Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તે તે મુનિ પિતાના સ્વાર્પણ અને કર્તવ્યરૂપ ઉન્નત જીવનને મેળવી શકશે નહીં, એ નિ:સંદેહ છે. મુનિના જીવનનું માહાસ્ય પણ એ રાગના અભાવથી જ જણાય છે. જેને મહાત્માઓએ મુનિનું ઉન્નત જીવન મનનમાં જ સ્થાપ્યું છે અને તેથી મનનશીલ મુનિના શબ્દાર્થની ઘટના કરી છે. મન અથવા બુદ્ધિનો સ્વભાવ મનન કરવાનો છે. ચાંચલ્ય એ જ તેની પ્રકૃતિ છે, છતાં તેને સ્થિર કરવામાં જ ઊન્નતિ છે, અને પરંપરાએ તેથી જ મેક્ષ છે, એમ એ મહાત્માઓના વચનનું તાત્પર્ય છે. તત્વજ્ઞો કહે છે કે, “પ્રકૃતિને અન્યથા કરી શકાતી નથી, વિવક્રમ અથવા વસ્તુગતિને કઈ બદલી શકતું નથી, માત્ર તેને પ્રાકૃતિક પદાર્થ અને વિચારનો અન્ય અન્ય પ્રકારે વિનિયોગ કરી શકાય છે. યોગ્ય વિનિયોગથી વિષ પણ અમૃત થઈ જાય છે અને કુશળ આચાર્ય કે ગુરૂની ઉપયોગિતા પણ તેના વિનિયોગના ચાતુર્યમાં જ સમાપ્ત થાય છે ” વળી જૈન આગમમાં કેટલેક સ્થળે એમ પણ કહ્યું છે કે, દષ્ટિરાગ મિથ્યાત્વજન્ય છે. રાગ તો કોઈની સાથે કરે નહીં, પણ મેહનીય કર્મના ઉદયથી રાગ કર્યા વિના રહેવાય નહીં, તો પછી કોઈ યોગ્ય સ્થાને રાગ કરો. * મહાત્મા હેમચંદ્રાચાર્ય તેને માટે એમ લખે છે કે, ત્રણ પ્રકારના રાગમાં કામરાગ અને સ્નેહરાગ અ૯૫ પ્રયાસથી નિવારી શકાય છે, પરંતુ પાપી દષ્ટિરાગ તો સજજન મનુષ્યોને પણ છેડે મુશ્કેલ છે. એ દષ્ટિ રાગ કે જે મિથ્યા ત્વજન્ય મેહનીય કર્મના ઉદયથી થતા અસ્વભાવિક પ્રેમરૂપ છે, તને ઉછેદ યુદ્ધ ચારિત્ર ધારી મુનિ જ કરી શકે છે.
અધ્યાત્મ વિદ્યાના વિદ્વાને લખે છે કે, “કોઈ એક વિચાર કે સ્થિતિમાં ક્ષણવારે ટકવું નહીં એ મનનો સ્વભાવ છે; તેમાં ધીમે ધીમે ધર્મભાવનાનો ટકાવ રાખતાં મનને શીખવવું, સ્વાર્પણ અને કર્તવ્યને સમષ્ટિ ભાવનામાં જ તેનું ચાંચલ્ય નિરંતર ચંચળતાથી ૨મે એમ તેને ટેવ પાડવી, એટલે નિ:સાર અને ક્ષણિક તથા હેતુ શૂન્ય ચંચળતાથી રહિત થઈ, મન અતિ ભવ્ય પરાક્રમ અને ઉન્નતિના પ્રેમ માર્ગમાં વિલાસી બનતાં, વૃક્ષ, પશુ, મૃગાદિના જીવન કરતાં તેવા મનયુકત મુનિનું જીવન ખરૂં ઉન્નત જીવન થઈ રહે છે. અને પરિણામે સ્થાનારોહણના ક્રમથી મોક્ષનું અનુભવી બને છે.
જૈન મુનિનું જીવન દિવ્ય અને સર્વોત્કૃષ્ટ મનાય છે, તેના અનેક કારણે છે. તે મહાત્મા કેવળ સ્વ આત્માના ઉદ્ધારક નથી, પરંતુ તે પ્રજાના સામાજિક, વ્યવહારિક અને નૈતિક આચારોના પણ ઉદ્ધારક છે. શિક્ષણ, ઉપદેશ, લેખન, વાચન આદિ પ્રકારે જે સર્વ પ્રકારની આત્મિક ઉન્નતિના સાધન ગણાય છે, તે મુનિ જીવનના પિષક છે. તે મહામાના જીવનને સમારંભ અનુભવથી થાય છે. પદાર્થ સ્વરૂપ અને વિશ્વસ્વરૂપ નો વિચાર કરતાં જે વાત સિદ્ધ થાય, જીવિતનો જે હેતુ તે સમજાય, તે પ્રમાણે રચાએલા નીતિના ધરણને ઉત્તમ મુનિ સારી રીતે સમજી
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531320 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 027 Ank 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1929 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |