Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Rg. N. B.431.
श्रीमविजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः।
ARREEEEEEEEEEEEEEEEReoश्राaseer S
EEEEEET
आत्मानन्द प्रकाश
%3D
900009-09 SANDEEEEEEEEEEEERap9999907
स्त्रग्धरावृत्तम् ॥ mo000000000००००००००००००००००००००००००००००००००००००
लक्ष्मीवान स्वीयलक्ष्मी विसजतु परमौदार्ययुक्तः सुकार्य विद्यावान् स्वीयविद्यां वितरतु परमादादराद्वै सुशिष्ये। लक्ष्मीविद्याद्वयं तन्निवस्तु परमैक्येन सर्वेषु सत्स। 'आत्मानन्द प्रकाशाद्' भवतु सुखयुतो मर्त्यलोकोऽपिनाकः ॥शा पु. १८. वीर सं. २४४६ आश्विन, आत्म सं. २५ / अंक ३ जोप्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા. विषय.
पृष्ट विषय. १ श्री 014२ ति... ...७ मे सुयना ... २ लिया हि... ...८७ अथावसान a જેન તીર્થ ભીમપલ્લી અને રામસૈન્ય ૬૯ ૮ પ્રકીર્ણ નધિના સબંધમાં ખુલાસો ૯૧ ४ सहानुभूतिथी व साक्ष्य ...८१ वर्तमान सभायार ... ... ५ मा भावी नतिन EिAL (स- १० मा समाम रेस शव ...२ મને આદરવાની જરૂરી
ना४३२) ...८८
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૨) ટપાલ ખચ આના ૪. આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલુભાઈએ છાપ્યું-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના મુખઇના ગ્રાહકોને નમ્ર સુચના, પોસ્ટમેનની હડતાલ ચાલુ હોવાથી ભેટની મુકવી૰ પી॰ થી મેકલવામાં આવેલ નથી, જેથી તેનુ સમાધાન થયે ભેટની બુક વીં॰ પી કરી માકલવામાં આવશે જેથી મહેરબાની કરી તે સ્વીકારી લેશે.
66
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સતરમાં વર્ષની અપૂર્વ ભેટ શ્રી દેવભક્તિમાળા પ્રકરણ”
27
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાસના ગ્રાહાને સતરમા ( ગયા ) વની ઉપરોક્ત છુક ભેટ તરીકે આપવામાં આવી છે. માત્ર સહિત્યના ફેલાવા કરવા, જૈન બંધુઓને વાંચનના šાળા લાભ આપવા સખ્ત મેધવારી છતાં જેમ માસિકનું લવાજમ વધાર્યું નથી, તેમજ દશ ફામની ભેટની છુક આપવાના ધારા છતાં પચીશ કારમના ભેટની બુક અમે જ માત્ર આપીયે છીયે, જે અમારા કદરદાન ગ્રાહકાની ન્યાત બહુાર નથી. ગયા વર્ષનું લવાજમ વસુલ ૩વા સદરહુ મુક વી. પી. કરી અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકા ઉપર મેલી હતી જેથી જે જે ગ્રાહાએ સ્વીકારી લીધેલ છે તેમને આભાર માનવામાં આવે છે અને આવા ઉત્તમ કાર્યને ઉત્તેજન આ પવા ખાતર તેતે ગ્રાઇક મહાશય ખીજા નવા ગ્રાહકેા વધારી આપવા તેમ જ વાંચનના સ્ક્રેબા લાભ અન્ય બંધુઓને આપવા તેવા પ્રયત્ન કરશે. એમ નમ્ર સુચના કરીયે છીયે.
ક્રેટલાક પ્રમાદિ ગ્રાહક્રાએ વગર વિચારે વી. પી. પાછું મેથ્યુ છે જેથી તેમણે નકામું સ્ટેજનું તેમજ જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન કર્યું છે જેથી તે તે ક્રી મગાવી લેશે એવી વિનંતિ છે. ઉક્ત ગ્રંથની સિલિકમાં બહુ જ ઘેાડી નકલા છે, જેથી વહેલા માડું લવાજમ આપવુ પડશે અને ભેટની મુક સીલીકમાં હશે તેાજ મળશે; જેથી આટલી મોટી બુક જે કે માત્ર રૂ. ૧-૦-૦ કિંમતની છે તેના જલદીથી લાભ લેશે અને જ્ઞાનખાતાના દેશમાંથી તે મુક્ત થશે.
જીવન–સુધારણાના સન્માર્ગેા.
પ્રત્યેક કુટુ ખમાં અવશ્ય રાખવા અને વાંચવા લાયક અત્યુત્તમ લેખના સંગ્રહ પ્રત્યેાજક—વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ, બી. એ.
જીવનમાં નવીન ઉત્સાહ રૅડનાર, નવીન ચૈતન્ય જગાડનાર, અપૂર્વ આનંદ અને શક્તિ ઝેરનાર તેમજ માનસિક શકિતના અજબ વિશ્વાસ કરનાર ઉમદા સદ્વિચારાથી ભરપૂર આ પુસ્તક પ્રત્યેક સ્ત્રી પુરૂષને સ્વપરહિત સાધવામાં અમૂલ્ય સાહાષ્ય આપનાર થઇ પડે તેમ છે. આમાં નિર્દિષ્ટ કરેલા સમાર્ગો જાણી જીવનયાત્રા સફળ કરવા જરૂર મગાવા. ૪, શ, ૧૫ મળવાનાં ઠેકાણાંઃ—
( ૧ ) શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર. ( ૨ ) જીવનલાલ અમરશી મહેતા
પીરમશાહ (ડ—અમદાવાદ.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
0000008
|
--00-000-000-00%® 300-300-0000-0000 Ma इह हि रागद्वेषमोहाजितना सलारिजन्तुना __शारीरमालसानेकातिककोपनियातः
एमितेन सपनयनाच देशोषादे..
पदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः ।।
32oommoonweonmoomiaanwaarmirmwarmirrormeroonristianS8
पुस्तक १८] बी इत् ५४... आश्विन बाम संवत् २५. ३ जो.
ARUDRADIATREERamanarwasnaw
wARCHIRAIMANTRAMMARCHIKinnar.aniyaMAMTEMiAmAamcavelemamaste
-
NarrangaurI -O-epaN.
. AaramAR- Sa94039APRADAARAart
श्री जिनवर स्तुति.
PEO
ARMA
-
-
(शीत ) આનંદ ભવિઓનાં હદે ઉઠ જાતો જે સદા, નિજ આત્મ-ગુણ પ્રકટાવતા પ્રેમે પ્રશી પર્ષદા; ભવની પીડાઓ ભાવથી વજનત જે પણ હરે, છતારિ જીનવર તે જચંતા જન્મમાં જયજય ધરે.
0
.
%A
.
-
YAA
ANORAe
. -A-AVA-VAIVACmmMBIJNORAGHVANDAN -
-नि- W B RANADAmarw
'
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વ્યભિચાર નિદા.
રચનાર–રા. ૨. ગુણ.
(હરિગીત.) ધન જાય કીર્તિ જાય છે. વળી કુળ કલંક્તિ થાય છે, બળ ક્ષીણ થાય અને વળી આયુષ્ય ઓછું થાય છે, વિલ અરે! વિનયાદિ સર્વે ધૂળધાણું થાય છે, વ્યભિચારીને ઉત્કૃઇ માનવ દેહ એળે જાય છે. પગલાં ન ઈરછે ઘેર કો ધિક સજજને મુખથી કહે, સતીજનતાણી દષ્ટિ વિષે નિત્ય ઝેર તેના પર રહે, વ્યભિચારીનું મૃત્યુ ઘણું કરી વગર મતે થાય છે, વ્યભિચારીને ઉત્કૃષ્ટ અને નિજ નાર રૂપ ભંડાર પણ પરદારમાં આસક્ત જે, તે સૂકર સમ ત્યજી અન્ન મીઠું દુષ્ટ વિષ્ટા ખાય છે; તે ખ્વાર થાયે સર્વથા પણ ના હરામી છોડશે, વ્યભિચારીનો ઉત્કૃષ્ટ - નિજ દાર મીઠું ફળ ત્યજી જે પરદાર વિષફળ ખાય છે, દુખી થઈ અહીં તેહ અને નરકમાંહી જાય છે, કરશે મૂકીને પક જ્યારે દેવ અને પૂછશે, વ્યભિચારીને ઉત્કૃષ્ટ
- પરદાર છે અંગાર તેને રત્ન કિંમતી ના ગણે, ધરનાર પુષ્પની માળ તેને કાળસર્પ નહિ ગણે પરદાર નરકનું દ્વાર તે આપદ્દતણું આગાર છે, વ્યભિચારીને ઉc,g , વ્યભિચારી પુત્રતણે પિતા અગ્નિ વિના જ બળ્યા કરે, તે પુત્રની માતા બિચારી લેકમાં શરમે મરે દુષિમાંહિ લતા પેઠે પત્ની સદા સુકાય છે, વ્યભિચારીને ઉત્કૃષ્ટ - સત્કર્મ કરવા ઈન્દ્રિય દેવે દીધી નરનારીને, દુષ્કર્મ કરશે તે થકી તે કયમ દેવ નહિ કાપશે સત્ય કરી સ્વર્ગે જશો તે સખ્ય પુણ્ય સહ આપશે, વ્યભિચારીને ઉત્કૃષ્ટ ,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન તીથ ભીમપલ્લી અને રામસિન્ય. જૈન તીર્થ ભીમપલ્લી અને રામસૈન્ય.
(લેખક-મુનિ કયાણવિજયજી.) વિકમની ચૅદમી, પંદરમી અને સલમી સદીમાં લખાયેલા ઘણાએક ગ્ર અને શિલાલેખેમાં ભીમપલ્લી અને રામસન્યને તીર્થ તરીકે અથવા પ્રાચીન નગર તરીકે ઉલ્લેખ થયેલું જોવામાં આવે છે. કેટલાંક તેત્ર અને ચૈત્ય-પરિવાકિમાં આ બંને સ્થળને તીર્થ ગણીને વંદન કર્યું છે. આ ઉપરથી એ વાત તે નિદેહ છે કે “ભીમપલ્લી” અને “રામસન્ય” કઈ પ્રાચીન જૈન તીર્થ છે, પણ તે કયા દેશમાં આવેલાં છે અને હાલમાં કયા નામથી ઓલખાય છે એ વાતની કોઈને જ ખબર હશે.
ભીમપલ્લી ભીમપલી નગર કે જે એક વખત ઘણી પ્રસિદ્ધિને પામેલ હતું, જેના નામથી ભીમપલીય' નામને ગચ્છાનિક હતું અને જેની પ્રાચીનતા અને સમતાને સૂચવનારી હજી પણ અનેક દંતકથાઓ ત્યાંના નિવાસિના મુખ થકી ખેદ અને હાનિ પૂર્વક સાંભલીયે છીએ તે આજે એક નાના ગામડાના રૂપમાં “ભીલડી' એ નામથી ઓળખાય છે.
ભીલડી ગામ પાલણપુર એજન્સીમાં ડીસા-કે૫થી લગભગ આઠ કાશને છે. પશ્ચિમદિશામાં આવેલ છે. ડીસા પાસે આવેલી બનાસ નલીને લીધે લેકમાં આના વર્તમાન નામના સંબંધમાં એક એવી દંતકથા પ્રચલિત થયેલી છે કે શ્રેણિક રાજા પિતાના બાપથી રીસાઈને ઘરથી નિકળી પડી પરદેશ યાત્રા કરતે અત્રે આવ્યું હતું અને એક ભીલ કુમારીના પ્રેમમાં ફસી જઈ તેણીની સાથે પરયુવાને તૈયાર થયા હતા, પણ પાછલથી તેને જણાયું કે ભીલડીની જોડે પરણીને પિતે એક અયોગ્ય કામ કરનારે ગણાશે. આ વિચારથી તેણે પરવાનું માંડી વાળ્યું, પણ હૃદયમાં ઉગેલા પ્રેમની જડને તેડી શો નહિં. છેવટે પોતાના પ્રેમને જીતનારી ભીલડીને પ્રસંગ ચિરસ્મરણીય રાખવાના વિચારથી તે નગરને-કે જે તે પહેલાં “ચંબાવતી'ના નામથી લખાતું હતું-“ભીલડી” એવું નામ આપવીને ત્યાંથી વિદાય થયે.”
૧ શ્રેણિક ચરિત્રમાં એવી હકીકત આવે છે કે ઘરથી નિકળીને મુસાફરના વેશમાં ફરતા કરતો શ્રેણિક બેજાતટ નગરમાં ગયા હતા. વિશેષ સંભવ છે કે આ હકીકત ઉપરથી જ બનાસ નદીની પાસે આવેલા ભીમપલ્લી નગરની સાથે શ્રેણિકના સંબંધ વાળી દંતક્ષા ઘડાઈ હશે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી માનદ પ્રકાશ
જે પ્રકારનો દંતકથા એ જન્મ કંઇ પણ ઉપયેાગિતા ોય તે તે એક આડકતરૂં પ્રમાણ છે.
હયું ન ક તથા ઈતહાસને સાથે કાઇ પણ જાતના સબંધ રાખતી હોય એમ સારૂ નડ્યું નથી. વર્સમાં કહ્યું એક નગરશે અને તીર્થાંના સંબંધમાં પામે છે તે પ્રકારની આ એક છે. આવી પ્રકૃતમાં તે એટલી જ કે ભીમપલ્લીની પ્રાચીનતા સૂચવનારૂં
ભીમપલ્લીને પ્રાચીન ઇતિહાસ કયાં જોવામાં આવતા નથી અને તેથી તેની પ્રાચીન હકીકત વાળવાનું કડૈન થઈ પડે છે. અમે કહી નથી શકતા કે ભીમપલ્લીની સ્થાપના ક્યારે થઇ ? તેની જાહે!જલાલી યાં સુધી રહી ? અને તેની અનિષ્ટ દશા કયારથી બેઠી ? લે! કહે છે કે ભીલડી એક સમૃદ્ધ નગર હતું, પણ બકાલુ કાલકાપને લીધે તે ગ્રંથ બળીને ભસ્મીભૂત થઇ ગયું. સુભાગ્યે નગરનિવા િત્યેકને આ કાલ ઘટનાની ખબર કોઇ એક મુનિએ પ્રથમથીજ જણાવી દીધી હતી તેથી લે! ઘણે ભાગે જાનમાલ બચાવી શકયા હતા. લાકે એમ પણ કહે છે કે તે નિમિત્તજ્ઞ સાધુની કૃપાથી નર્શનાસિયે પેાતાના પ્રિયનગરના ત્યાગ કરીને બા કેશા દૂર જઇને એક નવું નગર વસાવીને રહ્યા જે નગર આજે રાધનપુરના નામથી એલખાય છે. ત્યાર પછી નશ્ચિત દિવસે ભીલડી નગર બલીને રાખ થયુ. આ કથનની સયતાના વિષયમાં એવું પ્રમાણુ અપાય છે કે ભીલડીમાં જૂના વખતનું એક દેવીનું મંદિર છે, આ દેવી રાધનપુરના ઘણાંક કુળાની કુલદેવી છે અને હું પણ લગ્ન વિગેરેના પ્રસગે એ રાધનપુરી લોકો એ દેવીને ખાસ જીહારવા આવે છે. દેશી ભીમપલ્લીના લેાથી રાધનપુર વસ્યાની હકીકત
સત્ય ઠરે છે.
ગા
મળી ગયા સત્યતા છે કેટલા ઉપરી આને છે કે હજી પણ ગા ૯માં કે તેની હાસ્યાસ ખેદતાં બે વસ્તુ હાલના ઉંડાણમાંની રાખને ધર નિકળે છે મને કેટલી મળેલી ઇમારતે આ તક છે,
ઉપરની દંત કથામાં સત્યાંશ ો હશે તે તાવાની વિશેષ ચેષ્ટા નહિં રતાં અમે એટલું જ કહો કે ઉપરની તથા કેવળ નિરાધાર નથી પડ્યું, કાઇક ખરી ઘટના ઉપરરી એવી હાઈ ઐતિહાસિક સત્યતા દાખવનારી છે. આ ઐતિહાસિક સત્યની ઝાંખી કરાવના ઉ મ પદરમી સદીના પ્રાઢ વિદ્વાન આચાર્ય મુનિસુ દરસૂરિની ગુર્ગાવલીમાંધ પણ મળી આવે છે જે નીચે પ્રમાણે છે
" श्रुतातिशायी पुरि भीम पट्ट्यां वर्षासु चाद्येपि हि कार्तिकेऽसौ । अगात् मतिक्रम्य विबुद्धच भावि भङ्गं परैकादश सूर्यबुद्धम् ॥ ६३ ॥ ' ગુવાલી પૃ. ૬૧
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન તીર્થ ભીમપલ્લી અને રામ. ભાવાર્થ—અતિશયવત કૃત જ્ઞાનની ધારક તે આચાર્ય ધર્મઘોષના શિષ્ય શ્રીસેમપ્રભસૂરિ ભીમપલ્લી નગીમાં ચોમાસું રહ્યા. આ ચાતુર્માસમાં બે કાર્તિ ક માસ હતા તેથી શાસ્ત્રના નિયમ પ્રમાણે બીજા કાર્તિક સુદિમાં ચોમાસી પ્રતિકમણ કરીને ચોમાસું સમાપ્ત કરવાનું હતું, પણ લગ્ન કુંડલીમાં બારમા ભુવનમાં ૫કલા સૂર્યપરથી તેઓએ જાણ્યું કે મેડા જ ખતમાં આ નગરને ભંગ થવાને છે. આથી તેઓ પ્રથમ કાતિકમાં જ ચામાસી પ્રતિક્રમણ કરીને ત્યાંથી વિહાર કરી ગયા.
આ ઉપર! એટલું તે સિદ્ધ થાય છે કે કોઈ પણ અકસ્માતથી ભીમપલ્લી ને નાશ થ હતો અને દંતકથક મા ને અગ્નિશીથ હોય તે અસંભવિત નથી. - ગુર્નાવલીના પૂર્વોક્ત ઘ ઉપરથી એ વાત પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે ભીમપલ્લી ની પડતી આચાર્ય સોમપ્રભના નખ થઈ હતી, સોમપ્રભસરિ તપગચ્છીય આચાર્ય શ્રી ધર્મઘોષસૂરિના પટ્ટધર હતા અને તેમને સાધુત્વકાલ ગુર્નાવલીમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ૧૩ર ૧થી ૧૩૭૩ સુધી હતો એટલે ચાદમી સદીના લગભગ મધ્ય ભાગમાં ભીમપલ્લીને નાશ થયે હશે ભીમપલ્લીના પ્રાચીન મંડે, તેમાંથી નિકળતી છે અને બીજા પદાર્થો ઉપરથી એમ જણાય છે કે બારમી અને તેરમી સદીમાં ભીમપલી નગરી સંપૂર્ણ જાહોજલાલી જોગવતી હતી.
ભીપલીમાં ઘણી એક હાટી તેમ જ ન્હાની પાષાણુની પ્રાચીન જિનપ્રતિમાઓ છે, પણ કેઈના ઉપર લેખ જોવામાં આવતું નથી, આ ઉપરથી સહેજે અનુમાન થઈ શકે કે આ પ્રતિમાઓ ઘણે ભાગ અગ્યારમી અથવા બારમી સદીને હોવો જોઈએ, જયારે પ્રતિ ઉપર લેખ લખવાની પદ્ધતિ લગભગ નહિં જેવી હતી. કેટલાક છુટા છવાયા લેખો કાં દેખાય છે ખરા, પણ તે અર્વાચીન સમયના છે. હાલમાં ત્યાં મળતા લેખમાં વજુનામાં સં. ૧૨૧૫ની સાલને એક ધાતુની પ્રતિમાનો લેખ છે, પણ આ પ્રતિમા ભીપલીમાં પ્રતિષ્ઠિત થવાની ખાતરી મળી શકે તેમ નથી. ત્યાંના લેખોમાં કાંચીનમાં દીન ૩૫૮ ની સાલનો એક દેવતાની મૂર્તિનો લેખ છે, ત્યારપછી ઢારમી સરી સુધીમાં લખાયેલ એક પણ લેખ જેવાતે નથી. આ ઉપરથી એમ માનવાને કાર મળે છે કે ચદમી સદીના મધ્ય ભાગ સુધી તે ભીમપલીમાં ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ થયા કરતી હતી, પડ્યું ત્યાર પછી ભીમપલ્લી સદાની શાંત નિદ્રામાં સૂતેલી લાગે છે. આ પછી ઠેઠ પાંચ વર્ષ પછી ભીમપલ્લીહાલનું ભીલડી-ગામ કંઈક ઉજાગર દશામાં આવ્યું હોય એમ તે ગામમાં સં. ૧૮૯૨ માં થયેલી નેમિનાથની પ્રતિષ્ઠા ઉપરથી જણાય છે. १“ दिग्विश्ववर्षे १३१० जननं कुपाणि-विश्व १३२’ व्रतं प्राप्य रदृत्रिचंद्र १३३२।
पदप्रतिष्ठां च गुरुर्जगाम त्रिसप्तविश्वे च स देवधाम ॥६६॥-गुर्वावली पृष्ठ ६१.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વર્તમાન દશા. પૂર્વે કહ્યું તેમ વર્તમાનમાં ભીમપલી એક ન્યુના ગામડાના રૂપમાં ભીલડીના નામે ઓળખાય છે. ભીલડીની દશા ખરે જ ભીલડીના જેવી છે. કેટલીક અન્ય વસતિની સાથે માત્ર પાંચ સાત ઘર શ્રાવકનાં છે અને તે પણ સાધારણ સ્થિતિનાં. ગામમાં ધર્મશાળાની અંદર શ્રી નેમિનાથનું દેરાસર છે જેની પ્રતિષ્ઠા સં. ૧૮૯૨ની સાલમાં તપગચ્છના શ્રી પૂજ્યના હાથે થયેલી છે.
પશ્ચિમ તરફ ગામને છેડે એક વિશાલ ધર્મશાલા અને યરવાળું એક મં. દિર આવેલ છે. મંદિર નવીન છે, પણ તેની નીચેનું ભોયરૂં અસલના વખતનું છે. તીર્થનાયક પાર્શ્વનાથ જે “લીલડિયા પાર્શ્વનાથ' ના નામથી પ્રખ્યાત છે. તે આજ યરામાં મૂલનાયકને સ્થાને બિરાજે છે. આજુબાજુમાં નેમિનાથ વિગેરેની કેટલીક મૂર્તિ છે જે લગભગ સર્વે લેખ વગરની છે. મૂળનાયકને સન્મુખ પુર્વ તરફ એક ગૌતમ સ્વામિની મૂર્તિ છે જેની પ્રતિષ્ઠા જિનપ્રબોધ સૂરિએ કથાને લેખ છે.
લીલડિયા પાર્શ્વનાથની આજુબાજુના ગામ નગરમાં સારી પ્રખ્યાતિ છે. પ્રતિવર્ષ પૈષ દશમીને દિવસે ત્યાં મેળો ભરાય છે જેમાં કેમ્પ, ડીસા, પાટણ વિગેરેથી હજારે યાત્રાળુઓ એકત્ર થાય છે. આ તીર્થને વહીવટ ડીસા-ટાઉનને સંધ કરે છે. ડીસાના સંઘની દેખરેખ નીચે આવ્યા પછી આ તીર્થ સારી સ્થિતિમાં મૂકાયું છે. આ વાત જણાવતાં અમને આનંદ થાય છે. છેવટે ભાવિક જેનેને આ તીર્થની યાત્રા કરવાની ભલામણ કરીયે છીયે.
રામ સૈન્ય. ભીમપલ્લીથી ઉત્તર દિશામાં બાર કેશ અને ડીસા કેમ્પથી વાયવ્યકોણમાં દશ કોશને છેટે પ્રાચીન જૈન તીર્થ “રામસૈન્ય આવેલું છે, જે હાલમાં “રામસે ના નામથી ઓળખાય છે. - રામસિન્યની પ્રાચીનતા અને જાહેરજલાલીને જણાવનારા શિલાલેખ મળી આવે છે. ગુર્નાવલી અને ચૈત્યપરિવાડિયે પણ આની પ્રાચીનતા અને તીર્થ તરીકેની ખ્યાતિ આપણને જણાવે છે. - આચાર્ય મુનિસુંદરસૂરિ પિતાની ગુર્નાવલીમાં લખે છે કે “આચાર્ય સર્વદેવ સૂરિએ વિક્રમ સં. ૧૦૧૦ ની સાલમાં રામસૈન્યનામક નગરના રૂષભદેવના મંદિરમાં આઠમા તીર્થંકર શ્રી ચંદ્રપ્રભના બિંબની વિધિપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરી આ અર્થને જણાવનારૂં ગુર્નાવલીનું પલ નીચે પ્રમાણે છે
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન તીર્થ ભીમપલ્લી અને રામસૈન્ય. " नृपादृशाने शरदां सहस्त्रे यो रामसैन्याहपुरे चकार । नामेयचैत्येष्टमतीर्थराज-बिम्बप्रतिष्ठां विधिवत् सदयः ॥ ५७ ॥"
ગુવલી પૃ. ૧૪ આ ઉપરથી જણાશે કે એક હજાર અને દેશની સાલમાં ચંદ્રપ્રલની પ્રતિષ્ઠા થઈ તે પહેલાંનું ત્યાં રાષભદેવનું મંદિર પ્રતિષ્ઠિત હતું.
રામસિન્યમાં એક પ્રાચીન સમયનો ધાતુનો પરિકર નિકલેલ છે. તે પરિકર ઉપર વિક્રમ સં. ૧૦૮૪ની સાલને આર્યા છંદમાં રચેલો લેખ છે. લેખને કેટલોક ભાગ ઘસાઈ જવાથી સ્પષ્ટ વંચાતું નથી, પણ જેટલે વંચાય છે તેને અર્થ નીચે પ્રમાણે થાય છે.
વર્તમાન શાસનના નાયક ભગવાન વર્ધમાન સ્વામિની શિષ્ય પરંપરામાં વજ નામના આચાર્ય થયા કે જે વજની ઉપમાને ધારણ કરનાર હતા. તે ૧
તેની શાખામાં (વજી શાખામાં) ચંદ્રકુલીન મહામહિમાવંત વટેશ્વર નામના આચાર્ય થયા છે. ૨
તે વટેશ્વરથી થારાપદ્ર નગરના નામથી થારાપદ્ર” નામક ગચ્છ ઉત્પન્ન થયે. જે સર્વ દિશાઓમાં ખ્યાતિ પામે છે અને જે પિતાના નિર્મલ યશ વડે સર્વ દિશાઓને ઉજવલ કરી દીધી છે. ૩.
તે ગમછમાં ઘણાએક વિદ્વાન આચાર્યો ઉત્પન્ન થઈ દેવગત થયા પછી જે. કાર્ય નામના આચાર્ય થયા. કાર્ય પછી શાંતિભદ્ર, શાંતિભદ્ર પછી સિદ્ધાંત મહેદધિ સવદેવ સૂરિ અને સર્વદેવની પછી શાલિભદ્રસૂરિ થયા ૪”
આ પછીને છઠી આયો અને સાતમે અનુષ્ટ્રપ એ બે પળે બરાબર વંચાતાં નથી. છઠી ભાર્યાને પ્રથમ “શ્રી શાંતિસૂર વ્રતપતિ ” આટલે ભાગ સ્પણ વંચાય છે. ત્યાર પછી બીજા પાદમાં “પૂર્ણભક” ત્રીજા પાદમાં “રઘુરેન” એ નામે વંચાય છે. સાતમા લેકની આદિનાં ત્રણ અક્ષરે વંચાતાં નથી, બાકીને લેક નીચે પ્રમાણે વંચાય છે –
“અહિ વિવે નામિ નેહાત્મનઃ |
लक्ष्म्याचंचलता ज्ञात्वा जीवितव्यं विशेषतः॥" ૧ મૂલ લેખમાં આ સ્થળે “સ્થાનીકુલેભૂત” આવું કઈક વંચાય છે, પણ વટેશ્વરને માટે “ ચન્દ્રકુભવ” વિશેષણ જુદું લખેલ હોવાથી “ સ્થાનીકુલેભૂત” એ વિશેષણ કેને લાગુ પાડવું તે ગુંચવણ ભરેલું છે. આની જોડે જ “મહામહિમા” શબ્દ મૂલે છે, પણ તે “ સ્થાનીય કુલભૂતનું વિશેષ્ય માનવાને કંઈ પણ આધાર નથી. વિચારક વર્ગને આ સ્થલ લક્ષ્મપૂર્વક જોવાની ભલામણ કરીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ca
માં આત્માનંદ પ્રકાશ
” આટલા
છેવટે “ પગલ' મહુાશ્રી: હા ત ૦૮૪ ચૈત્રપે સામામ્ ગદ્યના કરી લખી લેખની સાત જણાવી છે. દા ખડિત એ પદ્યોના અનુ પૂર્ણાંની સાથે અનુસંધાન કરતાં એવુ તાત્પર્ય સમજાય છે કે ઉપર જણાવેલ આચા મેં શાંતિભદ્રના સમયમાં સ૦ ૧૦૮૪ ના ચૈત્ર અે ૧૫ પૂર્ણ માને દિવસે પૂર્ણ ભદ્રસૂરિએ ભગવાન શ્રી ઋષભદેવ બળની પ્રતિષ્ઠા કરી. છઠી આર્યોના ત્રીજા પાદમાં જે રઘુસેન નામ જ છે તે પ્રતિષ્ઠા કરાવનાર ગૃહસ્થનું લાગે છે, અને તે ગૃહસ્થ રામસૈન્યના શા તેના સભાનતા થાય છે, કારણુ કે ઉપર જણાવેલા વર્ષમાં જ પ્રાંતષ્ઠિત અયેલી એક ધાતુની ઉભી પ્રતિમાના લેખમાં “ ઘુ સેનીયરાજ્યે ” આવા ઉલ્લેખ વ્હેવામાં છે.
59
**
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુર્વાવલીકાર ૧૦૧૦ ના વર્ષમાં ઋષભદેવના ચૈત્યમાં ચંદ્રપ્રભુની પ્રતિષ્ઠા થયાનું જણાવે છે, ત્યાં ઉપર્યુકત માગો લેખ ૧૦૮૪ માં ઋષભદેવની પ્રતિ છા થયાની હુકીકત પ્રકટ કરે છે. આ ઉપર અને લેખાના પરસ્પર વિરોધ માની લેવાનુ સાહસ કરવુ બ્લેઇએ નહિ, કહ્યું કે ધાતુના પરિકરના લેખમને તેજ વર્ષના લેખવાની કાચેતનસ્થિત હું હા તેમ સૂર્ય છે કે સ’. ૧૦૮૪ના વર્ષોમાં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી ઋદલની કવિતા ધતુના હાવી જોઇયે અને તે પ્રમાણમાં અચલગઢના જિનમદિરમાં બેઠેલી હિંસા વી ટી.
મુનિસુંદરસૂરિ જે ઋષભદેના ચૈત્યને ઉલ્લેખ કરે છે તે આ પ્રતિમાવાલુ નહિં, પણ માથી પ્રાચીન બીજી પાષાણની ગતિમાાલુ સમજવુ જોઈયે અને તે ઘણું કરીને હાલનું ભાયફ અથવા તેને લગતુ અંદર હશે અને હાલમાં ભાયરામાં શાંતિપ્રકટાવતી ચાર જિન પ્રતિમામાંની કોઇ ક પ્રાંતમાં ઋષભદેવની હાઇ પૂર્વે તેના મૂલ નાયકના સ્થાને બીરાજતી હરો,
:
આ બધુ જોતાં એટલું તે ચાક્કસ થાય છે કે રામસેન્ય એક પ્રાચીન તી છે. વિક્રમની અગ્યારમી સદીમાં ત્યાં પ્રભાષ આર્યાના હાથે અનેક પ્રતિષ્ઠા થઈ હતી. તે વખત તેા રામસેત્યના શબ્દ ઃ ઘુસેન ’ પાતે જૈન હાઇ તીર્થંકરા ના મંદિર અને પ્રતિમાની સ્થાપના હતા. આવી રીતે રાજ્યાશ્રયને પામીને અગ્યારમી સદીનું રામસા ધામ ક ઉન્નતિની ટોચે પહોંચ્યુ હતુ. હજી પણ જ્યાં ત્યાં ખાદકામ કરતાં પ્રાચીન પ્રતિમા, મારતેનાં ખરા, મંદિરના પત્થરા, કુવા વાડિયાના દેખાવે અને સિક્કા વિગેરે પ્રાચીન ઉપિતનાં સ્મારક ઘણી અજાયબી વચ્ચે પ્રગટ થઇ દેખનારના હૃદયને આકર્ષે છે અને સાથે જ નગરની પૂર્વકાલીન સમૃદ્ધિની સાથે આજની કંગાલિયત દશાના મુકાબલા કરાવી વજ્રહૃદયી માનવના હૃદય પણ પિગલાવી તે માંસુ સરવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન તીથ ભીમપલ્લી અને રામસૈન્ય.
૭૫ વર્તમાન સ્થિતિ. આપણે ઉપરની હકીકતથી જાણી શકાય કે આજનું રામસેણુ ગામ એક સમયે સમૃદ્ધિશાલિ “રામસૈન્યનગર” હતું, પણ હાલમાં એની કેવી સ્થિતિ છે તે પણ જણાવવાની જરૂર છે.
ગુજરાત અને મારવાની સીમા ઉપર આવેલા આ ગામમાં આજે કેટલીક અન્ય વસતિની સાથે પંદર ઘર શ્રાવકોનાં બાકી રહ્યા છે.
રામસેણુ એક વાઘેલા રાજપૂત ઠાકોરના તાબાનું ગામ છે કે જે ઠાકરની પ્રશંસાનું આ સ્થળ ન હોવા છતાં પણ એટલું કહેવું પડે છે કે તે ભલા ઠાકરના જેવા જાગીરદાર વિરલા જ હશે અને જિન મંદિરની તરફની તેની લાગણી ધરાવનારા તે ભાગ્યે કોઈ ખેળ્યા મળશે.
પશ્ચિમ તરફ ગામને છેડે ઘણાજ જુના વખતનું એક ભેંયરૂ છે અને તેમાં અખંહિત લગભગ ત્રણ ત્રણ પ્રીટના પ્રમાણુવાલી પાષાણુની સુંદર ચાર જિનપ્રતિમાઓ છે. આ પ્રતિમાઓ ઘણીજ પ્રાચીન છે. લાંછને એલખાતાં નથી તેથી તે ક્યા કયા ભગવાનની છે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. પ્રચલિત પરીક્ષા પ્રમાણે પ્રાચીનતાનાં ચિહ જોતાં તે સંપ્રતિરાજાના વખતની છે એમ કહેવામાં કંઈ વાંધો નથી, પણ અમે આ પરીક્ષા ખરી હોવાને દાવો કરતા નથી, તેથી એટલું જ કહી શકીએ કે હાલની પ્રતિમાઓ સંપ્રતિરાજાના વખતની ન હોય તે પણ તે અગ્યારમી સદી પછીની તે નથી જ.
કેટલાક વર્ષો પહેલાં એક ધાતુની કાયોત્સર્ગ સ્થિત મહટી પ્રતિમા કોઈના ખેત્રમાંથી નિકળેલી, પણ ઠાકોરજીની મૂતિ જાણી શ્રાવકોએ લીધી નહિં તેથી રામજીના મંદિરમાં પધરાવવામાં આવી. આ પ્રતિમાને અમોએ નજરે જોયા પછી જિનપ્રતિમા હોવાનું જણાવી જૈન ભેંયરામાં પધરાવવાને બદબસ્ત કરાવ્યો હતો.
એ સિવાય એક અંબિકાની હેટી સુંદર મૂર્તિ, કેટલીક ધાતુની જિનપતિમાએ અને મંગલગ્રહ વિગેરેનાં કેટલાંક ત્રાંબાનાં યંત્ર પણ ભયરામાં જેનારનું ધ્યાન ખેંચે છે. આ સર્વ ચીજે જુદા જુદા અવસરે જમીનમાંથી નિકળેલી અને હૈયામાં પધરાવેલી છે.
ત્યાંના લોકોને એ દઢ વિશ્વાસ છે કે જિનમંદિરની પત્થર સુદ્ધાં કોઈ પણ ચીજ ઘરના કામમાં વાપરવાથી વાપરનારને તત્કાલ નુકસાન પહોંચે છે. આ વિશ્વાસના ખરાપણ વિષેનાં અનેક દૃષ્ટતે ત્યાંના નિવાસિની જબાન પર નાચી રહયાં છે, જેમાંના એક બેને અત્રે ઉલ્લેખ કર વાંચકેના વિનેદનું કારણ થઈ પહશે.
૩૯
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કહે છે કે એક હોટે પ્રાચીન જૈનમંદિરને પત્થર ગામ બહાર રખડતા પહેર્યો હતો, તેને લઈને એક કુવાવાળાએ હાવા દેવાને વાસ્તે પિતાના કુવા ઉપર મૂકી દીધે, આનું પરિણામ એ આવ્યું કે એક જ દિવસમાં કૂવે હેલીને સામે તમે થઈ ગયે, આથી હેરાન થઈ લોકેએ તે પત્થરને ત્યાંથી દૂર કહાડી નાખે.
તે જ પત્થરને કાલાંતરે કોઈ બીજા કુવાવાલો પોતાના કુવા ઉપર લઈ ગયો અને તેના પણ કુવાની તેવીજ દશા થઈ જેવી પહેલાની થઈ હતી.
એકવાર ત્યાંના ઠાકોરે જૈનમંદિરની રખડતી એક શિલા પોતાના મકાનના ઓટલા ઉપર બીડાવી, પણ રાત્રે એ કેઈ અગમ્ય ચમત્કાર તેના જેવામાં આવ્યું કે બીજે દિવસે એટલો ખોદાવીને તે શિલા કઠાડી નાખવી પડી.
એક વખત દેહરાના કેટની બહાર ઠાકેરની જમીનમાં ઉભેલું નિંબડાનું વૃક્ષ પવનના ઝપાટાથી ઉખાડીને મંદિરના કંપાઉંડમાં જઈ પડયું. આ વૃક્ષ પોતાના તાબાની જમીનમાંનું હવાથી ઠાકોર સાહેબે પોતાના કબજામાં લઇ લીધું, પણ દેવેચ્છાથી તેમને કોઈ અગમ્ય ભય લાગ્યું કે કાપ્યું કપાવ્યું તે ઝાડ ઠાકોરે પાછું દેરાસરમાં મોકલાવી દીધું. ઈત્યાદિ અનેક ચમત્કારિક વાતે રામસેણના લેકેના મુખથી સંભળાય છે. આ ચમત્કારોની સત્યતા વિષે વિવેચન કરવાનું આ સ્થલ નથી, પણ આ ચમત્કારોનું જે પરિણુમ આવવું જોઈએ તે સંપૂર્ણ રીતે આવ્યું છે. ગામની સર્વ પ્રજાને જિનમંદિર પ્રત્યે ભક્તિભાવ પ્રત્યક્ષ જેવાય છે. ગામના ઠાકોર સાહેબની પણ આ દેહરા તફ઼ ઘણું સહાનુભૂતિ છે. અને કોઈ જીર્ણોદ્ધાર કરાવનાર હોય તે તે માટે જોઈએ તેટલી જમીન મફત આપવાનું પિતે જણાવે છે. હું જ્યારે ત્યાં હતું ત્યારે પહેલે જ દિવસે એક મુસલમાન વહારે આવીને દેહરાની બરાબર સાર સંભાળ રાખવાના માટે શ્રાવકોને ઉપદેશ કરવાની મહને ભલામણ કરી હતી આ દાખલાઓ ઉપરથી રામસણના લેકની જૈન મંદિર પ્રત્યેની પૂજબુદ્ધિનું માન થઈ શકે તેમ છે. . હાલમાં જે ભેંયરામાં પ્રતિમા છે તે જીર્ણ થયેલું હોઈ સુધરાવવા ગ્ય છે. ભોંયરા ઉપર હાનું શિખરબંધ દેહરૂ બંધાવવાનું કામ થોડા વર્ષ પહેલાં ગામના શ્રાવકોએ શરૂ કરાવ્યું હતું જે બે હજાર જેટલી રકમ ખર્ચાયા પછી દ્રવ્યના અભાવે બંધ પડયું છે.
ભેાંયરાની આજુબાજુ જુના વખતને કેટ છે જે કેટલેક ઠેકાણે-મુખ્યતયા દક્ષિણ તરફનો–પડીને જમીન દેસ્ત થયું છે અને તે ઠેકાણે હાલમાં કાંટાની વાડ કરવામાં આવી છે.
ઉપરના થોડાજ વિવરણથી વાંચકે સમજી શક્યા હશે કે રામસેણુ તીર્થની વર્તમાન સ્થિતિ ઘણી ખરાબ છે.
ભેંયરાની મરામત, અપૂર્ણ શીખરની પૂર્ણતા અને નવા કોટને માટે હાલ તરત ઓછામાં ઓછી દસ હજાર રૂપીયાની જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન તીર્થ ભીમપલ્લી અને રામસેન્ય. આની ઉપયોગીતાને ઉપદેશ કરતાં તે વેળાએ ડીસા-કેમ્પના સંઘે આ કામ ઉપાડી લેવાની હિમ્મત દેખાડી હતી અને તે માટે ટીપ પણ શરૂ કરી દીધી હતી, જેમાં કેમ્પ અને રાજપુર વિગેરેની મળી લગભગ રૂ. ૨૦૦૦) ની રકમ તેજ વખતે લખાઈ ગઈ હતી અને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી યોગ્ય મદદ મળતાં કાર્ય શરૂ કરવાનું વિચાર રાખ્યું હતું. આ માટે ડીસા કેમ્પના સંઘનું એક ડેપ્યુટેશન આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીની મુલાકાતે ગયું અને યોગ્ય મદદની માગણું કરી, પણ પેઢી તરફથી ઉત્તર મળે કે આવતી જનરલ મિટીંગમાં આને વિચાર થશે. છેવટે જનરલ મીટીંગે થઈ અને બીજી પણ કેટલીયે મીટીંગ ભરાઈ ગઈ, પણ સાડા ત્રણ વર્ષ સુધી ડીસા-કેમ્પના સંઘની માગણને કંઈ પણ ઉત્તર મળે નહિં. આ પ્રમાણે મદદના અભાવે અને કાર્ય ઉપાડનાર સંઘના પ્રમાદના પરિણામે રામન્ય તીર્થના જીર્ણોદ્ધારનું કાર્ય રખડયું.
હવણું હારા જાણવામાં આવ્યું છે કે રામસણ ના જીર્ણોદ્ધાર માટે એક હજારની રકમ આપવાને ઉક્ત પેઢીએ નિર્ણય કર્યો છે અને તે રકમ લેઈ જવા માટે ડીસા-કેમ્પના સંઘને પેઢી તરફથી હાલમાં જ ખબર અપાઈ છે.
આ પ્રસંગે મહારે ડીસા-કેમ્પના સંઘને ઉદ્દેશીને બે બેલ કહેવાની જરૂર જણાય છે કે તેણે જે ઉત્સાહથી આ તીર્થના ઉદ્ધારનું કામ માથે લીધું હતું તેજ ઉત્સાહથી હવે શરૂ કરી દેવું જોઈએ. એ કહેવાની જરૂર નથી કે આ કામને માટે હજી છ સાત હજારની જરૂર છે, પણ હુને વિશ્વાસ છે કે આ કામને માટે ઉક્ત સંઘ જે ડી પણ મહેનત કરશે તે તેટલી રકમ વગર મુશ્કેલીમાં મેળવી શકશે.
શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીને પણ હારી નમ્ર ભલામણ છે કે જે આ કાર્યને માટે ડીસા કેમ્પને સંઘ પિતાની અશક્તિ જ બતાવે તે તાકીદે આ કામ પેઢીએ પિતાના હાથમાં લઈ નામ શેષ થતા પ્રાચીન જૈન તીર્થને ઉદ્ધાર કરી પિતાની ફરજ અદા કરવી જોઈએ.
ભીમપલ્લી અને રામસૈન્ય તીર્થના સંબંધમાં જુને અને ન જે કંઈ ઈતિહાસ અમારા જાણવામાં હતું તે સંક્ષેપમાં ઉપર જણાવી દીધું છે. આશા છે. કે નવીન મંદિર કરાવવા કરતાં જીણુને ઉદ્ધાર કરવામાં આઠ ગણું ફલ બતાવનાર અને માનનાર વૈશગી અને ગ્રહસ્થ વાચકે ઉપર્યુક્ત બને તીર્થોને વિષે પણ તે ઉપદેશને લાગુ પાડશે. તથાસ્તુ. રામપુરા. (ભકિડા)
મુનિ કલ્યાણવિજય. તા. ૧૧-૮-૧૯૨૦
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકા.
. परिशिष्ट अ. भीमपल्लीय गच्छ संबंधी लेखो:१ सं० १५०६ वर्षे वैशाख शु. १२ गुरौ गुर्जर झा० दो० गोपाल मा० साई पितमातृश्रेयसे सुत धर्मासायराभ्यां श्रीशीतलनाथविम्ब का० श्रीपर्णिमापक्षे भीमपल्लीय भ० श्रीजयचंद्रसूरीणामुपदेशेन प्र०॥
२ सं० १५०७ वर्षे वैशाख शुदि १० बुधे श्रीश्रीमाल झातीय व्य० सोम भा० गुंहवदे पुत्र सुरा मा० सुहागदे पितृमातृश्रेयसे सु. पांचाकेत श्रीसंभवमुख्य पंचतीर्थी का० पूर्णिमापक्षे श्रीभीमपल्लीय श्रीपासचंदसूरिपट्टे म० श्रीजयचंद्रसूरीणामुपदेशेन प्र० विधिना ॥
३ सं १५३६ वर्षे माहवदि ७ सोमे श्रीश्रीमालज्ञातीय मं० माढण भा० माल्हणदे सुत मं० भाषर भा० करमी पित्रोः श्रेयसे पुत्र मं० देवसीकेन श्रीविमलनाथबिंबं का० श्रीपूर्णिमागच्छे भीमपल्लीय भ० श्रीभावचंद्रसरिपट्टे भ. श्री चारित्रचंद्रसूरीणामुपदेशेन प्रति पाडला ग्रामवास्तव्य ॥
४ सं० १५७८ वर्षे माघवदि ९ सोमे श्रीश्रीमाल झा० मं० नारद भा० रंगी पु० मं० वरजांगेन भा० जी० पु० मं० कान्ह मं० मेघराजादिसमस्त कुटुंबयुतेन काकरवास्तव्या धर्मभगिनी श्रा० मांजूश्रेयसे श्रीविमलनाथर्विवं का. श्रीपूर्णिमापक्षे भीमपल्लीय भ०.श्रीचारित्रचंद्रसूरिपट्टे भ० श्रीमुनिचंद्रसूरीणामुपपदेशेन प्र० पत्तनवा० ॥
. ५ स्वस्तिश्रीः । संवत् १५९८ वर्षे पौषवदि १ सोमे श्रीउकेशवंशे व्यप० परवत भा० फदकू सत्पुत्र व्य० जयता भा० अहिवदे पु. व्य. श्रीपालपरिवारेण सो (स्वो) क्तवित्तेन कर्मनिर्जराथै स्वाप्तपरिवारश्रेयोर्थ श्रीपार्श्वनाथबिंब का०
५
૧ આ લેખમાં કેવળ “ભીમપલ્લીય' શબ્દને જ ઉલ્લેખ છે. “ગ' શબ્દ લખવામાં
७ तरी हि भापक्ष' मने 'पूलि भाग ' शो माया छे. मा છે પરથી સ્પષ્ટ જણાવે છે કે “ભી-પલ્લીવ ગચ્છ પમિક.ગચછની જ એક શાખા છે; તથાપિ શાખાને સ્વતંત્ર છ તરીકે ઉલ્લેખવાની પુરાણી રઢીને અનુસરીને અમે આ સ્થાનકે सीभषधीय' शनी साथे ॥२७' शमयो .
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જન તીષ ભીમપલી અને રામાન્ય. प्रवि० श्रीपूर्णिमापक्षे भीमपल्लीय भ० श्रीमुनिचंद्रसूरिपडे श्रीविनपचन्द्रसूरीणापुरदेशेनेति भद्रं ॥*
परिशिष्ट क. भीमपल्ली (भीलडिया) तीर्थना लेखो--
१ संवत् १२१५ वर्षे वैशाख शुदि ९ दिने श्रे० विहणसर (!) भार्या हांसी श्रेयोर्थ रतमा (ना) केन श्री शांतिनाथविबं कारितं प्रतिष्टितं न-ति-गीय श्री." ( वर्धमान ? ) सूरिशिष्य श्री रत्नाकरसूरिभिः।'
२ संवत् १३२४ वैशाख ववि ५ बुधे श्री गौतमस्वामिमूर्तिः श्री जिनेघरपरिशिष्य श्री जिनप्रबोधसूरिभिः प्रतिष्टिता कारिता च सा""पुत्र परिवहजनेन मूखदेवादिभ्रातृसहितेन स्वश्रेयोर्थ कुटुंबश्रेयोर्थ च ।'
३ सं० १३४४ वर्षे ज्येष्ठ शुदि १० बुधे श्रे० खमसिंहेन भाविका कारिता।
४ सं० १३४४ वर्षे ज्येष्ठ शुदि १० अ० लखमसिंहेन कारितः।"
५ सं० १३५१ वर्षे गूजरजातीय ठ० खीमासुतया ठ० लक्ष्मीकुक्षिसभूतया बाई होरल्या आत्मश्रेयसे श्रीपार्श्वनाथर्बिवं कारितं प्रतिष्ठितं श्रीसू (न?) रेपरसूरिभिः । शुभं भवतु ।'
६ संवत १३५८ वर्षे आश्विन वदि १५ सोमे श्रीमालज्ञातीय श्रेष्टि सोमण सुत समराकेन मूर्तिः कारापिता।
* ઉપરના પચે શ્રીબુદ્ધિસાગરસૂરિ સંગ્રહીત ન ધાતુપ્રતિમા લેખ સંગ્રહ” ભાગ ૧ લા માં અનુક્રમે નંબર ૩૦૯-૧૧-૩૪૪-૦૮૫-૩૮૭ તરીકે છપાયેલ છે.
૧ આ લેખ ભીલડિયાના દેહરામાં રહેલી એક ધાતુની પ્રતિમા ઉપર છે. ૨ આ લેખ બેયરાની અંદર એક આલામાં બેઠેલી ગૌતમ સ્વામિની પ્રતિમાને નીચે છે.
૩-૪ આ બને લેખો જમીનમાંથી નીકળેલ અને હાલ ગામમાં નમિનાથના મંદિરમાં રહેલી અંબિકાની અને એક દેવની મૂર્તિ નીચે કાતરેલા છે.
પ આ લેખ પણ ભીલડિયાના મંદિરમાંની એક ધાતુની પ્રતિમા ઉપર છે.
કે ધર્મશાળાની દક્ષિણ ભીત પાસેના શિવમંદિરની ભીતમાં જડેલા એક પત્થર ઉપર કાઈક દેવતાની હાની મૂર્તિ છે અને તેની નીચે આ લેખકોતરેલે છે. આ લેખ ન હોવાની અમને સંક્ષ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
परिशिष्ट क. रामसैन्यतार्थना लेखोअनुवर्तमानतीर्थ--प्रणायकाद वर्धमानजिनवृषभात् ।
शिष्यक्रमानुयातो जातो बजस्तदुपमानः ।। तच्छाखायां जात स्थानीयकुलोद्भूतो (द्भवो) महामहिमा ।
चद्रकुलोद्भवस्तत (तो) वटेश्वराख्यः क्रम-बलः ॥ थारापद्रोद्भूतस्तस्माद् गच्छोत्र सर्वदिक्ख्यातः ।
सुद्धा-यसो (शुद्धाच्छयशो) निकरैर्धवलितदिक्चक्रवालोस्ति ॥ तस्मिन् भूरिषु सूरिषु देवत्वमुपागतेषु विद्वत्सु ।।
जातो ज्येष्ठार्यस्तस्मात् श्रीशांतिभद्राख्यः ॥ तस्माञ्च सर्वदेवः सिद्धांतमहोदधिः सदागाहः ।
तस्माच्च शालिभद्रो भद्रनिधिर्गच्छगतबुद्धिः ॥ श्रीशांतिभद्रसूरौ प्रतपति जा--पूर्णभद्राख्यः ।
रघुसेना--स्ति- - ---बुद्धीन् । --- - -प(य?) दिदं बिंब नाभिसूनोर्महात्मनः । लक्ष्म्याश्चंचलतां ज्ञात्वा जीवितव्यं विशेषतः ॥
मंगलं महाश्रीः ।। संवत १०८४ चैत्रपौर्णमास्याम् ॥' - २ श्रीथीरापद्रीयगच्छे रघुसेनीयराज्ये सं० १०८.........
३ संवत् १२८६ वर्षे वैशाख शुदि १० गुरौ श्रे० राजा धनाकयोः सुत केल्हणेन भ्रातृ श्रेयोर्थ प्रतिमा कारिता प्रतिष्ठिता पं० पूर्णकलसेन ॥
૧ આ પ્રશસ્તિ જતીનમાંથી નિકળેલ અને હાલમાં રામસિન્યના જિનમંદિરના કેટની અંદર પડેલા ધાતુના એક મહેતા પરિકર ઉપર લખેલી છે.
૨ આ લેખ ખેત્રમાંથી નિકળેલા ધાતુના મોટા કાઉસગ્નિયાના પગની પાસે લખેલો છે. લેખને છેલ્લો કેટલોક ભાગ ત્રટિ ગયો છે. સં. ૧૦૮૪ માંથી ચેગડા ઉડી ગયો જણાય છે તેથી
१०८ पयाय छे. આ લેખ નગડામાંથી નિકળેલ એક હાની ધાતુની પ્રતિમાની પછવાડે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સહાનુભૂતિથી જીવન-સાફલ્ય. સહાનુભૂતિથી જીવન–સાફલ્ય.
વીઠલદાસ મુળચંદ શાહ, બી. એ. “તમે તમારા પિતાના આત્માને તિત્ર દષ્ટિથી વિચાર કરે, પરંતુ જ્યારે તમે બીજા લેક તરફ જુએ ત્યારે અનુકશ્માયુક્ત દ્રષ્ટિથી જુએ. સાધારણ મનુ એના મુખમાંથી અપશબ્દો નીકળે છે તેવા તમે કદીપણ ન બેલો.”
ઈલા વહીલર વિલકાકસ. તમારી પીઠ કેવી છે એમ હું પીડિત મનુષ્યને પૂછતે નથી, પરંતુ તેઓની પીડા જોઈને પિતે પીડિત બની જાઉં છું અને પીડાને અનુભવ કરવા લાગું છું”
વાટ હાઈટ મેન, જેટલું આત્મ-દમન આપણે પ્રાપ્ત કરી લીધું હોય છે તેટલા પ્રમાણમાં આપણે બીજા લોકો તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવી શકીએ છીએ. જ્યાં સુધી આપણે પિતાની જાત ઉપર દયા કરીએ છીએ અને પોતાની તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવીએ છીએ ત્યાં સુધી આપણે બીજાને વિચાર કરી શકતાં નથી. જો આપણે આપણી પિતાની પ્રશંસા, રક્ષા અને સંમતિનો વિચાર કર્યા કરીએ છીએ તે આપણે બી. જાની સાથે પ્રેમમય વ્યવહાર કરી શકતા નથી. બીજાને વિચાર કરો અને પોતાની જાતને વિચાર ભૂલી જ તેને સહાનુભૂતિ કહેવામાં આવે છે.
અન્ય મનુષ્ય તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવવા માટે પહેલાં આપણે તેઓની સ્થિતિ સમજવી જોઈએ અને તેઓની સ્થિતિ સમજવા માટે તેઓના સંબંધમાં પ્રથમથી ખરાબ વિચારો બાંધી લેવા જોઇએ નહિ--જેવા તેઓ હોય છે તેવાજ તેઓને જેવા જોઈએ. આપણે બીજા લોકોની આંતરિક સ્થિતિની અંદર પ્રવેશ કરવો જોઈએ અને તેઓને નેત્ર વડે જોઈને તથા તેઓના અનુભવના અનુક્રમને સમજીને તેઓની જેવા બની જવું જોઈએ; પરંતુ એટલું તો નિ:સંદેહ છે કે જેઓની બુદ્ધિ અને અનુભવ આપણું કરતાં ચઢીયાતા છે અને તેમજ જેઓ કરતાં આપણે આપશું જાતને ઉન્નત અને ઉચ્ચ માનીએ છીએ તેવા લોકોની સાથે આપણે ઉક્ત પ્રકારને વ્યવહાર કરી શકતા નથી, કેમકે સહાનુભૂતિ અને સ્વાર્થ એક સ્થાન પર સ્થિર રહી શકતા નથી, પરંતુ આપણે આપણી જાતને જે પાપ અને કલેશમાંથી સફળતા પૂર્વક મુકત કરી લીધી છે તેવા પાપ અને કલેશમાં જેઓ ફસાએલા છે તેઓની તરફ આપણે સહાનુભૂતિ દર્શાવી શકીએ છીએ. જે પુરૂષની મહત્તા આપણા કરતાં વધારે હોય છે તેને આપણે આપણી સહાનુભૂતિની છાયાથી ઢાંકી શક્તા
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ નથી, પરંતુ આપણે તેઓની સાથે એવી રીતે વતી શકીએ કે જેથી આપણે તેઓ ની મહત્તરા સહાનુભૂતિને લાભ લઈ શકીએ અને જે પાપ તથા ખેમાં આપણે ફસાયલા હેઈએ તેમાંથી આપણે મુક્ત થઈ શકીએ.
પક્ષપાત અને દુષ્કામનાઓ સહાનુભૂતિના માર્ગમાં મહાન અંતરાય રૂપ છે અને અંહકાર સહાનુભૂતિ ગ્રહણ કરવામાં બાધા કારક થઈ પડે છે. જે મનુષ્યને માટે તમારા મનમાં પ્રથમથી જ તિરસ્કાર હોય છે તેની સાથે તમે સહાનુભૂતિ રાખી શકતા નથી. વળી જેને માટે તમારા મનમાં પ્રથમથી જ શ્રેષની લાગણી ઉત્પન્ન થઈ હોય છે તે મનુષ્ય તમારી સાથે સહાનુભૂતિથી વર્તે એમ તમે ઈચ્છતા નથી. જે મનુષ્ય તરફ તમને તિરસ્કાર હોય છે તેમજ જેના પ્રતિ તમે તમારી પાશવબુહિથી ઈર્ષા રાખે છે તેનું જીવન તમારા સમજવામાં આવી શકતું નથી, પરંતુ તમે તેને માટે તમારા હૃદયમાં જેવા અપૂર્ણ અને અપકવ વિચારો બાંધ્યા હોય છે તે અનુસાર તેનું જીવન તમારા સમજવામાં આવી શકે છે. તમારી પોતાની મથદ્ધ અને કારણ શૂન્ય સમ્મતિને લઇને તમને કેવળ તેની બુરાઈ દષ્ટિગત થઈ શકે છે અને ભલાઈ દષ્ટિગત થઈ શકતી નથી.
જે તમારે બીજા લેકના જીવનને યથાર્થત: સમજવું હોય તે તમારે તેની તથા તમારી વચ્ચે રૂચિ વા અરૂચિ, પક્ષપાત અને સ્વાથી વાસનાઓને આવવા દેવી જોઈએ નહિ, તમારે તેના કાર્યોને વિરોધ ન કરવો જોઈએ અને તમારે તેના વિચારોને કુષિત કરાવવા જોઈએ નહિ. અલ્પ સમય પર્યત તમે તમારી જાતને પૃથફ રાખીને તેની સ્થિતિને યથાર્થ અભ્યાસ કરે. માત્ર આ રીતે તમે તેના મિત્ર બનીને તેના જીવન તથા અનુભવને પૂર્ણતાથી સમજી શકશો અને જ્યારે તે સમજી લેશે ત્યારે પછી તમે કદી પણ તેને વિન્દિત અને દૂષિત ઠરાવશે નહિ. મનુખે એક બીજાને દુષિત અને અપરાધી બનાવવાથી એક બીજાને યથાર્થ રીતે સમજી શકતા નથી. જ્યાં સુધી તેઓ પોતાની જાત ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરી લેતાં નથી અને પિતાની જાતને શુદ્ધ બનાવતા નથી ત્યાં સુધી તેઓ સમજી પણ કેવી રીતે શકે?
વૃતિ, પરિપકવતા અને વિસ્તારને જ જીવન' કહેવામાં આવે છે અને એક રીતે જતાં તે પાપાત્મા અને પુણ્યાત્માની વચ્ચે વિશેષ ભેદ નથી, પરંતુ ફકત શ્રેણી અને કમજ ભેદ રહે છે. પુણ્યાત્મા મનુષ્ય કેઈ વખતે પણ પાપાત્મા હશે અને પાપાત્મા મનુષ્ય ભવિષ્યમાં પુર્ણયાત્મા બની જશે. પાપાત્મા મનુષ્ય એક બાળક સમાન છે અને પુરયાત્મા વૃદ્ધ સમાન છે. જે મનુષ્ય પાપાત્મા મનુષ્યને હા માનીને તેનાથી પોતાની જાતને પૃથ રાખે છે તે એવા માણસની જેવું છે કે બાળકોને નિધ, અનાજ્ઞાકારી અને રમત રમના માનીને તેઓથી દૂર રહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- સહાનુભૂતિથી જીવન-સાફલ્ય. - જીવન સમાન હોવા છતાં દેખાવમાં કંઈક ભેદ માલુમ પડે છે. પુપે વૃક્ષથી પૃથક પદાર્થ નથી, પણ વૃક્ષનાજ અંગભૂત છે. તેવીજ રીતે પુણ્યાત્મા મનુષ્ય એક પરિપકવ અને પરિણત છે. પાપાત્મા મનુષ્ય એ છે કે જેની બુદ્ધિ અપરિપકવ છે અને જે અજ્ઞાનતા વશ થઈ અશુદ્ધ કાર્ય પ્રણાલીકામાં રૂચિ રાખે છે. પુણ્યાત્મા મનુષ્ય એ છે કે જેની બુદ્ધિ પરિપકવ છે અને જેની કાર્ય પ્રણાલીકા શુદ્ધ અને સત્ય છે. -એક પાપાત્મા મનુષ્ય બીજા પાપાત્મા મનુષ્યને દૂષિત બનાવે છે, કારણ કે તે કાર્યની અશુદ્ધ પ્રણાલીકા છે. પુણ્યાત્મા મનુષ્ય પાપી મનુષ્યને દૂષિત ઠરાવતો નથી, કેમકે તેને એ વાતનું સ્મરણ રહે છે કે એક વાર હું પોતે પણ એ - દશામાં હત” તેથી તેને પિતાને લધુભ્રાતા અથવા મિત્ર સમજીને તેની સાથે ગભીર
સહાનુભૂતિ રાખે છે, કારણ કે સહાનુભૂતિ રાખવી તે કાર્યની શુદ્ધ અને ઉજવલ . પ્રણાલિકા છે.
જે પરિપકવ મહાત્મા સર્વની સાથે સહનુભૂતિ રાખે છે તેને બીજાની સહાનુભૂતિની અપેક્ષા હોતી નથી, કેમકે તેણે પાપ અને કલેશ ઉપર જીત મેળવી છે અને તે સર્વદા આનંદમાંજ મગ્ન રહે છે. પરંતુ જે કિલષ્ટ હોય છે તેને સહાનુભૂતિની પરમ આવશ્યકતા છે અને જે પાપિષ્ટ હોય છે તેજ કિલષ્ટ હોય છે. જ્યારે મનુષ્ય એમ સમજવા લાગે છે કે પ્રત્યેક માનસિક વા કાયિક પાપને લઈને તે અવશ્ય કલેશ પ્રાપ્ત કરશે, ત્યારે તે બીજા લોકો ઉપર દુષારોપ કરવાનું ત્યજી દે છે અને પાપથી ઉત્પન્ન થયેલું તેઓ કલેશમય જીવન જોઈને તે તેઓની સાથે સહાનુભૂતિ રાખવા આરંભ કરે છે. જયારે તમે તમારી પિતાની જાતને પવિત્ર અને શુદ્ધ બનાવી લેશો ત્યારે તમને ઉપરોક્ત વાત સ્પષ્ટ સમજાશે.
જ્યારે મનુષ્ય પોતાના મનના વિકારોને શુદ્ધ કરી લે છે, સ્વાથી ઈચ્છાઓને બદલી નાંખે છે અને અહંકારને દૂર કરે છે, ત્યારે તે સર્વ પ્રકારના માનષિક અનુભાને અથતિ સમસ્ત પાપ, દુઃખ, શેક, વિચાર અને ઉદ્દેશીને તથા ધર્મનીતિને સંપૂર્ણતઃ સારી રીતે સમજી શકે છે. સંપૂર્ણ આમા-દમન અને સંપૂર્ણ જ્ઞાન એજ ખરેખરી સહાનુભૂતિ છે. જે મનુષ્ય બીજા લોકોને પિતાના પવિત્ર હૃદયની ધછ દ્રષ્ટિથી જુએ છે તે તેના તરફ અવશ્ય કરૂણ દર્શાવી શકે છે, તેઓને પિતાના દેહનાજ અંગભૂત ગણે છે, તેઓને પતિત અને પૃથક નહિ, પરંતુ પિતાનાજ આત્મા સમાન લેખે છે અને તેના સંબંધમાં તે સમજે છે કે જેવાં પાપ હું પહેલાં કરતો હતો તેવાજ તેઓ પણ કરી રહ્યા છે, જે ક્લેશ મેં અનુભવ્યું હતું, તેજ તેઓ પણ અનુભવી રહ્યા છે અને જેવી રીતે મને આશ્વેતર શાંતિની પ્રાપ્તિ થઈ તેવી જ રીતે તેઓને પણ થશે.”
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તે જ મનુષ્ય ખરેખર ભલો અને ધીમાન ગણાય છે કે જે પ્રબલ પક્ષપાતિ હોતો નથી જે સર્વની સાથે સહાનુભૂતિ રાખે છે, અને જે બીજાઓના દે જેતે નથી. મનુષ્યની બુદ્ધિ જેટલે દૂર પહોંચતી હોય છે તેટલે દૂર તે પિતાની સહાનુભૂતિ વિસ્તૃત કરી શકે છે, અને જેમ જેમ મનુષ્ય નમ્ર અને દયાવાન બનતા જાય છે તેમ તેમ તે વિશેષ બુદ્ધિમાન બની જાય છે. સહાનુભૂતિ સંકુચિત હોવાથી હૃદય સંકુચિત બને છે. સહાનુભૂતિને વિસ્તૃત કરવી તે જીવનને પ્રકાશિત અને હર્ષિત કરવા બરાબર છે, તેમજ અન્ય મનુષ્યને માટે પ્રકાશ અને આનંદને માર્ગ સુગમતર બનાવવા બરાબર છે.
બીજાની સાથે સહાનુભૂતિ રાખવી એટલે તેના શરીરને પિતાના શરીરમાં ધારણ કરવું અને તેની સાથે સમાન ભાવથી વર્તવું, કેમકે સ્વાર્થ શૂન્ય પ્રેમ અત્યંત શીઘ્રતાથી એય ઉત્પન્ન કરે છે. જે મનુષ્ય સમસ્ત પ્રાણધારીઓની સાથે સહાનુભૂતિથી વતે છે તે એ સર્વની સાથે તન્મય બને છે અને તેને પ્રેમ, નીતિ વિ. સ્પષ્ટત: બુદ્ધિગત થાય છે.
મનુષ્ય બીજા મનુષ્યોને પિતાની સહાનુભૂતિથી જેટલે દૂર રાખે છે તેટલેજ દુર તેનાથી સ્વર્ગ, શાંતિ અને સત્ય રહે છે. જે સ્થળે તેની સહાનુભૂતિ સમાપ્ત થાય છે ત્યાંથી જ અંધકાર, દુઃખ અને સંભનો આરંભ થાય છે, કેમકે બીજા લોકોને પિતાના પ્રેમથી દૂર રાખવા તે પિતાની જાતને જ પ્રેમને આનંદથી દૂર રાખવા તુલ્ય છે અને સ્વાર્થના અંધકારમય કારાગૃહમાં સડયા કરવા તુલ્ય છે.
જ્યારે મનુષ્યની સહાનુભૂતિ અસીમ બને છે ત્યારે જ તેને સત્યને અનંત પ્રકાશ દષ્ટિગત થાય છે. અસીમ પ્રેમમાંથીજ અસીમ આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. સહાનુભૂતિ આનંદમય છે. એમાંથી જ સર્વોત્તમ અને પવિત્ર આનંદ ઉપલબ્ધ થાય છે. સહાનુભૂતિ સ્વગય છે, કારણ કે તેના પ્રકાશમાં સર્વ પ્રકારના સ્વાથી વિચારે નષ્ટ થઈ જાય છે અને સર્વની સાથે એકભાવ અથાત્ આધ્યાત્િમક સમાનતાનો દઢ સંગ રાખવાથી પવિત્ર આનંદની સંપ્રાપ્તિ થાય છે. જ્યારે મનુષ્ય સહાનુભૂતિ રાખવી ત્યજી દે છે, ત્યારે તેનું જીવન, તેની દ્રષ્ટિ અને તેનું જ્ઞાન વિફલ બની જાય છે.
જ્યાં સુધી મનુષ્ય બીજા લેકે વિષે સ્વાથી વિચાર કરવાનું તજી દેતા નથી, ત્યાં સુધી તે તેઓની સાથે સાચી સહાનુભૂતિ રાખી શકતા નથી. જે મનુષ્ય સાચી સહાનુભૂતિ રાખે છે તે બીજાઓને પિતાના જેવા જેવાને પ્રયત્ન કરે છે અને તેઓના વિશેષ પાપ, વાસનાઓ, દુઃખ, વિશ્વાસ, પક્ષપાત ઈત્યાદિ જાણવાની ચેષ્ટા કરે છે. તે છેવટે જાણી લે છે કે, લેકે પિતાની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિની કયી શ્રેણી સુધી પહોંચી ચુક્યા છે, તેઓને અનુભવ કેટલો છે અને તેઓ પિતાની દશાને હમણા બદલી શકે એમ છે કે નહિ. તે ઉપરાંત તે જાણી લે છે કે તેઓ નું જ્ઞાન જેવા પ્રકારનું છે, તે અનુસાર તેઓ વિચારે અને કાર્યો કરે છે. વળી તે એ પણ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સહાનુભૂતિથી જીવનન્સાફલ્ય. જાણી લે છે કે તેઓની અલ્પ બુદ્ધિ અને જ્ઞાન સારા ઉદર દ્વારા સહાયતા aષને ઉન્નતિ પામી શકે એમ છે, પરંતુ તેમાં તક્ષશ પરિવર્તન થઈ શકે તેમ નથી. વિવેક અને પ્રેમના પુપના વિકાસ માટે સમયની અયાવશ્યકતા છે અને છેલ્થ તથા મૂર્ખતાને શિઘ્રતાથી નાશ થઈ શક્તા નથી.
આ પ્રકારના મનુષ્ય પોતાના સર્વ પરિચિત મનુષ્યોના આભ્યતર જગતના દ્વારા શોધી લે છે, તેને ઉઘાડે છે, તેની અંદર પ્રવેશ કરે છે અને તેઓનાં જીવનનાં પવિત્ર મંદિરમાં નિવાસ કરીને તેઓ સર્વની સાથે એકમેક બની જાય છે. તેઓને તિરસ્કાર, ક્રોધ અને દ્વેષ કરવાનું કંઈ પણ કારણ મળતું નથી અને તેઓનાં હૃદયમાં અધિકાર, અનુકંપા, ધૈર્ય તથા પ્રેમનો નિવાસ થવા લાગે છે. આવા મનુષ્ય પિતાની જાતને સર્વમય માને છે અને એમ સમજે છે કે સર્વ મનુષ્ય પોતાની સમાન છે અને તેઓની પ્રવૃત્તિઓ પણ પિતાની જેવી છે, માત્ર તેમાં ન્યુનાધિકતા.
જ ભેદ છે. અર્થાત્ તેઓ બીજાના હૃદયમાં પાપ-પ્રવૃત્તિઓ કામ કરતી જુએ છે તે તેઓ પોતાનાં હૃદયમાં ઉતરી જુએ છે કે આ પ્રકારની પ્રવૃતિ તો મારા મનમાં પણ રહે છે, પરંતુ તેણે પાપ તરફ જવું છેડી દીધું છે. જે તેઓ બીજાનાં હૃદયમાં પુણ્ય પ્રવૃત્તિ જુએ છે તે તેઓ પિતાનાં મનમાં પણ એવી જ પુણ્ય પ્રવૃત્તિ જુએ છે.
એક મનુષ્ય બીજા મનુષ્યથી ભિન્ન નથી, જે ભેદ છે તે પ્રકૃતિનો નથી, પરંતુ માત્ર સ્થિતિને જ છે. કદિ કોઈ મનુષ્ય બીજાને પોતાનાં કરતાં અધિક પવિત્ર ધારી પિતાની જાતને તેનાથી ભિન્ન માને તે તે તેનું અજ્ઞાન સૂચવે છે. વસ્તુતઃ કઈ કોઈનાથી પૃથ નથી. સહાનુભૂતિના પવિત્ર મંદિરમાં પુયામા અને પાપાત્મા ભેગાં મળે છે અને એક બને છે.
અત્ર અને થશે કે સહાનુભૂતિની આવશ્યકતા સાથી વધારે કેને હોય છે? પુણ્યપ્રતાપી, જ્ઞાની, યાને મહાત્માઓને તેની આવશ્યકતા હોતી નથી. જ્ઞાનરહિત અપરિપકવ મનુષ્યને જ તેની અનિવાર્ય જરૂર હોય છે, જેઓ જેટલા વધારે પાપી છે તેઓ તેટલા વધારે દુઃખી છે, આથીજ તેઓને સહાનુભૂતિની તેટલીજ અધિક આવશ્યકતા છે. પુણ્યાત્મા પુરૂષને સહાનુભૂતિની આવશ્યતા નથી, પરંતુ પાપાભાઓનેજ છે. જેઓ દૂષિત કર્મો વડે દીર્ધ સમય પર્યત પાપ સંચય કરી રહ્યા છે તેઓને સહાનુભૂતિની મહાન અગત્ય છે.
એક પ્રકારનું પાપ કર્મ કરનાર માણસ બીજા પ્રકારનું પાપ કરનારને અપરાધી અને અધમ માને છે. તે એમ વિચારતો નથી કે જેકે મારું અને તેનું પાપ ભિન્ન પ્રકારનું છે, તે પણ આખરે તે પાપજ છે. તે એમ નથી વિચારતે કે સર્વ પ્રકારનાં પાપ એકજ છે, માત્ર તેનાં સ્વરૂપમાંજ ભેદ છે. મનુષ્ય પોતે જેટલો પાપી
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ.
હોય છે તેટલેજ તે બીજાઓને પાપી ધારે છે. જ્યારે તેને સદજ્ઞાન થાય છે અને તે . પાપથી વિમુખ બને છે તથા તેનાથી બચવાને યત્ન કરવા લાગે છે, ત્યારે તે બીજાને
એને પાપી ધારતા અટકે છે અને તેઓની તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવવા લાગે છે." પરંતુ આ એક અટલ નિયમ છે કે ઈદ્રિયોને વશ થઈ ગયેલા પાપી મનુષ્ય પરસ્પર એક બીજાને દૂષિત ધારે છે અને ધિક્કારે છે. જે મનુષ્યને સર્વ કે દૂષિત ધારે છે અને જેને સહુ ધિક્કારે છે. તે જે તે લોકોના ધિક્કારને લાભદાયક સમજી - " વિચાર કરે કે “મારા અપરાધોને લઈને તેઓ મને દૂષિત માને છે તે તેની ઉન્નતિ થવા લાગે છે અને તે પિતે બીજાને દૂષિત માનવાનું ત્યજી દે છે.
જે વાસ્તવિક રીતે સત્ય પરાયણ અને ભલો મનુષ્ય છે તે બીજાની નિંદા કરતી નથી. આ મનુષ્ય સ્વાર્થ અને ઉદ્વેગને દૂર રાખીને પ્રેમ અને શાંતિ સહિત રહે છે તેમજ સર્વ પ્રકારનાં પાપ અને તેનાથી જે જે દુ:ખ અને કલેશ સમુપ-- સ્થિત થાય છે તે સર્વ તેના જાણવામાં ધ્યાવે છે. તે નિદ્રામાંથી જાગીને, જ્ઞાનને પ્રકાશ પ્રાપ્ત કરીને અને સ્વાયતાને ત્યજી દઈને સર્વની સાથે પવિત્ર સહાનુભૂતિ રાખે છે. જે લેકે આવા મનુષ્યને દૂષિત ઠરાવે છે અને ધિક્કારે છે તે પણ તે તેઓની સાથે સહાનુભૂતિ પ્રગટ કરે છે અને વિચારે છે કે “ લેકે અજ્ઞાનતાને લઈને મને ધિક્કારે છે અને તેઓને પોતાનાં ખરાબ કર્મોનું ફલ ભેગવવું પડશે.” * જેઓ તમને ધિક્કારતા હોય તેઓની સાથે આત્મદમન અને જ્ઞાન વૃદ્ધિની સહાયથી નેહ રાખતા શીખે. તેઓની બુરાઈ તરફ દ્રષ્ટિ ન કરે, કદાચિત તમારા પોતાના મનમાં પણ કોઈ અનિષ્ટ વાત હશે, જે તમે તમારા પોતાના દેને સંપૂર્ણ રીતે સમજી લેશે તે તમે બીજાની નિંદા કરવાનું ત્યજી દઈને તમારી પોતાની જાતને ધિક્કારવા લાગશે. સાધારણ રક્ત સહાનુભૂતિ કહેવામાં આવે છે તે ખરેખરી જેને સહાનુભૂતિ નથી, પરંતુ તે એક પ્રકારનો શારીરિક નેહ છે. જે આપણી સાથે સ્નેહભાવ રાખે તેની સાથે આપણે નેહભાવ રાખીએ. એ તે એક માનષિક પ્રકૃતિ છે, પરંતુ જેઓ આપણે સાથે નેહ ન રાખતા હોય તેઓની સાથે સહભાવ રાખીએ તેજ પાવત્ર સહાનુભૂતિ કહી શકાય. છે સહાનુભૂતિની આવશ્યક્તા દુઃખ અને કેશને લઈને જ છે, કેમકે આ જગતમાં એવું કેઈ નથી કે જે દુ:ખી ન હોય. દુઃખમાંથી જ સહાનુભૂતિ ઉત્પન્ન થઈ છે. એક વર્ષમાં અથવા એકજ જીવનમાં માનુષિક હદય દુઃખ પામીને પવિત્ર અને સ્વચ્છ બની શકતું નથી, પરંતુ વારંવાર જન્મ લઈને અને દુઃખ પામીને મનુષ્ય પ્રેમ તથા જ્ઞાનનાં પરિપકવ અને અમૂલ્ય ફળ પ્રાપ્ત કરે છે. આ રીતે જન્મ જન્માં તો પછી એ સમજવા લાગે છે અને સહાનુભૂતિ શખવા લાગે છે. નિયમોનું ઉલં- ઘન એ જ પાપ છે. મનુષ્ય પોતાની અજ્ઞાનતાને લઈને નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સહાનુભૂતિથી જીવન-સાફલા.
જે પાપ છે તે જ ક્લેશ છે. એકનું એક પાપ વારંવાર કરવાથી તેનું ફળ અર્થાત કલેશ વારંવાર ભેગવવો પડે છે, અને વારંવાર કલેશ ભેગવવાથી એ નિયમનું જ્ઞાન થાય છે અને જ્યારે જ્ઞાન થાય છે ત્યારે સહાનુભૂતિનું પવિત્ર અને સુંદર કુસુમ ખીલી રહે છે.
સહાનુભૂતિને એક અંશ દયા છે. સંસારમાં દુઃખિત અને કિલષ્ટ મનુષ્યોનાં દુઃખ દૂર કરવા માટે અને તેઓને શૈર્ય આપવા માટે દયાની મહાન અગત્ય છે. “દયા અશક્ત મનુષ્યને માટે સરકારને કેબલ બનાવે છે અને શક્તિમાન મનુષ્યને માટે સંસારને ઉન્નત બનાવે છે.”
ક્રૂરતા, અકૃપા, દેષાપ અને કેવને દૂર કરવાથી દયામાં વધારે થાય છે, જે મનુષ્ય કેઈ પાપી મનુષ્યને તેનાં પાપનું ફલ પામતે જોઈને પિતાનાં હૃદયને કઠોર બનાવીને કહે છે કે “તે પિતાનાં પાપનું ઉચિત ફળ ભેગવી રહ્યા છે” તે દયા બતાવી શકતો નથી. જ્યારે જ્યારે મનુષ્ય બીજા પ્રાણીઓ ઉપર કઠોર બને છે અને તેઓ તફ આવશ્યક સહાનુભૂતિ દર્શાવતા નથી ત્યારે ત્યારે જ તે પોતાને સંકીર્ણ બનાવે છે, પોતાના આનંદને ન્યૂન કરે છે અને કલેશેપગનાં બીજ વાવે છે.
બીજા લેકેની અધિકતર સફલતા જોઈને હર્ષ પામ અને તેની સફલતા એ પિતાની જ છે એમ માનવું એ સહાનુભૂતિનો બીજો અંશ છે. જે મનુષ્ય ઈષ્ય હેપ આદિ લાગણીઓથી મુકત છે અને જે બીજા લોકેનું સારું સાંભળીને હર્ષિત - બને છે તે મનુષ્ય ધન્ય છે એ નિ:સંદેડ વાત છે.
- પિતાથી ન્યુનતર અને હીનતર પ્રાણીઓની રક્ષા કરવી તે ત્રીજે સહાનુભૂતિને અંશ છે. અવાચક પ્રાણીઓની રક્ષા કરવા માટે મહાન સહાનુભૂતિની પરમ આવશ્યકતા છે. શક્તિની શોભા રક્ષા કરવામાં રહેલી છે, નહિ કે નાશ કરવામાં ન્હાના જીવોની રક્ષા કરવાથી જીવન સફલ થાય છે. સર્વ પ્રાણુઓ એક છે. નહાનામાં ન્હાના પ્રાણ હેટામાં હેટા પ્રાણીઓની કેવળ શક્તિ અને બુદ્ધિની ન્યૂનતાધિકતામાં ભિન્ન છે, જ્યારે આપણે દયાળુ બની અન્ય પ્રાણીઓની રક્ષા કરીએ છીએ ત્યારે આપણું ઐશ્વર્ય અને હર્ષમાં અનુપમ વૃદ્ધિ થાય છે. એથી ઉલટું જ્યારે આપણે અવિવેકી અને કઠેર બનીને પ્રાણીઓને દુઃખ આપીએ છીએ ત્યારે આપણું ઐશ્વર્ય આાદિત બને છે અને હર્ષ બુઝાઈ જાય છે. મનુષ્યની સાત્વિક પ્રકૃતિ કેવળ દયા, પ્રેમ, સહાનુભૂતિ અને સ્વાર્થશૂન્ય પવિત્ર કર્મોને પરિ. ણામેજ વૃદ્ધિગત, સુરક્ષિત અને પરિપકવ બને છે.
બીજા લેક તરફ સહાનુભૂતિ રાખવાથી આપણે આપણી તરફ બીજાની સહાનુભૂતિમાં વધારે કરીએ છીએ. કેઈના તરફ સહાનુભૂતિ રાખવાથી તે નષ્ટ થતી
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રા.
નથી. ન્હાનામાં હાનું પ્રાણ પણ સહાનુભૂતિના સ્વર્ગીય સ્પર્શથી આનંદિત બને છે, કારણકે સહાનુભૂતિ એ એક એવી વિશ્વવ્યાપક ભાષા છે જે સર્વ પ્રાણીઓ સમજી શકે છે. અમેરિકાના ડારટમૂર શહેરમાં એક અત્યંત અત્યાચારી અપરાધી મનુષ્ય હતું. જેને અનેક અપરાધને લઈને ઘણાં વર્ષો સુધી કારાગૃહમાં રાખવામાં આવ્યું હતું. સર્વ લે કે તેને અત્યંત ભયાનક, કઠોર અને નિર્દય ગણતા હતા. અને કારાગ્રહના પહેરેગીએ પણ તેને સુધારવાની આશા તજી દીધી હતી. એક દિવસ જે કેટડીમાં તેને રાખવામાં આવ્યું હતું ત્યાં એક ભળે અને અસ્વસ્થ ઉંદર આવી ચઢ્યા. તે ઉંદરની અસહાય અને દુર્બળ દશા જોઈને તે પાપી મનુ
નાં હદયમાં દયાની વિજળીનો સંચાર થઈ ગયે અને તે પિતાની તેમજ એ ઉંદરની એકજ પ્રકારની દશા જોઈને તેની તરફ સહાનુભૂતિ પ્રકટ કરવા લાગ્યા. તેણે તે ઉંદરને પોતાના એક પગરખામાં નિવાસ આપે અને પોતાની ખાવા પીવાની વસ્તુઓમાંથી તેને ખવરાવી પીવરાવી તેનું પિષણ કર્યું. જે અત્યંત કઠોર અને દૂષિત હદયમાં કેઈપણ મનુષ્યને માટે દયાને અંશ પણ નહેતે, તે હદયમાં એક ઉંદરની ખાતર સહાનુભૂતિને સ્વર્ગીય દીપક પ્રકટ થયા. પિતાથી શક્તિહીન મનુષ્ય તરફ તેની દયા અને પ્રીતિમાં વૃદ્ધિ થવા લાગી અને પિતાથી અધિક શકિતવાન મનુષ્ય તરફ તેની તિરસ્કારની લાગણી ઘટવા લાગી. તે પહેગીની આજ્ઞા સંપૂર્ણ રીતે પાળવા લાગ્યા. પહેરેગીરોને પણ આશ્ચર્ય થયું કે આટલો બધો કઠેર હૃદય મનુષ્ય એકાએક આ નમ્ર કેવી રીતે બની ગયે. તેની મુખાકૃતિ પણ બદલાઈ ગઈ, નેત્ર, ઓષ્ટ આદિની ભીષણતા ધીમે ધીમે કોમલતા અને પ્રેમમાં પરિણત થઈ ગઈ. હવે તે એક દૂષિત અને પાપી કેદી નહોતે. તેનું મન પુણ્યમાં અભિરત બની ગયું. છેવટે એ સઘળે વૃત્તાંત અધિકારીઓના જાણમાં આવ્યા ત્યારે તેઓએ તેને સ્વતંત્ર કરી મૂક્યા અને કારાગૃહમાંથી જતી વખતે તે ઉંદરને પણ પિતાની સાથેજ લઈ ગયા.
એ રીતે બીજા તરફ સહાનુભૂતિ પ્રકટાવવાથી તેને પ્રવાહ આપણું હદયમાં પૂર્ણ વેગથી વહે છે અને આપણું જીવન સફલ બને છે. સહાનુભૂતિના દાનથી આપણને આનંદને પુર ૨ મળે છે અને સહાનુભૂતિનું દાન ન આપવાથી આપછે આનંદ નષ્ટ થાય છે. માણસ જેટલા પ્રમાણમાં સહાનુભૂતિ રાખે છે તેટલા પ્રમાણમાં તે આદર્શ—જીવન અર્થાત્ સત્યાનંદની સમીપ પહેચે છે. જયારે મનુષ્યનું હૃદય એટલું બધું કમળ બની જાય છે કે તેમાં એક પણ કઠેર, કટુ વા નિર્દય વિચાર ઉત્પન્ન થતું નથી અને તેના માધુર્યને ન્યૂન કરતા નથી ત્યારે તે પવિત્ર સત્ય આનંદમાં ગરકાવ થઈ જાય છે.
ઈતિશમ:
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણી ભાવી ઉન્નતિની દિશા સમજીને આદરવાની જરૂર ૯ આપણું ભાવી ઉન્નતિની દિશા ( સમજીને આદરવાની જરૂર)
સત્તા ભાઈ બહેને એ, સ્વપર હિત, શ્રેય કરવા સદાય ઈચ્છવું જોઈએ. જે ભવ્યાત્મા સ્વહિત શ્રેય કરવા આતુરતાથી ઈચ્છતા હોય તેણે શ્રી વીતરાગ પ્રત માર્ગને યથાયોગ્ય અનુસરીને જ ચાલવું જોઈએ. વ ચેગ્યતાનુસારેજ ધર્મ સાધન કરવાની મર્યાદા શાસ્ત્રકારે કહી છે અને એજ હિતકારી થઈ શકે છે. યોગ્યતા વગર વસ્તુની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી અને કવચિત્ જ થાય તે ટકી શકતી નથી તેમ છતાં એવી ચેગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા કોઈ વિરલા જ કાળજી રાખે છે અને લાભ પણ તેજ મેળવી શકે છે. પ્રભુનું શાસન યવ તુ દેખાય છે તેથી એવા પણ સદભાગી જીવે શાસનમાં હવા ઘટે છે, મહા પુરૂનાં ચરિત્ર જે બારીકીથી વાંચી-વિચારી સમજી શકે છે તે તેમાંથી સાર ગ્રહી સ્વ ન્યૂનતા દૂર કરી શકે છે. આપણું ધારેલું ન થવાથી કવચિત ખેદ પણ થવા પામે છે પરંતુ તે નિરાશામાં પરિણમવવાને બદલે નવી જાગૃતી આણવામાં પરીણમે તેજ તે ઈચછવાયેગ્ય છે.
આપણું જીવન શુષ્ક-જડવત બનવાને બદલે સરસ (સ્વપરને રસ દાયક) બને એ પ્રયત્ન સેવતા રહી આગળ વધાય તો કેવું સારું ?
આપણી સંગતમાં દેહ છાયા જેમ વર્તનારી વ્યક્તીઓનું પણ જીવન તેવુંજ સરસ બને તેવી જ કાળજી આપણે રાખવી ઘટે છે, જેથી સ્વપ૨ ઉન્નતિનાં લગારે અંતરાય રૂપ નહિ થતાં એક બીજાને વધારે માફકગાર થવાય. એવી કર્તવ્ય ભાવના આપણામાં ખીલવવાની જરૂર છે. ઉત્તમ પ્રકારની વ્યવહારીક, નૈતિક અને ધાર્મિક કેળવણીની આપણામાં અત્યારે ભારે ખામી જોવામાં આવે છે તેથી જ આપણી સ્થિતિ દયા જનક થઈ પડી છે આવી દુઃખી સ્થિતિમાંથી સમાજને ઉદ્ધાર જેવા તેવાથી થ સંભવિત નથી તે જ્યારે પ્રબળ પ્રભાવશાળી નૈષ્ઠિક બ્રહ્માચર્યને ધારણ કરનારી શુદ્ધ શાસન પ્રેમી વ્યકિતઓ સદ્દભાગ્યે જાગ્રત થઈ “સવિ જીવ કરૂં શાસન રસી” એવી ઉદ્ઘભાવના યોગે નિષ્કામ શાસન સેવા કરવા ઉજમાળ બનશે. ત્યારે ત્યારેજ સમાજના ઉદય સાથે શાસનને પણ ઉદય થશે. સ્ત્રી કેળવણમાં તે અત્યારે ઘણીજ ખામી જોવાય છે. પરંતુ ધીમે ધીમે વ્યક્તિગત સુધારે થવાથી સારૂ પરિણામ આવી શકશે. એક ગાંધી અત્યારે કેટલું કરી રહેલા છે અને તે કયા આલંબનથી એટલું પણ વિચારશીલ અને ગંભીરતાથી વિચાર વાવડે સ્વકર્તવ્યની કંઈક ઝાંખી કરી શકે એમ છે. આપણે અત્યારે ગ્યતા સંપજ થવાની અને તેવી થઈને વકતવ્ય કર્મ કરવાની ભારે જરૂર છે. જે આપણી ઉન્નતી સાધવા દઢ કાળજી અને અવિરત વિચારણા વર્તતી રહેતાં ખરેખર તેમાંથી કંઈને કંઈ શુભ પરીણામ આવી શકે જ. શુદ્ધ અંત:કરણને અવાજ એ દૈવી અવાજ છે તેને બરાબર લય દઈ સાંભળી આદરવામાં આવે છે તે આપણને અચુક લાભકારી બને. ઇન્દ્રિયનિગ્રહ કષાય નિગ્રહ વિશુદ્ધિ અને અહિંસાદિક સદગુણોનું
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સેવન કરવા રૂપ સંચય વડેજ જ્યારે ત્યારે આપણે દેવ ઉન્નતિ સાધી શકીશું તે પછી અત્યારે જ પ્રમાદ રહીત ઉક્ત સંયમનું સેવન કરવા તત્પર શા માટે ન થવું?
ઈતિશમ. મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી.
सर्व सज्जनोंसे नम्र विज्ञप्ति है। कोइ मुझे आचार्य, कोइ जैनाचार्य कोइ धर्माचार्य कोइ उपाध्याय, कोइ पंन्यास, कोइ शास्त्रविशारद कोइ विद्याविशारद कोइ विद्यावारिधि कोइ न्यायविशारद कोइ मुनिरत्न कोइ प्रसिद्धवक्ता कोइ प्रखरविद्वान् कोइ भारतभूभास्कर इत्यादि मनः कल्पित अपनी अपनी इच्छानुसार उपाधि-टाइटल-पदवियां लिखकर भारी बनाते हैं, बिलकुल अन्याय होता. है। क्योंकि न तो मुझे किसीने कोइ भी उपाधि दि है, न मैनें लीहै, ओर न मैं किसी उपाधिके लायक हुँ । अतः स्वर्गवासी जैनाचार्य श्रीमद्विजयानन्दसूरि महाराजका बक्षीशकी मुनि उपाधिके अतिरिक्त अन्य कोई भी उपाधि मेरे नामके साथ कोइ भी महाशय न लिखें. इति । हस्ताक्षर मुनि वल्लभविजय.
ગ્રંથાવલોકન, શ્રી હંસવિજયજી જૈન કી લાઈબ્રેરી વડોદરાને ત્રી. વર્ષનેરી-અમને અભિપ્રાય ભેટ મળેલો છે. વડોદરા શહેરના જાહેર સેવા હૃપર આવેલ અને ન અને જેનારને એક સરખો - લાભ દારતાથી આપનાર ઉપકા કી લાઈબ્રેરી કે છે કે આ બે ન રાખતા વડોદરા શહેરમાં વાંચનનાં અભિવૃદ્ધિ કેમ વધે તેવા શુભ હે શથી કાર્ય કરતી જોઈ અને તેમની આ રીપિટ વાંચી અમોને આનંદ થાય છે અને તેના સુલ સેક્રેટરી અને કાર્ય વાહકના તે ઉ સાહ માટે ધન્યવાદ આપીયે છીયે.
સ્કુલમાં કેળવણી લેતાં જેને વિદ્યાર્થીઓને ભાવતી સગવડે સ્કુલમાં ચાલતી બુક પરી પાડવામાં આવતો પ્રયાસ અને ઘેર બેઠા સ્ત્રીઓ માટે સરકયુટીંગ કી લાઈબ્રેરીની યોજના અને પ્રયત્ન, આ બે કાર્યો એક કેળવણીને ઉત્તેજના અને સ્ત્રીઓને વાંચનનો આપવામાં આવતા લાભ સાથે હોવાથી ઘણુ પ્રશંસનીય કાર્ય છે, અને તે ષષ્ણુ શેણી સાથે સંકળના હોવાથી ઉક્ત : લાઈબ્રેરી નિમિત્તે વક્તા અને શ્રોતાના વિચારોની આપ લે થતી આ રીપેટ ઉપરથી જાણવામાં આવે છે જે જમાનાને અનુસરતું કાર્યો હોવાથી પરંપરાએ લાભદાયી છે. . કે આ લાયબ્રેરીની પેટ્રન અને ત્રણ પ્રકારની લાઈફ મેમ્બરોથી બનેલી જનરલ મીટીંગ અને ચાલુ કાર્ય કરવા માટે એક મેનેજીંગ કમીટી છે જે તેને બંધારણ અને ધારા પ્રમાણે કાર્ય કરે છે. આ વર્ષમાં મેમ્બરની સારી સંખ્યાની વૃદ્ધિ થયેલી જોવામાં આવે છે. ઉક્ત લાઈબ્રેરીને કાર્ય ક્રમ અને પ્રવૃત્તિ અને કાર્ય વાહકેને ઉત્સાહ પુંચા પ્રકારનો જોવામાં આવે છે, અને તેની ભવિષ્યમાં આબાદિ ઇછીયે છીયે અને સર્વ બંધુઓ (જેન અને જેનેતર બંધુઓ) ને આ લાઈબ્રેરીને સહાય કરવા ભલામણ કરીયે છીયે. ---
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઘતમાને સમાચાર. પ્રકીર્ણ નેંધના સંબંધમાં અમારે ખુલાસે.
પ્રસ્તુત પત્રના ભાદરવા માસના અંકમાં આવેલ પ્રકીર્ણ નેંધમાં લેવાયેલી હકીકત ઉપરથી મુનિરાજશ્રી રામવિજયજીએ આ સભાની વિરૂદ્ધ એક હેન્ડબીલ અમારી માન્યતા પ્રમાણે અત્રેની પર્યુષણ પર્વના દિવસોમાં વંચાતા કપસૂત્ર વ્યા
ખ્યાનમાં થયેલ અડચણ અને સાંભળવાની પડેલી ખલેલ જેથી ઉત્પન્ન થઈ તે પરિ સ્થિતિની કેટલીક ગેરસમજ થયેલ હોવાને અંગે પ્રકટ થયેલું સંભવે છે. આ સભા અત્યાર સુધી દેવદ્રવ્ય સંબંધી ચર્ચામાં તટસ્થ રહેલ છે, તેમજ તે પ્રકીર્ણ નાધમાં જૈનપત્ર સંબંધી કાંઈપણ ઉલ્લેખ અથવા નામ માત્ર લેવાયેલ નથી તેમજ તેમાં તે વખતે વહેંચાયેલ કોઈ પણ હેન્ડબીલ વિરૂદ્ધ લખવામાં આવેલ નથી પરંતુ અત્રે કલ્પસૂત્રના વંચાતા વ્યાખ્યાન વખતે બંને બાજુના વહેંચાયેલા હેન્ડબીલ કે બનેલા બનાવનું માત્ર દિગ્દર્શન કરાવવાની જરૂરીયાત જાણી તે નંધમાં લેવાયેલ હતી તે હકીકતને જુદા સ્વરૂપમાં મુનિરાજ શ્રી રામવિજયજી સમજ્યા હોય તેમ સં. ભવે છે. તેઓ શીએ હેન્ડબલ પ્રકટ કર્યા પહેલાં અમારે અંગત ખુલાસે પુછવાની જરૂર હતી. અસ્તુ ! આ સભા જે પ્રાતઃ સ્મરણીય પરમ પૂજય ગુરૂવર્યના નામ સાથે જોડાયેલ છે, તેણે કદાપિ અસત્યને પુષ્ટિ આપીજ નથી ભવિષ્યમાં પણ તેવી ઈચ્છા રાખતી નથી અને સત્યને જ ચાહનાર છે તેમજ હવે પછી આ સંબંધમાં જવાબ આપી કે બીજી રીતે કલેશમય વાતાવરણ વધારી સમાજને કલેશનું નવું નિમિત્ત બનવાથી હમેંશા દૂર રહેવા માગે છે.
આત્માનંદ પ્રકાસ માસિક કમીટી
(કાર્ય વાહ)
વર્તમાન સમાચાર.
बीकानेरके प्रशंसनीय समाचार ॥ (૨) ના વાયરા વર્ષે ૧૦૦૦૦ ો ગુહૈ. (२) पंन्यासश्री सोहनविजयजी और पण्डित हंसराजजी शास्त्रीके प्रभावशाली
उपदेशोंके प्रभावसे यहां के कईमाननीय जैनोने “ घेश्या नृत्य " न
શાને તણી શો છે ! (३) श्रीमान शेठ हजारीमलजी कोचरने अपनी रुक बहु मूल्य कोटडी श्री
जैनपाठशालाको भेट करदी है।। (४) संघ की तरफसे मुनिश्री बलभविजयजी महाराजको विनंति की गई है ..
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી મામાનું પ્રકારો.
fજ “શાળા વાઈજા થવાનેર ” મારા હૈ વિ મુનિશ્રી પરે
लाभप्रदक्षेत्र को न छोडेगे । (५) बीकानेर संघ की तरफसे जीवदया विषयक संस्थावो को ५००) का
दान भेजा गया है। (६) खाम गांव निवासी यतिश्री पालचन्द्राचार्यजी यहां पधारे हुवे है अब उनके व्याख्यान होंगे।
શહેર ભાવનગરમાં અઠ્ઠઈ મહત્સવ. શેઠ પરભુદાસ તથા હરજીવનદાસ દીપચંદના સ્વર્ગવાસી પિતાશ્રી તથા માતુશ્રીના બેય નિમિતે મેટા જીનાલયમાં આશે વદી ૨ થી અઠ્ઠાઈ મહેત્સવ શરૂ થયેલ છે, સાથે સુશોભીત સમવસરણની રચના પણ કરવામાં આવી છે દરરોજ વિવિધ પૂજાએ ભણાવવામાં આવે છે સાથે સ્વામીવાત્સલ્ય કરવાના છે. દેવગુરૂની ભક્તિ સાથે માતપિતાની ધાર્મિક ભક્તિ પણ આવા કાર્યો નિમિતે સુપુત્રાથી થાય છે. શેઠ હરજીવનદાસ આ સભાના સેક્રેટરી હેવાથી સાથે આ સભાના શાનખાતાને પણ સહાય આપી છે.
શહેર પાલીતાણામાં ઉપધાન વહન તપની શરૂ થયેલ ક્રિયા આચાર્ય શ્રી આનંદસાગરજી મહારાજના સદ્દઉપદેશથી જામનગર નિવાસી વેરા પોપટલાલ ધારશી તરફથી આશે શદ ૧૦ થી ઉપધાન વહન કરાવવાનું શરૂ થયું છે સંભળવા પ્રમાણે અમારે ત્રણ બહેને અને બંધુઓ દાખલ થયેલ છે. મળેલી હતમ લક્ષમીને ઉત્તમ વ્યય ત્યાં સારા પ્રમાણમાં બંડુ પિપટલાલ કરે છે. ઉક્ત બંધુને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે કે જે કરે છે તે સાથે કેળવણને મદદ અને મદદ કરવા લાયક બંધુઓની સ્થિતિ સુધારણા પણ સારો ફાળે આપવાની જરૂર છે.
કારણ
આ સભાએ કરેલ ઠરાવો. તા. ૨૯-૧૦-૧૯૨૦ શુકરવારના રોજ આ સભાની એક જનરલ મીટીંગ મળી હતી, જેમાં નીચે મુજબ ઠરાવ થયા હતા જે પ્રકટ કરવામાં આવે છે.
૧ ગયા વૈશાક માસમાં પ્રવર્તકજી મહારાજ શ્રી કાતિવિજયજી વગેરે શનિમહારાજાઓને શ્રી પાલીતાણેથી અત્રે ચાતુર્માસ કશ્તા માટે પાલીતાણે જઈ વિનંતિ કરવા જવા માટે દશ ગૃહસ્થોના સહી સાથેનું એક વિનંતિ પત્ર શ્રી સંધની કમીટીને મોકલવામાં આવેલ, જેને હજુ સુધી કાંઈપણ નિર્ણય કે અમલ કરવામાં આવ્યા નથી તેને માટે આ સભા દીલગીર છે, અને હવે પછી તેવા ભેદભાવવાળા વિચારો દૂર કરી તેમ નહીં થવા આ સભા શ્રી સંઘના આગેવાનને લલામણ કરે છે.
૨ મુનિરાજ શ્રીરામવિજયજી મહારાજે ગયા ભાદરવા વદી ૧૩ના રોજ તેઓએ પ્રકટ કરેલ હેન્ડબીલની અંદર આ સભાને માટે જે અગ્ય લખાણ કર્યું છે, તેને નાટે આ સભા દીહાગીર છે અને આ સભા નિરંતર સત્ય વાતનેજ ચાહનારી છે.
શ્રી જેને આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે
૮૯ હસો અને પુષ્ટ બની. ”
| ( ટૅલિરેડ કહેતા કે ગમ્મત અસાધારણ તાજગી આપે છે, એમ મને માલુમ પડયું છે. “ હસો અને પુષ્ટ બને ” એ કહેવતમાં સારી ફિલસુફી રહેલી છે. હસવામાં શરીરને મજબુતી આપવાની અને જીદગી લાંબી કરવાની શક્તિ રહેલી છે, એમ દરેક જણ જાણતુ હાત તા માણસાના રહે[ ઉપર હાલ જે દિ૯ગીરીની છાયા છવાઈ રહે છે તે ધણા ભાગે નીકળી જાત અને હજારો વૈદાના ઉંધા નીશ્ચT[mત. આ પણા જીવન વ્યવહારમાં એક ડહાપણ ભરેલા હેતુ તરીકે કામ આવે તે માટે હસવાની શકિત આપણને આપવામાં આવી છે. અંદરની ઇન્દ્રિયને કસરત આપવા માટે તથા તે સાથે આપશુને આનદ આપવા માટે આ એક કુદરતની યુક્તિ છે. ફેફસામાં અને પેટના વચ્ચેના પડદામાં તેની શરૂ આત થાય છે. લિવર (યકૃત), પેટ, અને બીજા અંદરના અવયવોને તે એક ઝડપવાળા, આન્ટા લનમાં મૂકે છે, જે વડે, ધાડા ઉપર સ્વારી કરવાથી જે આમ 'જનક અસર થાય છે, મમત મળે છે એવી અસર અને પ્રસરત થાય છે. હૃદય વધારે જહડી ચાલે છે. કદકાં ?” મારd લોહી તેથી શરીરમાં ફરી વળે છે. શ્વાસોશ્વાસ વધે છે, અને આખા શરીરને ગરમી અને પ્રકાશ મળે છે. હસવાથી આંખમાં પ્રકાશ આવે છે, પરસેવો વધે છે, છાતી પહોળા થાય છે. ઓછામાં ઓછી વપરાશનાળાં કેકસની છિદ્રમાંથી ઝેરી હવા નીકળી છાય છે. અને શરીરના સધળા ધર્મના એક્તા યુક્ત આચારથી જે આરાય, આરોગ્યને લગતુ' સુંદર | સમ તાલ પણ આવે છે તે તે આપે છે. આ મૃદુ-ના જી કે સમતોલપણુ” જે એક ઉધ વિનાની રાત્રિથી, ખરાબ ખબરથી, ઉદેશ અગર ચિંતાથી ખસી જાય છે તે ઘણી વખત એક સારા, અંતઃકરણના હસવાથી પૂરેપૂરું કરી મળે છે. એક આનંદી ડાકટર અગર વેંઘ તેની સઘળી ગાળીએા કરતાં ઘણી વખત સાશ થઈ પડે છે.
ઉદંગ અગર ગુસ્સા માટે માણસને ઉત્પન્ન કરવામાં આવ્યા નથી એમ એક અવૉચીન લખનાર કહે છે. પોતાથી ખૂની શકે તે સાળ સુખ અને આનદ પોતાની બહારથી તેમ અંદરથી ખેંચવું એ દરેકે જણની ફરજ છે વધારે તો તે સઘળી વસ્તુઓની ઉm Uી માં એ તરફ જોવું જોઇએ. સર્ષ થી પ્રકાશિત દિશાએાને ધુમ્મસ, વાદળાં અને વરાળ | વિળગી રહે એ આશા જેમ નિરર્થક છે તેમ જ્યારે કોઈ આનદી માણુસ આવી ખરા
અંતઃકરણુથી "ગુડ મોર્નિગ” (સલામ) કહે છતાં કોઈપણ ચહેરા ઉપર કલેal, ઉગ ૨ ) છે અasો છે, જે ક્રાઈ તમને મળે તેની સાથે સ્મિત સહિત વાત કરવાને ચૂકતા નહિ; ઉદ્યાગી ઇન અમી જ જાય.
આગળ ધસો ” માંથી.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir નીચેના ગ્રંથો વગેરે ભેટ મળેલા છે જે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીયે છીયે. 1 શ્રી નેમીનાથ ચરિત્ર સંરક્ત-મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી તરફથી. શ્રી જૈન યુવક મંડળ-ભાવનગરના પ્રથમ વર્ષ ના રીપાટ-ઉક્ત મંડ” તરફથી. આચાર્ય શ્રીમાન વિજયકમળસરીજીની જયંતી પ્રાતઃ સ્મરણીય શ્રીમાન મૂળચંદજી મહારાજના શિષ્ય ઉક્ત આચાર્ય મહારાજની આ શુદ 10 ના રોજ સ્વર્ગવાસ તીથી હોવાથી ભક્તિ નિમિત્તે અત્રેના મોટા જીનાલયમાં શ્રી આદિનાથ ભગવાનની પંચકલ્યાણૂકની પૂજા (શ્રીમાનું વલ્લભવિજયજી મહારાજ કૃત ) ભણાવવામાં આવી હતી. સર્વએ ભક્તિમાં સારા લાભ લીધા હતા. આવા ગુરૂભક્તિના કાર્ય માં ઉક્ત સ્વર્ગવાસી મહાત્માના પરિવાર મ ડળે ગુરૂભક્તિ નિમિત્તે દરેક મોટા શહેરમાં વધારે સારા પ્રમાણમાં આ મહા-માની જયંતી દર વર્ષે ઉજવાય તે માટે ઉપદેશ વગેરે કરી ભગીરથ પ્રયત ઉઠાવવાની જરૂર છે, ગુરૂભક્તિનું આ કાર્ય તેઓશ્રીના શિષ્ય મુ"ડળ ઉપાડી લેશે એવી અમે વિનંતિ કરીએ છીએ. બાબુસાહેબ રાયબુદ્ધસિ હજી બહાદુરના સ્વગ વાસ, અજિમગજ નિવાસી ઉત શ્રીમાન ગૃહસ્થ ગયા ભાદરવા માસમાં વૃદ્ધ વયે ૫'ચવા પામ્યા છે. તેઓશ્રી ઉદાર હૃદયના ધર્મચુસ્ત અને ઉદાર ન૨૨ન હતા. તેમના સ્વર્ગ પ્રાસથી જૈત કામમાં ખરેખર એક અગ્રગણ્ય આગેવાનની ખોટ પડી છે તે ન પુરી શકાય તેવી છે. તેમના બંને પુત્રને અા અંતઃકરણ પૂર્વક દીલાસે આપીયે છીયે અને તેમના પવિત્ર આત્માને પરમશાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાર્થના કરીએ છીયે. 'અમારી સભાનું જ્ઞાનાધાર ખાત . 1 સુમુખ તૃપાદિમિત્ર ચતુક કથા શા. 11 વિજ્ઞપ્તિ સ'ગહે. | ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળાતરફથી. 12 સસ્તારક મઝીણુક સટીકચૈત્યવદન મહાભાગ્ય . 13 આવકધમ વિધુ પ્રઐણ સટીક. જેન મેઘદૂત સટીક - 14 વિજય ૐ કવળા ચરિત્ર મ કત 4 જૈન અતિહાસિક ગજર રાસ સંગ્રહે 15 વિજયદેવસૂરિ માહાસ્ય. - પ્રાચીન જૈન લેખસ'ગ્રહ દ્વિતીય ભાગ 16 જૈન ગ્રંથ પ્રસ્તિતઃ સહ * ; અંતગઢશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી 17 લિગાનુશાસન સ્થાપણા (ટીકા સાથે) હેન ઉજમહેત તથા હરક્રારબહેન તરફથી 18 ધાતુ પારાયણ છ શ્રી ક૯૫સૂત્ર-કીરણ્ણાવતી શેઠ દોલતરામ 19 શ્રી નદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ટીકા મનાધમ પતિનભાઈચુનીભાઇનીદ્રવ્યસહાયથી 20 શ્રી અનુત્તરાવવાÚભ્યા. કચરાભાઈ 8 શ્રી ઉપાસકદક્યાાંગ સત્ર પ્રહારીવાળા શેઠ નમ ચ'દ ખંભાતવાળા તરફથી પીતાંબરદાસ પન્નાજી 21 ગુણસાલી ( ભાષાંતર ) શેઠ દુલભાઇ 9 સિદ્ધપ્રાભૃત સટીક. | દેવાજી રે. કરચલીયા-નવસાસી. 10 ષસ્થાનંક સટીક. 22 ઉપદેશસપ્તતિકા ( ભાષાંતર ) For Private And Personal Use Only