Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Reg. No. 5. 481 श्रीमद्विजयानन्दमूरि सद्गुरुम्यो नमः
શી.
2. « ની ની
] કાશન
( દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રકટ થતુ” માસિક પત્ર. ) .
| | શાર્દૂછવિગતોષિgશરમ્ II, कारुण्यान्न सुधारसोऽस्ति हृदयद्रोहान हालाहरूं। वृत्तादस्ति न कल्पपादप इह क्रोधान दावानलः ।। संतोषादपरोऽस्ति न प्रियमुहल्लोभान्न चान्यो रिपु। र्युक्तायुक्तमिदं मया निगदितं यद्रोचते तत्त्यज॥
પુછે ર૭ મુ. વીર સં. ૨૪૫૬. સં ૧૯૮૬ જ્યેષ્ટ. આત્મ સં. ૩૫. અંક ૧૧ મા.
પ્રકાશક-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર.
વિષયાનુક્રમણિકા.
૧
२७५ ૨૭૬
:
•••
nm yo
:
:
:
જૈન કોને કહીયે ? હીત શિક્ષા.... મુનિ માહાસ્ય.....
.. ૨૭૯ પ્રગતિને ૫-૫'જાસ્મમાં પ્રભાત
.. ૨૮૩ બ્રહ્મચર્યના ભાભા.
| ૨૮૮ આત્મ વિશ્વાસ.... કાણે દીઠી કાલ... '
• ૨૯૬ શ્રી ગુરૂદેવ જયંતિ મહોત્સવ ( કામૂ ) ... - ૨૯૭ આ સભાના ૩૪ મે વાર્ષિક મહોતસવ અને વર્તમાન સમાચાર, ૨૯૮ પ્રકીર્ણ
- ૨૧ સ્વીકાર-સમાલોચના.
. ૩૦૨
:
:
on 9 VJ
ચંદ્રકઃ-શા. ગુલાબચંદ લ૯ત્રુભાઈ. આનદ પ્રિ. પ્રેસ સ્ટેશન રોડ-ભાવનગ૨.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશના સુજ્ઞ ગ્રાહકેને ભેટ.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના પુસ્તક ( ૨૭-૨૮ ) ના મા વર્ષની ભેટ તરીકે જૈન સ્મૃતિહાસિક ગ્રંથ ૬ સુકૃતસાગર યાને માંડવગઢનેા મહાન મંત્રીશ્વર ” ભેટ આપવાને તૈયાર થઈ ગયેલ છે.
જે મહાન પુરૂષનું ચરિત્ર આ ગ્રંથમાં આવેલ છે તે પૃથ્વીધર ( પેચડ કુમાર ) વિક્રમની તેરમી સદીમાં ( અત્યારના ધાર ટેટ તાબે) માંડવગઢમાં થયેલ છે. માંડવગઢના ઉપર પણ કાળચક્ર ફરી ગયેલ છતાં હાલ તે જૈનની તીર્યભૂમિ તરીકે નાનુ ગામ ગણાય છે. તે વખતે આ શહેરના મધ્યાન્હ કાળ હતા. આ પેથકુમારે પેાતાની દરદ્રાવ સ્થામાં કેવા પ્રકારનું ધે' રાખ્યુ અને ઉન્નતાવસ્થા ( ક્ષક્ષ્મી પ્રાપ્ત થયા પછી)માં પેાતાના દ્રવ્યતા કેવી રીતે સન્માર્ગ વ્યય કરી દેવા પ્રકારે દેવ, ગુરૂ, ધર્મોની સેવા કરી તેના અનેક પ્રસગા વાંચતાં કાઇ પણ ભવ્યાત્માને ધર્મ સન્મુખ કરે છે. પેથડશાહે પાંચ લાખ ટકનું પરિગ્રહ પરિણામ કર્યા પછી, ઉપરાંત દ્રવ્યની વૃદ્ધિ થતાં ગુરૂભક્તિમાં, જિનચૈત્ય બનાવ. વામાં, દાનશાળાઓ ખુલ્લી મુકવામાં તી યાત્રા અને સ્વામીભાઇની ભક્તિ વગેરેમાં અપરિમિત દ્રવ્યતા વ્યય કર્યા. ખત્રીશ વર્ષની યુવાન વયે શ્રી સહિત બ્રહ્મચર્ય વ્રતના સ્વીકાર કર્યાં અને આખુ જીવન દેવ, ગુરૂભક્તિ અને શુદ્ધ આચાર-વિચારપૂર્વક વ્યતિત કર્યુ, સાથે તેમના સુપુત્ર ઝઝણે ચતુર્વિધ સ ંધ સાથે જુદા જુદા તીની યાત્રાએ!માં દેવ, ગુરૂ, ધર્મ, સ્વામી ભાઈની અપૂર્વ ભક્તિ અપરિમિત દ્રવ્ય ખરચી કરી, તે પશુ એક ધાર્મિ ક ઉચ્ચ ભાવના સાથે ઐતિહાસિક સાહિત્ય પશુ પુરૂ પાડે છે. તે બધા અપૂર્વ, ટૌકિક, અનુકરણીય સત્ય ઘટનાના પ્રસગે વાંચતાં મુમુક્ષુ આત્માઓને છલાછલ આત્મિક આનંદ થા સાથે તેવા જૈન કુળભુષ નરરત્ન થવા જિજ્ઞાસા થાય છે. સાથે મનનપૂર્વક પાન પાન કરનાર ભવ્યાત્માને ઉત્તરાત્તર મેક્ષમાર્ગે લઇ જાય છે.
ગયા વર્ષની જેમ આ બે વર્ષ માટે પણ આવા ઐતિહાસિક સ્થાનક ગ્રંથ અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકોને ભેટ આપવામાં આવે છે.
અશાડ સુદ ૧૫ થી અમારા માનવતા ગ્રાહકોને એ વર્ષના લવાજમ સાથે પેટેજ પુરતા, તથા લવાજમ અગાઉ ભરેલ ખએને માત્ર પાસ્ટેજ પુરતા પૈસાનુ વી પી॰ કરવામાં આવશે જે સ્વીકારી લેવા નમ્ર સુચના છે. ફાઇ પણ ગ્રાહક મહારાયે વી॰ પી પાછું વાળી નાહક જ્ઞાનખાતાને નુકસાન ન કરવા વિનંતિ છે.
પર્યુષણ પર્વ માં થતાં મહાવીર જન્મ મહાત્સવ માટે એક સગવડ.
અમારા સાંભળવામાં આવ્યું છે કે કેટલાક ગામમાં ઘેાડીઓ પારણા નહીં હાવાથી પયું - શુ પ માં મહાવીર જન્મ મહાત્સવ થતા નથી, તેથી તેનેા પ્રચાર કરવા માટે આ સભાના એક આગેવાન સભાસદ તરફથી રૂપાના ઘેાડીઆ પારણા શેઠ ગિરધરલાલ પાણુ ૧૦ તથા શા દામેાદરદાસ ગોવીંદજીની દેખરેખ નીચે તૈયાર કરાવી. જે ગામના સધને જરૂર હશે તેને અમુક સરતે સગવડ કરી આપવામાં આવશે. માટે રૂબરૂ મળી ખુલાસા કરી જવે અને જરૂર જણાયતે પત્રવ્યવહાર આ સભાના સીરનામે કરવા.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
EiewહSe૯ શ્રી »eges આ માનન્દ પ્રકાશ. I
I હે કી . यथा वा धौतपटो जला एव संहतश्चिरेण शोषमुपयाति, स एव च वितानितः सूर्यरश्मिवायुभिर्हतः चित्रं शोषमुपयाति, न च संहते तस्मिन्नभूत स्नेहागमोनापि वितानिते सनि अकृत्स्न
शोषः, तद्वद्यथोक्त निमित्तापवर्तनैः कर्मणः क्षिप्रं फलोपभोगो | भवति, न च कृतप्रणाशाकृताभ्यागमाफन्यानीति ॥
તસ્વાર્થ સૂત્ર-માવા-દિતીય ગધ્યાય ,
More Money
૦૦૦૭૦૦૦૦—
૦૦× oxox
ગુપ્ત ર૭ } વીર . ર૪૧૬ કઈ કામ સં. ૨૧ { ગંજ ૨૨ મો.
જૈન કોને કહીયે?
ધીર સમીરે યમુના તીરે એ રાગ. જેન ભાઇ તો તેને કહીયે, નિજસમ સહુ જીવ જાણે રે; પરગુણ પેખે પર્વત જેવા, નિજને ને વખાણે રે. સ્નેહે સત્ય ઉચારે વાણુ, અસત્યને ઉત્થાપે પર પ્રાણીનું પ્રિય કરવાને, દઢતા દિલમાં સ્થાપે રે. ઝેર વેરનું નામ ન જાણે શાંતિ દેદિયમાં રાખે રે; પાય પાણી તરસ્યા પ્રાણીને હિત પ્રિય વાક્ય ભાખે રે. પર પ્રમદા માતાસમ લેખે, પરધન પથ્થર જેવું રે, પ્રભુ સાથે પ્રીતલડી રાખે, પતંગ દીપકમાં કેવું રે. કલેશ કંકાસ કરે નહિં કાઇથા, નવ દુબવે પરમનને ૨ ક્રોધ શત્રુને કાપી નાંખે પ્રભુ અથેદે ધનને રે. જૈન. સંત સાધુની સંગત કરતે, ભજન કરે ભગવંતનું રે; કાયામાયા કાચી જાણે, પ્રભુ સુખ છે શાશ્વતનું રે. જેન. પ્રેમભરી આંખલડી, જેની પ્રેમ ભરેલી કરણું રે;
અજીતસાગર એ જૈન ભાઈના શું શકીયે ગુણવરણ રે. જેન. ૭ 2%૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
૦૦૦%૦૦%8
000000c0000000c000000
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
=
- હીત-શિક્ષા. આ
EEEEE
BE
NI 'I |
ITT Dil N
a
ERHITNI[E ELiff liff
ail[ V 5. થી ૫
પ્રબળ વિષય વાસના યા મનેવિકાર જિતવા માટે. ૧ સુજ્ઞ જનોએ સમજી રાખવું જોઈએ કે જે મનુષ્ય સ્ત્રી તરફ વિષય વૃત્તિની દ્રષ્ટિથી જુએ છે તે મનુષ્ય હૃદયથી તે સ્ત્રી સાથે વ્યભિચારી બને છે.
૨ શરીરની અંદર ઉત્પન્ન થતા દુષ્ટ અને દુર્જય મને વિકારોની સામે વીર તાથી લડો. મનુષ્ય તે વિકારે ઉપર જય મેળવે છે તે ત્રણ ભુવનનો વિજેતા છે.
૩ જે સદ્દવિચાર, ભાવના અથવા સત્કાર્ય પાછળ મનુષ્યની સમગ્ર શકિતએને વ્યય કરે પડે છે તેવા વિચાર, ભાવના કે કાર્ય પાછળ પૂર્ણ બળથી લાગવામાં હદ બહારની વિકાર જનક શકિતનું ગ્ય રૂપાન્તર થઈ જાય છે. (પુત્ર વધુની પેરે) તેથી પરિણામે તેવા દુષ્ટને દુર્જય વિકાર ઉપર કાબુ મેળવી શકાય છે, એવું સુંદર પરિણામ આવે છે.
૪ કેઈપણ સારી સમાજોપયોગી સંસ્થાની વ્યવસ્થા કરવી, યાવત્ નિ:સ્વાથપણે જેને સેવામાં સ્વજીવન અર્પણ કરવું, કેઈપણ રૂપે પિતાનું સ્વરૂપ વ્યકિતત્વ પ્રગટ કરવાની ભાવના કરી તેને અમલમાં મૂકવી, ટુંકમાં કેઈપણ પ્રકારની મહત્વાકાંક્ષાને આકારક્ષાત કરવી એ પુરૂષ કે સ્ત્રીની ઉભરાઈ જતી ઉપ્તાદક શકિતને પ્રગટ થવા વાસ્તે ઉત્તમ આવકારદાયક માર્ગ છે.
૫ વિકારના સ્વાભાવિક જુસ્સાને વશ થવાને બદલે આપણે આપણી બધી શકિતઓ કઈક ઉચ્ચ હેતુ સિદ્ધ કરવાનો વિચાર પૂર્વક જવી જોઈએ.
૬ હેતુ વગરની ક્રિયાઓ જીવનશકિતનો નિરર્થક વ્યય છે.
૭ જિતેન્દ્રિયત્વ પ્રાપ્ત કરવાને કાંઈ કરવાને–મેળવવાને સંકઃપ–દઢ નિશ્ચય કરે, એથી બહુ લાભ થઈ શકશે.
ઇતિમ ધર્મના અનુયાયી માટે. જે ધર્મમાં આપણે જન્મ થયો હોય તેમાંથી કંઈ સારું તત્ત્વ શિખવાને માટે થાય તેવું લક્ષ રહેવું જોઈએ. આપણે એવું પવિત્ર જીવન ગાળવું જોઈએ કે આપણે લીધે તે ધર્મની પ્રતિષ્ઠા વધવા પામે. અમુક ધર્મના પાળનારા ઉપરથી મોટે ભાગે તે ધર્મની કિંમત અંકાય છે.
વિશ્વપ્રેમ જાગૃત કરવા માટે. વસુધૈવ કુટુંબકમ'-આખું જગત્ નિજ કુટુંબ તુલ્ય છે, એ ભાવના–વચન
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હીતશિક્ષા.
૧૭૭
ઉચ્ચારવાનું કામ સરલ છે, પણ તેને જીવનમાં ઉતારતાં પહેલાં શરૂઆત નિજ ઘરથી કરવી જોઇએ. અને ગૃહ સુધારણા પૂર્વે પણ સ્ત્રસુધારણાની ખાસ જરૂર છે. એમ કરાય તેાજ વિશ્વપ્રેમ સંબંધી નિજભાવના ક્રમે કરી સાક થઈ શકે ખરી. સ્વક બ્ય નિષ્ઠા માટે,
કર્તવ્ય નિષ્ઠાને મેટા લાભ એ કે મનુષ્યને એથી આત્મ સોગ મળે છે અને અધિક હિતક બ્ય કરવા આંતર પ્રેરણા મળે છે. ઉત્સાહ વધે છે, મેં મારૂ કબ્ય ઠીક મજાવ્યું છે એ વિચારથી ઉત્પન્ન થતાં આંતિરક સ ંતેાષની કિંમત કાણુ આંકી શકે ? ઇતિશમ્
• સારાં કામમાં બનતા યત્ન કરવા ? એટલે?
ઘણીવાર આપણી શકિત ઉપરાંતનાં ઘણાં કામ આપણે હાથ ધરીએ છીએ, તેનું પરિણામ એ આવે છે કે એક પણ કામ સારી રીતે આપણા મનને સંતાષ ઉપજે તેવી રીતે કરી શકતા નથી. જેથી નિરાશા પેદા થાય છે. જે આપણામાં વિશેષ શકિત જ હાય તા થૈડું કામ કરી આળસુ પડી રહેવું નહીં. તેમજ આપણે જેટલાં કામ સારી રીતે કરી શકીએ તે કરતાં વધારે કામ હાથ ધરવાં નહિં. આપણે દરેક હિત−ક બ્ય આનંદ પૂર્વક અને હિમ્મત રાખીને કરવું જોઈએ, એ સુખની ઉન્નતિની ચાવી છે. ઇતિશમ્
અપ્રમાણિકતા તજવા માટે.
આપણી વાણી કે વર્તનથી ખીજો છેતરાય એવુ ખેલવુ કે વવું એ બધું અપ્રમાણિકતામાં સમાઇ જાય છે.
ધંધાને અંગે અપ્રમાણિકતા વધારે ચાલે છે. શાખ–આખરૂ-પ્રતિષ્ઠાની શી કિમ્મત છે તે મનુષ્યે લાભને અંગે ભૂલી જાય છે. તમે કદાચ ઘેાડા વખતને માટે ઘણા મનુષ્યને છેતરી શકશેા નહીં. તમારી અપ્રમાણિકપણાની છાપ ચારે બાજુ ફેલાય છે, અને તમે કલ્પના પણ ન કરી હાય તેવી રીતે તમારી પેઢીને એસી જવાના અને આખરૂ ગુમાવવાના દુ:ખદાયક પ્રસંગ આવી મળે છે. પરન્તુ સ ંતાષ વૃત્તિથી પ્રમાણિક પણે વનારાઓને આવા દુ:ખ પ્રસંગ આવતા નથી.
ઇતિશમ્
પ્રમાણિકતા સાથે કાર્યં દક્ષતા આદરવા માટે.
પ્રમાણિકતાથી ધન કમાતાં શરૂઆતમાં વાર લાગશે, પણ જ્યાં એકવાર માણસની શાખ–પ્રતિષ્ઠા ખ ંધાઇ ત્યાં તેનેા વેપાર ધમધેાકાર ચાલે છે. મનુષ્યાને પ્રમાણિકપણે ધન કમાવાની ધીરજ નથી, એકદમ વધારે લાભ લેવા અપ્રમાણિક સાધનાને આશ્રય લે છે, તેનુ` કેવું દુ:ખદાયક પરિણામ આવે છે તે આપણે નજરે
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ܕ
સવ
શ્રી સાવન પ્રકાશ
જોઇએ છીએ, મનુષ્ય અન્યાયથી એક બીજા મનુષ્યને છેતરે અને મનમાં માને કે હું અમુક કમાયેા. ખરી વાત, પણ તેણે ખેવું કેટલું? તેને વિચાર કરવા જોઇએ. તેણે ખાઈ પેાતાના ચારિત્રની પ્રતિષ્ઠા, તેણે ખાઇ તેની પેઢીની આબરૂ, તેણે ખાઇ આત્માની સતાષ અને શાન્તિ, અને સાથી માટે ગેરલાભ તેા એ થાય છે કે તેમનામાંથી ન્યાયનું' તત્ત્વ ચાલ્યું જાય છે. વૃદ્ધો કહેતા આવ્યા છે કે ‘ લાખ છે.' જો પણ શાખ ન જજો ’ પણ અત્યારે તે છડેચાક એ વચનના અનાદર કરાય છે; તેમ નહીં કરતાં ખૂબ પ્રમાણિક અને એ વિજ્યની ચાવી છે. પરન્તુ એ સાથે કાય દક્ષતા નામના ગુણના મેળ મેળવેલ જોઇએ. તેમાં ઘણા ગુણ્ણાના સમાવેશ થાય છે. પણ તેમાંના થાડા મુખ્ય ગુણા જેવા કે~
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમય પાલન—જે સમયે જે વસ્તુ કે જે માલ કાઇને આપવા વચન આપ્યું હાય તે પ્રમાણે તેને આપવું. સાચી હરીફાઇ-પેાતાના માલ વધારે સારા બનાવવા એ વિજયનું એક ચિહ્ન છે. ખંત-મંડયા રહેવું, કઠીન લાગતાં કોઇ કામ મુલ્તવી નહીં રાખવાની ટેવ જરૂરની છે. કાને મુલ્તવી રાખવાથી હાથ ધરવાના કામની કઠીનતા કે અપ્રિયતા એછી થતી નથી, બલ્કે વધે છે. અને પછી તે કામ કરવા વધારે અકિત જણાય છે, વળી તેથી ( કાર્યને મુલ્તવી રાખવાની ટેવથી ) મનુષ્યમાં અનિશ્ચયતા, અપ્રમાણિકતા, અસત્ય અને વચન ભંગ વિગેરે અન નીપજે છે. જેએ મુલ્તવી રાખવાની ટેવને જતી કરીને શીવ્રતાથી દરેક કામ હાથ ધરે છે, તેમનામાં નિશ્ચય, ઉત્સાહ, આત્મ વિશ્વાસ અને સત્ય વિગેરે ગુણા ખીલવા પામે છે. એ બધા કાર્યદક્ષતાના અ ંગા થયા-એ રીતે પ્રમાણિકતા સાથે જ્યારે કાર્ય દક્ષતાના મેળ મળે છે ત્યારે દરેક બાબતમાં મનુષ્ય સારી રીતે વિજય મેળવી શકે છે. જો આપણે ઉન્નતિના માર્ગે જવુ જ હાય તે। યથાર્થ સમજ પૂર્વક શાંત પળામાં અમુક નિશ્ચયેા નિયમે બાંધવા અને પછી ગમે તેવાં પ્રલેાભનો કે લાલચેા આવે છતાં તે નિશ્ચયથી ડગવુ નહીં-તેને બરાબર વળગી રહેવુ. પ્રારં ભમાં ભૂલે પણ થશે, ઘણીવાર નિશ્ચય પ્રમાણે નહીં પણ ચલાય, છતાં નિશ્ચય બળ મજમ્મુત હશે તે જરૂર ઉન્નતિ સાધી શકાશે અને આપણું જીવન અન્ય જનેને પણ સુખદાયક નીવડશે. આવું પવિત્ર ચારિત્ર જીવન સેવવા આપણે અવશ્ય પ્રયત્ન કરવા ઘટે. સજ્જનાના ચારિત્ર એજ ઉત્તમ ધમ છે, એજ ખરીવિજયની ચાવી છે, એજ ઉન્નતના સાચા માર્ગ છે. એજ આત્મ સત્તાષનું સાધન છે એજ આત્મસાક્ષાત્કારનું ખીજ છે. અને એજ છેવટે કલ્યાણનેા માર્ગ સફળ ઉપાય છે.
લે॰ સદ્ગુણાનુરાગી શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિ માહાભ્ય.
છે મુનિ માહ્યાભ્ય. છે
तवेषु सर्वेषु गुरुः प्रधानं, हितार्थ धर्मा हि तदुक्तिसाध्याः । श्रयंस्तमेवेत्यपरीक्ष्य मूढ धर्म प्रयासान् कुरुषे वृथैव ॥१॥
સર્વ તત્ત્વોમાં ગુરૂ તત્ત્વ મુખ્ય છે. આમાના હિતને માટે જે જે ધમે કરવાના છે, તે તે ધર્મો તેઓના કહેવાથી સાધી શકાય છે. હે મૂઢ પુરૂષ, જે તું તેવા ગુરૂઓની પરીક્ષા કર્યા વગર તેમનો આશ્રય કરીશ તો ધર્મને માટે કરવામાં આવેલા તારા પ્રયાસ સઘળા નકામા થશે. ૧”
આ પ્રમાણે જૈન દર્શનમાં ગુરૂતત્વનું સ્વરૂપ ઉત્તમ પ્રકારે પ્રતિપાદન કરે. લું છે. વિશ્વની પ્રજાના કલ્યાણને માર્ગ બતાવનાર ગુરૂજ છે. જૈન આગમતે એટલે સુધી લખે છે કે ગુરૂ એ ધર્મને દર્શાવનાર મેક્ષ પર્વતને સાથી છે. ગુરૂ પણ એક મનુષ્ય છે છતાં પણ જે તેનું આવું અસામાન્ય માહાસ્ય દર્શાવવામાં આવે છે, તેનું કારણ માત્ર તેનું વધુ જીવન ઉપકારમય હવાનું છે. જગતમાં ઉન્નત જીવન ધારણ કરનાર મુનિજ છે. ગૃહસ્થો પણ અમુક વર્તનથી પિતાનું ઉન્નત જીવન કરી શકે છે, પરંતુ કેટલાએક વ્યવહારિક અંતરાને લઇને તેનું જીવન વિક્ષેપમય બની જાય છે, તેથી ઉન્નત જીવનના ત મેળવવાને તેઓ પૂર્ણ રીતે સમર્થ થઈ શક્તા નથી. તે ઉન્નત જીવનનો મુખ્ય મંત્ર સ્વાર્પણ અને કર્તવ્ય છે. સ્વાર્પણ એટલે અભિમાનની વૃત્તિને ત્યાગ કરીને પોતાને જે જ્ઞાન થયું હોય તે બધું પોતાના આચારમાં પ્રદર્શિત કરી, બીજાના કલ્યાણમાં પ્રવૃત્તિ કરવી એજ સ્વાર્પણ પૂર્વક કર્તવ્ય કરવાનો અર્થ છે, પછી તે કર્તવ્ય પોતાના આત્માના લાભને અથે હોય કે પોતાના કરતાં વધારે સંખ્યા કે સ્થાનના લાભને માટે હોય કે આખા વિશ્વના લાભને માટે હોય તે પણ જે કાલે જેટલું જ્ઞાન હોય તે જ્ઞાન માત્રને અભિમાન વિના આચારમાં આણવું એ ઉન્નત જીવનનો માર્ગ છે. આવા ઉન્નત જીવનમાં વર્તનાર મુનિને દ્રષ્ટિરાગ, કામરાગ અને સનેહરાગ કે જેમનું અત્યારે ઘણે સ્થળે સામ્રાજ્ય જોવામાં આવે છે, તેઓ અસર કરી શકતા નથી. જૈન આગમ એ ત્રિવિધ રાગને દૂર કરવા માટે સખ્ત ભલામણ કરે છે. અને ચારિત્રરૂપી રત્નમાં તેને એક ડાઘ સમાન ગણે છે. સાંપ્રતકાળે આ ત્રિવિધ રાગ બલવત્તર થઇ પડયે છે. તેથી મુનિના શુદ્ધ ચારિત્ર જીવનને અશુદ્ધ કરનારે એ ત્રિવિધ રાગ પ્રત્યેક મુનિએ ત્યજવો જોઈએ. જે એ અનિષ્ટ રાગ ત્યાગ કરવામાં ન આવે
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તે તે મુનિ પિતાના સ્વાર્પણ અને કર્તવ્યરૂપ ઉન્નત જીવનને મેળવી શકશે નહીં, એ નિ:સંદેહ છે. મુનિના જીવનનું માહાસ્ય પણ એ રાગના અભાવથી જ જણાય છે. જેને મહાત્માઓએ મુનિનું ઉન્નત જીવન મનનમાં જ સ્થાપ્યું છે અને તેથી મનનશીલ મુનિના શબ્દાર્થની ઘટના કરી છે. મન અથવા બુદ્ધિનો સ્વભાવ મનન કરવાનો છે. ચાંચલ્ય એ જ તેની પ્રકૃતિ છે, છતાં તેને સ્થિર કરવામાં જ ઊન્નતિ છે, અને પરંપરાએ તેથી જ મેક્ષ છે, એમ એ મહાત્માઓના વચનનું તાત્પર્ય છે. તત્વજ્ઞો કહે છે કે, “પ્રકૃતિને અન્યથા કરી શકાતી નથી, વિવક્રમ અથવા વસ્તુગતિને કઈ બદલી શકતું નથી, માત્ર તેને પ્રાકૃતિક પદાર્થ અને વિચારનો અન્ય અન્ય પ્રકારે વિનિયોગ કરી શકાય છે. યોગ્ય વિનિયોગથી વિષ પણ અમૃત થઈ જાય છે અને કુશળ આચાર્ય કે ગુરૂની ઉપયોગિતા પણ તેના વિનિયોગના ચાતુર્યમાં જ સમાપ્ત થાય છે ” વળી જૈન આગમમાં કેટલેક સ્થળે એમ પણ કહ્યું છે કે, દષ્ટિરાગ મિથ્યાત્વજન્ય છે. રાગ તો કોઈની સાથે કરે નહીં, પણ મેહનીય કર્મના ઉદયથી રાગ કર્યા વિના રહેવાય નહીં, તો પછી કોઈ યોગ્ય સ્થાને રાગ કરો. * મહાત્મા હેમચંદ્રાચાર્ય તેને માટે એમ લખે છે કે, ત્રણ પ્રકારના રાગમાં કામરાગ અને સ્નેહરાગ અ૯૫ પ્રયાસથી નિવારી શકાય છે, પરંતુ પાપી દષ્ટિરાગ તો સજજન મનુષ્યોને પણ છેડે મુશ્કેલ છે. એ દષ્ટિ રાગ કે જે મિથ્યા ત્વજન્ય મેહનીય કર્મના ઉદયથી થતા અસ્વભાવિક પ્રેમરૂપ છે, તને ઉછેદ યુદ્ધ ચારિત્ર ધારી મુનિ જ કરી શકે છે.
અધ્યાત્મ વિદ્યાના વિદ્વાને લખે છે કે, “કોઈ એક વિચાર કે સ્થિતિમાં ક્ષણવારે ટકવું નહીં એ મનનો સ્વભાવ છે; તેમાં ધીમે ધીમે ધર્મભાવનાનો ટકાવ રાખતાં મનને શીખવવું, સ્વાર્પણ અને કર્તવ્યને સમષ્ટિ ભાવનામાં જ તેનું ચાંચલ્ય નિરંતર ચંચળતાથી ૨મે એમ તેને ટેવ પાડવી, એટલે નિ:સાર અને ક્ષણિક તથા હેતુ શૂન્ય ચંચળતાથી રહિત થઈ, મન અતિ ભવ્ય પરાક્રમ અને ઉન્નતિના પ્રેમ માર્ગમાં વિલાસી બનતાં, વૃક્ષ, પશુ, મૃગાદિના જીવન કરતાં તેવા મનયુકત મુનિનું જીવન ખરૂં ઉન્નત જીવન થઈ રહે છે. અને પરિણામે સ્થાનારોહણના ક્રમથી મોક્ષનું અનુભવી બને છે.
જૈન મુનિનું જીવન દિવ્ય અને સર્વોત્કૃષ્ટ મનાય છે, તેના અનેક કારણે છે. તે મહાત્મા કેવળ સ્વ આત્માના ઉદ્ધારક નથી, પરંતુ તે પ્રજાના સામાજિક, વ્યવહારિક અને નૈતિક આચારોના પણ ઉદ્ધારક છે. શિક્ષણ, ઉપદેશ, લેખન, વાચન આદિ પ્રકારે જે સર્વ પ્રકારની આત્મિક ઉન્નતિના સાધન ગણાય છે, તે મુનિ જીવનના પિષક છે. તે મહામાના જીવનને સમારંભ અનુભવથી થાય છે. પદાર્થ સ્વરૂપ અને વિશ્વસ્વરૂપ નો વિચાર કરતાં જે વાત સિદ્ધ થાય, જીવિતનો જે હેતુ તે સમજાય, તે પ્રમાણે રચાએલા નીતિના ધરણને ઉત્તમ મુનિ સારી રીતે સમજી
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિ માહાસ્ય.
૨૮૧ શકે છે, અને તે ઉપરથી પોતાના કર્તવ્યની રેખા બાંધી શકે છે. સત્ય, પ્રેમ, નિર્મ. લતા, સબોધ, અને શાંતિ–એ મુનિશ્વના મહાગુણે છે. એ ગુણેમાં જ ચારિત્રની ચરિતાર્થતા થાય છે, જેથી મુનિનું મુનિત્વ છે તે કઈ ઉચ્ચતમ ભાવના રૂપે જ રહેલ છે. પ્રાચીન મુનિએમાં તે ભાવનાને જે જે યુદ્ધમાંશુદ્ધ આવિભૉવ થયો છે, તે તે શુદ્ધ આવિર્ભાવ આ વિશ્વમાં પોતાના નામ અમરપણુના પૂજ્ય-આસને મુકી ગયાં છે. તે શુદ્ધ ભાવના વિચારને અનુકૂલ સત્ય પ્રેમાદિ આચારવાળાના ચારિત્ર વ્યવહાર કે થાય છે, અને તેની ભવ્ય ભાવનાથી પ્રજવલિત હૃદયે કેવાં દીપે છે અને દીપાવે છે, એ ઈતિહાસના અવકનારને અજાણ્યું નથી. જૈન ધર્મના મહાન સંસ્થાપક મહાત્માઓ આ સંસારની શૃંખલાને તોડી મુનિવના સૂમ સ્વરૂપમાં રમવામાંથી જ અમરત્વના અમૃતથી પ્રેમમત્ત થઈ પ્રવર્યા છે. જૈનોના એ મહાત્માઓના સ્વાર્પણમય ચરિત પણ એ અતુલ ઉચચ ભાવનાનું ફલ છે. અહા ! સાંપ્રતકાલે કેટલેક સ્થળે એ શુદ્ધ ભાવનાઓના સમયને ભંગ થવા બેઠે છે, જે સાવધાની રાખવામાં નહી આવે તો એ મુનિત્વનું ઉજવળ સ્વરૂપ તદન મલિન થઈ જશે, ચારિત્રને ચળકાટ તદન ઝાંખે થઈ જશે, એટલું જ નહીં પણ એ ભંગ સાથે જ આપણા જૈનત્વને, આપણી સંઘ મર્યાદાને, આપણુ પ્રેમને, આપણા ધર્મનો અને આપણું ખરું સ્વરૂપને પણ દિવસ થઈ જશે. એવું જે જે સ્થળે જણાય ત્યાં ત્યાં તેથી જેન મુત્વિને ઉચ્ચ સુધારણાએ લાવવાની પૂરેપૂરી જરૂર છે. આ સમય ચોથા આરાનો નથી પણ પાંચમા આરાને છે. આ કનિષ્ટ યુગમાં મુનિત્વના રક્ષણ માટે ઘણું સાવધાની રાખવાની છે. આ યુગમાં કજીઓ, કંકાસ તીવ્ર સ્વરૂપમાં પહોંચતા વાર લાગતી નથી. જે આપણે જોઈએ છીએ. તે વખતે જીવન કલહમય બની જાય છે. પિતાનું ચારિત્ર ઉત્તમ ઠરાવવાને બીજાના ચારિત્ર ઉપર શાહી ફેંકવાની તત્પરતા ક્ષણમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેથી શુદ્ધ મુનિત્વને કલંકિત કરવાના અનેક પ્રસંગે આ સમયે ઉભા થાય છે. પાંચમા આરાને અમલ પૂરેપૂરો ચાલે છે. કોઈ સ્થળે તે બીજરૂપ છે, તે કોઈ સ્થળે વૃક્ષ રૂપ છે. મુનિત્વની મહત્તા યથાર્થ જાળવવી એ અત્યારે મુશ્કેલી ભરેલું છે. કેટલી. વારતો કલહની તીવ્ર ઝટાપટીમાં મુનિત્વ તલીન થઈ બેસી ગયું છે, એમ દેખાય છે. કેટલાએક ચારિત્રના શુદ્ધ સ્વરૂપને ભૂલી જઈ તેના ધારણ કરનારાઓ અભિમાનના ઘોડા ઉપર બેસી જૈન ધર્મની મર્યાદાને ઓળંગવા તત્પર બનેલા દેખાય છે. કેટલાક ચારિત્રધારી પિતાનું શ્રેષ્ઠત્વ–સામર્થ્ય વધારવાને પ્રબળ પ્રયત્ન કરે છે, આવી પ્રવૃત્તિમાં મુનિત્વનું માહામ્ય શી રીતે રહી શકશે ? જો કે કેટલાક મહાત્માઓ તેથી વિમુખ હાઈ ચારિત્ર ધર્મ પાળવામાં જ પણ ઉત્સુક છે એવા પણ છે. આ ક્ષણે પ્રાચીન મુનિત્વની પરિસ્થિતિનો વિચાર કરવાની આવશ્યકતા છે. પ્રાચીન મુનિત્વ એવા મનોબળ વાળું હતું કે જેની ઉપર કાળની અસર પણ થતી ન હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
તેવા મુનિત્વને ધારણ કરનારાઓના હૃદયમાં ઉચ્ચ ભાવનાએ સ્ફુર્યો કરતી હતી. એ ભાવનામાં પરસ્પર સહાય કરવાની તીવ્રપ્રવૃત્તિ રહેતી હતી; સહાય કરવામાંજ તેઓ ચારિત્રની ઉપયેાગિતા માનતા હતા; અને તેથી સહાય કરવાની દિશામાં અબ્યાત પ્રયત્ન કરતા હતા; તેને લઈને સંઘ તરફ તેમના અસાધારણ પૂજય ભાવ હતા, સ ંધની ઉન્નતિમાં ધર્મ અને પ્રજાની ઉન્નતિ રહેલી છે, એવા તેમના હૃદ્ધ સિદ્ધાંત હતેા. એક મહાત્માએ તા એટલે સુધી લખ્યું છે કે, “ સંધ એ જૈન ધર્મના પ્રાણ છે, ચારિત્ર ધર્મનુ જીવન છે અને સર્વ શુભ કરણીના ઉત્પાદક છે. ” આ મહાત્માનું કથન અક્ષરશ: સત્ય છે. પ્રાચીન મુનિએ એ જ સૂત્રને હૃદયમાં રાખતા અને સ ંધના પ્રભાવ વધારવાને પ્રતિદિન પ્રયત્ન કરતા હતા. તેઓને પોતાના મનેાખળ ઉપર બહુ શ્રદ્ધા હતી, તેથી તેએ માનતા કે, સ્વીકારી લીધેલા કાર્ય માં પ્રત્યક્ષ અંતરાયે આવવાથી જેટલે ગાટાળા થાય છે, તેના કરતાં અધિક ગોટાળા તા હૃદયબળની નબ લતાને લીધે થાય છે; આથી પ્રચ’ડ અંતરાયે આવવા છતાં પણ તેમનુ ધૈર્ય ઢીલું પડતું ન હતું. તે ખરેખરા થયું સિંહા કહેવાતા હતા. એ ધૈર્ય બળથી તેએ જૈનદર્શનના ઉદ્યોતમાં વિજયી થતા હતા. આવા ધૈર્ય ગુણની સાથે તેમનામાં હૃદયનુ અનુપમ પાવિત્ર્ય હતું. અંત:કરણમાં પ્રાણની પ્રતિષ્ઠા પાવિત્રયથી થાય છે, એમ તેએ માનતા હતા. પવિત્રતા એ જોરવાળા અંતઃકરણના મજબુત પાયા છે, એવા તેમના મુખ્ય સિદ્ધાંત હતા. એક સમથ વિદ્વાન લખે છે કે, પવિત્રતા શિવાય અંત:કરણ જોરાવર થઈ શકતુ નથી.
મેાટા સાહસિક કાર્યા પૂરા કરવાને પવિત્રતાની આવશ્યકતા છે. ’’ પૂર્વ કલે અનેક મહાત્માઓની એવી પવિત્રતાથી મુનિત્વ પ્રકાશમાન રહેતું અને તેથીજ આર્યાવર્ત્ત ઉપર જૈન મુનિત્યે મહાન વિજય મેળવ્યેા હતેા, સાંપ્રતકાલે પણ મુનિ રાજો અને તેમની તેવી પવિત્રતાથી જ ધર્મના ઉદ્ધાર થશે. તે સાથે સર્વ મુનિઓના અ ંત:કરણમાં શુદ્ધ અને ઉજ્જવળ એવી શુરૂખ એના પ્રેમની ગંગા વહેવી જોઇએ. નિ:સ્વાર્થ અને નિરપક્ષ બુદ્ધિથી તેમના ચિત્ત અત્યંત તેજોમય બનવા જોઇએ, ત્યારેજ જૈન ધર્મ અને પ્રજાની ઉન્નતિ સિદ્ધ થશે. આ વિશ્વ ઉપર શ્રીવીરધર્મ ના વિજ્યજ ક્રકશે અને સર્વત્ર પ્રસરેલા અંધકારના પ્રદેશ પ્રકાશમાં આવશે. શ્રી શાસન પતિદેવતા સર્વ જૈન પ્રજાને એ સુવર્ણ ના સમય સત્વર મતાવે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રગતિને પંથે.
525245G SO
પ્રગતિને પંથે—
1.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
SASA
પંજાબમાં પ્રભાત.
14
* મહુવાકર
આજથી ૪૦ વર્ષ પહેલાની વાત છે! પંજાબમાં અનેક ગગનચુમ્મી ભવ્ય મંદિરે આચાર્ય શ્રી વિજયાનંદસૂરિના ઉદેશના ફળ સ્વરૂપ શોભી રહ્યાં હતાં-એક દિવસ એક આર્યસમાજી ભાઇ આયા શ્રી પાસે આવ્યા તે પૂછ્યું મહારાજ મંદિરે તેા આપને પચાસાં અનવાયે અબ સરસ્વતી મંદિર કબ અનેગા ? આચાર્યશ્રીએ જવાબ આપ્યા મહાનુભાવ અબ ઇસી કામ કે ક્રિયે આ રહા હું. આચાર્યશ્રીની આ અન્તિમ ભાવના હતી પણુ તે અર્ આપે તે પહેલાં તે તેઓશ્રો સ્વર્ગે સીધાવી ગયા–જૈન સમાજના અભ્યુદય હજી દૂર હતા.
૨૮૩
આચાર્યશ્રીની પછી તેઓશ્રીના પ્રશિષ્યરત્ન આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિએ કાક્ષેત્ર હાથ ધર્યું. સ્વાઁય આચાર્યશ્રીની વિનંૠષ્ટ ગુણુ સંપત્તિ, કાર્યદિશા તથા ઉદાત્ત ભાવના આચાર્યશ્રીને મળ્યાં હતાં-આચાર્યશ્રીએ પશુ સમાજના ઉત્થાનને માટે, ધર્મો અને સાહિત્યના પ્રચાર માટે, દેશ, કાળને અનુરૂપ અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરી અને સમાજમાં અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને નાશ કરી જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ ફેલાવવા જગ્યાએ જગ્યાએ વિદ્યામ દિશ ઉભાં કરવા સતત ઉપદેશ ચાલુ રાખ્યું. મુંબઇમાં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના પછી આચાર્ય શ્રી વિહાર કરતાં કરતાં ઘણાં વર્ષે પદ્મમ સં. ૧૯૭૮ માં પધાર્યા. પંજાબના શ્રી સધ તેઓશ્રીના વચનામૃત માટે તલસી રહ્યો હતા.
For Private And Personal Use Only
પંજાબમાં પગ મૂકતાં જ સ્વર્ગીય ગુરૂમહારાજની સરસ્વતી મંદિર બનાવવાની અન્તિમ ભાવના લીભૂત કરવા આચાર્યશ્રીએ દ્વેષણા કરી. પંજાબ શ્રી સબને પેાતાની ઇચ્છા જાહેર કરી. જ્યાં સુધી એક લાખ રૂપીયાના કુંડથી જૈન ગુરૂકુળ સ્થાપન ન થાય ત્યાંસુધી મીઠાઇ ગળપણના ત્યાગ કરવા કઠીન પ્રતિજ્ઞા લીધી અને પજામ શ્રી સત્ર પાસે પેાતાની ઇચ્છારૂપ ઝોળી ધી દીધી. પંજાબના ગુરૂભકત શ્રી સથે આચાર્યશ્રીની પૃચ્છાની ઝોળીમાં રૂપીઆને નાટા કડાને બંગડીઓ, વીંટીને વાળીએ સાંકળીને સંષ્ટતાને જાણે વરસાદ વરસ્યા તે ૨૮૦૦૦) ની રકમ જોત જોતામાં થઇ ગઇ. શિઆરપૂરંતુ એ દૃશ્ય અદ્વીતીય હતું.
આચાર્ય શ્રી પંજાબમાં વિહાર કરતા કરતા ગુજરાનવાળા ૧૯૮૧ માં પધાર્યા. ત્યાં ગુરૂકુળ માટે ઉપદેશ ધારા શરૂ રાખી, ગુજરાંવાળા શ્રી સત્રે રૂ।. ૪૦૦૦) રાડાને ૧૦૦૦૦) ની જમીન આપવા વચન આપ્યું”-મુંબઇથી ૫. શ્રી ક્ષિતવિજયજીની પ્રેરણાથી એક દાનવીર શેની ગુપ્ત સહાય ૩૨૦૦૦) ની આવી પડેાંચી. આચાર્યશ્રીની પ્રતિજ્ઞા પૂરી થઇને સ. ૧૯૮૧ ના મહા શુદ્ધ ૬ ને શુક્રવારે તા, ૨૭-૧-૨૫ ના દિત્રસે ગુરૂકુળની સ્થાપના થયું.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ પૈસા મળ્યા પણ પૈસા માત્રથી કંઇ સંસ્થાઓ ચાલી શકે છે? સંસ્થાને આજીવન અપનાવી નિઃસ્વાર્થ ભાવે એક નિષ્ઠાથી સેવા આપનાર અનુભવી અને પ્રતિતિ કાર્યકર્તાની સૌથી પહેલી જરૂર હોય છે. એક વર્ષ તે કાર્યકર્તાની ખોજમાં યું જેન સમાજમાં કાર્યકર્તાઓ નથી મળતા, તેમાં પંજાબ જેવા જેનેની જૂજ વસ્તી ધરાવનારા દેશમાંથી કાર્યકર્તા મળવા મુશ્કેલ હતા-છેવટે આચાર્યશ્રીની દીર્ઘદ્રષ્ટિએ એક સુયોગ્ય વ્યક્તિ શાર્ષિ કાઢી અને તે આજના ગુરૂકુળના માનસ અધિષ્ઠાતા બાબુ કીર્તિપ્રસાદ જૈન B. A. L. L. B. તેઓશ્રીએ અસહકાર યુગમાં પિતાની ધીતી વકીલાત છોડી દીધી હતી. ધર્મપ્રેમી તથા સમાજહિતૈષી હતા. હસ્તિનાપુરનું કામ ઘણું વર્ષ સંભાળ્યું હતું અને વયોવૃદ્ધ તથા અનુભવી હતા જ તેમને પંજાબ શ્રી સંઘે પ્રાર્થના કરી અને તેઓશ્રીએ ની:સ્વાર્થ ભાવે ગુરૂકુળનું સંચાલન હાથ ધર્યું આજે ચાર વર્ષથી યુવાનને શરમાવે એવા જોશથી ગુર કુળના વિકાસ અને ઉન્નતિ માટે રાતદિન પ્રયત્ન સેવી રહ્યા છે.
આ રીતે ગુરૂકુળનું વ્યવસ્થિત કાર્ય ૧૯૮૨ ના મહા શુદિ ૫ થી શરૂ થયું આજે ચાર વર્ષ પૂરા કરી ગુરૂકુળ પાંચમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. પંજાબમાં ગુજરાંવાળાના હવા પાણી ઉત્તમ ગણાય છે. મહારાજા રણજીતસિંહ તથા
સરદાર હરિસિંહ વગેરેની જન્મભૂમિ છે. સ્વર્ગીય આચાર્યશ્રીનું સ્થાન. સમાધિ સ્થાન હેઈને એક તીર્થધામ બની રહેલ છે. તેમજ આખાએ
પંજાબમાં અહીં જૈન આબાદિ વધારે પ્રમાણમાં હોવાથી ગુજરાંવાળા ગુરૂકુળ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યું છે.
હમણાં તો શહેરથી એક માઈલ દૂર સ્ટેશન પાસેની કોઠીમાં ભાડે રહેવાનું રાખ્યું છે. ગુરૂકુળ મકાન માટે શહેરથી બે માઈલ ગૌશાળા પાસે ૬૪ વીધા જમીન માટે વાતચીત ચાલે છે. ગુરૂકુળનું કાર્ય સર્વ સાધારણ સભા, પ્રબંધક સભા, કાર્યકારિણી સમિતિ તથા શિક્ષા
સમિતિની વ્યવસ્થા નીચે બંધારણ પૂર્વક ચાલે છે. પંજાબશ્રી સંધના આંતવ્યવસ્થા. પ્રત્યેક ગામના પ્રતિનિધિ આર્થિક સહાયક પ્રતિનિધિ, ગુરૂકુળના હિંદ
ભરના હિતચિંતકામાંથી પ્રતિનિધિ તથા વિદ્યાર્થીના માતા-પિતા વ સંરક્ષામાંથી પ્રતિનિધિની સર્વ સાધારણ સભા બનેલ છે, સર્વ સાધરણ સભામાંથી ૨૪ સભ્યો નિયુક્ત કરવામાં આવેલ છે, જેની પ્રબંધક સમિતિ બનેલ છે અને પ્રબંધક સમિતિમાંથી સભ્યોની કાર્યકારિણી સમિતિ બનેલ છે જે ગુરૂકુળની તમામ વ્યવસ્થા કરે છે. દર શાસ્ત્રી તથા વિદ્વાનોની શિક્ષા સમિતિ ૮ સભ્યોની બનેલી છે. જે શિક્ષા સંબંધી કાર્ય સંભાળે છે, ગુરુકુળના ૭ ટ્રસ્ટીઓ નીમેલા છે. એક પ્રમુખ અને એક સેક્રેટરી ગુરૂકુળ પર બધી દેખરેખ રાખે છે. આ રીતે ગુરૂકુળનું કામ બંધારણું પૂર્વક વ્યવસ્થિત ચાલી રહ્યું છે. માત્ર ૧૮ વિદ્યાર્થીથી ગુરૂકુળની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. આજે ગુરૂકુળમાં
૭૫ વિદ્યાર્થીઓ છે. ધીમે ધીમે ગુરૂકુળનું નામ પંજાબ બહાર બંગાવિદ્યાર્થીઓ. યુ. પી. મેવાડ મારવાડ માલવા ગુજરાત કચ્છ, કાઠીઆવાડ તથા દક્ષિણ
મહારાષ્ટ્ર-સુધી પહોંચી ગયું છે અને દરેક પ્રાંતના વિદ્યાર્થીઓ આવવા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રગતિને પંથે,
૨૮૫ લાગ્યા છે ગુરૂકુળમાં એક વિશેષતા એ પણ છે કે કોઈ પણ પ્રાંતના વેતાંબર મૂર્તિપૂજક, સ્થાનકવાસી કે દિગમ્બર કેઈપણ ફીરકાના વિદ્યાર્થીને ગુરૂકુળમાં સ્થાન મળે છે અરે એટલું જ નહિ પણ અજેન બાહ્મણ-ક્ષત્રીય વગેર જાતિના બાળકોને પણ લેવાની ઉદાર દષ્ટિ રાખેલી છે. ચાલુ સાલમાં પણ દરેક પ્રાંતના અને દરેક ફીરકાને તેમજ બ્રાહ્મણ ક્ષત્રીય જાતિના ૫૭ વિદ્યાર્થીઓ છે એટલું જ નહિ દૂર દૂરના પ્રાંતમાંથી અરજીઓ આ તો જાય છે. પ્રત્યેક વિદ્યાર્થીને એક સરખું ભોજન, શુ પવિત્ર ખાદીનાં વસ્ત્ર-પુસ્તકે, સ્ટેશનરી,
બીર આદિ સામાન ગુરૂકુળની તરફથી પૂરા પાડવામાં આવે છે. સુવાને વ્યવસ્થા માટે લાકડાનો પટ્ટો, કપડા વગેરે રાખવા કબાટ, ગ્લાસ, બીસ્તમાં શેત
રંજી, ગાદલું, રજાઈ સાદર ઓશીકું બેઈ ( કામળ ) પૂજની જેડ, ટોપી, કુરતા-ધતી ગરમટ, નેકર લગેટ બંડી ટુવાલ રૂમાલ વદ ( સ્કાઉટનો ડ્રેસ ) જતા જોડી વગેરે વિદ્યાર્થીઓને મફત દેવામાં આવે છે. પ્રત્યેક વિદ્યાર્થીઓને મફત દેવામાં આવે છે. પ્રત્યેક વિદ્યાર્થીને ૩૦ તોલા દુધ આપવામાં આવે છે. તથા બપોરે જલપાનમાં ફળ આદિ દેવામાં આવે છે. ભોજન ઋતુ પ્રમાણે બદલાવવામાં આવે છે. ગૃહપતિ અને ઉપગૃહપતિની રાતદિનની સંભાળને નીરીક્ષણ નીચે વિદ્યાર્થીઓને રાખવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીઓની શારીરિક શકિત વધારવા માટે તેમજ આરોગ્યતાને માટે ખાસ સા -
ધાની રાખવામાં આવે છે. પ્રતિદિન વિદ્યાર્થીઓને વિવિધ પ્રકારની આરેગ્યતા કસરત, ડ્રીલ, દંડ, બેઠક, આસન, કુસ્તી તથા કુટબોલ, પિલીબોલ, વ્યાયામ. કબડ્ડી, સ્કાઉટીંગ, લાઠી આદિ કરાવવામાં આવે છે.
બિમારીના ઇલાજ માટે ગુરુકુલમાં એક ઔષધાલય રાખવામાં આવ્યું છે. જેમાં દેશી વિલાયતી બન્ને પ્રકારની દવાઓ રહે છે. એક વૈદ્ય ખાસ એ કામ માટે ગુરૂકુળમાં રહે છે અને દેશી દવાઓ ગુરૂકુળમાં જ બનાવવામાં આવે છે. એક પ્રતિષ્ઠિત ડોકટર પણ
કયાં છે જે અઠવાડીયામાં એક વખત આવે છે અને જરૂર પડશે ગમે ત્યારે તેઓને બિમાર માટે બોલાવી શકાય તેવો પ્રબંધ છે.
| દર છ માસે પ્રત્યેક વિવાથીની આંખ-કાન-નાક સ્વાસ્થ વજન ઉંચાઈ વગેરે તો ડાકટરી તપાસ થાય છે, જેનો રીર્ટ વિદ્યાર્થીના માતાપિતાને મોકલવામાં આવે છે. જ્યારથી ગુરૂકુળની શરૂઆત થઈ ત્યારથી ગુરૂકુળ પદ્ધતિ પ્રમાણે રાષ્ટ્રીય શિક્ષણને અનુ
કુળ અને જૈન ધર્મના શિક્ષણ સાથેનું સ્વતંત્ર શિક્ષણ આપવાની યોજના વિનય મંદિર. કરવામાં આવી હતી. રાષ્ટ્રભાષા હિંદીદ્વારા શિક્ષણ આપવું એ પણ
એટલું જ નિશ્ચિત હતું. એ પ્રમાણે ગુરૂકુળમાં ગુજરાતી હિંદી ક ઉલ્દી ત્રણ ધોરણ પૂરા કરી આવનારને દાખલ કરવામાં આવ્યા અને ૧ વર્ષ હિંદી આદી ની તૈયારી માટે પ્રવેશિકા વર્ગમાં રાખી ગુરૂકુળના પ્રથમ વર્ષ માં લેવામાં આવ્યા. આજે ગુરૂકુળમાં અંગ્રેજી ચાર ધારણુ થઈ ગયા છે. ચાલુ વર્ષની વાર્ષિક પરીક્ષા પછી પાંચ ઘોરણ થશે અને બે વર્ષમાં હાઇસ્કુલના ૭ ધોરણે પૂરા થશે. વિનય મંદિરમાં હિંદી ગણિત, ધર્મ છે. ભ, અંગ્રેજી, ઉર્દુ–સામાન્ય જ્ઞાન તથા સંસ્કૃત વિગેરે વિષયો રાખવામાં આવ્યા
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
છે. તમામ વિષય નવીન પદ્ધતિએ શીખવાં પ્રયત્નો થઇ રહ્યા છે. પાંચમાં ધરણથી કાપી લઇનમાં જવા લાલા વિદ્યાર્થીઓ માટે કોમર્શીયલ કલામની યોજના કરવા ધારણા છે. જેને તત્વજ્ઞાન, ન્યાય તથા સંરકત, પ્રાકૃત ભાષને ઉચ્ચ અભ્યાસ કરાવવા તથા
જેને સમાજ સેવકે તેમજ કાર્યકર્તાઓ ઉપન્ન કરવાની ભાવનાથી સાહિત્ય મંદિર. ૧૯ર ૬ માં સાહિત્ય મંદિરનો એક ખાસ વર્ગ ખોલવામાં આવ્યો. તેમાં
આજે ૭ ઘિા ભાસ કરી રહ્યા છે. આ તેમનું છેલ્લું વર્ષ ચાલે છે. તેઓએ શ્રી જૈન એજ્યુકેશન બેડની પ્રકૃતિનો પ્રથમ પરીક્ષા પ્રમાણુનવતત્ત્વકા લંકાર તથા તત્વાર્થસૂત્રની પરીક્ષા અને છ કર્મગ્રંથની પરીક્ષા આપી છે અને સારાં ઇનામ લીધા છે. કલકત્તા યુનીવરસીટીની ન્યાયની પ્રથમ પરીક્ષા આપી છે અને બીજીની તૈયારી કરી રહ્યા છે, આ ઉપરાંત આ વર્ષ ગુરૂકુળની છેવટની પરીક્ષા તેઓ આપશે. તેઓ સરકૃત, પ્રાકૃત, ન્યાય, કર્મગ્રંથ તત્વજ્ઞાન તેમજ હિંદી ભાષા અને અંગ્રેજીને અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. આમાંથી સમાજને યોગ્ય કાર્ય કર્તા મળવાની આશા રહે છે. આધુનિક શિક્ષા પ્રણાલીમાં ઉદ્યોગને નામ માત્ર પણ સ્થાન નથી. માત્ર માનસિક શ્રમ
અને પુરતકીયા જ્ઞાન સિવાય હાથ પગ કે શરીર ચલાવવા અને તે ઉધોગ. દ્વારા જરૂરી ઉદ્યોગ શીખવાને તેમાં અવકાશ જ નથી. જીવનને રવતંત્ર
સ્વાવલંબન તથા વ્યવહારૂ બનાવવા ઔદ્યોગિક શિક્ષણ એક માત્ર સાધન છે. પ્રત્યેક સંસ્થામાં ઉપયોગી ઉદ્યોગના શિક્ષણની વ્યવસ્થિત વ્યવસ્થા હોવી અત્યંત જરૂરી છે. આ બેકારીના જમાનામાં ઉદ્યોગના શિક્ષણને સારું ઉત્તેજન મળવું જોઈએ. '
ગુકુળમાં તકલી અને ચરખા નિયમપૂર્વક અડધા કલાક કાંતવામાં આવે છે. ઉદ્યોગમાં બૂક-બાઇ-ડીંગ, સીલાઇ, સાબુ બનાવવાનું કામ તથા પ્રાથમિક રૂપે ખેતીનું કામ ચાલે છે. લક્ષિત કળામાં સંગીતનું શાસ્ત્રીય દ્રષ્ટિએ શિક્ષણ અપાય છે. ડાઈગ માટે તેમજ વ્યવસ્થિત રીતે ઉદ્યો મ ચલાવવાની યેજના થઈ રહી છે. મકાનના અભાવે પ્રેસ આદિની યોજના અમલમાં આવી શકી નથી પણ ઉદ્યોગી ને વ્યવસ્થિત કરવાની વ્યવહારૂ યોજના વિચારાઇ રહી છે. ગુરૂકુળને અંગે એક સુંદર જ્ઞાનમંદિરની યોજના કરવામાં આવી છે, જેમાં હિંદી
ગુજરાતી, ઉર્દુ, અંગ્રેજી, સંસ્કૃત, પ્રાકૃત ભાષાના અનેક વિષયના જ્ઞાનમદિર ને અગણીત ગ્રંથ છે. એક બાળ વિભાગ પણ અલગ રાખવામાં આવ્યો વાચનાલય. છે. જેનો લાભ વિનય મંદિરના વિદ્યાર્થીઓ લે છે. વાંચનાલયમાં હિંદી
ગુજરાતી, ઉર્દુ, અંગ્રેજી વગેરે મળીને ઉપયોગી દૈનિક, પાક્ષિક, માસિક, ત્રિમાસિક ૩૦ આવે છે; જે વિદ્યા થી અને કાર્યકર્તાને માનસિક ખોરાક પુરો પાડે છે અને દેશની પરિસ્થિતિથી વાકેફ રાખે છે. ધાર્મિક શિક્ષણને તો બીજા વિષયોની સાથે સ્થાન આપ્યું છે. પ્રાતઃ કા વાગે અને
સાંજે ૬ વાગે બલવતી સમૂહ પ્રાર્થના તથા ઉપયોગી પ્રવચન આદિ ધાર્મિક ભાવ, થાય છે. હમેશાં દશ ન, પુજન નિયમિત કરવાનો નિયમ છે. બંને
ચતુર્દશીએ વિદ્યાથીઓ યથાશકિત વ્રત ઉપવાસ આયંબિલ એકાસણું
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રગતિને પંથે.
૧૮૭
આદિ કરે છે. એક આયંબિલ નિર ંતર ઠુમેશાં વારાસર વિદ્યાર્થી કરે છે. મહિનામાં પાંચ દિવસ સામાયિક પ્રતિક્રમણુ કરવાના નિયમ છે. આ ઉપરાંત સત્ય ખેૠવુ, પેાતાની ભુલ કબુલ કરવી, તેનું પ્રાયશ્ચિત કરવું, બિમારની સેવા કરવી, સાદાઈ કેળવી વગેરે સંસ્કાર ધીમે ધીમે વિદ્યાĆએના જીવનમાં ઉતરતા જોવામાં આવે છે સમાજ અને દેશસેવાની ભાવના જાગૃત થતી જાય છે.
એક વર્ષથી પ્રભાત
નામનુ હિંદી અંગ્રેજી ઉર્દુ વિભાગવાળું ત્રિમાસિક શરૂ કર્યું છે અને તેની વ્યવસ્થા વિદ્યાર્થીએ કરે છે. પ્રભાતનું ખીજું વ વિષય પ્રવૃત્તિ. પણ શરૂ થઈ ગયુ છે. વિદ્વાના તેમજ વિદ્યાર્થીઓના વિવિધ લેખાથી તેને આકર્ષક બનાવવાના પ્રયાસ ચાલે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુરૂકુળમાં એક વિદ્યાર્થી મંડળ વિદ્યાર્થી પ્રતિનિધિ દ્વારા ચાલે છે, જે વિદ્યાર્થીઓની અડચણા તથા જરૂરીઆતાના વિચાર કરીને અધિષ્ઠાતાને કાને અવાજ પહેોંચાડે છે તથા ગુરૂકુળની અવ્યવસ્થામાં ગૃહપતિને સહાયતા આપે છે.
વકતૃત્વશક્તિ તથા લેખનશક્તિના વિકાસ માટે એક વકતૃત્વ સભા સ્થાપન કરવામાં આવી છે, જેમાં વિદ્યાર્થીઓ વિવિધ વિષયેાપર વિવેચન કરે છે અને મહિનામાં બે વખત કાઇ ખાસ વિષયને બદલે સુંદર કથા, ભજન, ઉર્દૂ કવિતા, મહા પુરૂષોના સ ંદેશ, જરૂરી સમાચાર, ક્રાપ્ત કાવ્ય, ચુટીકાઢેલ-પ્રહસન તથા મવાદ આદિના કાર્યક્રમ ગાઠવી જ્ઞાનવતાદ કરે છે.
ગુરૂકુળની વ્યવસ્થા વિદ્યાર્થી સ્વયંસેàા દ્વારા કરવામાં આવી છે. જ્ઞાનમંદિર, વાચનાલય, ઔષધાલય, અતિચિ સત્કાર, સ્ટેશનરી ખાતુ, અભ્યાસના પુસ્તકાનું કા, વ્યાયામ વ્યવસ્થા, સ્કાઉટ-નાયક વગેરે કાર્ય વિદ્યાર્થીઓએ ઉપાડી લીધાં છે અને વ્યવસ્થિત ચાલે છે
સ્વાશ્રયની દ્રષ્ટિએ કમરાની સમ્રાઇવની સફાઇ તેમજ વ્યવસ્થા, મદિરજીની પૂજા પીરસવાનું કા, ધંટ વ્યવસ્થા, ઉત્સવ–યેાજના બધુ વિદ્યાર્થીએ જ પોતાના હાથે કરે છે. અને નિયમાનુસાર તે ચાલ્યા કરે છે. રાના સદ્દઉપયાગ કરવાની દ્રષ્ટિએ મહા પુરૂષોની જયંતીએ વિશેષરૂપે ઉજવવામાં આવે છે તથા તહેવારાનું મહત્વ સમજાવવા ઉત્સવેા ચેાજવામાં આવ્યા છે.
પ્રવાસ.
પ્રવાસ એ શિક્ષણુનું મહત્વનું અંગ છે. એ દ્રષ્ટિએ પ્રત્યેક વર્ષે વિધાર્થીઓને જુદા જુદા પ્રદેશમાં યાત્રાર્થે લઇ જવામાં આવે છે. પહેલાં પાટણ, શ ંખેશ્વર, મલ્લીનાથ, અમદાવાદ, તારંગા તથા આયુ લઇ જવામાં આવ્યા હતા. છેલ્લા વર્ષોંમાં મુંબઇ, પાલીતાણા, જુનાગઢ, વધુથલી, ભાવનગર લઇ
જવામાં આવ્યાં હતાં.
ગુરૂકુળ ક્રૂ'ડમાં એક લાખનુ' સ્થાયી ક્રૂડ છે તેમજ ૫૪૦૦૦) સ્થાયી નિર્વાહ ક્રૂડમાં છે. જેનું વ્યાજ માત્ર વપરાય છે. સાધારણ ચાલુ ક્રૂડમાં ૧૧૦૦૦) છે. તેમજ બીલ્ડીંગ ક્રૂડમાં ૧૯૦૦૦) છે. પ્રત્યેક વિદ્યાર્થી દીઠ માસિક ભે
આય-વ્યય.
જનના ૧૦) કપડાના ૨) અભ્યાસ પાછળ ( સૂત્ર ખર્ચ ) ના પુસ્તકા સ્ટેશનરી, ૧) ઉદ્યોગ પાછળ ના દાના ના, સરસામાન શા, પ્રવાસના ર), પેાસ્ટ )=,
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ve
દીવાબતી ૦), તથા પરચુરણ વાર, મળી માસિક એક વિદ્યાર્થી દીઠ ૨૫) ખર્ચ આવે છે. ૧૯૨૯ માં સ્થાયી ફંડમાં ૧૦૦૦૦) ચાલુ સાધારણુમાં ૭૪૦૦) વ્યાજના ૮૮૦૦) ચાલુ નિર્વાહમાં ૫૦૦૦) ની આવક થઈ. હજુ જમીન લેવાની છે. મકાન બનાવવાના છે. વિદ્યાર્થીઓ વધતા જાય છે. સમાજ સંસ્થાને પ્રસંગે પ્રસંગે યાદ કરે.
આ ચાર વર્ષના બાળક ગુરૂકુળને પ્રગતિ અને પ્રવૃત્તિને ટુંકો ઈતિહાસ-ચાર વર્ષમાં હજુ તે માત્ર શરીર બંધાયું છે. હજી સુવ્યવસ્થા, સુચારૂ સંચાલન વિકાસ અને ઉદ્દેશ્ય પૂર્તિના અનેક કાર્યો બાકી છે. દાનવીરે દાનનાં ઝરણું વહેવરાવે તે આ સંસ્થા જેન સમાજનું ભૂષણ બની રહેશે.
== = = ==== == = = === છે બ્રહ્મચર્યના લાભો.
== ==×==== == ===== = मातृवत् परदारेषु, परद्रव्येषु लोष्टवत् ॥
आत्मवत् सर्वभूतेषु यः पश्यति स पश्यति ।। પરસ્ત્રી માત તુલ્ય સમજે, પરદ્રવ્ય ધૂળના ઢેફામ સમજે, સર્વે પ્રાણી માત્રને આત્મા સમાન જ લેખે તેજ ખરે જ્ઞાની અને તેજ ખો વિવેકી જાણવો.
શી સન મૂi-જે મનુષ્યમાં આ ભૂષણ નથી તે ભલે ઉદાર હોય, ધનાઢ્ય હાય, અધિકારી હાય-પણ તે ભૂષણ રહિત છે. એમ નક્કી જાણવું માટે શીયળ ભૂષણ અંગીકાર કરે. સ્ત્રીઓથી સર્જાશે દૂર રહેવાય તે તો ઘણું જ ઉત્તમ છે છતાં ગૃહસ્થને તે હદ સુધી પહોંચતાં જેટલો વખત લાગે ત્યાં સુધી સ્વદારા સંતેષ અથવા એકજ પત્નીવ્રત તો અવશ્ય હોવું જોઈએ.
શ્રીમદ હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે યોગશાસ્ત્રમાં ચતુર્થવ્રત અધિકારમાં સ્ત્રીને સર્પણની ઉપમા આપી છે, કેમકે ગામાન્તરે જતાં સપનું સામી આવી કે આડી ઉતરી હોય તો અપશુકન થાય છે, કાર્ય સફળ થવા બદલે વિઘરૂપ થાય છે; તેવી જ રીતે મોક્ષ નગરે જતાં સામે જ ઉભેલી સ્ત્રીરૂપી પણ અપશુકનરૂપ છે મેક્ષમાર્ગે જતાં અટકાવનારી છે. સુદર્શન શેઠ જેવા મહાપુરૂષોના અને સીતા જેવી મહા સતીઓના ચરિત્રો અહાનીશ સ્મરણમાં રાખે કે જેથી આલંબને ઘણું જ ઉપયોગી થાય.
બ્રહ્મચર્યથી શારિરિક આરોગ્યતા સારી સચવાય છે, વળી આરોગ્યતાની ઘણું ચાવીઓ છે તેમાં પણ તેની મુખ્ય ચાવી બ્રહ્મચર્ય છે. સારી હવા, સારું પાણી, સારે ખેરાક વિગેરેથી આપણે આરોગ્ય મેળવી શકીએ, પણ જેટલો પૈસે
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રહ્મચય ના લાભે.
૨૮
કમાઇએ તેટલે ઉડાવીએ તે પાસે પુજી શી રહેવાના છે ? તે માટે સ્રી અને પુરૂષ બન્નેને આરાગ્યરૂપી ધન સાચવવાને સારૂ ખરીરીતે બ્રહ્મચર્યની સંપૂર્ણ` જરૂર છે. બ્રહ્મચર્ય એટલે શુ તે સવાલ થશે ? તે સ્ત્રી પુરૂષ એક બીજાને વિષયની ઇચ્છા એ સ્પર્શ ન કરવે! એટલુ જ નહીં, પણ એ બાબત વિચાર પણ નહીં લાવવે એ બાબતનું સ્વપ્નું પણ ન હેાવુ જોઇએ.
ઘડપણમાં બુદ્ધિ મદ થવાને બદલે તેજ થવી જોઇએ, આ દેહે મેળવેલે અનુભવ આપણને તથા બીજાને ઉપયાગી થઇ શકે એવી આપણી સ્થિતિ રહેવી જોઇએ. જેએ બ્રહ્મચર્ય પાળે તેની તેવી અવશ્ય સ્થિતિ રહે છે. તેને મરણને ભય નથી અને મરણુ સમયે પણ ઇશ્વરને ભૂલતે નથી, તે ખાટાં વલખાં મારતે નથી અને ચાળા કરતા નથી. તે હસમુખે ચહેરે આ દેહને છેડી દેવને પોતાના હિસાબ આપવા જાય છે. આમાં શીલધારી જે પુરૂષ કે સ્ત્રી મરે તેઓએ જ ખરૂં આરોગ્ય જાળવ્યું અને જીવન જીવ્યું ગણાય. આપણે સાધારણ રીતે વિચાર કરતા નથી કે આ જગતમાં માજ મજા, અદેખાઇ, મેટાઇ, આડંબર, ગુસ્સા, અધિરાઇ ઝેર વિગેરેનુ મૂળ આપણે બ્રહ્મચર્યના ભંગ કરીએ છીએ તેજ છે.
કેટલાક કહે છે કે આવુ બ્રહ્મચર્ય પાળનારને કાણુ જુએ છે ? આવું બ્રહ્મચ બધા પાળે તેા દુનીયાનું સત્યાનાશ વાળે, તા આ બન્ને સવાલનું મૂળ આપણી બીક અને કાયરતા છે. આપણે બ્રહ્મચર્ય પાળવા માગતા નથી, એટલે તેમાંથી નીકળી જવાનું બહાનું શેાધીએ છીએ. બ્રહ્મચર્ય પાળનારા આ દુનીયામાં ઘણાએ પડ્યા છે, પણ તેને શોધતાં તુરત જ મળતાં હેાય તે તેનું મુલ્ય પણ શું હાય ! હીરાને મેળવતાં પૃથ્વીના આંતરડામાં હુન્તરે મજુરાને ગાંધાઇ રહેવુ પડે છે, અને ત્યારપછી પણ પર્વત જેટલી કાંકરીઓમાંથી એક મુઠી જેટલા હીરા માંડ માંડ હાથ આવે છે; ત્યારે બ્રહ્મચર્ય પાળનારા હીરાને શેાધવાને સારૂ કેટલે પ્રયત્ન કરવા જોઈએ ? હવે ઉપરના વિચારા જંજાળી માણસા કેમ અમલમાં મૂકી શકે ? સરસમાં સરસ શુ છે તે જોવુ' અને તેના નમુના આપણી પાસે રાખીયે તા પછી તેની તેવીજ કે ઉતરતી નકલ કરી શકીએ. બાળક પાસે અક્ષર લખાવીએ ત્યારે સારામાં સારા અક્ષરના નમુના તેની પાસે મૂકીશું તે બાળક તે ઉપરથી પેાતાની શક્તી પ્રમાણે પુરી કે અધુરી નકલ કરશે; તેમજ આપણે અખંડ બ્રહ્મ ચ ના નમુના આપણી સામે રાખી તેની નકલ કરવા મથી શકીએ તેમ છીએ, પરણ્યા એટલે શું? કુદરતી કાયદા તે એ છે કે જયારે સ્ત્રી-પુરૂષને પ્રજાની ઇચ્છા થાય ત્યારે જ તેઓ બ્રહ્મચય ને તેા. આમ વિચાર પૂર્વક કેાઇ જોડું વધે કે ચાર પાંચ વર્ષે એક વેળા બ્રહ્મચર્ય તેાડે અને ગાંડા નહી અને તે તેની પાસે વીર્ય રૂપી પુંજી ઠીક એકઠી રહી શકશે. ભાગ્યેજ એવાં સ્ત્રી પુરૂષ આપણાં જોવામાં આવશે જેએ માત્ર પ્રજાની ઉત્પત્તિને ખાતર જ કામભાગ કરતા હાય. બાકી
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. હજારે માણસે તો નિરંતર કામગ ભોગવે છે, ઇરછે છે, અને કરે છે તેનું પરિણામ એ આવે છે કે તેઓની ઈચ્છા વિરૂદ્ધ પ્રજા ઉત્પન્ન થાય છે. આ વિષયભોગ ભોગવતાં આપણે એટલાં આંધળા ભીત બની જઇયે છીએ કે, સામેનો વિચાર જ કરતા નથી. આમાં સ્ત્રી કરતાં પુરૂષ વધારે ગુન્હેગાર છે. પોતાના ગાંડપણમાં સ્ત્રીની નબળાઈ, પ્રજાનો ભાર ઉપાડવાની, તેને ઉછેરવાની તેનામાં તાકાદ છે કે નહીં તેનો ખ્યાલ પણ રહેતો નથી. પણ આપણે આપણી સ્ત્રીઓ ઉપર બજે લાદતાં આપણે ઘડીભર વિચાર કરતા નથી અને આપણી પ્રજા નબળી વીર્યહીન, બાયલી, અને બુદ્ધિહીન થાય તેની દરકાર પણ રાખતા નથી. તુરત વાવેલા ઝાડમાં ફી થાય તો તે નબળું હોય છે એમ આપણે જાણીએ છીએ. તે ઝાડને ફળ ન બાજે એવા આપણે ઈલાજ લઈએ છીએ; છતાં બાળક વરથી બાળક સ્ત્રીને પ્રજા ઉત્પન્ન થાય અને આપણે તે આનંદ માનીયે એ તો ભીંત ભૂલવા જેવું થયું. હિંદુસ્તાનમાં અથવા તમારા કુટુંબમાં નમાલાં નબળાં બાળકે કીડીની માફક ઉભ રાય તેથી હીંદુસ્તાનને કે દુનિયાનો કે તમારા કુટુંબનો શો ઉદ્ધાર થઈ શકે ? પશુઓ આપણા કરતાં સારા છે. જ્યારે તેઓને પ્રજા ઉત્પન્ન કરવી હોય ત્યારે જ નરમાદાને મેળાપ થાય છે. મેળાપ પછી ને ગર્ભકાળ તથા જન્મ પછી બચ્યું ધાવણ છોડી મોટું થાય ત્યાંસુધીનો કાળ તદ્દન પવિત્ર ગણાવા જોઈએ. પુરૂષે તથા સ્ત્રીએ તે કાળ દરમીયાન તો બ્રહ્મચર્ય પાળવું જ જોઈએ, તેને બદલે આપણે ઘડીભર વિચાર કર્યા વિના આપણું કાર્ય કર્યું જ જઈએ છીએ આવા રોગી મન આપણું છે. એનું નામ અસાધ્ય રોગ. એ આપણને મોતની મુલા. કાત કરાવે છે, અને માત થતું નથી ત્યાં સુધી પેલા માણસની માફક જ્યાં ત્યાં ભમ્યાં કરીએ છીએ. પરણેલા સ્ત્રી પુરૂષોની ખાસ ફરજ છે કે તેઓએ પોતાના વિવાહના બે અર્થ નહીં કરતાં શુદ્ધ અર્થ કરી જ્યારે ખરેખર પ્રજા ન હોય ત્યારે તે માટે મર્યાદિત કામગની ઈચ્છા કરવી.
આ પણ દયામણું દશામાં આમ કરવું બહુ મુશ્કેલ છે. આપણે ખોરાક, આપણું રહેણી કરણી, આપણી વાતે, આપણી આસપાસના દેખાવ, એ બધાં આપણી વિષય વાસના જાગૃત કરે છે, જેઓ વિચાર કરી તે કરવું જોઈએ તે કરવાનો પ્રયત્ન કરવા તૈયાર હોય તેને સારૂ આ લખાણ છે. અને જેઓ પિતાની કંગાલ દશાને જોઈ શક્યા છે ને તેથી કંઈક ભાગે કંટાળ્યા છે તેને સહાય કરવાને આ લખાણનો હેતુ છે.
વીર્યનું જતન કરવાને સારું સ્વચ્છ હવા સ્વચ્છ પાણી સ્વચ્છ ખોરાક, અને સ્વચ૭ વિચારની પુરી જરૂર છે. આમ નિતિને આરોગ્યની સાથે ઘણે નિકટ સંબંધ છે. સંપૂર્ણ નીતિવાન જ સંપૂર્ણ આરોગ્ય મેળવી શકે છે. માટે જાગ્યા ત્યાંથી સવાર સમજી ઉપરનું લખવું ખૂબ વિચારી જે તે સુચના અમલમાં
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રહ્મચર્ય ના લાભા.
૨૯૧
મુકશે તેઓને પ્રત્યક્ષ અનુભવ થશે ઘેાડી મુદત જેણે બ્રહ્મચર્ય પાળ્યું હશે તે પશુ પોતાના મનનુ વધેલુ બળ અને શરીરનુ બળ એ મને જોઈ શકયા હશે, અને એક વખત જો તેના હાથમાં પારસમણી આવશે તે તેને જીવની સાથે જતન કરી સાચવશે, જરાએ ચુકશે તેા તરત જોઇ લેશે કે તેણે માટી ભૂલ કરી છે.
જએ અખંડ બ્રહ્મચર્ય પાળી શકયા તેઓનુ શારીરિક. માનસિક, નૈતિક બળ જેણે જોયુ હેય તેજ વિચારી શકે-તેનુ વર્ણન કરી શકે. આ પ્રકરણમાં પરણેલાને-પુરૂષ તથા સ્ત્રીને બ્રહ્મચર્ય પાળવાની સલાહ આપવામાં આવી છે.
હવે પરણેલાને બ્રહ્મચર્ય પાળવાના ઉપાય મતાવી આ લખાણુ મધ કરીએ. ખારાક હવા અને પાણીના નિયમો જાળવ્યાથી પરણેલા માણસેા બ્રહ્મચર્ય જાળવી શકે છે, અને એ પ્રમાણે જો ન જાળવી શકે તા તેઓએ પાતાની સ્ત્રી સાથેની એકાંત તજવી જોઇએ. વિચાર કરતાં દેખાય છે કે સ્ત્રીની સાથે વિષય લેાગવવા સિવાય એકાંતની જરૂર હાય નહિ. રાત્રે સ્ત્રી પુરૂષોએ જુદી ઓરડીમાં સુવુ જોઇએ. દિવસના ભાગમાં બન્નેએ સારા ધંધામાં અને સારા વિચારામાં રાકાયેલા રહેવું જોઇએ. પેાતાના સુવિચારને ઉત્તેજન મળે તેવા ઉત્તમ પુસ્તકા વાંચવા, તેવા પુરૂષાના ચિત્ર વાંચવા અને ભેગમાં તેા દુ:ખ જ રહ્યું છે એ વિચાર વારંવાર કરવા. બ્રહ્મચર્ય નું સતત પાલન કરનારે નીચેના નિયમનુ પાલન કરવું,
અલ્પ આહાર કરવેા, આહારમાં પણ મશાલા, મહુ ઘીવાળા તળેલા, અને મીઠાઇઓના અને માદકપદાર્થો આદિના ત્યાગ કરવા જોઇએ અને મદિરાપાન તે કરાય જ નહિ. પણ અનેક પ્રકારના પીણાં ચા, કાવા, કાઢા વગેરે દવા તરીકે જ પીવાય. હુંમેશાં પીવાય નહીં. ભારે ખારાક તા નજ ખવાય. રાત્રીભાજનને ત્યાગ કરવા. ભુખે પેટે સુવુ, તેથી છેલ્લુ લેાજન હમેશાં હલકુ ખાવુ, શૃંગારના પુસ્તકા ન વાંચવા, તેવી વાતા ન કરવી અને ન સાંભળવી, સ્ત્રી માત્ર એન સમાન સમજી કદી તેની તરફ તાકીને ન જોવું. આ સુંદર છે આ સુ ંદર નથી તેવા વિચાર સરખા પણ ન કરવા. હવે મનુષ્યાએ પણ બ્રહ્મચારી થવુ જોઇએ. કહ્યું છે કે ઉત્કૃષ્ટ શ્રાવક સચિત્ત આહારને વનાર, એકાસણું ભાજન કરનાર; તેમજ બ્રહ્મચારી જ હોય છે માટે બ્રહ્મચર્ય નું પાલન કરવું. વળી ભગવાને કહ્યું છે કે~~
મૈથુન સંજ્ઞામાં આરૂઢ થયેલ પ્રાણી નવ લાખ સુક્ષ્મ જીવાને હણે છે એમ તીર્થંકર ભગવાને કહ્યું છે, માટે એ કથનને આદર પૂર્વક શ્રદ્ધાથી માને.
ભગવતીના અંગના ખીજા શતકના પાંચમાં ઉદ્દેશામાં કહ્યું છે કે ૮ મૈથુન સેવનારથી કેવા અસંયમ થાય ? તે હું ગૈતમ ! તે જેમ કેાઇ પુરૂષ રૂની ભરેલી વાંસની નળી અથવા ખરૂની નળી હાય અને પછી તપાવેલા કનકવડે અથવા લેાઢાની સળીવડે ખુબ ઘણું કરે. ગોતમ એવી રીતે મૈથુન સેવનારથી અસંયમ કરાય છે. હવે સ્ત્રી-પુરૂષના સંચાગથી ઉત્પન્ન થતા અસંખ્યાતા સમુર્ણિમ પંચેન્દ્રિય મનુષ્યા હણાય છે. તે કહે છે કે સ્ત્રી પુરૂષના મૈથુનથી અસંખ્યાતા પ ંચેન્દ્રિય સમૂળીમ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૯૨
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનદ પ્રા.
આત્મ-વિશ્વાસ.
વિલદાસ મૂ. શાહ, બી. એ. ( ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૭૦ થી શરૂ, )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંશયથી જ આપણી કાર્ય સંપાદિકા શકિત પાંગળી બની જાય છે. કાઇપણ કામ કરવા પહેલાં મનુષ્યને એટલે વિશ્વાસ જરૂર હાવા જોઇએ કે હું આ કા અવશ્ય કરી શકીશ. જ્યાં સુધી સ`શયા લેશ પણ એનામાં હશે ત્યાં સુધી તે પેાતાનાં કાર્યમાં સંપૂર્ણ સફળતા નહિ જ મેળવી શકે. જે સનુષ્યના ઉદ્દેશ આત્મવિશ્વાસ તથા મહાન્ અભિલાષાથી ભર્યો હોય છે તેના તે જ્યાં સુધી પોતાના ઉદ્દેશ પુરેપુરા પાર પડતા નથી ત્યાં સુધી ચેન પડતુ નથી-સતેાષ થતા નથી. એવા મનુષ્યના માર્ગમાં ગમે તેટલી મુશ્કેલીએ આવી પડશે તે પણ તે અદ્ભુત સફ્
લતા પ્રાપ્ત કરવાના.
હું જાણું છું કે જે લેાકેાએ સંસારમાં અદ્ભુત સફળતા પ્રાપ્ત કરી છે તેઓ હુંમેશાં એમ જ માનતા હોય છે કે અમારા પાસા હંમેશાં સીધા જ પડશે, કાંદ પણ અવળા નહિ પડે. પાતાના ઉદ્દેશને માર્ગ તેને ગમે તેટલે કટકકીણું અને અન્ધકારમય જણાતા હાય તે પણ તેઓમાં એટલી બધી દ્રઢ આશા અને વિશ્વાસ હાય છે કે અમને અમારા ઉદ્દેશ પ્રાપ્ત કરવામાં જરૂર સફલતા મશે જ. એ રીતે આશામય મનાભાવ રાખવાથી તેએ સફળતાના તત્વને પોતાની તરફ ખેંચી રહ્યા ાય છે.
આપણી શિકતઓને આપણે જેવા હુકમ કરશુ તેવુ જ કામ તે કરશે. જો આપણે તેની પાસેથી ઘણું માગીએ અને એવી આશા રાખીએ કે તે કિતએ આપણને અવશ્ય મદદ કરશે જ તેા જરૂર તેઓ આપણા મનારથા સલ કરવામાં
મદદ કરવાની,
મનુષ્યા ઉત્પન્ન થાય છે, એમ જિનરાજ સમસ્ત અંગેાના વિસ્તારથી મનેહર પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગમાં કહે છે. બીજુ કામી વિષયાત્ મનુષ્યને સત્યવાદીપણું સંભ વતુ નથી. એક સકળજન પ્રસિદ્ધે વળી કહ્યું છે કે વણીક, વેશ્યા, ચાર, જુગારી પરસ્ત્રીલ પટ, દ્વારપાળ અને નાસ્તિક એ સાત અસત્યના મદિર છે.
સવ્રતમાં બ્રહ્મચર્ય વ્રત મુખ્ય છે. નવ વાડાથી તેનુ રક્ષણ કરવાનું છે, તેમ કરતાં સુદર્શન શેઠ વગેરે પુરૂષા, સીતા, ચ ંદનબાળા વિગેરે સ્ત્રીઓના નામેા સુવર્ણાક્ષરે શાસ્ત્રમાં અંકીત થયા છે અને મેાક્ષ પામેલ છે જેથી ઉપરના લેખમાંથી ગ્રહણ કરી અને તેટલા પ્રયત્ન બ્રહ્મચર્ય સેવન માટે મુમુક્ષુ આત્માએ કરવા. એક મુનિ.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મ-વિશ્વાસ.
૨૯૩
આપણી માનિસક શિકતએ આપણા આત્મવિશ્વાસ તથા ધૈર્ય ઉપર નિર્ભર રહેલી છે. તેઓ આપણી કાર્યકર ઇચ્છા શકિતને પુરેપુરી આધીન છે. એટલા માટે જો આપણી ઇચ્છાકિત શિથિલ અને નબળી હશે તે આપણી માનસિક શિકત એનું કાય પણ એવું જ બનશે. આપણા આત્મવિશ્વાસ તથા ધૈ માં શિથિલતા આવે છે કે તરતજ આપણી કાર્ય સંપાદિકા શકિતમાં પશુ નબળાઇ આવી જાય છે.
મારા માટે ખધું સારૂ જ થશે એમ માનવા કરતાં મનુષ્યના જીવનને માટે ખીજી કેાઇ વધારે સારી વાત નથી એમ મારૂ ચાક્કસ માનવું છે. પ્રત્યેક મનુષ્યે હમેશાં એમજ માનવું કે હું જે કોઇ કાર્ય હાથમાં લઇશ એમાં મને અવશ્ય સફ
લતા જ પ્રાપ્ત થશે.
અનેક મનુષ્યા એવી દુરાશા ધારી બેઠા હોય છે કે અમને કદિપણું સફલતા નિર્ડ મળે, અમારૂં નશીખ પ્રતિકૃળ છે. તેઓના માનસિક ભાવ સફ્ળતા–વિજયને અનુકુળ નથી હોતા. તેએ અસફળતાના જ પરમાણુને પેાતાની તરફ ખેંચી રહ્યા હાય છે. સલતા અથવા વિજય પ્રથમ તે મનમાં જ ઉત્પન્ન થાય છે. જો આપણુ મન શંકાશીલ વિચારોથી ભરેલું હશે તે એનું પરિણામ પશુ એવુ જ નિરાશાજનક આવશે. વિજયમાળા પહેરવા માટે અવિચળ શ્રદ્વાની અત્યન્ત આવશ્યકતા છે. ઘણા માણુસેાની સ્વાભાવિક પ્રવૃત્તિ વિજય તરફ જ ઝુકી રહેલી હાય છે. તેઓતે દિવસ રાત વિજયના સ્વપ્ના સેવી રહ્યા હાય છે. તેઓની દ્રષ્ટિમાં સફલતા પ્રકાશી રહેલી હાય છે. તેએને એવી ટેવ જ પડી ગઇ હાય છે કે તેઓ વિજય–સફલતાના વિશ્વાસપૂર્વક જ કોઇ પણ કાર્ય શરૂ કરે છે અને તેની અંદર અદ્ભુત સફલતા પ્રાપ્ત કરે છે.
ઘણા મનુષ્યા મધ્યમ સ્થિતિમાં પડયા રહે છે એનુ કારણ એ છે કે તેઓ પોતાના માર્ગમાં નડનાર મુશ્કેલીઓને નિર ંતર ખ્યાલ કરનાર હાય છે. એમ કરવાથી તેઓનુ મન ભાંગી જાય છે. તેઓ સાહસ કર્યું કરવાને લાયક નથી રહેતા, તેઓની ઉત્પાદક શિકત નષ્ટ થઇ જાય છે. તેઓનુ મન નિષેધાત્મક બની જાય છે આશા તથા આત્મ વિશ્વાસ જ એવી વસ્તુ છે કે જે આપણી શકિતઓને જાગ્રત કરે છે અને આપણી ઉત્પાદક શકિતમાં ખમણેા તમણા વધારા કરે છે.
જે મનુષ્ય ચારે તરફ વિઘ્ના અને મુશ્કેલીએ જ જોયા કરે છે તેનું આત્મમૂળ નખળું પડી જાય છે અને તે કાઇપણ મહાન્ કાર્ય કરી શકતા નથી. તેનાં મગજમાંથી કઇપણ નવા આવિષ્કારની સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન નથી થતી. કેમકે તેની ઉત્પા દક શકિત ઉપર નિરાશામય કાળા પડદો પડી જાય છે તેમજ તે મનુષ્યની સ ંકીણું દ્રષ્ટિને લઇને તે શિત પ્રકાશિત નથી થઈ શકત. જો આપણે કદિ કાઈ એવા મનુષ્યને જોઇએ કે જે મહાન કાર્ય કરી રહ્યો હાય છે તે આપણે સમજી લેવું જોઇએ કે તે પોતાના માર્ગોમાં આવનાર વિધ્ના તથા મુશ્કેલીઓની સામે આતશય વીરતાપૂર્વક થઈ રહ્યો હોય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નેપોલીયનના જીવન ઉપરથી આપણને માલુમ પડે છે કે જ્યારે એ વીરપુરૂષ ના માર્ગમાં આલસ પર્વત આવ્યા ત્યારે તેના સાથીઓએ તેને કહ્યું કે આ દુર્ભેદ્ય પર્વતને આપણું સેના કેવી રીતે ઓળંગી શકશે? ત્યારે તે નેપલીયને હસીને જવાબ આપે કે એમાંથી જ માગ કરવામાં આવશે. બસ, પછી શીવાર? કામ શરૂ કરી દીધું. આલસ પર્વતમાં જ માર્ગ કરવામાં આવ્યો. કેઈપણ મનુષ્ય જરાપણ અચકાયા વગર કહી શકે એ બધું તે વીરપુરૂષના સાહસ અને આત્મવિશ્વાસનું પરિણામ હતું.
તેજ મનુષ્ય ખરેખરો મનુષ્ય કહેવડાવવાને અધિકારી છે કે જે પિતાને આદર્શ પૂર્ણ કરવા માટે તન, મન, ધનથી લાગી જાય છે. મન, વચન કાયાને એક કરી નાખે છે. જે ભારપૂર્વક એમ જણાવે છે કે અસફળતા-અવિજય જેવી કોઈ વસ્તુ જ નથી, જેને વિજય-સફળતા ઉપર સંપૂર્ણ આત્મ-વિશ્વાસ હોય છે.
આપણી અંદર એવી યોગ્યતા છે કે જેને લઈને મહાન કાર્યો કરી શકાય છે, તેથી જે આપણને એવી શ્રદ્ધા હોય કે આપણે મોટા મોટા કાર્ય કરી શકશું તે જરૂર આપણને સફલતા મળશે જ.
શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસને એટલા માટે જ ઉત્પન્ન કરવામાં આવ્યા છે કે તેઓ આપણને પડતા બચાવી લેવા માટે આપણા હાથ પકડે, આપણને મુશ્કેલીના વખતે શૈર્ય તેમજ આશ્વાસન આપે. દરિયામાં તેફાનેને વખતે નાવિકને દિગ્દર્શન યંત્ર જેટલું ઉપગી છે તેટલાજ તે મનુષ્યને ઉપયોગી છે. જેવી રીતે ઘોર તોફાન વખતે પણ નાવિકને એ યંત્રને લઈને એટલું આશ્વાસન રહે છે કે ગમે તેટલું તોફાન હશે, સમુદ્રમાં ગમે તેટલે અંધકાર હશે તો પણ એ યંત્રની સલાહથી હું સાચી દિશા શોધી કાઢીને નિર્દિષ્ટ સ્થળે પહોંચી શકીશ, એવી રીતે જે મનુષ્યમાં સંપૂર્ણ આત્મવિશ્વાસ હોય છે તેને એટલું અભિમાન રહે છે કે ગમે તેટલી મુશીબતના પર્વતે મારા માર્ગમાં આવશે તો પણ મારામાં એવી શકિત રહેલ છે કે જેની મદદથી હું મારા માર્ગ સાફ કરી શકીશ.
જે માણસ શકિતવાન હોય છે, આત્મવિશ્વાસ અને દઢાગ્રહી હોય છે, જે એમ માને છે કે સંસારમાં એવો કોઈ પદાર્થ નથી, એવી કોઇ વિપત્તિ નથી, કે જે મારી શકિતની સામે થઈ શકે. કાયર મનુષ્ય જ એનાથી ડરે છે, માર્ગમાં એને જોઈ પદભ્રષ્ટ થઈ જાય છે, પરંતુ હું તે એના ઉપર પુરેપુરો વિજય મેળવી શકીશ એવા માણસને માટે દુનિયા પતે માર્ગ કરી આપે છે. તમારા માથે જવાબદારી લેતા જરા પણું ન ગભરાશે. એટલે ચોકકસ વિચાર રાખો કે જે જવાબદારી તમારા માથે પડશે તેનાથી તમે બીજા મનુષ્યોને ઠીક નભાવી શકશો. ધારો કે તમને કઈ ઉંચી જવાબદારીની પદવી મળવાની છે, તમે તે લેતાં ગભ. રાએ છે, તમે એમ ઈચ્છે છે કે એ પદવી આગળ ઉપર લેવા લાયક છે, હમણાં
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મવિશ્વાસ,
૨૯૫
નહિ. તો કહે કે એમાં તમને શો લાભ થવાને ? જે તમે તે સ્વીકારી લેશે અને સારી રીતે તે ચલાવી લેશે તે ધીમે ધીમે તે વસ્તુ તમને ટેવરૂપે થઈ જશે અને તમને તેનો જરા પણ બેજે નહિ જણાય. તેમજ તેનાથી તમારી ઉચ્ચ પદવી સ્વીકારવાની યેગ્યતા વધી જશે અને સહજ સ્વભાવથી તમે જબરજસ્ત જવાબદારીનું કાર્ય કરી શકશે.
જે વસ્તુ તમારા માટે પરમ હિતકર છે તે ગમે તેટલી કઠિન કે અપ્રાપ્ય હોય તો પણ તે પ્રાપ્ત કરવા માટે તમે નિશ્ચય કરી લ્યો. તમને તે જરૂર પ્રાપ્ત થશેજ. એ પ્રકારના નિશ્ચયથી તમારું મનુષ્યત્વ વધશે. મોટાઈની આકાંક્ષા કરતાં ન ડરો. ખુલ્લા દિલથી એ પ્રકારની આકાંક્ષા કરતા રહે. જરૂર તમારામાં એવી શકિતઓ વિકસિત બનીને સહાય કરશે કે જેની તમને સ્વપનમાં પણ કપના નહિ હોય, મેટાઇની મહત્વાકાંક્ષા કરવાથી આપણા આત્માની સર્વોત્કૃષ્ટ શકિતઓનો મહાન વિકાસ થાય છે એટલું જ નહિ પણ તેઓ જાગૃત થઈ જાય છે.
હમેશાં તમારી જાતને સૌભાગ્યશાળી જ માને. એમ કરવાની ટેવ પડવાથી જુઓ કે કેવું પ્રભાવશાળી ફળ આવે છે. એવી જાતની ટેવ પાડો કે જેને લઈને તમે જીવનના પ્રત્યેક અનુભવોમાંથી શ્રેષ્ઠતાની જ આશા રાખી શકો. લોકોમાં એ વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરો કે તેમાં તમને સંભાગ્યશાળી જ માને–તેઓને એ જ ખ્યાલ થઈ જાય કે તમને દરેક કાર્યમાં યશ જ મળશે.
- અમેરિકાના ભૂતપૂર્વ પ્રેસિડન્ટ રૂઝવેલ્ટની લેકમાં એવી ખ્યાતિ બંધાણી હતી કે તે જે કાર્ય હાથમાં લે છે તેમાં યશ જ મેળવે છે. એ પ્રકારની ખ્યાતિથી એ મહાનુભાવને બહુ જ લાભ થયે. મહાશય રૂઝવેલની એવી ખ્યાતિ હતી કે તે રાજય કાર્યોમાં બહુજ કુશળ છે, અદ્વિતીય છે. તેને માટે મોટી આશાઓ રાખી શકાતી હતી. તે ગમે તે કાર્ય કરે, ગમે તે માર્ગે જાય તે પણ લોકોને એવા વિશ્વાસ હતો કે તે જરૂર વિજયી બનશે જ. આજતના આશામય વિચારોના પ્રભાવથી મહાશય રૂઝવેલ્ટની કાર્ય સંપાદિકા શક્તિને ઘણું મદદ મળતી હતી. તેની ઈચ્છા શકિત એ જતના દિવ્ય જલસિંચનથી ખીલી ઉઠતી હતી, તેને એ દઢ વિશ્વાસ હતો કે મારું જીવન મહાન કાર્યો કરવા માટે જ નિમાયેલું છે, તેથી મારે મહાન કાર્યો જ કરવાં જોઈએ. મારે દેશના સુખ, સમૃદ્ધિ તથા સભ્યતામાં વધારે કરવાના કાર્યમાં લાગી જવું જોઈએ. મારા હાથે જ એ કાર્ય થવું જોઈએ. આપણે કહી શકીએ કે તેની આત્મશ્રદ્ધાએ આખા દેશના વિશ્વાસને પોતાની તરફ ખેંચી લીધે. તેની સુકીર્તિની સુગધ આજે અમેરિકાના પ્રત્યેક હૃદયને આનંદિત કરી રહી છે. હું જે કાંઈ ઈચ્છું તે કહી શકીશ એ જાતને આત્મવિશ્વાસ તમારામાં જેટલે વધશે તેટલી તમારી કાર્ય સંપાદિકા શકિત વધશે. તમે મોટાઈના વિચાર સે-જરૂર તમે મેટા થશે.
(સંપૂર્ણ )
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૬
શ્રી મામાનંદ પ્રકાશ.
કોણે દીઠી કાલ.
દેહરા. કેક ગયા કેક જાય છે, કેક થશે બેહાલ સુકૃત સાથે આવશે, કોણે દીઠી કાલ. ૧ ઠાઠમાઠ ઠાલે સહુ, દીપક ઝાકઝમાળ; તે પણ બુઝાઈ જશે, કોણે દીઠી કાલ. ૨ પંખી ટોળું વૃક્ષ પર, હળીમળ્યું છે. હાલ; પ્રભાતમાં ઉડી જશે, કેણે દીઠી કાલ. ૩ પુષ્પ સુગંધ થકી બની, અનુપમ કુલની માળ; તે પણ કરમાઈ જશે, કોણે દીઠી કાલ. ૪ જાય છે તે તે જાય છે, સોના એ જ હવાલ; માન કહ્યું રે માનવી, કોણે દીઠી કાલ. ૫ સુકૃતના શા વાયદા, સુકૃત કરવું હાલ; એક દિન એ આવશે, કોણે દીઠી કાલ. ૬ પુત્ર પુત્રીને પ્રેમદા, પરંતુ રાખે વહાલ; પણ સૈ સ્વારથના સગાં, કોણે દીઠી કાલ. ૭ દ્રષ્ટિ વિપર્યાસે તુંને, ભાસે સુખ રૂપ જાળ; પસ્તા પાછળ થશે, કોણે દીઠી કાલ, ૮ નિશ્ચિત કેમ બેસી રહ્યો, કાળ ઝડપશે કાલ, જાગી જે રે જીવડા, કોણે દીઠી કાલ. ૯ ચાર ચાર ચોરી કરે, કરશે હાલ હવાલ, લુંટારા લુંટી જશે, કોણે દીઠી કાલ. ૧૦ તે માટે સજ થઈ રહે, સાવચેત હુશિયાર; ફાવે નહિ આવે નહિ, કોણે દીઠી કાલ. ૧૧ સ્વચછ વારિને પામવા, પાણું પેલાં પાળ; રચવી રૂડી રીતથી, કોણે દીઠી કાલ. ૧૨ પુણ્ય-વારિને પામવા, સુકૃત્યરૂપી પાળ; આખર કામે આવશે, કોણે દીઠી કાલ. ૧૩
દફતરી નંદલાલ વનેચંદ,
મોરબી.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી ગુરૂદેવ જયન્તિ મહેાસત્ય.
ॐ
શ્રી ગુરૂદેવ જયન્તિ મહોત્સવ.
( દાહરા )
જયન્તિ શ્રી ગુરૂદેવની, ઉજવીએ મળી આજ; ગુણગાન કરી શેષ ગુણ, ગ્રહિયે નિજ હિત કાજ.
<<
( જાગ મુઝ વ્હાલા બાળ—એ ચાલ. ) વદન આજ કરીએ ભ્રાત ! સ્મરણ યાગ સારે; ઉત્સવે જયન્તિને, ગુણ કેળવી સુધારા. વંદન॰ “આત્મારામ” અપર નામ, વિજયાન ંદ જાના; વિરહ સુરિ સમયમાં, પત્તુ પ્રથમ ધર પિછાનેા. વદને પદવી પ્રક મેળવી, ગુણ તદનુયાગ કેળવી; વિચરી વિવિધ દેશ, શ્રેષ્ઠ કીતિ જેણે મેળવી. વદન “ શ્રી વિજયાનંદ સૂરીશ્વર છે,” દીવ્ય દેહુ ધારી; મૂર્તિમાન દૃશ્ય સ્મરણુ,—પથથી જો વિચારી. વંદન૰ જોડી ન જણાય આજ, એ સમી અનેરી; સાધુતા સુધા રસી, દ્રવે યાવિદ્ કેરી. વદન૰ સ્યાદ્વાદનુ સ્વરૂપ, સત્ય જે મતાવે;
ષટ્ટને ” માં જૈનની, વિશેષતા જણાવે. વંદન°
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શુદ્ધ સાદું સરલ જીવન, જાણુ અમાધિત જેવું,
આદશ જોડ અવર નહીં કે, ધરીએ ધ્યાન તેનું વંદન॰
ગુણ ગ્રહણુ રાજ ઉત્સવેા, કરાય છે ઉમ ંગે; તે વિના તેા માત્ર જલસા, જાણા સહુ પ્રસંગે વંદન ગુણ ગાન શ્રી ગુરૂદેવના, કરતા ગુણી મનાવે; “શ્રી આત્માનંદ” મંડળી, ગુણ પ્રેમથી પ્રકટાવે.
( વેલચંદનજી. )
For Private And Personal Use Only
વદનદ
૨૮૭
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૯૮
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
O
આ સભાના ૩૪ મે વાર્ષિક મહેસવ––
સભાની વર્ષગાંઠના મગળમય દિવસ જે મુદ્દે ૭ અને પ્રાત:સ્મરણીય શ્રી વિજયાન દસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી) મહારાજની. જે શુદ ૮ ના રોજ આ સભાએ વેલ જ્ય તી.
આ સભાને ચાવીશમું વર્ષ પુરૂ થઇ જે શુક્ર છ ના રાજ પાંત્રીરામુ વર્ષ ખેપતુ હોવાથી દરવર્ષ મુજબના કાર્યક્રમ અને ધેારણ અનુસાર નીચે મુજબ ધાર્મિ ક કાર્યકરવામાં આવ્યાં હતાં. ૧ જૈ શુદ ૭ મગળવારના રાજ આ સભાના મકાન (આત્માનંદ ભવન) તે ધ્વજા તારણું વગેરેથી શણગારી સવારના આઠ વાગે પ્રથમ પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાન દસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજની છમી પધરાવી સભાસદોએ પૂજન કર્યું હતું, ત્યારમાદ કલાક પછી નવવાગે સભાના મકાનમાં પ્રભુ પધરાવી આચાર્ય શ્રીમદ વિજયવલ્લભસૂરિ મહારાજ કૃત શ્રી પંચતીર્થની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતો ચતુર્વિધ સંઘે તેમાં ભાગ લીધેા હતે. આ વર્ષગાંઠના દિવસે થતાં સ્વામીવાત્સલ્ય ( દેશબંધુએ જેલ ભોગવી રહ્યા છે, દુઃખ વેઠી રહ્યા છે તેવે સમયે ) બંધ રાખી તેટલા ખ'ના રૂપીયા સત્યાગ્રહ કુંડમાં આ સભા તરફથી અર્પણુ કરવામાં આવેલ છે.
તેજ દિવસે સાંજે ૭. ૬-૧૦ ની ટ્રેનમાં ( દરવર્ષ મુજબ પ્રાતઃસ્મરણીય આચાય શ્રીમદ વિજયાન’દસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજની જ્યંતી જેઠ શુદ ૮ બુધવારના રાજ ઉજવવાની હાઇ )શ્રી સિદ્ધાચળજી (પાલીતાણા) સુમારે ચાળીશ સભાસદ બંધુએ ગયા હતા.
૨ જેઠ શુદ ૮ બુધવારના દિવસે શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર શ્રી આદીશ્વર પ્રભુના મંદિરમાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિ કૃત શ્રી નવાણું પ્રકારી પૂજા બહુ જ આનંદ અને ઉત્સાહપૂત્રક ભણાવવામાં આવી હતી. દેવગુરૂની સુશાભિત આંગી રચવામાં આવી હતી.
પૂનામાં શ્રી આત્મારામજી મહારાજની ઉજવાએલી
૩૫ મી જયંતી.
પુના જૈન કલબ તરફથી સ્વર્ગવાસી ન્યાયાંભાનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્રિયાન ઢરુધિરજીની ૩૫ મી જયંતી ( સ્વથિ ) મરહુમના પટ્ટધર આચાય શ્રી વિજય વલ્લ્લભસૂરિજીના પ્રમુખપણે ઉજવવામાં આવી હતી. જેઠ સુદ ૮ ના મંગળ પ્રભાતે વેતાલપેડની જૈન ધશાળા શ્રાવક શ્રાવિકાઓથી ચીકાર ભરાઇ ગઇ હતી. આ પ્રસંગને લાભ લેવા ગ્યૂશન કાલેજના અર્ધમાગધી ભાષાના પ્રેફેસર “ સુફ્ ” સાહેબ તથા
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર. અન્ય જેનેતર વિદ્વાને પધાર્યા હતા. નવ વાગતાં બાલીકાઓએ પ્રભુસ્તુતિ કરી. પછી ગુરૂપૂજન કરવામાં આવ્યું. ત્યારબાદ આચાર્યશ્રીએ ( પ્રમુખ સાહેબે) મંગળાચરણ કરી કાર્યની શુરૂઆત કરવામાં આવતાં પૂ. શ્રી રાજવિજ્ય મહારાજે શ્રી આત્મારામજીમહારાજનો દાખલો લઈને સમયાનુસાર વર્તવા માટે ભલામણ કરી હતી. પછી ભાઈ ચુનીલાલ વોરાએ બેસતાં જણાવ્યું હતું કે મૂર્તિપૂજા અત્યંત જરૂરી વસ્તુ છે દાખલા સહિત મૂર્તિપૂજાની જરૂર બતાવી હતી. ત્યારબાદ મુનિ ચરણવિજયજીએ ગુરૂદેવના જીવનચરિત્રના કેટલાક દાખલાઓ ઉપર સુંદર વિવેચન કર્યું હતું. પ્રોફેસરનુરૂએ બોલતાં જણાવ્યું હતું, કે “ શ્રી આત્મારામજી મહારાજ જેનોમાં મહાન સંપુરૂષ થઈ ગયા છે. એઓશ્રીની તુતિ પાશ્ચાત્ય વિદ્યાનેએ મુકત કઠે કરી છે. હાર્નલ સાહેબ શ્રી આત્મારામજી મહારાજને ઘણુ વિકટ પ્રશ્નો પૂછ્યા હતા જેને ઉત્તર આત્મારામજી મહારાજે સવિસ્તર શીધ્ર આપ્યો હતો. અંતમાં પ્રોફેસરે જણાવ્યું કે જેમાં જે મુનિસંસ્થા છે તેવી બી જ કોઈપણ ધર્મમાં નથી કારણ કે એવો ખડતર સંન્યાસ ધર્મ પાલવો બહુજ મુશ્કેલ હોય છે. જેનોની મુનિ સંસ્થા જૈન સમાજને માટે ભૂષણાસ્પદ છે. અને તેને લઇનેજ શ્રી મહાવારના સમયથી આજ સુધી જૈન ધર્મ બીજા ધર્મોની સામે ટકી રહ્યો છે. આ પ્રમાણે
ફેસર સુરએ પિતાનું વકતવ્ય પુરું કર્યા બાદ પોપટલાલ શાહે ગુરુદેવના પવિત્ર ચરિત્ર ઉપર ટુંકમાં સુંદર વર્ણન કર્યું હતું. ત્યારબાદ શેઠ બાલુભાઈ પાનાચંદે પિતાનો પાલીતાણા ઉપર આપેલી આચાર્ય પદવીને પ્રસંગ જાતે અનુભવેલે કહી સંભલાવ્યો હતો. અનંતર પ્રમુખ સાહેબ આચાર્ય શ્રી વિજયવઠ્ઠભસરિશ્વરજીએ નીચેનૂ સારગર્ભિત મનોહર બધપ્રદ શૌર્યતા ભરેલું વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. જે જગ્યાએ જે મહાપુરૂષની જરૂરીયાત હોય છે, તે જગ્યાએ તેની પેજના કેવી રીતે થાય છે તે કહી શકાતું નથી. પંજાબની તે વખતની હાલત જોતાં પૂજય આત્મારામજી મહારાજની જ ત્યાં જરૂરીયાત હતી એમ કહેવું પડે છે અને તે જરૂરીયાત અકલ્પિત રીતે પૂરી પડી. મહારાજને જન્મ નથી કેઈ પોરવાડને ત્યાં કે ઓશવાલને અગ્રવાલને કે દશાશ્રીમાલી આદિને ત્યાં. તેઓશ્રી તે બ્રહ્મક્ષત્રિય કુલામાં જન્મ્યા અને તેથી જ યુગપુરૂષ બન્યા.
પંજાબમાં તે વખતે સર્વત્ર સ્થાનકવાસીઓને જ અડ્ડો જામ્યો હતો તેથી કરીને મહારાજશ્રી ઉપર પ્રારંભમાં તે પંથની જ અસર થઈ. કેટલાક વર્ષો તે અવસ્થામાં ગાળ્યા બાદ તેઓશ્રીને સત્યમાર્ગનું ભાન થયું. અને તેઓશ્રી મૂર્તિપૂજક વેતાંબર સાધુ બન્યા. જ્યારે તેઓશ્રીએ એમ કર્યું ત્યારે સ્થાનકવાસીઓ ચીડાયા અને તેઓશ્રીનો બહિષ્કાર કર્યો. આહાર ન અાપવો પાણી ન આપવું રહેવાનું સ્થાન ન આપવું આવી સખ્ત ઉષ સ્થાનકવાસીઓએ જાહેર કરી, પરંતુ સત્યની ખાતર તેઓશ્રીએ બધે ત્રાસ સહન કરી પોતાની અટલ શ્રદ્ધાપર મક્કમ રહી પિતાનો સત્યમાર્ગ હમેશને માટે પંજાબમાં ખુલ્લો કરી દીધું. હાલમાં ગાંધીજીના સત્યાગ્રહ ઉપર જે સિતમ ગુજારવામાં આવે છે પ્રાય તેવી જ રીતે ત્યારે શ્રી આત્મારામજી મહારાજ ઉપર ગુજારવામાં આવ્યો હતો. જે લેકેને અડ્ડો જામ્યો હોય છે તે એકદમ છોડી મૂકે એમ કેવી રીતે થાય ? પણ અંતે તે સત્યને જ જય થાય છે અને એટલા માટે જ આજે પંજાબમાં પંદર હજાર
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
મૂર્તિપૂજક વેતાંબર જૈનોની વિશાલ સંખ્યા આપણે જોઈ શકીએ છીએ. આચાર્યશ્રીએ પંજાબ ઉપર ધશા ઉપકાર કર્યો છે. માટે બીજા પ્રાંતોની બાબતમાં હોય કે ન હોય પરંતુ પંજાબની બાબતમાં તે નિઃસંદેહ આચાર્ય શ્રી યુગપુરૂષ જ છે. તેઓશ્રીએ “મૈં. જિંક જોને વિલાયત અને અમેરીકા ધર્મપ્રચાર કરવા માટે મોકલ્યા. ખૂદ પિતાને ધર્મપ્રચાર કરવાની અને ગ્રન્થ લેખનની ઘણી જ ધગશ હતી. તેઓશ્રીએ જે “જનિતિમિર મારા ” લખ્યું હતું તેમાંના કેટલાક ઉગારે તે વખતના શ્રાવકે પચાવી ૫શુ નહી શક્યા હતા કેઈ તે ગ્રન્થ છપાવવા માટે પણ તૈયાર થવા ઘબરાતા હતા. આચાર્ય શ્રીએ કહ્યું કે લેખક તરીકે હારા ઉપર આપતિ આવશે. તમને ધરાવવાનું શું કારણ છે ? ત્યારે તે ગ્રન્થ છપાવવામાં આવ્યો. પરદેશી વિદ્વાનોને જૈન સંબંધી કન્ય સહાય આપવાની ઉદારતા પહેલા પ્રથમ આજ આચાર્ય શ્રીએ કરી હતી. પ્રાચીન ગ્રન્થોનું સંશોધન કરવાની તેઓશ્રીને એટલી તાલાવેલી હતી કે એક વખતે શ્રી શાંતમૂર્તાિ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજે જેસલમેરથી ચોમાસા માટે પત્ર લખ્યો અને તેમાં જણાવ્યું કે અહીંના ગ્રન્થભંડારો બહુજ પ્રાચીન છે તે પડયા પડયા સડી રહ્યા છે જો આપની મરજી હોય તે આ ચોમાસું કરવાની આજ્ઞા આપે ” આના ઉત્તરમાં આચાર્યશ્રીએ જણાવ્યું કે એક ચોમાસું તે શું પરંતુ હું આવા કામને માટે બાર વર્ષ રહેવાની રજા આપું છું. સજનો ! કેટલી ઉદાર ભાવના ? કેટલો પ્રેમ ? આચાર્યશ્રી હમણું હોત તો શ્રી સંધની જે હાલત તમે અને હાલમાં જોઈ રહ્યા છીએ તે થાત ખરેકે? કદાપી નહી. તેમજ હાલમાં જે હિલચાલ ચાલી રહી છે તેમાં પણ તેઓના ક્ષાત્ર તેજની ઝલક આપણને માલમ પડી આવતું. પરંતુ કુટીલ કાલની ગતિ વિચિત્ર હોવાથી આચાર્ય શ્રી પિતાની પુરા સાઠ વર્ષની અંદગી પૂર્ણ કરી જેઠ સુદી આઠમના રોજ આ તોફાની દુનીયાને ત્યાગ કરી સ્વર્ગસ્થ થયા આ સંસારમાંથી અદશ્ય થઈ ગયા. આચાર્યશ્રીજીની ઘણી આશાઓ અધુરી રહેલી છે તે પૂરી કરવાનું કામ અમારું તમારું જ છે. આજકાલની હિલચાલમાં જે વીરપુ સામેલ થએલા છે તેના માટે આજના શુભ દિવસે થાડું ફંડ એકત્ર કરવામાં આવે તે આ જયંતી ઉજવવાની સાર્થકતા ગjય. આ પ્રમાણે આચાર્ય શ્રીજીએ પિતાનું વ્યા ખ્યાન પુરૂં કર્યું હતું. અંતિમ માંગલિક સાંભળીને શા. ચુનીલાલ વાઘમલજી સાદરીવાલાની શ્રીફળની પ્રભાવના લઇને શ્રીસંધ પોતપોતાના સ્થાને વિદાય થયે હતો. બપોરે દેરાસરજીમાં અષ્ટ પ્રકારી પૂજા જણાવવામાં આવી હતી. આ શુભ પ્રસંગે શ્રી આત્મારામજી મહારાજનો તેમજ વિજયવલભસૂરિજીના ઓઇલ પેઇટિંગ ફોટાઓ શ્રી સંઘ તરફથી ખૂલ્લા મુકવામાં આવ્યા હતા.
(મળેલું :
પાલણપુરમાં શ્રી આત્મારામજી મહારાજની ઉજવાયેલી જયંતિ.
જેઠ સુદિ ૮ ના દિવસે મુનિરાજ શ્રી વિજયજી મહારાજના અધ્યક્ષપણાનીચે પાલણપુરમાં શ્રી વિજયાનંદ સુરીશ્વર મહારાજની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી. તે પ્રસંગે શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરતા સમુદાયના મુનિશ્રી સંપતવિજયજી આદિ સાધુભંડલની તથા તપગચ્છ ખરતગ૭ની સારીના મોટા સમુદાયની હાજરી હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકીર્ણ.
૩૦૧
પ્રથમ મંગલાચરણ થયા બાદ પંન્યાસ સંતવિજયજીએ તથા પંન્યાસ હરમુનિયે તથા શ્રી દુર્લભવિજયજીયે તથા શ્રી રમણીકવિજયજીએ નાનાવિધ કાવ્ય છંદ અને ગાયના દ્વારા ગુરૂસ્તુતિ કરી હતી, બાદ વાસક્ષેપથી ગુરૂમહારાજની મૂર્તિનું પૂજન થયું હતું. તદનંતર મહારાજ શ્રી હંસવિજયજી સાહેબે ગુરૂ મહારાજનું જીવનચરિત્ર સંભળાવી ગુણોનું અનુકરણ કરવા સભાને ઉત્સાહિત કરી હતી ત્યારબાદ મણુલાલ ખુશાલચંદે કેટલુંક વિવેચન કર્યું હતું. છેવટ શ્રાવિકાને જ્ઞાનઉત્તેજન આપનારી બુકાની પ્રભાવના શા ચુનીલાલ ઉજમચંદ તરફથી થયા બાદ સભા વિસર્જન થઈ હતી,
( મળેલું ) સોનગઢમાં જૈન વિદ્યાર્થી આશ્રમની સ્થાપના –ગઈ જેઠ સુદ ૫ ના રોજ સોનગઢ કાઠીયાવાડમાં શ્રી મહાવીર ચારિત્ર રત્નાશ્રમમાં ત્યાંના થાણદાર સાહેબના પ્રમુખપણું નીચે એક મેળાવડો થયો હતો. જેન અને જૈનેતરોની હાજરી હતી. સ્થપાતાં આ નવા આશ્રમ માટે સમયને અનુકૂળ દરેક સ્થળે આવા આશ્રમો બોલવાની જરૂરીયાત ઉભી થઈ છે વિગેરે વિશે ઉપર ભાષણે થયાં હતાં. છેવટે જૈન વિદ્યાર્થીની સ્થાપના સાથે નવા વિદ્યાર્થીઓને દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. બપોરના સતારભેદી પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. સાંઝના સ્વામીવાત્સલ્ય થયું હતું. આ આશ્રમના સ્થાન–અનુષ્ઠાને તૈયાર મળ્યા છે. ટ્રસ્ટીઓ અને કમીટીની નિમણુંક પણ થઈ છે. ભવિષ્યમાં તેની ઉન્નતિ ઇછીયે છીયે. મળેલુ.
પ્રકીર્ણ
દેશની સ્વતંત્ર પ્રાપ્તિ અને રાજકીય મુકિત માટે એક કાર્યક્રમ રજુ કરી મહાપુરૂષ ગાંધીજીએ દેશ સમક્ષ રજુ કર્યો, જેમાં અહિંસાત્મક રીતે જ યુદ્ધ છે, છતાં ગાંધીજીને સરકારે કેદ કરી હિંસાના જોખમમાં ઉતાર્યું છે. એટલું જ નહિ પણ દેશના નેતાઓ અને અન્ય બંધુઓએ અહિંસાના સિદ્ધાંતને મુખ્ય કરી શાંતિ જાળવી જેલમાં ગયા, કેટલા બંધુઓએ લાઠી, પ્રહારો વગેરે સહન કરી દેશ સેવા કરી છે, તેવા સંગોમાં જૈન સમાજે પણ આ અહિંસાત્મક લડતમાં પોતાને ચોગ્ય ફાળો હિંદની પ્રજા તરીકે આપવાનું કર્તવ્ય ચુકવાનું નથી. આ માટે શ્રી મહાવીર વિદ્યાલયમાં જેનોની એક જાહેર સભા તા. ૧૧-૫-૩૦ ના રોજ શેઠ લખમશી નપુ જે. પી. ના પ્રમુખપણ નીચે થયેલી હતી તે સભાએ કરેલા ઠરાવો છે કે પેપરમાં આવેલ છે. પરંતુ જેન કેમને તે માટે તે આવશ્યક હતું. શ્રી ગાંધી જીને કાર્ય ક્રમ ખાદીને સ્વીકાર (પરદેશી વસ્ત્રનો ત્યાગ ) બીજી બને તેટલી પરદેશી વસ્તુને અસ્વીકાર આત્મ શુદ્ધિ, સાદુ જીવન વગેરે વગેરેમાંથી જેન સમાજ જે જે સ્ત્રીકારે તે ફલીતાર્થ છે. કેટલાક જૈન ભાઈઓ આ અહિંસાત્મક લડતમાં પડયા છે, જેલ સ્વીકારી છે. માર સહન કર્યો છે, પરંતુ આખી જેન સમાજે ઉપરોક્ત સિદ્ધાંત સ્વીકાર જોઈએ. સ્વદેશી વસ્ત્ર (ખાદી) સાધુ સારી મહારાજે પહેરવા જોઈએ, તેમાં ધર્મ દષ્ટિએ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બી કુલ બાદ આવતો નથી જેથી તેઓશ્રીએ સ્વીકારી તે માટે ગૃહસ્થને પણ ઉપદેશ આપ જોઈએ. જૈન કેમે પણ સ્વદેશી કાપડ વાપરવું સાધુ સાધ્વી મહારાજને તેવું વહેરાવવું અને ધાર્મિક અનુદાનમાં પણ તેને ઉપયોગ કરો તેટલો પણ ફાળે અત્યારે લડાતા અહિંસાત્મક દેશની સ્વાતંત્રની લડતમાં ફાળે આપી હિંદની પ્રજા તરીકે પણ છેવટ કર્તવ્ય બજાવવાનું છે. આ માટે અત્રેના વડવાના સંધે તે માટે કરેલા ઠરાવ ધન્યવાદને પાત્ર છે.
સ્વીકાર અને સમાલોચના. ચૈત્યવંદનાદિ ત્રણ ભાગ્ય અર્થ સહિત. પ્રકાશક શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ મહેસાથું મૂલ્ય ચૌદ આના. ચૈત્યવંદન, ગુરૂવંદન અને પ્રત્યાખ્યાન એ ત્રણ ભાષ્યો મૂળ, શબ્દાર્થ ગાથાર્થ અને ભાવાર્થ સાથે આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. પ્રથમમાં દેવવંદન નમસ્કાર વિધિ, બીજામાં મુનિ-ધર્મગુરૂને વંદન કરવાનો વિધિ અને ત્રીજામાં ચાર પ્રકારના આહાર, ભ, અભક્ષ્ય, વિગદઓ, પ્રત્યાખ્યાન પ્રકારે વગેરેનું સ્વરૂપ જણાવેલ છે. મૂળ કતાં શ્રી દેવેન્દ્ર સુરીશ્વરજી મહારાજ આ વિષય સિદ્ધાંતમાંથી ઉદ્ધરેલ હોવાથી અભ્યાસીઓ માટે સરલતા વાળ બનેલ છે. દરેક જેનોને પઠન પાઠન કરવા જેવો ગ્રંથ છે. પ્રકાશકને ત્યાંથી મળશે.
ખેદકારક નોંધ. શેઠ કેશવલાલ મગનલાલ ઠાકરશીને સ્વર્ગવાસ. ભાઈ કેશવલાલ યુવાન વયે જેઠ સુદ ૮રોજ થોડા દિવસની બિમારી ભેગવી તેમના વતન અમદાવાદમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. બંધુ કેશવલાલ, શ્રીમંત છતાં સ્વભાવે સરલ, મિલનસાર, શાંત અને સાદા હતા. દેવગુરૂધમના શ્રદ્ધાવાન પરમ ભકત હતા. જૈન ધર્મના પુસ્તકોના વાંચનને સારે શોખ ધરાવતા હતા. આ સભા ઉપર સંપૂર્ણ પ્રેમ ધરાવતા હતા અને લાઈફ મેમ્બર હતા. તેઓના સ્વર્ગવાસથી અમદાવાદમાં એક જૈનનરરત્નની અને આ સભાને એક લાયક સભાસદની ખોટ પડી છે. અમે તે સ્વર્ગવાસી પુણ્યાત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ચંદ્રપ્રભુસ્વામીનું ચરિત્ર, 'પ્રભુજીના પ્રથમ ગણુધર દત્તના પૂર્વભવનું અલૌકિક વૃત્તાંત, શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામીના ત્રણુ ભવાનું સુંદર અને મને (હર ચરિત્ર, સાથે ટેવોએ કરેલ પ્રભુના જન્મમહારસવ વગેરે પંચકલ્યાણુક્રાનું અને તે વખતની અપૂર્વ ભક્તિનું' રસિક, ચિત્તાકર્ષક અને વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન, પ્રભુજીએ દાન, શીયલ તપ, ભાવ, બારવ્રત અને તવા ઉપર અપૂર્વ દેશના સાથે જણૂાવેલ અનેક કથાએ, વિવિધ ઉપદેશથી ભરપૂર એક°દર ત્રીશ બાધપ્રદ કથાઓથી ભરપુર આ ચરિત્રની રચના છે. ક્રાઉન શાળ ચારરો'હે પાનાના ઉંચા રોન્ટીક પેપર ઉપર, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાઈ, સુ'દર બાઈડીંગથી અલ'કૃત કરેલ આ ગ્રંથ છે. કિંમત રૂા. ૧–૧૨૦ ]
( પૂજ્ય શ્રી સંઘાસના વાવનિર્મિત.) ॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥ સંપાદક તથા સંશોધકો--આધાચાર્ય ન્યાયાબેનિધિ શ્રીમદ્વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી શિષ્યરતન પ્રવત્ત કછ અઠારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી ચતરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ.
માં ચ થના પ્રથમ ખંડના પ્રથમ મ શ મૂળ પ્રાકત) ભાષામાં આજે પ્રકટ થાય છે. અા પ્રથમ મેંશ માં સાત લલાકા આવેલા છે. આ ખંડના કત મહાત્માના. પરિચય અને તે કેટલા ઉચ્ચ કોટીના છે તે બીજા ભાગમાં આપવામાં આવ દો. આ 'ચ જેનાના પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથા રસાહિત્યમાંનું એક અણુમાલુ રતન છે. અનેક પુજાઓમાં, પ્રથા વિગેરેમાં ધણો સ્થળે આ ગ્રંથની સાધતા અપાય છે, કે જે પ્રકટ થવાની જૈનેતર સાક્ષરા, જૈનધર્મના યુરોપીયન અભ્યાસીઓ અને વિદ્વાન મુનિ મહા
રાહ જોવાતી હતી. આ ગ્રંથના ઉત્તરોત્તર ભાગે છપાયે જાય એવા ઉદ્દેશથી આ ગ્રંથની કિંમત રૂા. ૭-૮-છ સાડા ત્રણ રૂપૈયા રાખેલ છે. ઉંચા કોક્ષલી લાયન લુલજર પેપર ( કાગળ) ઉપર, નિષ્ણુ યસાગર પ્રેસમાં સુંદર શાસ્ત્રી વિવિધ ટાઇપ [ અક્ષરા ] માં છપા વેલ છે. ઈતિહાસિક પ્રાચીન કથા સાહિત્યના આ ગ્રંથનુ’ ગુજરાતી ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવા માં સભાની છા છે, મનુષ્યજન્મનુ’ સાર્થક કરવાની ઈચ્છાવાળા બંધુએ શ્રાક્ષ લેવા જેવું છે. તેમની ઈચ્છા પ્રમાણે સીરીઝ તરીકે, અડધી કિ મતે, કે ભેટ તરીક્ર સભા તે તે રીતે સાહિત્ય પ્રકટન અને પ્રચાર કરવાના પ્રબંધ કરી શકશે.
શ્રી વિમલનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર. શ્રી વિમળનાથ મહારાજના પૂર્વભવ સહિતનું સંપૂર્ણ ચરિત્ર, સાથે ધમના પ્રભાવ, લોદ, શ્રાવકના ત્રતાના અધિકાર અને જૈન ધર્મના શિક્ષણના સુંદર ઉપદેશ વિવિધ પાંત્રીશ કથાઓ સહિત આપેલ છે. ગ્રંથની રચના અલાકિક હોઈ વાચકના આત્માને શાંત રસ પ્રગટાવી, એક્ષ સનસુખ લઈ જાય છે. આ સાઠા ત્રભુરો હું પાનાના ગ્રંથ સારા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ભાષા માં છપાવી કપડાના સાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ છે. કિંમત રૂા. ૧-૧૨ - ૦ પટેજ જુદું .
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ધર્મ અને વિજ્ઞાન. - " વિજ્ઞાન આ પૃથ્વીને ભલે ગમે તેટલું છિન્નવિછિન્ન કરીને જુએ, પણ તે આપણને એવી કોઈ શકિત આપી શકનાર નથી કે જે શકિત દ્વારા ઈશ્વરને ખાળી શકાય. આપણે જે ઈશ્વરના અનંત પ્રેમ અને પવિત્રતા ઈચ્છતા હોઈએ તો આપણે તેની સાથે આપણા આત્માને જોડવા જોઈએ. આપણે આ જડવાદ અને અયવાદની વચમાં થઈને જતાં જતાં જયારે એકવાર વિશ્વાસરૂપી પ્રકાશ છે. પ્રાપ્ત કરીએ છીએ ત્યારે જે જાણી શકીએ છીએ કે ધર્મવિશ્વાસ એ કેવી []) મૂલ્યવાન વસ્તુ છે. એ વિશ્વાસ પ્રાપ્ત થઈ શકતા નથી ત્યાં સુધી આપણે સમજી () શકતો નથી કે એનું’—પ્રભુ ઉપરના વિશ્વાસનું-મૂલ્ય કેટલું બધુ' વધારે છે. મનુષ્યના અંતરમાં ઈશ્વરે પાછલા યુગમાં જે પ્રમાણે મહાપુરૂ ષાદ્વારા પિતાને પ્રકટ કર્યો છે. તે પ્રકારે અથવા કોઈ અન્ય પ્રકારે એ પછી પણ તે પોતાના પ્રકાશ પ્રકટ કરી શકે કે જે પ્રકાશનો અનુભવ અત્યારે કોઈ કરી શકતું નથી. સુકાપના વિજ્ઞાનવેતાએ જોરપૂર્વક બોલે છે કે પૃથ્વી કેવળ જડ પદાર્થ થી પરિપૂર્ણ છે; પરંતુ હું તો માટે સાદે કહી શકું છું કે ઇશ્વર છે અને સ્વર્ગ પણ છે. નાસ્તિ તા. ફક્ત એકાદ રાત સુધી આપણા મન ઉપર માયાજાળ ફેલાવી શકે, પણ પછી, બીજે જ દિવસે હદય ઉપર ધર્મન" રાજય સ્થપાઇ જશો, ઈશ્વર પ્રેમ સ્વરૂપ છે, ન્યાયવાન છે, મૃત્યુ પછી પણ જીવન છે; એ સત્યના પાયા ઉપર બધા ધુમ નો આધાર છે. એ સત્ય હંમેશાં કાયમ રહેશે. " , - 4 - f]>> 89 મને ધર્મનું શિક્ષણ સાથી પહેલું માતપિતા પાસેથી મળ્યું છે. મને લાગે યાદ છે કે હું માતાની સાથે બેસીને પ્રાર્થના કરતી, પિતાની આગળ ધર્મ સંગીત ગાતી. રવિવારને દિવસે અમારા ઘરમાં કોઈને પણ ધર્મ-પુસ્તક સિવાય બીજી કોઈ ચાપડી વાંચવા દેવામાં આવતી નહિ. દરરોજ પ્રાત:કાળે અમારા ધરમાં પુસ્તકાલયવાળા ઓરડામાં ઉપાસના થતી. પછી ધર્મ ગ્રંથનો પાઠ થત:. ત્યાર પછી ધર્મ સંબધી વાતચીત થતી. ધર્મ-ચચો મને અહેજ ગમતી. નાની વયથી હું તેમાં આનદ મેળવતી હતી. ઇશ્વરના પવિત્ર ભાવ મારા | ચિત્તને બહુ ખેંચતા. મને યાદ છે કે એક દિવસ એ ભાવની એક કવિતા વાંચીને હું આનદમાં ઘેલી થઈ ગઈ હતી. '' " મહાન સાઠેવી ? માંથી -== ==== =-ર == = For Private And Personal Use Only