Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryazrI vizrAma racita anupAnamaMjarI ajagata Ayurveda AyurvaTa yavivarmiTI sAhitya saMzodhana vibhAgIya prakAzana gujarAta Ayurveda yunivarsiTI, jAmanagara. For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gujarAta Ayurveda yunivarsiTI, jAmanagara dvitIya dIkSAnta samAroha suavasara para prasArita For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryazrI vizrAma racita anupAnamaMjarI "yurveda yUnivarsiTI sAhitya saMzodhana vibhAgIya prakAzana gujarAta Ayurveda yunivarsiTI, jAmanagara. For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar prakAzaka a. ha. mhetA kAryavAhaka kulasaciva gujarAta Ayurveda yunivarsiTI, jAmanagara. mudraka la. ghe. sAraDA presa menejara Ayurveda mudraNAlaya, jAmanagara. For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkkathana purAtana sAhitya kA uddhAra tathA navIna sAhityake nirmANako protsAhana dekara vAGmayakI vRddhi karanA, usake prakAzana prasAraNa dvArA jijJAsu loga tathA janasamudAya meM jJAna vidhAmAkI tRpti ke sAdhana upalabdha karAnA yunivarsiTIyoM kA kartavya hai| tadanumAra Ayurveda ke lupta tathA avikasita aMgoko puSTi karanevAle prAcIna sAhitya kA prakAzana karanekA kAryakrama Ayurveda yunivarsiTI svIkRta kiyA hai| isa ke prathama puNya ke rUpameM gujarAta ke hI eka lekhaka kI choTI sI kRti " anupAnamaMjarI" kA prakAzana ho rahA hai yaha harSa kI bAta hai| AzA hai vidvadgaNa isa prathama puSpakA svAgata kareMge tathA isa kArya ko guNavattara banAne ke apane sujhAva dekara bhAvi kArya ke lie patha pradarzana kareMge / janmASTamI dinAMka : 1-9-72 jAmanagara. vi. ja, ThAkara kAyaM vAhaka kulapati gujarAta Ayurveda yunivarsiTI jAmanagara For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAstAvika Ayurveda ke prAcIna hastalikhita pustakoMmeM gujarAta prAntake viziSTa vijJAnakI viziSTa kRtike rUpameM sana 1939 meM goMDala rasazAlA auSadha Azrama ke adhyakSa mAnanIya zAstrI jIvarAma kAlIdAsajI ne vyAdhinigraha nAmaka pustaka prakAzita kii| isa pustakake lekhaka AcArya zrI vizrAmajI kaccha pradezake aMjAra nAmaka nagarake nivAsI the / jAmanagarameM tatkAlIna sthApita saMsthA zrI gulAbakuvarabA Ayurveda somAyaTIne pradhAna rUpase carakasahitA ke prakAzanako mukhya lakSya banAyA thA paraMtu vyAdhinigrahake prakAzana ke anantara sosAyaTI ke granthAgArameM vidyamAna anupAnamaMjarI nAmaka AcAryazrI vizrAmIkI kRtiko prakAzita karane ke vicArase zrI gulAbakuvarabA Ayurveda sosAyaTI jAmanagarake tatkAlIna pramukha kAryakartA zrI DaoN. prANajovanadAsa mahetA ke Adeza se hastalikhita do pratiyoM ko AdhAra banAkara anulekhana kiyA gyaa| isa prakAra zrI gulAbakuMvarabA Ayurveda sosAyaTI ke granthAgArameM anupAnamaMjarIkI eka mUla hasta prati, eka prAcIna gujarAtI anuvAda sahita hastaprati aura do anulekhana kI gaI hasta prati isa prakAra se cAra hasta pratiyoMkA saMgraha ho gayA / sana 1967 meM jAmanagarameM zrI gujarAta Ayurveda yunivarsiTI kI sthApanAke samanantara Ayurvedake prAcIna pustakoM ke prakAzanako bhI yunivarsiTIke For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uddiSTa kAryoMmeM samAviSTa kiyA gyaa| gujarAta rAjyake tatkAlIna Arogya maMtrI zrI mohanabhAI vyAsajIke satprayatnoMse goMDala rasazAlA auSadha Azramake prathama sthApaka aura vartamAna bhuvanezvarI pITha ke AcArya zrI caraNatIrthajI mahArAjake anugrahase unakA prAcIna hastalikhita granthoMkA bhaMDAra gujarAta Ayurveda yunivarsiTI jAmanagarako prApta huA / ... isa prakAra gujarAta Ayurveda yunivarsiTIko zrI gulAbakuMvarathA Ayurveda sosAyaTI aura gujarAta sarakAra dvArA prApta goMDalake hastalikhita granthoMkA bhaMDAra ucita upayogake lie prApta huA / pUrvase hI jAmanagarameM saMcAlita AI. esa. Ara. nAmaka Ayurveda saMsthAsamUha gujarAta Ayurveda yunivarsiTI jAmanagarake adhIna kara diyA gayA / sana 1969meM yunivarsiTIke kAryodezyake anusAra Ayurveda ke aSTAMgoM ke samuddhAra tathA navIna sAhitya nirmANa ke hetu tatkAlIna kulapati zrI mohanalAlajI vyAsa ke satprayatnoMse 'sAhitya saMzodhana vibhAga' kI sthApanA kI gaI / isa vibhAgameM saMskRta bhASAmeM likhita hastapratiyoMkA sUcI nirmANa aura pratyeka hastapratikA viziSTa vivaraNa prApta karaneke lie eka Ayojana kiyA gayA / isa yojanAke anusAra yuni. granthAgAra meM upalabdha hastapratiyoM kI vivaraNAtmaka sUcI taiyAra kI gaI / For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org III Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa vibhAga ne pUrva varNita zrI gulAbaku varacA Ayurveda sosAyaTI dvArA sana 1943ke AsapAsa svIkRta aura anivArya kAraNoMse sthagita zrI anupAnamAMjarI nAmaka pustaka ke kArya ko prAraMbha kiyA / isa vibhAga ke prathama adhyakSa zrI bahmadatta zarmAjI ke matAnusAra bhI yaha anupAnamaMjarI nAmaka grantha aSTAMga Ayurvedarbhe luptaprAyaH viSa cikitsA aura anupAna sambandhI navIna granthake rUpameM prakAzana yogya mAnA gayA / isa anupAnamaMjarIkI isa vibhAgako prApta cha hasta pratiyoMko lekara kArya prAraMbha karaneke pUrva dUsare vidyAsaMsthAnoM aura vibhinna pustakAlayoMse isa pustaka ke viSayameM adhika vivaraNa aura zakya hone para adhika hastaprati prApta karaneke prayatna prAraMbha kiye gaye / isa yojanA ke anusAra sahAyaka saMzodhaka zrI dattAtreya vAsudeva paNDitarAvajIne vistRta patravyavahAra kiyA / isa patravyavahArake pariNAma svarUpa sfuser Aphisa lAyabrerI laMdanase eka jIroksa kopI prApta kI gii| isake hamane isa prakAzanameja pustaka ke rUpa meM svIkRta kiyA hai / isa prakAra isa vibhAga ke pAsa zrI gulAba kuMvarabA Ayurveda sosAyaTI dvArA prApta do mUla hastaprati aura do anulekhana kI gaI hasta For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org IV Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prati prApta huI / gujarAta sarakArake dvArA goMDala saMgrahakI do hastaprati bhI prApta huI isa prakAra cha hastapratiyoM ke uparAMta eka jIroksa prati prApta huI / ina sAta pratiyoM ko lekara hI prakAzana sambandhI kAryakA prAraMbha kiyA gayA / zrI brahmadatta zarmAjIke sthAnAntarake anantara zrI jJAnabhAskara pANDeyajI isa vibhAga ke adhyakSa hue / inake prayatnase isa vibhAgakA afra vistRta karane hetu eka dArzanika zrI girIzacandra dIkSita, eka bhASAzAstrI zrI prabhulAla yAjJika aura eka sahAyaka saMzodhaka zrImatI savitA bahana gaura ema. e. pI. eca. DI. ko niyukta kiyA gayA / zrI jJAnabhAskara pANDeyajI ke nirdezAnusAra anupAnamaMjarI kA anulekhana aura prati saMskaraNa kA kArya prAraMbha kiyA gayA / isa kArya ke uparAMta (1) Ayurveda meM upamA (2) upaniSad AdimeM Ayurveda (3) mahAbhArata meM Ayurveda Adi tIna granthoM ke sAmagrIsaMgraha tathA lekhana ke kArya kI bhI eka vistRta rUparekhA prastuta kI gaI / isa yojanA ke anusAra ina tIna granthoM kA kArya bhI pragati kara rahA hai / zrI dattAtreya vAsudeva paNDitarAvajI ke sthAnAntaraNase unake sthAna para zrI harivallabha candulAla ThAkara, ema. esa. e. ema. ko niyukta kiyA gayA / inhoM ne jyotiSa aura Ayurveda ke parasparAnugraha ko viSaya banAkara prabandha lekhana kA kArya prAraMbha kiyA hai / For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jJAnabhAskara pANDejI ke sthAnAntaraNa ke anantara isa vibhAga ko yunivarsiTI ke anusnAtaka vibhAga ke maulika siddhAnta vibhAga ke adhIna kara dene se mere purogAmiyoM dvArA prAraMbha kiye gaye kAryakA anugAmI ke rUpameM sucAru saMcAlana evaM samApana karanA merA parama kartavya ho gayA / anupAnamaMjarI ke pUrNataH pratisaMskAra ke vicAra ko choDakara atyaMta anivArya saMzodhana ke sAtha hI mUla hastaprati kA prakAzana karanA adhika ucita mAnA gayA / isa se pAThakoM ke sAtha granthakartAkI adhika nikaTatA aura yathAsthitagraMthake saMzaya yogya viSayoM meM adhika yogya vivaraNa prApta karanekA suavasara prApta hotA hai / isa pustakake prakAzanake samaya isa anupAnamaMjarIke mUla lekhaka aura pratyeka hasta pratike pratyeka lipikAra kA AbhAra pradarzana karanA prathama kartavya hai / sAhitya saMzodhana vibhAga ke mere pUrva ke sabhI adhyakSa tathA vartamAna kAlameM upasthita atha ca nivRtta sahakAryakartAoM ke prati bhI AbhAra pradarzana karatA hUM / ina sabhI sajanoM ne isa anupAnamaMjarIko mudrita rUpa meM prastuta karane ke mere kArya ko paryApta parizrama se saphala kiyA hai| vividha vidyA saMsthAna aura granthAgAra tathA iNDiyA Aphisa For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir VI lAyannerI landana ke kAryakartAoM ne bhI yathAyogyaH sUcanA - vivaraNa aura yogya patrottara se mujhe upakRta kiyA hai / gujarAta Ayurveda yunivarsiTI jAmanagarake kulapati zrI goradhanabhAI paTela ne hamAre sAhitya saMzodhana vibhAga dvArA prastuta isa anupAnamaMjarIko isa yunivarsiTI ke dvitIya padavIdAna ke zubha avasara para prakAzita karanekA nirNaya dekara upakRta kiyA hai| tathA zrI candrakAntajI zukla, DIna, AI. pI. jI. Ara. ne bhI isa kAryameM bahA sahayoga diyA hai tadartha hama una donoM mahAnubhAvoM ke AbhArI haiM / hamAre anusnAtaka vibhAgake dravyaguNa aura rasazAstra vibhAgake adhyakSoMne bhI vimarzome yathAsamaya yathAyogya sahAyatA dekara hameM upakRta kiyA hai| mere parama priya ziSya udayapura nivAsI zrI rAjendra bhaTanAgarI eca. pI. e. ke svAsthya mAsika ke aktUbara 1970 ke aMka meM prakAzita lekha meM rAjasthAnameM prApta anupAnamaMjarI kI hastatiyoM kA vivaraNa bhI mere isa kArya meM upakArI siddha huA hai / isa ke lie ve mere hArdika AzIrvAda aura zubha kAmanA oM ke adhikArI haiM / svAtaMtrya rajatotsava tA. 15-8-'72 jAmanagara. vi. ja. ThAkara adhyakSa-maulikasiddhAnta anusnAtaka kendra gujarAta Ayurveda yunivarsiTI For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhUmikA saMskRta vAGmayameM gurjara prAntIya vidvAnoM kA yogadAna 1 maharSi kaNAda gurjara prAntIya vidvAnoMke itara zAstra sambandhI yogadAna aura unakI asAdhAraNa pratibhA tathA pratiSThA sarvato vidita hai / paramANuvAdakI prathama kalpanA karane vAlA vaizeSika darzanako eka vaijJAnika svarUpa dene vAle maharSi kaNAda gurjara prAntake saurASTra nAmaka pradezameM purANa prasiddha zrI prabhAsatIrthake nivAsI aura somazarmA nAmaka AcArya ke priya ziSya the / yaha inakI karma bhUmi thii| inakI sarvavijJatA aura uccatama pratibhA ke kAraNa hI ye zivake sAkSAt svarUpAvatAra ke rUpa meM sammAnita kiye gaye hai| inakI paramANu sambandhI kalpanAkA prathama avataraNa Aja ke yugake paramANu vijJAna ke vistRta adhyayana ke bIcake rUpameM mAnA jAnA cAhiye / 2 AcArya zrI gauDapAda mAyAvAdakA prAraMbhika bIjavapana karane vAle mANDUkyakArikA nAmaka granya ke dvArA mANDUkya upaniSad kI vyAkhyA karane vAle AcArya gauDapAda bhagavAna zrI zaMkarAcArya ke guru zrIgoviMdapAda ke bhI guru the / zrI Adi zaMkarAcArya ne :nake bIja rUpase saMgrahIta mAyAvAda ko pUrNataH puSpita pallavita kara apane advaita vedAnta siddhAnta kI sudraDha sthApanA kii| ye AcArya godapAda kI janmabhUmi aura karma bhUmi gujarAta prAntameM pravAhita narmadA nadI ke tora prAnta pradeza the aisA loka zrutise mAnA jAtA For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 AcArya zrIkapila sAMkhyazAstra ke prathama pravaktA AcArya kapila bhagavAna viSNu ke avatAra mAne jAteM haiM / inhoMne apane avataraNa aura avatAra kArya nirvahamake yogya gurjara prAntake siddha pura nAmaka nagara ke AsapAsa bindu sarovara nAmaka pavitra sthAnako cunakara gurjara "prAntako parama saubhAgya pradAna kiyA / inhoMne prakRti - puruSa - cauvIsa-paccIsa tatva samudAya Adi sAMkhya zAstrake mUla AdhAroM kA varNana aura vistRta vicAroM ko sUtrAtmaka rUpameM samajhAne kA prayAsa kiyA / Izvara ko mAnane vAle aura na mAnane vAle sezvara aura nirIzvara sAMkhya do prakAra ke zAstrasammata vAda prasthApita / isa prakAra darzana zAstra ke mUla siddhAntoM kI prasthApanA yogya pratibhA gurjara prAnta ke saubhAgya zIla pradAna kA hI pariNAma hai / isa prakAra darzana zAstra ke dvArA AdhyAtmika zAnti pradAna ke samAna manuSyako Arogya aura dIrghAyu pradAna kara bhautika zAnti prApta karane ke upAya pradarzita karane vAle mahAna Ayurveda zAstra ko bhI gurjara prAntakI pavitra bhUmike suputroMkA sahayoga prApta huA hai / Ayurvedika vAGmaya gujarAtaprAntake vidvAnoMkA yogadAna 1 AcArya zrI soDhala AyurvedazAstra ke 'gadanigraha' nAmaka auSadhi yoga aura roga cikitsA ke parama prasiddha granthake lekhaka AcAryazrI soDhala gurjara prAntake brAhmaNakulo meM prasiddha rAyakavAla brAhmaNa kulameM utpanna hue the / inakA vatsa nAmaka gotra thA / cikitsAzAstra ke parama vidvAna vaidyanandana nAmaka (1) zrImadbhAgavata 3-24--9 / 3-21-33 / vAyu purANa 38-3-7. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan paramazrotriya brAhmaNake suputra the| inake guru kA nAma saMghadayAlu thaa| AcArya soDhala Ayurveda ke uparAMta jyotiSa Adi anyAnya zAstroM ke bhI parama vidvAn mAne jAte the| gujarAtake rAjA dvitIya bhImadevake dvArA ukita eka tAmrapatra meM rAyakavAla jAti ke brAhmaNa jyoti soDhalake putra ko dAna dene kA ullekha hai| isase unake rAjyamAnya parama vidvAnoM kI sUcI meM samAviSTa hone kA pramANa milatA hai / 'ganigraha' nAmaka granthameM inhoM ne anya nighaNTuo meM aprApya aura kevala gujarAta prAntako bhUmimeM hI upalabdha hone vAlI vanaspatiyoMkA ullekha kiyA hai / ina vanaspatiyoMke ullekha se bhI ina ke gujarAta prAntake nivAsakI puSTi hotI hai| inhoM ne hI cikitsA zAstra ke upayogI yogoM ko pRthak karake rogAnusAra yogoM kA ullekha karane kA prAraMbha kiyA hai / 2 AcAryazrI yazodhara " rasaprakAzasudhAkara" nAmaka rasazAstra ke grantha ke lekhaka AcArya yazodhara gujarAta prAnta ke saurASTra nAmaka pradezameM paramatIrtha svarUpa .girirAja giranAra parvata kI upatyakAoM meM sthita jUnAgaDha nAmaka nagara ke nivAsI the| ye zrIgoDa nAmaka brAhmaNa kulameM utpanna hue the| inake pitAkA nAma padmanAma thA / 'rasaprakAzasudhAkara' nAmaka grantha meM rasazAstra sambandhI siddhAntoM kA vizada varNana kiyA gayA hai / yaha grantha inake pUrva meM racita rasazAstra ke granthoM se adhika vyavasthita pratIta hotA hai| isa kI racanAke For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anantara dUsare vidvAnoM dvArA racita rasazAstra sambandhI grantha imako Adarza mAnakara cale haiM aisA pratIta hotA hai| 3 AcArya zrI zAGgadhara. "zizatI' nAmaka tridoSajvara nidAnacikitsA viSayaka grantha ke lekhaka AcArya zArgadhara the / inake pitAkA nAma AcArya devarAja thA / pandrahavIM zatI meM Ayurvedake parama viddhAnoMmeM inakI gaNanA honekA ullekha milatA hai / isase ye caudahavIM yA isase pUrvakI zatI meM utpanna hue hoMge / 'trizatI ' nAmaka grantha meM tridoSa jvarakI cikitsA aura nidAna sambandhI prAmANika aura vistRta varNana prApta hotA hai / bhAvaprakAzakArane isI granthako pramANa mAnakara isIke AdhAra para tridoSajvanidAnacikitsA sambandhI apane grantha kA nirmANa kiyA hai / 4 vaidya zrI raghunAtha indrajI ( katA bhaTTa ) " nighaNTasaMgraha" nAmaka grantha ke lekhaka vaidya zrI raghunAthajI jUnAgaDhake nivAsI the / inake guru zrI viThThala bhaTTajI jAmanagarake nivAsI the / zrI viThThala bhaTTajI kA janma saMvata 1796 meM huA thaa| zrI viThThala bhaTTajI ke ziSya honese zrI raghunAthajI unake samakAlIna aura uttarakAlIna honA cAhiye / isa anupAnamaMjarIkAra kA samaya 1837-38 ke AsapAsa kA / isase yaha pratIta hotA hai ki zrI viThThala bhaTTajI kA janma samaya 1796 se anupAnamaMjarIkAra ke lekhana kA samaya 1837-38 honese prAya: For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 - 45 varSokA antarAla zrI viThThala bhaTTa unake ziSya raghunAthajI aura anupAnamaMjarIkAra svayaM tathA unake guru pItAmbara ye sabhI paraspara samakAlI hone cAhiye / ' nighaNTasaMgraha' nAmaka grantha meM inhoMne prAcIna saMhitA granthoM aura nighaNTu granthoM meM anupalabdha aura Adhunika AhArameM prayukta vanaspatiyoMkA saMgraha kiyA hai / isa vistRta vicArase yaha vidita hotA hai ki darzana zAstroMkA preraNAsrota gujarAta meM thA aura isI prakAra Ayurveda zAstrameM bhI viziSTa pradAna gujarAta prAnta ke vidvAnoMkA thA / jisa prakAra darzana zAstrameM yogadAna karane vAle gujarAta ke vidvAnoM kA eka viziSTa sthAna hai usI prakAra Ayurveda zAstrameM bhI gujarAta ke vidvAnoM ne eka navIna aura viziSTa pradAna dvArA pratibhApUrNa vyaktitvakA nirmANa kiyA hai / prakAzanake lie svIkRta yaha ' anupAnamaMjarI' nAmaka grantha bhI apanI eka viziSTa guNavanAke kAraNa Ayurveda zAstrako eka mUlyavAna pradAna hai / isa grantha meM viSa cikitsA ko viSaya banAkara sthAvara, jaMgama aura dhAtu, upadhAtu sambandhI vipa cikitsAkA varNana sarasa aura sarala bhASAmeM kiyA gayA hai / 5 AcArya zrI vizrAmajI isa anupAnamaMjarI aura vyAdhinigraha nAmaka eka anya rogacikitsA viSayaka granthake lekhaka AcArya zrI vizrAmajI kA janma aTThArahavIM zatAbdimeM gujarAta prAnta ke antargata eka kaccha nAmaka pradezake aMjAra nAmaka zaharameM huA thA / For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ina AcArya vizrAmajIne apanA paricaya guruparamparA ke nirdeza dvArA diyA hai / inake pitRkula aura isake upayukta anya bAtoMkA saMketa nahIM milatA / zrAcArya zrI vizrAma jainadharma meM prasidhdha gorajI ( gurujI - gurajI ) Agama gaccha nAmaka eka avAntara zAkhA meM sammilita jIva ( jIvAbhAI ) nAmaka gorajI ke ziSya zrI pItAmbara gorajI ke ziSya the / isa prakAra zrI vizrAma zrI pItAmbara gorajI ke ziSya aura zrI jIva nAmaka gorajI ke praziSya the / isa guru paramparAke varNanase yaha pratIta hotA hai ki jaina dharmAvalambI guru paraMparAmeM prAcAryazrI vizrAmajIkA ziSya rUpameM samAveza hai paraMtu svayaM Ayurveda Adi zAstra sambandhI jJAna prApti paryanta ho jaina paraMparAkA avalambana karate the aura inakA kuladharma jaina saMpradAya nahIM thA aise spaSTa granthastha pramANa prApta hote haiM kAlanirNaya saMvadaSTAdaze varSe sAgarAnetra cAdhike / caitre site ca paJcamyAM gurau vAre ca granthakRt // kUrmadeze'rjunapure tatra vAsI sadA kila / gurujIvAbhidhAnasya gacchazcAgamasaMjJakaH / / tasya pItAmbaraH ziSyaH tatpAdavandakaH sadA / devaguruprasAdena vizrAmo granthakArakaH || anRpAnamaMjarI 5 / 39 - 41 saMdaSTAdaze cAbde aMkAgnivarSa saMyute / mAse bhAdre kRSNapakSe paMcamyAM guruvAsare || For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 7 A Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kUrmadeze'rjunapure tatrAvAsaH kRto yataH / gururjIvAbhidhAnazca gacche cAgamasaMjJite / / tasya pItAmbaraH ziSyaH tatpAdAmbujakakaraH / devaguruprasAdena vizrAma granthakArakaH // vyAdhinigraha 512-514 isa prakAra ke grantha nirdeza meM - saMvadaSTAdaze varSe aura saMvadaSTAdaze cAbde ina do samAnArthaka vAkyAzoM ke anantara sAgarAnetra cAdhike aura aMkAgnivarSa saMyute ina vAkyAzoMkA artha sAgara ( 7-4) netra ( 2 - 3 ) aMka ( 9 ) agni ( 3 ) isa prakArake saMkhyA ke sAMketika artha aura aMkAnAm vAmato gatiH isa niyama ke anusAra 1824, 1827, 1834, 1837, 1839, 1842, 1843, 1872, 1873, 1893, isa prakArake dazavidha vikalpa prApta hote haiN| vyAdhini paha a celA motIcaMdajI mahAdajI cAMpasI paThanArtha zrI mAMDavI bidare saM 1872 caitra zudI 5 gurI lipI kRtam / zivajI mAlajI ziSyArthaM paThana hetave saM 1873 mA varSe mahAvida 14 zukre / anupAnama jarI (ga) saMvat 1861 varSe ASADha zuddha 5 gurI / gurujI zrI pU lAlajI celA mUlajI paThanArtha lekhakapAThakayoH zubhaM bhUyAt / uparokta vivaraNa se yaha siddha hotA hai ki anupAnamaMjarI aura vyAdhinigraha nAmaka donoM grantha vividha ziSyoMke paThanArthaM saMvat 1861, 1872, 1873, ina varSoMmeM anulekhana kiye gae / isa anulekhana kiye hue aura paThana yogya sthitimeM prApta ye donoM grantha isa anulekhana kAlake paryApta pUrva meM For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir racita kiye hoMge / isase saMvata 1861 se pUrvake varSa hI ina donoM granthoM kA racanA kAla mAnanA ucita hogA / saMvata 1824 se saMvata 1843 paryantake varSa ina do granthoMkI racanA ke lie svIkRti yogya haiM / san 1939 meM prakAzita goMDala rasazAlA auSadhAzrama se prakAzita vyAdhinigraha nAmaka pustaka kI bhUmikA meM vidvAna aura vayovRddha zrI jIvarAma kAlIdAsajInaM isa pustakakA racanA kAla saMvat 1839 meM mAnA hai / vyAdhinigraha Ayurveda ke sabhI aMgo ko lekara nirmita grantha hai aura anupAnamaMjarI kevala viSacikitsA rUpa eka aMga ko hI viSaya banAkara racita grantha hai / koI bhI lekhaka sampUrNa zAstra ke sabhI aMgoM kA samAvRtta karanevAle grantha lekhana ke pUrva meM hI apane lekhana prayAsa kI parIkSA aura sAphalya prApti ke AtmavizvAsa ke lie bhI eka viSaya viSayaka grantha kI racanA karanA ucita mAnegA / isa tarka ke anusAra vyAdhinigraha nAmaka graMtha ke pUrva anupAna maMjarI nAmaka gantha kI racanA mAnanA hogA / jaba vyAdhinigaha kA racanAkAla saMvat 1839 svIkRta kiyA gayA hai to isase pUrva ke 1824, 1807, 1834 aura 1837 meM se koI bhI varSa anupAna maMjarI ke racanA kAlake lie svIkRta kiyA jAnA ucita hai / zrI katobhaTTajI ke guru zrI viTThalabhaTTajI kA janma samaya saMvat 179: mAnA gayA hai / granupAnamaMjarI ke racanAkAla saMvata 1842 ke AsapAsa zrI viThThala bhaTTajI kI Ayu 46 varSa ke AsapAsa hogI / isI samaya zrI katobhaTTa vidyArthI rUpa meM athavA adhyayana samApta kara adhikArI vidvAna ke rUpa meM vartamAna hoMge / anupAna maMjarIkAra bhI isI Ayu aura isI prakAra ke viziSTa vidvAna ke For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar rUpa meM susthira hoMge / isa prakAra nighaNTasaMgrahakAra - katobhaTTa unake guru zrI viThThala bhaTTa aura anupAnamaMjarIkAra zrI vizrAmajI Adi samakAlIna hone kA anumAna yathArtha pratIta hotA hai / sthAnanirNaya(arjunapura aura kurmadeza) ___ kaccha pradeza gujarAta prAnta kA eka bhUmibhAga hai / arjunapura nAmaka nagara kaccha pradeza meM aMjAra nAmaka eka nagara hai / gujarAta prAnta ke hI kaccha pradeza aura usake aMtargata aMjAra nAmaka nagara ko kUrmapradeza aura arjunapura ke paryAya ke rUpameM lene se granthakartA kA gujarAta prAnta ke nivAsI honA aparihArya rUpameM siddha hotA hai| isa viSaya ko vyAdhinigraha aura anupAnamaMjarI nAmaka grantha ke pramANoM dvArA adhika spaSTa kiyA gayA hai / dravyanAma - granthanAma muulaarii saMskRta svarUpa vyAdhinigraha jeThImadha chAla ekha ro bilIpatra 50/ 55/ bAla 164 himeja 154 AMbo 375/ lAlaka reNa 412/ phaTakaDI 455/ jyeSThA / (yaSTI) challI (challa) ahikhara (ikSaraka) bilvI ballA himajA (bAla harItakI) amba (Amra) rakta kaNavIra kaTakI (sphaTikA) For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra granthanAma anupAna maMjarI vyAdhinigraha anupAna maMjarI vyAdhinigraha anupAna maMjarI www.kobatirth.org gujarAtI taja 2/5 zilAjit 2 / 15 3/4 paTavaNa saMdesaDA himeja meMdI roganAma harasa 63/ bandhakoSTha 152 / rAndhaNa satpuDA 325/ jhAmaro 651 /. vAlo 342 / rasolI 346/ 3/5 1/7 5/5 AmavAyu 300 / khila 385/ lU kriyAnAma DAMbha denA (dAg2anA) DAMbha 3/15 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only tvaka saMskRta svarUpa zilAjatu kApasa siddhanAtha : zivA madayantikA harSa baddhakoSTha gRdhrasI saptapuTama amerIka: vAlakam ( snAyukaH ) rasolikA grAmbavAyu khilla laka DaMbhayet 248/ bhanakriyA 5 / 34 isa prakAra vyAdhinigraha ora anupAnamaMjarI nAmaka grantho meM varNana yogya dravya roga, kriyA, Adi ko lekhakane mUla gujarAta prAnta meM vyavahRta zabdoMko saMskRta svarUpa dekara prayoga kiyA hai /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAdhinigraha ora anupAnamaMjarI nAmaka granthome gujarAtI zabdoM ke saMskRta svarUpameM prayoga granthakArake gajarAta prAnta ke nivAsI honekA samarthana karatA hai / isIse kUrma pradeza gujarAta prAntake antargata kaccha pradeza ora arjunapura nAmaka nagara aMjAra nAmaka nagarakA honA bhI samarthita hotA hai / isa prakAra AcAryazrI vizrAmajIkA gujarAta prAntake nivAsI honA prabala rUpase samathita ho jAtA hai / AcArya vizrAmajI vaidika dharmAvalambI the anupAnamaMjarIke prathama samuddezake 10, 11, 13 zlokomeM kramazaH . yathA pApam zivArcaneM / pApama kezavadarzanAta / kaSTaM devArcane yathA / ina tIna vAkyAMzoM dvArA bhagavAna ziva aura viSNuko pApanAzaka paramezvara ke rUpame varNita kiyA gayA hai / ... jaina dharmako svadharma ke rUpameM svIkAra karane vAle lekhakakA isa prakAra vaidika dharma ke mAnya Izvara svarUpAMkA upamA upameya bhAvase sAmAnya janatA ke lie varNana karanA saMbhavita nhiiN| lekhakane svayama maMgalAcaraNakA prAraMbha bhI zrIgaNezAya namaH / zrI dhanvaMtaraye namaH Adi vaidika dharmAvalambiyoMkI praNAlIke anusAra hI kiyA hai / ina saba pramANoM se granthakArakA svayaM jaina dharmAvalambI na hokara vaidika dharmAvalambI honA hI prabala rUpa se samarthita hai| lekhakane prAraMbhameM aura maMgalAcaraNakI anantara prathama samuddezake pUrva nirdiSTa Avazyaka sthAnoM para vaidika dharmAvalambana ke paricayameM jaina dharma ke For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar aMza mAtra kA bhI sparza na karanekA sAvadhAna prayatna kiyA hai / isI lekhakane granthake pratameM apane guru janoMkA paricaya dete samaya jainadharma usake avAntara gaccha aura gurujIko gurujI (gorajI) kahane ke pracAra AdikA sampUrNa ullekha kiyA hai| isa guru paraMparAke jaina dharmAvalambI hone meM aura isa viSayake yathAvasthita varNana aura pradarzanameM lekhakako koI saMkoca kA anubhava na hone se lekhaka svayaM vaidika dharmAvalambI hone para bhI jaina dharmakI guru paraMparA ke ziSya the| isa prakAra svayaM vaidika dharmAvalambI aura jainadharmAvalambI guru paraMparA ke ziSya zrI AcArya vizrAmajI svayama udAra carita aura parama vidvAna puruSa the| AcAryazrI vizrAmajI Ayurvedake Akara granthoM se paricita the na naktaM dadhi bhuJjIta --- caraka sU. pra. 1/61 __vyAdhinigraha zlo. 209 yogarAja iti khyAto yogo'yamamatopatramaH caraka ci. a-16/65 vyAdhinigraha zlo. 212 vAte sAjyarasonakaH anupAnamaMjarI 5/31 lazunaH prabhaMjanam aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/52 dhanaparpaTakaM jvare anupAnamaMjarI 5/31 mustAparpaTakaM jvareM aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/48 grahaNyAM madhitam anupAnamaMjarI 5/32 mathitam grahaNyAma aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/50 hema viSe anupAnamaMjarI 5/32 gareSa hema aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40 vamiSu lAjAH manupAnamaMjarI 5/30 For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra lAjArachadiSu kuTajo'tistI kuTajo'tisAre vRSo'tra pitte kRmI kRmighnaH kRmiSu kRmighnam www.kobatirth.org 13 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/48 anupAna maMjarI 5 / 32 aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/49 aSTAMgahRdaya uttarataMtra a. 40/49 anupAna maMjarI 5/32 aSTAMgahRdaya uttaratraMta a. 40/49 isa ukta vivaraNa se yaha pratIta hotA hai ki anupAnamaMjarI ke lekhaka Ayurveda Akara granthoMse pUrNataH paricita the / inhoMne Ayurveda upacAra paddhati aura isa zAstra ke siddhAntoMkA kathana inhIM Akara granthoMkI zabdAvalI meM kiyA hai / suzrutasaMhitAmeM nirdiSTa agnikarma aura kisI bhI prakArakI granthiko bhedana kriyA kA ullekhana anudAna maMjarIke paMcamasamuddezameM DaMbhana kriyA ke rUpameM aura caturtha samuddezameM AkhuviSajanya granthike visphoTanake rUpameM kiyA hai / paMcama samuddezameM varNita rasazAstra se sambaddha khanija yA dhAtu aura upadhAtu Adi dravyoMke zodhana - mAraNa evaM unake zrauSadhake rUpameM upayoga ke vidhAnase spaSTata: pratIta hotA hai ki anupAnamaMjarIkAra AcArya vizrAmajI rasazAstra ke Akara evaM upajIvya granthoMse pUrNitaH paricita tathA avagata the / For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14. anupAnama jarI ( viSayanirUpaNa ) isa granthakA pramukha viSaya viSa-cikitsA hai / isa vividha prakArake viSoMse sambandhita ullekha isa granthake prAraMbha meM isa prakAra kiyA gayA hai / dhAtustathopadhAtuzca viSaM sthAvarajaMgamam / tadvikArasya zAntyartha vakSye'nupAnama jarIm // apakvapakvadhAtUnAM vipa daMSTriNabhakSaNAt / tathopadhAtozca tadvat vikArazAntirucyate // - anupAnamaMjarI prathama samudeza zloka 2-3 sAmAnya rUpase viSakI vyAkhyA zAstakAroMkI sammatimeM yaha hai ki kevala khAnese yA kisI prakArake sevanase hI nahIM apitu kevala nAma zravaNa athavA darzanamAse bhI viSAda utpanna karane vAle padArthako viSa kahanA cAhiye / viSakI saMracanAkI draSTise agni- mArutaguNabhUyiSTa, vyavAyI, bikAzI, tIkSNaguNa yukta padArtha hai / yaha viSa svAbhAvika rUpase hI. zarIra ke lie mahita athavA viruddha hai / . carakasaMhitAkArane viruddha dra vyakI vyAkhyA karate hue yaha kahA hai ki viSa dravya deha dhAtuoM se pratyanIka honeke kAraNa deha virodhI prabhAva utpanna karatA hai / viSa-zastrA-kSAra agni Adi padArtha svAbhAvika rUpase hI jIvana kriyAke virodhI hote haiM / jala dUdha ghRta Adi hitakArI padArtha svAbhAvika rUpase hI jIvana kriyAke anukUla hone se prasAdajanaka haiM / jIvana kriyAke virodhI padArthako viSAda janaka kahate haiM / For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. viSAda janaka padArtha dvArA zarIrameM hone vAlI kriyA kA varNana karate hue yaha kahA gayA hai ki ye padArtha zarIrake kisI na kisI eka yA adhika doSoMko ukliSTa karate haiM / kabhI inake tIvra aura zIdhra prakopase AzumaraNa hotA hai / kabhI inake manda prabhAvase zItapitta, koDha, zotha, unmAda, macchau, Adi raktaduSTi vikAra utpanna hote haiM / ye sabhI vikAra mandaviSa athavA kAlAntara prakopI viSake pariNAma haiM / AyurvedameM svabhAvata: viruddha padArthome viSakA ullekha hai / isa viSa ke sthAvara aura jaMgama do mukhya bheda haiM / ina do prakAroke viSake durbala hone para, dehase sampUrNarUpase bAhara na nikalane para, auSadha Adi se viSa vikArake dabAye jAne para, paraMtu Rtu annapAna Adi sahAyaka guNoM se bala mila jAne para zarIrameM unake kAlAntara meM prakopaka lakSaNa svarUpa vikAra utpanna hote haiM / inako dUSIviSa kahA gayA hai| ina do prakAroM ke viSa ke uparAMta eka gara nAmakA eka aura prakAra bhI hai / yaha gara nAmaka viSa svabhAvataH hitakara padArthoMke bhI anucita saMyoga athavA saMskArase utpanna hotA hai / ataH isa prakArake viSako saMyogaja athavA kRtrima viSa kahA gayA hai / aneka prakArake AhAra dravya svabhAvata: guNayukta tathA hitakArI hote hue bhI anucita saMyoga athavA saMskAra se viSa prabhAva utpanna karane lagate haiM / isa prakAra anna ke bhI kabhI viSa banane aura viSake bhI kabhI rasAyana bananekA mukhya AdhAra ucitAnucita saMyoga aura saMskAra hI hai / isIkA zAstrakAroMne yukti aura ayukti zabdoM dvArA ullekha kiyA hai| For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar dehakI sthiti, doSa kI sthiti, auSadhakI mAtrA tathA nityaga-Avasthika kAlakI sthiti ityAdikA vicAra karake ucita mAtrAmeM ucita kalpanAmeM dravya ke prayogako yukti aura isake viparIta ayukti kahate hai| viSakA amRtIkaraNa yuktikA udAharaNa aura anna auSadha Adi amRta rUpa padArthokA viSarUpameM pariNAma ayuktikA udAharaNa hai| . prastuta prakAromeM sthAvara aura jaMgama viSakA anupAnamaMjarIme spaSTa ullekha kiyA gayA hai| daMSTriIviSa kA bhI jaMgama viSa meM samAveza kiyA hai / pakva-apakva dhAtu-upadhAtu bhakSaNa janya viSakA samAveza zAstrokta 'gara' viSameM kiyA jA sakatA hai| AcAryazrI vizrAmane gara zabdako nAma mAdhase kahIM bhI ullekha nahIM kiyA, yaha AzcaryakI bAta hai| inhoMne viSajanya vikAroMkI sUcImeM zotha pAMDu AdikA nirdeza dUSaviSa athavA kAlAntara prakopI viSajanya vikAroM ke rUpa hI kiyA hai| viSa ke tatkAla prabhAva dAha, zUla, raktastrAva, mUrchA, mRtyukI cikitsAkA yahAM para (sarpa- vRzcika-mAkhu prAdike viSaja vikAroM ko choDakara) varNana karanA granthakArako abhISTa nahIM pratIta hotaa| dUSIviSakA bhI nAmollekha na honA eka AzcaryakI bAta hai| isa granthake lekhaka prAcAryazrI vizrAmajI kA pramukha rUpase kAya cikitsaka honA inake vyAdhinigraha aura anupAnamaMjarI nAmaka do granthoM ke varyAlocanase nizcita hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan azuddha dhAtu-upadhAtuke prayogase tathA mithyA anupAnase vyAdhiyoMkI utpatti dekhakara unake zamanArtha inhoMne viSoMkI cikitsA batAI hai / isase Ayurvedake anya aMga agadataMrake bhI jJAtA aura viSa cikitsaka honA inakI eka vizeSatA hai| dhAtu-upadhAtuoM ke ucita anupAnake sAtha prayogako cikitsA tatva ke rUpameM pradarzita karane ke inake tAtparyakI pUrti inake dvArA pradarzita dhAtuupadhAtuke zodhana mAraNa ke prakAroMse bhI hotI hai / isa prakAra rasazAstra, aura auSadha nirmANake karma mArga se bhI inakA paricita honA siddha hotA hai / sarala anuSTubha chaMdomeM eka eka viNake eka yA do yogoMkA ullekha kara apane anubhavako saMkSepameM prastuta karane ke prayatnameM bhI chandobhaMga, vibhakti vacana-kriyA AdimeM azuddhi Adise isa granthakArakI saMskRta bhASAmeM Avazmaka prabhutA yA prakANDa pANDitya samarthita nahIM ho sakatA / hindI anuvAda isa grantha kI eka aisI pratimeM gujarAtI anuvAda bhI prApta huA hai / isa mUla granthakAra ne hI yaha gujarAtI anuvAda kiyA hai yaha kisI bhI saMketase sUcita nahIM hotA aura kisI dUsare lekhaka kA bhI saMketa prApta nahIM hotA hai / isI gujarAtI anuvAdakI sahAyatAse pATha zodhana tathA gujarAtI anuvAdakAlaparyanta ke granthakartA ke abhiprAyako samajhane meM sahAyatA prApta huI hai / isIkI sahAyatAke AdhAra para hI hindI anuvAda Apake samakSa prastuta For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar anupAnamaMjarIke vivAdAspada viSaya anupAnamaMjarImeM khanija dravyoMke dhAtu aura upadhAtu isa prakAra do varga diye haiM / rasazAstra ke prAcIna aura arvAcIna granthome kisI bhI granthame isa prakAra kA vargIkaraNa nahIM kiyA gayA hai / rasazAstrAke granthomeM diye gae vargIkaraNase sarvathA navIna vargIkaraNa isa anupAnamaMjarIme dRSTigocara hotA hai / carakasaMhitAmeM jAMgama, audbhida, aura pArthiva (bhauma) isa prakAra auSadha dravyoMkA vargIkaraNa kiyA gayA hai| inhIM dravyoMko punaH zArIrika vizeSatA ke AdhAra para vargIkRta kiyA gayA hai / daMSTrI, viSANI, ekazapha, sarIsRpa, bilezaya, Adi jaMgamake mUlinI, phalinI, kSIri, puSpavarga, pallava, tvakvarga, kaNTaka, tRNa, Adi udbhidake, dhAtu upadhAtu, rasa, uparasa, ratna, uparatna, viSa, upaviSa, kSAra Adi rUpameM khanija-bhUmija yA pArthiva dravyoMkA vargIkaraNa karanekA pracAra nighaNTu ora rasazAstra ke vikAsa se huA hai / AcAryazrI vizrAmake sAmane isa grantha kI racanA ke samaya rasa, dhAtu, viSa, ratna aura inake avAntara varga uparasa, upadhAtu, upaviSa, uparatna Adi ke lie kisI eka nizcita paribhASA kA honA pratIta nahIM hotA / isa prakAra isa grantha meM granthakArane khanija dravyoMke vargIkaraNakA eka svataMtra mArga hI apanAyA haiM / prathama samudeza prastuta granthake prathama samuddezameM sAta dhAtuoMkA ullekha tajjanya vikAra varNanake prasaMgameM kiyA gayA hai / suvarNa, raupya, tAmra, baMga, nAga, For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 19 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yazada, tathA loha ye sAta dhAtu haiM / pittala, maNDUra, kRpANaloha, piGaga, dhoSa, ina mizra loha jinakA nirmANa kRtrima rUpase hotA hai inakA bhI dhAtuoM ke sAtha isI samuddezameM varNana kiyA gayA hai / dvitIya samuddeza isa granthake dvitIya samuddezameM upadhAtuoMkA ullekha hai inameM pAradakA upadhAtu ke rUpameM sarva prathama ullekha dhyAna dene yogya hai / vastutaH pArada rasa dravya hai / kevala khanija honese yA hiMgula rUpameM yaugika khanijake rUpameM bhUmise prApta hone ke kAraNa tAla, manaHzilA, tuttha, kAsIsa, Adi dhAtuoM ke khanija yaugikoMke sAtha isakA nirdeza bhI upadhAtuke rUpameM kiyA jAnA saMbhavita hai / hiMgula kA isa adhyAyameM kahIM bhI ullekha nahIM hai jabaki pAradakA pArada aura sUta ina do nAmoMse ullekha prApta hai / anya dravyoMmeM malla tathA unake khanija yaugika tAla, manaHzilA, gaMdhaka (bali) abhraka, mAkSika, tuttha, mRddArA ga, kAsIsa, gairika, ina sabakA upadhAtuoMke rUpameM ullekha kiyA gayA hai / isa varga meM muktA aura pravAla jo vAstava meM prANija dravya haiM unakA bhI upadhAtuoMke sAtha ullekha kiyA hai aura rasakarpUra tathA navasAra jo ki kRtrima rUpase nirmANake anantara hI upalabdha hone yogya hai inako bhI upadhAtuke barga meM parigaNita kiyA gayA hai| tRtIya samuddeza isa grantha ke tRtIya samuddezameM ahiphena, bhaMgA, dantIbIja evaM uccaTA Adi viSa kA sthAvara viSake rUpameM ullekha kiyA gayA hai / prAcIna saMhitA For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar granthameM inakA ullekha na honese yaha vizeSa vicAraNIya hai / ina viSoMse zAhagaMdhara aura bhAvaprakAzake anantara AcAryazrI vizrAmajIke kAla paryanta jana sAmAnyakA pUrNataH paricita ho jAnA saMbhavita hai| isI kAraNase viSalakSaNake bhI pracura prasaMga prApta hote hoMge jisako cikitsA yahAM pradarzita kI gaI hai / dantIbIjakA prayoga yUnAnI samparkake anansara hone lagA hai| prAcIna kAlameM dantImalakA ullekha prApta hotA hai| ucca TAkA bhI viSarUpameM prayoga diyA gayA hai| yaha bhAvaprakAzameM upaviSoMmeM nirdiSTa guMjAkA vAcaka pratIta hotA hai| ina sthAvara viSoMke varNana prasaMga meM 'lUka' nAmaka roga kA ullekha hai / yaha sUryatApase utpanna duSTa vAtase utpanna hotA hai aisA spaSTa nirdeza dekara isako sthAvara viSake prakaraNameM diyA hai / isase yaha pratIta hotA hai ki viSaprayogase utpanna dAha, santApa tRSA, zaitya Adi lakSaNoM ke sAmyase aprAsaMgika honepara bhI prasaMgavaMza sadRza cikitsA yogya honese isa lUka rokkA bhI yahAM samAviSTa honA ucita mAnA gayA hai / lUka zabda gujarAtI hindI Adi bhASAmeM garma rUkSa vAyuke lie tathA tajjanya vikAroMke lie bhI pracalita lU zabda kA hI saMskRtIkaraNa pratIta hotA hai / caturtha samuddeza isa grantha ke caturtha samuddezameM jaMgama viSoMmeM sarpa, vRzcika, kukkura, chachaMdara, Alu, jalaukA Adi viSale prANiyoMkA nirdeza hai / isake sAtha zveta For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2.1 bhUSaka patanase honevAle granthiyoMke ugdamakA varNana usa samaya marakI (Plague) nAmaka saMkrAmaka granthika jvarake nirdezakA saMketa vizeSa ullekhanIya haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suzrutameM bhI Akhuke daMzase Akhuke AkArako granthiyoMkI utpattikA varNana hai / parantu vahAM isa grantha meM zveta mUSaka aura usake patanakA nirdeza mahatvapUrNa hai / matkuNa, makkhI, macchara aura Akhu Adiko gharase haTAne ke lie viziSTa prakArakA dIpaka tathA dhUpa taiyAra karanekA nirdeza bhI vizeSa ullekhanIya hai / zira tathA zarIra parake jantu yukA likSAko haTAneke lie lepa tathA auSadha bhAvita vastra dhAraNa karanekA isa grantha meM jo varNana aura vidhAna hai vaha anyatra anupalabdha cikitsA prakAra hai / gujarAtI bhASA meM ziraHstha kRmi yUkAko 'jU' isake sapheda aNDoM 'likSA' ko 'likha tathA dehastha lomamUla meM sveda malase utpanna kRmike lie: savA yA sAvA zabdakA vyavahAra hotA hai / prastuta kRmighna deha lepa ke prasaMga meM granthakArane yUkA aura likSA ko yathAvasthita saMskRta zabdoMse hI parantu sAvA ko sAvA : sAvakA: ina rUpo meM yathAvasthita gujarAtI zabdoM ko hI: saMskRta rUpa dekara prayoga kiyA hai / yaha bhI granthakArake gujarAta prAnta ke nivAsI honA pramANita karatA hai / kA nirdeza vizeSa vicAraNIya hai / " SaTpadI" nAmaka jantuke udarameM jAne se jalodara rogakI utpatti For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "SaTapadI" zabdakA sAmAnya makkhI artha na lekara granthakArane yahAM SaTpadI zabdakA "jU" nAmaka artha liyA hai / manuSyoMke udarameM ziraHstha kRmike pravezase jalodara rogakI prApti lokakalpanAoM meM pracalita hai aura isIkA anusaraNa mAtra hI yahAM kiyA gayA hai / anya kisI prakAra ke anubhava athavA cikitsAparamparAkA samarthana isa kalpanAko prApta nahIM hai / udarastha kRmikA ullekha jAntava viSake prasaMgameM dekara isakI cikitsAke lie ghRSTa kupIla ke pAnakA nirdeza bhI vizeSa rUpase vicAraNIya hai| paMcataMtrakI eka kathAmeM udarastha sarpake nirmUlana ke lie viSatindukakAra ke prayogakA nirdeza hai, paraMtu nighaMTuoM meM kupIlu kA kRmighna ke rUpameM ullekha prApta nahIM hai| sarva prakArake viSoMke pathya varNana ke samaya dhI, dUdha, madhu, zarkarA bhAta, Adi snigdha ojovardhaka bhojanako pathya tathA tela. amla, aura nidrA ko apathya kahA hai / paraMtu kutteke viSameM rUma bhojana, tela aura palAMDako pathya mAnA gayA hai, yaha bhI vizeSa vicAra yogya hai / yahAM loka pracalita prathAkA anusaraNa kiyA gayA hai aisA hI pratIta hotA hai / viSake pradhyameM mAhiSa zakata aura gArdabhazakata ko kisa AdhAra para pathya aura kisa prakAra prayoga yogya mAnA gayA hai yaha bhI spaSTa nahIM kiyA gayA hai / mukhasya amRta (yUka) se daMza sthAnako lipta karane se tatkAla daMza ke niviSa honekA vidhAna bhI isI prakArakI loka pracalita mAnyatAkA hI prativimba hai| For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 23 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSudrajantuke daMza se utpanna zotha meM prAtaH kAla nidrotthita avasthAkA prathama thUka lepana karaneMse daMzake nirviSa honekA pracAra Aja bhI grAmyajanameM dekhane meM AtA hai / yogazAstra meM varNita khecarI mudrA siddha hone para ziraH kuhara se hone vAlA amRtastrAva yogIkA paramapuSTi aura tuSTi dene vAlA mAnA gayA hai / yaha eka viziSTa prakArako yoga sambandhI kriyA viziSTa sthiti prApta jihvA se hI hotI hai / isako sAmAnya rUpameM jihvAke tAlusparza se hone vAle lAlAsrAvase amRta prApti yA isake lAbhoMke rUpameM varNana karanA kaTina hai / paMcama samuddeza isa granthake paJcama aura antima samuddezameM varNana yogya viSayako do vibhAgoM meM vibhakta kiyA gayA hai (1) dhAtu - upadhAtuoM kA zodhana aura mAraNa ( 2 ) rogAnusAra auSadhAnupAna / zodhana anya granthoMmeM tela, taka, Adi jina pAMca dravyoMkA zodhanake lie upayoga diyA gayA hai unameM prathama dravya telako chor3akara isa grantha meM prathama triphalA kvAtha ko liyA gayA hai / anya grantho meM tailase prAraMbha karake antima zodhana kulatthakvAtha pratyeka meM sAta vAra tapA kara nirvApase karanekA vidhAna hai jabaki anupAna maMjarIkArane yahAM gomU se prAraMbha kara kAjIko dvitIya sthAnameM rakhate haiM / kulatthakvAtha tRtIya aura tatra tathA antameM triphalA kvAtha meM puna: punaH tapAkara nirvANa karanekA vidhAna kiyA hai / For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anyatra sAta sAtavAra nirvApa karanekA vidhAna kiyA gayAhai paraMtu yahAM isa grantha meM nirvApa sambandhI kisI nizcita saMkhyAkA nirdeza nahIM hai / jAraNa anyatra prasiddha jAraNa kriyA ke nirdezake binA hI sIdhe hI zodhana ke manantara mAraNakA hI ullekha kiyA gayA hai / mAraNa lohakA 3 gajapuTameM maNDaske 1 majapuTa meM tatkSaNa mAraNa ke nirdezako vikA dAspada aura prAyogika parIkSAko anantara hI svIkAra yogya mAnanA cAhiye / baMga ora nAgakI zveta bhasmakA nirdeza kiyA gayA hai| inakA mAraNa do upaloM ke puTa se hI batAyA gayA hai| baMga ke lie zuSka nimba patra ke gole ke madhyameM rakha kara tathA sIse ko apAmArgake zuSkapatrake gole ke madhya meM rakhakara do upaloM ke puTa hI bhasma bananekA nirdeza atyanta sarala hone parabhI prAyogika parIkSaNake anantara hI svIkAra yogya mAnanA cAhiye / yazadako lohekI kaDAhI meM DAlakara eka prahara paryanta truTI (ilAyacI) ke cUrNake sAtha agni denekA vidhAna Adhunika kAlake jAraNake samAna hI hai / yAdhunika kAlameM jAraNake anantara mAraNa avazya karanekA Adeza hai paraMtu isa granthameM kaDAhImeM hI bharama bananekA sarvathA navIna prakAra hI pradarzita kiyA gayA hai| isa grantha ceM. utthApana viSayaka varNanameM mizrapaMcakameM se guDa aura guMjA ko choDakara ghRta-mAkSika-TaMkaNa ina tIna dravyoMke sAtha mardana karake tIvra For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar agnise dhamana karanekA pariNAma-mRtadhAtuzcajIvati -isa vAkyase dhAtuke puna-- rjIvana yA punarutthAna kA vidhAna kiyA gayA hai / yaha niruttha yA apunarbhava ke pAramparika vidhAnase sarvathA viruddha athavA azrutapUrva prakAra hai / mRtadhAtu (zuddhabhasma) banane para usakA ukta dravyake sAtha dhamana karane para bhI puna:dhAtubhAva yA jIvana nahIM hotA / ata eva niruttha yA apunarbhava kahA jAtA hai aura isake punarjIvita honeko utthAna kahA jAtA hai / yadi dhAtu pUrNarUpase mRta nahIM hai to jIvita hai aura ata eva auSadhakarma ke lie ayogya hai aisI rasazAstra kI paraMparA hai| isa pUrva paraMparAse sarvathA viparIta dhAtuke punarjIvanakA pradarzana AcAryazrI vizrAmake svayaMkA bhrama-lekhadoSa athavA pATha bheda kA pramANa hai| isake anantara pArada abhraka aura haritAlake mAraNake viSaya meM bhI AcAryazrI vizrAma ne kucha apanA hI svataMtra prakAra pradarzita kiyA hai / pAradameM sAta kaMculikA (kaMcuka)doSakA astitva vaha mAnate haiM aura saMskAra hIna pArada sevanase kuSThAdi vividha roga tathA mRtyu hone kA bhI mAnate haiM / parantu kevala kumArIrasake sAtha mardana karane se ina kaMcuka doSoM kI nivRtti kA varNana kiyA hai / isa kriyA mardana kriyAkI AvRtti aura kAlamaryAdA Adike pramANa yA saMkhyAkA nirdeza nahIM hai / isa granthameM pAradakai SaD yA SoDaza saMskArameM se kevala mardana saMskAra aura vaha bhI kevala kumArIsvarasake sAtha karanese hI pAradazuddhi kA kathana atizayokti pUrNa hai / tadanantara mAraNake lie loha pAtra meM gandhakake sAtha ardhaghaTIkA paryanta tIvra agnise gardana karanese sUta bhasma banatI hai aura isase AzcaryakAraka lauhaniyA For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (lohasiddhi) aura vyAdhinAzana tathA rasAyana prabhAva ( dehasiddhi ) hotA hai isa prakAra sAdhikAra kathana kA AdhAra unakA apanA anubhava hone para bhI viziSTa vizvajanoMke parIkSA aura prAyogikake anantara hI svIkAra yogya hai / vastutaH ukta varNana balijAraNake sAtha samAna hai kintu bali jArita pArada kA bhI kajjalI sindUra Adike rUpameM hI vyAdhi nAzanake liye paramparAse siddha hai isa grantha meM nirdiSTa prakAra sarbathA navIna hai / * abhrakakA bhI koI svataMtra zodhana dhAnyAdhIkaraNa Adi na dekara kevala akaMkSIra meM mardana karake cakrikA banAkara arkapatra meM lapeTa kara sAtavAra gajapuTa denese hI bhasma banane kA kathana kiyA gayA hai / haritAla kI bhasma banAne ke vidhiko vizeSatA yaha hai ki yaha bhasma zveta varNakI aura mUla dravyase 1/8 mAtrA meM banatI hai / isa bhasmakI auSadha rUpameM mAyA bhI 2 cAvala 1/3 rattI batAI gaI hai / bhasmavidhi ke lie hara tAla aura pippalI cUrNa eka kapaDekI poTalI meM bAMdhakara taila, cUnekA pAnI, zarkarA jala, pratyekameM sAta sAta dina rakhanese zudhdhi hotI hai / isake anantara isako nikAlakara dhokara kharalameM sAtha 5/dhRtake sAtha mardana karanA isake anantara dugdha, madhu aura zarkarA pratyekake sAtha mardanakara cakrikA banAnI cAhiye / isake anantara arkapatra upara nIce saMpuTake rUpameM rakhakara gajapuTa denekA vidhAna kiyA hai / isake anantara mRttikA kapAlameM rakhakara agni denese zveta bhasma banane kA nirdeza kiyA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gajapuTa kI agni tIvra hotI hai aura yaha agni adhika kAlasthAyI hai / haratAlakA isa prakArake agnipara bhI sthira rahanA vizeSa vicAraNIya hai / isa lie yaha viSaya rasazAstrAke yogya parIkSaNake anantara hI svIkAra yogya mAnA jAnA cAhiye / mRta haritAlake guNavarNanake AdhAra rUpa zloka zabdazaH rasaratnasamuccayake hI uddhRta kiye gaye haiN| anupAna sambandhI viSaya varNanake samaya vividha rogoMmeM pradhAna auSadha ko rogAnusAra yogya anupAnake sAtha dene ke vidhAnake sAtha zUla, jvara, vAta, zvAsa, zItaroga, meha, tridoSa, Adime eka eka viziSTa dravyake anupAnakA varNana vAgbhaTake antima adhyAyameM nirdiSTa rogAnusAra anupAna kA chandobheda aura zabdabhedase arthazaH anukaraNa hI hai / isa graMthameM takrameha, * zvasanaka, zItaroga, Akhupatijanita graMthi, aMganAmadanameha ( yonimeha) Adi rogoMke navIna prakAroMkA varNana kiyA gayA prasiddha saMhitA granthoMmeM pramehake vIsa prakAroMke takrameha nAmakA saMketa nahIM hai / uttarakAlIna baMgasenameM isake pracArakA prAraMbha draSTigocara hotA hai / isa graMtha meM aMganAmadanameha aura isI granthakArake anya vyAdhinigraha nAmaka grantha meM yonimeha nAma prasiddha zvetapradarake lie isa granthakArake dvArA nirmita navIna zabda hai / pradarazabdase sAmAnya rUpameM raktapradara aura zvetanAvake lie prAcIna rAnthoMmeM zleSmalA, upaplutA Adi yonibhedake dvArA hotA hai / prastuta For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 28 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir granthakAra ke dvArA sthAnagata meha ke kathana ke lie aMganAmadanameha aura yonimeha Adi zabdoMkA prayoga isakI apanI kalpanAzIlatAkA paricAyaka hai / zvasanaka zabda zvAsa rogake hI vAcakake rUpameM athavA zvasana sanni pAta (nyUmoniyA) ke vAcakake rUpameM navIna zabda nirmANa hai yaha bhI eka prazna hai / madhuke sAtha trikaTukA anupAna donoM paristhitiyoM meM ucita hai / zItaroga - zItAMga yA atisvedase aMgoM ke ThaMDe par3a jAne kI avasthA kA nirdeza aura isa avasthAmeM tatkAla uSNatA lAne ke hetu uttejaka tAmbUla patrako marica cUrNake sAtha anupAna ke rupameM prayoga ucita pratIta hotA hai / isa prakAra isa vivaraNase yaha paMcama samuddeza rasataMga tathA kAyacikitsA ke anusaMdhAnakartAmoM ke lie paryApta UhApoha aura navIna anusaMdhAna ke lie kAryakSetra prastuta karatA hai / anupAna zabda ( zAstrIya artha ) anupAna zabda se bahAyI sammata paribhASA ke anusAra yadAhAraguNaiH pAnaM viparItaM tadiSyate / annAnupAnaM dhAtUnAM dRSTaM yanna virodhi ca // ca. sU.a. 27-329 yahAM anupAna zabda annAnupAnake lie haiM jo AhArake uparAMta pAna kiyA jAne vAlA eva padArtha jo usa bhukta annako pacAne meM sahAyaka aura usake abhISTa guNako saralatAse prApta karAne vAle aura virodhI guNako viphala For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karane vAle zarIropakAraka dravya ke lie prayukta kiyA gayA hai| ___ isI prakAra auSadha ke sahAyaka banakara usake abhISTa guNako parivaddhita karane vAlA tathA virodhI guNako aparuddha karanevAlA drava padArthabhI auSadha athavA bheSajAnupAna kahA jA sakatA hai / madhu, dhRta, taila, ye tInoM dravya tIna doSoMke auSadhoMke lie sarva sammata anupAna prAcIna kAlase vyavahRta kevala jala anna aura auSadhakA svabhAva siddha anupAna hai| vaidya paraMparAmeM dravyake apekSita guNake anurupa dUdha, madhu svarasa kapAya Adi bhI anupAnake rupameM prayukta hote haiM / rasataraMgiNIkArane 6 taraMga zloka 199-202 sahapAna tathA anupAna isa rUpameM sUkSma draSTise do bheda kiye haiN| yaha vizeSa avadheya hai / ina donoMse bheSajakA, 'upabRMhaNa' kArya zaktikI vRddhikA varNana karate hue saha pAnase bheSajake sUkSma kaNa jisa dravyake sAtha milakara zarIrameM zIghra prasArita hoM vaha sahapAna tathA mukhya auSadha ke sahAyakake rUpameM rogaharaNa samartha viziSTa auSadhakA dravarUpame svarasa katha, Asava, ariSTa, kSIra prAdi rUpama uparase pRthak rupame pAna kiyA jAya jisase rogaharaNa zIghra aura sarala ho sake usako anupAna zabdase vyavahRta kiyA jAtA hai / __ anupAnakI mukhya vizeSatAko pradarzita karate hue agniveza maharSine AhAraguNoMse viparIta kintu vizeSakara dhAtuoM ke lie aviruddha dravya anupAna kahA jAtA hai / isase usa dravyake pAcanameM aura zarIra meM zIghratA pUrvaka prasAra For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org hone meM sahAyatA hotI hai tathA usa dravyakA pariNAma sukha kara hI hotA hai aura aniSTa pariNAmoMkA vAraNa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anupAna maMjarIkAra kI draSTimeM bhI anupAna zabda caraka suzruta tathA rasazAstra kI paraMparA ke anusAra hI arthavAcaka ke rUpameM hI paMcama samuddezameM zuddha mArita ghAtuoM ke vividha rogoM meM prayogakeM samaya vividha kaSAyoMke rUpameM ullikhita kiyA hai / isake uparAMta bhI isa granthakArakI prAraMbhika pratijJA zloka me azuddha dhAtU - upadhAtu janita athavA sthAvara jaMgama viSake phala svarUpa utpanna vikAroMke zamanArtha prastuta vividha yoga bhI anupAna zabda vAcya hai / isa prakAra isa granthakArane anupAna zabdakA vyApaka artha meM prayoga kiyA hai / anupAnamaMjarIme upamA isa anupAna maMjarIkArane auSadhiyogoMkI prazasti ke lie kucha upamAoMkA nirdeza isa prakAra kiyA hai / yathA bhAnUdaye tama: 1/4 tamaH sUryodaye yathA / vyAdhinigraha 119 tamaH candrodaye yathA / 1/8 timiraM sAdhusaMgamAn 1 / 9 pAtakaM guruvandanAt / 1/15 snAnAddehamalaM yathA / 1/12 For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar isa prakAra dhAtu janita vikAra aura sthAvara jaMgama viSa vikAroM ke zamanArtha prayukta prauSadha se prApta hone vAlI zAntiko uparivarNita rUpameM upamA dvArA prazaMsita kiyA hai / isase anupAna maMjarIkArakA sAhitya sevI aura saMvedanA prApta sahRdaya kavi honA samarthita hotA hai / anupAnamaMjarI hastaprata - anupAna maMjarI kI cha : hasta prata aura eka jIrokasa kApI isa prakAra sAta pratiyAM hameM prApta huI haiN| ina pratiyoMmeM cAra hastalikhita pratiyAM gulAbakuMvarabA Ayurveda sosAyaTI jAmanagara ke saMgrahAlayase aura do prati goMDala ke sarakAra dvArA prApta hasta likhita pustaka ke saMgraha se prApta huI haiN| isa prakAra cha hasta prata hamAre vibhAgako prApta hone ke uparAMta eka jIrokasa kApI iMDiyA Aphisa lAyabrerI laMdana se maMgavAI gaI / isa prakAra isa anupAna maMjarI ke prakAzana kArya kI sahAyatAke lie sAta pustakoM kA saMgraha kiyA gyaa| ina sAta pustakoM ko" ka" se" ja" taka nAma diyA gayA hai / ina sAtoM pustakoMkA kramazaH vistRta paricaya Age deMge / goMDalase prApta do hasta pratameM eka apUrNa hai| isa pratimeM do samuddezahI prApta hote haiM / eka prati lipikAra, lekhaka, lekhana kAla Adike nirdeza ke sAtha sarvAga saMpUrNa suvAcya akSaroM se yukta hone se Adarza prati ke rUpameM ka pustakake nAmase svIkRta kI gaI hai / apUrNa hasta pratako kha-nAmase saMketita kiyA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gulAbakuMvaracA Ayurveda sosAyaTI jAmanagara ke saMgraha se prApta cAra hasta prati meM do hasta prati mUla pustaka ke prAcIna anulekhana ke rUpa meM prApta huI hai / inameM eka kaccha nivAsI gurujI zrI pU. mUlajI lAlajI celA dvArA saMvata 1861 ke ASADha zukla 5 guruvArake tithi samaya nirdeza ke sAtha devanAgarI lipimeM anulekhana kI gaI hai / isa prAtako ga nAma se saMketita kiyA gayA hai / dha ke rUpameM saMketita hastaprati gulAbakuMvarabA Ayurveda sosAyaTI jAmanagara se prApta dUsarI prati hai / yaha prati devanAgarI lipimeM saMpUrNa rUpameM prApta hai / isa prati kI vizeSatA yaha hai ki isameM mUla grantha kA gujarAtI bhASA anuvAda bhI pratyeka padya ke sAtha diyA gayA hai / ca aura cha pustaka ke rUpameM saMketita prati gulAba kuMvarabA Ayurveda sosAyaTI jAmanagarakI sthApanA ke anantara sosAyaTI ke hI karmacArI zrI vrajamohanaprasAda vaidyarAja tathA zrI janmazaMkara zuklake dvArA sana 1943 ke AsapAsa gha pratikA anulekha mAtra hI hai / ja pustaka ke nAmase saMketita prati puADa zrI gurunAtharAvakI anumati se madrAsa bAvilla rAmasvAmI enDa sansa mudraNAlaya ke dvArA prAMdhra bhASAmeM bhASAntara ke sAtha vI rAmasvAmI zAstralu enDa sansa ke tatvAvadhAna meM sana 1915 meM madrAsa meM telugu lipimeM mudrita aura inDiyA Aphisa lAyabrerI laMdana meM surakSita pratikI jIroksa kApIke rUpameM hamAre vibhAga dvArA prAptaH kI gaI hai / graMthakartA. graMtharacanA kAla aura sthAna AdikA saMketa denevAle anya For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratiyoMmeM prApta zloka isa pratimeM prApta nahIM hote haiM / isa prakAra ka se ja paryanta saMketita hasta pratiyoMkA sAmAnya vivaraNa diyA gayA hai / ina sabhI pratiyoMkA vizeSa vivaraNa prApta puSpikAoMke sAtha mAge diyA jA rahA hai / (ka) 1, GON. 1, prati - saMpUrNa pRSTha - 12, pratipRSTha paMkti - 9 - 29 akSara prAyaH parimANa - 4" x 8" 10'7 se. mI. x 20.5 se. mI. lipi - devanAgarI bhASA - saMskRta lipikAra -bADI kAlIdAsasya AtmajaH magana lipikaraNakAla - Azvina kRSNapakSa saMvat 1861 (kha) 2, GON. 2, prati - khaNDita pRSTha - 4 pratipRSTha paMkti 5. parimANa 33" x 10" 9 me. mI. x 24.5 se. mI. lipi devanAgarI bhASA saMskRta lipikAra anirdiSTa (ga) 3, GAS 3, prati saMpUrNa pRSTha 10, pratipRSTha - paMkti 8 akSara 36. parimANa - 4:" x 10." lipi - devanAgarI bhASA saMskRta lipikAra - gurujI zrI pU. mUlajI lAlajI celA lipikaraNakAla - 1861 varSe ASADha zuda 5 gurau For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra (gha) 4 5 (cha) 6 www.kobatirth.org 34 GAS Y prati saMpUrNa pRSTa 12 pratipuSTa paMkti 7 akSara 31 parimANa - 5 " x 11 / " lipi devanAgarI bhASA saMskRta ( gujarAtI anuvAdayukta ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir GAS 5 prati saMpUrNa pRSTha - 15 pratipaSTha - paMkti 6 akSara 30 parimANa 43 x 11" lipi - devanAgarI bhASA saMskRta ( gujarAtI anuvAdayukta ) lipikAra zukla janmazaMkara harizaMkara jAmanagara GAS 6 prati saMpUrNa pRSTha 12 pratipRSTha paMkti 13 akSara 37 parimANa 5 " x 11 " lipi devanAgarI bhASA saMskRta ( gujarAtI anuvAdayukta ) lipikAra rAjavaidya vrajamohanaprasAda AyurvedazAstrI lipikAla 22-7-43. prati saMpUrNa inDiyA hAusa lAyabrerI jIroksa prati (ka) puSpikAsaMgraha pratyeka hastapratake prAraMbha aura aMtameM prApta honevAle maMgalAcaraNa aura upasaMhArakA nirdeza karanevAle saMdarbhakA vivaraNa yahAM prastuta hai / ( ka ) grantha prAraMbha :- zrI gaNezAya namaH / zratha anupAna maMjarI prAraMbhaH / For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar anya samApti - iti zrI anupAna maMjaryA dhAtRpadhAtu mAraNa rogA nupAna sahitaM paMcamopadezaH saMvadaSTAdaze varSe nAga cAdhikeSTike AzvanAyA pare pakSe adrizUrasaMjJike / / iti samAnaH / / leM. travADI kAzIrAmasya Atmaja magana AtmapaThanArtha / zrIrastu zrI kalyANamastu / (kha) grantha 'prAraMbha granthasamApti zrI gaNezAya namaH / samuddeza 2 zloka-15 paryanta prAyaH apUrNa (ga) anya prAraMbha:- zrI gaNezAya namaH / zrI dhanvantariye namaH / grantha samApti :- iti zrI anupAna maMjaryA dhAtUpadhAtumAraNaM rogA nupAna prakarNa nAma paJcama samuddezaH // 5 // saMvat 1861 varSe ASADha zuda 5 gurau|| gurujI zrI pU. lAlajI celA mUlajI paThanArtha lekhaka pAThakayoH zubhaM bhUyAt ||shrii|| grantha prAraMbha: zrI gautamAya namaH / zrI gurubhyo namaH / zrI dhanvanta rAya nmH| grathi samApti :- iti zrI anupAna maMjaryA dhAtuupadhAtu mAraNaM rogAnupAna prakarNa' nAma paJcamA samuddezaH // iti anupAna maMjarI saMpUrNA / / (ca-cha) (ca-cha) prati (gha) pustaka kA anulekhana mAtra hI hai| (ja) grantha ke prAraMbha meM namaH Adi aura grantha samApti ke samaya, lipikAra, For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan lipikAla AdikA nirdeza nahIM hai / yaha grantha iNDiyA Aphisa lAyabarI laMdana se jIroksa kApIme prApta kiyA gayA hai / isa prakAra hamAre vibhAgako prApta hasta prati vivaraNa prastuta hai| ina pratiyoMmeM prathama ka- nAmase saMketita pratiko Adarza mAna kara anivArya Avazyaka parivartanake sAtha yathAvasthita rUpameM mudrita karanekA prayatna kiyA gayA hai / isa ka- pratiko Adarza mAnanese isa pratimeM anupalabdha aura anya pratiyome' samupalabdha pAThako golAbhivAra ke cihnameM aMkita kara mudrita kiyA gayA hai aura isa adhika pAThako bhI mUla pAThake hI samAna anUdita kiyA gayA hai / mula pratiko ka nAmase nirdiSTa kiyA hai, aura anya cha pratiyoM ko kha, ga, gha, ca, cha, ja, isa prakAra saMketita kiyA gayA hai| ina sAta prati yoM meM ka prati ko Adarza mAna kara anya pratiyoM ke sAtha adhika athavA alpa pATha bheda kA prati pRSTha nirdeza kiyA hai| isa vivaraNa ke anusAra hasta likhita pratiyoM ke kramanidhAraNake anantara bhanupAna maMjarI nAmaka grantha ko mudrita kiyA gayA hai| a pustaka vizeSa vivaraNa zrI kRSNagopAla Ayurveda bhavana dvArA prakAzita svAsthya nAmaka mAsika ke aktUbara 1970 ke aMkameM zrI kavirAja rAjendraprakAza A-bhaTanAgarake anupAnamaMjarI ke viSaya meM eka lekha prakAzita huA hai| isa lekha meM anupAnamaMjarIkI udayapura sthita prati saM. 1472 ke anusAra eka vivaraNa diyA For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra udayapura sthita samuddeza 37 gayA hai isa vivaraNa ke sAtha hamAre vibhAga dvArA prakAzita isa prastuta anupAna maMjarIkA vivaraNa diyA jAtA hai jisase vijJa pAThakoMkA kucha lAbha hogA / 6 C 1 (a) pustaka samuddeza 1 2 3 4 1 3 g or l www.kobatirth.org - anupAna maMjarI prati zloka saMkhyA 16 22 32 36 34 8 151 zloka saMkhyA 15 21 24 * 33 120 25 10 24 275 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastuta prakAzana samuddeza zloka saMkhyA 1 For Private And Personal Use Only 3 I 16 22 19 pra 4 135 isa prakAra ( ja ) pustaka meM sarvAdhika ATha prakaraNa aura sarvAdhika 275 zloka saMgraha haiM /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa prakAzanake samaya (ja) pustakake nAmase saMketita prati inDiyA prAphisa lAyabrerI landanase dIrghakAla paryanta ke patravyavahAra aura kaThina parimase jIroksa kApI ke rUpameM prApta kI gaI hai| ___ yaha prati bA. rAmasvAmI zAlulu enDa sansa madrAsa dvArA sana 1915 meM telugu anuvAdake sAtha telugulipimeM hI saMskRta pATha ke sAtha sarvaprathama mudrita kI gaI hai / isI pratiko inDiyA Aphisa lAyabrerI meM surikSata rakhA gayA hai aura isIkI jIroksa kApI hamAre vibhAgako prApta huI hai / hamAre vibhAgako prApta telagulipikI isa pustakako hamAre yahAM ke C. C. R. I. M. H. ke sAhitya saMzodhana vibhAgake sahayogI kAryakartA zrI pratApa reDDI ne devanAgarI meM parivartita kara denese isa prakAzanameM paryApta sahAyatA milI hai / isa ja pustakase yaha eka bAta jAnane yogya hai ki jisa pustakako gujarAtameM 200 varSa paryanta mudrita honekA avasara prApta nahIM humA vaha. pustaka telugu lipimeM sampUrNa rUpame mudrita huI hai / isa pratiko dekhanese yaha bhI pratIta hotA hai ki mUla pustakase isa pratime paryApta parivartana huA hai / gujarAtake lekhaka kI pratikA madrAsameM jA kara parivartita rUpameM mur3ita hAnA ina donoM prAntoM ke pArasparika sAMskRtika sambandha aura donoM prAntoMke vidvAnoMkI pArasparika guNagrAhitAkA paricAyaka hai / madrAsa kI pratimeM bhASA tathA lipi bheda hone para bhI cokkhama, sandesarA, sAvA, paTasana grAdi gujarAtI zabdoMko yathA vasthita rUpameM rakhakara yathArthA meM hI guNajJattAkA pradarzana kiyA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa ja prati meM prakaraNa saMkhyA ATha aura zloka saMkhyA 275 hai jo sarvAdhika hai| ___ ja - pratimeM pigavikArazAnti aura mallavikArazAntike kucha zloka mahIM hai / ja- pratike tutIya prakaraNa ke 3, 5, 6 zloka yahAMkI prastuta pustaka kI TippaNI meM hai| zloka 11, 12, yahAkI pratimeM nahIM haiN| ja -- pratike caturtha prakaraNameM yahAMko prastuta pratike 1, 12, 25, 26 aura 30 ye pAMca zloka nahIM hai| ja- pratike paJcama prakaraNameM eka mAtra pratijJA athAtaH saMpravakSyAmi dhAtUpadhAtumAraNam / rogANAmanupAnaM ca saMkSepAtkathyate'dhunA / / 1 isa zloka ko choDa kara yahAM kI prastuta prati ke sAtha kucha bhI samAna nahIM hai| paJcama prakaraNameM pradarzita dhAtu, upadhAtu ke zodhana mAraNa ke varNana prakAra yahAM kI prastuta prati se sarvathA bhinna hai / ___ja - pratike chaThe prakaraNa meM upadhAtu zodhana mAraNa sambandhI vivaraNa diyA gayA hai / yaha vivaraNa yahAMkI prastuta prati ke paJcama prakaraNaseM sarvathA bhinna hai| ja - pratike sAtaveM prakaraNameM pathyApathyake nava zloka diye gaye haiM / ina zlokA ullekha yahA~kI prastuta prati ke pAMcaveM prakaraName kiyA gayA hai| For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ache ja - patikA AThavAM prakaraNa paribhASA prakaraNa hai| isa prakaraName magadhamAna, kaliMgamAna AdikA varNana kiyA gayA hai| isa viSaya kA ullekha mahAMkI prastuta pratitameM nahIM hai / isa pratitakA AThavAM prakaraNa bhAvaprakAzake mAna sambandhI paribhASA prakaraNake sAtha zabda - artha - aura kramase itanA samAna hai ki sIdhA bhAvapakAzase hI udta kiyA jAnA samarthita kiyA jA sakatA hai / prastuta prakAzanake anta meM 1 se 8 pariziSTome khanija, prANija audbhida dravya, tathA anya dravya, sthAvara aura aMgama viSa, dhAtu upadhAtukI rasazAstrIya paribhASA vikArazamanArtha anupAna, aura vividha roga aura anupAna Ada viSayoMko spaSTa karaneke hetu vistRta tAlikAeM de dI gaI haiM / isase pAThakoMkA mUla granthake Azaya samajhanemeM sahAyatA honekI AzA hai / .... isa prakAra yathA zakya vistRta vivaraNake sAtha yaha anupAna maMjarI nAmaka pustaka Ayurvedake viziSTa vidvAna aura anusaMdhAna kAryameM saMlagna parizramazIla vicArakoMke samakSa mudrita rUpameM prastuta karate hue hama parama sukha aura saMtoSakA anubhava karate haiN| svAtaMtrya rajatotsava 15-8-72 jAmanagara. vi. ja. ThAkara, adhyakSa sAhitya saMzodhana vibhAga (maulika siddhAnta ) gujarAta Ayurveda munivarsiTI jAmanagara. For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayAnukramaH kramaH viSayaH pRSThasaMkhyA prathamaH samuddezaH . maMgalAcaraNam 2 granthaprayojanavarNanam 3 suvarNavikArazAntiH 4 raupyavikArazAntiH 5 tAmravikArazAntiH 6 mAgavikArazAntiH 5 baMgavikArazAntiH 8 mAravikArazAntiH 9 tridhAtuvikArazAntiH 1. ayovikArazAntiH 1, maNravikArazAntiH 12 kRpANikAlohavikArazAntiH 13 piMgavikArazAntiH 14 ghoSavikArazAntiH dvitIyaH samuddezaH 15. malasaMyuktapAradavikArazAnti 16 sUtavikArazAntiH For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kramaH viSayaH pRSThasaMkhyA 1.-11 17 tAlavikArazAntiH 18 manaHzilAvikArazAntiH 19 balivikArazAntiH 20 abhrakavikArazAntiH 21 mAkSi vikArazAntiH 22 zilAjatavikArazAntiH 23 mallavikArazAntiH 24 rasakarpUravikArazAntiH 25 tutthakavikArazAntiH 26 mRdAsaMgavikArazAntiH 27 navasAra-mati-garika-kAsIsa-kAca-taurI-vikArazAntiH 28 muktA-pravAla-hIrakavikArazAntiH 11 11 11-12 12 13-14 tRtIyaH samuddezaH 29 nAgaphenavikArazAntiH 3. dhattUravikArazAntiH 31 vatsanAbhavikArazAntiH 12 bhallAtakavikArazAntiH 33 bhaMgAvikArazAntiH 34 uccaTAvikArazAntiH 35 madyavikArazAntiH 14-15 15 15-16 For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kramaH viSayaH pRSThasaMkhyA 16-17 17 36 pUgIphalavikArazAntiH 37 kodravavikArazAntiH 38 karNavIravikArazAntiH 39 vajivikArazAntiH 40 snuhyavikArazAntiH 41 dantIbIjavikArazAntiH 42 kocakavikArazAntiH 43 lUkarogazAntiH 44 zItalAdAhazAntiH 17-18 20-21 22-23 23-24 caturthaH samuddezaH 45 pannavakArazAntiH 46 zvAnaviSavikArazAntiH 47 umaragataduSTajantuvikArazAntiH 48 vRzcikaviSazAntiH 49 gRhagodhikAviSazAntiH 50 saraThaviSazAntiH 51 mUSakaviSazAntiH 52 zvetamUSakaviSazAntiH 53 siMhabAlaviSazAntiH 54 bhrAmarImakSikAviSazAntiH 24 24 24-25 25 For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - kama . viSayaH pRSThasaMkhyA 55 karNapraviSTakharjUraDaMkadUrIkaraNopAyaH 56 daMzanirviSIkaraNam 57 - chachandaraviSazAntiH 58 jalavikArazAntiH 59 matkuNadUrIkaraNopAyaH 6. mUSakAdInAM niHsAraNopAyaH 61 yUkAdhinAzopAyaH 62 yUkA-likSA-sAvAvinAzanopAya: 63 jalodarazAntiH 64 sarvaviSapathyApathyakathanam 65 sarvaviSa zamanopAyaH 66 jJAtAjJAtaviSavikArapathyakathanam 67 alake pathyanirdeza: . paJcamaH samuddezaH 58 saptalohasAmAnyazodhanam 69 zuddhalohamaNDUramAraNam 7. lohasya rogAnusArI sAnupAnopayogaH 71 lohapraMzamA 72 pumAraNam 73 nAgamAraNam For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan - - - krama viSayaH pRSThasaMkhyA - 34 74 nAgapraMzasA 75 jastamAraNam upayogazca 76 dhAtUtthApanavidhiH 77 sUtazodhanamAraNe 78 zuddhAzuddhapAradasevanalAbhAlAbhI 79 abhrakamAraNam . 8. abhra kasevanalAbha : 81 tAlazodhanam 82 tAlamAraNam 83 tAlaprazaMsA 35-36 36 37-38 38 38 84 azuddhatAlasevanadoSAH 85 dhAtUpadhAtusevanakAle pathyApathyanirdeza: 86 adhyakasaMgrahaH 87 granthakartuH paricayaH 39-40 41 42-44 88 pariziSTa-1 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa khanija dravyoMkI sUcI- pariziSTa-2 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa sthAvarajaMgamaviSa sUcikA- 9. pariziSTa-3 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa prANijadravyoMkI sUcI- 45-46 47-48 For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra krama 91 viSayaH pariziSTa-4 anupAna maMjarI meM nirdiSTa anya dravyoMkI sUcI 92 pariziSTa- 1 93 parizaSTa-: www.kobatirth.org 94 pariziSTa 7 anupAna maMjarI meM ullikhita audabhidadravya vivaraNa tAlikA 50-63 anupAna maMjarI meM dhAtu aura upadhAtuke nAmase nirdiSTa khanija dravyoMkI rasazAstrIya paribhASA sUcI vikArazamanArthaM nirdiSTa anupAna sUcI 95 pariziSTa-8 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSThasaMkhyA For Private And Personal Use Only 49 64-71 72-80 anupAna maMjarI meM nirdiSTa vividha roga aura anupAna sUcI 81-83
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha anupAnamaMjarI zrI gaNezAya namaH // atha anupAnamaMjarI prAraMbhaH // prathamaH samuddezaH 1 maMgalAcaraNam yasya jJAnamayI mUrtiH saccidAnandakAriNI / tatpAdapaMkajaM vande granthasaMpUrti hetave // 1 // jisakI jJAnamaya mUrti hai aura jo sat, cit tathA Ananda svarUpa hai / usake caraNakamalako grantha samAptike lie maiM praNAma karatA hUM // 1 // 2 granthaprayojanavarNanam dhAtustathopadhAtuzca viSaM sthAvarajaMgamam / 'tadvikArasya zAntyartham vakSye'nupAnamaMjarIm // 2 // . dhAtu tathA upadhAtuke vikAroMkI zAMti aura sthAvara aura jaMgama viSake vikAroMkI zAMtike lie anupAnamaMjarI" nAmaka granthakI racanA karatA hUM // 2 // 1 tasya vikArazAntyartha iti kha ga gha ca cha pustakeSu pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apakvapakvadhAtUnAM viSaM daMSTriNabhakSaNAt / tathopadhAtozca tadvat vikArazAntirucyate // 3 // pakva tathA apakva dhAtu evaM upadhAtuke bhakSaNase utpanna vikAroM, viSabhakSaNa se utpanna vikAroM tathA prANike daza Adise honevAle vikAroM kI zAMtike upAyoMkA varNana karatA hUM / / 3 / / 3 suvarNavikArazAntiH harItakI sitAyuktAM yaH khAdecca dinatrayam / tasya sauvarNazAntiH syAt yathA bhAnudaye tamaH // 4 // jisa prakAra sUryake udayase andhakArakI nivRtti hotI hai, usI prakArase sitAyuna harItakIkA tIna dina paryanta sevana karanese suvarNa vikAra kI zAnti hotI hai // 4 // 4 raupyavikArazAntiH zarkarAM madhusaMyuktAM khAdayedyo dinatrayam / zAntirbhavet vikArasya raupyasya nAtra saMzayaH // 5 // madhuyukta zarkarAkA tIna dina paryanta sevana karanese raupya vikArakI zAnti honemeM kisI bhI prakArake saMzayakA avakAza nahIM hai // 5 // - 1 "pakvApakvasya dhAtAzca tathA sarvaviSasya ca / sarveSAM doSanAzArtha kathitaM zAstradazabhiH / / iti ja pustake ayaM pAThaH 2 madhu cet zarkarAyuktaM yaH khAdati dinayayam / pakvApakvasya raupyasya zAntiH bhavati nizcitam / / iti ja pustake pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5. tAmravikArazAntiH 'vanavrIhi sitAyuktAM jale piSTvA dinatrayam / yaH pibet prAtarutthAya tAmrazAntirbhavet dhruvam // 6 // zarkarAyukta vanavrIhi ( sauMpha) ko tIna dina paryanta jalake sAtha pIsa kara prAtaH kAlameM pAna karanese tAmra vikArakI zAnti hotI hai // 6 // 6 nAgavikArazAntiH hemAharItakIyuktAM sitAM khAdeta dinatrayam / sadyo nAgavikArasya zAntiH bhavati nizcitam // 7 // zarkarAse yukta hemAharItakIkA tIna dina paryanta bhakSaNa karanese nAga vikArako zAMti zIghra aura nizcitarUpameM hotI hai // 7 // 7 baMgavikArazAntiH sepazUgI sitAyuktAM yaH khAdecca dinatrayam / baMgavikArazAnti: syAt tamaH candrodaye yathA // 8 // jisa prakAra candrake udaya se andhakArakI nivRtti hotI hai, usI prakAra zarkarA yukta meM DhAzI go kA tIna dina paryanta sevana karanese baMga ke vikArakI zAnti hotI hai // 8 // 8 AravikArazAntiH sevitaM madhukhaNDAbhyAM truTicUrNa dinatrayam / AravikArazAntiH syAt timiraM sAdhusaMgame / / 9 / / 1 vanabrAhmIM iti ka pustake pATha: - For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jisa prakAra satpuruSoMke satsaMga se ajJAnarUpa aMdhakArakI nivRtti hotI hai, usI prakAra se madhu aura zarkarAyukta elAyacI cUrNakA tIna dina paryanta sevana karanese Ara (yazada) vikArakI zAnti hotI hai // 9 // 9 tridhAtuvikArazAntiH yaH pumAn prAtarutthAya triphalAcUrNasevakaH / tasya tridhAtoH zAntiH syAt yathA pApaM zivArcane // 10 // jisa prakAra bhagavAna zaMkarake pUjana se pApa ko nivRtti hotI hai, usI prakAra se jo vyakti prAtaH kAlameM triphalA cUrNakA sevana karatA hai usake tridhAtu (nAga, baMga aura yazada) vikArakI zAnti hotI hai // 10 // 10 ayovikArazAntiH saindhavaM trivRtAyuktaM sevitaM taptavAriNA / ayovikArazAntiH syAt pApaM kezavadarzanAt / 11 / jisa prakAra bhagavAna viSNu ke darzana se pApakI nivRtti hotI hai, usI prakAra se trivRtAyukta saindhavakA uSNa jalake sAtha sevana karanese ayo vikArako zAnti hotI hai // 11 // dUrvArasaM samAdAya madhunA vA pibennaraH / ayovikArazAntiH syAt kaSTaM devArcAne yathA // 12 // jisa prakAra devapUjanase kaSTakI nivRtti hotI hai, usI prakArase madhuyukta dUrisakA pAna karanese ayovikArakI zAnti hotI hai // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 maNDUravikArazAntiH harItakI ca madhunA khAdayet yo dinatrayam / tasya maDUrazAntiH syAt snAne dehamalaM yathA // 13 // jisa prakAra snAna karanese dehamalako nivRtti hotI hai, usI prakArase madhuyukta harItakIkA tIna dina paryanta sevana karanese maNDUra ke vikAra kI zAnti hotI hai // 13 // 12 kRpANikAlAhavikArazAntiH zvetadUrvArasaM yo nai mitAyuktaM pibennaraH / tasya kRpAlikAlAhavikArazAntakArakam // 14 // zarkarAyukta zvetadUrvAke rasakA pAna karanese kRpANikA lohake vikArakI zAnti hotI hai // 14 // 13 piMgavikArazAntiH dADimamya phala pakvaM jala tasya pibennaraH / piMgavikArazAntiH syAt pAtaka guruvandanAta' // 15 // jisa prakAra guruko vaMdana karanese pApakI nivRtti hotI hai, usI prakArase pakva dADima phalake rasakA pAna karanese piMgavikArakI zAnti hotI hai // 15 // 1 ayaM zloka: ja pustake dvitIyasamudeze tAlavikArazAntI ullikhitaH / For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 ghoSavikArazAntiH ciMcAphalAni pakvAni jale piSTvA pibennaraH / ghoSavikArazAntiH syAt dAridrayaM nidhidarzanAt 1.16 // jisa prakAra nidhiko prApta karanese daridratAkI nivRtti hotI hai, usI prakArase pakva ciMcAphalako jalameM pIsa kara pAna karanese ghoSa ( kAMsya ) ke vikArakI zAnti hotI hai // 16 // ____ iti zrI anupAnamaMjaryA dhAtuvikArazAntiprakaraNaM nAma prathamaH samuddezaH // For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 15 malasaMyuta pAradavikArazAntiH www.kobatirth.org dvitIyaH samuddezaH malasaMyukta pAraDhake sevana se yadi vikAra utpanna huA ho to buddhimAna puruSa vidhipUrvaka - pAcita gandhakakA sevana kare // 1 // 41 vikaare| yadi jAyeta pAradAta malasaMyutAt / gandhakaM sevayet dhImAn pAcitaM vidhipUrvakam // 1 // 16 sUtavikArazAntiH $1 pArada ke doSoMkI zAnti hotI hai ||2|| gandhakaM mASayugmaM ca nAgavallIdalaiH saha / yaH khAdayeta pAradasya doSazAntistadA bhavet // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAgavallIke pAnake sAtha do mAsA gandhaka kA sevana karanese " nAgakesaM ca iti ja pustake pATha : 2 'sUryayogAntarAsAdhyaM sUtadoSavikAranuta || iti kha pustake pATha : " sUryayogAntarAsAdyAH tutthadoSavikAranut // iti ja pustake pATha : drAkSA kUSmANDakhaNDAni tulasI zatapuSpikA | lagaM tvak ca nAgaM ca gandhakena samAMzakam ||3| karSamAtraM payo bhuMkte sarva sarvaM pRthak pRthak 1 sUryodaye tamo yadvat sUtadoSaH praNazyati || 4 || For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jisa prakAra sUryake udayase andhakArakI nivRtti hotI hai / usI prakArase pArada ke doSoMkI nivRttike lie drAkSA, kUSmAMDakhaNDa, tulasI, zatapuSpikA, lavaMga, dAlacInI, aura nAgakesara - ina dravyoMmeMse pRthaka pRthak kisI eka dravya ke samAna mAtrAmeM gandhakakA karSamAtra dUdhake sAtha sevana kare // 3-4 // 17 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAgavallIrasaprasthaM bhRMgarAjarasaM zubham / tulasIrasaprasthaM ca chAgadugdhaM samAMzakam // mardanaM sarvagAtreSu yAmayugmaM dinatrayam / snAnaM zItalanIreNa sUtadeSaprazAntaye / 5-6 sUta - pArada ke doSakI nivRtti ke lie nAgavallIrasa, bhRMgarAjarasa tathA tulasIrasa- inameMse kisI eka rasako prastha parimANa meM lekara ajAdugdhake sAtha milAkara tIna dina paryanta pratidina do prahara taka zarIra mardana kareM, tadanantara zItala jala se snAna kareM ||5-6 // tAlavikArazAntiH jIrakaM zarkarAyuktaM sevayet dinasaptakam / tAlavikArazAntiH syAt dAridrayamudyamaiH yathA / 7 // jisa prakAra udyamase drAridrayakI nivRtti hotI hai / usI prakArase zarkarAyukta jIrakacUrNakA sAta dina paryanta sevana karanese tAlavikAra kI zAnti hotI haiM // 7 // kUSmAMDasya raso deyaH durAlabhA tathaiva ca / rAjahaMsIrasastAvan tAlavikArazAntikRt ||8| For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kuSmAMDarasa, dhamAsA athavA haMsarAjake rasake sevana se tAlake vikArako zAnti hotI hai // 8 // sauvarNapuSpI bhUnimbakvAthaM piveta dinatrayam / tAlavikArazAntiH syAt kAmazAntiH yathA striyA || 9 || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jisa prakAra strIke sevana se kAmakI zAnti hotI hai / usI prakArase suvarNapuSpI aura bhUnimbake kvAthakA tIna dina paryanta sevana karane se tAlavikArakI zAnti hotI hai ||9|| yathA rasaviSaM hanyAt godugdhena ca gandhakam / tathA satisarpAkSIraso tAlaviSaM punaH / 10 // 18 manaH zilAvikArazAntiH jisa prakAra godugdhake sAtha gandhakakA sevana karanese rasa- pAradakA viSa naSTa hotA hai, usI prakArase zarkarA yukta sarpAkSI ke rasakA sevana karanese tAlakA viSa naSTa hotA hai // 10 // jIrakaM mAkSikayutaM sevate yo dinatrayama | manaHzilavikArazca taddehAnnazyati dhruvam ||11|| madhuyukta jIraka cUrNakA tIna dina paryanta sevana karanese manaHzilA ke vikAra avazya naSTa hotA hai || 11|| (6 'tasya vikAraM kunaTI na karoti kadAcana" / iti kha ja pustakayoH pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar 10 19 balivikArazAntiH gavAM payo ghRtayutaM bAla vikRtizAntikRt / tathaiva devakusumaM vacAyuktaM ca zAntikRt // 12 // vRtayukta godugdha athavA bacAyukta lavaMgakA sevana karanese bali-gandhakake vikArakI zAnti hotI hai // 12 // 20 abhrakavikArazAntiH dhAtrIphalaM jale piSTavA ya. sevedvA dinatrayama / tasya vikArazAnti: syAdadhakasya na saMzayaH // 13 // bhAtrI-Amalako phalako jalameM pIsakara tIna dina paryanta sevana karanese abhrakake vikArakI zAnti hotI hai // 13 // 21 mAkSivikArazAntiH kulatthasya kaSAyeNa mAkSivikArazAntikRt / tauba dADimatvacA deyAH dehasukhArthine // 14 // dehasukhakI kAmanA rakhanevAle puruSako mAkSika vikArakI zAntike lie kulattha kaSAya athavA dADima tvacAkA sevana karanA cAhie / / 14 / / 22 zilAjatuvikArazAntiH marica ghRtasaMyukta sevate dinasaptakam / tasya zilAjicchAntiH syAt tadvadvetasazAntikRt ? // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 23 mallavikArazAntiH www.kobatirth.org 11 ghRtakeM sAtha marica cUrNakA sAta dina paryanta sevana karane se zilAjita aura amalavetasa ke vikAroMkI zAnti hotI hai || 15|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sitayA saha pAnAcca meghanAdarasasya ca / tasmAt mallaviSaM hanti yathA nimbU sevanAt // 16 // jisa prakAra nimbUke rasakA prasevana karanese mallaviSakA nAza hotA hai, usI prakArase meghanAda - caulAike rasakA zarkarAke sAtha sevana karanese bhI mallaviSakA nAza hotA hai ||16|| gopayaH khadarodbhUtaM sitAyuktaM tathaiva ca / yaH sevayed yAmamekaM mallazAntiH bhavet dhruvam ||17|| 24 rasakarpUravikArazAntiH zarkarAyukta godugdha athavA zarkarAyukta khadirasArakA sevana karanese eka yAmamAtra samaya meM mallaviSakI zAnti hotI hai ||17|| dhAnyakasitayA yuktaM vArimarditapAnataH / rasakarpUrazAntiH syAt tathA mahiSIkRtaH || 18 || zarkarAyukta dhaniyAko jalameM pIsakara pAna karanese athavA mahiSI zakRt ke rasakA zarkarA ke sAtha pAna karanese rasakarpUrake vikArakI zAnti hotI hai ||18|| 25 tutthakavikArazAntiH jambIrIrasamAdAya ya pibati dinatrayam / tasya tutthakazAntiH syAt tadvallAjena vAriNA ||19|| For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar jambIrI rasa athavA vArimardita lAjAkA tIna dina paryanta pAna karanese tutthaka vikArakI zAnti hotI hai |19|| 26 mRdAsaMgavikArazAnti. gavAM ghRtaM sitAyuktaM mRdAsaMgasya zAntikRta / taca cAmlakarasa. sadyo vikRtizAntikRta // 20 // zarkarAyukta gota athavA aglarasayukta imlI nimbU Adi dravyoM ke rasakA sevana karanese mRdAsaMgake vikAroMkI zAnti hotI hai // 20 // 27 navasAdara-mRti-gairika-kAsIsa-kAca-taurI-vikArazAntiH gAdarbha zakRtaM bhakSyet tathaiva navasAdarama / mRtti-gaira-kAsIsa-kAcaM taurI ca zAntikRt ? // 21 / / gardabhake zakRt kA ( jalake sAtha ) bhakSaNa karanese navasAra, mRti, gairika, kAsIsa, kAca aura taurI ( phITakarI ) ke vikAroMkI zAnti hotI hai // 21 // 28 muktA-pravAla-hIrakavikArazAnti ghRtaM madhusitAyuktaM godugdhena samaM pibet / tasya muktApravAlasya hIrakasya viSa haret // 22 // madhu aura zarkarA se yukta ghRtakA godugdhake sAtha pAna karanese muktA, pravAla tathA hIrakake viSakI zAnti hotI hai // 22 // iti zrI anupAnamaMjaryA' upadhAtuvikArazAntiprakaraNaM nAma dvitIyaH samudezaH // For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan atha tRtIyaH samuddeza: 29 nAgaphenavikArazAnti bRhatkSudrArasaH dugdhaM palamAnaniSevaNAt / nAgaphenaviSaM nazyet sa jIvati ciraM pumAn // 1 // dugdhake sAtha eka pala pramANa bRhatkSudrAke rasakA sevana karanese ahiphena viSakA nAza hotA hai aura vaha manuSya mRtyubhayase mukta hotA hai / / / ugrA sindhuH tathA kRSNA majjA' madanakaM phalam / tena vAntiH bhavet sadyo nAgaphenaviSaM haret // 2 // vacA, saindhava, pippalI aura madanaphalakI majjA denese vamana hotA hai aura isase nAgaphena viSakA nAza hotA hai / / 2 / / (TaMkagaM tutthakaM cauva ghRtayuktaM ca dApayet / tena vAntiH bhavet sadyo nAgaphenaviSaM nyaset)2 ( TaMkaNa aura tutthakako dhRtake sAtha denese zIghra hI vamana hotA hai aura isase nAgaphena viSakA nAza hotA hai ) 30 dhattavikArazAnti: vRntAkaphalabIjasya raso hi palamAtrayA / bhakSaNAta bhuktadhattUraviSaM nazyati nizcitam // 3 // 1 vyadhaH iti ja pustake pAThaH 2 ga ca pustakayoH adhikaH pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra nAza hotA hai || 3 |! www.kobatirth.org 31 14 vRntAkaphalarasakA palamAtra pramANa meM bhakSaNa karane se dhattaraviSakA 32 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( eka prastha parimANa godugdha aura pala pramANa zarkarA kA pAna karanese dhatravikA nAza hotA hai / ( godugdhaprasthamekaM tu paladvayaM tu zarkarA / tatpAnena viSaM yAti dhatUrakasya nizcitam II ) kArpAsAsthi tathA puSpaM jalenAtkvAthya pAnataH / dhattarasya viSaM yAti yathA lavaNasevanAt // ) 1 kArpAsake asthi aura puSpake kvAthakA pAna karanese lavaNa sevana ke samAna dhattaraviSakA nAza hotA hai ) vatsanAbhavikArazAntiH paTavaNasya vRkSasya raso palapramANataH / zarkarAyuktapAnena vatsanAgaviSaM haret ||4|| paTavaNa vRkSake pala pramANa rasako zarkarA ke sAtha arenAgaviSakA nAza hotA hai ||4|| pAna karane se bhallAtakavikArazAnti: raso hi meghanAdasya navanItasamanvitaH / bhallAtasaMbhavaM zophaM hanti lepena dehinAm ||5|| For Private And Personal Use Only ga gha ca cha ja pustakeSu adhikau 2 lokau 2 hIravaNasya iti ga pustake paTTazanasya iti jaM pustakeM pATha:
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir navanItayukta meghanAdarasake lepase bhallAtaka se udbhUta zotha naSTa hotA hai / / 5 / / dArusarpapamustAbhiH navanItena lepayet / bhallAtakavikAro'yam sadyo gacchati dehinAm // 6 // navanItake sAtha dAru, sarpapa aura mustAkA lepa karanese bhallAtaka vikArakI zAnti hotI hai / / 6 / / navanItatilAdugdhaiH punaH khaNDaghRtena ca / etadvayapralepena hanti bhallAtakavyathAm // navanIta aura tilako dUdhake sAtha athavA zarkarAko ghRtake sAtha lepa karanese bhallAtakase utpanna vyathA zAnta hotI hai / / 7 / / 33 bhaMgAvikArazAnti: godadhi zuThIyuktaM ca pAne bhaMgAvikAranut / Ardrakasa desaDA tadvat jale piSTavA pibennaraH // 8 // pIsakara zuMThIyukta godadhi aura saMdesaDA ke ArdramUla ko jalameM pAna karanese bhAMgake vikAroM kI zAMti hotI hai / / 8 / / 34 uccaTAvikArazAntiH meghanAdarasA grAhyo zarkarAyuktapAnataH / uccaTAyAH vikArasya zAnti: syAt dugdhasevanAt // 9 // - 1 "punaH khaNDayutaM tathA" iti ja pustake pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarkarAyukta meghanAdarasa athavA kevala dugdha sevana se ucaTA-guMjAke vikAroMkI zAnti hotI hai // 9 // 35 madyavikArazAntiH madhukharjUrImadvIkA vRkSAmlAmlAzca dADimaH / paruSaH sAmalakazcauva yukto madyavikAranuna // 10 // madhu, khajUra, drAkSA, vRkSAmla, amlA rasavAle anya dravya, dADima, phAlasA tathA Amalaka kA sevana karane se madyake vikAroM kI zAnti hotI hai / / 10 // 36 pUrvIphalavikArazAntiH pUrvIphalamade zItavastravAtaH hito bhavet / zarkarA bhakSaNe deyA madhu vA zarkarAnvitam // 11 // pUgIphalase utpanna madameM zItala vastravAyu hitakArI hotA hai / evaM khAne ke lie kevala zarkarA athavA zarkarAyukta madhu denA cAhie // 11 // 37 kodravavikArazAntiH kodravANAM bhavenmUrchA deya kSIra suzItalam / saguDa kUSmANDaraso hanti madaM tu kaudravam // 12 // kodravase utpanna mUrchA meM suzItala kSIra aura kodravase utpanna madameM guDayukta kuSmANDa rasakA sevana karanA cAhie / / 12 / / 38 karNavIravikArazAnti. sitAyukta sadA deya dadhi vA mAhiSa payaH / tathA cArkatvadhA pItA karNavIraviSApahA // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarkarAyukta mAhiSa dadhi athavA mAhiSa payakA athavA arkatvacA ('karIratvacA ? ) ke cUrNakA jalake sAtha pAna karanese karNavIra-karavIra vikAroMkI zAnti hotI hai / / 13 / / 39 vajrivikArazAntiH zItavAri sitAyukta pAne vajriviSApaham / vasravAyuH tathA kAryaH zItacchAyAM ca sevayet // 14 / zarkarAyukta zItala jalakA pAna karanese vajrIviSake vikAroMkI zAnti hotI hai / vajrovipake vikAravAle vyaktiko zItala chAyA aura vastra vAtakA sevana karanA cAhie / / 14 / / 40 snuhyarkavikArazAntiH ciMcApatraM jale piSTvA maIyet zAntikRt sadA / haimagirijale pAne snuhI cAvikAranut / 15 / / ciMcApatrako jalameM pIsakara zarIrameM mardana karanese aura suvarNagairika yukta jalakA pAna karanese snuhI aura arkake vikAroMkI zAnti hotI hai // 15 // 41 dantIvIjavikArazAntiH dhAnyakaM sitayA yukta vArimarditapAnata: / tasya dantIbIjajAta vikAra zAntikRt sadA // 16 / / 1 anupAnamaMjarIko upalabdha gujarAtI TIkAmeM arkatvacAke arthake rUpameM karIratvacA likhA hai yaha zAstra sammata nahIM hai / 2 dadhinA saha ya: pibet iti ja pustake pATa: / / 3 nivRttistasya jAyate iti ja pustake pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ache dhaniyAko jalameM pIsakara aura zarkarA milAkara pAna karanese dantI. bIjake vikAroMkI zAnti hotI hai // 16 // 42 kocakavikArazAntiH ghRta madhusitAyukta ya pibati sadA naraH / 'tasya viSa kocakasya vikArazAntikRt bhavet // 17 // madhu aura zarkarAyukta ghRtakA pAna karanese viSakocaka-kucailAke vikAroMkI zAnti hotI hai // 17 // 43 lUkarogazAntiH duSTavAtaiH ravestApaiH lUkarogazca jAyate / ciMcAmlaka madhusite pRthak jalena pAyayet // 18 // sUryake tApayukta duSTavAyuse lUka roga utpanna hotA hai / isake zamanake lie ciMcAmalaka aura zarkarA tathA madhuyukta jalakA pAna karanA cAhie // 18 // 1 viSakocavikArasya zAntistasya prajAyate / iti ja pustake pAThaH 2 cicAmlakasitAkSaudrAn dApayettu pRthak jale / iti ja pustake pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 zItalAdAhazAntiH 'madhuyuktaM jala' dAhanAzanaM zarkarAyutam / nIlikAM ca ghRte piSTavA dehalepe ca zAntikRt // 19 // zItalAjanita dAhakI zAntike lie madhu aura zarkarAyukta jalakA pAna tathA nolikAko jalameM pIsakara zarIrameM lepa karanA cAhie // 19 // ___iti zrI anupAnamaMjaryA sthAvaraviSazAntiprakaraNaM nAma tRtIyaH samudezaH / - - 1. madhUdakayutaM pItaM zItalAdAhanAzanam / iti ja pustake pATaH / For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 45 pannagaviSazAntiH www.kobatirth.org caturthaH samuddezaH 'tarakSudaMSTrayA rUpaM vainateyasya vAtikaH / ? kRtvA bibharti yo bAhau taM dazanti na pannagAH // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tarakSunAmaka hiMsra prANIke dAMtako garuDa AkArake tAvIjameM rakha kara bAhumeM dhAraNa karane vAle puruSako sarpa daMza nahIM karate haiM ||1|| bandhyAkarkoTakImUlaM chAgamUtreNa bhAvitama / nasya kAJjikasaMpiSTaM viSopahatacetasAm // 2 // viSamUcchita vyaktiko ajAke mUtra se bhAvita bandhyAkakorTakI mUlako kAMjImeM pIsa kara nasyake rUpameM denA cAhie ||2|| lajjAmUla kare baddhavA vilepya sakalaM vapuH / ramate phaNibhiH sArddha vAtiko garuDeA yathA // 3 // lajjAmUlakA karabandhana aura saMpUrNa zarIrameM usase vilepana karane vAlA puruSa garuDa pakSIke samAna bhayaMkara sarpoM ke sAtha khelatA hai ||3|| triphalA candanaM kuSThamArdrakaM ghRtasaMyutam ! pAnalepasamAyoge daSTasya viSanAzanam ||4 // triphalA, candana, kuSTha tathA Ardrakako ghRtameM milAkara pAna aura lepa karanese sarpadaSTa puruSake viSakA nAza hotA hai ||4|| 1 zloko'yaM ja pustake nopalabhyateM For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gojihA phalinI zakravAruNI vA triparNikA / ekaikapAnamAtreNa sarpAdigaralaM haret // 5 // gojihvA, phalinI, indravAruNI aura triparNikA-inameMse kisI bhI ekake rasakA pAna karanese sarpa Adi viSakA haraNa hotA hai // 5 // sarAmaThA vacA ghRSTA karabAhupralepanAt / ghaTasarpAstadA grAhyA na dazanti kadAcana // 6 // hiMgu sahita vacAko ghisa kara aura bAhumeM pralepana karanese ghaTasthita sokA grahaNa karane para sarvathA daMzakA bhaya dUra hotA hai // 6 // yathA khalasya gaiSamyAt pIDito yAti sajjanaH / tathA vacAyA dhUpena gRhaM muktvA vrajadehiH // 7 // jisa prakAra durjanake viSama vyavahArase pIDita sajjana puruSa dUra calA jAtA hai usI prakArase vacAke dhUpase sarpa ghara choDa kara dUra calA jAtA hai // 7 // '(tutthaM coprA kAmaphala godugdhena ca pAyayet / tasmAt sarpaviSaM yAti tathoSaNaghRtena ca // (tuttha, vacA aura madanaphalako godugdhake sAtha pIlAnese tathA marica sahita ghRta pIlAnese sarpaviSa dUra ho jAtA hai). 1 ga, gha, ca, cha, ja pustakeSu adhika: zlokaH For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 zvAnaviSazAntiH zvAnadaMSTrAviSa hanti lepaH kukkuTaviSThayA / guDaistailArkadugdhaizca lepaH zvAnaviSaM haret // 8 // kukkuTake viSThAkA tathA guDa aura tailase mizrita arka dugdhakA daMza pradezameM lepa karanese zvAna viSa naSTa hotA hai // 8 // unmattazvAnadaSTAnAM kumArIdalasaindhavam / sukhoSNApaH pibanpIDAM tridinAnte sukhAvahama ? // 9 / saindhavamizrita kumArIdalako kavoSNa jalake sAtha pInevAle puruSako unmatta zvAnake daMzakI pIDA tIna dinameM zAnta hotI hai aura sukha prApta hotA hai // 9 // taila tilAnAM palalaM guDa ca kSIra tathA samameva pItam / Alarkamugra viSamAzu hanti sadyobhavaM vAyurivAbhravRndam // 10 // tilataila, palANDu, guDa tathA arkakSIra ina sabako eka sAtha pInese ugra alarka viSa, vAyuse meghake samAna turanta dUra hotA hai ||10!! jAtyA ? zuSkArkamUlaM ca marica karSabhakSaNAt / tavraNaM tatkSaNAdeva daheta lohazalAkayA / 11 / zuSka arka mUlako maricake sAtha karSamAtrAmeM bhakSaNa karanese aura vraNako taptaloha zalAkAse tatkAla dAga denese alarka viSa zAnta hotA hai // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 'cokamAjyamathA cAdau deyaM zvAnaviSApaham / anyeSAM sarvakITAnAM viSa hanti carAcaram // 12 / zvAna viSa evaM anya sabhI prakArake viSakIToMkA viSa dUra karaneke lie sarva prathama zuddha ghRtakA pAna karanA cAhie // 12 // 47 udaragataduSTajantuviSazAntiH viSakAcaM jale piSTvA nitya pibati yo naraH / tasyodare duSTajantUn vinAzayati tatkSaNAt // 13 // jo puruSa jalameM pIsa kara viSakoca-kupIlukA pAna karatA hai, usake udarameM avasthita sarva prakArake duSTa jantu tatkAla naSTa hote haiM // 13 // 48 vRzcikavipazAntiH bANapukharasopetaM meghanAdarasastathA / zarkarAsahita pAnaM viSa vRzcikajaM haret // 14 // zarapuMkhake rasake sAtha ('ahiphena) aura zarkarAke sAtha medhanAda rasa pIne se vRzcika viSa dUra hotA hai // 14 // 1 zloko'yaM ja pustake nopalamyate / 2 mUlameM ahiphena vAcaka zabdakA nirdeza na hone para bhI upeta zabda kisI anya zabdake adhyAhRta hone kA saMketa detA hai aura anupAna maMjarIkI upalabdha prAcIna gujarAtI TIkA meM sAkSAta aphImakA ullekha milAnese yahAM ahiphena dravyakA grahaNa kiyA gayA hai / For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 49 gRhageodhikA viSazAntiH 50 24 hiMgu cArkapayoghRSTaM daSTApari ca dApayet / vRzcikasya viSaM hanti yathA rajanIM dhupatiH || 15 || jisa prakAra sUryodayase rAtrIkA nAza hotA hai usI prakAra arka dugdhameM hiMgu pIsa kara daMzakeM aura lepa karanese vRzcika ke viSakA nAza hotA hai ||15|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaTutra zizukara jabIja dvayaM nizAyA kapikacchuvIjam / nihanti pAnena vilepanena viSaM samagra gRhagodhikAyAH || 16 || trikaTu, zizubIja, karaMjabIja, haridrAdvaya tathA kauMcekA bIja - ina sabako eka sAtha pIne aura lepa karanese gRhagodhikA ke viSakA nAza hotA hai ||16|| 51 mUSakaviSazAntiH saraThaviSazAntiH arkamUlatvacAcUrNa pItaM zItena vAriNA / saraThasya viSaM hanti tatkSaNAnnAtra saMzaya ||17|| zItala jalake sAtha arkamUla tvacA ke cUrNakA sevana karane me saraTha ke viSakA tatkSaNa nAza hotA hai, isameM koI saMzaya nahIM hai ||17|| sitayA saha pAnaM tu bANapu kharasaH palam / yaH pibet prAtarutthAya mUSakasya viSApaham ||18|| For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pala parimANa bANapuMkha ke rasako zarkarA ke sAtha prAtaHkAla uTha kara pIne se mUSakake viSakA nAza hotA hai // 18|| 52 zvetamUSakajanyagranthicikitsA mUSakaH patitaH cordhvAt zvetavarNaH sudAruNaH / pAtasthAne bhavet granthiH sA granthiH mRtyukArakA // 19|| zveta varNakA sudAruNa mUSaka jisa sthAna para Uparase giratA hai, usa sthAnameM aura usake AsapAsa granthi utpanna hotI hai tathA vaha granthi mRtyukA kAraNa banatI hai // 19|| zamtreNa pranthiM vispheATya gArdabhaM zakRtaM pibet / tena mUSakadaSTasya vikRteH zAntikRta bhavet / 20 / ukta pranthikA zastrase bhedana karanA aura gArdabha zakRtakA pAna karanA cAhie / isase mUSaka dazake sabhI vikAra zAnta hote haiM // 20 // 53 sihabAlaviSazAntiH madhu ca palamAnaM ca dinaviMzatikaM pibet / tasya siMhavAlasasya ? viSaM na syAta kadAcana / 21 / vIsa dina paryanta pala mAna madhukA pAna karane vAle puruSako siMhabAla se utpanna vikAroM kI zAnti hotI hai / / 21 // 54 bhrAmarImakSikAviSazAntiH mAhiSaM navanItaM takraM daMze ca maIyet / bhrAmarI mAkSikAzAntistathA ca nAgaphenakAt // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar mAhiSa navanIta, mAhiSatakra tathA nAgaphena-inamaise kisI ekakA daMzake Upara mardana karanese bhrAmarI makSikAke daMzakI zAnti hotI hai // 22 // 55 karNapraviSTakharjUraDaMkadUrIkaraNopAyaH karNe praviSTe khajUre karje mUtrakaM kSipet / tathaiva tilatailaM ca DaMke vastu ca tattathA // 23 // karNakhajUra athavA DaMka nAmaka makSikA kA karNameM praveza hone para kAnameM mAnavamUtra athavA tilatailakA prakSepa karanA cAhie // 23 // 56 daMzanidhiSIkaraNam jihvAyAstAlukAyogAdamRtasravaNa tu yat / vilipta tena daMzasya niviSaM kSaNamAtraNaH // 24 // jihvAke tAlukA yogase jo amRtastravaNa (thUka) hotA hai usako daMza sthAna para lagAnese tatkSaNa nirviSa hotA hai // 24|| 57 chuchundaviSavikArazAntiH chuchundarasya dRSTasya garala codare gatama / tasya kAJjikapAnena nirviSaM jAyate kSaNAt' // 25 // chuchundarakA daMza hone para athavA usakA viSa udarameM gayA ho to daMza sthAna para kAMjIkA lepa aura kAMjIkA pAna karanese tatkSaNa nirviSa hotA hai // 25 // 1 ayaM zlokaH ja pustake nApalamyate For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 58 jalavikArazAntiH alasya vikRtiryasya tasya maNDUramarpayet / gArdabhaM zakRta tadvat tadvaccAjasya zakRtam / / 26 / / 1 duSTa jalako pIne se utpanna vikRtikI zAnti lie, maNDUra, gardabha zakRt tathA ajAzakRtkA sevana karanA cAhie // 26 // 59 matkuNadUrIkaraNopAyaH arkatUlamayI vartiH bhAvitA yAvakena ca / kaTutailAktadIpasthA nizAyAM matkuNApahA // 27 // arkake rUise nirmita batIko yAvakase bhAvita karake kaDuve tailake dIpameM rakhakara rAtrimeM upayoga karanese matkuNa dUra ho jAte hai // 27 // 60 mUSakAdInAM ni sAraNopAya bhallAtArkaphalaM mustA kapikacchuH punarnavA / rAlasiddhArthAvateSAM cUrNadhUpaprabhAvataH // 28 // mUSakAH mazakA mAkSI matkuNA viSakITakAH / palAyante gRhaM muktvA yathA yuddhe'tikAtarA: // 29 // bhallAtaka, arkaphala, mustA, kapikacchu, punarnavA, rAla aura gaura sarSapa- inake cUrNa ke dhUpake prabhAvale mUSaka, mazaka, mAkSI, matkuNa tathA anya sabhI prakArake viSakITaka yuddha meM atikAtarake samAna ghara choDakara bhAga jAte hai // 28-29 / / 1 ayaM zloka: ja pustake nopalamyate For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 61 yUkAvinAzanopAyaH nAgavallIrase sUtamardita' cIvara dhayet / taccIvarAdhAraNena yUkAzAntirbhavet dhruva95 // 30 // nAgavallI ke rasameM pAradako mardita karaneke anantara usameM vastrako bhigokara dhAraNa karanese avazya yUkA dUra hotI hai // 30 // 62 yUkA-likSA-sAvAvinAzanopAyaH zrImUlaM gojale piSTvA dehalepa ca kArayet / yUkA likSA ca sAvA ca nAza yAti tu tatkSaNAt // 31 / / bilvamUlako gomUtrameM pIsa kara dehalepa karanese yUkA, likSA aura sAvAkA tatkSaNa nAza hotA hai / / 31 / / zilAgandhakagomUtraviDaMgakaTutailataH / etallepAt bhavet zAntiH yUkAlikSAzca zAvakAH ? // 32 // manazIla, gandhaka, gomUtra, vAyaviMDaga ina sabhI dravyoM ko kaDuvA taiLameM milAkara lepa karanese yUkA, likSA aura sAvAkA nAza hotA hai // 32 // 63 jalodarazAntiH paTpadI cAdare prAptA jalodara prajAyate / tasya snupippalI deyA vikRtizAntiH syAttathA // 33 // 1 zloko'yaM ja pustake nopalamyate / For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 64 sarvavipapathyApathyakathanam yUkAke udarameM jAnese jalodara nAmaka rogakI utpatti hotI hai / usa roga-vikRtikI zAnti ke lie snudugdha bhAvita pippalI cUrNa denA cAhie ||33|| 29 65 sarvaviSazamanopAyaH taila' cAmlaM tathA nidrAM viSapItazca varjayet / taNDulaM ghRtayuktaM ca pathyaM zreSTha viSAture ||34|| kisI bhI prakArake viSase kisI bhI prakAra se prabhAvita vyaktike lie taila, amlapadArtha tathA nidrA apathya hai aura dhRtayukta taNDula zreSTha pathya hai ||34|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAtustatheopadhAtuJca vi sthAvara jaMgamam / sarveSAM vamana bhraSTha tathaiva ca virecanam / 35|| dhAtu upadhAtu sthAvara aura jaMgama viSa se utpanna sabhI prakArake vikAroMkI zAnti ke lie vamana aura virecana sarvazreSTha upAya haiM ||35|| 66 jJAtAjJAtaviSavikArapathyakathanam 67 alaphe pathyanidezaH jJAtAjJAtavikAreSu sadA cedaM ca bheSajama | sitA madhu ghRtaM dugdhaM taNDulA mAhiSaM zakRt ||36|| pRthak pRthak taddayaM zvAnasya ca viSaM vinA / alakeM rUkSamannaM ca tailaM pathyaM palANDuH vA ||37|| For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org samudezaH 30 jJAta aura ajJAta sabhI prakArake viSa vikAroM meM zarkarA, madhu, ghRta, dugdha, taNDula aura mAhiSa zakRt sarvazreSTha auSadha aura pathya haiM / zvAnaviSa alarkaviSako choDakara anya viSomeM ina dravyoMko pRthak pRthak denA cAhie kintu zvAnaviSameM vizeSatayA rUkSa anna, taila aura palANDu pathya hai / / 36-37 / iti zrI anupAnamaJjaryA jaMgamaviSazAntiprakaraNaM nAma caturthaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcama samuddezaH athAtaH saMpravakSyAmi dhAtUpadhAtumAraNam / rogANAmanupAnaM ca saMkSepAta kathyate'dhunA // 1 // aba isa prakaraNameM dhAtu tathA upadhAtuoMkA mAraNa aura rogoMke anupAnakA saMkSepase varNana kareMge ||1|| 68 saptalohasAmAnyazodhanam gojale traiphale take hyAranAle kulatthake / saptadhAtUpanirvApAt saptalohaM vizuddhayati / .2 // gomUtra, triphalAkvAtha, takra, AranAla tathA kulatthaka kvAthameM sAta dhAtuoMkA upanirvApa karanese sAtoM dhAtuoMkA zodhana hotA hai // 2 // 69 zuddhaloha-maNDUramAraNam zuddhalAha sUkSmacUrNa kumArIrasamarditam / arkadugdhe punarmaSaM gajapuTe'gninA dahet / 3 // zuddha lohake sUkSmacUrNako kumArI rasameM mardita karaneke anantara arkadugdhameM punaH mardita karanA cAhie | aura gajapuTameM agni denA cAhie / / 3 / / evaM puTatrayaM kuryAt nirdoSa mriyate ayaH / tabaccAsAramaNDUraM mriyate tatkSaNaM sadA / 4 // isa prakAra tIna gajapuTa denese zuddha lohakA mAraNa hotA hai / isI prakAra zuddha maNDUkA bhI tatkAla mAraNa hotA hai // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 70 lohasya rogAnusArI sAnupAnopayogaH anupAnena vyAdhau tu dIyate ca pRthak pRthak / madhuni traiphale take pANDuroga vinAzayet .. 5 / mArita lohako rogAnusArI anupAna ke sAtha denA cAhie aura madhu, triphalAkvAtha athavA takrake sAtha denese pANDurogakA zamana hotA hai // 5 // 71 lohaprazaMsA AyuHpradAtA balavIryakartA rogaprahartA madanasya kartA / ayaHsamAnaM nahi kiMcidanyat rasAyanaM zraSThatamaM hitaM ca / / 6 / / AyuSprada, balaprada, vIryaprada, roganAzaka tathA kAmavRddhikara lohake samAna zreSTha aura hitakara anya koI rasAyana nahIM hai // 6 // 72 trapumAraNam sUkSmANi trapupatrANi kArayecca sadA budhaH / zuSkapicumandapatre chagaNadvayasampuTe ||7|| zvetavarNa bhavedvagaM cAmniyogena tatkSaNAt / tadvacca tilakhalena mendIpatre tauva ca / 8 // aMgake sUkSma patra banAkara zuSka nimba patrameM rakhakara do upaloM ke sampuTameM agni denese tatkSaNa zvetavarNakI baMga bhasma bana jAtI hai / isa prakAra tilakhala athavA zuSka mendIpatrake sAtha puTa denese bhI baMgakA mAraNa hotA hai // 7-8 // For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 73 nAgamAraNam www.kobatirth.org 33 75 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUkSmANi nAgapatrANi kArayecca bhiSagvaraH / zuSkApAmArgapatreSu chagaNadvayasampuTe ||9|| zvetavarNa bhavennAgaM cAgniyogena tatkSaNAn / anupAnena taddeyaM bhavet dehabalaM yathA // 10 // uttama vaidyako nAgake sUkSma patra banavA kara usako zuSka apAmArga patroM meM rakha kara do upaloMke saMpuTameM agni denA cAhie / isa prakAra ke agni yogase turaMta zveta varNakI nAga bhasma taiyAra ho jAtI hai / isa bhasmako deha bala anusAra anupAna ke sAtha denA cAhie ||9-10 // 74 nAgaprazaMsA nAgo hi nAgazatamekavalaM dadAti vyAdhiM vinAzayati cAyuH balaM karoti / pradhAnadhAtorapi baMgarAjAt bhujaMgarAjo harate ca mRtyum // 11 // nAgabhasma kA sevana karanese so hAthI ke samAna bala prApta hotA hai, vyAdhikA nAza hotA hai tathA AyuSya aura balakI vRddhi hotI hai / baMgake pradhAna dhAtu hone para bhI nAga hI mRtyuko dUra karanemeM samartha hai || 11 // jastamAraNam upayogazca orepAtre kSipet jastaM truTicUrNaM tataH param / yAmAgninA bhavet bhasma pramehe taM ca dApayet 12|| For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lohapAtrameM jastako rakhakara usameM truTicUrNa milAveM / aura eka prahara agni denese jasatakI bhasma taiyAra hotI hai| isa bhasmako pramehake rogiyoMko anupAna sahita denA cAhie // 12 / / 76 dhAtUtthApanavidhiH ghRtaM madhu TaMkaNena mRtadhAtu ca yojayet / dhamet pracurAgnayogena mRtadhAtuzca jIvati // 13 // ghRta, madhu aura TaMkaNake sAtha mRtadhAtukA saMyojana karake pracura ani denese mRta dhAtu jIvita hotI hai / / 13 / / 77 sUtazodhanamAraNe sapta kaMculikA sUte taddopazAntihetave / nirdoSo bhavati sUta. kumArIrasati // 14 // dIpAgnau ghaTikArddhana lohapAtre baliplute / sUto bhasma bhavet kRSNaH loha (ka) kautukakAraka: // 15 // pAradameM sAta kaMculikA doSa hote haiM / pAradako kumArI rasameM mardana karanese una doSoM kI nivRtti hotI hai aura pArada nirduSTa . hotA gandhakase vilipta loha pAtrameM zuddha pAradako rakhakara arddha ghaTikA paryanta dIpAgni denese Azcarya janaka kRSNa varNakI pArada bhasma hotI hai // 14-15 // For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 zuddhAzuddhapAradasevanalAbhAlAbhau guMjA tasya nijAnupAnasahito rogAnazeSAn jayet / mehAn jantuvikArakuSTha kRzatAM jIrNajvaraM satvaram / varSAna jarAM nihanti palitaM mRtyuM ca mAraustribhiH paNDhAnAM vRSatAM karoti sahasAdhikyaM kalakSmIpradam // 16 // eka gujA pramANa pArada bhasma apane apane anupAnake sAtha denese sabhI rogoMkA zamana karatI hai / vividha prakArake meha, jantuvikAra, kuSTha, kRzatA aura jIrNa jvarako zIghra dUra karatI hai / cha mAsameM jarA aura tIna mAsameM palita tathA mRtyuko dUra karatI hai / paMDhako vRSa banAtI hai, parantu sahasA adhika mAtrAmeM sevana karanese kuSThAdi roga utpanna karatI hai // 16 // saMskArahInaM khalu sUtarAja yaH sevate tasya karoti rogam / dehasya nAzaM vidadhAti nUnaM kuSThAdirogaM janayet narANAm / / 1 / / saMskArahIna pAradakA sevana karanese vividha rogoMkI utpatti hotI hai, dehakA nAza hotA hai aura kuSTha Adi roga utpanna hote hai // 17 // 79 abhrakamAraNam arkakSIre dinaM piSTvA cakrAkAra tu kArayet / veSTayedarkapatraizca gajapuTe'gninA dahet // 18|| punamA punaH pAcyaM saptavAra puna punaH / mriyate nAtra saMdeho cAnupAnena dApayet / 19 // For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhrakako arkakSIrameM dinabhara pIsakara cakrikA banAve' / tadanantara usako arkapatrase veSTita karake gajapuTame' agni denA cAhie / isI prakArase sAtavAra mardana aura gajapuTame agni denese abhrakakA avazya mAraNa hotA hai / isako vividha rogoMmeM yogya anupAna ke sAtha denA cAhie // 18-19 // 80 abhrakasevanalAbhaH abhraka madanadIptikara matamAyuSkara cauva balAvaha ca / takramehamadhumehanAzanaM cAMganAmadanamehanAzanam // 20 / abhraka kAmorojaka, AyuSkara, balaprada aura hitakArI hai / takrameha, madhumeha tathA aMganAmadanameha ( yonimeha ) kA zamana karatA hai // 20 // 81 tAlazodhanam pItaM tAlaM baddhavA vastre tilataile ca kSepayet / tanmadhye dinasaptaiva rakSaNIyA bhiSagvaraiH // 21 // kalicUrNe punaH khaNDe caNakAyAH jale tathA saptasaptadinaM kuryAt zuddhaM bhavati tAlakam / 22 / / pIta haratAlako vastrameM bAMdhakara tilataila, kalicUrNa, zarkarA tathA caNaka jala-pratyekameM sAta sAta dina paryanta rakhanese haratAla zuddha hotI hai // 21-22 For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 82 tAlamAraNam takeNa taM ca prakSAlya khalvamadhye ca mardayet / tAlacaturthA zaghRtena punaH tAlaM ca mardayet // 23 // tadvanmadhu tathA dugdhe tattulyAM zarkarAM kSipet / pazcAdarkapaye madyaM cakrAkAra tu kArayet // 24 // zarAvasaMpuTe kSipta gajapuTe tu taM dahet / pazcAt khaparike dagdhaM zvetavarNa ca jAyate // 25 // nirgandhaM nidhUma tAlamaSTamAMzasthitiH bhavet / tanmadhyAttaNDulamAnaM dadyAdrogAnupAnataH / 26 // isa zuddha pIta haritAlako takase dhokara khalbameM mardana karanA cAhie / caturthAMza ghRtake sAtha isakA punaH mardana karanA cAhie / isI prakAra punaH caturthAza madhu dugdha aura zarkarA pratyekake sAtha pRthak pRthaka mardana karanA cAhie / isake anantara haritAlake samAna pramANake arka. dugdhama madana karake cakrikA banAveM / isa cakrikAko zarAva saMpuTameM rakha kara gajapuTa deM / isake anantara kharparikAme rakhakara jalAnese haritAla zveta varNakI ho jAtI hai / isa prakAra nirgandha aura nirdhUma haritAla aSTamAMza pramANameM avaziSTa rahatI hai / usameMse eka taNDula pramANa rogAnusArI anupAnake sAtha denA cAhie // 23-26 83 tAlaprazaMsA zleSmaraktaviSavAtabhUtanut kevalaM ca khalu puSpahRt striyAH / snigdhamuSNaM kaTukaM ca dIpanaM kuSThahAri haritAlamucyate // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 haritAla kapha, raktavikAra, viSa, vAtavikAra, aura bhUtabAdhAko dUra karatI hai, striyoMke Artavako naSTa karatI hai / yaha haritAla snigdha, uSNa, kaTuka, dIpana tathA kuSThahAri hai // 27 // 84 azuddhatAlasevanadoSAH harati ca haritAlaM cArutAM dehajAtAM sRjati ca bahutApAmaMgasaMkocapIDAm / vitarati kaphavAtau kuSTharogaM vidadhyAta idamazitamazuddha mArita cApyasamyak // 28 // azuddha athavA asamyak mArita haritAla khAnese dehake saundaryakA haraNa karatI hai, bahutApayukta aMga saMkoca pIDAko utpanna karatI hai / kaka aura vAyuko baDhAtI hai aura kuSTha rogako utpanna karatI hai // 28 // 85 dhAtUpadhAtusevanakAle pathyApathyanirdezaH sarvadhAtUpadhAtUzca yadA sevati mAnavaH / tasmai godhUmacaNakAMstaNDulAMzca ghRtaM payaH // 29|| zarkarAM bhojane dadyAt tailaM kSAra ca varjayet / anupAnaM sadA deyaM pakvApakve vicArya ca // 30 // dhAtu aura upadhAtuoMkA sevana karanevAle vyaktiko pathya bhojana ke rUpameM godhUma, caNaka, taNDula, ghRta, dUdha aura zarkarA denA cAhie / parantu taila aura kSAra-lavaNakA tyAga karanA cAhie / dhAnu aura upadhAtuke pakva aura apakva svarUpako vicAra karake anupAnakA nirdhAraNa karanA cAhie // 29-30 // For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 86 ayakasaMgrahaH zUle hiMgu ghRtAnvitaM ca kathitaM kRSNA purANajvare vAte sAjyarasonakaH zvasanake kSaudrAnvitaM tryUSaNam / zIte vyAlalatAdalaM samarica mehe varA sopalA dApANAM tritaye'nupAnamucitaM sakSaudramAodakam // 31 // zUla rogameM ghRtayukta hiMgu, purANa jvarameM pippalI, vAgarogameM vRtayukta lahasuna, zvasanaka rogameM madhuyukta trikaTu, zItarogameM maricayukta bRhatIpatra, prameha rogameM zarkarAyukta triphalA, aura tridoSa prakopameM madhuyukta AIkasvarasa sarvazreSTha anupAna hai // 31 // ghanaparpaTakaM jvare grahaNyAM mathitaM hema viSe vamIpu lAjAH / kuTajo'tisrutau vRSo'srapitte gudakIlevanala: kRmau kRmighnaH // 32 / / jvarameM mustA aura parpaTaka, grahaNIrogameM mathita, viSameM suvarNa, vama meM kamalabIjake lAjA, atisArameM kuTaja, raktapittameM vasA, arzorogameM bhallAtaka tathA kRmirogameM viDaMga sarvazreSTha anupAna hai // 32|| sUto visphoTavAteSu vraNeSu dambhanakriyA / raktasrAve cAimabhedaH tathA vRki? visUcike // 33 // visphoTaka vAtameM pArada, vraNameM agnikarma, raktasrAva, azmabheda, tathA visUcikAmeM bRki ? sarvazreSTha anupAna hai // 33 // vAtarakte baliM dadyAt zirorogeSu zuThikAma / azmaryA ca tathA kRcchre hemAharItakI balim // 34 // For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAtaraktameM gandhaka, zirorogameM a'TikA, azmarI aura mUtrakRcchU gegameM (zarkarAyukta) hemAharItakI aura gandhaka denA cAhie // 34 // apasmAre ca mUrchAyAM tailaM vAyuH suzItalaH / ULavAte buddhabhraMze devapuSyaM vacAyutam // 35 / / apasmAra aura mU meM taila tathA suzItala vAyu tathA UrdhvavAta aura buddhibhraMzameM bacAyukta lavaMga denA cAhie // 35 // udare snukapippalI ca kSaye ca guDUcI tathA pANDure syAdayaH zraSThaM pradare ca rasAMjana // 36 // udararogameM arkadugdhameM AplAvita pippalI, kSayarogameM guDUcI, pAMDurogameM loha aura pradara rogameM rasAMjana denA cAhie // 36 / / . ( dadrukaNDUpAmakuSThe cokagandhakapAradAna / lepanAt bhavati zAntiH yathA netre rasAJjanam // ) ( dadru, kaNDu, pAmA Adi kuSTharogale zuddha gandhakayukta pAradakA lepa netra roga; rasAMjana ke samAna zAMtiprada hotA hai / ) evAnupAnayogena bheSajaM kArayet bhiSak / / yathA rogastathA pathyaM dezakAlau vayaH punaH / 37 ? - - - 1 prAcIna upalabdha gujarAtI anuvAdameM zarkarAkA ullekha honese mUla zlokameM anullikhita zarkarA yahAM nirdiSTa hai / / 2 iti ga-gha-ca-cha pustakeSu adhika: zlokaH / For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa prakAra deza, kAla aura vayako dekhakara rogAnusArI auSadhakA yogya anupAna aura pathyake nirdeza karanA cAhie // 37 // 87 granthakartuH paricayaH saMvadaSTAdaze varSe sAgarA netre cAdhike / cautre site ca paMcamyAM gurau vAre ca granthakRt // 38 // kUrmadeze'rjunapure tatra vAsI sadA kila / ... gurujIvAbhidhAnazca gacche cAgamasaMjJike // 39 // tasya pItAmbaraH ziSyaH tatpAdavandakaH sadA devaguruprasAdena vizrAmo granthakArakaH // 40 // saMvat 1842- 43 ke caitra zuklA paMcamI aura guruvArake dina yaha granthalekhana samApta huA / Agama saMjJaka gacchake anuyAyI jIva (jIvA) nAmaka guruke pItAmbara nAmaka ziSya the / ina pItAmbara guruke caraNameM vandanA karane vAlA vizrAmajI nAmaka ziSyane deva tathA guruke prasAdase isa granthakI racanA kI hai / granthakAra vizrAmajI karmadeza-kacchake arjunapura- aMjAra nAmaka grAmake nivAsI haiM // 38-40 // anupAnamaJjaryA dhAtu-upadhAtumAraNa-rogAnupAnanAmakaH iti zrI paMcamaH samuddeza: iti anupAnamaMjarI samAptA For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan pariziSTa-1 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa khanija dravyoMkI sUcI 1 dhAtu : granthasandarbha ayaH 1-11,13, / 5-36 2 Ara 3 kRpANikAloha 4 ghoSa 1-14 5-16 jasta 5-12 tAmra 1-16 ra tridhAtu (nAga baMga yazada) 1-7 / 5-9, 10.11 1-15 1-81 5-8 1-12 / 4-26 / 5-4 nAga 10 piMga 11 baMga 12 maNDUra 13 raupya 14 loha 15 suvarNa 16 hema .1-4 / 5-32 5.32 2 upadhAtu : 1 abhraka 2-13 / 5-18, 19, 20 For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 upadhAtu : granthasandarbha 2 kAca 2.21 3 kAsIsa gandhaka 2-1,2,10 / 4.32 gairika 2-21 tAlam 2-7,8,9,10 / 5-21,22,23,26 tutthaka taurI 2-21 navasAdara 2-21 pArada 2-1,2, pravAla 2-22 12 bali 2.12, 5-15 / 5.34 2-11 / 4-32 13 manaHzilA 14 malla 2-16,2-17 15 mAkSi 2-14 2-22 2-21 2-20 16 muktA mRtti 18 mRdAsaMga 19 rasa rasakarpUra 21 zilAjita 2-18 2-15 For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 2 anyasandarbha upadhAtu :22 sUta 2-3,4,5,6 / 5-14 / 5-15,5-18 5-33 23 hIraka 2-22 anya khanija dravya 1 TaMkaNa 2 saindhava For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 - sthAvaraviSa 1 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa sthAvara jaMgamaviSasUcikA - granthasandarbha 3-15 3-9 3-13 3-17 3-12 3-16 2 3 4 5. 6 7 8 9 10 arka uccaTA karNavIra kAcaka kodrava dantIbIja dhattUra nAgaphena pUgIphala bhalAta gaMgA 11 12 madya 13 vajrI 14 batsanAga 15 snuhI 2 - jaMgamaviSa www.kobatirth.org 1 alarkaviSa 2 unmattazvAnaH 3 karNakharjUra 3-3 3-1, 2 3-11 3-5, 6, 7 3-8 3-10 3-14 3-4 3-15 4-10 4-9 4-23 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only pariziSTa - 2
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar granthasandarbha jaMgamaviSa 4 gRhagodhikA chuchundara 6 jalaviSa 7 Daka 8 duSTajantu 9 daMza 10 pannaga 11 bhrAmarI makSikA 12 matkuNa mazaka 4-25 4-26 4-23 4-13 4-24 4-1 3, 4 - 4-22 4-27, 28 4-28 4-28 4-18, 28 4-30, 31, 32 4-31, 32 4-12, 28 4-14, 15 4-8, 12 . 4-19, 20 . 14 mAkSI mUSaka 16 yUkA likSA 18 viSakITaka 19 vRzcika 20 zvAna 21 zvetamUSaka 22 SaTpadikA 23 saraTha 24 sarpa 25 sAvA 4-31, 32 4-21 26 siMhabAla For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan 8 dhRta pariziSTa-3 anupAnamaMjarImeM nirdiSTa prANija dravyoMkI sUcI 1 ajAzakRt 4-26 2 Ajya 4-12, 5-31 3 kukkuTaviSThA 4-8 4 gardabhazakRt 2-21, 4-20, 26 5 gojala 6 godadhi 3-8 gomUtra 4-32 2-12, 15, 20, 22, 3-7, 17 19, 4-4, 7,5-13, 29,31 chAgadugdha 2-5, 6, chAgamUtra 4-2, tarakSudraMSTrA 4-1 tAlukAmRta 4-24, 13 navanIta 3-5, 6, 7, 14 payaH-dugdha 2-3, 4, 10, 12, 17, 22, 3-1, 7, 9, 12, 4-4, 7, 12, 5-24, 29. 15 mathita 16 madhu-mAkSika 1-5, 9, 12, 13, 2-11, 22, 3-10, 11, 17, 18, 19, 4-21,5-5, 13, 24, For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar :48 2-18, 4-34, 35, 4-22 17 mahiSIzakRt 18 mAhiSataka 19 mAhiSadhi 20 mAhiSanavanIta 21 mAhiSapayaH 22 mUtra (mAnuSa ) 23 suzItala kSIra 24 kSaudra 3-13 4-23 3-12, 4-10 For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 ra 3 4 6 kaTutaila khaNDa guDa tilakhala taila, tilataila yAvaka: www.kobatirth.org anupAna maMjarI meM nirdiSTa anya dravyoMkI sUcI 4-27,32, 7 lAjA (sRSTakamalabIja) 8 zarkarA sitA 49. 1-9,3-7 4-8,10, 5-8 4-8,10,23, 4-27, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5-32 1-5, 3- 4,9,11,19 pariziSTa 4 For Private And Personal Use Only ,35, 1-4,6,7,8,14, 2- 10, 16, 18, 20, 22,3- 13,14,16,17,18,4-18,
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kramAMka 1 2 3 * 6) 6 9 10 11 12 vanaspati nAma arka anala apAmArga amlavetasa Ardraka bhAmalam ugrA uccaTA USaNam kaTuya www.kobatirth.org 'Alikam 2-20 azmabheda grantha sandarbha 5-9 2-15 3-13, 15, 14, Aka, madAra AMkaDo 8, 10, 11, 15, 17, 27, 28, 29, 5-3, 19, 24, 5-32 5-32 5. 3-2 4-4/5-31 3-10 3-9 4-17/5-31 4-16 anupAnamaMjarI meM ullikhita hindI nAma bhilAvA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ciraciTA amlavetasa imlI pakhAnabheda adaraka AMvalA vaca guMjA marica soMTha, marica, pippalI For Private And Personal Use Only gujarAtI nAma bhilAmo aveDo amlavetasa AMbalI pASANabheda Adu AMvalA vaja caNoThI marI sUMTha, marI, pIpara
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra audabhidravya vivaraNatAlikA aMgrejI nAma Gignatic Swallow wrot Rough chope tree Temarind tree Zinzer Root Sweet flagroot www.kobatirth.org Beed tree Black Pepper 51 leTina nAma Zinziber Officinale The Elinic myrolalans Philanths Fmblica 1 Calotropis Gignatea 2 Calotropis Procera kramAMka 74 anusAra Achyranthas Aspera Garcinia Peduncuta Temarindus Indicus Bergenia Ligulata Acorus Calamus Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Abrus Prectorius Piper nigrum For Private And Personal Use Only pariziSTa - 5 varga Ascalppiadaceae Amaranthaceae Guttifereae Ceasalpiniaceae Saxifregaceae Scitaminaceae Euphorbiaceae Araceae Papillionaceae Piperaceae
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar 52 . kamAMka vanaspati nAma grantha sandarbha hIndI nAma gujarAtI nAma - koMcA kapikacchu karNavIra 4-16, 28, 29, kevAMca 3-13 kanera kareNa 15 16 karaMja kuTaja 4- 13 5-12 / / karaMja karaMja kuDA kuraiyA kaDo kumArI kuvAra kulattha kalathI kuSTha kaTa kUSmANDa bhUruM kolu 4-9/5 -3/5-14 gvArapAThA 2--14/5-2 kulathI 4-4 2-3, 4, 5, 6, peThA, kumhaDA 8/3-12 vAyaviDaMga 3-2/4 33/ pIpala 5-31, 3H/ 3-12 kodarA mighna vAvaDIMga kRSNA lIDIpIpara kodrava kodarA khajara kharjUrI khadira gojihavA 3-10 2-17 4-5 khera galajIbhI gojo 5-29 gehUM ghauM giloya 27.. godhUma 28 guDUcI 29 guMjA 30 dhana 5-32 mothA For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar 53 aMgrejInAma leTinanAma varga Cow Hedge Plant Mucuna Pruriens Papilionaceae Sweet Seented Neriuna odorum Apocynaceae oleander Pongamia glabra Papilionaceae Kurchi Conessci Bark Holarrhen Apocynaceae Antidysentrica Aloe Plant Aloe Vera Lileanaceae Horse gram Dalichos Bittorus Papilionaceae Costus Root Soussurca Hospa Compositeae White Pumpkim Benicasa hispida Cucurbitaceae Bebreng Long Pepper Embalia Rebes Pipper Longerm Mystranaceae Piperaceae: Data Palnu Paspaluin Gramineae Serobiculuntuns Phoenix Sylvestris Palmal Acacia catachu Mimoceac Elephentopsus Compositeae Seaber Trictuna Vulgaroe gramineae Tinospora Cordifolia Menispermaceae anukrama 1. anusAra Cyperas Rotundus Cyperaceae Wheat For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir granthasandarbhaH hindInAma gujarAtInAma - - - 31 caNaka . caNA 32 candana candana,sukhaDa AMbalI 33 cicA 5-32,29. . canA 4-4 saphedacaMdana 1-16,3-15 // 3-18 imalI jambIrInIvU 2-7,11 / jIrA 4-37 / 5-29 cAvala 3-7 tila 2-3,4.5, :, tulasI sarIvana godaDiyAlIMbu jIru 34. jambIrI 35 jIraka 36 tandula 37 tila 38 tulasI 39 tripaNikA cokhA tala tulasI tipAnIsameravo 40 triphalA 1-10 // 4-4 / 5-2 / hareM,bahaDhAM,AMvalA haraDe,baheDA, prAMbalA nizotha nasotara 41 trivRtA 1-11 1-915-12 ilAyacI elacI 2-3,4,5,6, dAlacInI taja 44 dantIbIja dantI nepALo 1-15 // 2-14 // 3-10 anAra dADama drAkSA drAkSa 45 dADima 46 drAkSA 47 dAru 48 durAlabhA munakkA devadAra devadAra 2-8 dhamAMha dhamAsA For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aMgrejInAma Bengal gram Sandle wood Tamarind tree Lemon Cumin Seed Rice Sesamum Secred Basil Cardamum www.kobatirth.org leTinAma Grape Cedar Cicer Arietinun Lim Santatum Album Tarmarindus Indicus Citrus Limon Cuminum Cyminum Oriza Sativa Sesamum Indicum Ocimum Samentum Desmodium gangaticum "" Baliospermuna montemum Pomagranate Punica Gromatun Vitis Vinifera Cedrus Devdar Fogomia Arabica Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'Operculina turpettam Cenvalvulaceae 21pomaca Ellentria Cardamone Cimamon Bark Cimamomun montanun For Private And Personal Use Only varga Pappilionaceae Santalaceae Ceasalpiniaceae Rutaceae Unbellifereae Gramineae Pedaliaceae Labiateae Pappilionaceae Seitaminacea Lauraiceae Euphorbiaeeae Puniceae Vitaceae Conifereae Zygophyllaceae
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kramaoNka vanaspati nAma grantha sandarbha hindI nAma gujarAtI nAma 49 dUrvA 1-13 dUba dhro 50 devakusuma 2-12 / 5-35 loMga lavIMga dhatturA dhatUro dhaniyA dhANA 51 dhattUra 52 dhAnyaka 53 dhAzrI 54 nAga 55 nAgaphena 2-1813-16 2-13 2-3 3-1,2, 4-22 2-2 / 4-30 56 nAgavallI 57 nizAdvaya nAgakesara nAgakesara aphIma aphINa pAna nAgaravela haladI aura dAru haladara tathA haladI dAru haladara limbU nIla galI 2-16 nimbu paTavaNa, vaNa 3-4 5-32 khaDasaliyo phAlamA phAlasA DugarI 4-10/4-37 pyAja 58 nimbu 56 nIlikA 60 paTa vaNa vRkSa. 61 papaMTaka 62 paruSa 63 palala 64 palANDa 65 picumanda 66 pippalI 67 punarnavA 68 pUgIphala 69 phalinI nIma lImaDo 5-7 4-33/5-36 4-28, 26 3-11 lAla punarnavA sAToDI sopArI sUpArI khIrI rAyaNa For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar aMgrejInAma leTinAma ari LAN Gramineae Myrtaceae Cruping Cynodon Deetylon Cymodon Clores Carryophyllus Aromaticus Datura Metel Coriander Seed Coriandrum Satiram kramAMka 8 anusAra Mesua Ferrea Opium Papaver Somniferum Betel Leaf Piper Betel Solanaceae umbellifereae Guttifereae : Papaveraceae Piperaceae Line Indigo Citrus Acida Indigo Teratintodia . Arboreum Religiosa Justicia Procumalars Griwia Asiatica Alium Copa Rutaceae Papillionaceae Malvaceae Acanthaceae Tiliaceae Liliaceae Asiatic griwia Anion Nimb tree Maliaceae Pigored Betel nat Palm pred Milia Azadirata kramAMka 22, anusAra Boerhovia diffusa. Araea Cotachu Mimusops Hexandra Nyeteginaceae Palmeae Sapotaceae For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - grantha sandarbha hindInAma gujarAtInAma 70 bANapukhA 4-.14, 18 sarapaMkhA sarapaMkho 71 bRhatkSudrA 72 bhaMgA 73 bhallAtaka 3-1 kaTelI, bhUIkaTeI ubhI bhorIgaNI 3-8 bhAMga bhAMga 3-56,74-28 bhilAvA bhilAmA 2-6 cirAyatA bhaMgarA kariyAtu bhAMgaro mIDhola 74 bhUnimba 75 bhRgarAja 76 madanakaphala marica mustA 76 mRdrIkA 80 meghanAda kAlAmarI menaphala 2-15/4-11/5-31kalimirca 4-28, 26/5-32 meAtha 3--10 munakkA 2.16/3.5, 6, caulAI meya drAkSa tAMdalajo maheMdI sanAI meM dI miDhI prAvala rasAMjana rasAMjana 5-31 lasaNa 2-8 81 mendI 82 meSazagI 63 rasAMjana ... rasona , 85 rAjahaMsI 86 rAma 17. rAla 88 lajjA 89 lavaMga 90 vacA lahasuna haMsarAja hiMga rAla lajjAvantI haMsarAja hiMga 4-28, 29 rAla lajAmaNI lavaMga laviMga 2-12 / 4-6 vac vaja For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Acha aMgrejInAma leTinanAma Purple Teph- Tephrosia Purpuria Papillionaceae rosia Solanim Indicum Solanaceae True Hemp Conmabis Sativa Urticaceae Marking nut or Semecarpus Anaca Anacardiaceae dholis nut Cardium Chireta Swertia Chirata Gentianaceae Trailing Ediptra Elipte Alba Compositeae Bushy gardania Randia Dumetoruna Rubiaceae Black pipper Piper nigrum Piperaceae kramAMka 30 anusAra kramAMka 41 anusAra Ameranthus Tricolor Amaranthaceae Henna Losonia Alba Cassia Angustifolia Lythraceae Caesalpiniaceae Semna Garlic Allium Sativum Maiden hair Adiantum Lunulatum Assafoctida Ferula Alliaceae Sporia Rolustra Sensitive Plant Mimosa Pudica kamAMka 50 ansAra Sweet flagroot Acorus Calamus Liliaceae Filiceae Umbelliferae Dipterocarpceae Mimosaceae Araceae For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1-1. 92 93 94 95 96 97 98 19 100 101 vajrI 110 vatsanAga vanatrIhI varA vRSa vRkSAla vRntAka vandhyAraat vyAlalatA viDaMga viSakoca 102 zakravAruNI 103 zatapuSpikA 103 zizu 105 106 107 108 109 zuThikA zvetadUrvA zrImUla sarvAkSI sa saMdesA www.kobatirth.org grantha sandarbha 3-14 3-4 9-8 5-31 5-32 3-13 3-3 4-2 5-31 4-32. 3-1714-13 4-5... 2-3 4-16 3-8/5-34 1-14 4-31 2-10 3-6 3-8 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hindInAma kaTathUra vaccha nAga sauMphA triphalA aDasA amlavetasa baiMgana kaMkoDA bhUkaTerI bAyaviDaMga kucalA indrAyana soyA sahijana sauMTha sapheda dUba bela sarasoM For Private And Personal Use Only gujarAtInAma thora, kaMTAlo vachanAga varIyAlI triphalA araDusI amlavetasa raMgaNA kaMTolA bhorIMgaNI bAvaDIMga jherakocalA indrAmaNAM suvA saragavo sUTha sapheda dho bIlI zarapaMkho sarasava saMsaro
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra aMgrejI nAma Aconide Munashood Fenel Seed kramAMka 4 anusAra Babreng Poison nut www.kobatirth.org 71 anusAra Repe, Black mustard 61. 'leTinanAma dr Ephorbia Niviulia Nerifalia Aconitun ferox wall Foeniculum Vulgarea Umbellifereal Sulanuna xatho carpam Embelia Ribes Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Adhotoda Vasaca Acanthaceae Colocyntt Dill Seed Horse Redish tree Moringa obefeta Ginger Zinziber officinale Cruping Cynodon Cynodon Deetylon Aegle Marmeles Solanium Melongena Solanacae Momordica Dioidica Cucurbitaceae Solanaceae varga Brassied nigra Euphorbiareae Ranunculaceae Poinciantic Elata Strychnoma nux Vomica Citrullus Colocynthes Cucurbitaceae Peneedonum graveolens umbellifereae Moringeceae Scitaminaceae Gramineae Rutaceae For Private And Personal Use Only Myrsinaceae Longiaceae Crucifereae Caesalpiniacea
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar granthasaMdarbha hindInAma gujarAtInAma 111 siddhArtha 4-28,29 sarasoM 3-14 / 4-23 // kaTathUhara sarasava thora kaMTAlo 112 snuka sonerI harahe hare 113 sauvarNapuSpI 114 harItakI 115 hemAharItakI 116 hiMgu 1-4,12 1-715-34 4-15,5-31 hiMga hiMga For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 aMgrejonAma leTinanAma varga kramAMka 109 anusAra kramAMka 91 anusAra Myrobalans terminalia chebula Combretaceae kramAMka 86 anusAra For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar anupAnamaMjarImeM dhAtu aura upadhAtuke nAmase anupAnamaMjarI zAGgadhara bhAvaprakAza rasaratnasamuccaya dhAtavaH 1 . ayaH . dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu 2 Ara 3 kRpANikAloha - dhAtu ghoSa upadhAtu tAmra dhAtu dhAtu dhAtu nAga dhAtu dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu maNDUra dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu 10 raupya 11 suvarNa dhAtu dhAtu dhAtu upadhAtavaH 1 abhraka upadhAtu uparasaH mahArasa uparatna 2 kAca 3 kAsIsa 4 gairi uparasa uparasa uparasa uparasa For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4 dhAtu nirdiSTa khanija dravyoM kI rasazAstrIya paribhASA sUcI pariziSTa naM. 6 rasaprakAzasudhAkara rasopaniSad rasahRdayataMtra Anandakanda rasendra cUDAmaNi 6 8. 1 dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu / dhAtu dhAtu mahArasa 1 uparasa uparasa dhAtu 1 dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu uparasa www.kobatirth.org uparasa dhAtu 1 dhAtu / dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu 65 dhAtu 1 uparasa uparasa bhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu uparasa uparasa uparasa uparasa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only uparakha
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Achar Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anupAnama jarI zArGgadhara bhAvaprakAza rasaratnasamuccaya tAla tAla upadhAtu uparasa uparasa 6 tutthaka upadhAtu upadhAtu mahArasa 7 taurI uparasa uparasa navasAdara sAdhAraNarasa pArada 0 pravAla ratna 11 bali uparasa uparasa uparasa 12 manaHzilA . upadhAtu uparasa uparasa 13 malla mAkSi 15 muktA upadhAtu upadhAtu mahArasa ratna ratna ratna 16 mRdAsaMga sAdhAraNarasa 17 mRtti - uparasa uparasa 18 rasakapUra 19 zilAjita 2. hIraka dhAtu ratna upadhAtu ratna mahArasa . ratna . For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar - rasaprakAzasudhAkara rasopaniSad rasahRdayataMtra Anandakanda rasendracUDAmaNi 5 uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa mahArasa mahArasa mahArasa mahArasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa sAdhAraNarasa - rasa rasa rasa rasa ratna - ratna - uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa mahArasa mahArasa mahArasa uparasa mahArasa ratna ratna - - ratna - uparasa sAdhAraNarasa - - - - - : - - - - - - mahArasa uparasa mahArasa ratna ratna - ratna For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra anupAnama jarI dhAtavaH 1 4 2 Ara 3 kRpANika loha ghoSa 5 6 6. 8 10 ayaH 11 upadhAtavaH tAmra 9 maNDUra raupya suvarNa nAga piMga baMga 1 abhraka 2 kAca kAsIsa 3 4 gairi 5 tAla www.kobatirth.org rasendra sArasaMgrahaH 9 dhAtu 1 dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu uparasa I uparasa uparasa uparasa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasArNava 10 dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu | dhAtu I dhAtu dhAtu 1 1 uparasa uparasa uparasa For Private And Personal Use Only Ayurveda prakAza. 11 dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu mahArasa uparasa uparasa uparasa uparasa
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar rasakAmadhenu rasasaMketakalikA 13 dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu upadhAtu dhAtu dhAtu dhAtu dhAtu mahArasa mahArasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa uparasa For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra anupAnama jarI 6 7 8 navasAdara 9 pArada 10 11 12 tutthaka tauri 13 malla 14 mAthi 16 pravAla 15 muktA 17 bali manaH zilA mRdAsaMga mRtti 18 rasakarpUra 19. zilAjita hIraka 20 www.kobatirth.org rasendra sArasaMgraha 9 uparasa rasa ratna uparasa uparasa 1 uparasa ratna 1 1 T uparasa 70 uparasa rasArNava 10 mahArasa uparasa --- rasa ratna Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uparasa uparasa I mahArasa ratna 1 1 uparasa ratna For Private And Personal Use Only AyurvedaprakAza 11 uparasa uparasa sAdhAraNarasa rasa ratna uparasa uparasa 1 uparasa ratna 1 { 1 uparasa ratna
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kAmadhenu 12 mahArasa uparasa sAdhAraNarasa rasa ratna uparasa uparasa uparasa mahArasa ratna 1 I 1 mahArasa ratna mahArasa rasasaMketalikA 13 uparasa uparasa rasa ratna uparasa uparasa uparasa mahArasa ratna / uparasa 1 mahArasa www.kobatirth.org ratna 71 2 1 zAGgaghara 6 3 rasaratnasamuccaya 4 rasaprakAzasudhAkara rasopaniSad rasahRdaya taMtra 10 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pranthanAmAni 7 Anandakanda 11 8 rasendacUDAmaNi sendra saMgraha rasArNava 12 bhAvaprakAza 13 AyurvedaprakAza kAmadhenu rasasaMketakalikA For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pariziSTa-7 vikAra zamanArtha nirdiSTa anupAna sUcI prathamasamuddeza : anupAnam granthasandarbhaH dhAtusuvarNa 1 sitA madhu sitA harItakI zarkarA vanatrIhiH hemAharotakI meSazaMgI truTi: triphalA cUrNa sitA madhu-khaMDa Ara simaant ayaH trivRtA saindhavam 1-11 madhu 1-13 sitA 1-14 1-15 dUrisa: 10 maNDUra harItako kRpANiloha zvetadUrvArasaH 12 piMga pakvadADimaphalarasa 13 ghoSa ciMcAphala dvitIyasamuddeza : upadhAtu1 malaseyutapAradaH pAcitagandhakaH gandhaka: nAgavallIdala 2-2 For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan 73. upadhAtu anupAnam anthasandarbhaH 3 sUta 2-3,4, drAkSA, kUSmANDa, payaH tulasI, zatapuSpikA, lavaMga, taja, nAga, samAMzakaH gandhakaH nAgavallIrasa, bhaMgarAjarasa, samAMzaka chAgadugdha tulasIrasa, ) (mardana) 4 " jIraka zarkarA kUSmANDarasa durAlabhArasa rAjahaM sIrasa sauvarNapuSpI kvAtha bhUnimba sAkSIrasa sitAH gandhaka godugdha 2.1. 10 manaHzilA jIraka mAkSika 11 bali 2-12 godugdha devakusuma, nacA, 12 abhraka dhAtrIphala 2-13 For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 13 14 zilAjita 16 15 malla 17 upadhAtu mAkSi 37 20 21 34 CE 18 tutthakam karpara 19 mRdAsaMga navasAra mRtti, gairika kAsIsa, kAca, taurI. muktA, pravAla stee www.kobatirth.org 74 anupAna kulatthakaSAya dADimatvacA marica amlavetasa meghanAdarasa nimbU khadirodbhUta dhAnyaka mahiSIzakRt arative bAjA goghRta amlakarasa gardabhazakRt ghRta Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " sitA gopayaH sitA bAri sitA ghRta, madhu, sitA godugdha For Private And Personal Use Only granthasandarbha 2-14 34 2-15 19 " 2-16 33 2-17 2-18 2-19 15 2-20 93 2-21 2-22
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyasamudeza : - sthAvaraviSa anupAna granthasandarbhaH nAgaphena dugdham bRhatkSudrArasaH ugrA, sindhu, kRSNA, madanaphalamanA : 4 bastanAga . 3 vRntAkaphalarasa paTavaNavRkSarasa zarkarA meghanAdarasalepa navanItayukta dAru, sarSapa, mustA sanavanIta lepa, navanIta, tila, dugdha - lepa khaNDa + ghRtalepa godadhi, zuMThI AIka saMdesaDA mUla 9 uccaTA 1. madya.. meghanAdarasa zarkarA dugdhasevanam madhu, kharjurI, mRdvIkA, vRkSAmla, amlA, dADima, paruSa, Amala For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 11 12 14 13 karNavIra sthAvaraviSa pUgIphala kodrava 1 vajrI 15 snuhI arka 2 >> 16 dantIbIja 17 kocaka caturthaH samudeza : jaMgamaviSa pannaga " www.kobatirth.org zItavastravAta zarkarA, anupAna suzItalaM kSIra kUSmANDarasa mAhiSaM dadhi mAhiSaM payaH arkatvacA 76 zItavAri vastravAyu zItacchAyA jalapiSTaciMcA patramardana dhAnyaka ghRta haimagirijalapAna anupAna kare lajjAmUla sya bandhanaM lepazca Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhu guDaH sitA 99 33 sitA sitA madhu + sitA For Private And Personal Use Only pranthasandarbhaH 3-11 37 3-12 53 -3-13 35 " :) 3-14 33 d. 3-15 "2 3-16 3-17 manthasandarbhaH 4- 3
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 3 5. 6 8 9 10 11 jaMgamaviSa pannagaviSa sarpAdigarala sarpadaMzAvarova sarpaviSa zvAnaviSa 33 23 zvAnaviSa sarva kITaviSa www.kobatirth.org ghRta 77 triphalA, candana kuSTha, Ardraka ghRtasaMyuta lepaH anupAna gojilhA, phalinI, zakravAruNI, triparNikA bAghRSTa maTha karabAhulepa unmattazvAnaviSa kumArIdala, saindhava alarkaviSa tilataila, palala, guDa arka kSIrapAna 33 kukkuTaviSThApa guDa+taila+arkadugbhalepa - zuSkArkamUla, samaricabhakSaNa lolakAdAha coka Ajya 32 12 udaragataddRSTajantu jala piSTakoca kapAna USaNa ghRtam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sukhoSNajalapAna For Private And Personal Use Only pranyasandarbha 4- 4 4- 5 4- 6 4-7 4- 8 4 4-10 4-11 35 4-12 59 4-13
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar 78 - - jaMgamaviSa anupAna granthasandarbha - 13 vRzcikaviSa zarkarA vANapukharasa meghanAdarasa arkAyo-ghRSTahiMgulepa 15 gRhagodhikAviSa kaTutraya, zigrubIna, karaMgabIja, nizAdrava, kapikanIma pAna aura lepa 16. saraThAviSa zItavAri arkamUlatvacA pUrNa 17 .. mUSaviSa bANapuMkharasa sitA 4-19,2 18 zvetamUSakajanya andhi visphoTana gArdabhazakRtpAna 19 siMhabAlazaSpaM madhu 4-21 bhrAmarImakSikA 4-22 mAhiSanavanIta / mAhiSataka . viSa na 21 karNapraviSTavarjara kaNe mUtraprakSepa tilatailaprakSepa For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 22 23 24 25 jaMgamaviSa 28 DaM praveza (karNe) dazaH 26 matkuNa 30 ndaravi jalaviSavikAra 27 mUSaka, mazaka mAkSI, matkuNa, viSakITaka yUkA 29 yUkAdikSA SAvA 33 www.kobatirth.org 79 anupAna karNe mUtraprakSepa tilatailaprakSepa tAlukA mRtapa kAMjikApAna maNDUra, gArdabhazakRt anAzakRt yAkabhAvitA arkatUlamayIvarti kaTutailapradIpasthA bhallAta, arkaphala, mustA, kapikacchu, punarnavA, rAla, siddhArtha dhUpa nAgavallIrasa marditIvara dhAraNa golapiSTazrImUla zilA, gandhaka For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pranthasandarbha 4-23 4-24 4-25 4-26 4-27 '4-28,29 4-30 4-31 4-32
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar jaMgamaviSa anupAna granthasandarbha - - gomUtra, viDaMga, 1. kaTutaila snUkArabhAvitA pippalI . 31 udaraprAptA ... . SaTpadikA .32. prAtu-upadhAtu, vamana sthAvara-jaMgaviNaM virecana ca For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achar anupAnamaMjarImeM nirdiSTa vividha roga aura anupAna sUcI pariziSTa-8 - - roga anupAna granthasandarbha 1 atitiH 2 apasmAraH kuTajaH 5-12 tailaM suzItalo vAyuba 5-35 hemAharItako baliH ca 5-34 3 azmarI vRSaH 4 5 asapittam aMganAmadanamahaH abhrakam 5-20 udaram 7 UrdhvavAtaH snuk pippalI devapuSpa pacA 8 kuSTham sUtaH tAlam kRmighnaH hemAharItakI bali: 5-35 5-16, 1. 5-17 5-31 5-34 5-16, 17 5-16 5-32. kamiH kRccham / kRzatA 13 kSayaH 14 gudakIla: 15 grahaNI 16 jantuvikAraH sUtaH gucikA bhanalaH mathitam 5-32 sUtaH 5-16, 17 7 jarA For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - roga anupAna - granthasandarbha ghanaparNaTakaH 5-32 18 jIrNajvaraH 19 jvaraH 20 takramehaH 21 doSANAM tritayaH 22 palitaH 23 pANDusemaH abhrakam sakSaudramArdodakam sUtaH lohaH maNDUraM ca 5-31 5-16, 17 5-5 . 24 pANDas:. ayaH purANajvaraH 5-36 5-31 5-36 - rasAsanam sm jastaH 5-12 mh 26 pradara... 27, pramehaH-.. buddhipraMzaH bhUtaH / devapu vacA 5-35 sh lh 30 mdhumehH| lm 5-20 36 : mUrchA.. 32 mehaH -abhrakam tailaM suzItalo vAyuzca 5-35 . sUtaH 5-16, 17 sopalA varA 34 raktavikAraH tAlam 5-27 5-33 35. raktasrAka azmabhedaH rAjA (bhRSTakamalabIbam) 5-32. 36 bamI For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Achan -- - roga anupAna granthasandarbha - -- - 37 vAtaH sAjyaH rasonakA tAlam 5-27 vAtaraktam baliH 5-34 40 viSam tAlam 5-27 5-32 hema 41 , 42 vicikA 43 vispheATavAtaH vRki ? vraNaH sUtaH dambhanakriyA zuNThikA zirArogaH 5-34 zItaH zleSmA zvasanakaH 5-31 zUlam SANDhayam samaricalyAlalatAdalam 5-31 tAlam 5-27 sakSaudaM nyUSaNam ghRtAnvitahiMgu 5-31 sUtaH 5- 16, 17 ciMcAmlakam, madhusitAyuktaM 3-18 (1) jala madhu zarkarAyuktaM 3-19 (2) dhRtapiSTanIlikAlepaH chAgamUtrabhAvitabandhyAkarkoTakI- 4-2 mUlakAMjikasaMpiSTanasyam TUkarogaH 52 dAhaH 53 viSopahatacetaH For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only