ઉત્કૃષ્ટ હોય, તો નવ કોડ કેવલી તથા જઘન્ય બે હજાર ક્રોડ સાધુ-સાધ્વી અને ઉત્કૃષ્ટ હોય તો નવ હજાર ક્રોડ સાધુ-સાધ્વી તેમને વંદામિ નમંસામિ સકારેમિ સમ્માણમિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજ્વાસામિ, તેમજ તિષ્ણુલોકમાં અસંખ્યાતા શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ છે તેમના ગુણગ્રામ કરવા.
તિચ્છલોકથી અસંખ્યાત ગુણો અધિક (મોટો) ઊર્વ લોક છે, તેમાં બાર દેવલોક, નવ રૈવેયક અને પાંચ અનુત્તર વિમાન છે. તે સર્વમાં મળીને કુલ ચોરાશી લાખ, સત્તાણું હજાર, ત્રેવીસ (૮૪,૯૭,૦૨૩) વિમાનો . તે ઉપર લોકાગ્રે સિદ્ધક્ષેત્ર છે. ત્યાં સિદ્ધ ભગવંતજી નિરંજન, નિરાકાર બિરાજી રહ્યા છે. તેમને વંદામિ, નમંસામિ, સકારેમિ, સમ્માણમિ, કલ્યાણં, મંગલ, દેવય, ચેઇય, પજ્વાસામિ.
તે ઊર્ધ્વલોકથી કાંઈક વિશેષ અધિક (મોટો) અધોલોક છે. તેમાં સાત નરકના ચોરાશી લાખ નરકાવાસા છે. સાત કરોડ બોંતેર લાખ ભવનપતિનાં ભવનો છે.
એવા ત્રણે લોકનાં સર્વ સ્થાનોમાં (પાંચ અનુત્તર વિમાનના દેવો સિવાય) સમકિત કરણી વિના આ જીવે અનંતી અવંતીવાર જન્મ-મરણે કરી સ્પર્શી મૂક્યા છે, તો પણ આ જીવનો પાર આવ્યો નહિ. એવું જાણી સમકિત સહિત શ્રુત (જ્ઞાન, દર્શન) અને ચારિત્ર ધર્મની આરાધના કરવી. જેથી અજર, અમર, નિરાબાધ પરમ સુખને પામીએ. આ ધર્મધ્યાનનો ચોથો ભેદ કહ્યો. ઇતિ ધર્મધ્યાનનો કાઉસ્સગ્ન સંપૂર્ણ.
-1 કાઉસ્સગ આવશ્યક ડ્રેસીંગ છે. 369 ]
Jain Education international
For Private & Personal use only
www.jainelbrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મધ્યાનના કાઉસ્સગ્ગમાં કાનો, માત્રા, મીંડું, પદ, અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર, ઓછું, અધિક, વિપરીત ભણાયું હોય તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. કાઉસ્સગ્ગ પૂરો થતાં પારું છું. નમો અરિહંતાણં...)
(વિધિ : અહીં કાઉસ્સગ્ગ પારીને સામાયિક સૂત્રનો પાંચમો પાઠ ‘લોગસ્સ સૂત્ર’ કાવ્ય રૂપે બોલીને તીર્થંકરોનાં ગુણકીર્તન કરવાં.)
લોગસ્સ સૂત્ર
લોગસ્સ ઉજ્જોયગરે, ધમ્મતિત્શયરે જિર્ણ; અરિહંતે કિત્તઇસ્યું, ચઉવીસં પિ કેવલી (૧) ઉસભમજિયં ચ વંદે, સંભવ મભિનંદણં ચ સુમ ચ; પઉમહં સુપાસું, જિર્ણ ચ ચંદુપ્પä વંદે. (૨) સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીયલ-સિજ્જીસ-વાસુપુજ્યું ચ; વિમલમણંત ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ. (૩) કુંથું અ ચ મલ્લિ, વંદે મુણિસુવ્વયં નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિકનેમિ, પાસું તહ વક્રમાણે ચ. (૪) એવં મએ અભિક્ષુઆ, વિહુય રય-મલા પહીણ જ૨-મ૨ણા; ચઉવીસં પિ જિણવરા, તિત્યયરા મે પસીમંતુ. (૫) કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લોગસ્સ ઉત્તમા સિદ્ધા; આરુગ્ધ બોહિલાભં, સમાહિ વર મુત્તમં કિંતુ. (૬) ચંદેસુ નિમ્મલયા, આઇસ્ચેસુ અહિયં પયાસયરા; સાગર વર ગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. (૭)
70
Jame
International
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
rate & Personal ose Only
www.jamembrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇચ્છામિ ખમાસમણો...
(વિધિ : આ પાઠ ઉભડક આસને બે વાર બોલવો.)
ખમાસમણો
દેવસિયંત્ર
વઇક્કમ
ઇચ્છામિ
ખમાસમણો ! વંદિઉં જાવણિજ્જાએ નિસીહિયાએ
અણુજાણહ મે મિઉગ્ગહં નિસહિ
અહો કાર્ય
કાયસંફાસ ખમણિજ્જો
ભે !
કિલામો
આવસ્સિયાએ
પડિક્કમામિ
ખમાસમણાણું
દેવસિયાએ*
આસાયણાએ
તિત્તીસન્નયરાએ
જં કિંચિ
મિચ્છાએ
મણ દુક્કડાએ વય દુક્કડાએ કાય દુક્કડાએ કોહાએ માણાએ
માયાએ લોહાએ સવ્વ કાલિયાએ
સવ્વમિચ્છોવયારાએ
અપ્પ કિલંતાણં
બહુ સુભેણું – ભે દિવસો* વઇક્કતો ? જત્તા ભે? જણિજ્યું
}
સવ્વ ધમ્માઇક્રમણાએ આસાયણાએ
ચ ભે ?
ખામેમિ
જો મે
* યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) ‘રાઇ વઇક્કતા’ (૨) ‘પક્ષો વઇક્યુંતો’ (૩) ‘ચાઉમ્માસિઓ વઇક્કતો’ (૪) ‘સંવચ્છરો વઇક્સંતો' બોલવું. × યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાઇયં (૨) પિક્ષય (૩) ચાઉમ્માસિયં અને (૪) સંવતિરયું બોલવું.
* પ્રતિક્રમણમાં ‘રાઇયાએ' ‘પિક્ખયાએ' ‘ચાઉમ્માસિયાએ’ ‘સંવચ્છરિયાએ’ બોલવું.
પચ્ચક્ખાણ આવશ્યક ટેબલેટ છે.
71
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
તસ્સ
દેવસિઓ*
પડિક્કમામિ અઈયારો
નિંદામિ કિઓ
ગરિયામિ
અખાણ વોસિરામિ. ખમાસમણો !
સ્વામીનાથ! સામાયિક એક, ચઉવસંથી બે, વંદના ત્રણ, પ્રતિક્રમણ ચાર અને કાઉસ્સગ્ન પાંચ. આ પાંચે આવશ્યક પૂરાં થયા. એને વિશે શ્રી વીતરાગદેવની આજ્ઞામાં કાનો, માત્રા, મીડું, પદ, અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર ઓછું અધિક વિપરીત ભણાયું હોય તો અરિહંત અનંત સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
છો પચ્ચક્ખાણ આવશ્યક (વિધિ : પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વીજીઓ બિરાજતાં હોય તો સવિધિ ત્રણ વંદના કરવી અને “પચ્ચકખાણ ફરમાવશોજી' એમ વિનંતિ કરવી અને પચ્ચકખાણ કરવા. પૂ. સાધુ-સાધ્વીજી બિરાજતાં ન હોય તો વડીલ શ્રાવકજીને વિનંતિ કરવી અને કોઈ ન હોય તો પોતાની જાતે નીચે મુજબ પ્રત્યાખ્યાનનો પાઠ બોલી પચ્ચકખાણ કરવા.)
(પાઠ ૩૦ : ચવિહાર પચ્ચક્ખાણ સૂત્ર) ધારણા પ્રમાણે ચઉવિલંપિ આહાર પચ્ચકખામિઅસણં, પાછું, ખાઇમં, સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ સમાવિવત્તિયાગારેણં અપ્રાણ વોસિરામિ.
( પાઠ ૩૮ : પ્રતિક્રમણ સમાપ્તિ સૂત્ર )
સ્વામીનાથ ! સામાયિક એક, ચકવીસંથો બે, વંદના ત્રણ, પ્રતિક્રમણ ચાર, કાઉસ્સગ્ન પાંચ અને છઠ્ઠા કર્યા પચ્ચકખાણ.
+ યથાકાળ પ્રતિક્રમણમાં (૧) રાઈઓ (૨) પક્રિખઓ (૩) ચાઉમ્માસિઓ અને (૪) સંવચ્છરિઓ બોલવું. T 72.
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Ja!-----
-------------------
མནལག་ཁམ་གཡས་འབབམ་ཁ་ལ་མ
ཁ
ས་ཁྱབ་ཆགས་ནས་
w.jancirany!org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ છએ આવશ્યક પૂરાં થયા એને વિશે શ્રી વીતરાગદેવની આશામાં કાનો, માત્રા, મીઠું, પદ, અક્ષર, ગાથા, સૂત્ર, ઓછું, અધિક, વિપરીત ભણાયું હોય, તો અરિહંત અનંત સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ.
મિથ્યાત્વનું પ્રતિક્રમણ, અવ્રતનું પ્રતિક્રમણ, પ્રમાદનું પ્રતિક્રમણ, કષાયનું પ્રતિક્રમણ, અશુભ યોગનું પ્રતિક્રમણ - આ સર્વ મળી ૮૨ બોલનું પ્રતિક્રમણ. એને વિશે અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર, અનાચાર, જાણતાં-અજાણતાં મન, વચન, કાયાએ કરી જે કોઈ પાપ - દોષ લાગ્યો હોય, તો અરિહંત, અનંત, સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
ગયા કાળનું પ્રતિક્રમણ, વર્તમાન કાળનો સંવર અને આવતા કાળનાં પચ્ચકખાણ. એને વિશે જે કોઈ પાપ-દોષ લાગ્યો હોય, તો અરિહંત અનંત સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્થા. સાચાની શ્રદ્ધા, ખોટાનું વારંવાર મિચ્છામિ દુક્કડં. દેવ અરિહંત, ગુરુ નિર્ચન્થ, કેવલી ભાષિત દયામય ધર્મ. આ ત્રણ તત્વ સાર, સંસાર અસાર.
ભગવંત ! આપનો માર્ગ સત્ય છે. તમેવ સર્ચ ! તમેવ સર્ચ ! કરેમિ મંગલ મહામંગલં, થવ થઈ મંગલ. (વિધિ : અહીં ત્રણ “નમોત્થણ” બોલવા.)
( નમોઘુર્ણ સૂત્ર ) (વિધિ : ડાબો ગોઠણ ઊભો રાખી, જમણો ગોઠણ ધરતી ઉપર રાખી બંને હાથ જોડીને, મસ્તકે અંજલિ કરીને ત્રણ “નમોત્થણ” કહેવા.)
4 અતિક્રમણ ટાળે તે પ્રતિક્રમણ 53 73 |
WWW.jainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
( પહેલું નમોત્થણ શ્રી સિદ્ધ ભગવંતોને કરું છું ) નમોત્થણ
દીવો તાણે અરિહંતાણે
સરણ ગઇ ભગવંતાણે
પટ્ટાણ આઈગરાણે
અપ્પડિહય તિસ્થયરાણું
વર નાણ. સયં-સંબુદ્ધાણ
દસણ ધરાણ પુરિસુત્તરમાણે
વિયટ્ટ છઉમાણ પુરિસસીહાણ
જિણાણ પુરિવર પુંડરિયાણ
જાવયાણ પુરિસર ગંધ હત્ની
તિરાણ લોગરમાણે
તારયાણ લોગ નાહાણે
બુદ્ધાણ
બોહયા લોગ હિયારું લોગ પઇવાણ
મુત્તાણું લોગ પજ્જોયગરાણ
મોયગાણ
સવશ્રણ અભય દયાણ
સવદરિસીપ્સ ચકુખ દયાણ મગ દયાણ
મયલ સરણ દયાણું
મય જીવ દયાણ
મણત બોહિ દયાણ
મખિય ધમ્મ દયાણ
મખ્વાબાહ ધર્મ દેસયાણ
મપુણરાવિત્તિ ધમ્મ નાયગાણ
સિદ્ધિગઈ નામધેય ધમ્મ સારહીશું
ઠાણે સંપત્તાણે ધમ્મવર ચારિત
નમો જિણાણે ચકવટ્ટીર્ણ
જિય ભયાણ. 74
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
સિવ
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
(બીજું નમોન્યુર્ણ બીજું નામોત્થણ શ્રી અરિહંત દેવોને કરું છું નમોત્થણ અરિહંતાણં જાવ.સિદ્ધિ ગઈ નામધેય (સુધી પાઠ બોલવો પછી...) ઠાણે સંપાવિઉ કામાણે, નમોજણાણું જિયભયાણ.
( ત્રીજું નામોત્થણ ) ત્રીજું નમોન્યુર્ણ મારા (તમારા) ધર્મગુરુ, ધર્માચાર્ય, ધર્મોપદેશક, સમ્યકત્વરૂપી બોધિબીજના દાતાર, જિનશાસનના શણગાર એવી અનેક શુભ ઉપમાએ કરી બિરાજમાન જે જે સાધુસાધ્વીજીઓ વીતરાગદેવની આજ્ઞામાં જ્યાં જ્યાં વિચરતાં હોય, ત્યાં ત્યાં તેઓને મારી (તમારી) સમય સમયની વંદના હોજો.
(વિધિ : નીચેનો પાઠ ત્રણ વાર બોલવો.) તિકુબુરો આયાહિણે પાહિણં વંદામિ નમંસામિ સક્કારેમિ સમ્માણેમિ કલ્યાણ મંગલ દેવયં ચેઇયં પજુવાસામિ. નમો અરિહંતાણં નમો સિદ્ધાણં નમો આયરિયાણં નમો ઉવજઝાયાણં નમો લોએ સવ્વસાહૂણં. (પ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ અને વિધિ સહિત સમાપ્ત)
( હું છું આતમા... પરમાતમા (ધૂન) ) હું છું આતમા પરમાતમા, હું છું આનંદનું (૩) ધામ..
| હું છું આતમા... દહ મારો નથી હું પણ દેહનો નથી... અવિનાશી અરૂપી મારો આત્મા.... હું છું આતમા... મારો જન્મ નથી મારું મૃત્યુ નથી... સહજાનંદી શુદ્ધ સ્વરૂપી મારો આત્મા... હું છું આતમાં... 3 પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મશુદ્ધિનું અનુપમ બ્રશ3 75_|
-
-
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રાવક ભાવ પ્રતિક્રમણ. (ગોંડલ સંપ્રદાયના સ્વ. આચાર્ય પૂ. પુરુષોત્તમજી મ.સા.) ભાવ પ્રતિક્રમણ એટલે કરેલા અનંતા ભવોના પાપનો પશ્ચાત્તાપ. “હા પસ્તાવો વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઊતર્યું છે પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી બને છે”
- કલાપી (૧) અહો પરમ કૃપાળુ ગુરુદેવો - વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી તથા
અનંતા સિદ્ધ પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે. અણાહારક (એટલે આહાર રહિત), છતાં મારા આત્માએ સચેત, અચેત અને મિશ્ર આહાર કરી, ચીકણાં ગાઢાં કર્મ, આ ભવ આશ્રી, પરભવ આશ્રી, અનંતા ભવ આશ્રી, ઉપાર્જન કર્યા છે. તે અજ્ઞાની આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર !!! જે દિવસે આપના જેવું અણાહારક સ્વરૂપ
પ્રગટ કરીશ, તે દિવસ ધન્ય થશે! (૨) વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે -
અનારંભી, (આરંભ-રહિત), છતાં મારા આત્માએ સંરંભ, સમારંભ અને આરંભ કરી, કરાવી, અનુમોદના કરી, ચીકણાં-ગાઢાં કર્મ, આ ભવ આશ્રી, પરભવ આશ્રી, અનંતા ભવ આશ્રી, ઉપાર્જન કર્યો, તે અજ્ઞાની આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર..!! આપના જેવું અનારંભી,
સ્વરૂપે પ્રગટ કરવાની મને ભવોભવ શક્તિ આપો. જે દિવસે આપના જેવું અનારંભી સ્વરૂપે પ્રગટ કરીશ, તે દિવસ ધન્ય થશે ! વીસ તીર્થકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે અકષાય (ક્રોધ-રહિત), છતાં મારા આત્માએ વિભાવ દશામાં જઈને ક્રોધ કષાય, માન કષાય, માયા કષાય અને લોભ કષાયનું સેવન કરી, રાગદ્વેષ કરી, ચીકણાં ગાઢાં કર્મ આ
76.
1 પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
For Private & Personal use only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભવ આશ્રી, પરભવ આશ્રી, અનંતા ભવ આશ્રી ઉપાર્જન કર્યા છે. જે દિવસે આપના જેવો સ્વરૂપ ક્ષમાનો ગુણ,
નિશ્ચય ક્ષમાનો ગુણ પ્રગટ થશે, તે દિવસ ધન્ય થશે ! (૪) વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે -
અહિંસક, છતાં મારા આત્માએ ત્રસજીવો (બેઇન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, ચૌરેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય) અને સ્થાવર જીવો (પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ) મારા શરીરના પોષણ માટે મારા આત્માએ જ્યાં જ્યાં જન્મ મરણના ફેરા ફર્યા, ત્યાં ત્યાં બધા જીવોના કૂટો કાઢી નાખ્યો છે, તે મૂઢ આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર...!!! અનંત ભવમાં જીવમાત્રની દયા પાળી નથી. આપના
જેવું અહિંસક સ્વરૂપ પ્રગટ થશે, તે દિવસ ધન્ય થશે ! (૫) વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે અભાષક
(મૌન), છતાં મારા આત્માએ કર્કશકારી (કાંકરાના પ્રહારસ સમાન) કઠોરકારી (પથ્થરના પ્રહાર સમાન), છેદકારી (તલવારના પ્રહાર સમાન), ભેદકારી (ભાલાના પ્રહાર સમાન), વેકારી, વિરોધકારી, નિશ્ચયકારી, સાવધકારી અને પરને પીડાકારી ભાષા બોલી, આ ભવ આશ્રી, પરભવ આશ્રી, અનંતા ભવ આશ્રી, ચીકણાં ગાઢાં કર્મ ઉપાર્જન કર્યા છે. તે દુષ્ટ આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર...!!! આપના જેવું અભાષક સ્વરૂપ પ્રગટ થશે, તે દિવસ ધન્ય થશે ! સત્ય અને વ્યવહાર ભાષા બોલવાનું મને જ્ઞાન આપો ! વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે અચૌર્ય (ચોરી રહિત), છતાં મારા આત્માએ જીવ અદત્ત, સ્વામી અદત્ત, તીર્થકર અદત્ત અને ગુરુ અદત્ત , ચોરી કરી, કરાવી, અનુમોદના કરી, ચીકણાં ગાઢાં કર્મ ઉપાર્જન કર્યા છે. તે આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર...!!! આપના
જેવું અચૌર્ય સ્વરૂપ પ્રગટ કરવાની શક્તિ આપો. E=1 પ્રતિક્રમણ એટલે પર-પરિણતિનું રાજીનામું1 77 |
FOT Private & Personaruse only
www.janenbrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૭) વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે અવેદી, છતાં મારા આત્માએ સ્ત્રીવેદમાં, પુરુષ વેદમાં, નપુંસક વેદમાં દૃષ્ટિથી, પોશાકથી, ખોરાકથી અને ભાષાથી, મન-વચન-કાયાના યોગોથી એ સાત પ્રકારે અબ્રહ્મનું સેવન કરી, કરાવી, અનુમોદના કરી ચીકણાં ગાઢાં કર્મ ઉપાર્જન કર્યાં છે. તે વિષયાંધ આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર...!!! આપના જેવું અવેદી, નિર્વિકારી સ્વરૂપ પ્રગટ કરવાની મને ભવોભવ શક્તિ આપો. મારા આત્માનું આપના જેવું અવેદી સ્વરૂપ પ્રગટ થશે, તે દિવસ ધન્ચ થશે !
(૮)
(૯)
વીસ તીર્થંકર પ્રભુજી ! મારા આત્માનું સ્વરૂપ છે અપરિગ્રહ છતાં મારા આત્માએ સચેત, અચેત અને મિશ્ર પરિગ્રહ ભેગો કરી, કરાવી, અનુમોદના કરી, ચીકણાં ગાઢાં કર્મ ઉપાર્જન કર્યાં છે. તે આત્માને કરોડોવાર ધિક્કાર...!!! બાહ્ય પરિગ્રહ નવ પ્રકારનો અને આત્યંતર પરિગ્રહ ચૌદ પ્રકારનો છોડવાની મને શક્તિ આપો.
અઢાર પાપસ્થાનક, પચ્ચીસ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ અને ચૌદ પ્રકારના સંમૂચ્છિમ જીવોની વિરાધના સંબંધી કોઈ પ્રકારનું પાપ લાગ્યું હોય, તો અરિહંત, સિદ્ધ, કેવલી ભગવાનની સાક્ષીએ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તસ્સ
(૧૦) ૮૪ લાખ જીવા યોનિના જીવોને, હાલતાં, ચાલતાં ઊઠતાં-બેસતાં, છેદ્યા હોય, મેઘા હોય, પરિતાપના કિલામના ઉપજાવી હોય, તો તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
(૧૧) હું જગતના સર્વ જીવોને ખમાવું છું. જગતના સર્વ જીવો મારા અપરાધ માફ કરો. બધા જીવો સાથે મારે મિત્રતા છે, કોઈની સાથે વેર નથી.
78
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
--
ક્ષ..મા...૫...ના... ) ખમાવું બધા જીવને આજ પ્રીતે ખમો તે બધા મુજને સર્વ રીતે. ૧ બધા જીવમાં મિત્રતાને પ્રસારું નથી કોઈ સાથે હવે વેર મારું... ૨ બધાં વિશ્વનું સ્થાઓ કલ્યાણ આજે બનો સજ્જ સહુ પારકા હિત કાજે... ૩ બધાં દૂષણો સર્વથા નાશ પામો જનો સર્વ રીતે સુખો માંહી જામો.. ૪ ( જય કરનારા જિનવરા...) જય કરનારા જિનવરા, દુઃખ હરનારા દેવ પાઠ પઢે પહેલો પ્રભુ, નમન તણો નિત મેવ... ૧ પ્રથમ નમું અરિહંતને, બીજા સિદ્ધ ભગવંત ત્રીજા શ્રી આચાર્યને, નમું તજી દઈ તંત... ૨ ઉપાધ્યાય ઉપકારિયા, જ્ઞાન તણા દાતાર નમન કરું નિર્મળ થવા, ભવજલ તારણહાર... ૩ સાધુ સુંદર લોકમાં, સાધવીઓ શણગાર સઘળાંને સ્નેહે હજો, વંદન વારંવાર... ૪ નમસ્કાર પદ પાંચ છે, પાપ તણાં હરનાર સર્વ જગતના કામમાં, મંગલના કરનાર... ૫
અંતર ભાવના પ્રતિમાસે કરે દાન, જે દશ લાખ ગાયનું તેનાથી સંયમી શ્રેષ્ઠ, ભલે આપે ન તે કશું... છૂટું પીછલા પાપથી, નવા ન બાંધું કોય શ્રી ગુરુદેવ પ્રસાદથી, સફળ મનોરથ હોય... પ્રતિક્રમણ એટલે પાપ ધોવાની લોન્ડ્રી -1 79 |
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રાવક પચ્ચક્ખાણ આવશ્યક (પ્રત્યાખ્યાન લેવા - પારવાની વિધિ)
પ્રત્યાખ્યાનનો સૌથી મોટો લાભ એ છે કે - મનની તૃષ્ણાજન્ય ચંચળતા સમાપ્ત થઈ જાય છે, અને સાધક આત્મસંતોષી બની શકે છે.
(૧) નવકારશી - ઉગ્ગએ સરે નમોક્કાર સહિયં પચ્ચક્રૃખામિ, ચઉવિહંપિ આહાર, અસણં પાણું ખાઇમં સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણં સહસાગરેણું અપ્પાણં વોસિરામિ.
(૨) પોરિસિં - પોરિસિં પચ્ચક્ખામિ. ચઉવિહં પિ આહારં અસણં પાણં ખાઇમં સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણં સહસાગારેણં પચ્છતકાલેણું દિસામોહેણું સાધુવયણેણં સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં અપ્પાણં વોસિરામિ.
(૩) એકાસણું - એગાસણું પચ્ચક્ખામિ. તિવિહંપિ આહારં અસણં ખાઇમં, સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણં સહસાગારેણં સાગારિયાગારેણું આઉટણ-પસારેણં ગુરુ અમુઢાણેણં મહત્તરાગારેણં સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં અપ્પાણં વોસિરામિ.
(૪) આયંબિલ - આયંબિલવિહં પચ્ચક્ખામિ - અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, લેવાલેવણું - ઉખિત્તવિવેગણ, ગિહત્થસંસટ્ટેણં, મહત્તરાગેણં સવ્વમાહિવત્તિગારેણં અપ્પાણે વોસિરામિ.
(૫) ઉપવાસ - ઉગ્ગએ સૂરે, અભત્તનૢ પચ્ચક્ખામિ ચઉહિંપિ આહારં, અસણં પાણં ખાઇમં સાઇમં અન્નત્થણાભોગેણં સહસાગારેણં મહત્તરાગારેણં સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં અપ્પાણં વોસિરામિ.
(Note: તિવિહાર ઉપવાસ કરનારે ઉપરના પાઠમાં ‘પાણ’ શબ્દ બોલવો નહિ, બે ઉપવાસ માટે ‘અભત્તē’ના બદલે ‘છટ્ઠભાં’, ત્રણ માટે જેટલા ઉપવાસ હોય તેમાં બે ઉમેરવા. જેમ કે - અઠ્ઠાઈ હોય તો ‘અઢારસભનં’, ૧૧ ઉપવાસ હોય તો ‘ચૌવીસભાં' આ રીતે પાઠ બોલવો.)
(૬) કોઈ પણ નિયમ ધારવાનો પ્રત્યાખ્યાન પાઠ - કોઈ પણ વસ્તુનો ત્યાગ કરવો હોય, જેમ કે - દારૂ, માંસ, ઈંડા વગેરેના પચ્ચક્ખાણ કરવા હોય તો ઈશાન કોણમાં ત્રણ વંદના કરી આ રીતે પાઠ બોલવો. સમય મર્યાદા નક્કી કરી લેવી. ઉપયોગ સહિત પચ્ચક્ખાણ તસ્સ ભંતે ! પડિક્કમામિ, નિંદામિ ગરિહામિ અપ્પાણે વોસિરામિ.”
(૭) ગ્રહણ કરેલા પ્રત્યાખ્યાન પારવાની વિધિ - જે વ્રત નિયમ કે તપ કરેલ હોય તેનું નામ લઈને અર્થાત્, ચૌવિહાર કરેલ હોય તો તે પારું છું. તેમાં સમ્મકાએણં, ન ફાસિયં, ન પાલિયં, ન તીરિયં, ન કિત્તિયં, ન સોહિયં ન આરાહિયં આણાએ અણુપાલિયં ન ભવઇ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં, ત્રણવાર નવકારમંત્ર ગણવા.
80
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર સમાપ્ત
-=-.-.મમરી Org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૫. ગવ શ્રી ધીરજનિ મ.સા. પ્રેરિત સાહિત્ય | જેન રામાયણ
Rs. 75/ઝર કંકણનો બોધ આત્માની શોધ (નમિરાજર્ષિ વ્યાખ્યાન સંગ્રહ) Rs. 75/સખ્યકુ સોપાન બનાવે ભગવાન (વ્યાખ્યાન સંગ્રહ)
Rs. 75/* કેશી ગોતમ બોધ પ્રબોધ (વ્યાખ્યાન સંગ્રહ)
Rs. 75/* મોક્ષ મારી હથેળીમાં (વ્યાખ્યાન સંગ્રહ)
Rs. 75/ઐક પરમ કલ્યાણના બોલ (વ્યાખ્યાન સંગ્રહ)
Rs. 75/* જૈન મહાભારત
Rs. 50/* SACHITRA JAIN TATTVA DARSHAN
Rs. 50/ત્ર આગમનો બોધ આત્માની શોધ (વ્યાખ્યાન સંગ્રહ)
Rs. 40/ઝઃ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર મૂળપાઠ અને માવાર્થ)
Rs. 40/| ત્ર જીવન જાગૃતિ (કેલેન્ડ૨)
Rs. 40/* પ્રીત કિયે દુઃખ હોય (નવકાર મંત્ર મહિમા વાતા)
Rs. 40/ઝડ એક રાત અનેક વાત (જંબૂકુમાર વાત)
Rs. 40/સચિત્ર જૈન તત્વદર્શન ભાગ - ૧
Rs. 40/સચિત્ર જૈન તત્વદર્શન ભાગ - ૨ (ગુણસ્થાન પ્રશ્નોત્તર)
Rs. 40/જેન તત્વ પૃછા (નવજ્યના ૧૩૨ ૧ પ્રશ્નોત્તર)
Rs. 30/ત્રદશવૈકાલિક સૂત્ર (મૂળપાઠ અને ભાવાર્થ)
Rs. 25/* મંચમ અને મોતી
Rs. 25/* જેન શાસનના ૧૬ સતી રત્નો
Rs. 25/ત્રઃ ભગવતી સૂત્ર પ્રશ્નોત્તરમાળા ભાગ - ૧
Rs. 20/ત્રઃ ભગવતી સૂત્ર પ્રશ્નોત્તરમાળા ભાગ - ૨
Rs. 25/Jk Aષભ-પાર્થ પ્રશ્નાવલી
Rs. 20/શ્રાવક આવશ્યક સૂત્ર (અર્થ, વિધિ સહિત)
Rs. 20/શુભ સંદેશ - ૩૬૫ (સુવાક્યો
Rs. 20/ઝડ મંગલ પ્રાર્થના (સ્તુતિ સંગ્રહ)
Rs. 20/ગ5 જેનાગમ ૧૦૦૮ પ્રશ્નોત્તર
Rs. 15/* અંતગડ સૂત્ર પ્રશ્નોત્તર
Rs. 15/કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર (અર્થ સહિત)
Rs. 15/*જેન તત્વ સ્વરૂપ
Rs. 15/ત્ર કર્મ પ્રશ્નોત્તર
Rs. 15/ભગવાન મહાવીર પ્રશ્નોત્તર
Rs. 15/ભક્તામર સ્તોત્ર (શબ્દાર્થ, ભાવાર્થ સહિત)
Rs. 12ess મહાવીર સ્તુતિ - પુચિછઝુણ.
Rs. 1228: ચાલો પ્રતિક્રમણ કરીએ (વિધિ સહિત)
Rs. 10/* સ્વર તુમ્હારે ગીત હમારે
Rs. 122: મહાયોગેશ્વર 2ષભદેવ
Rs. 10/ઝઃ મંગલ સ્તુતિ
Rs. 10/ત્ર સ્વર સંગીતા
Rs. 10/ઝડ સમાધિની શિક્ષા
Rs. 5/સંયમ સંજીવની
Rs. 5/સામાયિક સૂત્ર (અર્થ સહિત)
Rs. સામાયિક સૂત્ર (ENGLISH)
Rs. 5/is આનુપૂર્વી આરાધના (પોકેટ)
Rs. 3/ભક્તામર અને સામાજિક (પોકેટ).
Rs. 3/* સાધુવંદના - રત્નાકર પચ્ચીશી (પોકેટ)
Rs. 3/સંપર્કઃ શ્રી ઈન્દ્રપ્રસ્થનગર સ્થાનકવાસી જૈન સંઘ - રાજકોટ ૯, ઈન્દ્રપ્રસ્થનગર, હેમુગઢવી હોલ પાછળ, ન્યુ હાઉસીંગ બોર્ડ, રાજકોટ. ) (0281) 2227472 (M) 093289 03000 * E-Mail : shasanpragati @yahoo.co.in 5 (M) 099201 26151
પોટેજ ચાર્જ
અલગ
પોકળકૅ કૅટ),
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ અમૃતા યિા પ્રલિંકણા છે અતિક્રમણ ઘણા કર્યા, હવે પ્રતિક્રમણ કરો. પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મદર્શન કરાવનાર અરીસો. પ્રતિક્રમણ એટલે પ્રાયશ્ચિત્તની પુનિત ગંગોત્રી. પ્રતિક્રમણ એટલે અતિચારોનું વિસર્જન. પ્રતિક્રમણ એટલે સાધનાનું નવનીત. પ્રતિક્રમણ એટલે જીવનશુદ્ધિની સાધના. પ્રતિક્રમણ એટલે ભાવરોગની રામબાણ ઔષધિ. પ્રતિક્રમણ એટલે પરમાત્માની આજ્ઞાનું આરાધન. પ્રતિક્રમણ એટલે આત્મઘરની સાફસૂફી. પ્રતિક્રમણ એટલે ચારે તીર્થનું રેસ્ટહાઉસ. પ્રતિક્રમણ શ્રાવક જીવનનો વિસામો છે. ઉભયકાળ પ્રતિક્રમણ તીર્થકરત્વનું કારણ છે. પ્રતિક્રમણ એટલે પરદારમાંથી સ્વઘરમાં પ્રવેશ. પહેલો સામાયિક આવશ્યક - હોસ્પિટલ છે. બીજો ચકવીસંથો આવશ્યક - સર્જન છે. ત્રીજો વંદના આવશ્યક - આસિસ્ટંટ ડોક્ટર છે. ચોથો પ્રતિક્રમણ આવશ્યક - ઓપરેશનની ક્રિયા છે. પાંચમો કાઉસગ્ગ આવશ્યક - ડ્રેસીંગ છે. છઠ્ઠો પચ્ચકખાણ આવશ્યક - ટેબલેટ છે. અતિક્રમણ ટાળે, તે પ્રતિક્રમણ. KE સલા , ઋહિત્ય in International Fer Private & Personalul gelorary.org વિક :