Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रहाशा
જયેષ્ઠ
અંક ૧૧
REAMIGAN
immunoleuminouTITHINET
WHAmewIREgoin
नि
DO
SEEBOB
Aapa
do ular
dear
190
LAST
છે, અને કમાનંદ જી હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષય-પરિચય. ૧ અભિમાન ત્યાગ ... (ભગવાનદાસ મ. મહેતા ) ... ... ૨૫ ૨ સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. .., ( અનુવાદ )
૨૪૭ ૩ પ્રતિબિંબ.
... (રા. સુશીલ ) ... ... ૨પ૦ ૪ દરેક યાત્રળુ ભાઈ-બહેનોને અગત્યની હિત સુચના (સક૦ વિ૦ ) ... ૨પ૬ ૫ શ્રવણ અને સંસ્મરણ ... ( રા. સુશીલ ) ૬ ગુરૂ ગુણ સ્તુતિ કાવ્ય, ... ( રાજપાળ મગનલાલ વહોરા )... ૭ ઉપવાસ | ... ( આત્મવલ્લભ ) ... ... ૮ ચર્ચા પત્ર ... ૯ વર્તમાન સમાચાર... ( આ સભાની ૩૯ મી વર્ષગાંઠ અને પૃજયપાદ ગુરૂરાજ
શ્રી જયંતી તથા વીલેપારલે વગેરે સ્થળે ઉજવાયેલ ગુરૂજયંતિ.)... ૨૬પ
સ્ત્રી શિક્ષણની ઉચ્ચ પરીક્ષામાં પસાર. હેન ચંપાલક્ષ્મી વૃજલાલ વકીલ–આ વર્ષે શ્રી કર્વે યુનીવરસીટીની જી. એની પરીક્ષામાં પાસ થયા છે. બહેન ચંપાલક્ષ્મી સુશીલ, વિનયી અને ભાવનગરના જૈન સમાજના ખાનદાન કુટુંબના વકીલ વૃજલાલભાઈ દીપચંદના સુપુત્રી થાય છે. આ વર્ષે તેઓ ઉપરોક્ત શિક્ષણની ઉંચી પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ થયા છે, જેથી અમે ખુશાલી જાહેર કરીએ છીએ. બહેન ચંપાલક્ષ્મી સ્ત્રી-શિક્ષણ વિશેષ મેળવી અત્રેની જૈન સમાજની અન્ય હેનાને તેમના જેવા શિક્ષિત બનાવે તેમ સુચવીએ છીએ.
નવા માનવતા લાઇફ મેમ્બરે. ૧ શેઠ રતીલાલભાઈ વાડીલાલ.
મુંબઈ. ૨ શ્રી જૈન પુસ્તક ભંડાર હા. શેઠ હેમચંદ રતનશી. ગાંડલ. ૩ શેઠ નેમચંદ ગિરધરભાઈ
ભાવનગર, ૪ શેઠ મગનલાલ જાદવજી ૫. શા. ડાયાલાલ પ્રાણજીવનદાસ, ૬ શા પ્રેમચંદ ત્રિભુવનદાસ ૭ સધવી ઉત્તમચંદ વેલચંદ
આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
'
पुस्तक ३२
www.kobatirth.org
}
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકારા.
======0====अन्तरङ्गं महासैन्यं समस्तजनतापकम् । दलितं लीलया येन केनचित्तं नमाम्यहम् ॥ १ ॥
આત્માનું અંતરંગ મહાસૈન્ય ( કામ-ક્રયાદિ ) કે વિશ્વના પ્રાણીઓને સંતાપ કરનારૂં છે તેના જેમણે લીલા માત્રથી વિનાશ કર્યાં છે તેમને હું નમસ્કાર કરૂ છું.
ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા.
→03
------
વી સં.૨૪૬ ૨. જ્યેષ્ઠ બ્રાહ્મ સં. ૧૨.
અભિમાનત્યાગ.
ત્રાટક:~
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનમાં સુમને ! મત માન ધરા,
મનમાં સુજને ! ન કડવે પરિપાક જ માનતણા, મૂકી માન મનુષ્ય મહાન ખનેા. ૧. નહિ' માનમહિ· પ્રભુતા ટ્વીંસતી,
ન માનમહિ લઘુતા વસતી; પ્રભુતા લઘુતામહિ આપ
ગણા, મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બનેા. ૨.
ગુમાન કરે;
For Private And Personal Use Only
११ मो.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વરષાઋતુમાં નદી ગર્વ ધરે,
ન જ સાગર ગંભીર ગર્વ કરે; ત્યમ ગવ ન સાગરપેટ જને,
મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૩. નકી માન-ગજે નિજ માનતણું,
નીકળે સત માપ પ્રમાણુ ગણું; નિત માનનું માન હરે સુજને,
મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૪. વળી માન-ગજે જન જે ચડશે,
દ્રય ભાવથી તેહ નિચે પડશે; બહુ બાહુબલાદિ ઉદાહરણો,
મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૫. નમો જન તે સઘળે ગમત,
ગમતે ન જ જે ન કદી નમતો; વશ વિનયથી પણ વૈરી જન,
મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૬. ફળતાં તરુ આગ્ર સુનમ્ર બને,
ફળતાંય અનમ્ર ન તાડ નમે; જગમાં પ્રિય થાય વિનમ્ર જને,
મૂક માન મનુષ્ય મહાન બને. ૭. નૃપ રાવણનું ય ન માન રહે,
કયમ અન્યનું તેહ રહે જ કહે? બળિઓ બળિઆથીય હાય ઘણો,
મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૮. નિજ આત્મતણ ગુણવિકસને,
ગિરિરાજ સમે મદ કોટ બને; પ્રગતિ-સ્થગતિકર માન ગણે, મૂકી માન મનુષ્ય મહાન બને. ૯
ભગવાનદાસ મ. મહેતા.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મમમમમ મમમમમc Sh,
આ
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
નાના-નાના પ્રકરણ બીજું નારાજ
સષ્ટિક ત્વવાદ
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૨૬ થી શરૂ. ) ભૂત, પ્રેત આદિની માન્યતા સામાન્ય રીતે પૂર્વના દેશોમાં અને ખાસ કરીને હિન્દીમાં પ્રબળપણે પ્રવર્તે છે. આથી ભૂત વિગેરેનું નિવારણ કરનારા મંત્રવાદીઓ વિગેરેને ધંધે ધીકતો ચાલે છે. ભૂત, પ્રેત આદિ પિતાનાં પૂર્વજન્મનાં સ્થાન કે નિવાસસ્થાન પર અવારનવાર આવે છે, ત્યાં એક પ્રકારને વાસ કરે છે. ઘણે પ્રસંગે તેમનું દૃશ્ય પૂર્વજન્મનાં દશ્યને યથાર્થ અનુરૂપ હોય છે, એવી તેમના સંબંધમાં સામાન્ય જનતાની દઢ માન્યતા છે. કોઈ વાસનાની પરિતૃપ્તિ ન થઈ હોય તે ભૂત, આદિની દશા પ્રાપ્ત થાય છે એવી માન્યતા જનસમૂહમાં સામાન્ય રીતે એ છે–વત્તે અંશે દૃષ્ટિગોચર થાય છે. વાસનાની પરિતૃપ્તિ અર્થે ભૂત, પ્રેત આદિનું આગમન થાય છે અને સ્ત્રીઓ તથા બાળકે ખાસ કરીને તેમની દુર્વાસનાને ભેગ થઈ પડે છે એમ પણ સામાન્ય રીતે મનાય છે. ભૂત આદિના ઘેર આક્રમણથી અનેક મનુષ્યનાં જીવન અનેક રીતે દુઃખી થાય છે ભૂત આદિનાં અસ્તિત્વથી ઘણાયે મનુષ્યો આખું જીવન અસહ્ય દુઃખમાં વ્યતીત કરે છે. કાર્યસાધક ગણુતા અનેક ઉપાયથી પણ કેટલાક ભૂત આદિની ઉપાધિથી મુક્ત નથી થઈ શકતા. ભૂત આમ સર્વ રીતે ભયરૂપ અને દુઃખાસ્પદ બને છે. તેનું દુઃખઃ દાયિત્વ વર્ણનાતીત થઈ પડે છે. તેના નિવારણ માટે મંત્ર આદિ પણ કેટલીક વાર નિષ્પ ળ નીવડે છે. મંત્રરૂપી મહાન્ શક્તિથી પણ ભૂત-પ્રેતનું નિવારણ અશક્ય બને છે. ભૂત-પ્રેતની આ પ્રબળ શકિતનું કારણ યથાર્થ રીતે સમજવું એ આથી ખાસ આવશ્યક છે.
પ્રબંધનનાં નિયમનાં યથાયોગ્ય જ્ઞાનથી ભૂત આદિની પ્રબળ શક્તિનું કારણ વિગેરે બરોબર સમજી શકાય છે. પ્રબોધનનું વાસ્તવિક જ્ઞાન હોય તે મંત્ર આદિની શક્તિ વિષે નિરતિશય શ્રદ્ધા પરિણમે છે. આ રીતે પ્રધનનાં જ્ઞાનથી બલયુકત આંદોલનને આવિર્ભાવ થવા માંડે છે. શંકા, દૌર્બલ્ય
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આદિને સર્વથા નાશ થાય છે, ઈચ્છાશકિત પાછી વ્યવસ્થિત રૂપમાં આવી જાય છે. ઈચ્છાશકિત વ્યવસ્થિત થતાં ભૂત-પ્રેત આદિ અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.
મૃત્યુ બાદ આત્માનું અસ્તિત્વ કાયમ કેમ રહે છે એ પ્રશ્નને અર્થાત્ આત્માના અમરત્વને આપણે હવે વિચાર કરીએ. અતીન્દ્રિય દ્રશ્યના અભ્યાસમાં જે વિદ્વાનોએ પિતાનું સમસ્ત જીવન વ્યતીત કર્યું છે તેમણે આત્મા સત્ય અને અમર હોવાની અનેકશઃ ઘેષણુ કરી છે. આત્માનું ચેતનાયુકત અસ્તિત્વ ભૌતિક દ્રવ્યથી પર રીતે પણ સંભાવ્ય છે એ આત્મસ્વરૂપના જ્ઞાતાઓને સ્પષ્ટ મત છે. મી. હડસન જે આત્માના અમરત્વના સિદ્ધાન્તના પ્રખર હિમાયતી છે તેમણે “A Scientific Demonstration of future life” (ભાવી જીવનને વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાન્ત) નામક પુસ્તકની પ્રસ્તાવનામાં આત્માનાં અમરત્વ આદિ નિદર્શક વિચારો વ્યક્ત કર્યા છે. એ વિચારો અત્યંત મનનીય હોવાથી આ નીચે આપ્યા છે –
“મનુષ્યની માનસિક રચનાનું જ પૃથકકરણ કરીને મેં ભાવી જીવનનાં અસ્તિત્વને નિર્ણય કરી લીધો છે. મનુષ્યનું શારીરિક, બુદ્ધિવિષયક અને આધ્યાત્મિક સ્વરૂપ જ એવું છે કે ભાવિ જીવન મનુષ્ય માટે અશક્ય છે એ નિર્ણય તર્ક રહિત થઈ પડે છે. મનુષ્યનાં ભાવી જીવનનો વિચાર વૈજ્ઞાનિક દષ્ટિએ વિચારતાં પણ સર્વથા ગ્રાહ્ય લાગે છે. ભાવી જીવનનાં અસ્તિત્વને ઈન્કાર પ્રતિપાદ્ય થઈ શકતો નથી.”
મી. હડસન આત્માનાં અમરત્વ સંબંધી પોતાનાં ઉપરોક્ત પુસ્તકના અંતભાગમાં જણાવે છે કે –
“મનુષ્યનાં ચિત્તની કઈ શક્તિ, વૃત્તિ કે રચના એવી નથી જેને કઈ ને કેઈ ઉપયોગ કે ઉદ્દેશ ન હોય. મનુષ્યને બે પ્રકારનાં મન છે. શરીરશાસ્ત્ર, શસ્ત્રવિદ્યા તેમજ માનસશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ મનુષ્યનાં બને મનેનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ થયું છે. આમાંનું એક ચિત્ત શરીર ક્ષીણ પામતાં શક્તિરહિત થતું જાય છે, બીજું મન શરીર દુર્બળ થતાં બળવાન બનતું જાય છે. મસ્તિષ્કની કાર્યશકિત વિરામ પામતાં આ મન વિશેષ બળવાન બને છે. મૃત્યુ વખતે તે તેની શકિત આશ્ચર્યકારી રીતે વધી જાય છે. આથી મૃત્યુને પરિણામે આ બીજાં મનને વિનાશ નથી થતો એ નિશ્ચય સાહજિક રીતે થઈ શકે છે. આ બીજું મન એક અદ્વિતીય શકિત છે અને તેને મૃત્યુથી નાશ થતો નથી. એ બીજા મનને માટે એક જીવનમાં જે કાર્ય અધુરૂં રહ્યું હોય તે કાર્ય
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૨૪૯ બીજાં જીવનમાં થવું જ જોઈએ. મનુષ્યને પિતાની શક્તિને અનુરૂપ કાર્યો આ જીવનમાં કરવાના છે એ સુવિદિત છે. તેની પ્રત્યેક શક્તિને પોતપોતાને કાર્યપ્રદેશ છે. મનુષ્યથી પિતાની શકિતને અનુરૂપ કાર્યો આ જીવનમાં કદાચ ન થાય તે એ કાર્યો ભાવી જીવનમાં તેણે અવશ્ય કરવાં જ જોઈએ એમ નિષ્પન્ન થાય છે. ”
મી. માયસે “ The Human Personality and Its Survival of Bodily Death ” ( માનષિક વ્યકિતત્વ અને મૃત્યુ બાદ તેની હયાતિ ) નામે પુસ્તકમાં આત્માનાં અમરજીવનના સિદ્ધાન્તનું પ્રતિપાદન ભારપૂર્વક કર્યું છે. આત્માનાં ભાવી જીવન વિષે તેમણે મજકુર પુસ્તકના બીજા પ્રકરણમાં જે મનનીય વિચારો રજુ કર્યા છે તે નીચે પ્રમાણે છે.
દરેક મનુષ્યની શક્તિ અનંત હોય એમ મને લાગે છે. તેના આત્માનાં સ્વરૂપનું પૃથકકરણ કરવું એ જાણે કે અશકયવતું હોય એમ પ્રતીત થઈ શકે છે. શરીરથી અવબદ્ધ થયાં છતાં શરીરમાં આત્માનું અસ્તિત્વ નૈસર્ગિક રીતે રહે છે. આત્માનું એ અસ્તિત્વ શરીરના નાશ પછી પણ વિદ્યમાન રહેશે એ નિઃસંશય છે. ”
મૃત દેહધારીઓનો અનંતકાળ સુધી અવિરત વિકાસ થયા કરશે એ મી. માયર્સને દઢ અભિપ્રાય છે. આથી તેમણે આત્માના અનંત વિકાસ સંબંધી પિતાના વિચારે નીચે પ્રમાણે વ્યકત કર્યા છે –
આધ્યાત્મિક વિકાસ એ જીવનના પ્રધાન ઉદેશ છે. એ ઉદ્દેશની પ્રાપ્તિ ક્રમશ: શક્ય છે. આ આધ્યાત્મિક વિકાસનો અંત હોય એમ નથી લાગતું. આધ્યાત્મિક વિકાસ એ ખરું જીવન છે. આધ્યાત્મિક વિકાસ પ્રાપ્ત થતાં ભયને નાશ થાય છે. આધ્યાત્મિક વિકાસને અભાવે ભયનો આવિર્ભાવ થત જાય છે. ભયને વિનાશ થતાં જીવનનું સત્ય લક્ષ્યબિંદુ દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ભય જાય એટલે જીવનમાં અનેરો ઉત્સાહ આવે એવી બુદ્ધધર્મની માન્યતા યુકિત યુકત છે. અજ્ઞાન હોય ત્યાં સુખની સંભાવના શક્ય ન હોઈ શકે. આથી તાત્કાલિક સુખની પ્રાપ્તિના સંબંધમાં પાશ્ચાત્યની કલ્પના અર્થ રહિત છે. અવ્યવહારૂ વિચારોને પરિણામે એવી કલ્પનાનો ઉદ્દભવ થયે હોય એ બનવાજોગ છે. આધ્યાત્મિક વિકાસ સંબંધી મુસ્લીમેની કલ્પના છેક હાસ્ય. જનક હોય એમ લાગે છે. એ ક૯૫ના બોલીશ અને અધ:પતનજનક હોવાથી સર્વથા ત્યાજ્ય છે. ”
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*. જા
4 kb)
કે
અનાચારના અવશેષે. ભગવાન મહાવીર અને ગૌતમબુદ્ધના ધર્મપ્રચાર સાથે જ ભારતવર્ષના ઈતિહાસની ઉષા પ્રકટતી જણાય છે. સૂર્ય અને ચંદ્રની બેલડી સમા એ સમર્થ રાજકુંવર જાણે કે રાત્રીના યુગવ્યાપી અંધકારને એકલે હાથે ઉલેચી રહ્યા છે. અઢી હજાર વર્ષ પહેલાં–શ્રી મહાવીર અને બુદ્ધદેવના ઉદય પૂર્વેની પરિસ્થિતિનું જેવું જોઈએ તેવું સ્પષ્ટ ચિત્ર હજી કોઇએ આલેખ્યું નથી. જે કંઈ છૂટાંછવાયાં ઉલ્લેખ મળે છે તે ઉપરથી રાત્રીના દુઃસ્વપ્ન જેવી જ દશા પ્રવર્તતી હોવી જોઈએ.
મસ્તિષ્કરૂપી ભૌતિક દ્રવ્યમાંથી ચેતના-અંતર્તાનની નિષ્પત્તિ થાય છે એવી કલ્પના સર્વથા અસત્ય છે. એ કલ્પનાને ત્યાગ કરી ચેતનાને જ સત્ય ગણવામાં જીવનનું પરમ શ્રેય છે. ચેતનાનું કાર્ય ભૌતિક પદાર્થોનાં કાર્યથી તદ્દન વિભિન્ન છે. ચેતનાનું રહસ્ય બરાબર સમજનારને પૂર્વજીવન અને ભાવી જીવનની પ્રતીતિ થઈ શકે છે. ચેતનાનો સિદ્ધાન્ત યથાયોગ્ય રીતે સમજાય તે આત્માનાં અમરત્વને નિશ્ચય થાય છે. મહાત્ પુરૂને પૂર્વ જન્મનાં સંસ્મરણની શક્યતા એ આત્માના અમરત્વના સિદ્ધાન્તના એક આનુષંગિક સિદ્ધાન્ત Corollary ) રૂપ છે એમ નિશ્ચયપૂર્વક કહી શકાય. પૂર્વજન્મનાં સંસ્મરણથી કેટલીકવાર અમુક વૃત્તિઓમાં પરિવર્તન શક્ય બને છે. આત્માનું યથાર્થ અન્વીક્ષણ જેમનાથી થઈ શકે એવા મહાપુરુષોથી પૂર્વજન્મનું સંસ્મરણ જરાયે દુષ્કર નથી.
મહાન તીર્થકરનાં પવિત્ર જીવનનો યથાયોગ્ય અભ્યાસ થાય તે પૂર્વજન્મનાં અંતર્શાનની પ્રાપ્તિ સામાન્ય રીતે વિચારતાં મનુષ્ય માટે શક્ય છે, એમ સ્પષ્ટ રીતે જણાય છે. પૂર્વજન્મનું સંસ્મરણ પ્રબોધનભાવથી પણ કેટલીકવાર થઈ શકે છે. પ્રબોધનભાવનું આ મહત્ત્વ ખાસ વિચારવા જેવું છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિબિંબ.
૫૧
જૈન સાહિત્યમાં અને બૌદ્ધ જાતકમાં જે આછી-ઘેરી રેખાએ અકાઇ છે તે જોતાં મહાવીર ભગવાનના ઉદ્દય પહેલાં ખરેખર જ સમાજમાં, ધર્મમાં બહુ જ અંધાધુંધી વ્યાપેલી હાવી જોઇએ. મળશાલીઓના અનાચાર અને નિબંળાનાં કરૂણ આ ંદના ભાર કદાચ પૃથ્વીને પોતાને જ અસહ્ય થઇ પડયા હશે, એટલે જ માનવજાતિના પુણ્યના રિપાક જેવા બે રાજપુત્રા એણે જન્માવ્યા. એમના જન્મથી આર્યાવર્ત્ત અહેાભાગી બન્યું. એમણે જ પેાતાના નિર્મલ પ્રકાશવડે મેઘશ્યામ ગગનમાં ઈન્દ્રચાપનાં વિવિધ અને સુરમ્ય ર'ગ વહાવ્યા.
એ સમયના અનાચારના થેાડા અવશેષેા કેટલાક સ્થાનકમાં જળવાઇ રહ્યા છે. વેશ્યાઓની અધિકતા, નારીજાતિની વિડંબના અને પુરૂષષના અત્યાચાર સૌ પહેલું આપણુ લક્ષ ખેચે છે.
વૈશાલી ભગવાન મહાવીરની જન્મભૂમિ હતી. ગૌતમબુદ્ધ પણ ત્યાં ઘણીવાર આવ્યા હતા. વૈશાલી વિષે ગૌતમબુદ્ધને બહુ પક્ષપાત રહેતા. આ વૈશાલીમાં, એ વખતે પ્રજાતંત્ર જેવું હતું. પ્રજાતંત્રના સુકાનીઓ-સંચાલકા પુરૂષો જ હતા. એમણે એક એવા નિયમ કર્યાં હતા કે જો કાઇપણ કન્યા અતિ સૌંદય શાલી હોય તે તેનાથી પરણી શકાય નહીં. એણે અવિવાહિત રહીને સવ પુરૂષોના મને રંજન અર્થે પેાતાના સ્વાતંત્ર્યનુ બલિદાન દઇ દેવુ જોઇએ.
અંબપાલી એવી જ સૌ શાળી સ્ત્રી હતી. અ`ખપાલી જેમ રૂપની રાશી સમાન હતી તેમજ કળા વિગેરેમાં પણ ખૂબ કૂશળ હતી. ગૌતમબુધે જ્યારે, વૈશાલીમાં આવી, પહેલવહેલા અખપાલીને જોઇ ત્યારે તે પણ સજ્જડ અની ગયા. એમણે પેાતાના શિષ્યાને કહ્યું: “ આ સ્ત્રી એટલી બધી સુંદર છે કે ભલભલા તપસ્વીઓનાં ઢીલ પણ હલી જાય, પણ આટલી એક વાત યાદ રાખો કે સ્ત્રીના માહમાં પડવું તેના કરતાં વાઘના મ્હોંમાં પડવુ વધારે સારૂ છે. ” એ અખપાલી પાછળથી ગૌતમબુદ્ધની અનુરાગી બની અને પેાતાની ઘણીખરી મિલ્કત ધર્મના કાર્યાંમાં વાપરી.
વૈશાલીની જેમ રાજગૃહી નગરી પણ આપણને પરિચિત છે. ભગવાન્ મહાવીરે પેાતાની પદરેથી આ રાજગૃહીની ભૂમિને ઘણીવાર પાવન કરી હતી. અહીં એક સિરિમા નામની વેશ્યા રહેતી. તે ૫૦૦ જેટલી વેશ્યાઓની સરદાર હતી. શ્રીમંત યુવાનેા સિરિમાની જાળમાં એવી અજબ રીતે ફસાતા કે એમાંથી તેઓ છટકી શકતા નહીં,
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સિરિમા મૃત્યુ પામી એટલે બુદ્ધદેવે આજ્ઞા કરી કેઃ “એના દેહને કઈ અગ્નિદાહ ન દેશો. એના મૃતદેહને એવે સ્થાને રાખો કે દરેક માણસ તે જતા-આવતાં જોઈ શકે અને સ્ત્રીનું રૂપ કેટલું દગાખોર છે તેની પ્રતીતિ મેળવી શકે.” સિરિમા પાછળથી. બાંદ્ધસંઘની સાધવી બની હતી. સિરિમાના મૃતદેહની ભયંકરતા જેવાં છતાં રાજગૃહીવાસીઓ સદાચારી બન્યા હોય એવું એકકે ઉદાહરણ નથી મળતું.
કાશીમાં પણ વેશ્યાઓની બોલબાલા હતી. એક વેશ્યા તે એવી હતી કે કાશીના મહારાજાની રોજની આવક જેટલી એની એક રાત્રીની આવક હતી. પછી તો તેણીએ પિતાની ફી અધ કરી નાખી. એ “અધકાશી” નામે પ્રખ્યાત બની.
સામાં નામની કોશીની એક વેશ્યા રૂપ-ગુણમાં ખૂબ જાણીતી બની હતી. એક દિવસે તેણીએ પિતાનાં ઝરૂખામાંથી એક લુટારાને જતો જોયે. રાજના સીપાઈઓ તેને પકડીને લઈ જતા હતા. સામા તેની ઉપર માહિત બની. રાજ્યને દંડ ભરીને લૂટારાને છોડાવ્યો અને પિતાને ધંધે છોડી દઈને તેની સાથે પિતાને સંસાર શરૂ કર્યો.
લુટારાએ એક દિવસે વિચાર કર્યો કે ગમે તેમ પણ આ એક ચંચલચિત્તવાળી વેશ્યા છે. એને પ્રેમ કંઈ સ્થાયી ન ગણાય. એ કદાચ મારે વિષે વિરક્ત બને અને બીજે કઈ પ્રેમી લાધે તે મારૂં ખૂન પણ કરાવે. આ વિચાર કરીને લૂટારાએ સામાનું ડોકું મરડી નાંખ્યું અને પોતે નાશી છૂટ્યો.
ઘોર પાપાચારના આ અવશે જેવા છતાં ગૌતમબુધે અને ભગવાન મહાવીરે પિતાને આશાવાદ ન છોડ. એમણે પતિતાઓના ઉદ્ધાર અર્થે કેડ બાંધી. પતિતા પણ પવિત્ર બની શકે છે એ પ્રકારને એમણે પ્રકાશ પ્રકટાવ્ય. સ્ત્રી જાતિ તરફ એમણે જે શ્રદ્ધાનો ભાવ દર્શાવ્યું તે જોઇને ઘણી ઘણી સ્ત્રીઓ એમના સાસંઘમાં ભળી.
અહીં એક-બે વાતો બહુ વિચારવા જેવી છે. એક તો પુરૂષ વર્ગને હાથે સ્ત્રી જાતિ ઉપર એટલે બધો અન્યાય ગુજરતો હતો-એટલાં અનાચારમાં એ ફસાયેલી હતી કે સાધ્વીસંઘની નિમળતા અને પવિત્રતા એમને બહુ જ મેહક તેમજ આકર્ષક લાગી. સંસારનાં પ્રપંચમાંથી છૂટવા એમના દિલમાં ઉત્સુક્તા જન્મી. બીજી વાત એ પણ છે કે અનાચારનાં પરિણામનાં જે ચિત્ર આ ધર્મોપદેશકોએ દોર્યા હતાં તે જોઈને અનાચારી સ્ત્રીરો ચમકી ઉઠી. નરકના
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૩
પ્રતિબિંબ. ભયે એમનાં અંતર હચમચાવી મૂકયાં. આ બન્ને કારણોને લીધે ભિક્ષણસંઘમાં ઘણી સ્ત્રીઓ સામેલ થઈ. જે રાજાઓ બૌદ્ધધર્મના કે જૈનધર્મના અનુયાયીઓ હતા તેઓ ગમે તેવી દુરાચારી સ્ત્રીનાં પણ અપરાધ કે પાપની ઉપેક્ષા કરતા એટલે કે સાધ્વીસંઘમાં ભળ્યા પછી, એમના પૂર્વ જીવનનાં પાપ ક્ષેતવ્ય ગણાતા.
થોડા વખત તો આ બધું ઠીક ઠીક ચાલ્યું, પણ સંઘના એ કાચા પાયા જોતજોતામાં હલી ઉઠ્યા. અનુકૂળતાએ ઉપજાવેલો વૈરાગ્યદીપક રોજરોજ ઝંખવાતો ચાલ્યું. સમર્થ ધામધુરંધરના અભાવે ભિક્ષુઓમાં પણ સડે પેઠે. ભિક્ષુણીઓનો કેટલોક ભાગ અનાચારિણી સ્ત્રીઓને જ બનેલ હતું. એમણે ભિક્ષુઓની નબળાઈને લાભ લીધો.
વિકારો અથવા નબળાઈઓનું શોધન જ્યાં નથી થતું, વિકારોને બળરીથી દબાવી દેવાનો આગ્રહ રાખવામાં આવે છે ત્યાં એનો પ્રત્યાઘાત થયા વિના નથી રહેતો. કમાન દબાયેલી રહે ત્યાં સુધી તે ઠીક છે, પણ જેવી એ ઉછળે કે તે જ ક્ષણે બમણું બળથી આઘાત કરે. અહીં પણ એવું જ બન્યું. સૂતેલા વિકારો જાગૃત થયા–બમણું બળથી એમણે બળવો જગા. તપસ્વીઓના તપોબળ ડગમગ્યાં. સાધ્વીઓની જેમ સંઘના કેટલાક સાધુઓ પણ એવા હતા કે જેમણે રાજદંડથી બચવા અથવા તો એવા જ કોઈ ક્ષણિક આવેશથી પ્રેરાઈ સાધુવેશનું શરણું સ્વીકાર્યું હતું. આ બધાના પરિણામે ગુમ અનાચારનાં મૂળ મજબૂત બન્યાં.
- સંઘના સંસ્થાપકોએ સંઘની સુદઢતા જાળવવા બંધારણ તે બહુ સારી રીતે પેર્યું હતું. ભિક્ષ અને શિક્ષણ પરસ્પરના આકર્ષણથી અલગ રહે એવી ગોઠવણ કરી હતી. પણ મનુષ્યપ્રકૃતિ ઘણી વિચિત્ર હોય છે. ખુલ્લા દરવાજા નથી હોતાં ત્યાં પણ તે ન્હાનાં-ન્હાનાં બારી બારણાને આશ્રય લઈ પિતાની વૃત્તિને સંતોષે છે. બંધારણમાં પણ એવી બારીઓ રહી જવા પામી હતી.
એક તો ભિસુણીને ભિક્ષુ કરતાં બહુ નીચું સ્થાન મળતું. એક દિવસને દીક્ષિત ભિg, સો વર્ષની દીક્ષિતા સાધવી કરતાં વિશેષ સન્માનનીય ગણતે. દરેક ભિક્ષુ, ભિક્ષુણીને માટે વંદનીય હતો. બીજું ભિક્ષુણને ભિક્ષુ પાસે પોતાનાં પાપાની કબુલાત કરવી પડતી. પાપની આલોચના--પ્રાયશ્ચિત કરવું પડતું.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
=
= ૨૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ભિક્ષુ અને ભિક્ષુઓના પરસ્પરના અનાચાર ઉપરાંત જાતકોમાં કેટલાક પ્રસંગો એવા છે કે જે ઉપરથી સમાજને વિષે એ અનાચારની લીંટીઓ કેટલી ઉંડી ઉતરી હતી તેની કલ્પના થઈ શકે. ઉપાલંભા એક શ્રીમંત શેઠની પુત્રી હતી. એ બહુ જ ખુબસુરત હતી. રાજકુમારે પણ એને હાથ મેળવવા તલસતા. એને એક પ્રેમિક ઉપાલંભા તરફ કંઈક બેવફા બન્ય. ઉપાલંભા દીક્ષા લઈને ચાલી નીકળી. એને જ એક કુટુંબી ભાઈ ઉપાલંભાના રૂપમાં અંજાયે. તે છાનેમાને જઈને ઉપાલંભાની ખાટ નીચે સંતાઈ રહ્યો. મધ્યરાત્રિએ જ્યારે લાગ મળે ત્યારે તેણે ઉપાલંભા ઉપર બળાત્કાર કર્યો.
એ જ પ્રમાણે ભિક્ષુઓ પણ આહાર માટે વસતીમાં જતા ત્યારે કવચિ ગૃહનારી ભિક્ષાની સાથે પોતાને દેહ પણ ભેગ અર્થે અપંતી.
પણ આ ઉપરથી આખી સંસ્થા કલંકિત-કલુષિત બની ચૂકી હતી એમ ન કહેવાય. ઉપગુપ્ત જેવા વિરાગી પણ એ સંસ્થામાં હતા, જેમણે વાસવદત્તા જેવી રૂપગર્વિણ વેશ્યાની વિનવણીને ઠાકરે મારી પોતાના ચારિત્રની નિર્મલતાને નિષ્કલંક રાખી; પણ આવા દ્રષ્ટાંતો બહુ નથી મળતા.
વિનયપિટક ઉપરથી એવો આભાસ મળે છે કે કામુકતા ઉપર મૂકાયેલે અંકુશ છટતાં જ ભિક્ષુઓના કામાચાર-વિષયલાલસાની હદ ન્હોતી રહી. વાસનાની એ આગમાં ભિક્ષુણીઓએ ઈંધન પૂરાં પાડયાં. ચોતરફ દાવાનળ વ્યાપી રહ્યો. સમાજ પણ એની અસરથી મુકત ન રહી શકયે.
જાતકગ્રંથમાં એક આવી કથા છેઃ એક ગૃહસ્થની નવવધૂ પાલખીમાં બેસીને જતી હતી. ઘણું નકરો સાથે હતા. કાશીના મહારાજાએ પિતાના અમાત્યની સલાહથી એ નવવધૂને કામજાળમાં ફસાવી.
બધનમેળ નામના જાતક ઉપરથી ગુપ્ત વ્યભિચારને કંઈક ખ્યાલ આવે છે. એક રાજાની રાણુ પિતાના ૬૪ જેટલા દૂતો સાથે વિલાસ પેલી ચૂકી હતી. કિન્નરી નામની કાશીની એક વેશ્યા એક રગતપીતીયાની સાથે પ્રેમમાં પડી હતી.
અવદાન કલ્પલતામાં એક એવું ઉદાહરણ મળે છે કે અનાચારની એક એથી વધુ કલ્પના પણ ભાગ્યે જ કોઈ કરી શકે. ઉજજેનીમાં કામકલા નામની એક યુવતી રહેતી હતી. એને પતિ પરદેશ ગયો હતો. એની દાસી રોજ
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિબિંબ.
૨૫૫ રાતે એક પરપુરૂષ લઈ આવતી. એક દિવસે કામકળા પરપુરૂષના રૂપમાં પિતાના પુત્રને-અધદંડને જોઈ મહત બની. કથા તો એટલે સુધી કહે છે કે પુત્રે માતાની સાથેનો ગંદો સંબંધ ચાલુ જ રાખ્યો અને વિષયવાસનાની ખાતર પોતાના પિતાને ઘાત કર્યો.
અશેકના પુત્ર ઉપર એની વિમાતાને મેહ અને ક્રોધ બહુ પ્રસિદ્ધ વાત છે. વિમાતા તિષ્યરક્ષિતાએ જ કુણાલને પિતાની વાસના સંતોષવા આગ્રહ કર્યો હતો, પણ કુણાલ વિફર્યો એટલે તિબ્બરક્ષિતાએ એની આંખો જ ફડાવી નાખી.
આવા આવા અનેક ઉદાહરણો બૌદ્ધ સાહિત્યમાં મળે છે. જાતકે વિગેરેમાં સમાજ-જીવનના પડછાયા પડયા છે એ વાત ખરી હોય તો બૌદ્ધયુગમાં–નિયુગમાં અનાચાર કેટલી હદે વ્યાપેલો હોવો જોઈએ તેનું અનુમાન નીકળી શકે છે. આવી વિષમ પરિસ્થિતિ એક પરમ સદ્ભાગ્યને ખેંચી લાવે છે. ગ્રીષ્મનો ધોમ તાપ જેમ વરસાદને માટે માર્ગ કરી આપે છે તેમ આ પ્રકારની અવ્યવસ્થા-અનાચાર કોઈ એક સમર્થ યુગાવતાર પુરૂષના આગમન અર્થે રાહ તૈયાર કરે છે. અને આપણે જાણીએ છીએ કે એ પરિસ્થિતિએ શ્રી મહાવીર અને ગૌતમ બુદ્ધ જેવા રાજસંન્યાસીઓને પકાવ્યા. અતિ વિષમ ગણાવા જેવો કાળ પણ એ બે મહાપુરૂષના પ્રતાપે અતિ ભાગ્યવંત લેખાયે.
પ્રાતઃસ્મરણીય પુરૂષોના સમયમાં બધું પવિત્ર અને ભવ્ય જ હોય એ માન્યતા બરાબર નથી. મૃત મનુષ્યોને માટે જેમ આપણને માન રહે તેમ વ્યતીત થએલા પુરાતન કાળને માટે આપણું દિલમાં ભકિતભાવ રહે એ સ્વાભાવિક છે; પરંતુ પુરાણ યુગ સર્વથા સુખમય-સદાચારમય હતો અને આજે જ આપણે અનાચાર-દુઃખની ખાઈમાં અચાનક ગબડી પડ્યા છીએ એમ માની અફસોસ કરવાનું નથી. દરેક યુગને પિતાની ખાસ નબળાઈઓ હોય છે, એ નબળાઈને ધોઈ નાખવી એ દરેક પ્રજાજનનું મુખ્ય કર્તવ્ય રહે છે. માત્ર ભૂતકાળને ફરી એક વાર વર્તમાનકાળના આસને સ્થાપવાથી બધી બાજી આપોઆપ સુધરી જશે એવી ભ્રમણ ન સેવે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય માત્ર મનુષ્ય જ છે, દેવ નથી ત્યાં સુધી માનવ સહજ નબળાઈઓ રહેવાની જ. એ નબળાઈઓ ટાળવા પુરૂષાર્થ કરવો જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દરેક યાત્રાળુ ભાઈ-બહેનને અગત્યની હિત સૂચના.
૧. યાત્રાળુઓએ કેમળ પરિણામ રાખી જાતે ડુંઘણું કઈ કે સંકડાશ પણ સહન કરીને એક બીજાની સગવડ સાચવી લેવી. એ નિઃસ્વાર્થ સેવાને લાભ સુજ્ઞ યાત્રાળુ ભાઈ-બહેનેએ ચુકવે નહીં.
૨ રેલ્વેમાં, બીજા વાહનમાં તથા ધર્મશાળામાં એ રીતે લાભ ઉઠાવવો ઘટે.
૩. ઘરે મેમાન-પરણાદિકની સેવા-ચાકરી કરતાં યાત્રિકની અધિક કરવી.
૪. દરેક યાત્રાળુએ તીર્થ ભેટવા જતાં, ઘોડા-બળદ પ્રમુખ પશુ વિગેરેને ફેગટ ત્રાસ ન આપ. ખુલ્લા અણુવાણે પગે ચાલી યાત્રા કરવાનું ફળ ન વર્ણવી શકાય એટલું બધું કહ્યું છે. તે મોજશોખની ધુનમાં સુખશીલતાથી ગુમાવી દેવું ન ઘટે. કહ્યું છે કે-“ દેહે દુઃખું મહાફલમુ.”
૫. શરીર ક્ષીણુતાદિક ખાસ માંદગીના કારણે શિવાય છતી શક્તિએ સહુ કઈ ભાઈ–બહેનેએ જણાથી ચાલીને જ તીર્થયાત્રા કરવી જોઈએ, કેમકે કમથી હળવા થવા માટે જ યાત્રા કરવા જવાનું છે; ભારે થવાને તો નહીં જ.
૬. જીવિત સહુને વ્હાલું છે એમ લક્ષ રાખી આજ્ઞાયુક્ત યાત્રા કરવી લેખે થાય છે.
૭. સહુ સાથે મૈત્રી, દુઃખી પ્રત્યે દયા, સદ્ગુણ પ્રત્યે પ્રમોદ અને પાપી પ્રત્યે ઉપેક્ષા ભાવના રાખવાથી જ કરવામાં આવતી કરણ લેખે થઈ શકે છે.
૮. અનીતિને સર્વથા ત્યાગ જ કરીને નીતિ સેવન કરવાથી જ યાત્રા લેખે થાય છે.
૯. અનીતિવંતનું મગજ ધમકરણમાં ચાંટી શકતું નથી, તેથી જ નીતિ જરૂરની છે.
૧૦ પ્રભુનાં આજ્ઞા-વચનને યથાશક્તિ અનુસરવાથી જ શ્રેય થઈ શકે છે.
૧૧. નિર્મળ તત્વ શ્રદ્ધા-બોધ અને આચરણ વડે જ કલ્યાણ સાધી શકાય છે.
૧૨. ક્ષમા-નમ્રતા-સરલતા-સંતોષ અને ઉદારતા આદરી, ધર્મ યેગ્યતા મળવાથી મોક્ષમાર્ગ સુલભ્ય થાય છે. યોગ્યતા વગર વસ્તુ ધર્મને પ્રાપ્તિ થઈ શકે નહી.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
Sા
ની ), ,
રાષ્ટ્રકૂટ : : એક જૈન રાજવંશ દક્ષિણના રાષ્ટ્રકૂટીય રાજાઓ કેટલાક પાકા જૈનધમી હતા. થોડા વખત ઉપર રા. આલહેકર નામના એક વિદ્વાને આ રાષ્ટ્રકુટીય રાજાઓના સંબંધમાં એક મોટું પુસ્તક પ્રકટ કર્યું છે. જે લેકે અહિંસાની શકિતને વિચાર કર્યા
૧૩. પવિત્ર તીર્થને ભેટી કુવ્યસન માત્ર તજી દેવું અને ધર્મ વ્યસન જ સેવવું ઘટે.
૧૪. જંગમતીર્થ સમા સગુણ સંત-મહાત્માદિને સન્માન કરી દેષમાત્ર દૂર કરી દેવા. તેમની નિઃસ્વાર્થ હિતશિક્ષાને લક્ષ દઈ જરૂર અનુસરવું.
૧૫. મનવચન-કાયાથી સઘળી શુદ્ધિ સાચવી આપણી આસપાસ શુદ્ધ વાતાવરણ બનાવી દેવું, જેથી શીધ્ર સ્વ૫ર કલ્યાણની સિદ્ધિ થવા પામે.
૧૬. ધર્મનું મૂળ વિનય હોવાથી દરેક ધર્મ પ્રસંગે તેનો યોગ્ય આદર કરતા રહેવું.
૧૭. તીર્થસ્થળે સાધમસેવા સુવિવેક સર કરવાથી સ્વપર શ્રેયમાં વૃદ્ધિ થાય છે.
૧૮. તન-મન-ધનની માયા તજી તેને સદુપયોગ બને તેટલો કરવા ભૂલવું નહીં.
૧૯. ચાલતા અવિધિ દોષને ટાળી વિધિ માર્ગનો બને તેટલો આદર કરતા રહેવું.
૨૦. પુણ્યક્ષેત્રમાં સુવિવેકથી કરાતી કરણી મહાલાભદાયક નીવડી શકે છે. ૨૧ સમજીને આશાતના તજવી અને સેવાભક્તિનો અપૂર્વ લાભ લે.
ઈતશમ્ સગુણુનુરાગી- કપૂરાવજયજી.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિના જૈનેની અહિંસાને રાષ્ટ્રીય પરાધીનતાના કારણરૂપે ઓળખાવે છે, તેમને રા. આલહેકરે આ ગ્રંથમાં સટ જવાબ આપે છે. અહિંસક રાજાઓએ સુંદર રાજવહીવટ ચલાવ્યું છે એટલું જ નહીં પણ એમણે રાજવિસ્તાર સાથે છે અને પિતાના હરિફને પોતાના બાહુબળનો સ્વાદ પણ ચખાડે છે.
(૧) કણ્વમ કદંબવંશીય રાજા હતા અને તે જૈનધર્મ પાળતો. જૈન એટલે કિલ્લાની દિવાલે વચ્ચે માત્ર ધર્મધ્યાન કરતે પુરૂષ એ એને અથ કરવાનું નથી. કૃષ્ણવર્માના નામ સાથે રણપ્રિય નામનું જે વિશેષણ વખતે વખત વપરાયું છે તે જ એમ બતાવી આપે છે કે એ યુદ્ધરસીયા હતા.
(૨) અમેઘવર્ષ ૧ લે પિતાને ચુસ્ત શ્રાવક તરીકે ઓળખાવે છે, પણ એના જીવનની ઘટનાઓ જોતાં જણાય છે કે તે યુદ્ધને એક પ્રકારની ઉજાણ માનતે. રણસંગ્રામમાં, મૃત્યુદેવના ખપ્પર એ ભરી કાઢતા. વીંગવલ્લીનું યાદગાર યુદ્ધ એ પોતે લડે હતે.
૩) બાંકેય બનવાસી. સરદાર હતો એ પણ જૈનધમી હતે. એક વીર કુશળ અને વફાદાર સેનાપતિ તરિકે એની નામના ઈતિહાસમાં રહી ગઈ છે.
(૪) ઈન્દ્ર (ત્રીજે) જૈન ધર્મના આધારસ્તંભરૂપ હતો. શ્રીવિર્ય અને નરસિંહ નામના એના સામંતે પણ જૈનધર્મમાં શ્રદ્ધા ધરાવતા. ઈન્દ્ર પિતાના સામે તેની સાથે મધ્યદેશમાં તેપાની પવનની જેમ ધુમી વન્યો હતો. એમને ઉદેશ સામ્રાજ્યની સીમાઓ વધારવાનું હતું. બીજા પણ કેટલાક સંગ્રામ એના ખાતે ચડયા છે.
(૫) નરસિંહ (બી) જૈન વ્રતધારી હતી. આખરે એણે અણુશણ કર્યું હતું પણ એ અનેક યુદ્ધમાં મેખરે જઈને ઉભે રહ્યો હતે.
(૯) ગંગવંશીય રાજાઓ પણ જૈન હતા. અને એ બધા લડતાં જરાયે સંકેચાયા હોય એમ નથી જણાતું. માથે આવી પડે એટલે ન–છૂટકે યુદ્ધમાં ઝંપલાતા એમ નહીં, પણ ખરેખર જૈન ધર્મ સ્વીકારવા છતાં રણને વિષે એમના ઉત્સાહ અને અભિલાષ બરાબર ટકી રહ્યા હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રવણ અને સંસ્મરણ.
૨૫૦ રા. આલહેકર ધર્મના પ્રભાવનું એક પ્રસંગે સ્ટેજ પૃથક્કરણ કરે છે. જેના સિદ્ધાંત જીવનમાં ઉતરે તે જ ધર્મ એમ જે કઈ કહેતું હોય-મનાવતું હોય તે તે બરાબર નથી. ધર્મના સિદ્ધાંત માત્રને કઈ અનુયાયી પૂરેપૂરા પોતાના જીવનમાં વણી શક્તા નથી. સિદ્ધાંતે પ્રરૂપેલા આદર્શને પહોંચવા મનુષ્ય યત્ન કરે, પણ એ પ્રયત્ન ગમે ત્યારે ય અપૂરે જ રહેવાને.
ધર્મ વસ્તુતઃ જીવનને ઘડે છે. અમુક દિશામાં વહેતા પ્રવાહને બીજી સામેની દિશામાં ખેંચવા એ પ્રયત્ન કરે છે. દાખલા તરીકે ખ્રીસ્તી ધર્મ ત્યાગ અને નમ્રતાનાં ગીત ગાતાં થાકતો નથી એટલાજ ઉપરથી એ ધર્મના અનુયાયીઓ પરમ ત્યાગી અને નમ્ર હશે એમ કોણ કહી શકશે ? વધુમાં વધુ લોભી અને અકકડ બનેલા પ્રીસ્તીઓ બનતા આપણે નથી જોયા ? ખ્રીસ્તી ધર્મ ત્યાગ અને ક્ષમાનો ઉપદેશ કરે છે છતાં ખ્રીસ્તીઓ જ વધારે સામ્રાજ્યભી અને ડંખીલા નથી બન્યા? વસ્તુતઃ એ લોભ અને ડંખ ઉપર ધર્મ કંઈક અંકુશ મૂકે છે.
એ જ પ્રમાણે જૈન ધર્મ જ્યારે રાજધર્મ હતો ત્યારે જૈન ઉપદેશકોએ રાજવીઓ અને સામતે વિગેરેની યુદ્ધવૃત્તિ ઉપર અંકુશ મૂકવાનો પ્રયત્ન કર્યો હવે જોઈએ, યુદ્ધ એ જ માત્ર જીવનનું છેલ્લું ધ્યેય નથી. જીવનની સાર્થકતા પણ એમાં નથી એમ સમજાવવાનો એ ઉપદેશને હેતુ હવે જોઈએ.
કેટલીકવાર માણસે પોતાની નબળાઈને છુપાવવા ધર્મની આડ શોધે છે. પિતે પિતાના પરિવારનું, ગામનું કે દેશનું રક્ષણ કરવાને અશકત હોય, પ્રાણુ, ધન કે સગાનું બલિદાન દેવાને તૈયાર ન હોય અને પછી કહે કે અમારા ધર્મમાં એ વાતને નિષેધ છે, તો સમજવું કે એ બહાનું માત્ર છે. ધર્મ કેઈ દિવસ કાયરતાના પાઠ ન શીખવે ધર્મ નિયતાના માર્ગે સંચરવાનું પ્રબોધે છે. ભરૂઓ ભલે એને ખોટે અર્થ કરે.
એક વાર બૌદ્ધોએ અહિંસાનો એ જ દુરૂપયોગ કર્યો હતો. રા. આલતેકરે એ ઘટના આ પ્રમાણે વર્ણવી છે.
સ્વીસ્તાનના ગઢની ફરતા મહમ્મદ કાસીમના માણસે ઘેરો ઘાલીને પડયા હતા. દાહીરને ભત્રીજો બરા, શહેરનો સુબો હતો. તેણે મહમ્મદ કાસીમને સામનો કરવા લકર એકઠું કરવા માંડયું.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. બૌદ્ધ આગેવાનોને એ વાતની જાણ થઈ. તેઓ તરતજ ભેગા થયા અને તેમણે સુબાની પાસે જઈ અરજ કરી અમારા ધર્મમાં લેહીનું એક પણ ટીપું પાડવાની સાફ મનાઈ કરી છે, કોઇની પણ હિંસા ન થવી જોઈએ. શાંતિથી હળીમળીને રહેવું એ અમારો સિદ્ધાંત છે, તમે જે લડવાને માટે લશ્કર એકઠું કરતા હો તો અમે નગરજનો આપને સાફ સાફ શબ્દોમાં કહી દેવા માગીએ છીએ કે અમે યુદ્ધથી વિરૂદ્ધ છીએ, તમને પોતાને જે બીક લાગતી હૈ તો ખુશીથી આપ આપના મહેલમાં રહી શકે છે. અમારી ઉપર જે કઈ આફત ઉતરે તે તે વેઠવા અમે તૈિયાર છીએ.
અને મહમ્મદ કાસીમ કરી કરીને શું કરી વાળવાને હતો? બહુબહુ તે અમને લૂંટશે-કાપશે પણ અમને સે એ સો ટકા ખાત્રી છે કે મહમ્મદ કાસી ધમપરાયણ પુરૂષ છે, એ અમને નહીં રંજાડે. નિરાધારોને એ આશ્રય આપશે.”
બૌદ્ધ ધર્મને અહિંસક આગેવાનો, મહમદ કાસીમ સાથે સુલેહ કરવા તૈયાર થયા.
સુલેહ સુલેહને ઠેકાણે રહી. મહમદ કાસીમે નગરમાં દાખલ થતાં જ કલે આમ ચલાવી. આગેવાનોનાં સ્વપ્નાં ઉડી ગયા.
ખરેખર એ શું અહિં સક નીતિ હતી ? રા. આલતેકર એનો જવાબ નકારમાં વાળે છે. તેઓ કહે છે કે બદ્ધ આગેવાનો પિતે અંદરપેટે નબળા પડી ગયા હતા, નબળાઈને તેઓ ધર્મના સિદ્ધાંતના પાતળા પડદા નીચે છુપાવવા માગતા હતા. એ દંભનું પરિણામ પણ એટલું જ ભયંકર આવ્યું. સિંધ પડયું અને સિંધના પતન સાથે સારા યે ભારતવર્ષના કપાળ ઉપર પરાધીનતાના ડામ પડયા. જેનોએ અહિંસાને એવો અવળે અર્થ નથી કર્યો,
ઈતિહાસ, જૈનેની અહિંસાની અને સાથો સાથ એમના વીર્યની સ્તુતિ કરે છે. રા. આલહેકરે એ વાતનું સમર્થન કર્યું છે, પરંતુ આજે જે આપણે પિતે અંતરમાં સહેજ ઉંડા ઉતરીને તપાસીએ તો ત્યાં કઈ વૃત્તિ નીહાળીએ?
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુરૂ ગુણ સ્તુતિ કાવ્ય.
*
*
*
* * * * * * * * *.
શાસન પ્રભાવક શ્રી મદ્ આત્મારામજી મહારાજની --
સ્વર્ગારોહણ તીથિ નિમિત્તે
*
*
UF ગુરૂ ગુણ સ્તુતિ કાવ્ય. UF
*
*
*
*
*
* *
*
*
* * * * * * * * * * *
*
* *
*
*
*
*
* *
*
***** * *
*
( સેવક કામ અવગણીએ હે મલ્લી જિન-એ રાગ. ) વિજ્યાનંદ સૂરીશ્વર નમીયે, ગુરૂ અતિ ગુણવાન, તેહ પુરૂષની સ્વર્ગારોહણ, તીથિ ઉજવીએ બહુમાન –
ભવિકા ગુરૂ અતિ ગુણવાન. ૧. પંજાબ દેશે જનમ્યા ગુરૂશ્રી, ક્ષત્રિય કુળ શણગાર; બાળપણથી ગુણે ભતાઆતમરામ અણગાર રે ભવિકા. ૨. પ્રથમ દીક્ષા ગ્રહી ગુદદેવે, સ્થાનક પંથની માંહી; કાળાંતરે કરીને તેઓને, સત્ય સમજાયું ત્યાંહી રે ભવિકા. ૩. સર્વ શાસ્ત્રના જ્ઞાન સુધાનું, કીધું તેમણે પાન; તેમ કરી એ અમૃત રસને, ઝરો વહાવ્યે કાનોકાન રે ભવિકા. ૪. જિન પ્રતિમાને પ્રમાણુ ગણીને, આગમ અર્થ પ્રકાશ્યા; તેહી જ માર્ગે અનેકને વાળી, અવળા માર્ગો નીવાર્યા રે ભવિકા શુદ્ધ પંથની દીક્ષા શિક્ષા, ધારી ગુરૂ ગુણવંત; તીર્થાદિકની યાત્રા કરીને, આતમ ઉજવલ સંત રે ભવિકા. ૬. ભવ્યજનના ઉદ્ધારને કાજે, ભાષામાં ગ્રંથ અનેક; રચી તેમણે સ્વ અને પરનું, કલ્યાણ સાધ્યું વિવેક રે ભાવિકો, ૭. પંજાબ દેશે ઠામે ઠામ, જિન મંદિર દેખાય; તેહ કૃપા શ્રી ગુરૂદેવની, ઉપકાર અમાપ લેખાય રે ભવિકા. ૮. કુગુરૂ કુતર્કરૂપી ખદ્યોતે, દૂર થયા ગુરૂ જ્ઞાને, એમ કરી જિન શાસન નભમાં, ઉદ્યોત આતમ આણે રે ભવિકા. ૯. તે ઉપકારી આચાર્ય વિભુને, સ્વર્ગ ગમન દીન આજે; તેહ ગુરૂના ગુણ ગણ ગાતી, અસરા એકી અવાજ રે ભવિકા ૧૦.
૩ૐ શાન્તિઃ શાન્તિઃ જેઠ સુદ ૮ રવિ વ ર ઈ રાજપાળ મગનલાલ મ્હારા.
*
*
*
*
*
***
* *
*
*
***
*
*
*
*
*
૦.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
૦
* ઉપવાસ
* ૬૦ + ૬૦ ૪૦ ૦૪૬૦
ઝ૦૦ર૦૦૪ ૦૪
૦
૦
૦મ
૦ ૦૪૬ ૦૪૬ ૦૪
* ૧
-
જૈન શાસ્ત્રોમાં ઉપવાસને તપની અંદર સમાવેશ કરેલ છે. તેનાથી શરીર, મનને થતાં લાભ ઉપરાંત આત્મિક લાભ આત્મ-શક્તિ પણ વધે છે તેમ જણાવેલ છે. આ લેખમાં જૈનેતર વિદ્વાને તથા જૈનેતર શાસ્ત્રોમાં પણ ઉપવાસથી કેવા લાભ થાય છે તે જણાવવાનો હેતુ છે. આયુર્વેદમાં
વાણા પતિ શિ, રોપાન ચટ્ટાનવત: ” અગ્નિ આહારને પચાવે છે, ઉપવાસ દોષને પચાવે છે, નષ્ટ કરે છે, અને ત્યાં સુધી બાહ્ય અને ભીતરના ઉપદ્રવથી મનુષ્ય પિતાનું રક્ષણ કરે છે; પરંતુ જ્યારે મનુષ્ય હદ ઉપરાંત ખાય છે અથવા એવું કોઈ કાર્ય કરી લે છે કે જેથી શરીર અંદર અને બહારથી રેગી બની જાય છે, ત્યારે પોતાની રક્ષા કરવાને અસમર્થ બની જાય છે. રોગી શરીર થતાં મન પણ રેગી બને છે. પાપી વાસના એ રેગી શરીરની સૂચક છે. સ્વાથ્યપૂર્ણ શરીરમાં પાપી વાસનાઓ હોઈ શકતી નથી પરંતુ તેવા મનુષ્ય અલ્પ સંખ્યામાં જ હોય છે, જેથી તે કારણે પણ સંસાર દુઃખમય માલૂમ પડે છે. દુર્બલ રહેવું તે પણ મહાપાપ છે એમ બુદ્ધિમાન કહે છે. સુખ તથા યશ નિરોગી બળવાનને પ્રાપ્ત થાય છે. ઉપવાસ કરવાથી આત્મા અત્યંત નિર્મળ થાય છે અને મન અને તન પણ નિરોગી બની જાય છે. બે પ્રકારના મનુષ્ય . એક મનુષ્ય જેની પાચનશક્તિ અતિ ભેજનથી બગડતાં અનેક પ્રકારના ઔષધે ખાઈ પેટ દુરસ્ત કરે છે, બીજે મનુષ્ય એક-બે દિવસ કે મહિનામાં અમુક દિવસ ન ખાઈ (ઉપવાસ કરી) સ્નાન, પૂજા, વ્યાયામ વગેરેથી પેટ, ભૂખ, પાચનશક્તિ સુધારે છે તો બેમાંથી કેણુ બુદ્ધિશાળી ગણાય ? ઉપવાસ કરવાથી શારીરિક તેમજ માનસિક દે દુર થતાં આત્માની નિમળતા (શક્તિ) વધતી જાય છે તેમ જૈન શાસ્ત્રો જણાવે છે, તેમ હવે પશ્ચિમના વિદ્વાને પણ માને છે અને ઉપવાસથી થતા લાભ માટે અનેક ગ્રંથ પણ લખ્યા છે. ઉપવાસ કરવા સાથે બ્રહ્મચર્ય પણ પળાતું હોવાથી
* “ બ્રહ્મચર્ય હી જીવન છે, " એ નામના હિંદી ગ્રંથમાંથી આ લેખનો ગુજરાતી ભાષામાં સહજ સુધારા-વધારા સાથે અનુવાદ કરવામાં આવેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચર્ચાપત્ર.
શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભાની જ્યુબીલી મહોત્સવના કાર્યનો રિપોર્ટ તા. ૩-૫-૧૯૩૫ ના મુંબઈ સમાચાર પત્રમાં કઈ બંધુએ આપેલ. તે રિપોર્ટમાં મારા વક્તવ્ય સંબધે અને શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાને લગતી હકીકત આસ્પષ્ટ અને અધુરી આ સભાના કેટલા સભ્યોને જણાતાં, મારે મુંબઈ સમાચારના તા. ૧૧-૫-૧૯૩૫ ના પેપરમાં મારી સહીથી ખુલાસો કરવો પડે. તે પછી આત્માનંદ પ્રકાશના આ વર્ષના ૧૧ મા અંકમાં વર્તમાન સમાચારમાં અમુક હકીકત સમાચાર તરીકે લીધી હતી જેથી તે વાત ત્યાં પૂર્ણ થતી હતી, છતાં હાલમાં શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશને વૈશાક–જેઠ બે માસને અંક સુવર્ણ મહોત્સવ સંબંધી હકીકતને પ્રગટ થયો છે, તે વાંચતાં મને કંઈક ખુલાસો કરવો યેગ્ય લાગતાં નીચે પ્રમાણે કરૂં છું --
ઉપવાસથી અતિ લાભ થાય છે. સાથે ઈન્દ્રિયનું ઉછાંછળાપણું મંદ પડતાં મન પણ પવિત્ર થઈ જાય છે, તેથી જ જૈન શાસ્ત્રકારોએ પવતિથિએ, જૈનેતર શાસ્ત્રોએ એક માસમાં બે એકાદશીએ અને પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનોએ એક માસમાં ચાર વખત ઉપવાસ કરવા જણાવેલ છે. કે જે આલેક અને પરલોક માટે મનુષ્યને પરમ ઉપયોગી છે. ઉપવાસમાં જળ વિના કે માત્ર જળ સિવાય કઈ પણ વસ્તુઓને છોડી દેવામાં આવે તે જ તન, મન નિરંગી થાય અને આત્મિક નિર્મળતા થાય છે.
ઉપવાસનો ખરો અર્થ એ જ થાય છે કે-“પરમાત્માની નજદીકમાં રહેવું” અને આત્મશક્તિને પરમાત્મ પૂજન-ભક્તિ, ગુરૂઉપદેશ સગ્રંથ શ્રવણ-મનનદ્વારા વધારવી; નહિં કે આરંભ-સમારંભ, રમતગમત, વિષયકષાય, રાગદ્વેષ વગેરે અનર્થકારી કાયૅવડે ઉપવાસમાં આત્માનું પતન કરવું. ઉપરોક્તપણે ઉપવાસ કરવાથી આત્માની શક્તિ-નિર્મળતા વધતાં વધતાં અભ્યાસવડે મનુષ્ય મહાત્મા બની જાય છે. ઉપવાસ-તપનો મહિમા અચિંત્ય છે.
આત્મવલ્લભ.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ૧ આ મહોત્સવ પ્રસંગે આ સભાને મળેલ મુબારકબાદીના તારો અને કાગળ કેટલાક નામ સહિત તે અંકમાં છપાયું છે, જેમાં પા. ૪૬ મે આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીનો પત્ર છપાયે છે, જેમાં શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા અને તેને માટે લખેલ હકીકત છોડી દઈ બાકીને ભાગ લીધેલ છે-છપાયે છે.
૨ પ્રથમ દિવસે ભાષણ કરનારા અમુક બંધુઓએ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના વખાણું સંક્ષિપ્તમાં કરેલા તે નામ સાથે કાઢી નાંખ્યા છે. ખેર !
આ સભાનું નામ કે પ્રશંસા કે બીજી કોઈ હકીકત જે સમયે બેલાયેલ હોય તે રાખવી કે કાઢી નાંખવી તે તે પ્રકટ કરનાર તેમના માલેકની મરજી ઉપર આધાર રાખે છે, તેને માટે કેમ ન રાખી કે લખી-છાપી તેવો દાવો કઈ ધરાવી શકતું નથી; માત્ર ખુલાસે કરી શકે છે.
પરંતુ મારું ભાષણ આ વૈશાક-જેઠ માસના અંકમા પાત્ર ૬૨ મેં છપાયેલ છે, કે જે શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભાના જુના સભ્ય તરીકે મને આનંદ થયેલે તે જણાવેલ હતું તે હું જે બે હતા (જે શબ્દો મુંબઈ સમાચારના મારા ઉપરોક્ત તારીખ ૧૧-૫-૩૫ ની ચર્ચાપત્રમાં છપાયેલ છે) તે શબ્દ હું ધારતો હતો કે શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ માસિકમાં તેના રિપોર્ટમાં આવશે, પરંતુ તે આ વૈશાક–જેઠ માસના અંકમાં નહિ આવવાથી મારા પિતાના માટે હું લખવા જણાવવાની મારી ફરજ-હકક સમજું છું, તેથી જણાવવું પડે છે કે “ હું આ સભાનો એક જ સભ્ય હોવાથી આ શુભ પ્રસંગે બે શબ્દો બલવાની રજા લઉં છું” એટલે કે આ શબ્દો તે સભાના સભ્ય તરીકે થયેલ આનંદ માટે હતા, છતાં એ શબ્દ આ વૈશાક-જેઠ માસના અંકમાં પણ છોડી દીધા છે અને સફાઈભરી રીતે “ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાને હું સેવક છું અને તે હકીકત જાહેર કરવાને હું ઉભે થયો છું.” આમ લખી શ્રી જૈનધર્મપ્રસારક સભાના સભ્ય તરીકે બલ્ય છું એ હકીકત સાચી હોવા છતાં આમાં પણ જાણે કે ઈરાદાપૂર્વક લેવામાં નથી આવી અને બીજી રીતે જણાવેલ છે, તેમજ આ અંકમાં પણ સૂરીશ્વરજી વિજયવલ્લભસૂરિમહારાજના પત્રમાંથી તેમ જ અમુક વક્તા બોલ્યા હતા તે પૈકી શ્રી જન આત્માનંદ સભાનું નામ અને તેને માટે બેલાયેલા ઉદ્ગારો કે હકીકત આ અંકમાં પણ પડતી મૂકેલ હેવાથી તે કેમ બન્યું હશે ? ગમે તેમ હોય પરંતુ શ્રી જનધર્મ પ્રસારક
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
વર્તમાન સમાચાર,
=
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર ૩૯ મો વાર્ષિક મહોત્સવ.
સભાની વર્ષગાંઠનો મંગળમય દિવસ જેઠ સુદ ૭ અને પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી મહારાજની જેઠ સુદ ૮ ના રોજ સભાએ ઉજવેલ જયતિ.
આ સભાને ઓગણચાલીશમું વર્ષ પુરૂં થઈ જેઠ સુદ ૭ ના રાજ ચાલીશમું વર્ષ બેસતું હોવાથી દર વર્ષે મુજબના કાર્યક્રમ અને ધોરણ અનુસાર નીચે મુજબ ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં આવ્યા હતા.
૧ જેઠ સુદ ૭ શનીવારના રોજ આ સભાના મકાન (આત્માનંદ ભવન, ને ધ્વજાતરણ વગેરેથી શણગારી સવારના આઠ વાગે પ્રથમ પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી ) મહારાજની છબી પધરાવી સભાસદોએ પૂજન કર્યું હતું. ત્યારબાદ કલાક પછી નવ વાગે સભાના મકાનમાં પ્રભુ પધરાવી આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિ મહારાજા શ્રી પંચતીર્થની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી; તથા બપોરના બાર વાગે વોરા હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદ તરફથી સભાસદોનું સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું.
તે જ દિવસે સાંજે ક. ૫-૩૫ ની ટ્રેનમાં દરવર્ષ મુજબ પ્રાતઃસ્મરણીય આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આમારામજી ! મહારાજશ્રીની જયંતિ જેઠ સુદ ૮ રવિવારના રોજ ઉજવવાની હોઇ શ્રી સિદ્ધાચલજી (પાલીતાણુ ) શુમારે સાઠ સભાસદ બંધુઓ ગયા હતા.
૨ જેઠ સુદ ૮ રવિવારના દિવસે શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર શ્રી આદીશ્વર પ્રભુના મંદિરના ચોકમાં શ્રી નવાણુ પ્રકારી પૂજા બહુ જ આનંદ અને ઉત્સાહપૂર્વક ભણુવવામાં આવી હતી તથા દેવગુરૂની આંગી રચવામાં આવી હતી અને બપોરના સ્વામીવાત્સલ કરવામાં આવ્યું હતું. એ રીતે દેવભક્તિ તથા ગુરૂભક્તિ કરવામાં આવી હતી. આ ગુરૂભકિત માટે આ સભાના માનદ સેક્રેટરી શેઠ હરજીવનદાસ દીપચંદભાઈ તરફથી ખચ આપી ગુરૂભક્તિ બતાવી છે. સભાને હું સભ્ય હોવા છતાં તે મારા શબ્દો કેમ છોડી દીધા તે માટે મને દુઃખ થાય છે. ગમે તેમ હોય, પણ તે પરથી પ્રથમ મુંબઈ સમાચારના રિપોર્ટમાં પણ જેમ બન્યું તેમ આમાં પણ ઈરાદાપૂર્વક નહીં લેવામાં આવ્યું તેમ કેટલાક બંધુઓ માને છે-આશ્ચર્ય પામે છે. હવે આ માટે વિશેષ લખવું, ચર્ચા કરવી ઠીક નથી. ભૂતકાળના એવા પ્રસંગ બનેલા ભૂલી જવાયા છે તેમ આ પણ કાળ બળવાન હોવાથી ભૂલાઈ જશે.
ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ,
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જૈનાચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જયંતી.
(મુંબઈપરા)
વિલેપાર્લેમાં રવિવારે થયેલી ઉજવણું.
જૈનાચાર્ય શ્રા વિજયવલ્લભસૂરિજીની અધ્યક્ષતા હેઠળ થયેલ ભવ્ય સમારંભ.
વિલેપારલે, તા. ૯ભી-સ્વર્ગસ્થ પંજાબદેશધ્ધારક પંજાબ કેસરી નયાયાંનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજની ચાળીસમી પુણ્યતિથિ ઉજવવા માટે વીલ પારલે બે પટીસ્ટ રેડ પર આવેલા શેઠ કાંતીલાલ ઈશ્વરલાલના બંગલામાં-પાર્કવ્યુંમાં આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસુરિશ્વરજી મહારાજના પ્રમુખપણ હેઠળ રવિવાર તા. ૯મી જુનના દીને સવારનાં ૮-૩૦ કલાકે જૈનોની જાહેર સભા મળી હતી.
શ્રી વિજયાનંદજી મહારાજની તસવીર સાથ સરઘસ. સવારે ૮-૧૫ કલાકે સ્ટેશન રોડ પરના જેન સેનીટોરીયમ આગળથી જૈનાચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની તસવીર સાથનું જૈન સ્ત્રી પુરૂષ સાથનું સરઘસ નીકળ્યું હતું જેમાં સઉથી મોખરે જૈન વોલંકીયર કોરનું બેન્ડ, તે પછી જૈન આગેવાનો, તે પછી મહારાજની મોટરમાં તસવીર અને પછી જૈન સ્ત્રીઓની સારી સંખ્યા હતી. આ સરઘસ સેંટ મેરીરેડ પર થઈને બે ટીસ્ટા રોડ પર આવી હતું. સરઘસવાળા માર્ગ પર આ સરઘસ નીહાળવા માટે સ્ત્રી-પુરૂષાની સારી સંખ્યા એકઠી થયેલી જણાતી હતી.
પાર્કયુ માં. આ સરઘસ પાર્કબુમાં આવી પૂગતાં જૈનાચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી તથા અન્ય મુનિરાજનું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું હતું. આ જયંતીમાં ભાગ લેવા માટે મુંબઈ તળમાંથી પણ ઘણાં જૈન સ્ત્રી-પુરૂષો આવ્યાં હતાં. હાજર રહેલાઓમાં શ્રી અમૃતલાલ કાળીદાસ, મણલાલ મોતીલાલ મુળજી, શ્રી ચીનુભાઈ લાલભાઈ, બાબુ ભગવાનલાલ પનાલાલ, શ્રી મોતીચંદ કાપડીયા, ડો૦ બાલાભાઈ નાણાવટી, સકરચંદ મોતીલાલ, હેમચંદ મોહનલાલ, ઝવેરી, જીવણચંદ ધરમચંદ, લલ્લુભાઈ કરમચંદ, ચીમનલાલ સીરચંદ, પરસોતમ સુરચંદ, કકલભાઈ વકીલ, હરીલાલ માનકર, કરમચંદ ચુનીલાલ, ડાહ્યાભાઇ ઘેલાભાઈ, કાંતીલાલ પરતાપસી, સેવંતીલાલ નગીનદાસ, રસીકલાલ નગીનદાસ, શ્રી સમરથમલ સીધી, મણીલાલ કરમચંદ, ચંદુલાલ મોદી, જીવણલાલ કોઠારી વગેરે નજરે પડતા હતા.
પ્રારંભમાં મંગળાચરણ ગવાયા બાદ શેઠ ચંદુલાલ મોદીએ આજના સમારંભની જાહેરાત વાંચી સંભળાવી હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનાચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જયંતી.
પ્રમુખશ્રીની વક્તાઓને ચેતવણી. આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મહારાજે જણાવ્યું કે આજે આપણે પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજની જયંતી ઉજવવા માટે એકત્રિત થયા છીએ. એ પ્રસંગે આનંદ અનુભવવા માટે તેમનાં ગુણગાન કરવાં જોઈએ; તેથી અહીં જે વકતાઓ વિવેચન કરે તેમણે વ્યક્તિગત આક્ષેપો કર્યા વગર ટુંકમાં આચાર્ય મહારાજનાં જીવન પર વિવેચન કરવું.
શ્રી સમર્થમલજી સીધી. બાદ શિરોહીવાળા શ્રી સમર્થમલજી સીધીએ જણાવ્યું કે આજે આપણે એક એવા મહાત્માની જયંતિ ઉજવવા માટે એકત્ર થયા છીએ કે જે મહાત્માએ જૈનધર્મની મહાન સેવા બનાવી છે. જેનસમાજ અને જનધર્મ પર શ્રી આત્મારામજી મહારાજે કેવા ઉપકાર કર્યા છે તે તે આજના મહત્સવના પ્રમુખ મહોદયને જાતી અનુભવ છે. શ્રી આત્માનંદજી મહારાજે જૈનજગત અને જૈન ધર્મ પર કરેલા ઉપકારો પંજાબની જેન જનતા સારી રીતે જાણે છે. એમણે કેટલીએ મુશ્કેલીઓનો સામનો કર્યો છે, અને તેમના જીવનમાં વિવેચન કરવાનો હેતુ એ છે કે તેઓશ્રીનાં જીવનમાંથી આપણે કાંઈ બોધપાઠ લઈને જીવનમાં ઉતારી શકીએ.
શ્રી જીવણચંદ ઝવેરી. એમણે શ્રી આત્મારામજી મહારાજ સાથે રહીને શ્રી વીરચંદ રાઘવજીએ બનાવેલ સેવાને ઉલેખ કર્યો હતો અને જણાવ્યું હતું કે મહારાજશ્રીની ઉમેદ એ હતી કે ગામેગામ જેનધર્મનું શિક્ષણ મળે તેવી યોજના કરવી. કેળવણીની તેમની આ ભાવના અધુરી રહી હતી. તેની ઉમેદ બર લાવવા બનતા પ્રયાસ કરવો જોઈએ. શ્રી આત્મારામજી મહારાજની ઉમેદનું પૂર્ણ અંશે તો નહીં પણ થોડેઘણે અંશે મહારાજશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજે મારવાડમાં પાલન કરી બતાવ્યું છે, અને તે અદ્ભુત છે. આપણે સર્વે એ આચાર્ય મહારાજની આગેવાની હેઠળ તેમની આજ્ઞાને સારી રીતે અનુસરીને કાર્યમાં યથાશક્તિ ફાળો આપવો જોઈએ.
શ્રી માવજી દામજી.
તેઓશ્રીએ જણાવ્યું કે મહારાજશ્રી આત્મારામજી મહારાજને ચીકાગોમાં ૧૮૯૨ માં મળેલી સર્વ ધર્મ પરિષદમાં પધારવાનું આમંત્રણ મળ્યું હતુ અને તેમને સમય ઓળખી વીરચંદભાઈને આશીર્વાદ આપી જૈન ધર્મને કે વગાડી આવવાની આજ્ઞા કરી હતી. અને તે સમયે પરદેશગમન પાપ મનાતું હતું તેવે વખતે વીરચંદભાઈ અમેરીકા ગયા હતા. આચાર્ય મહારાજ જેન ધર્મના મીશનરી હતા અને તેઓએ લાખા માણસોને જેને ધર્મમાં આપ્યા હતા. આવા જૈન ધર્મને સ્તંભરૂપ આચાર્યશ્રીને કેટીશ: નમન કરી મારૂં વકતવ્ય પૂર્ણ કરીશ.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
- -
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કવિ ભેગીલાલ. અત્રે કવિ ભોગીલાલ આવી પહોંચ્યા હતા અને પોતાની હંમેશની શૈલીથી કાવ્યમાં પિતાનું વક્તવ્ય રજુ કર્યું હતું અને સભાનું મનોરંજન કર્યું હતું તથા છેવટે “ગુરૂદેવ ધન્ય જયંતી આજ ” નામનું કાવ્ય ગાઈ સંભળાવ્યું હતું.
શેઠ અમૃતલાલ કાળીદાસ. તેમણે જણાવ્યું કે આજે આપણે અંગે ભેગા થયા છીએ તેનું માન સ્વ. જૈનાચાર્ય શ્રી આતમારામજી મહારાજને ઘટે છે. તેમની જયંતી ઉજવવા માટે આપણે
તેમની જયંતી ઉજવવા માટે આપણે એકઠા થયા છીએ. આજે પારલા ગામમાં જૈન ધર્મનો વાવટો ફરકાવે છે તેનું કારણ એ છે કે તમે જન ધર્મ ની મહત્તા સમજો હા. આમારામજી મહારાજની ઉમેદ પણ જૈન ધર્મન જેને સમજી જીવનમાં ઉતારે તે જોવાની હતી. જમાને પ્રગતિનો છે અને પ્રગતિકાર અને ક્રાંતિકારે જ ઉન્નતિના કાર્યમાં ફાળો આપી શકે, કાન્તિકારોને વગોવવાની કશીએ જરૂર નથી. જે આગળ વધવું હોય, ન સમાજને આગળ ધપાવવો હોય, જેન ધર્મની પતાકા ફરકાવવી હોય તો પૂજ્ય ગુરૂ મહારાજને પગલે ચાલ્યા જશે અને તેમ કરેથી જ આપણે તેઓશ્રીની ઉમેદ કંઈક અંશે બર લાવી શકીશું. આપણે આપણાં બાળકોનાં હૃદયમાં કેન ધર્મનાં ધાર્મિક ત, ઉંચ કેળવણી અને સ્ત્રી કેળવણીનાં તરે રેડીશું તે આજે નહીં તો પંદર વર્ષે આપણે આપણાં બાળકોને સાચાં જેનો બનાવી શકીશું.
શેઠ લલુભાઈ કરમચંદ. એમણે જણાવ્યું કે સ્વ. જૈનાચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજના કાલધર્મને ઓગણચાળીશ વર્ષ પૂરાં થાય છે. આ મહારાજશ્રીએ જૈન ધર્મની અનેકવિધ સેવા બજાવી છે. આગલા જમાનામાં જૈન ધર્મ સર્વત્ર પ્રચલિત હતો. હાલમાં સંખ્યા અને ધર્મના પ્રચારની વિગત જોશે તો ખેદ થશે. સ્વ. આત્મારામજી મહારાજનાં કામે હાલમાં
ડાકે ઉપાડી લીધા છે. તેમાં આજના મહોત્સવના પ્રમુખ આચાર્યશ્રી પણ એક છે. જનોને જેન ધર્મનું ભાન કરાવવા માટે શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ દીલ્હી અને મીરતના પ્રદેશમાં કાર્યો કરી રહ્યા છે અને થોડા સમય પછી તે પ્રદેશમાં સંખ્યા મોટી થયેલી જણાશે. શ્રી આત્મારામજી મહારાજે જૈન ધર્મના પ્રચારકાર્યને ઉપાડયું હતું અને તેમના તે કાર્યને યથાશક્તિ ફાળો આપી આ મહત્સવની ઉજવણીનું સાર્થક કરવું જોઈએ.
શ્રી ઉમેદચંદ બરેડીઓ. એમણે સ્વ. આચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજે જૈન ધર્મના પ્રચારનાં વાવેલાં બીને પ્રોત્સાહન આપવાની જરૂર દેખાડતાં સમાજ-શરીર રોગગ્રસ્ત થયેલું છે તે ટાળી સંગઠન કરવાની હિમાયત કરી હતી અને તે માટેની જડીબુટ્ટી છેાધી કાઢવાની આચાર્ય શ્રી ( પ્રમુખ મહારાજશ્રી) ને અપીલ કરી હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનાચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જયંતી. ૨૬૯
મુનિશ્રી ચરણવિજયજી. એમણે જણાવ્યું કે સ્વ. આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી પંજાબમાં ક્ષત્રીય કુળમાં જન્મ્યા હતા. તેમનું જન્મ સ્થળફીરોજપુર જીલ્લાના એક ગામડામાં હતું. એ વિજ્યાનંદસૂરિએ જ-આત્મારામજી મહારાજે જે સમાજમાં અનેક કાર્યો કરી અગ્રસ્થાન મેળવ્યું હતું. પછી તેઓશ્રી જૈન ધર્મના બહોળા પ્રચાર માટે બહાર પડ્યા હતા અને તેના સિદ્ધાંતને બહોળો પ્રચાર કર્યો હતો અને તેમ કરવામાં તેમને નડેલી અનેક મુશીબતો સામે અડગ રીતે સામનો કરીને પોતાના સિધ્ધાંતનો પ્રચાર કરવામાં ફાલ મેળવી હતી. એવા ઘણા દાખલાઓ તેમના જીવનમાંથી મળી રહેશે. અનેક મુશ્કેલીઓ વચ્ચે પંજાબમાં પંદર હજાર ભાવક બનાવ્યા હતાં. આગળ ચાલતાં આત્મારામજી મહારાજનાં જીવનના સંપૂર્ણ ટુંકમાં ખ્યાલ આવ્યા પછી ગુજરાતમાં તેમણે કરેલા પ્રચારની માહિતી આપતાં તેમનાં જીવનનું રહસ્ય જીવનમાં ઉતારવા આગ્રહ કર્યો હતો અને જણાવ્યું હતું કે સં. ૧૯૯૨ના ચેત્ર માસમાં સ્વર્ગસ્થ આત્મારામજી મહારાજના જન્મને સો વર્ષ પૂરાં થાય છે, તેની શતાદિ ઉજવવાનું નકકી કરવામાં આવ્યું છે. આ એમને દીક્ષા લીધે ૬૦ વર્ષ પૂરાં થયાં છે એટલે આપણે એમનો હીરક મહોત્સવ ઉજવીએ છીએ. પંજ-ગામે ગામ તેવી ગોઠવણ કરી. શતાદિ મહોત્સવ ઉજવણીનું સ્થળ નક્કી નથી. ઘણાંઓ આમંત્રણ આપે છે, નકકી થયે જાહેરાત થશે. આ કાર્ય માટે ફંડ ઉભું કરવાની યોજના કેટલાક તરફથી થયેલી છે તેમાં રૂા. ૧૦૧) થી વધુ રકમ કોઈની પાસેથી લેવા ઈરાદો રાખવામાં આવ્યો નથી. ફંડનો ઉપગ જૈનધર્મનાં સાહત્યનાં પ્રચારકાર્ય માં થશે. ફંડની શરૂઆત પાલણપુર, અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત વગેરે સ્થળે થઈ છે. બાદ આ કુંડમાં ભરી આપવા તમારું ન થ છે અને આ કુંડને સમૃદ્ધ બનાવી કાર્યને વધાવી લઈ તમે દેખાડશે.
ભૂપતરાય જમનાદાસ નામના આઠ નવ વર્ષની ઉંમરના છોકરાએ શ્રી આત્મારામજી મહારાજનું જીવનચરિત્ર છટાથી કહી સંભળાવ્યું હતું.
જૈન કેન્ફરન્સના મદદનીશ મંત્રી. શ્રી હરીલાલ એન. માનકર શ્રી આત્મારામજી મહારાજની શતાબ્દિ ફંડની ઉત્પત્તિ, તેની યોજના વગેરેની વિગતો સમજાવી હતી અને કમીટીની નીમણુક, ફેડને હેતુ વગેરે જણાવ્યા હતા અને અત્યારસુધી ભરાયેલ રકમનાં નામો જાહેર કર્યા પછી હું રહેનારાઓને કંડમાં ભરી આપવા અપીલ કરતાં જણાવ્યું હતું કે આ ફંડનો હેતુ જોતાં મતમતાંતર હોય તો તે બાજુ રાખી પોતાના નામે જાહેર કરવાં જોઈએ અને ફાળે ભરી આપવો ઘટે છે.
બાદ હાજર રહેલાઓમાંથી કેટલાકે પિતાના નામે રૂા. ૧૦૧) અંકે એક સો એક ભરી આપી નોંધાવ્યા હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ.
શ્રી મેાતીચંદ કાપડિઆએ જણાવ્યું કે હાલ પ્રગતિનેા જમાને છે. મતમતાંતરો ભૂલી જઇ વિશાળતા કેળવવાની જરૂર છે, નહી તે! આપણે કયાં જઇશુ' તેને આરેા નથી. બાદ આ ક્રૂડની યેાજનાને ટેકા આપવા જણાવ્યું હતું.
પ્રમુખશ્રીના ઉપસ હાર.
પ્રમુખ આચાર્ય શ્રી વિજ્યવલ્લભસૂરિજીએ ઉપસંહાર કરતાં જણાવ્યું કે પંજાબ દેશમાં ગુરૂદેવને ભારી ઉપકાર છે તે ત્યાં જુઓ તે ખબર પડે. અબાલામાં માત્ર પાંત્રીસ ઘર છે છતાં તેઓ ત્યાં હાઇસ્કુલ, કન્યાશાળા તથા બીજી તેઓશ્રીનાં નામ સાથ જોડા યેલ ઘણીએ સંસ્થાઓ ચલાવી રહ્યા છે. તેમણે ઇનામો યેાજના કરી હતી અને તેનુ એક ઇનામ અત્રેની બાયુ પન્નાલાલ હાઇસ્કુલના વિદ્યાથાને મલ્યુ છે. બાદ લાહારના એક ગ્રહસ્થના બીજા નિબંધની યાજના સબંધી મળેલા પત્ર અને તેની હકીકતા પણ રજી કરવામાં આવતાં જણાવ્યુ` કે તે પજાબીએ એક જ ગુરૂના નેતૃત્વ તળે ચાલે છે એટલે સુંદર કામ કરી શકે છે. અત્રે તમે બધા એક થાએ તો ઘણું સુ ંદર કાર્ય કરી શકેા. પંજાબના જૈનેમાં ગુરૂભક્તિની ભાવના પ્રબળ છે અને આત્મારાજી મહારાજને સાચા માદક તરીકે તેઓ માને છે. એક જ ગુરૂને માનનાર સંગીન કાય કરી શકે માટે પ્રભુ મહાવીરનું શાસન છે એમ સમજી તેવા આદર્શ મુજબ વાં. બાદ આચાર્ય શ્રી આત્મારામજી મહારાજની સરસ્વતી મંદિર સંબધી તિમ ઇચ્છા હતી તે હકીકત જણા વતાં ઠેર ઠેર વ્યવહારિક સાથે ધાર્મીક કેળવણીની યાજનાના વિસ્તાર કરવા તથા કાલેજ અને યુનીવરસીટી સ્થાપવાની પોતાની યેાજના પ્રમુખશ્રીએ જણાવી હતી અને તેને ટકા આપવા જણાવ્યુ હતુ. બાદ સધસત્તાની આવશ્યકતા અને વીરચંદ રાઘવજીને વિલાયતગમન માટે દંડ આપવા મુંબઇ સથે વિચાર કર્યા હતા તે વખતે આત્મારામજી મહારાજ તથા મેાહનલાલજી મહારાજે પણ સંધની ઇચ્છાને માન આપ્યું હતુ તે વાત જણાવી હતી. બાદ યાધિગ્રસ્ત શરીરના રોગ દૂર કરવા માટેની શ્રી ખરાડીયાની સૂચના અંગે જણાવ્યું કે આષધ તમારા પાસે છે પણ તમે પીતા નથો. વીતરાગના પુત્રા છે, રાગ-દ્વેધ તજી દ્યો, સ્પર્ધા ભલે હા પણ ઇર્ષ્યા ન જોઇએ. આટલું કરે તો વ્યાધી તુરત દૂર થાય તેમ છે. છેવટે આત્મારામજી મહારાજની ધાર્મિક જ્ઞાનવાળા જૈન વિદ્વાનેા પેદા કરવાની અને તે દ્વારા જૈન ધર્મની જ્યોત પ્રકટાવવાની આખરી ઉમેદ બર લાવવાનુ કાર્યો સર્વેએ આગળ ધપાવવુ અને તે માટે જૈનામાં એકતા સ્થાપવાની જરૂર દર્શાવી હતી. ખાદ સભા બપોરના બાર કલાકને અમલે વિસર્જન થઇ હતી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બપોરે પૂજા–બ્રહ્મચર્ય-ચરિત્ર પૂજા ભણાવવામાં આવી. શ્રીફળની પ્રભાવના થઈ. મુંબઇ વિગેરેથી ૧૫૦૦ સે। માસાએ બપારે પૂજામાં લાભ લીધેા. સવાર અને બાર્ મળીને ત્રણ હજાર માણસાએ લાભ લીધો, જયંતીના અપૂર્વ દાઠ આવ્યા. બીજે દિવસે કાંતિભાઇ શેઠના આગ્રહથી સૂરિજી મહારાજે વ્યાખ્યાન એમના બંગલામાં જ વાંચ્યું,
પ્રભાવના થઈ.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જયંતી મહોત્સવ.
૨૭૧
અત્રે શતાબ્દિ કુંડની યાજના શ્રીયુત કાંતિભાઇ શેઠ, ડાચાભાઇ ખાંડવાળા, પ્રેમચંદભાઇ, ફૂલચંદભાઇ, છગનભાઇ વિગેરેની કમીટીએ ઉપાડી લીધી છે અને ઘેર ઘેર જઇને કુંડનું કાર્ય ચાલુ કર્યું છે. કાંતિભાઇના ઉત્સાહ અપૂર્વ હાવાથી ક્રૂડનુ કાર્ય ઘણું જ સુંદર ચાલે છે. દરેક ગામવાળાઓ આવી રીતે કામ ઉપાડી લે તેા ગુરૂદેવની ભક્તિની સાથે જૈન ધર્મની, મહાવીર દેવના શાસનની મહાન્ સેવા કરી ગણાશે. આવતા વર્ષે સહુ કાઇએ શતાબ્દિ ઉજવવા તૈયાર રહેવુ.
શ્રી મુંબઇ ગાડીજીના ઉપાશ્રયમાં,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શાસનપ્રભાવક શ્રીમદ્
આત્મારામજી મહારાજની ઉજવાયેલ જયંતિ.
પંજાબ દેશેાદ્વારક, ન્યાયાંભનિધિ શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજની સ્વર્ગારાણ તિથિ ઉજવવાને માટે શ્રી ગેડીજીના ઉપાશ્રયમાં જેઠ સુદ ૮ ના રાજ શ્રીમદ્ મેાહનલાલજી મહારાજના પ્રશિષ્ય પન્યાસ ઋદ્ધિમુનિજીના અધ્યક્ષપણા નીચે એક જાહેર સભા મળેલી. ઉપાશ્રયના વ્યાખ્યાન હાલ શ્રોતાજનોથી ભરાઇ ગયા હતા. શરૂઆતમાં શ્રી ઋદ્ધિ મુનિએ મોંગલાચરણ કર્યા બાદ શ્રી. રાજપાળ મગનલાલ વ્હેરા ગુરૂગુણ સ્તુતિરૂપ એક કાવ્ય ખેલ્યા હતા. ત્યારપછી મુનિરાજશ્રી વિશુદ્ધવિજયજીએ હિન્દી ભાષામાં મહારાજશ્રીના જીવન પર પ્રકાશ પાડયા હતા. ત્યારબાદ શ્રી લક્ષ્મીપથી પંજાબીએ પૂ॰ આચાર્ય મહારાજ વિષે ભેાલતાં જણાવ્યું હતુ કે- જો જૈન મુનિ એક સૈનિક છે તે જૈનાચાર્ય કમાન્ડર ઇન ચીફ્ છે. પૂ॰ આત્મારામજી મહારાજે તેમના સમયમાં એવી ઉત્તમ રીતે જ શાસનસેવા કરેલી હતી. ત્યારબાદ શ્રીયુત્ માતીચંદ્ર ગિ॰ કાપડિયાએ લતા જણાવ્યુ હતું કે યુગપ્રભાવિક પુરૂષ પચાસ વર્ષ પછીના વિચાર કરીને કાર્ય કરે છે. તે કાળે શ્રી વીરચંદ ગાંધીને અમેરિકા મેાકલાવ્યા તેમાં અનેક વિધ્ના હતા, તેમ છતાં ભવિષ્યને વિચાર કરીને તે કા` આચાર્યશ્રીએ કર્યું હતું, તેમજ સમ્મતિત જેવા ગ્રંથને ૨૦ વર્ષની આંધી લાગી ગઇ હતી તે પણ મહારાજશ્રીના હસ્તે ઉદ્ધાર પામેલ છે. ત્યારબદ શ્રી મેાહનલાલ દી॰ ચાકસી મેલવા ઉભા થયા હતા. તેમણે આત્મારામજી મહારાજના જીવનપર પ્રકાશ પાડતા જણાવ્યુ હતુ કે હાલમાં આપણે અંદરા દરના ઝગડામાં શક્તિના બ્ય વ્યય કરીએ છીયે તે યાગ્ય નથી. ચેાથ-પાંચમની સવત્સરીના ઝગડાઓ હવે તો બધ જ થવા જોઇએ. જે દિવસે જે. ધર્મકરણી કરશે તેને તે દિવસે પણ લાભકર્તા જ નીવડશે. ત્યારપછી શ્રીયુત્ નરાત્તમ ભગવાનદાસે પૂ॰ આચાર્યશ્રીના કેટલાક જીવનપ્રસ ંગે કહ્યા હતા. ત્યારબાદ મગળદાસ ત્રીકમદાસ ઝવેરી મહારાજશ્રીના જીવન વિષે ખેલ્યા હતા. ત્યારપછી આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીના પ્રશિષ્ય મુનિરાજશ્રી સમુદ્રવિજયજી મહારાજે પૂ॰ આચાર્યશ્રીના જીવન વિષે સારા પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને અંતમાં જણાવ્યું હતું કે આત્મારામજી મહારાજના શિષ્યા હૈાય ત્યારે તા જતિ ઉજવાય છે, પરંતુ તેમની ગેરહાજરી હોય તો પણ પ્રતિવર્ષ આ તિથિ તે જરૂર ઉજવાવી જોઇએ. તથા આવતા વર્ષોમાં તેઓશ્રીની શતાબ્દિ ઉજવવાની છે તેમાં પણ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૭૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. હરેક પ્રકારે તમારે ફાળો આપીને શતાબ્દિને ફતેહમંદ બનાવશે. ત્યારબાદ શ્રી ઋદ્ધિમુનિજીએ પૂર આત્મારામજી મહારાજ તથા મોહનલાલજી મહારાજની વચ્ચેના મીઠાં સ્મરણો કહ્યા હતા, અને અંતમાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે ગચ્છાદિકના મતભેદ વધાર આત્મકલ્યાણ નથી. વળી અમુકને વાંદવા અને અમુકને ન વાંદવા તે પણ એગ્ય નથી કેમકે ગુરના ગુણમાં ગઇ કે પક્ષનું નામ નથી; પણ પાંચ મહાવ્રત માદ જ પામે તે ગુર્ છે, તેમ કહેલ છે. ત્યારપછી શ્રી હરિલાલ માંકડે શતાબ્દિમાં ભરાયેલ રકમો તે તે ગૃહસ્થોના નામ સાથે કહી સંભળાવી હતી. અંતમાં માંગલિક કહીને સભા વિસર્જન થઇ હતી શ્રીફળની પ્રભાવના થઈ હતી. તથા બપોરે ગાડીજી મહારાજના મંદિરમાં બ્રહ્મચર્યવ્રતની પૂજા ભણાવાઈ હતી.
કવિટામાં થયેલ ધરતીકંપ, તેથી થયેલ સંહાર, તે માટે
- દરેક મનુષ્ય સહાય કરવાની અમૂલ્ય તક. કાળા પરિવર્તન દરેક દેશ અને દરેક વસ્તુ ઉપર થયા કરે છે. મનુષ્યાને આશ્ચર્યચુકા, મુગ્ધ અને જડવત અમુક પ્રસંગ બનાવી દે છે. શાસ્ત્રકારે પાંચ નિમિત્ત કારણોને બતાવ્યા છે. તેમાં હણહાર વસ્તુને પણ કોઈ મથ્યા કરી શકતું નથી. ત્યાં મનુષ્યની બુદ્ધિ બહેર મારી જાય છે. ઉદ્યમ નકામે થઈ પડે છે, જે જ્યાં હોય ત્યાનું ત્યાં રહે છે અથવા મનુષ્યના ધારામાં, જાણવામાં, સમજવામાં ન આવે તેવા ફેરફાર અજાયબીઓ ઉત્પન્ન તેથી થાય છે, મનુષ્ય કંઈ ધારે ! કાળ શું કામ કરે છે ? રાત્રીના ભરનિદ્રામાં સુતેલા મનુષ્યને પ્રાત:કાળે કિં ભવિષ્યતિ ? શું થશે ? થાય છે તેનો ખ્યાલ વટીક પણ આવતો જ રહેતો નથી. ધારણું ધુળ મળી જાય છે. નહિ સમજી શકાય તેવા બનાવો ફેરફાર થઈ જાય છે તેવું હાલમાં તા. : ૧-૫-૧૯૩૫ ના રોજ રાત્રિના સુમારે ત્રણ વાગે ઉત્તર હિંદમાં આવેલ બલુચીસ્તાનના કટા શહેરમાં અને તેની આસપાસ ધરતીકંપ થતાં ( માત્ર ત્રીશ સેકડમાં ) આખા કટા શહેરના નાશ થતાં શુમારે પન બજાર મનુષ્યાનો સંહાર થઈ ગયા છે અનેક ઘાયલ થયા છે અને કરોડો રૂપિયાની મીલકતને નુકશાન થયું છે. ન્યૂસપેપરોમાં હેવાલ વાંચતાં હૃદયમાં કંપારી છૂટે છે, આઘાત થાય છે, દિય દ્રવે છે. હજી બહારના ધરતીકંપથી જાનમાલને થયેલ નુકશાન વિસરાયું નથી, ત્યાં તેને ભૂલાવે તેવા ધરતીકંપથી ગજબજનક જનોની સંહારની હકીકત સાંભળી દયાળ મનુષ્યનાં હૃદયે રૂવે છે. તે માટે સરકાર તરફથી તેમજ પપરા તરફથી, મહાસભા વગેરે તરફથી ફડો ખુલ્લા મૂકાયા છે. હિંદના દરેક દયાળ મનુષ્ય તેમાં ફાળો આપી દિલસોજી બતાવી તે રીતે મદદ-સહાય-સેવા કરવાની આ અલ્ય તદ ભૂલવાની નથી. પરમાત્માની પ્રાર્થના કરવી જોઈએ કે આવા દુ:ખદ ભયંકર અને હૃદયદ્રાયક પ્રસંગે હવે પછી ઉપસ્થિત ન થાય સામાજીક રીતે ઘણા પાપનો ઉદય થાય ત્યારે જ આવા આફતકારક પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય છે, માટે દરેક દેશવાસી કે પ્રજાજનોએ એવા પાપના પ્રસંગો ઉપસ્થીત ન થવા દેતાં દયા, અનુકંપા, દિલસોજી, દાન, પ્રાણીસેવા વગેરે સતકાર્યો કરવા જેથી પુણ્યનો સંચય એકઠી થતાં આવી ભયંકર ઘટનાઓ ન બને. પરમાત્મા સર્વને તેવી બુદ્ધિ આપે એ જ પ્રાર્થના.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધણી થાડી નકલે છે, જલદી મંગાવે...જલદી મંગાવા...
શ્રી કમગ્રંથ. (૪) છેલ્લામાં છેલ્લી ઢબે તૈયાર કરેલ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિકૃત સ્વપજ્ઞ ટીકા યુકત ચારકમ ગ્રંથ કે જે આગળ બહાર પાડેલ આવૃત્તિઓમાં રહેલ અશુદ્ધિઓનું તેમજ આખા ગ્રંથનું કાળજીપૂર્વક સંશાધન મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજે તેમજ તેમના વિદ્વાન શિષ્ય સાક્ષરોત્તમ મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે આ ગ્રંથને સુધારવા તથા સંપાદનને લગતાં કાર્યો માં કિંમતી હિસ્સા આપવાથી જ આવા શુદ્ધ અને સુંદર કમઢ થના અભ્યાસીઓ માટે અતિ ઉપયોગી અને ઉપકારક આ ગ્રંથ અમે પ્રગટ કરી શકયા છીએ.
સ્થળે સ્થળે પેરેગ્રાફ પાડીને વિષયોને છુટા પાડેલા છે અને દરેક સ્થળે પ્રમાણુ તરીકે અનેક શાસ્ત્રીય પાઠે, તે કયા ગ્રંથો માંહેના છે તેના પણ નામ, તેના ટીપ્પણો આપેલા છે. છેવટે છ પરિશિષ્ટોમાં પ્રથમ ટીકાકારે પ્રમાણ તરીકે ઉદ્ધરેલ શાસ્ત્રીય પાઠ, ગાથાઓ અને શ્લોક વગેરે અકારાદિક્રમ પ્રમાણે આપેલ છે. બીજા અને ત્રીજામાં ટીકામાં આવતા ગ્રંથા અને ગ્રંથકારોના નામો ક્રમ ચેથા કર્મગ્રંથમાં અને ટીકામાં આવતા પારિભાષિક શબ્દનો કોષ, પાંચમાં ટીકામાં આવતાં પિંડપ્રકૃતિસૂચક શબ્દોનો કષ અને છેલ્લામાં વર્તમાનમાં ઉપલબ્ધ થતાં શ્વેતાંબર-દિગમ્બર સંપ્રદાયના કર્મવિષયિક સમગ્ર સાહિત્યની નોંધ આપવામાં આવી છે.
ઉંચા એન્ટ્રીક કાગળ ઉપર નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં સુંદર શાસ્ત્રીય ટાઈપથી છપાવી સુંદર બાઈડીંગથી અલ કૃત કરવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથને અંગે મળેલ આર્થિક હાય થયેલ ખર્ચ માંથી બાદ કરી માત્ર રૂા. ૨-૦-૦ બે રૂપીયા (પાસ્ટેજ જુદું) કિંમત રાખવામાં આવેલ છે.
-:લખા:— શ્રી જેન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર.
૦-૧૨-૦
કલકત્તાવાળાના વિવિધ રંગેના મનહર ફોટાઓ. શ્રી નેમનાથ સ્વામીના લગ્નનો વરઘોડો ૦-૧૨-૦ શ્રી ગીરનારજી સિદ્ધક્ષેત્ર,
૦-૬-૦ શ્રી મહાવીરસ્વામીનું સમવસરણ તથા શ્રી રાજગિરિ-સિદ્ધક્ષેત્ર.
૦-૬-૦ શ્રેણિક રાજાની સ્વારી
૭ લેસ્યા.
શ્રી મધુબિંદુ. શ્રી કેસરીયાજી મહારાજ.
૦-૮-૦ પાવાપુરીનું જલમંદિર..
૦-૮-૦ શ્રી ચંદ્રગુપ્તના સળ સ્વમ. ૦-૮-૦
સમેતશિખર તીર્થ ચિત્રાવળી શ્રી ત્રિશલા માતાના ચૌદ સ્વપ્ન. ૦-૮-૦
સેનેરી આઇન્ડીગ સાથે. ૨-૮-૦ શ્રી ગૌતમસ્વામી.
૦-૮-૦
જબૂદીપના નકશા રંગીન. ૦-૬-૦ શ્રી સમેતશિખરજી સિદ્ધક્ષેત્ર. o-2-0
નવતત્વના ૧૧૫ ભેદને નકશા.રંગીન ૦-ર-૦ શ્રી રાજગિરિ પંચપહાડ.
૦-૮-૦ શ્રી સિદ્ધચક્ર યંત્ર રંગીન બહુજ શ્રી પાર્શ્વનાથ પદ્માવતી.
૭-૮-૦
| મોટી સાઈઝ ૦-૬-૦
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B, 481. શ્રી આત્માનંદ શતાબ્દિ સીરીઝના નવા ગ્રંથા. * શ્રી વીતરાગ ઑત્ર તથા મહાદેવ સ્તોત્ર કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય રચિત (ઉપરોક્ત મહાપુરૂષની શતાબ્દિની શરૂઆત તરીકે ) આ માંગલિક બે ગ્રંથો પ્રથમ મૂળ સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રગટ થયેલ છે. તેના સંપાદક આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના પ્રશિષ્ય શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજ છે. તેનું બરાબર શુદ્ધ રીતે સંશાધન વિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે કરેલ છે. વીતરાગ સ્તોત્રમાં પ્રભુની સ્તુતિ રૂપે વીશ પ્રકાશ (પ્રકરણ ) ગુચ્યા છે. કુમારપાળ મહારાજા નિમિત્તે જ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે આ સ્તુતિરૂપ ગ્રંથ રચેલ હાવાથી કુમારપાળ મહારાજ દરરોજ સવારમાં ઉઠી આ સ્તોત્રના પ્રથમ પાઠ કરતા હતા. બીજો ગ્રંથ આ સાથે મહાદેવ સ્તોત્ર જોડેલ છે. તેમાં દેવનું સ્વરૂપ, મહાદેવ કોને કહેવા, કાણુ હોઈ શકે ? આ બે સ્તોત્રાની પાછળ આ મહાન આચાર્યશ્રીની કૃતિ તરીકે અન્ય વ્યવ છેદ દ્વાત્રિશિકા તથા અગવ્યવછેટું દ્વાત્રિશિકા એ બત્રીશી આપવામાં આવી છે. આ એકજ ગ્રંથમાં ચારેનો સમાવેશ કરેલ છે. ઉંચા કાગળ ઉપર નિયંયસાગર પ્રેસમાં સુંદર શાસ્ત્રી ટાઈપમાં છપાવી સુંદર બાઈડીંગ કરાવેલ છે. સર્વ કાઈ લાભ લઈ શકે તે માટે માત્ર નામની બે આના કિમત રાખેલ છે. પ્રાકૃત ભાષાના અભ્યાસીઓને માટે શ્રી આત્માનંદ શતાબ્દિ સીરીઝ પુસ્તક બીજુ'. | પ્રાત વ્યાપામ્ | કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત. ( અષ્ટમાચાય પાઠ ) સવિસ્તર ધાતુ પાઠ સહિત, પ્રાકૃત, શૌરસેની, માગધી, પૈશાચી, ચૂલિકા પૈશાચી અને અપભ્રંશ એ છે : ભાષાના નિયમે મૂળ સૂત્રરૂપે આ ગ્રંથમાં રચયિતા મહાત્માએ સારી રીતે બતાવ્યા - છે. આ વ્યાકરણની અંતે સવિસ્તર પ્રાકૃત ધાસ્વાદેશ અકારાદિ ક્રમથી આપ્યો છે, એટલે અભ્યાસીઓને કે ઠાગ્ર કરવાની સરળતા પડે માટે પ્રથમ સંસ્કૃત ધાતુ અને પછી પ્રાકૃત સૂત્રના સપાદ અંક એ એક પૃષ્ઠમાં ત્રણ વિભાગ પાડવામાં આવેલ છે. આ ગ્રંથમાં આવેલ મૂળ સૂત્રો અને તેના નિયમો એવી સરસ રીતે આપેલ છે કે અ૮૫ પ્રયાસે કહા થતાં વિશેષજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. આ રીતે મૂળ સુત્રરૂપે આ , પ્રથમ વખતજ આ ગ્રંથ પ્રગટ થાય છે. તે આખા ગ્રંથ મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયૂઝ. મહારાજે તપાસેલ હોવાથી શુદ્ધ રીતે સુંદર શાસ્ત્રી ટાઈપથી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં ઉંચા કાગળા ઉપર પેકેટ નાની સાઇઝમાં પ્રગટ થયેલ છે. સવ કાઈ લાભ લ. શાર્ક માટે આટલા મોટા ગ્રંથની માત્ર ચાર આનાજ કિંમત રાખેલી છે. પોસ્ટેજ જુદું લખાઃ— જેન આત્માનંદ સભા ભાવનગર For Private And Personal Use Only