Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1878/929 atha vedaangprkaashH| C005065 ttrtyH| RENT caturdazo bhAgaH gaapaatthH| pANinimunipraNItAyAmaSTAdhyAyyAm ekAdazo bhaagH| zrImat svaamidyaanndsrsvtiikRtvyaakhyaashitH| paThanapAThanavyavasthAyAM caturdazaM pustakam / vaidika yantrAlaya ajamera meM mudrita huaa| ICHEAPERCENGEORGAAGenomen manjalajalajanaka isa pustaka ke chApane kA adhikAra kisI ko nahIM hai| kyoMki isa kI rajisTarI karAI gaI hai| tIsarI bAra" 1000] saMvat 1966 [vi0 mUlya / / ) For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha gaNAnA sUcIpatram // - : gaNAH gaNAH uJchAdayaH akSayUnAdayaH utkarAdayaH aGgulyAdayaH utsAdayaH ajAdayaH ...... .... 14 15 utsaMgAdayaH ajirAdayaH udgAtrAdayaH adhyAtmAdayaH .... upakAdayaH anupravacanAdayaH.... uraHprabhRtayaH / anuzatikAdayaH .... apUpAdayaH ... arcAdayaH / 1 | UryAdayaH .... arzazrAdayaH ... 47 arIhaNAdayaH RgayanAdayaH .... azmAdayaH .... ...28 1 RzyAdayaH .... azvAdayaH ___.... .... 20 aMzvAdayaH .... 20 aiSukAryAdayaH ... azvAdayaH azvapatyAdayaH ... zrA kacchAdayaH AkarSAdayaH ... .... kaDArAdayaH AcitAdayaH ...... ... karavAdayaH mAhitAgnyAdaya:.... .... kavyAdayaH kathAdayaH . .... ukthAdayaH .... ... 25 20 kAdayaH .... ka For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra gaNAH varNAdayaH karNAdayaH kalyANyAdayaH kaMbojAdayaH kaskAdayaH kratvAdayaH kramAdayaH kArttakaujapAdayaH kulAlAdayaH subhUnAdayaH kRtApakRtAdayaH kRzAzvAdayaH koTarAdayaH koDAdayaH kauDacAdayaH ... khaDikAdayaH ove ... kAzAdayaH kAzyAdayaH kASThAdayaH kizarAdayaH kiMzula kAdayaH kujAdayaH kumbhapadaprabhRtayaH kumudAdayaH kumudAdayaH kurvAdayaH . ... www ... ::::: 47. gaNAnAM sUcIpatram // www.kobatirth.org pR0 paM0 21 ha 44 14 22 4 23 | 19 56 22 26 5 gavAdayaH 53 | 15 26 | 1 gahAdayaH 52 4 guDAdayaH 27 21 | gRSTacAdayaH gopavanAdayaH 31 55 16 goSadAdayaH 38 4 gaurAdayaH 55 ha gaurAdayaH 18 | 16 51 8 6 uu 20 4 gamyAdayaH gargAdayaH ghoSAdayaH 22 | 20 caturvarNAdayaH 35 6 27 / 17 56 | 22 6 gaNAH U gavAzvaprabhRtayaH 27 5 5 chatrAdayaH 16 | 13 |chedAdayaH 17 6 ma cAdayaH cihaNAdayaH cUrNAdayaH takSAdayaH 24 15 tArakAdayaH For Private and Personal Use Only gha ca ta ... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .... :: 200 **** pR0 13 24 a w 19 32 38 22 12 45 15 54 53 paM0 38 40 30 m x a 23 4 11 25 10 10 25 42 20 2 12 53 | 16 53 24 10 13 34 21 44 20
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNAnAM sUcIpatram // -- gaNAH gaNAH 10 paM0 ... 36 1 tAlAdayaH tikakitavAdayaH... tikAdayaH tiSThadguprabhRtayaH tundAdayaH taNAdayaH taulvalyAdayaH .... daNDAdayaH dadhipamaMmAdayaH.... dAmanyAdayaH .... dAsIbhArAdaya: ... dvArAdayaH digAdayaH dvidaNDyAdayaH .... dRDhAdayaH devapathAdayaH .... pakSAdayaH gadinnAdayaH prakRtyAdayaH prajJAdayaH pratijanAdayaH parimukhAdaya: pAdayaH pazvodayaH paladyAdayaH palAzAdayaH lakSAdaya: pravRddhAdayaH pAtresammitAdayaH .... pAmAdayaH pAzAdayaH prAdayaH picchAdayaH priyAdayaH pIlvAdayaH purohitAdayaH puSkarAdayaH pRthvAdayaH prekSAdayaH pailAdayaH dhUmAdayaH ... .... .... .... .... naDAdayaH naDAdayaH nadyAdayaH nyaGkAdayaH nirudakAdayaH niSkAdayaH 18 | balAdayaH ... .... 28 For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNAnAM sUcIpatram // - .... ... gaNAH pR0 paM0 gaNAH balAdayaH .... ....48 7 yaudheyAdayaH ... brAhmaNAdayaH .... ... 42 4 4 | yaudheyAdayaH ... vidAdayaH bilvAdayaH ....35/ 12 rajatAdayaH brIhyAdayaH rasAdayaH rAjadantAdayaH 9 >> Www bha rAjanyAdayaH ravatyAdayaH bhAdayaH bhastrAdayaH bhikSAdayaH bhidAdayaH bhImAdayaH mRzAdayaH bhaurikyAdayaH lomAdayaH ... lohitAdayaH ... ... va vanaspatyAdayaH varaNAdayaH varAhAdayaH madhvAdayaH ...24 14 vaMzAdayaH manojJAdayaH vasaMtAdayaH mayUravyaMsakAdayaH 16 vahAdayaH mahiSyAdayaH ... ... |37 24 vyAghrAdayaH mAlAdayaH vAkinAdayaH vAhAdayaH yavAdayaH ... ... 56 vinayAdayaH yaskAdayaH vimuktAdayaH yAjakAdaya: vyuSTAdayaH yAvAdayaH vRSAdayaH yuktarohyAdayaH ... vetanAdayaH yuvAdayaH For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNAnAM sUcIpatram // gaNAH | pR0 paM0] gaNAH pR0 paM0 saMdhivelAdayaH .... zaziDakAdayaH .... saMpadAdayaH ..... zarkarAdayaH .... .... 48|22| sarvAdayaH .... zarAdayaH savanAdayaH zarAdayaH | 18 | svarAdayaH ... zAkapArthivAdayaH.... svasrAdayaH zAkha dayaH sAkSAtprabhUtayaH zAGgaravAdayaH ... svAgatAdayaH zivAdayaH .... sidhmAdayaH zuNDikAdayaH 13 | siMdhvAdaya, zubhrAdayaH | sukhAdayaH zreNyAdayaH .... sutaMgamAdayaH zauNDAdayaH .... suvAstvAdaya: zaunakAdayaH .... suSAmAdayaH sa sthUlAdayaH saMkalAdayaH .... .... 26/11 saMkAzAdayaH .... sakhyAdayaH .... .... 28 4 | harItakyAdayaH ... ... | 36 17 saMtApAdayaH ..., ....41 1 hastyAdayaH .... ... | 51 4 .. __.... 2 Ia & 1 For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhUmikA | Rs.22 sthAna mahArANAjI kA udayapura miti mAgha zuklA 10 saM0 1639 isa pustaka kA nAma gaNapATha isaliye hai ki ekatra milA ke bahuta 2 zabdoM kA samudAya paThita hai / yaha pustaka pANini muni jI kA bana yA hai isa ke kAkara aSTAdhyAyI ke sUtra haiM yadyapi kAzikAdi pustakoM meM tattat sUtra para gaNapATha bhI chapa gayA hai tathApi bIca 2 sUtroM ke dUra hone se gaNa bhI dUra 2 haiM isase kaNThastha karanA vicAranA vA tuSTatti karanA kaThina hotA thA isaliye usa 2 gaNakArya sUtra ko sArthaka likha kara eka do udAharaNa deke jahAM 2 eka aisA ( : ) cinha banA ke likhA hai vahAM 2 se gaNapATha kA Arambha samajhanA cAhiye aura jisa 2 zabda kI vizeSa vyAkhyA apekSita thI usa 2 para eka Adi aGka likha aura rekhA dekara nIce vivaraNa (jisa ko noTa kahate haiM ) likhA hai usa ko bhI yathAyogya samajha lenA cAhiye ina ke artha aSTAdhyAyI nirukta faar aura uNAdikoSa tathA prakRti pratyayAdi kI kahA se samajha lenA yogya hai / yadyapi bhvAdi aura uNAdi bhI eka 2 sUtra para garaNa haiM to bhI una ke bar3e aura vilakSaNa ( 1 ) hone se pRthak zrIpANini munijI ne likha haiM aura sUtra ke samAna vArttika gae haiM unako bhI vArttika ke Age likha diyA hai jo sAdhAraNatA se vyAkaraNa ke bodha yukta haiM ve bhI ina kA rUpa aura artha par3ha par3hA sakate haiM | alamativistareNa vipazcidvaraziromaNiSu // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnanda sarasvatI ( 1 bhvAdi dhAtu anubandha sahita aura uNAdi meM prakRtipatyayasAdhutva pUrvaka lekha hai aura sarvAdi meM siddha zabdoM kA pATha anukrama se hai isIliye una donoM ga se yaha aura isase ve pRthak 2 rakkhe haiM / For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / o3m // atha gnnpaatthH| -saryAdIni marvanAmAni // zraH / / 1 / 27 // mAdIni prAdipadikAni sarvanAmamaMjJAni bhavanti / sarve / sarvasmai / sarveSAM nAmAni sarvanAmAnIti samAsenAnvarthasaMjJA vijJAnAt sarvo nAma kazcin manuSyavi. zeSastasmai sarvAya dahIti sarvanAmasaMjJA na bhavati / ata eva vizeSaNavAcakAni saryAdIni prAdipadikAni vijJeyAni / save / vizva / ubha / ubhaya / itara / Datama / itara / anya / anyatara / tv| tvat / nema / sama ( 1 ) sima (2) pUrvaegavA dakSiNotta pirAdharANi vyavasthAyAmasaMjJAyAm // svamajJAtidhanAkhyAyAm / / antarambahiyogopasaMvyAnayoH / tyam / tat / yad / etam / idam / adas / eka / dvi / yuSmad / asmad / bhavatu / kim / iti sAdigaNaH / / 2 - svarAdinipAtamavyayam // a0 1 / 1 / 37 // svarAdayazca nipAtAcaSAM samAhAraH svarAdinipAtamavyayasaMjhaM bhavati / nipAtAzcAdayo vakSyante / svara / antar / pAtar / ete antodAttAH / / punara / AdhudAnaH // sanutara cais / nIces / zanais / Rdhak / pArAt / Rte / yugapat / pRthak / antodAtAH // yas / zvas / divA rAtrI sAyam / ciram / manAk / ISat / joSam tUSNIm / bahis / prAvim avas / adhas / sayayA / nikaSA / svayam mRssaa| naktam |n|hto| bhddhaa| iddhaa| sAmi / yas prabhRtayA'pyantodAttA. / / vat (3) 11 ) sUtrAntare samAna giti nirdezAtsarvaparyAyasyaiva samazabdasya sarvanAmasaMjJapyata tena tulgavAcakasya na bhavati // (2 ) imAni trINi satrANyaSTAdhyAyyAmapi paThyante / tatra jasi vibhASA sarvanAmasaMjJA / atra tu sAmAnyena // / 3 , vaditi tadantasya vatipratyayAntasya grahaNam / bAmaNavat / kSatriyavat / sthAnivat / ityAdi / For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH| - san / sanAt / sanat / tiras / eta mAdhudAttAH // antarA / ayamantodAttaH / antareNa / jyok / kam / zam / sanA / sahamA vinA / naan|| svasti. / svadhA / bhalam / vaSaT / anyat / asti / upAMzu / kSamA / vihaaysaa| dossaa| mudhA / mithyaa|| 1 / ktavAtosunkasunaH / kRnmakArAntaH sandhyakSarAnto'vyayIbhAvazca / / puraa| mitho / mithas / pravAhukam / bhAyyadalam / abhIkSaNam / sAkam / sArddham / samam / namas / hiruk . ( 2 / tasilAdayaH pApAzapaH / zasmabhRtayaH prAk samAsAntebhyaH / mAntaH / kRtvarthaH / tasi / zrA cyAlo / pratAn / prazAn / iti svagadirgaNaH / / 3-cAdayo'satya // 1 / 4 / 57 // adravyavAcakAzca dayo nipAnasaMjJA bhavanti / asatatva ini kim| paza vai ruSaH / atra pazuzabdasya dravyavAcakatvAdavyayamaMjJA na bhavati / na ca / vA / ha / aha / eva / evam / nUnam / zazvat : yugapat mupt| kUpat / kuvit nat / cat / caraNa / kaci / yatra / naha / hanta / mAkam / nakim / mAG / naJ / yAvat / tAvat / tvA / tva dvai / re / zrISad / vauSaT / svAhA / vaSad / svadhA / om / kila tatha / atha su / sma / ami / a| i| u R / la ! e| e shrii| bhI |am / tak / uJ / ukab / valAyAm / mAtrAyAm / yathA / yat / yam / tat / kim / pug| addhA / dhik / hAhA / / / hai / pyAT / pAT / thAT / maho / utAhA / hA / tum / tathAhi / khalu / Am / Aho / atho / nanu / manye / mithyA / asi / brUhi / du / nu iti / iva / vat / cana / bana / iha / zam / kam / anukam / nahikam / hikam / sukam / tyam / Rtam / vAkira / natira pAD / a| mA / nA / nA / vAkirAdayaH / pratiSedhe / uta / daha / zraddhA / iddhA / mudhA / nAcet / nacet / nahi / jAtu / katham / kutaH / kutra / ava / anu / haahau| haihaa| IhA / Ahosvita / chambada / kham / diSTyA / pazu / vaTa / saha / AnuSak / aGga / phaT / tAjA / aye / (1) kvAdInAmaSTAdhyAcyA sUtrapAThaM grahaNamanti / teSAmavAtra svAdiSu parigaNanaM kRtam / na. kazca dvizeSaH / / (2) taddhitazcA'mavavibhakti rIti sUtreNa yeSAmavyayamaMjJA taSamiva tadvitapratyayAnAmatra vispaSTArtha parigaNanam // - - - - - For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // zrara / caTu / bATa / kum / kham / ghum / hum / prAram / zIm / sam / vai tve / duvai / nvai / tuMce / adha adham / smi / accha adal / daha / hehe / haihai / nau |m| zrAsa / zam / zukam / zam / vatra / vAt / Dikam hinuka / vazam / zikam / zvakama / sanukam / nukam / anta / dyaa| muk / bhAjak / ale / vaTa / vAt / kim / upasaviktisvarapratirUpakAzca nipAtAH ( 1 ) iti cAdigaNaH // 4--prAdayaH // a0 1 / 4 / 58 // asantvavAcakAH prAdayo nipAtasaMjJA bhavanti / parAmazati pagajayate ityaadi| asattva iti kim / pagajayati senA / atrIpasagamaMzayA''tmanepadaM mA bhUt / proparA / ap| mm / anu / ava / nim / nir / dum / dur vi / prAG / ni / prAdhi / api / ati / su / ut / abhi / prati / pari / upa / iti praadyH| 5--UryAdicciDAcazca // a0 1 / 4 / 61 // UyodayaH zabdAzcyantA DAjantAzca kriyAyoge gatisaMjJA bhavanti / ci| zuklI kRtya / zukla kRtam / DAc / paTApaTAkRtya / paTapaTAkRtam / UrIkRtya / zuklIpa roti / paTapaTAkarAMti / UrIkaroti / ityAdi / ___UrI / urarI / pApI / tAlI / pAtAlI / vatAlI / dhUmI |shklaa| sNshklaa| dhvaMsakalA / bhraMzakalA // zakalAdayo hiMmAyAm / / gulagudhA pIr3Arthe / sataHsahArthe / phalU. phalI, ciklI. aAklI / iti vikAre / pAloSTI / kraalii| ke vAlI / zebAlI / valI / masmasA / masamasA ete hiMsAyAm / vaSaT / vauSaT zrauSaT / svAhA / svadhA / bandhA / prAdus / zrat / aAvit / ityUryAdayaH / / 6- sAkSAtprabhRtIni ca // a0 1 / 4 / 74 // __sAkSAdAdIni prAdipadikAni kRJyoga vibhASA gatisaMjJAni bhavanti / zramAjJAn sa nAkatvA / sAkSAtkRtya / sAkSAtkRtvA / ityAdi / . sAkSAt / mithyaa|cintaa| bhdraa| locnaa| vibhaassaa| smptkaa| AsthA / amaa| zraddhA / jaryA / praajrhaa| bIjayoM vIjaruhA / saMsaryA / arthe| lavaNam / uSNam / ( 1 ) upasargapratirUpakAH / avadattam / vidattam / pradattam / atrAca upasargAditi tattvaM na bhavati : vibhakti / pratirUpaka / cireNa / cirAt |ciraay / ityAdayaH svarapratirUpakAH-- ma / i / u R / e / o / ityevamAdayaH // - - - For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH / / tim / udakam / Ardram | ( 1 ) agnI / vaze / vikampane / vihasane / prahasa ne / pratapane / prAdus namasa | vis iti sAkSa tprabhRtayaH || 7- tiSThadgumabhRtIni ca // zra0 2 / 1 / 17 // tiSThadvAdayaH samudAyAH kRtasamAsA avyayIbhAvasaMjJakA vibhASayA nipAtyante tiSThanti gAvo yasmin kAle dohanAya sa tiSThadgu kAlavizeSaH / khale yavAdInI prathamAntAni vibhaktayantaraNa naiva saMbadhyante / anyapadArthe ca kAle varttante | 1 tiSThadgu | vahadgu | AyatIgavam / khaleyavam / khalevusam / nUnayavam / lUyamAnayatram / pUtayatram / pUyamAnayavam / saMhRtayatram / saMhiyamANaya vam / saMhRtabusam / saMhriyamAraNabusam / ete kAlazabdAH || samabhUmi / samapadAti / suSamam | viSamam / niSSamam duSSamam / aparamamam / zrAyatIsamam / prAhNam / praratham / pramRgam / pradakSiyam / aparadakSiNam / samprati / asamprati / pApasamam / puNyasamam / ic karmavyatihAre / 2 ) // iti tiSThadguprabhRtayaH 8- saptamI zauNDaiH // a0 2 / 1 / 40 // zauNDairiti bahuvacanAdeva gaNanirdezaH / saptamyantaM subantaM zauNDAdibhiH saha vibhASA samasyate saptamItarUpazca sa samAsAM bhavati / akSeSu dhRtta'kSadhUrttaH / akSatiH / ityAdi / zauNDa | dhUrtta / kitava / vyADa / pravaNi / saMvIta | antara / adhipa / pa fusa | kuzala | capala / nipuNa / saMvyADa / mantha / samIra / iti zauNDAdayaH // 9 pAtre saMmitAdayazca // a0 2 / 1 / 48 // pAtre saMmitAdayA samudAyA. kSetre gamyamAne saptamItatpuruSasaMjJA nipAtyante / ( 1 ) lavaNaiya ArdraparyantAH zabdA gatijJa sambandhena makArAntA nipAtyante natu sarvatra // ( 2 ) karmavyatihAre'rthe samAsAnta icpatyayAntA api zabdA avyayIbhAvasaMjJA bhavanti / daNDAdaNDi / musalAmusali | nakhAnAkha / kezAkezi / ityAdi // For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH / / ( 1 ) pAtre sammitAH / pAtre bahulA : / udarakramiH / - kUpakacchapaH / kUpacUrNakaH / avaTakacchapaH / kUpamaNDUkaH / kumbhamaNDUkaH udapAnapaNDukaH / nagarakAkaH / nagaravAyasaH | mAtaripuruSaH / piNDIzUraH / gehezUraH / gehenardI | geheceDI / gehe vijitI / gehe vyADaH | gehe tRptaH / gehedhRSTaH / garbhe tRptaH / zrakha nikavakaH / goSThe zUraH / goSThe vijitA / gASTha doDI / gahe mehI / goSThe paTuH / goSThe paNDitaH / goSThe pragalbhaH / karNe TiTTibhaH / karaNa curacurA / AkRtigaNAM'yam // 5 1 - upamitaM vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoge / / 02 / 1 / 56 / sAmAnyasyAprayoge matyurameyavAci subantamupamAnavacanavyaghrAdibhiH saha vibhASA samasyate sa sAmAnAdhikaraNatatpuruSaH samAso bhavati / vyAghra iva puruSaH puruSavyAghraH / puruSasiMhaH / ityAdi / sAmAnyAprayoga iti kim / puruSA vyAghra iva zUraH / upamAnopameyapradhAno dharmaH zUratvapatra prayujyate'taH samAsaniSedhaH vyAghra | siMha / Rta / RSabha | candana | vRkSa / vRSa / varAha / hastin / kuJjara | ruru | pRSat / puNDarIka / balAhaka ( 2 ) AkRtigaNo'ya yam / iti vyAghrAdayaH // 1) zreNyAdayaH kRtAdibhiH // 0 2 / 1 / 56 / / zreNyAdayaH subantAH kRtAdibhiH samAnAdhikaraNaiH saha vibhASA samasyante azraNyaH zreNayaH kRtAH zreNikRtAH 3 ) ekakRtA vasanti vaNijaH / ityAdi / zreNi / eka / pUga / kuNDa / raashi| vizeikha / nicaya / nidhAna / indra | deva | 1 'hya ( 1 ) ye'tra gaNaM ktAnnAstatra tapa iti pUrvasUtraNaiva siddha punaH pATho yuktAraM ca dyantargata pAtre sammitAdAnAM pUrvapadAyudAttArthaH // For Private and Personal Use Only ( 2 ) atrAkRtigaNenedamapi siddhaM bhavati / mukhaM padmamitra, mukhapadmam / mukhakamalam / karakisalayam / pArthiva candraH // ( 3 ) atra zreNyAdiSucyarthava canagiti vArtikena cyartha nAmaH / yadA ca gantAH zrayAdayastadA citrapratyayAntAnAM gatiMjJAt gativAda / iti nitya / mAsaH zrakRtAH ityAdi //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 gaNapAThaH // bhuNDa / bhUta / zravaNa / vadAnya | adhyApaka / brAhmaNa kSatriya / paTu / paNDita / kuzala | capala / nipuNa / kRpaNa / itizreNyAdayaH // kRta / mita / mata / bhUta 1 ukta | samAjJAta | samAmnAta / samAkhyAta / sambhAvita / avadhArita / nigakRta / avakampita / upakRta / upAkRta | AkRtigaNo'yam / iti kRtAdayaH || 12- vA0] kRtApakRtAdInAmupasaMkhyAnam ( 1 ) / / 2 / 1 / 60 // kRtApakRtam / bhuktavizuktam / pativipatim / gatapratyAgatam / yAtAnuyAtam / krayAkrayikA | puTApuTikA | phalAphalikA | mAnonmAnikA / iti kRtApakRtAdayaH // 1 13- vA0-mamAnAdhikaraNAdhikAre zAkapArthibAdInAmupasaMkhyAnamuttarapadalopazca ( 2 ) 2 / 1 / 66 // zAkabhojI pArthivaH / zAkapArthivaH / kutapasauzrutaH / zrajAtaulvaliH | yaSTimaudganyaH / ityAdi // 14 - mayUravyaMsakAdayazca // a0 2 / 1 / 72 / / mayUravyaMsakAdayaH samudAyAH kRtasamAsAH samAnAdhikaraNatatpuruSasaMjJakA nipAtyante cakArAM nizcayArthaH / paramamayUravyaMsakaiti samAsAntaraM na bhavati mayUravyaMsakaH / chAtravyaMsakaH ( 3 ) | kAmbojamuNDaH / yavanamuNDaH / ( 4 ) indasi | snehya | pAdegRhA / lAGgUle gRhya / punardIya || ( 5 ) ehIDa dayos ( 1 ) ana biziSTaktAntenApi samAsA yathAsyAditi vArtikam / kRtaMcA kRtaM ca kRtApakRtaM / vArttiko pari tatsUtramaMkhyA sarvatra dhariSyate / yapyopari mahAbhASye vArttikamasti // ( 2 ) zAkapArthivAdiSu samAnAdhikaraNatatpuruSaH samAso yathA syAt / pUrvasamAsa yadutarapadaM tasya ca lopaH / yathA dRSTaM vijJeyam // ( 3 ) mayUra iva vyaMsako dhUrto mayUravyaMsakaH / chAtra iva vyaMsakaH / kampoja iva muNDaH / ityupamAnasagAsApavAdo'yaM samAsaH / / ( 4 ) ato'me catvAraH zabdAzchandasi vadaviSaye nipAtyante || ( 5 ) tvaM yasyeAnnaM stutiM vA - ehi prApnuhi tat ehaDim / evamehi yadAdiSu yathA prayogamarthAnukUlaH samAso jJeyaH // For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org gaNapAThaH // nyapadArthe || eDIDam | ehi yavaM varttate / ehivAsI jAkriyA / apehi vANijA / predivANijA / ehisvAgatA / apehisvAgatA / mehistrAgatA / ehidvitIyA / apehidvitayA | mohakaTATA | proha kaImA | pohakardamA / uddharacUr3A / AharacelA | AhavamanA / Aha vanitA / kRnta vicakSaNA / uddharotsRjA / uddhamavidhamA / utpacaviSacA / utpatanipatA / uccAvacam | uccanIcam / apacitopacitam / avacitaparAcitam / nizcapracam / akicanam / svAlA kAlakaH / pItvAsthirakaH / bhuktvA suhita | moSya pApIyAn / utpatyavyAkulA / nipatyarohiNI / niSaeNazyAmA pesA / iha paJcamI bahulamAbhIkSNyaM karttAraM cAbhidadhAti ( hijoDaH / jahistambaH / ujjahi tamvaH ( AkhyAtamAkhyAtena kriyAsAtatye ) aznItapitratA / pacatabhRjjatA / khAdatamodatA / khAdatAcamatA / AharanivapA | Apa niSkiya / utpacavipacA / bhidilavA | hindi vicakSaNA / pacalavaNA / pacaprakUTA / ( 2 ) iti mayUravyaMsakAdayaH // iha dvitIyA / jahi / rmaNA > I jahijoDaH ujja / . 15 - yAjakAdibhizca / / 0 2 / 2 / 6 // 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7 1 SaSThayantaM subantaM yAjakAdibhiH subantaiH saha samasyate sa SaSThItatpuruSaH sa mAsAM bhavati / brAhmaNayAjaka | kSatriyayAjakaH / pratiSedhavAdhakamidaM sUtram yAjaka pUjaka | paricAraka / pariSecaka | pariveSaka / snAtaka / adhyApaka | utpAdaka / udvarttaka / hartR / varttaka / hotR / potR / bhattR / rathagaNaka patigaraNaka / itiyAjakAdayaH // 16 - rAjadantAdiSu param || a 2 / 2 / 31 // For Private and Personal Use Only , (1, jahi kriyA''bhIkSNye'rthe svenava karmaNA saha bahulaM samamyate samAsasamudAyazca kartRvAcako bhavati / tvaM jAI jahi iti jahijo stvam / "ujja hijoDaH / jahitambaH / ity| de / AkhyAtaH kriyAzabda AkhyAtenaiva saha samasyate aznIta ca pivati ca iti samAsa kRte pradipadikasaMjJAyAM kiyA vizeSaNe TAp / aznItapitA / ityAdi // ( 2 ) avidditalakSaNastatpuruSA mayUravyaMsakAdiSu draSTavyaH //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // rAjadantAdiSu paramupasarjanaM prayoktavyam / pUrvanipAtApavAdaH / dantAnAM rAjA, rAjadantaH / anena dantazabdasya pUrvanipAto bAdhyate / I rAjadantaH / agrevaraNam / liptavAsitam / nagnamuSitam / siktasaMmRSTam / mR STaluJcitam | avaklinnapakvam / zrarpitosam / uptagADham / ulUkhalamusalam / taNDulakiNvam / hRSadupalam / AragvAyanabandhakI / citrarathabAlIkam / zrAvantyazmakam / zUdrArthyam / snAtakarAjAnau / vizvaksenArjunau / akSibhruvam / dAragavam / dharmArtho / arthadharmau / kAmArthI | arthakAmau / zabdArthau ( 1 ) / azabdau / vaikArimatam / gajavAjam / gopAladhAnapUlAsam / pUlAsakakaraNDam | sthUlapUlAsam | uzIravIjam / siJjAstham / citrAsvAtI / bhAryApatI / jAyApatI ( 2 ) / jampatI / dampatI / putrapatI / putrapazU / kezazmazrU / zmazrukezau / zirobIjam / sarpirmadhunI / madhusarpiSI / Ayantau / antAdI guNavRddhI / vRddhiguNaiau / iti rAjadantAdayaH // 17 - vA''hitAgnyAdiSu // a0 / / 2 / 2 / 37 // zrAhitAgnyAdiSu niSThAntasya vibhASA pUrvanipAto bhavati pakSe ca paranipAtaH / hito'gniryena saH / 8 zrAhitAgniH / zragnyAhitaH / jAtaputraH / putrajAtaH / jAtadantaH / jAtazmazruH / tailapItaH / ghRtapItaH / UbhAryaH / gatArthaH / AkRtigaNo'yam ( 3 ) / ityAhitAgnyAdayaH || 18- kaDArAH karmadhAraye // a0 2 / 2 / 38 // karmadhAraye samAse kaDArAdayaH zabdA vibhASA pUrva prayoktavyAH / kaDArazvAsau jaiminizca kaDArajaiminiH / jaiminikaDAraH / ityAdi / kaDArAdInAM guvAcakatvAdvizeSaNasya pUrvanipAtaH prAptaH sa bAdhyate / ( 1 ) dhamrmmAdiSUbhayamiti vArttikena kRtadvandvayordvayorapi paryAyeNa pUrva nipAtaH / atra gaNAnte'pi kezAdayo dharmAdiSu draSTavyAH || For Private and Personal Use Only ( 2 ) atra jAyAzabdasya jambhAvo dambhAvazca nipAtyate / asmin gaNe sarveSu samAseSUpasarjanaganupasarjanaM vA nipAtyate / sarveSAM ca yathAprAptAnAmapavAdaH // ( 3 ) aMtrAMkRtigana gaDukaNThAdayo'pi draSTavyAH / kaNThegaDuH / gaDukaNThaH / gaDuzirAH / ityAdi ||
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // - -- kaDAra / maDula / kANa / khanna / kuNTha / khaJjara / khalati / gaura / buddha / minuk| piGgala / nanu / vaTara / iti kaDAgadayaH / karmadhAraya iti kim / kaDArapuruSogrAmaH / atra bahubrIhI mA bhUt / / 16-vA-tRtIyAvidhAneprakRtyAdibhya upasaMkhyAnam (1 / // 2 / 3 / 18 // prakRti / prAya / gotra / sama / viSama / dvidroNa / paJcaka / sAhalAkRtigaNo'yam / iti prakRtyAdayaH // 20-gavazvaprabhRtIni ca // 10 // 2 // 4 // 11 // . bhavAzvaprabhRtInikRtaikavadbhAvAni dvandvarUpANi siddhAni prAtipadikAni nipAtyante / gauzcAzvazca / gavAzvam / gavAvikam / gabaiDakam / ajAvikam / ajaiDakam / kunjA vAmanam / kubjakairAtam / putrapautram / zvacaNDAlam / strIkumAram / dAsImANavakam / zATIpicchakam / uSTrakharam / uSTrazazam / mUtrazakRt / mUtrapurISam / yakRnmadaH / mAMsazoNitam / darbhazaram / darbhapUtIkam / arjunazirISam / tRNolapam / dAsIdAsam / kuTIkuTam / bhAgavatIbhAgavatam ( 2 ) / iti gvaashvprbhRtyH|| 21-na dadhipayazrAdImi // shr0||2 / 4 / 14 // dadhipayAdIni zabdarUpANi dvandve naikavadbhavanti // dadhipayasI / sarpirmadhunI / madhusarpiSI / brahmaprajApatI / zivavaizravaNau / skandavizAkhau / parivAdakauzikau / parivrAjakakauziko / prabaryopasadau / zu. klakRSNau / idhmAvarhiSI / dIkSAttapasI / zraddhAtapasI / medhAtapasI / adhyayanatapasI / ullUkhalamusale / AdyAvasAne / zraddhAmadhe / RksAme / vAGmanase / iti dadhipayAdayaH // 22-arddharcAH puMsi ca // 10 // 2 / 4 / 31 // arddharcAdayaH zabdAH puMsi cAnnapuMsake ca bhASyante / (1) prakRtyAdibhyastRtIyAvibhaktiryathA syAt / kartRkaraNAbhAvAdapAptA vidhIyate / / prakRtyA'bhirUpaH / prakRtyA darzanIyaH / ityAdi // . (2) kAtra gaNe yathoccArita eva dvandvo draSTavyaH / tena rUpAntare na bhavati / gozvam / gozvau / atra pazudvandvo vibhASaikavad bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only gaNapAThaH // arddharca | gomaya / kaSAya / kArSApaNa / kutapa / kapATa / zaGkha / cakra | gUtha / yUtha / dhvaja / kabandha / padma / gRha / srk| kaMsa / divasa / yUpa / andhakAra | daNDa / kamaNDalu / maNDa / bhUta / dvIpa / dhUta / cakra / dharma / karman / modaka | zatamAna | yAna / nakha / nakhara / caraNa / puccha / dADima / hima / rajata / saktu / pidhAna | sAra / pAtra / ghRta / saindhava / auSadha / zrADhaka / caSaka / droNa | svalIna | pAtrIva / SaSTika / vAra / bAraNa / protha / kapittha / zuSka / zIla / zUlva / sIdhu / kavaca | reNu / kapaTa | sIkara | musala / suvarNa / yUpa camasa / varNa / kSIra / karSa / AkAza | aSTApada / maGgala / nidhana / niryAsa | jambha | vRtta | pusta | veDita / zRGga / zRGkhala / madhu / mUla / mUlaka / zarAva / zAla / vapra / trimAna / mukha / pragrItra / zUla / vajra / karpeTa / zikhara / kalka / nATa | mastaka / valaya / kusuma / tRNa / paGka / kuNDala / kirITa | arbuda aGkuza / timira / Azrama / bhUSaNa / ilkasa | mukula | vasanta / taDAga | piTaka / viTaGka / mASa / koza / phalaka / dina / daivata / pinAka / samara / sthANu / anIka / upavAsa / zAka / karpAsa / caSAla | khaNDa | dara | viTapa / raNa / bala / mala / mRNAla / hasta / sUtra / tANDava / gANDIva / maNDapa | paTaha / saudha / pArzva / zarIra / phala / chala / pura / rASTra | vizva / ambara / kuTTima / maNDala | kakuda | tomara / toraNa | maJcaka / puGkha / madhya / bAla / valmIka / varSa / vastra | deha | udyAna / udyoga / sneha / svara / saGgama / niSka / kSema | zuka / chatra / pavitra / yauvana / pAnaka / bhUSika / valkala / kuJja / vihAra lohita / viSANa / bhavana / araNya | putina / dRDha / zrAsana | airAvata / zUrpa / tIrtha / lomaza / tamAla | loha / daNDaka / zapatha / pratisara | dAru / dhanus / mAna / taGka / vitaGka / mava / sahasra / zrodana / pravAla / zakaTa | aparAdha | nIDa | zakala / kupa | muNDa / pUta / maru | lomana liGga / sIra / kSata | RNa | kaDAra / pUrNa / paraNava / vizAla / busta / pustaka | pallava | nigaDa | khalu / sthUla / zAra / nAla | pravara | kaTaka / knnttk| chAla kumuda | purANa | jAla | skandha / lalATa / kuGkuma / kuzala / viDaGga / piNyAka | aaii| ila / yodha | bimba / kukkuTa | kuDapa / svaNDala / paJcaka / vasu / udyama / stana / stena / kSatra / kalaha | pAlaka | varcaska / kUrca / taNDaka / taNDula / ityarddhacIdayaH // 1 I d
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 23-pailAdibhyazca // a0 // 2 // 4 59 // . pailAdiprAtipadikebhyo yuvapratyayasya lugbhavati / pIlAyAM apatyaM pailH| tasya yuvApatyamiti phiJ tasya luk |pailH pitaa| pailaH putraH / evaM zAlaGkiH / ityaadi| - paila / zAlaGki / sAtyaki / sAtyakAmi / daivi / audamaji / audavaji / audameghi / audabuddhi / devasthAni / paiGgalAyani / rANAyani / rauhatiti / bhauliGgi / audgAhamAni / aujihAni / rAgakSati / rANi / saumani / UhamAni / tadrAjAccANaH (1) prAkRtigaNo'yam / itipailAdayaH / 24-na taulvalibhyaH // 10 // 2 / 4 / 61 // baulvalyAdibhyaH parasya yuvapratyayasya luG na bhavati / tulvalasya gotrApatyaM taulvliH| tasya yuvApatyaM taulvlaaynH|| ____taulvali / dhAraNi / rAvaNi / pAraNi / dailIpi / daivali / daivamati / dai. vayajJi / prAvAhaNi / mAndhAtaki / AnuhArati / zvAphalki / Anumati / prA. hiMsi / zrAsuri / Ayudhi / naimiSi / Asibandhaki / baiki / pauSkarasAdi / vairaki / vailaki vahati / vaikaNi / kAreNupAli / kAmali / rAdhaki / AsurAhati / praannaahti| pausski| kAndaki / dosskgti| pAntarAhati / iti taulvalyAdayaH / / 25-yaskAdibhyo gotre // 10 // 2 / 4 / 63 // yaskAdibhyaH prAtipadikebhyaH parasyAstrIliGgamya bahuvacane vartamAnasya gotrapratyayasya lugbhavati yadi teneva gotrapratyayena kRtaM bahutvaM bhavettadA / yaskasya gotrApatyaM yAskaH / yAskI / yaskAH / labhyAH / tenaiveti kim / priyo yArako yeSAM te priyayAskAH / astriyAmiti kim / yAskyaH striyH| gotra iti kim / yAskAzchAtrAH / : yaska / labhya / duhya / zrayaHsthUNa / tRNakarNa 2) / sadAmatta / kambalabhAra / ahiryoga / karNATaka / parNADaka / piNDIjaGgha / bakasaktha (3) / vasti / kadru / vidhi / kadru / ajabasti / mitrayu (4) / rakSAmukha / jaGghAratha / manthaka / utkAsa | kaTuka / mandhaka / puSkarasad / viSapuTa / uparimekhala / kroSTumAna / kroSTupAda / zISamAya (5) / kharapa ( 6 ) / padaka / varmaka (7) (!) vaGgAnAM rAjA vAGgaH / tamyayuvApatyam vAGgaH / maGgasyApatyamAGgaH pitA putro vA / / (2) yaskAdipaJcabhyaH zivAditvAdaN / / ( 3 ) sadAgattAdisaptabhya iJ / ( 4 ) bastyAdiSaDbhyo gRSTyAditvADDhaJ // ( 5 ) rakSAmukhAyekAdazabhya iJ / / (6 / khara pazabdAnna DAditvAtphA / ( 7 ) padakavarmakAbhyAmi / / For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gnnpaatthH|| 12 bhandana ( 1 ) / bhaDila / bhaNDila / bhaDita / bhaNDita (2) / iti yskaadyH|| 26--na gopavanAdibhyaH // 10 / / 2 / 4 / 67 // gopavanAdiprAtipadikebhyaH parasya gotrapratyayasyaM bahuvacanavibhaktau luG na bhavati yabaJozceti prApto luk pratiSidhyate / gopavanasya gotrApatyaM gaupavanaH / gaupavanau / gaupvnaaH| gopavana / zigru / bindu / bhAjana / azva / avatAna / zyAmAka / zvAparNa / ityaSTau vidAdhantargatA gopavanAdayaH / 27-tikakitavAdibhyo dvandve // 10 // 2 // 4 // 18 // tikAdibhyaH kitavAdibhyazca parasya gotrapratyayasya dvandvasamAse bahuvacanavibhaktau lugbhavati / taikAyanayazca kaitavAyanayazcetyatra tikAdibhyaH phiJ tasya luk / tikakitavAH / vavarabhaNDIratha : (3) / upakalamakAH (4) / paphakanarakAH / bakanakhazvagudepariNaddhAH (5) / ujakakubhAH (6) / laGkaza ntamu gvAH (7) / urasalaGkaTAH / 8) / bhraSTakakapiSThalAH / kRSNAjinakRSNasundarAH (8) / agnivezadAserakA: / 10 ) / iti tikakitavAdayaH / / 28-upakAdibhyo'nyatarasyAmadvanddhe // 10 // 2 / 4 / 69 // upakAdiprAtipadikebhyaH parasya gotrapratyayasya bahuvacanavibhaktau dvandve cAdvandve ca vibhASA lugbhavati / advandvagrahaNaM dvandvAdhikArAnivRtyartham / eteSAM madhye trayo dvandvAstikakitavAdiSu paThitAH / upakalamakAH / bhraSTakakapiSThalAH / kRSNAjinakRSNasundarAH / tebhyaH pUrvasUtreNaiva nityalugbhavati / advandvatvanena vikalpaH / upkaaH|aupkaaynaaH / lamakAH / lAmakAyanAH / zeSANAM dvande'dvandve ca viklpH| (1) bhandanazabdAcchivAditvAdaN / / (2) bhaDilAdicaturyo'zvAditvAtphaJ // (3) vAGkharayazca bhAMDIrathayazcetIJ // (4) aupakAyanazca lAbhakAyanazceti naDAditvAt | phk|| (5) pAphayazca nArakayazca, bAkanakhayazca, zvAgudapariNaddhayazca sarvebhyo'ta iJ tasya luk // ( 6 ) aubjayazca, in kAkubhAzca, zivAditvAdaN / tayorluk // (7) lAGkayazca zAntamukhayazca, iJ tasya luk / / (8) aurasAyanazca, nikAditvAt phiJ lAGkaTayazca, iJ tayormuk // ( 2 ) bhrASTakayazca; kApiSThalayazca / kArNAjinayazca kArNasundarayazca / ataiJ tasyaluk // (10) agnivezya ca, gargAditvAd yaJ / dAseraMkayazca, ata iJ tayorlun / For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 13 gaNapAThaH // upaka | lamaka / bhraSTaka | kapiSThala / kRSNAjina / kRSNasundara / paNDAraka | aNDAraka / gahuka / supayyarka / supiSTa / myuurkrnn| khArIjadha / zalAbala / patanjala | kaThareNi / kuSItaka / kAzakRtsna / nidAgha / kalazIkaNTha / dAmakaNTha | kRSNapiGgala / karNaka / parNaka / jaTilaka badhiraka | jantuka / anuloma / arddhapiGgalaka | pratiloma / pratAna | anabhita / cUDAraka / udaGka | sudhAyuka | abandhaka / padaJcala | anupada / apajagdha / kamaka | lekhAbhra / kamandaka | piJjala | masUrakarNa | madAgha / kadAmatta / ityupakAdayaH // 26 - bhRzAdibhyo bhuvyacverlopazca halaH // a0 / / 3 / 1 / 12 // acyantebhyo bhRzAdiprAtipadikebhyo bhavatyarthe kyaG pratyayo bhavati ilantAnAM nAntyalopaH / abhRzo bhRzo bhavatIti bhRzAyate / sumanAyate / acceriti kim / bhRzIbhavati / atra mA bhUt / 45 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir } bhRza | zIghra manda | capala / paNDita / utsuka / unmanas / abhimanas / sumanas | durmanam | rahas / rehas / zazvat / bRhat / vehat / nRpat / zudhi / adhara / ojas / varcas / vimanas / rabhan | han / rohat / zucis / ajaram / iti bhRzAdiH 30 - lohitAdiDAbhyaH kyaS // zra0 // 3 / 1 / 13 / / accyantebhyo lohitAdibhyo DAjantabhyazca bhavatyarthe kyap pratyayo bhavati / alodito lohito bhavati lohitAyate / lohitAyati / apaTapaTA paTapaTA bhavati paTapaTAyati paTapaTAyate / lohita / nIla / harita / pIta / madra / phena | manda | AkRtigaNatvAt / varmman / nidrA / karuNA / kRpA / iti lohitAdayaH // 31- bhaviSyati gamyAdayaH // a0 // / 3 / 3 / 3 / gamyAdayaH zabdA bhaviSyati kAle sAdhavo bhavanti / grAmaMgamI / For Private and Personal Use Only gamI / zrAgAmI / prasthAyI / pratirodhI / pratinodhI / pratiyodhI / pratiyogI / matiyAyI / AyAyI / bhAvI / iti gamyAdayaH // 32- SidbhidAdibhyo'J // a0 / / 3 / 3 / 104 // Sibhyo bhidAdibhyazca dhAtubhyaH striyAmaG pratyayo bhavati / nRS-jarA / trapA / bhidAdayaH paThyante /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH / / 14 bhidA ( 1 ) | chidA / vidA / kSipA / guhA giryoSadhyoH // zraddhA medhA / godhA | ArA / dvArA ! kArA / kSiyA / bhaaraa| dhArA / rekhA / lekhA / cUDA | pIDA | vapA | vasA / sRjA || kapeH saMprasAraNaM ca || kRpA / bhidA, vi dAraNe // bidA, dvaidhIkaraNe // ArA, zAstrayam // dhArA prapAte / iti bhidAdayaH // 33- vA0 - saMpadAdibhyaH kip ( 2 ) // a0 / / 3 / 3 / 108 // saMpat / vipat / pratipat / Apat / pariSat / iti saMpadAdayaH // 34 - bhImAdayo'pAdAne || a0 || 3 | 4 // 74 // bhImAdayaH zabdA uNAdisthA apAdAnakArake nipAtyante / bhImaH / bhISmaH / bhayAnakaH / varuH / caruH / bhUmiH / rajaH / saMskAraH / saMkrandanaH / prapatanaH / samudraH / srucaH / sruk / khalatiH // iti bhImAdayaH // 35 - ajAyataMSTAp // a0 // 4 / 1 / 4 // ajAdibhyaH prAtipadikebhyo'kArAntA caM striyAM TAp pratyayo bhavati / zrajA / devadattA / adititaparakaraNaM tatkAlArtham / kIlAlapAH, brAhmaNI / atra TAp na bhavati ajAdigrahaNaM tu jAtyAdilakSaNasya GIpAdervAdhanArtham / ajA | eDakA | caTakA / azvA / mUSikA (3) / bAlA / hoDhA / pAkA vatsAmandA / vilAtA / pUrvApaharaNA / aparApaharaNA ( 4 ) | saMbhastrAjinazApiNDebhyaH phalAt || saMphalA / (5) bhatraphalA / ajinaphalA / zAphalA / piNDaphalA / sadackANDaprAntazatakebhyaH puSpAt // (6) satpuSpA / prApuSpA / pratyakpuSpA / kANDapuSpA | mAntapuSpA / zatapuSpA / ekapuSpA | zUdrA( 1 ) bhidAdigaNe yeSvartha niyamaH sa mahAbhASyakAreNaiva kRto'sti / vidAraNAdanyArthe bhittiriti sarvatrArthAntare ktin // ( 2 ) saMpadAdigaNapaThitebhya eva striyAM kvip pratyayo bhavati / saMpadAdizcAkRtigaNoM vijJeyaH / kRtyalyuTo bahulamiti bahulavacanAt ktinnapi bhavati / saMpattiH / vipattiH / ityAdi // ( 3 ) ajAdibhyaH paJcabhyo jAtilakSaNo yo GIS prAptaH sa bAdhyate // ( 4 ) bAlAdibhyaH SaDbhyo vayasi DIpU prAptaH // ( 5 ) AbhyAM TillakSaNo GIp prAptaH // ( 6 ) samAdibhyaH phalAt sadAdibhyazca puSpAd bahubrIhau yaH pAkakarNeti sUtreNa GIS prAptaH sa bAdhyate // For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 15 gaNapAThaH * // cAmahatpUrvA jAtiH // ( 1 ) kuJcA / uSNihA | devaviza ( 2 ) jyeSThA / ka niSThA / madhyamA / ( 3 ) kokilA / ( 4 ) mUlAnnaJaH / ( 5 ) armUlA | ityajAdayaH // 36 - na SaTsvastrAdibhyaH // a0 // 4 / 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 // SaTsaMjJakebhyaH svAsrAdibhyazca prAtipadikebhyaH strIpratyayo na bhavati, sapta / aSTa / khasA | duhitA | nanAndA | yAtA / mAtA / tisraH / catasraH / iti svasrAdayaH // 37-SidgaurAdibhyazca // a0 || 4 | 1 / 41 // dibhyo gaurAdibhyazca prAtipadikebhyaH striyAM GIp pratyayo bhavati / narttakI / khanakI / rajakI / gaurAdibhyaH / gaurI / matsI / 1 gaura | matsya / manuSya / zRGga / haya / gavaya / mukaya / RSya / puTa / druNa / droNa | hariNa | karaNa | piTara | ukaraNa / zrAmalaka | kuvata | badara / bimba / tarkAra | zarkAra | puSkara / zikhaNDa / suSama / salanda | gaDuja / Ananda | sRpATa / sRgeTha / ADhaka / zaSkula / sUrya / sutra / sUrya / pUSa / mUSa / ghAtaka / sakalUka | sallaka | mAlaka / mAlata / sAlvaka / vetasa / atasa / pRsa / maha / maTha / cheda | zvan / tatan / anaDuhI / anaDvAhI / eSaNa karaNe / deha | kAkAdana | gavAdana | sejana / rajana / lavaNa | pAna megha / gautama / AApa / sthUNa | bhauri / bhaulika | bhauliGgi / audgAhamAni / zrAliGgi / Apicchika / AraTa | ToTa | naTa | nATa / mUlATa / jJAtana / pAtana / pAvana / AstaraNa prAdhakaraNa / eta / adhikAra / AgrahAyaNI / pratyava rohiNI / sevana / sumaGgalAt saMjJAyAm / sundara | maNDala | paTa / piNDa | viTaka | kurda | gUrda / pAeTa / lophATa | kandara / kandala | taruNa / taluna / bRhat / mahat / saudharmma / rohiNI, nakSatre revatI, nakSatre | vikala niSkala / puSkala // kaTAcchroNivacane / piGgala / bhaTTa / dahana | kanda / kAkaNa | pippalyAdayazca / pippalI / ( 1 ) zramahatpUrvAcchUdrazabda jnAtau TAp / zudrA / puMyoge tu GISeva zUdrasya strI zUdrI / zramahaditi kim / mahAzUdrI // ( 2 ) kruJcAdibhyastribhyo prAptaSTAn vidhiH // (3) jyeSThAdibhyastribhyaH puMyoge GIS prApto'nena bAdhyate / jyeSThasya bhAryA jyeSThA / ( 4 ) kokilazabdAjjAtilakSaNo GIS prAptaH // ( 5 ) mUlazabdAdbahuvrIhau pAkakarNeti GIS prAptaH / nAsti mULamasyA. sA amUlA / . For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org gaNapAThaH // 16 harItakI / kozAtakI / zamI / karIrI / pRthivI / kroSTrI | mAtAmaha (1) / pitAmaha / iti gaurAdayaH // 38- bahrAdibhyazca // a0 / / 4 / 1 / 45 // bahvAdiprAtipadikebhyaH striyAM vA GIS pratyayo bhavati / bahvI / bahuH / bahu / paddhati / aGkati / aJcati / aMhati / vahati / zakadi // zaktiH zastre || zAri / vAri / gati / zrahi / kapi / muni | yaSTi // itaH prANyaGgAt / / kRdikArAdaktinaH // sarvato'ktinnarthAdityeke ( 2 ) // caNDa | arAla / kamala / kuSANa / vikaTa | vizAla / vizaMkaTa / bharuja | dhvaja || candrabhAgAnnadyAm || candrabhAgI | kalyANa | udAra / purANa / ahar // iti bahvAdayaH // 36 - na kroDAdi bahvacaH // a0 / / 4 / 1 / 56 / / -02 krIDAdyantAd bahvanantAzca prAtipadikAt striyAM GIp pratyayo na bhavati / svAGgAditi prAptaH pratiSidhyate / zobhanakroDA / zobhanakharA / pRthujaghanA | kro / khura / bAla / zapha / guda / ghoNa / nakha / mukha / bhaga / gala | prAkRtigaNo'yam / iti kroDAdayaH // - zArGgaravAdyatro GIn // a0 // 4 / 1 / 73 // zArGgaravAdibhyo'ntebhyazca prAtipadikebhyaH striyAM GIn pratyayo bhavati | zArGgaravI / vaidI / jAtigrahaNamatrAnuvarttate tena jAtilakSaNo GIpanena bAdhyate na puMsmegalakSaNaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zArGgarava / kApaTa | gaugulava / brAhmaNa / gautama / kAmaNDaleya / brAhmakRteya / zraniceya / Anidheya / zrazokeya / vAtsyAyana / mAJjAyana / kekaseya / kAvya / zaivya / ehi / paryyehi / Azmarathya / audapAna / arAla / caNDAla / ( 1 ) atra DAmahac pratyayasya SitvAdeva GISi siddhe punaH pAThena pillakSaNasya GISo'nityatvaM jJApyate tena daMSTrA, iti siddhaM bhavati / pRthivIzabde auNAdikaH Sivan pratyayasya SitvAn GISi siddhe uNAdInAmanyutpannatvajJApanArthaH pAThaH // ( 2 ) ikArAntAt prANyaGgavAcakAn GISU bhavati / zraGgulI / ikArAntAt kRdantAt striyAM diiN| kRSi ] bhUmI / vApI | keSAMcinmate ktinnadhikArasthAdikArAntamAtrAdeva GIS na bhavati / tadA kRSiH / vApiH / ityeva // 3 For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // vataNDa / bhogavadgaurimatoH saMjJAyAm // bhogavatI / gaurimatI // nRnasyoDedika zca // nArI / iti zArivAdayaH / / 41-kroDyAdibhyazca // zra0 4 / 1 / 80 // krauDyAdiprAtipadikebhyaH striyAM pyaG pratyayo bhavati / gurupolamArtha prArambhaH / kroDyA / lAjyA / ___ krauDi / lADa / vyADi / Apizali / bhApakSiti / caupayata / caiTayava / zaikayata / vailvayata / vaiklpyt|saudhaatki // sUtAt yuvatyAm / mUtyA, yuvtiH|| bhoja, kSatriye / / bhojyA, kSatriyAM / bhauriki / bhauliki / zAnmali / zAlA. sthali / kApiSThali / gaukakSya // iti krauDyAdayaH // 42-azvapatyAdibhyazca / / a0 // 4 / 1 / 84 // azvapatyAdiprAtipadikebhyaH prAgdIvyatIyeSvartheSvaNa pratyayo bhavati / patyuttarapadAt / prAptasya eyasyApavAdaH / zrAzvapatam / zAtapatam / azvapati / zatapati / dhanapati / gaNapati / rASTrapati / kulapati / gRhapati / dhAnyapati / pazupati / dharmapati / sabhApati / prANapati / kSetrapati / sthAnapati / yajJapati / dhanvapati / adhipati / bandhupati / ityshvptyaadyH|| 43-utsAdibhyo'J / a0 / / 4 / 1 / 86 // utsAdibhyaH prAgdIvyatIyeSvartheSvaJ pratyayo bhavati / autsaH / audpaanH| aNastadapavAdAnAM ca bAdhakaH / utsa / udapAna / vikara / vinoda / mahAnada / mahAnasa / mahAprANa / trunn| saluna / vaSkayAse (1) // dhenu / pRthivI / paGkti / jagatI / triSTup / anuSTup / janapada / bharata / uzInara / grISma / pIlu / kula / udasthAna, deshe| pRSa, daMze (2 ) // mallakIya / rathantara / madhyandina / bRhat / mahat / satvantu (3) / kuru / paJcAla / indrAvasAna / uSNik / kakae / suvarNa / suparNa / deva / grISmAdacchandAsa ( 4 ) // ityutsAdayaH / / (1) vaSkayazadAdase'rthAt kevalAdevAJ / tadantAttvaraNeva bhavati // (2) udasthAnazabdAddezArtha evAJ / anyArthe'neva bhavati / evamanyatrApi // (3) atra sat zabdAnmatup-satvan, tu, avyayam / savato'patyaM sAtvatAH // (4) atra chandaHzabdena vRttaM gRhyate na tu vedaH / tato'nyatrAJ / / For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gaNapAThaH // 18 ALLAntants 44-bAhAdibhyazca // shr0|4|1|16 // bAhvAdizakadebhyo'patyasAmAnye ib pratyayo bhavati / bAhorapatyaM bAviH / saumitriH / ityAdi / ... bAhu / upabAhu / vivAku / zivAku / baTAku / upabindu / vRk| cuuddaalaa| makSikA / basAkA / bhagalA / chagalA / dhruvakA / dhuvakA / mumitrA / durmitrA puSkaramat / anuharat / devazaman / agnizaman / kunAman / sunAman / paJcan / san / aSTan / amitaujasaH salopazca ( 1 ) // udnu| ziram / zarAvin / cepavRddhin / zaGkhakhAtAdin / kharanAdin / nagaramardin / prAkAramardina / loman / ajIgarta / kRSNa / salaka / yudhiSThira / arjuna / sAmba / gada / paghumna / rAma / udaGkaH saMjJAyAm // sambhUyo'mbhasoH salopazca (2) // bhAkRtigaNo'yam (3) // iti bAhvAdayaH / / 45-gotre kujAdibhyazcpha // a // 4 / 1 / 18 // gotrasaMjJake'katye vAcye kujAdibhyazcphaJ pratyayo bhavati / imo'para vaadH| kujasya gotrApatyaM kauJjAyanyaH / kauajAyanyau / kojAyanAH / svArthe. ayastasya tadrAjatvAdahuSu luk / gotra iti kim / kuJjasyAnantarApatyaM kauJjiH / kuja / bradhna / zaGkha / bhasman / gaNa / loman / zaTha / zAka / zAkaTa / shueddaa| zubha / vipAza / skanda / skambhaH / zumbhA / ziva / shubhNyaa| iti kunyjaadyH|| 46-naDAdibhyaH phak / / pr0||4|1 / 68 / / naDAdiprAtipadikebhyo gotrApatye phak pratyayo bhavati / naDasya gotrAmatyaM naaddaaynaaH| cArAyaNaH / naDa / cara / baka / muJja / itikaH / itiza | upaka / lamaka // zantakuzalakaJca ( 4 ) // saptala / vAjapya |tik / agnizarman vRSagaNe / prANa / nara / (1) amitaujaso'patyamAgitauji / / (2) sambhUyaso'patyaM sAmbhUyiH 1 AmbhiH / / (3) sUtramthacakAreNAtraH''kRtigaNatvaM bodhyate / tena jAmbiH / aindrazaniH / zrAjadhenaviH / zrAjabandhaviH / audulomiH / ityAdi dhvaJ siddho bhavati / / (4) zalaGkuzabdasya zalaGkAdezaH / zalaGkoraphtyaM zAlaGkAyanaH !! For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 gaNapAThaH / / sAyaka / dAsa / mitra / dvIpa / piGgara / piGgala / kiGkara / kiGkala / kAtara / kAtala / kAzya / kAzyapa / kAvya / aja | amuSya // kRSNaraNau brAhmaNa vAsiSThayoH ( 1 ) || amitra / ligu / citraM / kumAra / kroSTu kroSTaJca ( 2 ) // loha | durga / stambha | zizapA / agra / tRNa / zakaTa / sumanas / sumat / mimata / Rk / jat / yugandhara / haMsaka / dArIDan / hastin / paJcAla / camasinA sukRtya / sthiraka / brAhmaNa / caTaka / badara / azvaka / kharapa / kArmuka / brahmadatta / udumbara | zoSa / aloha / daNDa / eka / vAnavya / zAvaka / nAvya anvajat / antajana / itvarA / aMzaka / azvalA / adhvarAdaNDeya / iti naDAdayaH // 47 - anRSyAnantarye vidAdibhyo'J // a0 // 4 / 1 / 104 // vidAdiprAtipadikebhyo gotrApatye'J pratyayo bhavati / ye'tra gaNe'nRSivAcakAstebhyastvanantarApatya eva / vidasya gotrApatyaM vaidaH / putrasyAnantarApatyaM pautraH / dauhitraH / vida / urva / kazyapa / kuzika / bharadvAja | upamanyu / kilAlapa / kidarbha / vizvAnara | RSTiSeNa / RtabhAga / haryazva / miyaka | Apastamba / kUcavAra / zaradvat / zunaka / dhenu / gopavana / zizu / bindu | bhAjana / azvAvatAna / zyAmAka | zyamAka / zyAparNa | harita / kindAsa / vAska / arkalUSa / badhyoSa | viSNuvRddha | pratibodha / rathantara / rathItara / gaviSThira / niSAda / maThara / mRda | punarbhU / putra / duhitR / nanAndR / parastrI, parazuM ca (3) / kitA / samvaka | zAvalI | zyAyaka / alasa / iti vidAdayaH // 48 - gargAdibhyo yaJ / / a0 / / 4 / 1 / 105 / / gargAdibhyo'ntare gotrApatye yaJ pratyayo bhavati / gArgyaH / anantarApatye gArgirityeva / garga / vatsa | vAjAse ( 4 ) / saMkRti | aja / vyAghrapAt / vidabhRt / ( 1 ) kRSNasyApatyaM kAyano brAhmaNaH / rANAyano vAsiSThaH // ( 2 ) koSTorapa krauSTaH // ( 3 ) parastriyA apatyaM pArazavaH // (4) ase se vAjazabdAdyaJ / suvAjasyApatyaM sauvAjiH / atra yaJ na bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gaNapATha prAcInayoga / agasti / pulasti / rebha / agniveza / zava / zaTha / dhuma / - baTa / camasa / dhanaJjaya / manasa / vRtta / vizvAvasu / janamAna / lohitaH / saMzita / batru / bhae / mat / aligu / zaGka / ligu / gulu / mantu / jigISu / manu / santu / manAyI / bhUta / kathaka / kaSa / taNDa / vataNDa / kapi / kata / kurukata / amaDun / kaeva / zakala / gokakSa / agastya / kunnddin| yjnyvlk| ubhaya / jAta / virohita / bRSagaNa / rahUgaNa / zANDila / vaNa / kaculuka / munl| musala / parAzara / jtuuknne| mantrita / saMhita / zrazmaratha / shrkraakss| pUtimApa / sthUNa / araraka / piAla / kRSNa / golunda / unUka / titikSA / mi. paj / bhaDita / bhaNDita / dalbha / cikita / devahU / indrahU / ekalU / pipalu / khudAgni / jamadagni / sulobhin / ukattha / kuTIgu // iti gargAdayaH / / 46-azvAdibhyaH pham / / a0 // 4 / / 11. // prazvAdibhyo gAtrApatye pham pratyayo bhavati / aashvaaynH| shraashmaaynH| yesmin gaNe'patyaikapratyayAntAH paThyante teSu sAmarthyAdhunipratyayo vijJAyate / azva / azman / zava / bida / puTa / rohiNa / kharjara / kharjula / piijUra / bhaDila / bhaNDila / bhaDita / bhaNDita / . bhaNDika / prahRta / rAmoda / kSatra / grIvA / kAza / golAkaya / arka / vana / dhvana / pAda / cakra / kula / pavitra / gomin / zyAma / dhUma / dhUmra / vAgmin / vizvAnara / kuTa / veza / Atreya / natta / taDa / naDa / grISma / ahaM / vizamya / vizAlA / giri / capa. la / cunama / dAsaka / vailya / dharma / bhAnahya / puMsijAta / arjuna / zUdraka / sumanam / dumanam / zAnta / prAcya / kita / kANa / cumpa / zraviSThA / vIkSya / pavindA / kutsa / prAtava / kitava / ziva / khadira // Atreya, bhAradvAne bhAradvAja, mAtraye (1) // patha / kanthu / zruva / sUnu / kakeTaka / rukSa / barukSakaluna / pracula / vilamba / viSNuja / ityazvAdayaH // 50-zivAdibhyo'N // 10 // 5 / 1 / 112 // zivAdibhyaH sAmAnyApatye'Na pratyayo bhavati / yathApAptAnAmiyAdInA. maNapavAdAnAM ca bAdhakaH / zivasyApatyaM zaivaH / (1) mAtreyazabdAd bhAradvAjagotre phaJ / bhAtreyAyaNo bhAradvAjaH / bhAradvAja zabdAdAtreyagotre phaJ / bhAradvAjAyana AtreyaH // For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 21 gaNapAThaH // ziva / mauSTha / proSThika | caNDa / maNDa ! jmbh| muni | sundhi | bhUri | kuThAra anabhimlAna | anabhiglAna / kakutstha / kahoDa / lekha / rodha / khaJjana | kohar3a / piSTa | hehaya / khaJjAra / khaJjAla / surohikA / parNa / kahUSa / parila | vataNDa / tRNa / ka / kSIrahUda | jlhuud| pariSika / jaTilika / gophilika / badhirikA / maJjIraka / vRSNika | rekha / Alekhana / vizravaNa / kharapa / varttanA / piTaka / piTAka | vRkSAka / nabhAka / UrNanAbha / jaratkAru / utkSipA | rohitika / Aryasveta / supiSTa / kharjUrakarNa | masUrakarNa / tUnakarI / mayUraka / khaTaraka / takSan / RSTiSeNa / gaGgA / vipAzA | yaska / lA / dudha / zrayaHsthUNa | bhalandana / virUpAkSa | bhUmi | ilA / sapatnI !! dvayaco nadyAH // triveNI, trivaNaM ca ( 1 ) | kahvaya / kabodha | parala / grIvAkSa / gobhilika / rAjala / taDAka / vaDAka / iti zivAdayaH // 51 - zubhrAdibhyazca // a0 // 4 / 1 / 123 / / zubhrAdiprAtipadikebhyo 'patye Dhak pratyayo bhavati / yathA prAptamivAdInAmapavAdaH / zubhrasyApatyaM zaubhreyaH / zubhra / viSTapura | brahmakRta | zatadvAra / zatAvara / zalAkA / zAlAcala / zalAkA | lekhA / vimAtR / vidhavA / kRkasA / rohiNI / rukmiNI / dizA / zAlUka / ajabasti / zakandhi | lakSaNazyAmayorvasiSThe ( 2 ) // godhA / kRkalAsa || NIva / pravAhaNa | bharata / bhArata / bhArama | mRkaNDu | maghaSTu | maSTu / karpUra / itara / anyatara | AlIDha / sudatta / sucakSasa / sunAman / kaDu | tuda / akazApa | kumArikA / kizorikA / kuveNikA / jihmAzina / paridhi / vAyudatta kala / khaTvara / ambikA / azokA / zuddhapiGgalA / khaDonmattA | anudRSTi / jaratin / balivardin / vigraja | vIja / zvana / azman / azva | ajira / sthUla / sRkaNDU / makathu / yamaSTu / kaSTu / sRkaNDa / mRkaNDa / guda | rUda| kuzerikA / zakala / zakla / ugra / ajina // iti zubhrAdayaH // ( 1 ) strIvAcakAd dryaca iti sUtreNa Dhak prAptaH sa nadIvAcakAnmAbhUt / revAyA apatyaM raivaH / triveNyA strivaNAdezo vizeSaH / triveNyA apatyaM traivaNaH // ( 2 ) lakSaNasyApatyaM lAkSaNeyo vasiSThaH / zyAmAyA apatyaM zyAmeyo vasiSThaH mAnuSI vAcakAt zyAmAzabdAdaN prAptaH so'nena bAdhyate // For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 52 - kalyANya / dInAminaG // a0 // 4 / 1 / 126.5 kalyANyAdinAtipadikebhyo'patye Dhak pratyayo bhavati tasmin sati inaGAdezaH / kalyANyA apatyaM kAlyANineyaH / saubhAgineyaH ( 1 ) || 22 kalyANI / subhagA / durbhagA / bandhakI / anudRSTi / anusRSTi / jaratI / balIvardI | jyeSThA / kaniSThA / madhyamA / parastrI / iti kalyANyAdayaH // 153 - gRSTyAdibhyazca // a0 // 4 / 1 / 136 // gRSTyAdiprAtipadikebhyo'patye DhaJ pratyayo bhavati / zraraNAdInAmapavAdaH / gRTerapatyaM gASrSTayaH // sRSTi | hRSTi | hali / bali / vizri / kudri / anavasti / mitrayu / phali / ali / dRSTi / iti gRSTyAdayaH // 54 - revatyAdibhyaSThak // a0 // 4 / 1 / 146 / / revatyAdibhyo'patye Thak pratyayo bhavati / ThagAdInAmapavAdaH / revatyA apatyaM raivatikaH // revatI / azvapAlI | maNipAlI / dvArapAlI / vRkavazcin / vRkagrAha / kafare | daNDagrAha / kukkuTAkSa | vRkabandhu / cAmaragrAha / kakudAkSa // iti revatyAdayaH // 55 - kurbAdibhyo yaH // a0 / / 4 / 1 / 151 // kurvAdiprAtipadikebhyo 'patye eyaH pratyayo bhavati / kurorapatyaM kauravyaH / For Private and Personal Use Only kAvyaH // kuru / garga / maGguSa / ajamAraka / rathakAra | vAbaduka / samrAjaH kSatriye ( 2 ) ( kavi / matiH / vAk / pitRmat / indrajAli / dAmoSNISi / maraNakAri / kaizori | kApiJjalAdi / kuTa / zalAkA / mura / eraka / abhra / darbha / ke zinI / venAcchandasi // zUrpaNAya / zyAvanAya / zyAvaratha / zyAvaputra / savyaMkAra / vaDabhIkAra / zaGku / zAka / pathikArin / mUDha | zakandhu / karttR / te | zAkin / inapiNDI / visphoTaka / kAka / sphaannttk| zAkin / ghAtaki / ( 1 ) kalyANyAdibhyo Dhak tu siddha AdezArthaM vacanam / hRdbhasindhyanta ityubhayapadavRddhiH // ( 2 )samrAT zabdAt kSatriye vAcyeAyo bhavati samrAjo'patyaM sAmrAjyaH kSatriyaH //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapATha // dhenuji / buddhikAra / pAmarathasya karapAdivat svaravarjam (1) iti kudiyH|| 56-tikAdibhyaH kim / / / / bhara / 4 / 1 / 124 // tikAdiprAtipadikebhyo'patye phib matyayo bhavati / tikasyApatyaM taikAyaniH / kaitavAyaniH // tik| kitava / saMjJA / baal| zikhA / ugs / zAya / saindhava / samunda / ruupy| grAmya / niil| amitra / gaukakSya / kuru / devaratha / taitila / bhorasa / kauravya / bhauriki / bholiki / caupayati / caiTayata |shkytaa / tayata / dhvAjavata / cndrmm| zubha / gaGgA / gareNya / suyAman / bhArada / vahyakA / khalya / vRSa (2) / lomaka / udanya / yajJa / Rssy| bhIta / jAjala / rasa / lAvaka / dhvajavada / vasu / bandhu zrAvandhakA / supAman / / iti tikAdayaH // 57-bAkinAdInAM kukca // 10 // 4 / 1 / 158 / / nAkinAdizabdebhyo'patye phiJ pratyayo bhavati / tatsamiyogena vaSAM kugAgamaH vAkinasyApatyaM vAkinakAyaniH / / . pAkina / gAredha / kArkaTaya / kAka / laGkA / / camivarmiNornalopazca (3) / iti vAkinAdayaH / / 58-cA0-kambojAdibhyo lugavacanam // 4 / 1 / 1754 kambojAdizabdebhyo'patye sadrAjani vihitasya lugbhavati kampojasyApatyaM tadrAjo vA kambojaH / kamboja / cola / kerala / zaka / yavana / iti kammojAdayaH // ... 56-na prAcyabhargAdiyaudheyAdibhyaH // a0 // 4 / 1 / 178 // prAcyatipriyavAcakebhyo bhargAdibhyo yaudheyAdibhyazcotpannasya tadrAja. (1) vAmarathazabdANaM Nyapratyayo bhavati kaNvAdivacca svaravaje kAryamatidizyate / kaNvAdayo gAdyantargatAstebhyaHzaiSiko'N yathA kAvyasyeme chAtrAH kANvAH / evaM vAmarathAdapi zaiSiko'N vAmarathasya chAtrA vaamrthaaH| bahuvacane yanvaNaNyasyA'pi - luk / vAmarathAH / yajJeceti GIp / vAmarathI / ityAdi svarastvantodAtta eva / (2) phiJ pratyayasambandhe vRSazabdasya yakArAntattvaM gahAbhASye kRtam / vRSasthApatya vArSyAyaNiH // (3) cArmikAyAmiH / vArmikAyaNiH // For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 24 pratyayasya luG na bhavati / atazceti prAptaH pratiSidhyate / prAcya / paJcAlAnAM rAjJI pAJcAlI | vaidehI / bhArgI / yaudheyI / 1 bharga / karUSa | kekaya | kazmIra / sAlvaM / susthAla / uraza | kauravya / iti. bhargAdayaH || yaudheya | zaubhreya / zaukreyaH grAvaH ya / vArtteya / dhArtteya / trigartta / bharata / uzInara / iti yaudheyAdayaH // 1 60 - bhikSAdibhyo'N // a0 // 4 / 2 / 38 // SaSThIsaparyabhikSAdizabdebhyaH samUhArthe pratyayo bhavati / ajAdivAdhanAmagrahaNam / bhikSANAM samUho bhakSam / gArbhiNam / bhittA / garbhiNI | kSetra | karIpa | aGgAra | can / dharmin / carman / dharman / sahasra | yuvati / padAti / paddhati / atharvan / zravan / dakSiNA | bhUta viSaya | zrI || vRkSAdibhyaH khaNDaH ( 1 ) // vRkSakhaNDaH | vRkSa / taru | pAdapa iti bhitAdayaH || 61- khaNDikAdibhyazca // a0 // 512 / 45 / / khaNDikAdibhyaH samUhArthe 'J pratyayo bhavati / khaziDakAnAM samUhaH khANDikam / khaNDikA / vaDavA // kSudra mAlavAtsenAsaMjJAyAm ( 2 ) // bhikSuka | zuka / ulUka | zvan | yuga | an | varatrA / halabandha / iti kharikAdayaH // 62 - pAzAdibhyo yaH // zra0 / 4 / 2 / 46 / / SaSThIsamartha pAzAdibhyaH samUhArthe yaH pratyayo bhavati / pAzAnAM samUhaH pAzyA rajjuH / tRSyA / pAza / tRNa / dhUma / vAta / aGga ra / pota / bAlaka / piTaka / piTAka / zakaTa | hala | naDa / vana / pATalakA / gala / iti pAzAdayaH // 63. -- rAjanyAdibhyo vuJ || a0 / / 4 / 2 / 53 // rAjanyAdiprAtipadikebhyo viSayo deza ityetasminnarthe vuJ pratyayo bhavati / rAjanyAnAM viSaye / dezaH rAjanyakaH / (( 1 ) khaNDazabdaH pustakAntarapaTheto na sarvatra kvacittu vRkSAdibhyaH SaNDaH / iti pAThaH / vRkSaSaNDaH // i ( 2 ) kSudrAzca 'mAlava zceti kSatriya dvandvaH / tataH pUrveNaitrAJisiddhe gotravuJ bAdhanArthaM vacanam | kSudra mAlavAnAM samUhaH kSaudra kamAlavI yenA / senAsaMjJeti niyamArtham / i 'anyatrAJ na bhavati / kSaudrakamAlavakam // For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 25 www.kobatirth.org gaNapAThaH // rAjanya | devayAna | zAlaGkAyana | jAlandharAyaNa / AtmakAmeya | a mbarISaputra / vasAti / vailvAna / zailUSa / udumbara / cailvakva / zrarjunAyana / saMpriya | dAkSi | UrNanAbha / zrAmIta abrIDa / vaitila / vAtraka ( 1 ) / iti 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjanyAdayaH // 64 - maurikyA vaiSukAryAdibhyo vidhabhaktalau // a0 // 7 // 2 // 54 // viSayo deza ityetasmin viSaye SaSThIsamarthebhyo bharivayAdibhya aiSukA ryAdibhyazca yathAsaMkhyaM vidhabhaktalau pratyayau bhavataH / aNo'pavAdaH / bhaurikIviSayo dezaH, bhaurikividhaH / aiSukAribhaktaH // I bhauriki / maulika | vaipeya / caTayata / kAraya / vANijaka | kAlija 1 vAlijyaka | zaikayata / vaikayata / iti maurikyAdayaH // aiSakAri / sArasyAyana / cAndrAyaNa | dvayAkSAyaNa / vyAyaNa cauDAyana / jaulAyana / khADAyana | sauvIra / dAsa mitra | dAsa mitrAyaNa / zaudrAyaNa / dAkSAyaNa / zayaNDa / tAryAyaNa / zaubhrAyaNa / sAyarIDa / zauNDi / vaizvamAraNava / vaizvadhenava / nada / tuNDadeva | alAyata / zraulAnAyata / zauNDa / zayANDa | vaizvadeva || ityaiSu kAryyAdayaH // 65 - RtUkthAdisUtrAntATThak // a0 // 4 / 2 / 60 / / 1 tadadhIte tadvedetyasmin viSaye kratuvizeSavAcibhya ukthAdibhyaH sUtrAntAcca prAtipadikATThak matyayo bhavati / aNo'pavAdaH / zragniSTomamadhIte veda vA shraagnissttomikH| vAjapaithikaH / auaudhikaH / vArttika sUtramadhIte vArttikasUtrikaH / sAMgrasUtrikaH / 1 1 uktha / lokAyata | nyAya / nyAsa | nimitta / punan / nirukta / yajJa / carcA | dharma / krametara / lakSaNa | saMhitA / pada krama saMghAta / vRtti | saMgraha | guNAguNa | Ayurveda || dvipadI, jyotiSi ( 2 ) || anupada anukalpa | - nuguraNa / ityukthAdayaH // 66 - kramAdibhyo vun // a0 / / 4 / 2 / 61 / / tadadhIte tadvedetyarthe kramAdibhyo vun pratyayo bhavati / kramamadhIte kramakaH / padakaH / 1 ( 1 ) ayamAkRtigaNastena mAlavAnAM viSayo dezaH / mAlavakaH / vairATakaH / trai garttakaH / ityAdayaH zabdAH siddhA bhavanti // ( 2 ) dvipadIM jyotiHzAstramadhIte jAnAti vA sa dvaipadikaH // For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // krama / pada / zikSA | mImAMsA / sAman / iti kramAdayaH // 67 - vasavAdibhyaSThak // 0 // 4 / 2 / 63 / / tadadhIta nadvedatyasmin viSaye vasantAdiprAtipadikebhyaSThak pratyayo bhavati / basantasahacaritAM grantho vasantastamadhIte veda vA sa vAsantikaH / vArSikaH / evaM sarvatra / vasanta / varSA / zarad / hemanta / zizira / prathama / guNA / carama / anuguNa, aparvan / atharvan // iti vasantAdayaH // 26 68 kalAdibhyazca // a0 // 4 / 2 / 75 // saMkalAdiprAtipadikebhyazcAturarthiko'J pratyayo bhavati / aNo'pavAdaH / puSkalA asmin santIti pauSkalo dezaH / sikatAyA zradurabhavo grAmaH saikataH 1 yathAsambhavamarthasabandhaH / saMkala | pula | udvaya / uDupa / utpuTa | kumbha / vidhAna / sudakSa 1 sudatta | subhuta | sunetra / supiGgala / gikatA / pUtIkI / pUlAsa / kUlAsa / palAza niveza | gaveza / gambhIra / itara / zarman / bahan / loman / veman / varuNa / bahula | sdyoj| abhiSikta / mobhRt / rAjabhRt / gRha / bhRta | bhalla / mAla | ( vRt ) iti saMkalAdayaH // 66 - suvAstvAdibhyo'N // a // 4 / 2 / 77 // suvAdamA tipadikebhyazvAturadhiko'y pratyayo bhavati / zraJo'pavAdaH / sutrAsto dUraM nagaraM sauvAstavam / sauvAstavI nadI | suvAstu | vaNu / bhaNDu | khaNDu / kaNDU / secAlin / karpUrin / zikhaNDin / gartta / karkaza | zaTIkaraNa | kRSNa | karka | karkandhUmatI / gohA / gAhi / hisaktha | ( vRt ) iti suvAstvAdayaH // 70 - vuJcha kaThajila se niraDhaJyayapha phiJiJjJyakakThako 'rIhakRzAzvarya kumudakAzatRNa prekSAzma sakhi saMkAzabalapakSaka sutaGgamapragadinvarAha kumudAdibhyaH // - // 4 / 2 / 80 // For Private and Personal Use Only arIhaNAdisaptadazagaNasthaprAtipadikebhyazcAturarthikA buvAdayaH saptadazaiva pratyayA yathAsaMkhyena bhavanti / AdizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / yathAsambhanamarthasambandhaH arIhaNAdibhyo vul / zirISANAmadUrabhavo grAmaH zairISikaH / arohaNAnAM nivAso deza ArIharaNakaH /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - gnnpaatthH|| arohaNa drughaNa / khadira / sAra / bhagala / ulanda / saparAyaNa / krauSTrAyaNa / bhAstrAyaNa / maitrAyaNa / traigIyana / rAyaspoSa / vipatha / uddaNDa / : udaJcana / khADAyana / khaNDa / vIraNa / kAzakRtsna / jAmbavanta / zizapA / kiraNa / raivata / vailva / vaimatAyana / maimatAyaNa / sausAyana / shaannddilyaayn,| zirISa / badhira / vaigAyaNa / gomatAyaNa / saumatAyaNa / khANDAyaNa / vipAza / suyajJa / jambu / muzarma / ityarIhaNAdayaH / kRzAzvAdibhyazchaNa kAzAzvIyaH / ariSTena nirvtmaarissttiiym| . kRzAzva / ariSTa / arIzva / vezman / vizAla / romaka / zavala / kuutt| roman / varvara / mukara / sUkara / pratara sadRza / puraga / sukha / dhUma / ajina / vinatA / vanitA / avanata / vikuSAsa / arum / avayAsa / ayAvas / mau. dgalya / iti kRzAzvAdayaH / / RzyAdibhyaH kaH / / nyagrodhAnAmadUrabhavaM vanaM nyagrodhakam / Rzya / nyagrodha / shiraa| nilIna / nivAsa / nidhAna / nivAta / nibaddha / viSaddha / parigUr3ha / upagUDha / uttarAzman / sthUlabAhu / khdir| shkkraa| anaDuG / parivaMza / veNu / vIraNa / khaNDa / parivRtta / kardama / aMzu / iti RzyAdayaH // kumudAdibhyaSThaca // valvajAH santyasmin sa valvajiko dezaH / ...kumuda / zakarA / nyagrodha / utkaTa / itkaTa / gatte / bIja / azvattha / va. lvaja / parivApa / zirISa / yavASa / kRpa / vikaGkata / kaNTaka / kaGkaTa / sNktt| palAza / trika / kata / dazagrAma / iti kumudAdayaH // kAzAdibhya ilH| kAzAH santi yatra sa kAzilo dezaH / kAza / vAza / azvattha / palAza / pIyUSa / viza / visa / tRNa / nara / caraNa / kaddema / kapUra / kaNTaka / gUha / AvAsa / naDa / vana / badhRla / brarbara / iti kAzAdayaH / / tRNAdibhyaH zaH // tRNAni yatra santi sa tRNazo deshH| tRNa / naDa / busa / parNa / varNa / caraNa / arNa / jana / bala / lk| vana / iti tRNAdayaH // prekSAdibhya iniH / pretayA nivRttaH prekssii| prekSA / halakA / phalakA / bandhukA / dhruvakA / kSipakA / nyagrodha / ikuNtt| budhakA / saMkaTa / kUpakA / karkaTA / sukaTA / maGkaTa / suka / mahA / iti meM tAdayaH // azmAdibhyoraH / azmanA nivRttaH, ashmrH| ... For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gaNapAThaH // 28 - - - azman / yuSa / ruSa / mIna / darbha / vanda / guDa / khaNDa / naga / zikhA yUtha / ruSa / nada / nakha / kATa / pAma / ityazmAdayaH / / sakhyAdibhyo ddhny| sakhAyaH sannyatra sAkheyo dazaH / sarikha / sakhidatta / vAyudatta / gohita / gohila / bhalla / pAla / cakrapAla / cakravAla / chagala / azoka / karavIra ! sIkara / sakara / sarasa / samala / / crk| vakrapAla / usIra / surasa / roh| tamAla / kadala | maptala / iti sakhyAdayaH / / saMkAzAdibhyo eyH| mAMkAzyam / kAmpilyamyAdUrabhavo grAmaH kaampilyH| saMkAza / kAmpilya / samIra / kazmara / zUrasena / supathin / sakthaca / yuup| aNsh| rAga / azman ! kUTa / malina |tthi| agasti / bimta / cikAra / viraha / nAsikA / iti saMkAzAdayaH // balAdibhyo yaH pratyayaH / balena nivRtto blyH| . bala / bula / tula / Dala / Dula / kaSala / vana / kula / iti balAdayaH // pakSAdibhyaH phak pratyayaH / pakSaNa nirvataH pAkSAyaNaH / pakSa / tuSa / aNDa / kambalika / citra / azman / atisvan / pathin , panyaca (?) / kumbha / sarija / sarika / saraka / salaka / sarasa / sml.| roman / loman / haMsakA / lomaka / sakaNDaka / astibala / yamala / ist| siMhaka / iti pakSAdayaH / karNAdibhyaH phim prtyyH| karNasya nivAsaH kaarnnaayniH| karNa / vasiSTha / aluza / zala / Tupada / anaduhya / pAJcajanyaM / sthiraa| kulish| kumbhI / jIvantI / jitva / zrANDIvata / arka / laSa / siphaka jJApat / iti karNAdayaH // sutaGgamAdibhya iz pratyayo bhavati / suptagamana nivRttaH sautnggmiH| mutaGgama / municitta / viprAcitta / mahAputra / shvet'| gddikH| zukra vinI | bIjacApin / zvan / arjuna / ajis / jIva / iti sutaGgamAdayaH // pragadinA' dibhyo jyaH pratyayo bhavati / pragadino yatra santi sa prAgadyo dezaH / pragadin / magadin / zaradin / kaliva / khaDiva / gaDivaM / cuuddor| mArina kovidAra // iti pragadinnAdayaH // varAhAdibhyaH kaka pratyayaH / barAhA samsi | yatra sa vArAhakoM dezaH / pAlAzakaH / ( 1 ) patho'dUrabhevaM vanaM pAnthAyatanam // - For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- - - gnnpaatthH|| barAha / palAza / zirISa / pinaddha / sthUNa / vidagdha / vimagna / baahu| khadira / zarkarA / vinaddha / nivaddha / viruddha / mUla / iti vraahaadyH|| kumudAdi. bhyaSThak pratyayo bhavati / kumudAH santi yasmin deze sa kaumudiko dezaH / / kumuda / gomatha / rathakAra / dazanAma / azvattha / shaalmlii| kuNDala / munisthUla / kuutt| mucukarNa / kunda / madhukarNa / shuciknn| zirISa / iti kumudAdayaH / / 71-varaNAdibhyazca // 10 // 4 / 2 / 82 / / varaNAdiprAtipadikebhya utpannasya cAturAka pratyayasya lugvti| varaNAnAmadUrabhavaM nagaraM vrnnaaH| ___ varaNAH / pUrvIgodau / pUrveNagodau / apareNagIdau / AliGgyAyana / parNI / zRGgI / zalmalayaH / sadANavI / vaNiki / vaNik / jAlapada / mathurA / ujjayinI / gyaa| takSazilA / urazA ! prAkRtyA (1) / iti varaNAdayaH / / 72-madhyAdibhyazca // a0 / / 4 / 2 / 86 / / madhvAdizabdebhyazcAturArthiko matuppratyayo bhavati / madhvasminnastIti madhumAn / madhu / visa / sthANu / muSTi / hRSTi / ikSu / veNu / ramya / RkSa / karkandhu / / zamI / kigera / hima / kizarA / zarpaNA / marut / maruva / daavoghaatt| zara / iSTakA / takSazilA / zakti / AsandI / pAsuti / zalAkA / shraamidhii| khddaa| beTA / iti madhvAdayaH / / 73-utkarAdibhyazchaH // a.|| 4 / 2 / 10 // uttarAdiprAtipadikebhyazcAtararthikazchaH pratyayo bhavati / yathAsambhavamarthasambandhaH / arkANApadUrabhavo grAmaH , arkIyaH / utkara / saphala / saMkara / zaphara / pippala / pippalImUla / araman / bharka / prnn| suparNa / khalAjina / iDA / agni / tika / kitava / bhAtapa / bhaneka / palAza / tRNava / picuka / azvattha / SakAkSudra / bhstraa| vishaalaa| bhavarohita / garta / zAla / anya / janyA / ajina / mshc..| carman / utkroza / zAnta / khadira / zUrpaNAya / zyAvanAya / naiva / naka / nitAnta / vRkSa / indrvRkss| mAvRtta / arjunavRkSa / ityutkarAdayaH // (1) atra sUtrasthacakAreNa kRtigaNatvaM budhyate / tena kaTukavadA adUrabhavoM grAmaH kaTukavadarI / zirISAH / kAJcI ityAdiSu luS siddho bhavati // - For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| - - - 74 - naDAdInAM kukca // 10 // 4 / 2 / 61 // nahAdiprAtipadikebhyazcAturarthikazchaH pratyayo bhavati tasmin sati kugAga| mazca / yathAsaMbhavamarthasaMbaMdhaH / naDAH santi yatra tannaDakIyaM vanam / naDa / prakSa / vilva / veNu / vetra / vaMtasa / tRNa / ikSu / kASTha / kapota / kruJcAyA hUsvatvaM ca (1) // takSAlopazca // iti naDAdayaH // 75-katyAdibhyo Dhakam // zra0 // 4 | - / 65 / / katyAdizabdabhyaH zepArthe DhakaJ pratyayo bhavati / kattau bhavaH kAtteyaka / katti / umbhi / puSkara / puSkala / modana / kumbhI / kuNDina / nagara / baJjI / bhakti / maahissmtii| crmnnvtii| varmatI / grAma / ukhyA / kulyAyA yalopazca ( 2 ) // iti kalyAdayaH // 76-nadyAdibhyo Dhak / / a0 // 4 / 2 / 76 / / nadyAdibhyaHprAtipadikebhyaH zaiSiko Dhak pratyayo bhavati / nayAM bhavaM nAdeyam / nadI / mahI / vArANasI / zrAvastI / kauzAmbI / nvkaushaambii| kAza| pharI / khAdirI / pUrvanagarI ( 3 ) / pAvA / mAvA / sAlvA / dArvA / daalvaa| vAsenakI / vaDavAyAvRSe / iti nadyAdayaH // 77-prasthottarapadapaladyAdikopadhAdaN // 50 // 4 / 2 / 110 // - prasthottarapadAt paladhAdibhyaH kopadhAcca prAtipadikAdaN pratyayo bhavati zaiSikaH / madrIprasthe bhavo mAdrIprasthaH / mAhakIpasthaH / palayAM bhava pAladaH / pAriSadaH / kopadhAt / nailInakaH / pldii| pariSat / yakalloman / romaka / kAlakUTa / paTacara / vAhIka / kalakITa / malakITa / kamalakITa | kamalabhidA / kamalakIra / baahukiitt| naitkii| parikhA / zUrasena / gomatI / udapAna / pakSa / kalalakITa / kalalakIkaTA / goSThI / naidhikI / naiketii| makulloman / iti paladyAdayaH // ____78-kaevAdibhyo gotre / a0 // 4 / 2 / 111 // (1) kruJcAH santyasmin tat kuJcakIyaM vanam / takSakIyA grAmaH / / - (2) kulyAyAM bhavaH kauleyakaH / yakAralopaH / / (3) pUrvanagaryo bhavaH pairvinagareyaH / atra pU: / vana / giri| iti pAThAntaram / tadA-poreyam pAneyam / gaireyamiti vibhaktaM rUpatrayaM sidhyati // For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir indasaina gotrapratyayAntakaNvAdiprAtipadikebhyaH zaiSiko'Na pratyayo bhavati / kAvyasyeme kANvAzchAtrAH / gargAdyantargatAH kaNvAdayaH / ataevAtra na likhyante / 76-kAzyAdibhyaSThaniThau / a0 // 4 / 2 / 116 // kAzyAdiprAtipadikebhyaH zaiSiko ThaniThI pratyayau bhavataH / pratyayayorbakAraviparyayabhedAt strIpratyaye vizeSaH / ThajantAn GIp bhiThAntAt tu TAceva bhavati / kAzyAM bhavaH kAzikaH / kAzikI / kAzikA / ___ kAzi / cedi / baidi / saMjJA / saMvAha / acyuta / mohamAna / zakulAda / / hastikarSa / kudAman / kunAman / hiraNya / karaNa / godhAzana / bhauriki / bhauliGgi / arindama / sarvamitra / devadatta / sAdhumitra / dAsamitra / dAsagrAma / saudhAvatAna / yuvraaj| uparAja / sindhubhitra / devarAja / ApadAdipUrvapadAntAt | kAlAntAt // ApatkAlikI / ApatkAlikA / aurdhvakAlikI / aurvkaalikaa| tAtkAlikI / tAtkAlikA / iti kAzyAdayaH / / - 80-dhUmAdibhyazca // 10 // 4 / 2 / 127 // 7 dezavAcibhyo dhUmAdiprAtipadikebhyaH zaiSiko buJ pratyayo bhavati / ayos| pavAdaH / dhUme bhavo dhaumaaH| dhUma / khaNDa / khaDaNDa / zazAdana / prArjunAda / dAeDAyanasthalI / mAha| kesthlii| ghosssthlii|maasssthlii| raajsthlii| rAjagRha / satrAsAha / bhnaasthlii| / bhadrakUla / gartakUla / aAjIkUla / dvayAhAva / thAhAva / saMhIya / varvara / varcagarta / videha / zrAnartta / mAThara / pAtheya / ghoSa / ziSya / mitra / vala / ArAjJI dhArtarAjJI / avyaat| tIrtha / kUlAtsauvIreSu // samudrAnAvi manuSye ca (1): // kukSi / antarIpa / dvIpa / aruNa / ujjayinI / dakSiNApatha / sAketa / mAnavallI / ballI / surAjJI / iti dhuumaadyH| 81 -kacchAdibhyazca // 1 // 4 / 2 / 133 // ____ kacchAdidezavAciprAtipadikebhyaH zaiSiko'Na pratyayo bhavati / vubhaAderapavAdaH / kacche bhavaH kaacchH| kaccha / sindhu / varNa / gandhAra / madhumat / kamboja / kazmIra / sAlva / / (1 ) samudazabdAnnAvi manuSye ca vAcye vuJ / samudre bhavA sAmudrikA nauH / | sAmudrikA manuSyaH / anyatra sAmudraM jalam // . wa r mananmanner.marwen.ima - - For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| kuru / raku / ann| aNDa / khaNDa / dviip| anUpa / ajavAha / vijApaka / / kalUna / hAta kacchAdayaH // 82--gahAdibhyazca // 10 // 4 // 2 / 138 / gahAdiprAtipadikebhyaH zaiSikazchaH pratyayo bhavati annorpvaadH| antaHsthe bhava antHsthaayH| gaha / antaHstha / sama / viSamaM / madhyamadhyamaM cANa caraNe ( 1 ) / uttama / bhaGga / vaGga / magadha / pUrvapakSa / aprpkss| adhamazAkha / uttamazAkha / smaanshaakh|| ekagrAma / ekavRtta / ekapalAza / iSvagra / iSvanIka / avasyandI / avaskanda / kAmabhastha / khADAyani / khANDAyanI / kAveraNi / kApaveraNi / zaiziri / zAGga / AsAra / Ahisi / AmAtra / vyADi / vaidaji / bhauj'i| bhAddhayazvi / AnRzaMsi / sauvi / pAraki / agnizaman / devazarman / zroti / paarttki| vA. nmIki / kSemaddhin / uttara / antara // mukhapArzvatasorlopaH // janaparayoH kuk ca / devasya ca // veNukAdibhyazachaNaM ( 2 ) / iti gahAdayaH / / ___83-sandhivelAyatunakSatrebhyo'Na // 10 // 4 / 3 / 16 // sandhivelAdibhya RtubhyA nakSatrebhyazca kAlavAcibhyaH prAtipadikebhyaH | zaiSio'Na pratyayo bhavati / Tho'pavAdaH / aNagrahapaM vRddhAcchasya baadhnaarthm| sandhivelAyAM jAtaH sAdhivelaH / greSmaH / taiSaH / pauSaH / sandhivalA / sndhyaa| amAvAsyA / trayodazI / caturdazI / pnycdshii|paurnnmaasii| pratipat // saMvatsAt phalapavaNaH // sAMvatsaraM phalam / sAMvatsaraM parva // iti sandhivelAdayaH // ( 1 ) asyaiva satrasya zeSavArtikapramANana pRthivImadhyazabdasya madhyamAdezazcaraNe'bhidhaye nivAsalakSaNo'N pratyayaH / anyatra tu cha eva / pRthivImadhye nivAsa eSAM te mAdhyamAzcaraNAH / caraNAdanyatra / madhye bhavo madhyamIyaH // / 2 / mukhapArzvayostasantayorantyalopaH / mukhatobhavaM mukhatIyam / pArzvatIyam / jane bhavo janakIyaH / paraka yaH / devo bhaktirasya devakIyaH / vennukaadiraakRtignnH| veNuka deze bhavo vaiNukIyaH / vaireNakIyaH / pAlAza kIyaH // For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapATha 84-digAdibhyo yat / / bha0 // 4 // 3 // 54 / / saptamIsamarthadigAdipAtipadikebhyo bhavArthe yat pratyayo bhavati / aNazchasya cApavAdaH / dizi bhavaM dizyam / diza / o / pUrma / garama / pakSa / dhAyyA / mitra / medhA / atara / pathin / rahas / alIka / ukhA / sAtin / Adi / anta / mukha / jaghana 1 / megha / yUtha / udakAtsaMjJAyAm ( 2 ) / nyAya / vaMza / anuvaMza / viza / kAla / | ap / AkAza / iti digAdayaH // 85-vA-yaprakaraNe parimuvAdibhya upamaMkhyAnam // 4 / 3 / 50 // avyayIbhAvasaMjJakebhyaH parimukhAdiprAtipadikebhyo dhyapratyayo bhavati / ni. yamArtha vArtikamidam / sUtreNa sAmAnyAvyayIbhAvAd yaH pramo niyamyate / parimukhaM bhavaM pArimukhyam / pArihanavyam / niyamAdiha na bhavati / upakUlaM bhavamopakUlam / parimukha / parihanu / paryoSTha / paryulU / aupamUla / khala / parisIra / anu sIra / upasIra / upasthala / upakalApa / anupatha / anukhaDga / anulila / anuzIta / anumASa / anugava / anuyUpa / anuvaMza / anusvaGga / iti parimukhAdayaH / / 86-vA0 - adhyAtmAdibhyazca / / 4 / 3 / 60 // adhyAtmAdibhyo bhavArthe ThaJ pratyayo bhavati / adhyAtma bhavamAdhyAtmikam / adhyAtma / adhideva / adhibhUta / AkRtigaNo'yam / ityadhyAtmAdayaH / / 87-aN RgayanAdibhyaH / zra0 // 4 / 3 / 73 // SaSThIsaptamIsamarthebhya RgayanAdiprAtipadikebhyo bhavavyAkhyAnayorarthayoraNa pratyayo bhavati / Rgayane bhavamArgayanaH / tasya vyAkhyAno vA / aNgrahaNaM bAdhakabAdhanArtham vAstuvidyAyA vyAkhyAno grantho vAstuvidyaH / atra chapatyayo mAbhUt / ( 1 ) mukhajaghanazabdAbhyAM zarIrAvayavatyAdeva yati siddhe punaratra digAdiSu pAThA'zarIrAvayavArthaH / senAmukhe bhavaH senAmukhyam / senAjaghanyam / senAyA agrapazcAdbhAgau gRhyate / tadantavibhinA yat // (2) udake bhavA udakyA rajasvalA / saMjJAgrahaNAdiha na bhavati / udake bhava audako matsyaH // For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // Rgayana / padavyAra yAna / chandomAna / chndobhaassaa| chandoviciti / nyAya punarukta / vyAkaraNaH / nigama / vAstuvidyA / aGgavidyA / kSatravidyA / utpAta / mRtpAda / saMvatsara / muhUrta / nimitta / upaniSad / shikssaa| chndovijinii| vyaay| nirukta / vidyA / udyAva / bhikSA / iti RgayanAdayaH / / 88-zuNDikAdibhyo'N / a0 // 4 / 3 / 76 // paJcamIsamathazuNDikAdiprAtipadikebhya bhAgatArthe'N pratyayo bhavati / / zuNDikAdAgataH zauNDikaH / zuNDika / kRkaNa / sthaNDila / udapAna / upala / tIrtha / bhUmi / tRNa / / parNa / iti zuNDikAdayaH / / ha-zArAdibhyo jyaH // 10 // 4 / 3 / 12 // ___ prathagAsamarthaNDikAdiprAtipadikebhyo'bhijane'bhidheye nyaH pratyayo bhvti| zaNDiko'bhijano'sya sa zANDhikyaH / zaNDika / sarvakeza / sarvasana / zaka / saTa / raka / zaGkha / bodha / iti | zANDakAdayaH // 10-sindhutakSazilAdibhyo'NabI // 10 // 4 / 3 / 93 // prathayAsamAnAdhikaraNebhyaH sindhvAdibhyastakSazilAdibhyazcAbhijane'rthe yathAsaMkhyamaNI pratyayau bhvtH| sindhurabhijano'sya sa saindhava takSazilAbhajano'sya sa tAtazilaH / pratyayabhedaH svrbhedaarthH| ... sindhu / vaNu / gandhAra / madhumat / kamboja / kshmiir| sAlva / kisskindhaa| gabdikA / urasa / darat / kulUna / dirasA / iti sindhvAdayaH // takSazilA / vatsoddharaNa / kaumedura / kANDavAraNa / grAmaNI / sagalaka / kaMsa / kinnara / sNkucit| siMhakoSTha / karNakoSTha / barbara / avasAna / iti tanazilAdayaH / / 91-zaunakAdibhyazchandasi // 50 // 4 / 3 / 1.6 // tRtIyAsamartha zaunakAdiprAtipadikebhyazchandasi vede proktArthe Nini pratyayo bhavati / chANorapavAdaH / zaunakena proktamadhIyate. zaunakina / vaamsneyinH| chandasIti kim / zaunakIyA zikSA / atra chanda eva bhavati / . . . zaunaka / vAjasaneya / sAGgarava / zAGgarava / sAMpeya / zAkheya / khADAyana / al - - For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| skanda / skandha / devadattazaTha / rajjukaNTha / rajjubhAra / kaThazaSDa / kazAya / / talavakAra / puruSAsaka / azvapeya / skambha / iti zAna kAdayaH // 92-kulAlAdibhyo bub // a0 // 4 / 3 / 118 // tRtIyAsamarthakulAlAdiprAtipadikebhyo vuJ pratyayo bhavati / kRtamityetasminnarthe saMjJAyAM gamyamAnAyAm / kulAlena kRtaM kaulAlakam / vAruDakam / kulAla / varuDa / caNDAla / niSAda / kAra / senA / siridhr| sendriy| devarAja / paripat / badhU / ruru / dhruva ! rudra / anadud / brahman / kumbhakAra / zvapAka / iti kulaalaadyH|| 93-bilvAdibhyo'N // 10 // 4 / 3 // 113 // SaSThIsapathAvalvAdiprAtipadikebhyo vikArAvayavayArathayoraNa pratyayo bhvti| bilvasya vikAro'vayavo vA bailvaH / bilva / brIhi ! kANDa / mudga / mamUra / godhUma / ica / veNu / gavebukA (1) / karpAsI / pATalI / karkandhU / kuTIra // iti vilvAdayaH / / 24-palAzAdibhyo vaa||'a. // 4 / 3 / 141 / / palAzAdiprAtipadikebhyo vikArAvayavayoraJ pratyayo bhavati / palAzasya vikAraH pAlAzam / khAdiram / / palAza / khadira / zizapA / syndn| karIra / zirISa / yavAsa / vikaGkana / / iti palAzAdayaH // 65-nityaM vRddhazarAdibhyaH / a0 // 4 / 3 / 144 // vRddhebhyaH zarAdibhyazca prAtipadikebhyo gakSyAcchAdanayorvikArAvayapayorbhASAyAM viSaye nityaM mayad pratyayo bhavati / vRddha Amramayam / zAlamayam / za ramayam / damayam / zara / darbha / mRt / kuTI / tRNa / soma / vlvj| iti zarAdayaH // 66-tAlAdibhyo'Na // a0 // 4 / 3 / 152 // tAlAdiprAtipadikebhyo vikArAvayavayoraNa pratyayo bhvti| tAlasya vikAraH tAlaM dhanuH / anyatra tAlamayam vRddhatvAnmayada / ( 1 ) asmArakopadhAcetyaNi siddhe punaH pATho mayaDbodhanArthaH etasmin pakSe'pi mayaNamA bhaditi // For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tAlAddhanuSi / bArhi pIyukSA || iti tAlAdayaH // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 36 indrAliza / indrAdRza indrAyudha / caap| zyAmAka / 97 - prANirajatAdibhyo'N // zra0 || 4 | 3 | 154 // prANivAcibhyo rajatAdibhyazca prAtipadikebhyo vikArAvayavayoraJ pratyayo bhavAta / kapotasya vikAraH kApotam / rAjatam / 1 rajata / sIsa | loha | udumbara | nIca / nali | dAru / rohitk| vibhItaka / kapIta | dAru / tIvradAru | trikaNTaka / kaNTakAra / iti rajatAdayaH // 68 - latAdibhyo'N || 2 || 4 | 3 | 164 // zakSAdiprAtipadikebhyo vikArAvayavatvena vivakSite phale'bhidheye'N pratya yo bhavati / platrasya vikAraH lAkSam / naiyagrodham / lakSa | nyagrodha / azvattha / iGgudI / zizu | karkandhu / karkantu / Rtu / bRhatI | kAkSa | tururu || iti pratAdayaH // 66 - harItakyAdibhyazca / / a' || 4 | 3 | 167 // harItakyAdiprAtipadikebhyaH phale'bhidheye pratyayasya lub bhavati / luki prApte lupo vidhAnaM yuktavadbhAvArtham / harItakyAH phalaM harItakI / harItakyAH pha lAni harItakyaH ( 1 ) / harItakI / kozAtakI | nakharajanI | nakhararajanI / zaSkaNDI / zAkaNDI / dADI | doDI | daDI | zvetapAkI / arjunapAkI / kAlA | drAkSA | dhvAGkSA / gargarikA / kaNTakArikA / zephAlikA / iti harItakyAdayaH // 100 - parNAdibhyaH SThan // a0 // 4 / 4 / 10 // parSAdibhyazcaratItyarthe SThan pratyayo bhavati / SakAro GISarthaH / parpeNa carati, parSikaH / parvikI / parSa / azva | azvattha / ratha / jAla | nyAsa / vyAla || pAdaH pacca // padikaH / iti parNAdayaH || ( 1 ) harItakyAdiSu vyaktirbhavati yuktavadbhAveneti vArttikena liGgasyaiva yuktavadbhAvo na tu vacanasya // For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH / / - - - - - ENatom : 101-vetanAdibhyo jIvati // a. // 4 / 4 / / 2 / / tRtIyAsamarthavetanAdiprAtipadikabhyo jIyanItyarthe Thak pratyayo bhavati / ve tanena jIvati, vaitAnakaH / vetana / vAha / avAha / dhanurdaNDa ( 1 ) / mAla / vesa / upavesa / pressnn| upasti / mukha / zayyA shaakt| upaniSat / upaveSa / sraka / pAda / upa sthAna / iti vetanAdayaH 102-haratyutsaGgAdibhyaH // a* // 4 : 4 / 15 // tRtIyAsamarthotsaGgAdiprAtipadikebhyA haratItyarthe Thak pratyayo bhavati / utsaGgena harati, prautsaGgikaH / utsaGga / uDupa / utpataH / piTaka / uDapa / piTAka / ityutsaGgAdayaH // 103-bhastrAdibhyaH STan / a0 // 4 / 4 / 16 // bhastrAditRtIyAsamarthaprAtipadikebhyo haratatyitha SThan pratyayo bhavati / bhastrayA harati bhastrikaH / bhstrikii| bhnaa| bharaTa / bharaNa / bhaarnn| zIrSabhAra / bhAra |aNsbhaar| aMsabhAra / iti bhatrAdayaH // 104-nivRtte'kSayUtAdibhyaH // 10 // 4 / 4 / 19 // ____akSayUtAditRtIyAmamarthaprAtipadikebhyo nivRttathe Thak pratyayo bhavati |akssyuuten nivRttam, AkSayUtikam vairam / / ___ akSayUta / jAnupahRta / jaGghApahRta / pAdasvedana / kaNTakamardana / gatAgata / yAtopayAta / anugata / ityanadyUtAdayaH / / 105----zraNa mahiSyAdibhyaH // 10 // 4 / 4 / 48 // -- SaSThIsamarthamahiSyAdiprAtipadikebhyo dharmyamityarthe'N pratyayo bhavati / mahiSyA dharmya mAhiSam / -mahiSI / prajAvatI / pralopikA / vilapikA / anulepikA / purohita / mnnipaalii| anucAraka / hotaa| yajamAna / iti mhinnyaadyH||. , (1) atra saMghAtavigrahItayorgrahaNaM bhavati / dhanurdaNDena jIvati dhAnurdaNDi: / dhanuSA jIvati dhAnuSkaH / dANDikaH // . For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 106 kizarAdibhyaH SThan // 0 // 4 / 4 / 53 // prathamAsamAnAdhikaraNakizarAdiprAtipadikebhyaH paNyamityarthe SThan pratyayo bhavati / gandhavizeSavAcakAH kishraadyH| kizarAH paNyamasya kizAra kama kizarikIH / kizara | narada / nalada / sumaGgala / tagara / guggula uzIra haridrA / ha ridrAyaNI || iti kizarAdayaH // 107 - chatrAdibhyo NaH / 4 / 4 / 62 // prathamAsamAnAdhikaraNachatra | diprAtipadikebhyaH zIlamityarthe yaH pratyayo bha vati itra zabdasyAtra lopo draSTavyaH / chatramiva zIlamasya sa chAtraH ziSyaH / chatravadguru kSakaH / chatra / bubhukSA | zikSA | puroru | sthA ( 1 ) | curA | upasthAna | RSi | karman / vizvadhA / tapam / satya / anRta / zivikA / iti chatrAdayaH // 108-- prAtajanAdibhyaH khaJ // a0 // 4 / 4 / 66 // saptamIsamarthatijanAdimAtipadikebhyaH sAdhurityasminnarthe khaJ pratyayo bhavati / pratijana sAdhuH pratijanInaH / jane jane sAdhurityarthaH / 38 4 pratijana / idayuga | saMyuga / samayuga / parayuga / parakula / parasyakula / amuSkula / sarvajana | vizvajana | paJcajana | mahAjana / iti pratijanAdayaH // 106 - kathAdibhyaSThak // a0 // 4 / 4 / 102 // For Private and Personal Use Only saptamIsamarthakathAdimAtipadikebhyaH sAdhurityarthe Thak pratyayo bhavati / kathAyAM sAdhuH kAthikaH / kathA | vikathA | vitaNDA | kaSTacit / janavAda / janavAda | vRtti | sad gRha | guNa | gaNa | Ayurveda / iti kathAdayaH || 110-guDAdibhyaSThaJ || a0 || 4 / 4 / 103 // saptamIsamarthaguDAdiprAtipadikebhyaH sAdhurityarthe ThaJ pratyayo bhavati / guDe sAdhuH, gauDika ikSuH / 1 guDa / kulmASa / saktu / apUpa | mAMsauMdana | ikSu | veNu / saMgrAma | saMghAta / gravAsa | nivAsa | upavAsa / iti guDAdayaH // ( 1 ) atra sthagrahaNana sopasargasya grahaNamiSyate / AsthA zalimasya sa AsthaH / sAMsthaH / AvasthaH //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 39 gaNapAThaH // 111 - uAdibhyo yat // a0 / / 5 / 1 / 2 // uvarNAntAd gavAdibhyazca prAtipadikebhyaH prAkkrItIyeSvartheSu yat pratyayo bhavati / zaGkatraM hitaM zaGkavyam dAru / gave hitaM gavyam / go / havis / barhis. / khaTa / aSTakA / yuga / medhA / srak // nAbhi nabha ca // zunaH saMprasAraNaM vAca dIrghatvaM tatsaMniyogena cAntodAttatvam (1) // zunyam | zUnyam // OMdhaso'naG ca // udhanyaH / kUpaH / udara / khara / svada / akSara | viSa | skanda | adhvA / iti gavAdayaH // 112-vibhASA havirapUpAdibhyaH // a0 // 5 / 1 / 4 // havirvizeSavAcibhyo'pUpAdibhyazca prAtipadikebhyaH mAkkrItIyeSvartheSu vi bhASA yat pratyayaM bhava e pakSa chaH / puroDAzAya hitA: [ puroDAzyAH pugeDAzIyA vA taNDulAH / apUpabhyo hitaM apUpyam / apUpIyam / 1 1 arpU / taNDula / abhyUSa / zrabhyoSa / pRthuka / zrabhyaM / argala / musala / sUpa | kaTaka | kaSTaka | kieva || annavikArebhyazca ( 2 ) pUpa sthUNA / pIpa | azva | patra | kaTa | ayaH sthUNa / yadana / avoSa / pradIpa / ityapUpAdayaH // 113 - samAse niSkAdibhyaH // a0 // 5 / 1 / 20 // samastebhyo niSkAdiprAtipadikebhya AhayiSvartheSu Thak pratyayo bhavati niSkaM parimANamasya tannaiSkikam / asama se kim / paramanaini kam / zratra uJsvare bhedaH niSka | paNa | pAda | mASa / vAhadroNa / SaSTi / iti niSkAMdayaH // 114- godvayaco'saGkhyAparimANAzvAderyat // a0 // 5 / 1 / 39 // saMkhyAparimANAzvAdivivarjitAd gozabdAd dvayacazca prAtipadikAdyat pratyayo bhavati / tasya nimittaM saMyogotpAtAvityarthe / gornimitta saMyoga utpAto vA gavyaH / dvyac dhanasya nimittaM saMyoga utpAto vA / dhanyam / svargyam | yazasyam / ( ? ) nAbhaye hito nabhyo'kSa: / "nabhyagaJjanam / yastu zarIrAvayavavAcI nAbhi zabdastataH zarIrAvayavAditi yati kRte nAbhaye hitaM nAbhyam tailamiti bhavati / cakArasyAnuktasamuccagArthatvAnnastaddhita iti lopo na bhavati // ( 2 ) annavikAravAcibhyo yat pratyayo bhavati / zaSkulIbhyo hitaM zaSkulyam / sUpyam / zradanyam || For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| AyuSyam / saMkhyA paJcAnAM nimittaM pnyckm| parimANa-prAsthikam / azvAdiHAzvikam / sarvatra yat na bhavati / azva / azman / gaNa / UNA / umA / basu / varSa / maGga / ityazvAdayaH // 115-taddharatiyahatyAvahAti bhArAbaMzAdibhyaH / / 10 / / 5 / 1 / 50 // dvitIyAsamarthAda vaMzAdibhyaH parasmAd bhArazabdAddharatyAdiSu yathAvihitaM pratyayo bhavati / vaMzabhAraM harati vahatyAvahati nA, bAMza gArikaH / kottjmaarikH| bhArAditi kim / vaMzaM harati / vaMzAdibhya iti kim / brIhibhAraM harati / atra mA bhUt / vaMza / kuTaja / balvaja / mUla / akSa / sthUNA / azAn / azva / ikSu / khavA / iti vaMzAdayaH / / 116-chedAdibhyo nityan // 10 // 5 / 164 // dvitIyAsamarthachedAdi prAtipadikebhyo nityamahatItyarthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / chedanaM nityamarhati / chaidikaH / cheda / neda / droha / doha / varta / karSa / saMprayoga / viprayoga / preSaNa / saM. prazna / viprakarSa / virAga viraMgaM ca / vairaGgakaH / iti chedAdagaH 117-daNDAdibhyo yaH // aH / / 5 / 1 / 66 // . dvitIyAsamarthadaNDAdiprAtipadikebhyo'hatItyarthe yaH pratyayo bhavati / daNDamahati, dnnddyH| daNDa / musala / madhuparka / kazA / argha / medhA / metra / yuga / udaka / vadha guhA / bhAga / ibha / iti daNDAdayaH / / 118-vyuSTAdibhyo'N / a0 // 5 / 1 / 17 // saptamIsamarthavyuSTAdimAtipadikebhyo dIyate kAryamityetayorarthayorA pratyayo bhavati / vyuSTe dIyate kArya vA vaiyuSTam / ____ vyuSTa / nitya / niSkramaNa / pravezana / tIrtha / saMbhrama / aAstaraNa / saMgrAma / saMghAta / agnipada / pIlu mUla / pravAsa / upasaMkramaNa / dIrya / upavAsa / iti vyuSTAdayaH // 119-tasmai prabhavati saMtApAdibhyaH // 10 // 5 / 1 / 101 // caturthIsamarthasantApAdiprAtipadikebhyaH prabhavatItyarthe ThaJ pratyayo bhavati / / santApAya prabhavati, sAntApikaH / . For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 41 gaNapAThaH // santApa / saMnAha / saMgrAma / saMyoga / saMparAya / saMpeSa / nideSa / nisarga asarga / visarga / upasarga / upavAsa / pravAsa / saMghAta / saMmodana / saktu / mAMsaudanAdvigRhItAdapi / mAMsaudanikaH / mAsikaH / praudanikaH // nirghoSa / sarga / saMpAta / saMvAda / saMvezana / iti saMtApAdayaH // 120-anupravacanAdibhyazcaH // a0 // 5 / / 111 // prathamAsamAnAdhikaraNAnupUvacanAprAtipadikebhyaH prayojanamityarthe chaH pratyayo bhavati / anupravacana prayojanamasya, anupUpacanIyam / anupravacana / utthApana / prayazana / anumavezana / upasthApana / sNveshn| anuvezana / anuvacana / anuvAdana / anuvAsana / prArambha Na / ArohaNa / prarohaNa / anvArohaNa / ityAnupravacanAdayaH / 121-pRthvAdibhyaH imanijvA // a0 // 5 / 1 / 122 // SaSThIsamarthapRthvAdiprAtipadikebhyo bhAvarthe iganin pratyayo vA bhavati / vA vacanamaNAdeH samavezArtham / pRthorbhAvaH prAthimA / pArthavam / pRthutvam / pRthutA / pRthu / mRdu / mahat / paTu / tanu / laghu / bahu / sAdhu / veNu / Apu / bahula / guru / daNDa / UrU / khaNDa / caNDa / bAla / akiMcana / hoDa / pAka / vatsa / manda / svAdu / hrasva / dIrgha / priya / vRss| Rju| kSipra / budra |iti pRthvaadyH|| 122-varNadRDhAdibhyaH SyaJ ca / / a0 // 5 / 1 / 123 // varNavizeSavAcibhyo dRDhAdibhyazca prAtipadikebhyo bhAve pyaJ cAdimanic pratyayo bhavati / zuklasya bhAvaH zakliyam / zulimA / zuklatvam / zuklatA / dADhayem / draDhimA / dRDhatvam / dRddhtaa| ___dRDha / parivRDha / bhRza / kRza / cakra / Amra / lavaNa / taamr| amla / zIta / uSNa / jaDa / bAdhara / paNDita / madhura / mUrkha / mUka / veryAtalAbhamatimanaH zAradAnAm / / samo matimanasorjavane ( 1 ) / / bAla / taruNa / manda / sthira / bahula / dIrgha / mUDha / AkRSTa / iti dRDhAdayaH // 123-guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca // 10 // 5 // 1 / 124 // ( 1 ) veH parebhyoyAtAdibhyaH pyaJ / vaiyAtyam / vailAbhyam / vaimatyam / vaiganasyam // vaizAradyam / samaH parAbhyAM matimanobhyAM bege'rthe pyaJ / sAmmAtyam / sAmmanasyam // For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| guNavacanebhyo brAhmaNAdibhyazca prAtipadikebhyo bhAve karmaNi cAbhidheye pyaJ pratyayo bhavati / jaDasya bhAvaH karma vA jADayam / brAhmaNasya bhAvaH karma vA brAhmaNyam / brAhmaNa / vADava / mANava / cor| prk| ArAdhaya / virAdhaya / apraadhy| uparAdhaya / ekabhAva / dvibhAva / tribhAva / anyabhAva / samastha / viSamastha / paramastha / madhyamastha / anIzvara / kuzala / kapi / capala / akSetrajJa / nipunn| aIto num ca ||aarhntym| sNvaadin| saMvezin / bahubhASin / vaalish| duSpuruSa / kApuruSa / dAyAdaH / vishsi| dhUrta / raajn| saMbhASin / zIrSapAtin / adhipti| Alasa / pizAca / pizuna / vizAla / gaNapati / dhanapati / nrpti| gddul| niva / nidhAna / viSa / sarvavedAdibhyaH svArthe (2) // caturvedasyobhayapadavRddhizca // cAturvaidyam / svabhAva / nighAtin / vighAtin / raajpuruss| vizasti / vizAya / vizAta / vijAta / nayAta / muhita / dIna / vidagdha / ucita / samagra / shlii| tatpara / idampara / yathAtathA / puras / punaH / punr| abhIkSaNa / taratama / prkaam| yathAkAma / niSkula / svarAja / mahArAja / yuvarAja / samAja avidura / apizuna / anRzaMsa / ayathAtatha / ayathApura / svadharma / anukUla parimANDala / vizvarUpa / Rtvin / udAsIna / Izvara / prtibhuu| sAkSi / mAnuSa / Astika / nAstika / yugapat / pUrvApara / uttarAdhara / iti braahmnnaadyH|| 124-vA0-cAturvaNyAdInAM svArtha upalakhyAnam // 10 // 5 / 1 / 124 // catvAra eva varNAzcAturvarNyam / cAturAzramam / caturvarNa / caturAzrama / trilok| trisvara / padguNa / senA / sannidhi / samIpa / / upamA / sukha / iti cturvrnnaadyH| 125-patyantapurohitAdibhyo yak // a0 // 5 / 1 / 128 // paSThIsamarthebhyaH patyantebhyaH purohitAdibhyazca prAtipadikebhyo bhAvakarmaNoryak pratyayo bhavati / senApaterbhAvaH karma, sA sainyApatyam / prajApatyam / purohitasya bhAvaH karma vA, paurohityam / (1) sarve evaM vedAH sArvavedyam / sArvalokyam / sArvarAjyam / sArvaguNyam / | bhAkRtigaNo'yam // wom For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaattH|| purohita / rAjan / saMgrAmika / epika / barSita / khaNDika / dnnddik| chatrika / milika / piriDaka / bAla / manda / stanika / caDitika / kRssik| pUrtika / patrika / pratika / ajAnika / salAnika / sUcika / rAkara / mUcaka pakSika / sArAdhika / jalika / mRtika / ajAlika / zarmika / carmika / krmik| zIlika / bhUlika / titikaa|tithiyk ajjatikA / Rpika / putrk| pthikaa| macika / pradhika / parikSaka / pUjanika / / rAjA'se ( 1 ) / mUcika / svarika / caDika / / iti purohitAdayaH / / 126-prANabhRjjAtivayovacanohAvAdisyo'J // a0|15|1|126|| ___prANabhRjjAtibhyo vayovacanebhyaH udgAtrAdibhyazca prAtipadikebhyo bhAvakamaNoraJ pratyayo bhavati / azvasta bhAvaH karSa vA, praashvm| auSTam / kaumaarm|| kezIram / praudgAtram / / udgAta / unnata / pratihata / rathagaNaka / pakSigaNaka / patrigaNaka / susstthu| duSTu / adhvaryu / vA / / subhana maMtra ( 2 ) prazAstra / hoTa / pATa / kce| ityudgaatraadyH|| 127-hAyanAntuyuvAdiyo'Na // 10 // 5 / 1 / 130 hAyanAntabhyo yuvAdibhyazca paSThI samarthaprAtipadikebhyo bhAvakarmaNorarthayAraN pratyayo bhvti| dvihAyanasya bhAvaH karSa vA hAyanam / yUno bhAvaH karma vA yauvanam / ___ yuvan / sthavira / hot / yajamAna / kamaNDalu / purupA'se ( 3 )||suhRt / yAta / zravaNa / kustrI / sustrI / suhRdaya / subhrAtR / vRpala / dubhrAtR // hRdayA'se ( 4 ) // kSetrajJa / kRtaka / parivAjaka / kuzala / capala / nipuNa / pizana / sabrahmacArin / kutUhala / adRzaMsa / bhrAtR / kacuka / kanduka / duHstrii| duhRdaya / duhet / mithuna / kulalI / mahas / kataka / kitana / pAta / iti yuvaadyH|| 128-dvandvamanojJAdibhyazca // 10 // 5 / 1 / 133 // dvandvasaMjJakebhyo manojJAdibhyazca paSThIsamarthaprAtipadikebhyo bhAvakarmaNorarthayo( 1 ) rAjJo bhAvaH karma vA rAjyam / samAse tu brAhmaNAditvAt pyaJ saurAjyam // (2) subhagasya bhAvaH saubhago traH / / ( 3 ) puruSasya bhAvaH karma pIrupam supuruSatvamiti samAsa // ( 4 ) hAdayam / samAse tu paragahRdayatvagityava // For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH || 44 buJ pratyayo bhavati / gopAlapazupAlAnAM bhAvaH karma vA gaupAla pazupAlikA / zaiSyopAdhyAyakA / manojJasya bhAvaH karma vA, mAnojJakam / manojJa | kalyANa | priyarUpa | chAndasa | chAtra / medhAvin / abhirUpa | ADhya / kulaputra / zrotriya / cora / dhUrtta / vaizvadeva / yuvan / grAmaputra | grAmakhaNDa / grAmakumAra / amuSyaputra / amuSyakula / zataputra / kuzala / bahula / avazya | ahopuruSa || iti manojJAdayaH // 126- tasya pAkamUlepItyAdikarNAdibhyaH kuNabjAhacau // a0 || 5 / 5 / 24 / pIlvAdibhyaH karNAdibhyazca paSThIsamarthaprAtipadikebhyo yathAsaMkhyaM pAkamUlayorarthayoH kuNabjAddanau pratyayau bhavataH / pIlUnAM pAkaH pIlukhaH / varNasya mUlaM, kaNajAham // pIlu / karkandhu | zamI / karIra / kuvala | badara | azvattha / khadira / iti parivAdayaH || kii| ati / nakha / sukha / gakha / keza / pAda / gulpha / bhrUbhaGga / danta / zreSTha | pRSTha | aGguSTha || iti varNAdayaH // 130 - tadasya saMjAtaM tArakAdibhyaitac / / a0 || 5 | 2 / 36 // prathamAsamarthebhyastArakAdiprAtipadikebhyo'syeti SaSThyarthe itac pratyayo bhavati / tArakAH saMjAtA asya, tArakitaM nabhaH / puSpito vRkSaH saMjAtagrahaNaprakRtivizeSaNam // tArakA | puSpa | mukula | kaSTaka | pipAsA / sukha / duHkha / RjIpa / kamala | sUcaka | roga | vicAra | tandrA | bega / pukSA | zraddhA ! utkaNTha / bhara are | garbhAramAkhinI ( 1 ) || phala | uccAra | stavaka | pallava | khaNDa | - nuSyA | abhra | aGgAraka | aGgAra | varNaka / pulaka / kuvalaya / zaivala / garva / taraGga | kallola | paNDA | canda | sraka | mudA / rAga / hasta / kara / sImanta kardama / kajjala / kalaGka | kutUhala | kandala | Andola | andhakAra | koraka | aGkura | romAJca | harSa | utkarSa / kSudhA | jvara / gora / doha / zAstra | mukura / tilaka / bubhukSA / nidrA | tArakAdirAkRtigaNaH / / iti tArakAdayaH // 131 - vimuktAdibhyo'N // a0 || 5 | 2 / 61 // ( 1 ) garbhitAH zAlayaH / aprANinItivacanAd garbhiNI bhAryA / ityatretac na bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra '45 www.kobatirth.org gaNapAThaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zradhyAyAnuvAkayorabhidheyayAvimuktA dizAtipadikebhyo matvarthe 'N pratyayo bhavati / vimuktaM varttate'smin sa vaimuktodhyAyAnuvAko vA / daivAsuraH || vimukta | devAsura | vasumat / satvat / upasat / dazAIpayasa / havirdhAna / mitrI somApUSan / zragnAviSNU | vRtrahati / iDA | rakSo'sura / sadasat / pariSAdak / vasu / marutvat / patnIvat / mahIyala | satvat ( 1 ) | dazAI | vayas / pttri| sog| gahitrI / hetu / asyahatya / dazArNa | urvazI / suparNa / iti vimuktaadyH| 132 - goSadAdibhyo vuJ // a0 || 5 | 2 | 62 // I 1 zradhyAyAnuvAkayorabhiSeyayogaSadAdiprAtipadikebhyo matvarthe dun pratyayo bhavati / gopadazabdo'sminnasti, gopadako'dhyAyo'nuvAko vA / itvakaH / goSad / itvA / mAtarizan / devazyatvA devI rApaH / kRSNo'syAkhareSTaH / daivIMdhiyam / rakSohaNa | aJjana / mabhUta / matUrtta / dRzAna / yuJjAna / sahasrazIrSA / vAtaspate / kRzAstra | svAhAprANa / prasusta || iti gopadAdayaH // 133 - zrAkarSAdibhyaH kan // a0 || 5 | 2 | 64 // AkarSAdibhyaH saptamIsamarthaprAtipadikebhyaH kuzala ityarthe kan pratyayo bhavati / AkarSe kuzala AkarSakaH / AkarSa / tsaru | pipAsA / picaNDa | azani / azman / vicaya / caya | jaya / zracaya | aya / naya / nipAda / gadgada / dIpa | hRda | hAda / hUlAda / zakuni / pizAca / piNDa || ityAkarSAdayaH || 134 - rasAdibhyazca / / 0 || 5 | 2 | 65 // prathamAsamAnAdhikaraNarasAdimAtipadikebhyo'syAstyasminnityarthe matup ma tyayo bhavati / rasAdiguNavAcakebhyo'nye matvarthIyAH pratyayA mAbhUvanniti sUtrA rambhaH / rUpiNI kanyetyatra tu zobhAparatvaM rUpasya / raso'sminnastIti rasavAn / rUpavAn / rasa / rUpa / gndh| sparza / zabda | sneha / guNAt ekAcaH (2) // iti rasAdayaH // ( 1 ) satvaditi zabdo'smin gaNaM dvivAraM paThyate / yadyekastAlavyAdirbhavettadA tu yuktamanyathA prAmAdikaH pAThaH // ( 2 ) atra guNazabdo | rasAdInAM vizeSaNam / ekAc zabdAdapi gatuc bhavati natvatainiThanau / khavAn / khavAn // For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mithasonamainameraminat antinuineamannamam mamalonisaheeraa daase gaNapAThaH // 135-sidhmAdibhyazca // 10 // 5 / 2 / 97 // simAdiprAtipadikebhyo matvarthe vikalpena laca pratyayo bhavati ! sidhmo'syAstIti sidhmalaH / sidhmavAn / atra pakSe matuviSyane natvata iniThanau / sidhma / gaDu / maNi / nAbhi / jIva / niSpAva / pAMsu / saktu / hanu / mAMsa / parazu / pANidhamanyorghizya / paanniilH| dhamanIlaH / parNa / udaka / prajJA / mnndd| pArzva / gaNDa / granthi / vAtadantavalalalATagalAnAmUG ca / / vAtUlaH / dntuulH| balUlaH / lalATUlaH / malUlaH // jaTAghaTAkAlAH kSepa // jaTAlaH / ghaTAlaH / kAlAlaH / sakthi / karNa / sneha / zIta / zyAga / pingg| pitta / zuruka / pRthu / mRdu / maJju / patra / caTu / kpi| knnddu| saMjJA / kSudrajantUpatApAJceSyate / kSudrajantuH / yUkAlaH / makSikAlaH / upatA pabicarcikAlaH / viSAdikAlaH / mUrchAlaH / iti sidhmAdayaH // 136-lomaadipaamaadipicchaadibhyHshnelcH|| yH||5|2|170|| lomAdibhyaH pAmAdibhyaH picchAdibhyazca prAtipadikebhyo matvarthe yathAsaMkhyaM za, na, ilay ityete pratyayA bhavanti / lomAnyasya santIti lomshH| lAmavAn / pAma vidyate'sya sa paamnH| paamvaan|picchmsyaastiiti picchilaH / picchalavAn / loman / roman / balagu / babhru / hari / kapi / zuni / tajha / iti lomAdayaH / pAman / vAman / heman / zleSman / kadru / bali / zreSTha / palala / sAman / agAtkalyANe // zAkIpalAlIdavA hasvatvaM ca // viSvagityuttarapadalopazcAkRtesandhe / lakSmyA aJca ( 1 ) // iti pAmAdayaH // piccha / uras / dhruvakA / kssuvkaa| jarAghaTAkAlAt kSepe ( 2 ) // varNa / udaka / pngk| prajJA / iti picchAdayaH / / 137-brIhyAdibhyazca // 10 // 5 / 2 / 116 // prathamAsamAnAdhikaraNabrIhyAdiprAtipadikebhyo matvarthe iniThanI pratyayau bhvtH| brIhayo'sya santIti brIhI / brIhikaH / brAhimAn / ( 1 ) aGga zabdAtkalyANe naH pratyayaH / kalyANakaramaMgaM zarIramasyAH sA, aGganA / zAkinaH / palAlinaH / dadruNaH / viSu-ac ityavasthAyAM naH pratyayastadaivottarapadasyAn bhAgasya lopaH / viSvagasyAstIti vipuNaH / lakSmI asyAstIti lakSmaNaH / (2) kutsitA jaTA asya santIti jaTilaH / evaM ghaTilaH / kAlikaH // For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH brIhi / pAyA / zikhA / mekhlaa| saMjJA / balAphA / maalg| vINA / vaDavA / aSTakA / patAkA / karman / carman / haMsA ( 1 ) yavakhada / kumArI / nau ( 2 ) / zIrSAnnaJaH / / azI / azIrSikA / iti brIyAdayaH / / 138-tundAdibhya ilacca // 10 // 5 / 2 / 117 / / tundAdiprAtipadikebhyo matvarthe ilacca kArAdiniThanoM matum ca pratyayA bhavanti / tundo'syAstIti tundilaH / tundI / tundikaH / tundavAn / tunda / udara / picaNDa / ghaTa / yava / brIhi / svAGgAdvivRddhau ca (3) / / iti. 136-aze Adibhyo'c // 10 // 5 / 2 / 127 // arza Adi prAtipadikebhyo matvarthe'c pratyayo bhavati / asisya vidyante sa, azesaH / arzas / uras / tunda / catura / palita / jaTA / ghaTA / abhr| kadama / Ama / lavaNa / svAGgAddhInAt // varNAt ( 4 ) // prAkRtigaNoyam / ityarza AdayaH // 140-sukhAdibhyazca / / a0 // 5 / 2 / 131 // sukhAdiprAtipadikebhyo matvarthe iniH pratyayo bhavati / mtuvaadiinaampvaadH| mukhamasyAstIti sukhI / duHkhii| sukha / duHkha / tRpta / kRccha / Amra / alIka / krunnaa| kRpaNa / soDha / pramIpa / shiil| hala // mAlA kSepe (5) // praNaya / iti sukhAdayaH / / 141-puSkarAdibhyo deze / a0 // 5 / 2 / 135 // puSkarAdiprAtipadikebhyo matvarthe deze'bhidheye iniHpratyayo bhavati / puSkaro'. sminniti puSkarI dezaH / padmI vA / deza iti kim / puSkaravAn hastI / (1) sikhAdibhya inirevepyate natu Thak // (2) yavakhadAdabhyapThageveSyate zeSAdubhayam // ( 3 ) vivRddhyupAdhibhUtAt svAGgavAcinaH prAtipadikA dinan / dIrghA nAsikA'syAstIti nAsikilaH / lambo karNI yasya sa karNilaH / opThilaH // ( 4 ) honazabdAtparasgAt svAGgAdajeva syAnnatu gatubAdiH / akSibhyAM hIno hInAkSaH / hInahastaH / hInabAhavaH / varNAditi zvetAdegrahaNaM natvakArAdaH / zvetovarNo'syAstIti zvetaH / nIlaH / kAlaH / pItaH / haritaH / ityAdi / (5) kusitA mAlA'syAsta.ti mAlI / matuv mA bhUt praNayI // For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| 48 puSkara / padga / utpala / tamAla / kumuda / naha / kapittha / visa / mRNAla / kardama / zAlUka / vigaI / karIpa / zirISa / yavAsa / pravAsa / hiraNya / kaurava / kallola / taraGga / vayasa / iti puSkarAdayaH / / 142-balAdibhyo matubanyatarasyAm ||a0 // 5 / 2 / 136 // balAdizAtipadikezyo matvarthe vikalpena matupa pakSa iniH Thak tu na bhavati / balamasyAstIti balavAn / blii| bala / utsAha / udbhAva / udvAsa / uhAga / zikhAcala / vRgamUla / daMza / kula / zrAyAma / vyAyAga / upayAma / Aroha / avaroha / pariNAha / yuddha / iti blaadyH|| 143-devapathAdizyazca // 10 // 5 / 3 / 100 // devapathAdiprAtipadikebhyo ivArthe pratikRtau saMjJAyAM ca vihitasya kan pratyayasya lub bhavati / devapatha yeva pratikRtiH, devapathaH / sapathaH / devapatha / haMsapatha / vAripatha / jalapatha / rAjapatha / zatapatha / siMhagati / uSTragrIvA / cAmarajju / rajju / hasta / indra / daNDa / puSpa / matya / rathapatha / zapatha / siMhapatha / prAkRtigaNo'yam / iti devapathAdayaH // 144-zAkhAdibhyo yat / / a0 // 5 / 3 / 103 / / zAkhAdimAtipadikebhyo ivArthe yat pratyayo bhavati / zAkheva shaakhyH| mukhyH| zAkhA / mukha / jaghana / zRGga / magha / caraNa / svandha / ziras / uras / agna / zaraNa / iti zAkhAdayaH / / 145 - zarkarAdibhyo'N / a0 // 5 / 3 / 107 // zarkarAdiprAtipadikebhyo ivArthe'N pratyayo bhavati / zarkareva, zArkaram / zarkarA / kpaalikaa| piSTikA / kaniSThika / kapiSThika / puNDarIka / zatapatra goloman / gopuccha / narAli / nakula / sikatA / iti zarkarAdayaH // 146-azalyAdibhyaSThaka / a0 // 5 / 3 / 108 // agulyAdiprAtipadikebhyaH ivArthe Thak pratyayo bhavati / prAGgulirivAgulikaH / aguli / bharuja / babhru / valgu / gaNDara / maNDala / zaSkula / kapi / udazvit / gANI / uras / zikhA / kuliza / ityanulyAdayaH // . 1 sAda.. . For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mame 46 gnnpaatthH|| 147-dAmanyAditrigartaSaSThAcchaH // 10 // 5 / 3 / 216 // dAmanyAdibhyastrigattaiSaSThebhyazcAyudhajIvisaMghavAcibhyaH prAtipadikebhyaH svArthe chaH pratyayo bhavati / trigataH paSTho yezAM te trigartapaSThAH / dAmanyevadAmanIyaH / dAmanIyau / dAmanyaH / tadvAjatvAd bahuvacane luk / trigatapapThAH / kaueDoparathaeva, kauNDoparathIyaH / anyatpUrvavat / daannddki| kauSTaki / jAlamAni / vrahmagupta / jAnaki / iti trigrtsssstthaaH| atra jAnakirityasyaiva trigarta iti naamaantrm| dAmanI / aulapi / pAkidantI / kAkaranti / kAkadanti / zatruntapi / sArvaseni / bindU / maujjAyana / ulabha / sAvitrIputra / acyutanti / koktntii| tulabha / devavApi / autakI / apcyutkii| kii| piNDa // iti daamnyaadyH|| 148-parvAdiyaudheyAdibhyAmaNau // 10 // 5 / 3 / 117 // pAdibhyo yaudheyAdibhyazcAyudhajIvisaMghavAcibhyaH prAtipadikebhyaH svArthe'NI pratyayau yathAsaMkhyaM bhavataH / pazureva, pArzavaH / yaudheyaH / / pazu / asura / ratas / vAlhIka / vayas / marut / dazAhe / pizAca / vizAla / azani / kArSApaNa / satvat / vasu / iti pazvarvAdayaH // yaudheya / kauzeya / krauzeya / zaukreya / zaubhreya / dhAtaya / vArteya / jA vAleya / trigarta / bharata / uzInara / iti yaudheyAdayaH / / 146-sthUlAdibhyaH prakAravacane kan / a0 // 5 / 4 / 3 // sthUlAdiprAtipadikebhyaH prakAravacane dyotye kan pratyayo bhavati / sthUlaprakAraH, sthUlakaH // sthUla / aNu / mASa / iSu // kRSNatileSu // yava vrIhie / ikSutilapAdyakAlavadAtAH surAyAm // gomUtra AcchAdane // surAyA ahau / jiirnnshaalipu| patramUle samastavyaste (1) kumArI putra | kumaar| zvazura / maNi / / iti sthlaadyH|| 150-yAvAdibhyaH kan / a0 // 5 / 4 / 29 // yAvAdiprAtipadikebhyaH svArthe kan pratyayo bhavati / yAva eva, thAvakaH / / yAva / maNi / asthi / caNDa / pItastamba / RtAvuSNazIte / pazo lUnaviyAte (1) kRSNa prakArAH kRSNakAstilAH / yavakA briihyH| ikSukA / tilakA / pAdyakA / kAlakA / avadAtakA / vaasuraa| sUtrakramAcchAdanam / surAkaH sarpaH / jIrNakAH shaalyH| patraka samastam / mUlakaM vyastam / / - For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH 50 aNunipuNe / putrakRtrime / snAtaM vedasamAptau // zUnyarikta / dAnakutsite / / tanusUtre ( 1) / / Iyasazca / / zreyaskaH / jnyaat| kumaariikiiddnkaanic| iti yaavaadyH|| 151-vinayAdibhyaSTak // a0 // 5 / 4 / 34 // vinayAdiprAtipadikebhyaH svArthe Thak pratyayo bhavati / vinaya eva, vainayikaH / vinaya / samaya / upAyAddhasvatvaM ca / aupayikaH / saGgati / kathaMcit / akasmAt / samayAcAra / upacAra / samAcAra / vyavahAra / smprdaan| samutkarSa / samUha / vizeSa / atyaya / asthi / kaNDu / iti vinayAdayaH / 152-prajJAdibhyazca // 10 // 5 / 4 / 38 // prajAnAtIti prajJaH / prajJAdiprAtipadikebhyaH svArthe'Na pratyayo bhavati / prajJa eva prAjJaH / prAjJI strI / yasyAstu prajJA vidyate sA prAjJA bhavati / prajJa / vaNik / uzim / uSNik / pratyakSa / vidvas / vidan / SoDan / poDaza vidyaa| manam / shrotrshaariire| zrautram / juhvIt / kRSNamRge / kaarnnH| cikIrSat / cora / zaka / yodha / vakSas / cakSum / dhUrta / vas / et / marut / kruG / raajaa| satvantu / dazAI / vayas / Atura / asura / rakSasa / pizAca / azani / kaarssaapnn| devatA / bandhu // iti prjnyaadyH|| 153-dvidaNDayAdibhyazca / / a0 // 5 / 4 / 128 // dvidaNDyAdizabdepu bahuvrIhisapAse samAsAntaicpratyayo nipaatyte| dvAbhyAM daNDAbhyAM hanyate'sau dvidnnddi| avyayIbhAvasamAse parigaNanamatovyayatvam / evaM dvimusli| dvidaNDi / dvimusli| ubhAJjali / ubhayAJjali / ubhAkarNi / ubhayAkarNi ubhAdanti / ubhayAdanti / umAhasti / umayAhasti / ubhApANi / ubhayApANi / u. bhAvAhu / ubhayAbAhu (2) ekapadi proddpdi| Adhyapadi / sapadi / nikunykrnni| sahatacchi / / iti dvidaNDayAdayaH // (1) upNakaH, zItako vA RtuH / nUnakaH, viyAtako vA pazuH / aNuko nipu. NaH / putrkH| kRtrimH| snAtako vedapAragaH / zUnyakaM riktam / kutsitaM dAnaM dAnakam / tanukaM sUtram // (2) atrobhayatra nipAtanAdicpratyayasya lopaH / pratyayalakSaNena cAvyayIbhAvasaMjJA bhavatyeva / atrApi kecicchandA tatpuruSasamAsAntA nipAtyante / te'rthasaGgatyA jJeyAH / / For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 51 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH || 154 - pAdasya lopo'hastyAdibhyaH // zra0 / / 5 / 4 / 138 // hastyAdivarjitAdupamAnAtparasya pAdazabdasya lopo bahuvrIhau / vyAghrapAdAviva pAdAvasya sa vyAghrapAt / ahastyAdibhya iti kim / hastipAdaH // hastin / kaTola | gaNDola / gaNDolaka / mahilA / dAsI / gaNikA / kusUla | iti0 // 155 - kumbhapadISu ca / / a0 / / 5 / 4 / 139 // kumbhapadamabhUtayaH kRtapAdasamAsAntalopaH samudAyAbahuvrIhau samAse nipAtyante / kumbhapadI / zatapadI / aSTApadI | jAlapadI / ekapadI / mAlApadI / munipadI / godhApadI / gopadI / kalazIpadI / ghRtapadI / dAsIpadI / niSpadI | padI | kupadI | kRSNapar3hI | droNapadI / drupadI | zakRtpadI | sUpapadI / papadI |padI | stanapadI | sthUlapadI / sUtrapadI | kalahaMsapadI | dvipadI | viSupadI / supdii| sUkarapadI / sUcIpadI / iti kumbhapadIprabhRtayaH // 156 - uraH prabhRtibhyaH kan // 0 // 5 / 4 / 151 / / uraH prabhRtyantAdbahuvrIheH samAsAntaH kap pratyayo bhavati / vyUDhamuro'sya sa vyUDhoraskaH priyasarpiSkaH // uras / sarpis / upAnahU / pumAn / anaDvAn / nauH / payaH / lakSmIH / dadhi / madhu / zAliH | arthAnnaJaH anarthakaH / ityuraHprabhRtayaH // 157 - uJchAdInAJca // a0 / / 6 / 1 / 160 / / uJcAdInAM zabdAnAmanta udAttaH svaro bhavatiH / uJcha | mleccha / jaJja / jalpa / japa / vyadha / vadha || yugakAlAvizeSe rathAdyupakaraNe ca !! garo dRSye'vantaH // vegaveda ceSTabandhAH karaNe // stuyadruvazchandasi / pariSTut | saMyut | paridbhut || varttAniH stotre || zvabhraMdaraH // sAmvatApau bhAvagarhAyAm || uttamazazvattamau sarvatra || bhatamanthabhogadehAH // ityuJchAdayaH // 158 - vRSAdInAJca // a0 / / 6 / 1 / 203 // vRSAdInAmAdirudAtto bhavati / vRSaH / janaH / jvaraH / grahaH / hayaH / gayaH / nayaH / tayaH / payaH / vedaH / aMzaH / davaH / sUdaH / guhA // zamaraNau saMjJAyAM saMmatau bhAvakarmaNoH // maMtraH / zAntiH / kAmaH / yAmaH | ArA / dhArA / kArA / vahaH / kalpaH / pAdaH // zra kRtigaNo'yam | avihitalakSaNamAyudAttatvaM nRpAdipu draSTavyam // iti nRpAdayaH // For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // 156 kAtakojapAdayazca // 10 // 6 // 2 / 37 // kRtadvandvasamAsAH kAttakaujapAdayaH zabdAH pUrvapadaprakRtisvarA bhavanti / kRtasyApatyaM kAtaH / kujapasyApatyam kojpH| kAttazca kojapazca kaatkojpau| saavrnnimaanndduukeyau| shraavntyshmkaaH| pailshyaaprnneyaaH| pailazyAparNayau / kapizyAparNeyAH / zaitikAkSapAMcAleyAH / kaTukavArcAleyau / zAkalazunakAH / shaaklsnnkaaH| zunakadhAtreyAH / saNakabAbhravAH / ArcAbhimaudgalAH / kuntisurASTrAH / citisurASTrAH / taNDavataNDAH / gagavatsAH / avimattakAmaviddhAH / bAbhravazAla kAyanAH / bAbhravadAnacyutAH / kaThakAlApAH / kAThakauthumAH / kauthumlaukaakssaaH| strIkamAram / maudapaipyalAdAH / dvipAThaH samAsAntodAttArthaH / vatsajarat / sauzrutapArthavAH / jarAmRtyU / yAjyAnuvAkye // iti kAtakojapAdayaH / - 160-kurugAhapatiriktagurvasUtajaratyazlIladRDharUpApArevaDavAtaitilakaH paNyakambalodAsIbhArANAJca // 10 // 6 / 2 / 42 // kurugAIpata, riktaguru, asUtajaratI, azlIladRDharUpA, pArebaDavA, taitilakadU, paNyavakambala ityeSAM samAsAnAM dAsIbhArAdInAM ca pUrvapadaM prakRtisvaraM bhavati / kurUNAM ga hepataM kurugAIpatam / rikto guruH riktaguruH / asUtA jaratI, asUta jaratI / azlIlA dRDharUpA azlIlAdRDharUpA / dAsyA bhAro dAsIbhAraH / dAsIbhAraH / devahUtiH / devjtiH| devasUtiH / devanItiH / vasunItiH / oSadhiH / candramAH / avihitalakSaNaH pUrvapadaprakRtisvaro dAsIbhArAdipu draSTavyaH / / 161-yuktArohyAdayazca // 10 // 6 / 2 / 81 / / yuktArohyAdipu pUrvapadamAyudAttaM nipAtyate / yuktArohI / AgatarohI / AgatayodhI / AgatavaJcI / AgatanardI / AgataprahArI / AgatamatsyA / kSIra hotA / bhaginImata / grAmagodhuk / azvatrirAtraH / gargatrirAtraH / vyuSTatrirAtraH / shnnpaadH| samapAdaH / ekazitipAt // pAtre sammitAdayazca // iti0 162-ghoSAdiSu ca // a0 // 6 / 2 / 85 // ghoSAdiSu cottarapadeSu pareSu pUrvapadamAyudAttaM bhavati : For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // dAkSighoSaH / dAkSikaTaH / dAkSipalbalaH / dAkSivallabhaH / dAkSihadaH / dAkSibadarI / dAtipiGgala / dAkSipizaGgaH / dAkSizAlaH / dAkSirakSaH / dAkSizilpI / dAkSyazvatthaH / kundatRNam / dAkSizAlmalI / AzrayamuniH / zAlmalimuniH dAkSisA / dAkSi phUTaH / iti ghoSAdayaH // 163-prasthe'vRddhamakaryAdInAm // a0 // 6 / 2 / 87 / / prastha uttarapade kAdirahitamaddhaM pUrvapadamAyudAttaM bhavati / indraprasthaH / kueDaprasthaH / avRddhamiti kim / dAkSiprasthaH / akAdInAmiti kim / karkIprasthaH / karkI / maghI / makarI / karkandhU / zamI / karIra / kaTuka / kurala / kavala / varada // iti0 164-mAlAdInAM ca / a0 // 6 / 2 / 88 // prastha uttarapade mAlAdaga AudAttA bhavanti / maalaaprsthH| zAlAprasthaH / mAlA / zAlA / zoNA / draakssaa| kssaumaa|kssaamaa| kaanycii| eka / kaam| iti0 165 -kratvAdayazca / / a0 // 6 / 2 / 118 // soruttarapadasthAH kratvAdayo bahuvrIhau samAse AdhudAttA bhavanti / muRtuH / Rtu / dRzIka / pratIka / prayurti / havya / bhaga / iti kratvAdayaH // 166-zrAdizcihaNAdInAm // 10 // 6 / 2 / 125 // kanthAnte napuMsakaM tatpuruSe cihaNAdipUrvapadAnAmAdirudAttobhavati / ciha Namanyam / cihaNa / maDara / maDura / vaitula / paTaka / vaiDAlikarNaH / vaitAlikaNiH / kukkuTa citkaNa / cikaNa / / iti cihaNAdayaH / / 167-cUrNAdInyaprANiSaSThayAH // 10 // 6 / 2 / 134 // tatpuruSasamAse'prANivAcinaH SaSThayantAtparANi cUNodanyUittarapadAni prAdyudAttAni bhavanti / mudgasya cUrNa mudgacUrNam / / cUrNa / karipa / kariva / zAkina / zAkaTa / drAkSA / tUsta / kundam / dalapa / camasI / cakana / cakana / caula / iti cUrNAdIni / 168-ubhe vanaspatyAdiSu yugapat // a|| 6 / 2 / 140 vanaspatyAdipu samAsebhe pUrvottarapade yugapatprakRtisvare bhavataH / vanaspatiH / vRhaspatiH / zacIpatiH / tanUnapAta / narAzaMsaH / zunaHzepaH / For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ma gaNapAThaH // zaNDAmau / tRSNAvakhtrI / bambAvizvavayasau / marmatyuH iti vanaspatyAdayaH / / 166---saMjJAyAmanAcitAdInAm // a0 // 6 / 1 / 146 // saMjJAyAM viSaye gatikArakopapadAtparaMtAntamuttarapadamantodAttaM bhavati / AcitAdIn varjayitvA saMbhUtaH / dhanuSakhAtA / anAcitAdInAmiti kim / / Acitam / payyAcitam / praasthaapitm| parigRhItam / niruktam / prtipnnm| pazliSTam / utahatam / upasthitam / saMhitA'gavi / / ityAcitAdayaH / / 170-pravRddhAdInAM ca // a0 // 6 / 2 / 147 // pravRddhAdizabdAnAM ktAntamuttarapadamantodAttaM bhavati / praddhaMyAnam / praddhApalaH / prayuktAH sktvH| AkarSe'vahitaH / avahito bhAgapu / khavArUDhaH / kavizastaH / prAkRtigaNatvAt punarutsyUtaM vAsodeyam / punarniSkRto rathaH / iti / 171-nirudakAdIni ca // a0 // 6 / 2 / 184 // nirudakAdIni ca zabdarUpANyantodAttAni nipAtyante / nirudkm| nirulapam / nirupalam / nirmazakam / nirmakSikam / niSkAlakaH / niSkAlikaH / niSpepaH / dustarIpaH / nistarIpaH / nistarIkaH / nirajinam / udIjanam / upAjinam // pareIstapAdakezakaH / prihstH| pripaadH| parikezaH / / parikarSaH / prAkRtigaNo'yam / / iti nirudkaadyH| 172-prataraMzvAdayastatpuruSe // 10 // 6 / 2 / 163 / / tatpuruSasamAse prateruttarA azvAdayo'ntodAttA bhavanti / pratigatoMzuH pratyaMzuH / aMzu / jana / rAjan / uSTra / roTaka / ajira / ArdrA / zravaNa / kRtikA / arddha / pura // ityNshvaadyH|| 173-upAd dyajajinamagaurAdayaH // 10 // 6 // 2 // 164 // upAduttaraM yacchabdarUpamajinaM ca tatpuruSasamAse gorAdivarjitamantodAttaM bhvti| upagatodevamupadevaH / upasomaH / upAjinam / agaurAdaya iti kim / upgaurH| gaura / naiSa / taila / leTa / loTa / jihvA / kRSNA / kanyA / gur3a / kalpa / pAda / iti gaurAdayaH / / 174 striyAH puMvadbhASitapuMskAnUG samAnAdhikaraNe striyAmapUraNIpriyAdiSu / a0 // 6 / 3 / 34 // . - - For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 55 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaNapAThaH // bhASitapuMsaka zabdAt parasya samAnAdhikaraNastrIliGge pUrabI priyAdivarjite uttarapade parataH puMzabdasyeva rUpaM bhavati / darzanIyA bhAryA yasya sa darzanIyabhAyaH / dIrghajaGghaH / apriyAdiSviti kim | kalyANa. priyaH / priyA / manojJA | kalyANI / subhagA / dubhargA / bhaktiH / sacivA / ambA | kAntA | kSAntA | samA / capalA / duhitA / vAmA || iti miyAdayaH // 175 - canagiyoH saMjJAyAM koTara kiMzulakAdInAm || zra0 || 6 | 3 | | 117 // vana, giri, ityetayoruttarapadayoH parayoryathAsaMkhyaM koTarAdInAM kiMzulakAdInAM ca saMjJAyAM viSaye dIrgho bhavati / koTarAvaNam / kiMzulakAgiriH / 1 koTara | mizraka / puraka / sika / sArika / iti koTarAdayaH / kiMzulaka / sAlvaka / aJjana / lohita / kukkuTa / iti kiMzulakAdayaH // 176- matau bahvaco'najirAdInAm // 0 // / 6 / 3 / 1 '6 / / matau pratyaye parato'jirAdivarjitasya bahvacA dIrgho bhavati saMjJAyAM viSaye udumbarAvatI / mazakAvatI / amarAvatI | anajidInAmiti kim / jivatI / khadiravatI / pulinavatI / haMsakAraNDavatI / cakravAkavatI / ityAjarAdayaH // 177 - zarAdInAM ca // a0 / 6 / 3 / 120 // saMjJAyAM viSaye matau parataH zarAdInAM ca dIrgho bhavati / zarAvatI / vaMzAvatI / zara | vaMza | dhUma | ahi / kapi / maNi / muni / zuci / hanu / iti zarAdayaH / / 178 - dvArAdInAM ca // a0 // 7 / 3 / 4 // dvArAdInAM yuvAbhyAmuttarasyAcAmAderacaH sthAne vRddhirna bhavati / kintu puvAbhyAM pUrvavaiAgamau bhavataH / dvAre niyuktaH, dauvArikaH / svaramadhikRtya kRto granthaH, sauvaraH / dvAra | svara | vyalkaza / svsti| sphayakRta | svAdumRdu / zvansva / iti dvArAdayaH // 176 - svAgatAdInAM ca // a0 / / 7 / 3 / 7 // svAgatAdInAM zabdAnAM yuvAbhyAM pUrvau Jit zit kit taddhite parata jAgamau na bhavataH / vRddhistu bhavatyeva / svAgatamityAha svAgatikaH / svAdhvareNa carati, svAdhvarikaH // svAgata / svadhvara / svaGga / vyaGga / vyaGa / vyavahAra | svapati / iti svAgatAdayaH // 180 - anuzatikAdInAM ca // a0 // 7 / 3 / 20 // For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gnnpaatthH|| bitiNitikitica taddhite parato'nuzatikAdizabdAnAM pUrvapadasyottarapadasyAcAMmAdaracaHsthAne vRddhirbhavati / anuzatikasyedamAnuzAtikam / ___anuzatika / anuhoDa / anusaMvatsara / aGgAracaNu / asihatya / bdhyog| puSkarasat / anuhat / kurukata / kurupaJcAla / udakazuddha / ihaloka / paraloka / sarvaloka / sarvapuruSa / sarvabhUmi / prayoga / parastrI / rAjapuruSAt Syasi // sUtranaDa || prAkRtigaNo'yam (1) // itynushtikaadyH|| 181-nyaGkAdInAM ca // 50 // 7 / 3 / 53 // nyakAdiSu kutvaM nipAtyate / nitarAmaJcatIti / nyakuH / madguH / bhRgaH / dUrepAkaH / phalepAkaH / kSaNepAkaH / phalepAkA / durepAkuH / phalepAkuH / takram / vakram / vytissnggH| anuSaGgaH / avasargaH / upasargaH / meghaH / zvapAkaH / masipAkaH / kapAtapAkaH / ulUkapAkaH / sajJAyAmarghaH / avadAghaH / nidAghaH (2) / nyagrodhaH // iti nyddkaadyH|| 182--pUjanAtpUjitamanudAttaMkASThAdibhyaH / a0 // 8 / 1 / 67 // pUjanavAcibhyaH kASThAdibhyaH paraM pUjitamuttarapadamanudAttaM bhavati / kASThazcAsAvadhyApakaH kaasstthaadhyaapkH| kASTha / dAruNa / amAtAputra / ayuta / adbhuta / anukta / bhRza / ghora / parama / su / ati / anujJAta / kalyANa / veza / / iti kaasstthaadyH|| 183-mAdupadhAyAzca matorvo'yavAdibhyaH / a0 // 8 / 2 / 1 // makArAntAnmakArApadhAdavaNAntAdavaNApadhAzca parasya manupAmakArasya vakArAdezo bhavati natu yavAdibhyaH parasya masya vo bhavati / mAntAt kiMvAn / zaMvAn / makAropadhAt / zamIvAn / dADimIvAn / avAntAt / vRkSavAn / khavAvAn / avarNopadhAt / yazasvAn / mAdupadhAzceti kim agnimAn / ayavAdibhya iti kim / yavamAn / / yava / dalmi / Urmi / bhUmi / kRmi / krunycaa| bazA / drAkSA / vRkssaa| vezA / ( 1 ) atrAkRtigaNanedamapi siddhaM bhavati / abhigamamarhati, abhigAmikaH / adhidevebhavamadhidaivikam / Adhibhautikam / AdhyAtmikam / catasra eva vidyAH, cAturvedyam / svArtha pyaJ / (2) artha, adada gha, nidAgha, iti triSu zabdeSu saMjJA yAmeva kutvam / anyatra / arhaH / avadAhaH / nirAhaH / / For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - gnnpaatthH|| dhrIja / dhvaji / saJji / vAji / braji / zani / siji / harit / kakut / garut / ikSu / madhu / druma / maNDa / dhUma / zrAkRtigaNo'yam // 184-kaskAdiSu ca // 10 // 8 / 3 / 48 // kaskAdizabdeSu visarjanIyasya saH po vA kavargapavargayoH paranaH / kaskaH / kautaskRtaH / bhrAttuSputraH / zunaskarNaH / sadyaskAlaH / sabaskrIH / sadyaskraH / kAMskAn / sarpiSkuNDikA / dhanuSkapAlam / barhippUlam / yajuSpAtram / ayaskAedaH / medaspiNDaH / prAkRtigaNo'yam / iti kaskAdayaH / / 185-suSAmAdiSu ca // 10 // 8 / 3 / 68 // muSAmAdiSu sakArasya muurddhnyaadeshaanipaatyte| zobhanaM sAmayasyAsau supaamaabraahmnn| suSAmA / niSSAmA / duSedhaH / suSandhiH / duHSandhiH / nipandhiH / suSThu / duSTu / gauriSathaH saMjJAyAm // pratiSNikA / malASAham / nauvanam / dundubhiH Sevanam // avihitalakSaNo mUrddhanyaH suSAmAdiSu draSTavyaH / iti mussaamaadyH|| 186-na raparamRpisRjispRzispRhisavanAdInAm // 0 // 8 / 3 110 // rephaparasya sakArasya sRpimRjispRzispRhi savanAdInAM sasya mUrdhanyAdezo na bhavati / rapara, visrNsikaa| visrabdhaH / visRpaH / visarjanam / suspRzam / nispRham / savane sabane / sUte sUte / sAme sAme / savanamukhe savanamukhe / anusavanamanusavanam / bRhaspatisavaH / zakunisavanam / saMvatsare saMvatsare / musalaM musalam / gosanim / azvasanim / iti savanAdayaH / / 187-kSubhnAdiSu ca // 10 // 8 / 4 / 36 // tubhnA ityAdi zabdeSa nasya NakArAdezo na bhavati / yathAprAptiniSedhaH / zubhnAti / kSubhnItaH / tumananti / nRnamana / nandin nandin / nagara / narInRtyate / tRpnu / nartana / gahana / nandana / niveSa / nivAza / agni / anapa / / prAcAryAdaNatvaMca // AcAryabhAgInaH / zrAcAyAMnI / hAyana / irikAdibhyaH / ghanottarapadebhyaH saMjJAyAm // irikaa| timira / samIra / kubera / hari / kAra / zudhnAdiMgakRtigaNaH // iti shubhnaadyH|| samAptazcAyaM granthaH // - For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha bhUmikA 2 Now 11 12 14 23 39 41 45 46 52 53 54 www.kobatirth.org 25 shuddhaashuddhiptrm| paMkti azuddha 15 likha haiM 25 maSTAdhyAyyA sUtrapAThe 4 tRtIyA vidhAne prakRtyAdibhya 1 gavAzvaprabhRtInikRtai 0 7 itipailAdayaH 21 20 'zvAditvAtphana yeSvartha niyamaH yanzceti DIpU yAca 10 2 dhyAthA'nuvAko 18 lopazcAkRtesandhe ityAnupravacanAdayaH 17 azlIlAiDarUpA 22 22 cUrNAdInyuttarapadAni upAd dyajajina 0 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha likhe haiM maSTAdhyAyIsUtrapAThe tRtIyA vidhAne prakRtyAdibhva gavAzvaprabhRtIni kRtai 0 iti paikAdayaH 'zvAditvAt phaJ yeSvartha niyamaH yatrazceti GIp vA ca ityanupravacanAdayaH dhyAyAnuvAko lopazcAkRta sandhe azlIlaDaDarUpA cUrNAdInyuttarapadAni upAd dvyajajina *
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vijJApana // pahile kamIzana meM pustakeM milatI thIM aba nakada rupayA milegaa| DAka mahasUla saba kA mUlya se alaga denA hogaa| vikrayArtha pustakeM mUlya vikrayArtha pustakeM mUlya RgvedabhAva (9 bhAga) 20) satyArthaprakAza (baMgalA) yajurvedabhASya sa byUro 10) saMskAravidhi RgvadAdibhASyabhUmikA 1) bar3hiyA vedAGgakAza 14 bhAga 1) vivAhapaddhati / aSTAdhyAyI mUla // Abhivinaya guTakA paJcamahAyajJavidhi - zAstrArtha fIroz2AbAda bar3hiyA mA0 sa0 ke niyamopaniyama niruka // ) vedaviruddhamatakhaNDana zatapatha (1kANDa) vedAntidhvAntanivAraNa nAgarI) saMskRtavAkyaprabodha ka) - aMgrez2I vyavahArabhAnu 8) bhrAntinivAraNa bhramocchedana REET // zAstrArthakAzI anukramAcchadanaja sva mantavyAmantavyaprakAza naagrii|| satyadharmavicAra(melAcAMdApura)nAgarI) tathA aMgrejI ) / urdU) mRlaveda sAdhAraNa AryodezyaratnamAlA (nAgarI)) tathA bar3hiyA (marahaThI)) sunaharI. (aMgrez2I)) anukramaNikA zA) gokaruNAnidhi zatapathabrAhmaNa pUrA svAmInArAyaNamatakhaNDana // IzAdidazopaniSad mUla havanamantra chAndogyopaniSad kA saMskRta tathA AryAbhivinaya bar3e akSaroM kA 12) hindI bhASya satyArthaprakAza nAgarI 1) yajurvadabhASAbhASya pustaka milane kA patA prabandhakartA vaidika pustakAlaya-ajamera. 7 ) For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving JinShasan 027851 gyanmandir@kobatirth.org For Private and Personal Use Only