Book Title: Akbar Pratibodhak Yugapradhan Jinchandrasuri
Author(s): Bhanvarlal Nahta
Publisher: Z_Manidhari_Jinchandrasuri_Ashtam_Shatabdi_Smruti_Granth_012019.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210008/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabara- pratibodhaka yugapradhAna zrI jinacandrasUri [ bhaMvaralAla nAhaTA ] maNidhArIjI ke svargavAsa ke pacIsa varSa pazcAt AryAvartta apanI svAdhInatA khokara yavana-zAsana kI durdAnta cakkI meM burI taraha se pisA jAne lagA / usake sahasrA bdiyoM se saMcita dharma, saMskRti, sAhitya aura kalA ko apAra kSati pahu~cI / yadi samaya-samaya para mahApuruSoM ne janma lekara apane lokottara prabhAva se janatA kA manobala va cAritrabala UMcA na uThAyA hotA to jisa rUpa meM samAja vidyamAna hai, kabhI nahIM rahatA / mahApuruSoM kA yogabala saMsAra kI kalyANa-siddhi karatA hai / vasatimArga prakAzaka zrI jinezvarasUrijI ke pazcAt kramazaH unakI paTTa paramparA meM jo bhI mahApuruSa hue, ve kSatriya, brAhmaNa, vaizyAdi prajA ko pratibodha dekara dhArmika samAja kA nirmANa karate gae, jisase jaina samAja kA gaurava bar3hA | na kevala tyAgI varga meM hI ucca cAritra kA pratiSThApana huA balki jaina zrAvakoM meM bhI anekoM zreSThI, maMtrI, senApati Adi prabhAvazAlI, dharmaprANa aura paropakArI vyakti hue jinhoMne deza aura samAja kI sevA meM apanA sarvasva utsarga kara diyA / rAjya zAsana meM samaya-samaya para jainAcAryoM va jaina gRhasthoM - zrAvakoM kA bhI bar3A bhArI varcasva rahA hai| apanI udAratA aura prabhAva ke kAraNa jainetara samAja se jaina samAja kI kSati kama huI aura tIrtha va dharmarakSA meM zAsakoM se bar3A bhArI sahayoga bhI milatA rahA / caudahavIM zatAbdI meM tIsare dAdA zrI jinakuzalasUrijI aura zAsana - prabhAvaka zrI jinaprabhasUrijI kA jaina zAsana para bar3A upakAra huA / usI paramparA meM caturtha dAdA sAhaba zrI jinacandrasUrijI hue jo yugapradhAna mahApuruSa the| unhoMne hajAroM mumukSuoM ko zuddha cAritra mArga ke pathika banAye / dharmakrAnti karake jaina dharma meM AyI huI vikRtiyoM kA pariSkAra kiyaa| akabara, jahAMgIra evaM hindU rAjA-mahArAjAoM ko apane cAritrabala se prabhAvita - pratibodhita kara jaina zAsana kI mahAn prabhAvanA kii| unhIM kA saMkSipta paricaya yahAM denA abhISTa hai / vIraprasU mAravAr3a ke khetasara gA~va meM rohar3a gotrIya osavAla zreSThI zrIvantazAha ko dharmapatnI zriyA devI kI kukSi se saM0 1565 caitra kRSNa 12 ke dina Apane janma liyaa| mAtA-pitA ne ApakA guNaniSpanna nAma 'sulatAnakumAra' rakhA jo Age calakara jaina samAja ke sulatAna samrATa hue / bAlyakAla meM hI aneka kalAoM ke pAragAmI ho gae vizeSataH pUrva janma saMskAravaza dharma kI ora ApakA jhukAva atyadhika thA / saM0 1604 meM kharataragaccha nAyaka zrIjinamANikyasUri jI mahArAja ke padhArane para unake upadezoM kA Apa para bar3A asara huA aura ApakI vairAgya bhAvanA se mAtA-pitA ko dIkSA lene kI AjJA pradAna karane ko vivaza honA pdd'aa| 8 varSa ko Ayu vAle sulatAna kumAra ne bar3e hI ullAsapUrvaka saMyama mArga svIkAra kiyaa| guru mahArAja ne ApakA nAma 'sumatidhIra' rkhaa| pratibhA sampanna aura vilakSaNa buddhizAlI hone se Apane alpakAla meM hI gyAraha aMga Adi sakala zAstra par3ha DAle tathA vAda-vivAda, vyAkhyAna, kalAdi meM pAragAmI hokara guru mahArAja ke sAtha deza-videza meM vicaraNa karane lage / usa samaya jaina sAdhuoM meM thor3A AcAra-zaithilya kA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza ho cukA thA jise parihAra kara kriyoddhAra karane kI bhAvanA sabhI gacchanAyakoM meM utpanna huii| zrIjinamANikyasUri jI mahArAja ne bhI dAdAsAhaba zrI jinakuzalasUrijI mahArAja ke svargavAsa se pavitra tIrtharUpa derAvara kI yAtrA karake gaccha meM phaile hue zithilAcAra ko samUla naSTa karane kA saMkalpa kiyA parantu bhavitavyatA vaza ve apane vicAroM ko kArya rUpa meM pariNata na kara sake aura vahAM se jesalamera Ate hue mArga meM pipAsA pariSaha utpanna ho jAne se anazana svIkAra kara liyA / sandhyA ke pazcAt kisI pathikAdi ke pAsa pAnI kI yogavAI bhI milI para sUrimahArAja apane cirakAla ke cauvihAra vrata ko bhaMga karane ke lie rAjI nahIM hue / unakA svargavAsa hone para jaba 24 ziSya jesalamera padhAre to gurubhakta rAvala mAladeva ne svayaM AcArya-padotsava kI taiyAriyA~ kIM aura tatra virAjita kharataragaccha ke begar3a zAkhA ke prabhAvaka AcArya zrIguNaprabhasUrijI mahArAja se bar3e samAroha ke sAtha mitI bhAdrapada zukla 8 guruvAra ke dina sataraha varSa kI Ayu vAle zrI sumatidhIrajI ko AcArya pada para pratiSThita krvaayaa| gaccha maryAdAnusAra ApakA nAma zrI jinacandrasUri prasiddha huA / usI rAtri meM guru mahArAja zrIjita mANikyasUrijI ne darzana dekara samavazaraNa pustikA sthita sa mnAya sUri-mantravidhi nirdeza patra kI ora saMketa kiyA / 42 1 sAdhu-mArga se prayojana ho, ve hamAre sAtha raheM aura jo loga asamartha hoM, ve veza tyAgakara gRhastha bana jAveM / kyoMki sAdhuve cAra akSaya hai| sUrijI ke prabala puruSArtha se 300 yatiyoM meM se solaha vyakti candramA kI solaha kalA rUpa jina candrasUrijI ke sAtha ho ge| saMyama pAlana meM asamartha avaziSTa logoM ko mastaka para pagaDI dhAraNa karAke 'mattheraNa' gRhastha banAyA gayA, jo mahAtmA kahalAne lage aura adhyApana, lekhana va citrakalAdi kA kAma karake apanI AjIvikA calAne lage / sUrijI kI krAnti saphala huii| yaha kriyodvAra saM0 1614 caitra kRSNa 7 ko huaa| bIkAnera cAturmAsa ke anantara saM0 1615 kA cAturmAsa mahevAnagara meM kiyA aura nAkor3A pArzvanAtha prabhu ke sAnnidhya meM chammAsI tapArAdhana kiyA / tapa japa ke prabhAva se ApakI yogazaktiyAM vikasita hone lagIM / cAturmAsa ke pazcAt Apa gujarAta kI rAjadhAnI pATaNa padhAre / saM0 1616 mAgha sUdi 11 ko bIkAnera se nikale hue yAtrI saMgha ne zatruJjaya yAtrA se lauTate hue pATaNa meM jaMgamatIrtha- sUrimahArAja kI caraNa vandanA kI / cAturmAsa pUrNa kara ApazrI bIkAnera pdhaare| maMtrI saMgrAmasiMha vacchAvata kI prabala prArthanA thI, ata: saMgha ke upAzraya meM jahA~ tIna sau yativaNa vidyamAna the, cAturmAsa na kara sUrijI maMtrozvara kI azvazAlA meM hI rahe / unakA yuvaka hRdaya vairAgyarasa se ota-prota thA / unhoMne mahAna vitana-manana ke pazcAt krAnti kA mUla maMtra kriyA - uddhAra kI bhAvanA ko kAryAnvita karanA nizcita kiyA / maMtrI saMgrAmasiMha kA isa kArya meM pUrNa sahayoga rahA, sUri mahArAja ne yatijanoM ko AjJA dI ki jinheM zuddha una dinoM gujarAta meM kharataragaccha kA prabhAva sarvatra vistRta thA, pATaNa to kharatara viruda prApti kA aura vasativA prakAza kA Adya durga thA / sUri mahArAja vahAM cAturmAsa meM virAjamAna the, unhoMne pauSadha vidhiprakaraNa para (3554 zloka parimita vidvattApUrNa TIkA racI, jise mahopAdhyAya puNyasAgara aura vA0 sAdhukIrti gaNi jaise vijJAna gotArthI ne saMzodhita kI / usa jamAne meM tapAgaccha meM dharmasAgara upAdhyAya eka kalahapriya aura vidvattAbhimAnI vyakti hue, jinhoMne jaina samAja meM pArasparika dveSa bhAva vRddhi karane vAle katipaya granthoM kI racanA karake zAnti ke samudra sadRza jaina samAja meM dveSa var3avAgni utpanna kii| unhoMne sabhI gacchoM ke prati Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 43 ] viSavamana kiyA aura suvihita ziromaNi navAGga vRtikarttA abhayadevasUri kharataragaccha meM nahIM hue, kharataragaccha kI utpatti bAda meM huI, yaha galata prarUpaNA kI; kyoMki abhayadevasUrijI sarvagaccha mAnya mahApuruSa the aura unheM kharataragaccha meM hue amAnya karake hI ve apanI cittakAluSyavRtti - khaNDanAtmaka duSpravRtti kI pUrti kara sakate the / jaba unakI yaha duSpravRtti prakAza meM AI to zrIjinacandrasUrijI ne usakA prabala virodha kiyA aura dharmavAra upAdhyAya ko samasta gacchAcAryo kI upasthiti meM kArtika sudi 4 ke dina zAstrArtha ke liye AhvAna kiyA / para ve paMcAsarApAr3A kI pozAla meM chipa baitthe| dUsarI bAra kArtika sudi 7 ko phira dharmasAgara ko bulAyA para unake na Ane para caurAsI gacchantrIkA- gItArtho ke samakSa abhaya - devasUri ke kharataragaccha meM hone ke vividha pramANoM sahita 'matapatra' likhA gayA aura usameM samasta gacchAcAryoM kI sahI karAke utsUtrabhASI dharmasAgara ko nihnava pramANita kara jaina saMgha se bahiSkRta kara diyA gayA / isa prakAra pATaNa meM punaH zAstrArtha vijaya kI suvihita patAkA phaharA kara sUrijI khabhAta pdhaare| saM0 1618 kA cAturmAsa karake saM0 1616 meM rAjanagara ahamadAvAda pdhaare| yahAM maMtrIzvara sAraMgadhara satyavAdI ke lAye hue vidvattAbhimAnI bhaTTa kI samasyApUrti kara use parAsta kiyA / saM0 1620 kA cAturmAsa bIsalanagara aura saM0 1621 kA cAturmAsa bIkAnera meM kiyA / saM0 1622 0 zu0 3 ko pratiSThA karAke cAturmAsa jesalamera kiyaa| bIkAnera ke maMtrI saMgrAmasiMha ne nAgaura ke hasanakulokhAna para sandhi vigraha meM jaya prApta kara sUri mahArAja kA pravezotsava karAyA / saM0 1622-23 ke cAturmAsa jesalamera meM bitAkara khetAsara ke caupar3A cAMpasI-cAMpalade ke putra mAnasiMha ko mArgazIrSa kR0 5 ko dIkSita kiyA / inakA nAma 'mahimarAja' rakhA, jo Age calakara sUri mahArAja ke paTTadhara zrIjinasiMhasUri nAma se prasiddha hue / saM0 1624 kA caumAsA nADolAI kiyA, mugala senA ke bhaya se sabhI nAgarika itastataH nagara chor3akara bhAgane lage / sUri mahArAja upAzraya meM nizcala dhyAna meM baiThe rahe, jisake prabhAva se mugala senA mArga bhUlakara anyatra calI gaI / logoM ne lauTakara sUrijI ke pratyakSa camatkAra ko dekhakara bhakti bhAva se unakI stavanA kI / saM0 1625 bApeU, 1626 bIkAnera, saM0 1627 kA cAturmAsa mahima karake AgarA padhAre aura saurIpura, candravAr3a, hastinApurAdi tIrthoM kI yAtrA kii| saM0 1628 kA cAturmAsa AgarA kara 1629 kA rohataka kiyA / saM0 1630 ke bIkAnera cAtumasi meM pratiSThA va vratocaraNa Adi dharma kRtya hue| saM0 1631-32 kA cAturmAsa bhI bIkAnera huA / saM0 1633 meM phalaudhI pArzvanAtha tIrtha ke tAloM ko hAtha sparza se khola kara tIrtha darzana kiyA / phira jesalamera cAturmAsa kara gelI zrAvikAdiko vratoccAraNa karavAye / tadanantara derAvara padhAre aura kuzala guru ke svargasthAna kI yAtrA kara vahIM cAturmAsa kiyA / 1635 jesalamera, saM0 1636 bIkAnera, saM0 1637 serUNA, saM0 1638 bIkAnera saM0 1636 jesalamera, saM0 1640 AsanIkoTa meM cAturmAsa karake jesalamera padhAre / mAgha sudI 5 ko apane ziSya mahimarAja jI ko vAcaka pada se alaMkRta kiyA / saM0 1641 kA cAturmAsa karake pATaNa padhAre / saM0 1642 kA cAturmAsa kara zAstrArtha meM vijaya prApta kii| saM0 1643 kA caumAsA ahamadAbAda kara ke dharmasAgara ke utsUtrAtmaka granthoM kA uccheda kiyA / saM0 1644 meM khaMbhAta cAturmAsakara ahamadAbAda padhAre saghapati somajI sAha ke saMgha sahita zatruJjayAdi tIrthoM kI yAtrA kI / saM0 1645 sUrata, sa0 2646 ahamadAbAda padhAre aura vijayAdazamI ke dina hAjApaTela kI pola sthi / zivA somajI ke zAMtinAtha jinAlaya ko pratiSThA bar3I dhUma-dhAma se kii| mandira meM 31 paMktiyoM kA zilAlekha lagA huA hai evaM eka deharI meM saMkhavAla gotrAya zrAvakoM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA lekha hai / 1647 meM pATaNa caumAsA kiyA zrAvikA koDAM phalAdeza diyaa| bAdazAha ne isa hiMsAmaya kArya ko anucita ko vratoccAraNa krvaayaa| phira ahamadAbAda hote hue jAnakara jainavidhi se grahazAMti anuSThAna karane kA maMtrI khaMbhAta pdhaare| karmacandra ko Adeza diyaa| Apake tyAga-tapomaya jIvana aura vidvattA kI saurabha maMtrIzvara ne caitra sudi 15 ke dina sone cAMdI ke ghar3oM akabara ke darabAra taka jA phuNcii| akabara ne maMtrI se eka lAkha ke sadvyaya se vAcaka mahimarAjajI ke dvArA karmacandra ko Adeza dekara evaM sUri mahArAja ko zIghra supArzvanAthajI mandira meM zAMti-snAtra krvaayaa| maMgaladIpa lAhaura padhArane ke liye pharamAna bhijvaaye| sUrijI khaMbhAta aura AratI ke samaya samrATa aura zAhajAdA salIma ne se ahamadAbAda pdhaare| ASAr3ha sudi 13 ko lAhaura ke upasthita hokara dasa hajAra rupaye prabhubhakti meM bheMTa kiye| lie prasthAna kara mahezANA, siddhapura, pAlanapura hote hue prabhu kA snAtrajala ko apane netroM meM lagAyA tathA antaHpura sIrohI ke suratAna devar3A kI vInati se sIrohI pdhaare| meM bhI bhejA / samrATa akabara sUrimahArAja ko "bar3e guru" paryaSaNa ke 8 dina sIrohI meM bitAye / rAva suratAna nAma se pukAratA thA, isase unakI isI nAma se sarvatra ne pUrNimA ke dina jIvahiMsA niSiddha ghoSita kii| vahAM se prasiddhi ho gii| jAlora pdhaare| bAdazAha kA pharamAna AyA ki Apa ekabAra nauraMgakhAna dvArA dvArikA ke jaina mandiroM caumAse bAda zIghra padhAre para ziSyoM ko pahale hI lAhora ke vinAza kI vArtA sunI to surijI ne samrATa ko tIrthabheja deN| sU rajI ne mahimarAja vAcaka ko ThA0 7 se lAhaura mAhAtmya batalAte hue unakI rakSA kA upadeza diyaa| bhejA / sarijI caumAsA utarane para dechara, sarANA, bhamarANI samrATa ne tatkAla pharamAna patra likhavAkara apanI mudrA khAMDapa, dru NADA, rohITha pdhaare| ina saba nagaroM meM bar3e 2 lagAke maMtrIzvara ko samarpita kara diyA, jisameM likhA thA nagaroM kA saMgha vaMdanArtha AyA thaa| gurudeva pAlI, sojata, ki Aja se samasta jaina tIrtha mantrI karmacandra ke adhIna bolADA, jayatAraNa hote hue mer3atA pdhaare| maMtrIzvara haiN| gajarAta ke sabedAra AjamakhAna ko tIrtharakSA ke lie karmacandra ke putra bhAgyacanda, lakSmIcandrane pravezotsavAdi kiye| sakhta hukma bhejA, jisase zatrujaya tIrtha para mlecchopadrava kA nAgaura, bApeU, par3ihArA, rAjaladasera, mAlAsara, riNI, sarasA, nivAraNa huaa| kasara hote hue hApANA padhAre / maMtrIzvara ne sUrijI ke lAhaura ekabAra kAzmIra vijaya ke nimitta jAte hue samrATa ne praveza kI bar3I taiyAriyA~ kii| saM0 1648 phA0 zu0 12 ke sari mahArAja ko bulAkara AzIrvAda prApta kiyA aura dina 31 sAdhuoM ke parivAra sahita lAhaura jAkara bAdazAha ASAr3ha zakkA se pUrNimA taka bAraha sUboM meM jIvoM ko ko dharmopadeza diyaa| samrATa, guru mahArAja ke pravacana se bar3A abhayadAna dene ke lie 12 pharamAna likha bheje| isake prabhAvita huA aura pratidina DyoDhI-mahala meM bulAkara anukaraNa meM anya sabhI rAjAoM ne bhI apane-apane rAjyoM meM upadeza zravaNa prAraMbha kiyaa| ekavAra samrATa ne guru mahArAja ke samakSa ekaso svarNa mudrAe~ bheMTa rakhI jise asvIkAra karane 10 dina, 15 dina, 20 dina, mahInA, do mahInA taka para unakI niSpRhatA se vaha bar3A prabhAvita huaa| jIvoM ke abhayadAna kI udghoSaNA kraaii| ekabAra zAhajAdA salIma ke mUla nakSatra meM putrI utpanna samrATa ne apane kazmIra pravAsa meM dharmagoSThI va jIvahaI to jyotiSI logoM ne usa putrI kA janmayoga pitA ke dayA pracAra ke lie vAcaka mahimarAja ko bhejane kI prArthanA lie aniSTakArI batalA kara nadI meM pravAhita karane kA kii| maMtrIzvara aura zrAvaka varga sAtha meM the hI ataH sUrijI ne Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ j j 45 lAbha jAnakara muni harSavizAla aura paMcAnana mahAtmA Adi ke sAtha vAcakajI ko bhI bhejaa| mitI zrAvaNa zukla 13 ko prathama prayANa rAjA rAmadAsa kI vAr3I meM huA / usa samaya samrATa, salIma tathA rAjA, mahArAjA aura vidvAnoM kI eka vizAla sabhA ekatra huI jisameM sUrijI ko bhI apanI ziSya maNDalI sahita nimantrita kiyaa| sabhA meM samayasundarajI ne 'rAjAno dadate saukhyaM' 1022407 artha vAlA aSTalakSI grantha par3hakara samrATa ne use apane hAtha meM lekara racayitA ko karake pramANIbhUta ghoSita kiyA / isa vAkya ke sunAyA / samarpita kazmIra jAte hue rohatAsapura meM maMtrozvara ko zAhI antaHpura kI rakSA ke lie rukanA par3A / vAcakajI samrATa ke sAtha meM the / unake upadeza se mArgavartI tAlAboM ke jalacara jIvoM kA mAranA niSiddha huaa| kazmIra ke kaThina va patharIle mArga meM zItAdi pariSaha sahate hue paidala calane vAle vAcakajI kI sAdhucaryA kA samrATa ke hRdaya meM gaharA prabhAva pdd'aa| vijaya prApta kara zrInagara Ane para vAcaka jI ke upadeza se samrATa ne ATha dina taka amAri udghoSaNA karavAI / saM0 1646 ke mAgha meM lAhora lauTane para sUrijI ne sAdhumaMDalI sahita jAkara samrATa ko AzIrvAda diyA / samrATa ne vAcaka jI ko kazmIra pravAsa meM nikaTa se dekhA thA ataH unake guNoM kI prazaMsA karate hue inheM AcArya pada se vibhUSita karane ke lie sUrijI se nivedana kiyA / sUrijI kI sammati pAkara samrATa ne maMtrI karmacandra se kahA - vAcakajI siMha ke sadRza cAritra dharma meM dRr3ha haiM ataH unakA nAma 'siMhasUra' rakhA jAya aura bar3e guru mahArAja ke lie aisA kauna sA sarvocca pada hai jo tumhAre dharmAnusAra unheM diyA jAya / karmacandra ne jinadattasUri jI kA jIvanavRtta batAyA aura unake devatA pradatta yugapradhAna pada se prabhAvita hokara akabara ne sUrijI ko 'yugapradhAna ' ghoSita karate jaina hue dharma kI vidhi ke anusAra utsava karane kI AjJA dI / karmacandrane rAjA rAyasiMhajI kI anumati pAkara saMgha ko ekatra kiyA aura saMgha- AjJA prApta kara phAlguNa kRSNa 10 se aSTAhnikA mahotsava prArambha kiyA aura phAlguna zukla 2 ke dina madhyAhna meM zrI jinasiMhasUri kA AcArya pada, vA0 jayasoma aura ratnanidhAna ko upAdhyAya pada evaM paM0 guNavinaya va samayasundara ko vAcanAcArya pada se alaMkRta kiyA gyaa| yaha utsava saMkhavAla sAdhudeva ke banAye hue kharatara gacchopAzraya meM huA / mantrIzvara ne dila kholakara apAra dhana rAzi vyaya kI / samrATa ne lAhora meM to amAri udghoSaNA kI hI para sUrijI ke upadeza se khaMbhAta ke samudra ke asaMkhya jalacara jIvoM ko bhI varSAvadhi abhayadAna dene kA pharamAna jArI kiyA / "yugapradhAna " guru ke nAma para maMtrIzvara ne savA karor3a kA dAna kiyA / samrATa ke sanmukha bhI dasa hajAra rupaye, 10 hAthI, 12 ghor3e aura 27 tukkasa bheMTa rakhe jisameM se samrATa ne maMgala ke nimitta kevala 1 rupayA svIkAra kiyA / sUrimahArAja ne bohitya saMtati ko pAkSika, cAturmAsika, va sAMvatsarika parvoM meM jayatihumaNa bolane kA va zrImAloM ko pratikramaNa meM stuti bolane kA Adeza diyA / rAjA rAyasiMhajI ne kitane hI AgamAdi grantha sUrimahArAja ko samarpaNa kiye jinheM bIkAnera jJAnabhaNDAra meM rakhA gayA / sUrijI lAhora meM dharma-prabhAvanA kara hApANA padhAre aura saM0 1650 kA cAturmAsa kiyA / eka dina rAtri ke samaya cora upAzraya meM Aye para sAdhuoM ke pAsa kyA rakhA thA ? bIkAnera jJAna bhaNDAra ke lie prApta granthAdi curA kara cora jAne lage to sUrijI ke tapobala se ve anya ho gaye aura pustakeM vApasa A gii| samrATa ke pAsa lAhaura meM jayasomopAdhyAyAdi cAturmAsa sthita the hI, sUri mahArAja ne lAhaura Akara saM0 1651 kA cAturmAsa kiyA jisase akabara ko nirantara dharmopadeza milatA rahA / aneka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trej zilAlekhAdi se pramANita hai ki sUri mahArAja ke upadeza se samrATa ne saba milAkara varSa meM chaH mahIne apane rAjya meM jIvahiMsA niSiddha kI tathA sarvatra gobadha baMda kara gorakSA kI aura zatruJjaya tIrtha ko karamukta kiyA / jahAMgIra kI AtmajIvanI, DA0 vinseSTa e0 smitha, purtagAlI pAdarI pinahero va pro0 IzvarIprasAda Adi ke ullekhoM se spaSTa hai ki sUrijI Adi ke samparka meM Akara akabara bar3A dayAlu ho gayA thA / samrATa ke darabArI vyakti abula phajala, AjamakhAna, khAnakhAnA ityAdi para bhI sUrijI kA bar3A prabhAva thA / dharmasAgara upAdhyAya ke grantha, jo kaI bAra apramANita ThaharAye jA cuke the, phira pravacanaparIkSA grantha kA vivAda chir3A jise abulaphajala kI sahI se nikAle hue zAhI pharamAna se nirAkRta kiyA jAnA pramANita hai / samrATa ne sUrijI se paMcanadI ke pAMca pIroM devoM ko vaza meM karane kA Agraha kiyA kyoMki jinadattasUri ke kathA prasaMga se vaha prabhAvita thA / sUrijI saM 1652 kA cAturmAsa hApANA karake mulatAna padhAre aura candravela pattana jAkara paMcanadI ke saMgama sthAna meM AyaMbila va aSTamatapa pUrvaka pahu~ce / sUrijI ke dhyAna meM nizcala hote hI naukA bhI nizcala ho gii| unake sUri-maMtrajApa aura sadguNoM se AkRSTa hokara pAMcanadI ke pAMca pIra, maNibhadra yakSa, khor3iyA kSetrapAla / di sevA meM upasthita ho gaye aura unheM dharmonnati-zAsana prabhAvanA meM sahAyya karane kA vacana diyA / sUrijI prAta:kAla candraveli pattana padhAre / ghoravAr3a sAha nAniga ke putra rAjapAla ne utsava kiyaa| vahAM se uccanagara hote hue derAvara padhAre aura dAdA sAhaba zrI jinakuzalasUrijI ke svarga-sthAna kI caraNa- vaMdanA kI / tadanaMtara zrI jinamANikyasUrijI ke nirvANa stUpa aura navahara pura pArzvanAtha kI yAtrA kara jesalamera meM saM0 1653 kA cAturmAsa kiyA, phira ahamadAbAda Akara mAghasudi 10 ko dhanAsutAra kI pola meM zAmalA kI pola meM ora TemalA kI pola meM bar3e samAroha se pratiSThA karavAyI / saM0 1654 meM zatruMjaya padhAra kara mitI jeTha zu0 11 ko moTI- TuMka - vimalavasahI ke sabhA maNDapa meM dAdA zrI jinadattasUrijI evaM zrI jinakuzalasUri jI kI caraNapAdukAeM pratiSThita kiiN| vahAM se Akara, ahamadAbAda meM cAturmAsa kiyA / saM0 1655 kA caumAsA khaMbhAta kiyA / samrATa akabara ne burahAnapura meM sUrijI ko smaraNa kiyA / phira IDara ityAdi vicarate hue ahamadAbAda aaye| yahAM mantrI karmacanda kA dehAnta huA / saMvat 1657 pATaNa cAturmAsa kara sIrohI padhAre, vahAM mAgha sudi 10 ko pratiSThA kii| saM0 1658 khaMbhAta, 1656 ahamadAbAda, saM0 1660 pATaNa, saM0 1661 meM mahevA cAturmAsa kiyA / mitI mi0kR 5 ko kAMkariyA kammA ke dvArA pratiSThA karAne kA ullekha hai / saM0 1662 meM bIkAnera pdhaare| caitra kRSNa 7 ke dina nAhaToM kI gavAr3a sthita zatruJjayAvatAra AdinAtha jinAlaya kI pratiSThA karavAyI / saM0 1663 kA cAturmAsa bokAnera meM huaa| saM0 1664 baizAkha sudi 7 ko phira bIkAnera meM pratiSThA huI / saMbhavataH yaha pratiSThA mahAvIra svAmI ke mandira kI huI thI / saM 1664 kA cAturmAsa laverA meM huA / jodhapura se rAjA sUrasiMha vandanArthaM Aye / apane rAjya meM sarvatra sUrijI kA vAjitroM meM praveza ho, isake lie paravAnA jAhira kiyA / saM0 1665 meM mer3atA cAturmAsa bitAkara ahamadA bAda padhAre / saM 1666 kA cAturmAsa khaMbhAta kiyA / saM 1667 kA cAturmAsa ahamadAbAda meM karake saM 1668 kA cAturmAsa pATaNa meM kiyA / isa samaya eka aisI ghaTanA huI jisase sUrijI ko vRddhAvasthA meM bhI satvara vihAra karake AgarA AnA pdd'aa| bAta yaha thI ki jahAMgIra kA zAsana thA, usane kisI yati ke anAcAra se kSubdha hokara sabhI yati-sAdhuoM ko Adeza diyA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] isa ki ve gRhastha bana jAya anyathA unheM giraphtAra kara liyA jAya / isa AjJA se sarvatra khalabalI maca gii| koI deza dezAntara gaye aura kaI bhUmigRhoM meM chipa gae / samaya jaina zAsana meM Apake sivA koI aisA prabhAvazAlI nahIM thA jo samrATa ke pAsa jAkara usakI AjJA radda karavAyai / AgarA saMgha ne Apako padhAra kara yaha saMkaTa dUra karane kI prArthanA kii| sUrijI pATaNa se AgarA Akara bAdazAha se mile aura usakA hukma radda karavAke sAdhuoM kA vihAra khulA karavAyA / saM0 1666 kA caumAsA AgarA kiyaa| isa comAse meM bAdazAha se sUrijI kA acchA saMparka rahA aura zAhI darabAra meM bhaTTa ko zAstrArtha meM parAstakara "savAI yugapradhAna bhaTTAraka" nAma se prasiddhi prApta kI / cAturmAsa ke pazcAt sUrijI mer3atA pdhaare| bIlAr3A ke saMgha ko vinatI se Apane bilAr3A cAturmAsa kiyaa| Apake sAtha sumati kallola, puNyapradhAna munivallabha, amIpAla Adi sAdhu the / paryuSaNa ke bAda jJAnopayoga se apanA Ayu zeSa jAna kara ziSyoM ko hita zikSA dekara anazana kara liyA / cAra prahara anazana pAla kara Azvina badi 2 ke dina svadhAma pdhaare| ApakI aMtyeSTi bANagaMgA ke taTa para bar3e dhUma dhAma se kI gii| agni prajvalita huI aura dekhate-dekhate ApakI pAvana tapaH pUta deha rAkha ho gaI para ApakI mukhavastrikA nahIM jlii| isa prakaTa camatkAra ko dekha kara loga cakita ho gae sUrijI ke abhisaMskAra sthAna meM stUpa banA kara caraNa pratiSThA kI gaI / Apake paTTa para AcArya zrI jina siMhasUra baiThe 1 mahAn prabhAvaka hone se Apa jaina samAja meM cauthe dAdAjI nAma se prasiddha hue| Apake caraNapAdukA, mUrtiyAM jesalamera bIkAnera, mulatAna, khaMbhAta, zatruMjaya Adi aneka sthAnoM meM pratiSThita huii| sUrata, pATaNa, ahamadAbAda bharauMca, bhAikhalA Adi gujarAta meM aneka jagaha ApakI svarga tithi 'dAdA dUja' kahalAtI hai aura dAdAvAr3iyoM meM melA bharatA hai / sUrijI ke vizAla sAdhu sAdhvI samudAya thA / unhoMne 44 naMdi meM dIkSA dI thI, jisase 2000 sAdhuoM ke samu dAya kA anumAna kiyA jA sakatA hai| inake svayaM ke ziSya 65 the / praziSya samayasuMdarajI jaisoM ke 44 ziSya the / aura inake AjJAnuvarttI sAdhu sAre bhArata meM vicarate the| Apane svayaM rAjasthAna meM 26, gUjarAta maiM 20, paMjAba meM 5 aura dillI AgarA ke pradeza meM 5 cAturmAsa kiye the / usa samaya kharataragaccha kI aura bhI kaI zAkhAeM thIM jinake AcArya va sAdhu samudAya sarvatra vicaratA thA / sAdhviyoM kI saMkhyA sAdhuoM se adhika hotI hai ataH samUce kharataragaccha ke sAdhuoM kI saMkhyA usa samaya pAMca hajAra se kama nahIM hogI / Apa svayaM vidvAna the aura Apake sAdhu samudAya ne jo mahAn sahitya sevA kI hai isakA kucha vivaraNa hamane "yugapradhAna zrI jinacandrasUri" grantha meM svataMtra prakaraNa meM diyA hai tathA Apake ziSya - ziSya va AjJAnuvarttI sAdhuoM kA bhI yathAjJAna vivaraNa diyA gayA hai / ApakA bhakta zrAvaka samudAya bhI bahuta hI ullekhayogya rahA hai jinhoMne maMdira - mUrti nirmANa, saMghayAtrA, granthalekhana aura zAsana - prabhAvanA meM apane nyAyoparjita dravya kA dila khola ke upayoga kiyA / Apake bhakta zrAvakoM meM maMtrIzvara karmacandra usa samaya ke bahuta bar3e rAjanItijJa, mahAn dAnI, dharma-priya evaM guru- bhakta the, jinhoMne jina siMhasUri ke padotsava meM savA karor3a kA dAna dekara eka advitIya udAharaNa upasthita kiyA / unake sambandha meM jayasoma ne 'karmacandra maMtrivaMza prabandha' evaM unake ziSya guNavinaya ne usapara vRtti tathA bhASA meM rAsa kI racanA kara acchA prakAza DAlA hai / isI prakAra poravAr3a jAtIya ahamadAbAda ke saMghapati somajI bhI bar3e dharma niSTa the / unhoMne ahamadAbAda ke kaI poloM meM jainamaMdiroM ke nirmANa ke sAtha-sAtha zatruMjaya kA bar3A saMgha nikAlA evaMva hAM kharatara vasahI meM vizAla caumukha jinAlaya kA nirmANa karAyA, jisakI pratiSThA unake putrarUpajI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugapradhAna zrojinacandrasari -- wn w khrkhnn dr w : mkhn drd khh dr pnsryn ne zrIjinarAjasUrijI ke karakamaloM se bar3edhUmadhAma se krvaayii| saM0 somajI kI svadharmI-bhakti bhI vizeSa rUpa se ullekhanIya hai / inake va inake rUpajI ke sambandha meM zrIvallabha upAdhyAya ne eka prazasti kAvya kI saMskRta meM racanA kI hai / kheda hai ki vaha pUrNa rUpa se upalabdha nahIM ho sakA, prApta aMza rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna, jodhapura se prakAzita huA hai| kavivara samayasundara ne bhI bhAvapUrNa saM0 somajI veli kI racanA kI hai| sUrijI ke anya bhakta zrAvakoM ne bhI jinazAsana ke utkarSa meM bar3A yogadAna diyaa| bIkAnera ke ligA gotrIya satIdAsa ne zatrujaya para vimalavasahI meM "kharatara-jaya-prAsAda"jinAlaya nirmANa karAyA evaM bhattA talahaTI ke sAmane satIvAva bhI unhIM kI banavAyI huI hai| giranArajI para dAdA sAhaba kI deharI banAkara gurudevoM ke caraNa virAjamAna karanevAle botharA parivAra va anya aneka zrAvakoM meM laudravA tIrthoddhAraka thAharUsAha, maheMvA meM jinAlaya nirmAtA kAMkariyA kamA, jUThA kaTAriyA, meDatA ke caupar3A AsakaraNa tathA bIkAnera, ahamadAvAda Adi ke aneka dharmapremI zrAvakoM kA ullekha yahAM sImita sthAna meM saMbhava nhiiN| thbt nm w rdh y st dr yn dwrbyn bzygrny hstm w nh z nsn ny mr myry nb z bdn r khh dr khshwry b m r bh bh nm prstr w khrdr d khy hyN . n mmn ddh bh nm bny bry khnrh h h bry thrn r thdyd my khnd. mn b khnym w yn br dr yn khr b khdry bnny khy yh dry wr byn yn jzm w bry ryst r dr msyr brjr `mwdy w psdry wr m`ndry w drmny bh mrdm aSTAhnikAmAdi zAhI pharamAna naM0 1 yu0 jinacandrasUrijI ko samrATa akabara jo aSTAhnikA ke amAri kA pharamAna diyA thA usakI pratikRti sAmane dI jA rahI hai| isa pharamAna kA sArAMza yaha hai ki - "zubhacintaka tapasvI jinacandrasUri kharatara hamAre pAsa rahate the| jaba unakI bhagavadabhakti prakaTa haI to hamane unako bar3I bAdazAhI kI maharavAniyoM meM milA liyA aura apanI Ama dayA se hukma pharamA diyA ki ASAr3ha zukla 6 se 15 taka koI jIva na mArA jAya aura na koI AdamI kisI jAnavara ko satAve / asala bAta to yaha hai-jaba paramezvara ne AdamI ke bAste bhAMti-bhAMti ke padArtha upajAye haiM taba vaha kabhI kisI jAnavara ko dukha na de aura apane peTa ko pazuoM kA maraghaTa na banAve / " "bar3e-bar3e hAkima jAgIradAra aura musaddI jAna leM ki hamArI yahI mAnasika icchA hai ki sAre manuSyoM aura jIva-jantuoM ko sukha mile jisase saba loga abhana caina se raha kara paramAtmA kI ArAdhanA meM lage rheN|"