Book Title: Agam 35 Bruhatkalpa Sutra Hindi Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034703/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa uddezaka/sUtra namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo nama: Agama-35 bRhatkalpa AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-35 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka/sUtra Agama sUtra 35, chedasUtra-2, "bRhatkalpa AgamasUtra-35- "bRhatkalpa' chedasUtra-2- hindI anuvAda kahAM kyA dekhe? pRSTha | krama krama viSaya viSaya pRSTha 1 2 3 uddezaka-1 uddezaka- 2 uddezaka-3 4 5 6 uddezaka-4 uddezaka-5 uddezaka-6 | 10 18 muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 2 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra 45 Agama vagIkaraNa krama krama | Agama kA nAma Agama kA nAma sUtra 01 AcAra aMgasUtra-1 02 sUtrakRt aMgasUtra-2 03 | sthAna 04 samavAya 05 | bhagavatI / 25 / AturapratyAkhyAna 26 / | mahApratyAkhyAna 27 bhaktaparijJA 28 | taMdulavaicArika 29 saMstAraka 30.1 gacchAcAra 30.2 candravedhyaka 31 | gaNividyA 32 / devendrastava 06 aMgasUtra-3 aMgasUtra-4 aMgasUtra-5 aMgasUtra-6 aMgasUtra-7 aMgasUtra-8 aMgasUtra-9 jJAtAdharmakathA 07 08 aMgasUtra-10 | vIrastava aMgasUtra-11 34 | nizItha upAgasUtra-1 35 upAMgasUtra-2 payannAsUtra-2 payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 payannAsUtra-6 payannAsUtra-7 payannAsUtra-7 payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 chedasUtra-3 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 upAMgasUtra-3 37 upAMgasUtra-4 upAsakadazA aMtakRt dazA 09 anuttaropapAtikadazA 10 praznavyAkaraNadazA 11 vipAkazruta 12 | aupapAtika 13 rAjaprazniya 14 jIvAjIvAbhigama prajJApanA | sUryaprajJapti 17 | candraprajJapti 18 | jaMbUdvIpaprajJapti nirayAvalikA 20 / kalpavataMsikA 21 / | puSpikA 22 puSpacUlikA vRSNidazA 24 catu:zaraNa 38 | bRhatkalpa 36 vyavahAra dazAzrutaskandha jItakalpa 39 mahAnizItha 40 / Avazyaka 41.1 oghaniyukti 41.2 piMDaniyukti 42 | dazavaikAlika upAMgasUtra-5 upAMgasUtra-6 upAMgasUtra-7 upAMgasUtra-8 upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 payannAsUtra-1 19 / 43 uttarAdhyayana 44 nandI 45 | anuyogadvAra 23 muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 02 165 01 05 Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya Agama sAhitya | kra sAhitya nAma bU ksa krama sAhitya nAma bUksa | mUla Agama sAhitya: 147 Agama anya sAhitya:-1- AgamasuttANi-mUlaM prin | [49] -1- sAgama thAnuyoga 06 -2- AgamasuttANi-mUlaM Net [45] -2- Agama saMbaMdhI sAhitya -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) [53] -3-RSibhASita sUtrANi Agama anuvAda sAhitya: -4- Agamiya sUktAvalI -1- sAmasUtra gurAtI manuvAda [47] Agama sAhitya- kula pustaka 516 -2- AgamasUtra hindI anuvAda Net [47] -3- AagamSootra English Trans. [11] 200000 -4- sAmasUtra saTI5 rAtI anuvAda | [48] | -5- AgamasUtra hindI anuvAda prin | [12] anya sAhitya:| Agama vivecana sAhitya: 171 tattvAbhyAsa sAhitya-1- AgamasUtra saTIka | [46] 2 sUtrAbhyAsa sAhitya 06 -2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-1/ | [51]] 3 vyaa2| sAhitya-3-AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 [09] 4 vyANyAna sAhitya-4- Agama cUrNi sAhitya [09]] 5 nilata sAhitya-5- savRttika AgamasUtrANi-1 [40] 6 va sAhitya-6- savRttika AgamasUtrANi-2 [08] 7 mArAdhanA sAhitya -7- sacUrNika AgamasuttANi [08] pariyaya sAhityaAgama koSa sAhitya: | 149 pU4na sAhitya-1- Agama saddakoso [04] 10 tIrtha62 saMkSipta rzana -2- Agama kahAkoso | [01] | 11 | hI sAhitya-3- Agama-sAgara-koSa: [05] | 12IparatnasAgaranA sadhuzodhanibaMdha 1-4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) [04] sArAma sivAyarnu sAhitya isa pusta | 85 Agama anukrama sAhitya: 09 -1- mAgama viSayAnubha- (bhUpa) 02 1-Agama sAhitya (kula pustaka) | 516 -2- Agama viSayAnukrama (saTIka) 04 2-Agametara sAhitya (kula -3- Agama sUtra-gAthA anukrama dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana | 601 ma bhuniTIparatnasAgaranuM sAhitya bhuniTIparatnasAgaranuM Agama sAhitya [isa pusta8516] tenAsa pAnA [98,300] 2 | bhuniTIpasArarnu anya sAhitya [ pustas 85] tenAla pAnA [09,270] 3 muni dIparatnasAra saMlita tatvArthasUtra'nI viziSTa DVD tenAsa pAnA [27,930] | bhabhArA prAzanosa 701 + viziSTa DVD isa pAnA 1,35,500 04 05 105 085 03 muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 4 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa uddezaka/sUtra [35] bRhatkalpa chedasUtra-2- hindI anuvAda uddezaka-1 isa Agama sUtra meM kula cha uddezaka aura 215 sUtra haiM / padya koI nahIM / isa sUtra meM aneka bAra nirgrantha aura nirgranthI zabda istamAla kiyA gayA hai / jisakA lokaprasiddha artha sAdhu-sAdhvI hotA hai| hamane pahale se antima sUtra paryanta pratyeka sthAna meM sAdhu-sAdhvI artha svIkAra karake anuvAda kiyA hai| sUtra-1 sAdhu-sAdhvI ko Ama aura kele kaTe hue na ho to lenA nahIM kalpatA / (yahA~ abhinna zabda kA artha zastra se apariNata aisA bhI hotA hai / yAni kisI bhI zastra dvArA vo acitta kiyA huA honA cAhie / kevala chedana-bhedana se Ama acitta na bhI huA ho| tAla pralamba zabda se kelA aisA artha cUrNI-vRtti ke sahAre se kiyA gayA hai, lekina vahA~ abhinna zabda kA artha apakva aisA hotA hai, upalakSaNa se to sAre phala kA yahA~ grahaNa karanA aisA samajhanA) sUtra - 2 sAdhu-sAdhvI ko zastrapariNata yA bhedana kIyA gayA Ama yA kele lenA kalpe / sUtra-3-5 sAdhu ko akhaMr3a yA Tukar3e kie gae kelA lene kI kalpe lekina, sAdhvI ko na kalpe / sAdhvI ko Tukar3e kie gae kelA hI grahaNa karanA kalpatA hai / (akhaMDa kele kA AkAra lambA dekhakara sAdhvI ke mana meM vikAra bhAva paidA ho sakatA hai / aura usa kele se vo anaMgakrIr3A bhI kara sakatI hai| vRttikAra batAte haiM ki kele ke choTe-choTe Tukar3e hone cAhie / bar3e Tukar3e bhI nahIM calate / ) sUtra- 6-9 gA~va, nagara, kher3A, kasabA, pATaNa, khAna, droNamukha, nigama, Azrama, saMniveza yAni par3Ava, parvatIya sthAna, gvAle kI pallI, parA, puTabhedana aura rAjadhAnI itane sthAna meM cAroM ora vADa kilA Adi ho, bAhara ghara na ho to bhI sAdhuoM ko zardI-garmI meM eka mahinA rahanA kalpe, bAhara AbAdI ho to eka mahinA gA~va meM aura eka mahinA gA~va ke bAhara aise do mAsa bhI rahanA kalpe / gA~va Adi ke bAhara basati na ho to zardI garmI meM do mahine rahanA kalpe vasati ho to do mahinA gA~va meM aura do mahine gA~va ke bAhara aise cAra mahine bhI rahanA par3e to kalpe / kevala itanA ki gA~va Adi kI bhItara rahe taba gA~va kI bhikSA aura bAhara rahe taba bAhara kI bhikSA lenI klpe| sUtra-10-11 gA~va yAvat rAjadhAnI meM jisa sthAna para ekavADa, ekadvAra, ekapraveza, nirgamana sthAna ho vahA~ samakAla sAdhu-sAdhvI ko sAtha rahanA na kalpe lekina anekavADa, anekadvAra, aneka praveza nirgamana sthAna ho to kalpatA hai| vagaDA yAni vADa, koTa, prAkAra aisA artha hotA hai / gA~va yA ghara kI surakSA ke lie usake AsapAsa divAla, vADa Adi banAe ho vo, dvAra yAni praveza yA nIkAlane kA rAstA, praveza nirgamana yAni Ane-jAne kI kriyA sthaMDila bhUmi, bhikSAcaryA yA svAdhyAya Adi ke lie Ate-jAte bAra-bAra sAdhu-sAdhvI ke milana se ekadUsare se saMsarga bar3he rAgabhAva kI vRddhi ho / saMyama kI hAni ho, logoM meM saMzaya ho yaha sambhava hai| sUtra-12-13 hATa yA bAjAra, galI yA maholle kA agra hissA, tIna galI yA rAste ikaTThe ho rahe ho vaisA trika sthAna, cAra mArga ke samAgama vAlA caurAhA, cha rAste kA milanevAlA catvara sthAna, AbAdI ke eka yA donoM ora bAjAra ho muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra aisA sthAna, vahA~ sAdhvI kA rahanA na kalpe, sAdhu kA rahanA kalpe / (isa sthAna meM sAdhvI ke brahmacarya bhaMga kI saMbhAvanA hai isalie na kalpe / ) sUtra-14-15 binA daravAje ke khule dvAravAle upAzraya meM sAdhvI ko rahanA na kalpe, sAdhu ko rahanA kalpe / khule daravAje vAle upAzraya meM eka pardA bAhara lagAkara, eka bhItara lagAkara, bhItara kI ora dhAgevAlA yA chidravAlA kapar3A bA~dhakara sAdhvI kA rahanA kalpe / (bAhara Ate-jAte taruNa puruSa, bArAta Adi dekhakara sAdhvI ke citta kI caMcalatA honI saMbhavita hai isalie na kalpe / ) sUtra - 16-17 sAdhvI ko bhItara kI ora lepavAlA ghaTI mAtraka (mAtR karane kA bhAjana) rakhanA aura istamAla karanA kalpe lekina, sAdhu ko na kalpe / (sAdhvI banda vasati meM hotI haiM isIlie paraThane ko jarurI hai / sAdhu ko khulI vasati meM rahanA hotA hai isalie mAtraka jarurI nahIM hotA / ) sUtra-18 sAdhu-sAdhvI ko vastra kI banI huI cilimilikA (maccharadAnI) rakhanA aura istamAla karanA kalpe / sUtra-19 sAdhu-sAdhvI ko jalAzaya ke kinAre khar3A rahanA, baiThanA, sonA, azana Adi AhAra khAnA, pInA, malamUtra, zleSma, nAka kA maila Adi kA tyAga karanA, svAdhyAya, dharma, jAgaraNa karanA yA kAyotsarga karanA na klpe| sUtra - 20-21 sAdhu-sAdhvI ko sacitra upAzraya meM rahanA na kalpe, citrarahita upAzraya meM rahanA kalpe / (citra rAga Adi utpatti kA nimitta bana sakatA hai|) sUtra-22-24 sAdhvI ko sAgArika kI nizrA rahita upAzraya meM rahanA na kalpe, lekina nizrAvAle upAzraya meM rahanA kalpe, sAdhu ko donoM prakAra se rahanA kalpe / (sAdhuvarga sazakta, dRr3hacit aura nirbhaya ho isalie kalpe / ) sUtra - 25 sAdhu-sAdhvI ko sAgArika upAzraya meM rahanA na kalpe, alpa sAgArika upAzraya meM rahanA kalpe / (sAgArika yAni jahA~ AgAra-gRhasambandhI vastu, citra Adi rahe ho / ) sUtra-26-29 sAdhu ko strI sAgArika upAzraya meM rahanA na kalpe, sAdhvIoM ko kalpe, sAdhuoM ko puruSa sAgArika upAzraya meM rahanA kalpe, sAdhvIoM ko na kalpe / sUtra-30-31 sAdhuoM ko pratibaddha AbAdI meM rahanA na kalpe, sAdhvIoM ko kalpe / (upAzraya kI divAla yA upAzraya kA kisI hissA gRhastha ke ghara ke sAtha jur3A ho to vo pratibaddha kahalAtA hai / ) sUtra-32-33 ghara ke bIca hokara jisa upAzraya meM Ane-jAne kA mArga ho usa upAzraya meM sAdhu kA rahanA na kalpe, sAdhvI kA rahanA klpe| sUtra- 34 sAdhu-sAdhvI kisI ke sAtha kalaha hone ke bAda kSamA yAcanA karake kalaha ko upazAnta kare, prAyazcitta muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 6 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra Adi se kalaha na karane ke lie pratibaddha hokara khuda bhI upazAnta ho jAe usake bAda jisake sAtha kSamAyAcanA kI ho usakI IcchA ho to bhI Adara-sanmAna, vaMdana-sahavAsa, upazamana kare aura IcchA na ho to Adara Adi na kare, jo upasamatA hai use ArAdhanA hai, jo upazamaka nahIM hai use ArAdhanA nahIM hai, he bhagavan ! aisA kyoM kahA? kyoMki zramaNa jIvana meM upazama hI zrAmaNya kA sAra hai| sUtra-35-36 sAdhu-sAdhvI ko bArisa meM vihAra karanA na kalpe, zardI-garmI meM vihAra karanA kalpe / sUtra-37 sAdhu-sAdhvI kI viruddha-arAjaka yA virodhI rAja meM jalda yA bAra-bAra AnA-jAnA yA AvAgamana na klpe| jo sAdhu-sAdhvI isa prakAra kare-karavAe yA karanevAle kI anumodanA kare to vo tIrthaMkara ora rAjA donoM kI AjJA kA atikramaNa karatA hai aura anudghAtika cAturmAsika parihArasthAna prAyazcitta ke yogya hote haiM / ('verajja' zabda ke artha kaIM haiM, barasoM se calA AtA vaira, do rAjya ke bIca vaira ho, jahA~ pAsa ke rAjya ke gA~va Adi jalA denevAlA rAjA ho, jisake maMtrI senApati rAjA viruddha ho Adi / sUtra- 38-39 gRhastha ke ghara meM AhAra ke lie Ae yA vicAra (sthaMDila) bhUmi yA svAdhyAyabhUmi jAne ke lie bAhara nIkalanevAle sAdhu ko koI vastra, pAtra, kambala yA rajoharaNa ke lie pUche taba vastra Adi ko AgAra ke sAtha grahaNa kare, lAe gae vastra Adi ko AcArya ke caraNoM meM rakhakara dUsarI bAra AjJA lekara apane pAsa rakhanA yA usakA istamAla karanA klpe| sUtra-40-41 gRhastha ke ghara meM AhAra ke lie gae yA vicAra (sthaMDila) bhUmi yA svAdhyAya bhUmi jAne ke lie nIkale sAdhvI ko kisI vastra Adi grahaNa karane ke lie pUche to AgAra rakhakara vastra Adi grahaNa kare, lAe hue vastra Adi ko pravartinI ke caraNoM meM rakhakara punaH AjJA lekara use apane pAsa rakhanA yA istamAla karanA kalpe / sUtra- 42-47 sAdhu-sAdhvI ko rAta ko yA vikAla ko (saMdhyAkAla) 1. pUrvapratilekhita zayyA saMstAraka chor3akara azana, pAna, khAdima, svAdima lenA na kalpe, usI taraha, 2. corI karake yA linakara le gae vastra kA istamAla karake dhokara, raMgakara, vastra para kI nizAnI miTAkara, pheraphAra karake yA suvAsita karake bhI yadi koI de jAe to aise AhRta-cAhata vastra alAvA ke vastra, pAtra, kambala yA rajoharaNa lenA na kalpe, 3. mArgagamana karanA na kalpe, 4. saMkhar3i meM jAnA yA saMkhar3i (bar3A jImaNavAra) ke lie anyatra jAnA na kalpe / sUtra-48-49 rAta ko yA saMdhyA ke vakta sthaMDila yA svAdhyAya bhUmi jAne ke lie upAzraya ke bAhara jAnA-AnA akele sAdhu yA sAdhvI ko na kalpe / sAdhu ko eka yA do sAdhu ke sAtha aura sAdhvI ko eka, do, tIna sAdhvI sAtha ho to bAhara jAnA klpe| sUtra-50 sAdhu-sAdhvI ko pUrva meM aMga, magadha, dakkhaNa meM kozAmbI, pazcima meM thUNA, uttara meM kuNAla taka jAnA kalpe itanA hI Arya kSetra hai usake bAhara jAnA na kalpe / jJAna-darzana-cAritra vRddhi kI saMbhAvanA ho to jA sake (aisA maiM tumheM kahatA hU~ / ) uddezaka-1-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra uddezaka-2 sUtra-51-53 upAzraya ke AsapAsa yA A~gana meM cAvala, gehU~, muga, ur3ada, tala, kalathI, java yA jvAra kA alaga-alaga Dhaga ho vo r3haga Apasa meM sambandhita ho, sabhI dhAnya IkaTe ho yA alaga ho to jaghanya se gIle hAtha kI rekhA sUkha jAe aura utkRSTa se pA~ca dina jitanA vakta bhI sAdhu-sAdhvI kA vahA~ rahanA na kalpe, lekina yadi aisA jAne ki cAvala Adi chUTe-phaile hue alaga r3haga meM yA Apasa meM mile nahIM hai lekina r3haga yA pU~ja rUpa bhitta ke sahAre-kuMr3a meM rAkha Adi se cihna kie gae, gobara se lipita, DhaMke hue haiM to zardI-garmI meM rahanA kalpe, yadi aisA jAne rAzi-puMja Adi ke rUpa meM nahIM lekina koThA yA pAnI meM bhare, maMca yA mAlA para surakSita, miTTI yA gobara lipita, baratana se ba~ke, nizAnI kie gae yA mu~ha banda kie ho to sAdhu-sAdhvI ko varSAvAsa rahanA bhI kalpe / sUtra-54-57 upAzraya ke A~gana meM madirA yA madya ke bhare ghar3e rakhe gae ho, acitta aise ThaMr3e yA garma pAnI ke ghar3e vahA~ bhare ho, vahA~ pUrI rAta agni sulagatA ho, jalatA ho to gIle hAtha kI rekhA sUkha jAe utanA kAla rahanA na kalpe zAyada gaveSaNA karane ke bAvajUda bhI dUsarA sthAna na mile to eka yA do rAtri rahanA kalpe lekina yadi jyAdA rahe to jitane rAta-dina jyAdA rahe utanA cheda yA parihAra prAyazcitta aae| sUtra -58-60 upAzraya ke A~gana meM mAvA, dUdha, dahI, makkhana, ghI, tela, gur3a, mAlapuA, laDDu, pUrI, zIkhaMDa, zikharaNa rakhe-phaile, r3haga ke rUpa meM yA chUTe par3e ho to sAdhu-sAdhvI ko vahA~ hAtha ke parva kI rekhA sUkha jAe utanA kAla rahanA na kalpe, lekina yadi acchI taraha se r3hagarUpa se, dIvAra kI ora kuMDa banAkara, nizAnI yA aMkita karake yA DhaMke hue ho to zardI-garmI meM rahanA kalpe, yadi r3haga yA pU~ja Adi rUpa meM nahIM lekina koThA yA kalpa meM bhare, maMca yA mAle para surakSita, kor3I yA ghar3e meM rakhe gae ho, jisake mu~ha miTTI yA gobara se lipta ho, baratana se DhaMke ho, nizAnI yA muhara lagAI ho to vahA~ varSAvAsa karanA bhI kalpe / sUtra-61-62 Agamana gRha, cAro ora khule ghara, chata yA per3a yA alpa AvRtta AkAza ke nIce sAdhvI kA rahanA na kalpe, apavAda se sAdhu ko kalpe / sUtra-63 jisa upAzraya kA svAmI eka hI ho vo eka sAgArika pArihArika aura jahA~ do, tIna, cAra, pA~ca svAmI ho to vo saba sAgArika pArihArika hai / (yadi jyAdA sAgArika ho to) vahA~ eka ko kalpaka sAgArika kI taraha sthApanA karake use pArihArika mAnakara bAkI vo vahA~ se AhAra Adi lene jAnA / (sAgArika yAni zayyAtara yA vasati ke svAmI, pArihArika yAni jisake anna pAnI ko parihAra tyAga karanA hai vo, kalpAka yAni kisI eka ko mukhya rUpa se sthApita karanA, nivvisejja zayyAtara na ginanA vo / ) sUtra-64-68 sAdhu-sAdhvI ko sAgArika piMDa yAni vasati dAtA ke ghara kA AhAra, jo ghara ke bAhara na le gae ho aura zAyada dUsaroM ke vahA~ bane AhAra ke sAtha mizra huA ho yA na huA ho - use lenA na kalpe, yadi ghara ke bAhara vo piMr3a le gae ho lekina dUsaroM ke vahA~ bane AhAra ke sAtha mizra na huA ho to bhI lenA na kalpe, lekina yadi mizra AhAra ho to lenA kalpe, yadi vo piMr3a bAhara ke AhAra ke sAtha mizrita na ho to vo use mizra karanA na kalpe, yadi use mizrita kare, karavAe, karanevAle kI anumodanA kare to vo laukika aura lokottara maryAdA kA atikramaNa karate hue anudghAtika cAturmAsika parihAra tapa samAna prAyazcitta ke bhAgI hote haiN| muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 8 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra sUtra - 69-70 ____ yadi dUsare ghara se Ae hue AhAra ko sAgArikane apane ghara meM grahaNa kiyA ho aura use de to sAdhu-sAdhvI ko lenA na kalpe, usakA svIkAra na kiyA ho aura phira de to kalpe / sUtra-71-72 sAgArika ke ghara se dUsare ghara meM le gae AhAra kA yadi gRhasvAmI ne svIkAra na kiyA ho aura koI de to sAdhu ko lenA na kalpe, yadi gRhasvAmI ne svIkAra kara liyA ho aura phira koI de to lenA kalpe / sUtra-73-74 (sAgArika evaM anya logoM ke lie saMyukta niSpanna bhojana meM se) sAgArika kA hissA nizcit-pRthak nirdhArita alaga na nIkAlA ho aura usameM se koI de to sAdhu-sAdhvI ko lenA na kalpe, lekina yadi sAgArika kA hissA alaga kiyA gayA ho aura koI de taba lenA kalpe / sUtra- 75-78 sAgArika ko apane pUjya puruSa yA mahemAna ko Azrita karake jo AhAra-vastra-kambala Adi upakaraNa banAe ho yA dene ke lie rakhe ho vo pUjyajana yA atithi ko dene ke bAda jo kucha bacA ho vo sAgArika ko parata karane ke lAyaka ho yA na ho, bace hue hisse meM se sAgArika yA usake parivArajana kucha de to sAdhu-sAdhvI ko lenA na kalpe, vo pUjya puruSa yA atithi de to bhI lenA na kalpe / sUtra-79 sAdhu-sAdhvI ko pA~ca taraha ke vastra rakhanA yA istamAla karanA kalpe / jAMgamika-gamanAgamana karate bher3abakarI Adi ke bAla meM se bane, bhAMgika alasI Adi ke chilake se bane, sAnaka zaNa ke bane, pItaka-kapAsa ke bane, tirir3apaTTa-tirir3avRkSa ke valkala se bane vastra / sUtra-80 sAdhu-sAdhvI ko pA~ca taraha ke rajoharaNa rakhanA yA istamAla karanA kalpe / UnI, UMTa ke bAla kA, zaNa kA, vaccaka nAma ke ghAsa kA, muMja ghAsa phUTakara usakA karkaza hissA dUra karake banAyA huA / uddezaka-2-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt (bRhatkalpa) Agama sUtra-hindI anuvAda' muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" _rage 9 Page 9 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra uddezaka-3 sUtra-81-82 sAdhu ko sAdhvI ke aura sAdhvI ko sAdhu ke upAzraya meM rahanA, baiThanA, sonA, nidrA lenA, so jAnA, azana Adi AhAra karanA, mala-mUtra, kapha-nAka ke maila kA tyAga karanA, svAdhyAya, dhyAna yA kAyotsarga karanA na kalpe / sUtra-83-84 sAdhvI ko (zayana-Asana ke lie) romavAlA camar3A lenA na kalpe, sAdhu ko kalpe, lekina vo istamAla kiyA gayA yA nayA na ho, vApasa karane kA ho, kevala eka rAta ke lie lAyA gayA ho lekina kaIM rAta ke lie upayoga na karanA ho to kalpe / sUtra-85-88 sAdhu-sAdhvI ko akhaMr3a camar3A, vastra yA pUrA kapar3A pAsa rakhanA yA upayoga karanA na kalpe, lekina carmakhaMr3a, Tukar3e kie gae kapar3e meM se nApa ke anusAra phAr3akara rakhe hue vastra rakhanA aura upabhoga karanA kalpe / sUtra-89-90 sAdhu ko avagrahAnaMtaka (guptAMga Avaraka vastra aura avagraha paTTaka) avagrahAnaMtaka AvaraNa vastra rakhanA yA istamAla karanA na kalpe, sAdhvI ko kalpe / sUtra - 91 gRhastha ke ghara AhAra lene gae hue sAdhvI ko yadi vastra kI AvazyakatA ho to yaha vastra maiM apane lie letI hU~ aisA svanizrA se vastra lenA na kalpe / lekina pravartinI kI nizrA meM lenA kalpe (yAni pravartinI AjJA na de to vastra parata karanA / ) yadi pravartinI vidyamAna na ho to vahA~ vidyamAna aise AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNi, gaNadhara, gaNAvacchedaka yA jo gItArtha ho usakI nizrA meM vastra lenA klpe| sUtra - 92-93 pahalI bAra pravrajita honevAle sAdhu ko rajoharaNa gucchA, pAtra aura tIna akhaMr3a vastra, (sAdhvI ko cAra akhaMr3a vastra) apane sAtha le jAkara pravrajita honA kalpe, yadi pahale pravrajita hue ho to na kalpe lekina yathA parigRhita vastra lekara AtmabhAva se pravrajita honA kalpe / (yahA~ dIkSA-bar3I dIkSA ke anusaMdhAna meM samajhanA / ) sUtra-94 sAdhu-sAdhvI ko prathama samavasaraNa yAni varSAvAsa meM vastra grahaNa karanA na kalpe, lekina dUsare samavasaraNa yAni varSAvAsa-cAturmAsa ke bAda kalpe / sUtra-95-99 sAdhu-sAdhvI ko cAritra-paryAya ke krama meM vastra zayyA-saMthArA grahaNa karanA aura vaMdana karanA kalpe / sUtra-98-100 sAdhu-sAdhvI ko gRhastha ke ghara meM yA do ghara ke bIca khar3A rahanA, baiThanA, khar3e-khar3e kAyotsarga karanA, cArapA~ca gAthA kA uccAraNa, padaccheda, sUtrArthakathana, phalakathana karanA, pA~ca mahAvrata ke uccAraNa Adi karanA na klpe| (zAyada kisI utkaTa jijJAsAvAle ho to) kevala eka dRSTAMta, eka praznottara, eka gAthA yA eka zloka kA eka sthAna para sthira rahakara uccAraNa Adi karanA kalpe / sUtra-101-102 sAdhu-sAdhvI ko sAgArika ke zayyA-saMstAraka jo grahaNa kie ho vo kAma pUrA hone para "avikaraNa'' (jisa taraha se liyA ho usI taraha parata na karanA) rakhakara gamana karanA na kalpe, "vikaraNa'' (usI rUpa meM parata) muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra karake gamana karanA kalpe / sUtra - 103 sAdhu-sAdhvI ko prAtihArika (parata karane ko yogya) yA sAgArika (zayyAtara) ke zayyAsaMthArA yadi guma ho jAe to use DhU~r3hanA cAhie, yadi mila jAe to jisakA ho use parata karanA cAhie, yadi na mile to phira se AjJA lekara dUsarA zayyA-saMthArA grahaNa karake istamAla karanA caahie| sUtra- 104 jisa dina zramaNa-sAdhu, zayyA-saMthArA chor3akara vihAra kare usI dina se yA taba dUsare zramaNa-sAdhu A jAe to pUrvagRhita AjJA se zayyA saMthArA grahaNa kara sakate haiM / kyoMki avagraha gIle hAtha kI rekhA sUkha jAe taba taka hotA hai| sUtra-105 yadi usa upAzraya meM sAdhu-sAdhvI jarurI acitta cIja bhUla gae yA chor3a gae ho (nae AnevAle sAdhusAdhvI) pUrvagRhIta AjJA se grahaNa kara sakate haiM, kyoMki avagraha nIle hAtha kI rekhA sUkha jAe taba taka hotA hai| sUtra - 106-107 jo ghara istamAla meM na liyA jA rahA ho, aneka svAmI meM se kisI eka svAmI ne khuda ke AdhIna na kiyA ho, kisI vyakti ke dvArA parigRhIta na ho yA kisI yakSa-deva Adi ne vahA~ nivAsa kiyA ho usa ghara kA pahalA jo mAlika ho usakI AjJA lekara vahA~ (sAdhu-sAdhvI) raha sakate haiM, (usase viparIta) yadi vo ghara kAma meM liyA jAtA ho, eka svAmI ho, anya se parigRhIta ho to bhikSubhAva se Ae hue dUsare sAdhu ko dUsarI bAra AjJA lenI caahie| kyoMki avagraha gIle hAtha kI rekhA sUkha jAe taba taka hai| sUtra-108 ghara-dIvAra kilA aura nagara madhya kA mArga, khAI, rAstA yA jhAr3I ke pAsa sthAna grahaNa karanA ho to usake svAmI aura rAjA kI pUrva anujJA hai| yAni sAdhu-sAdhvI AjJA lie binA vahA~ raha sakate haiN| sUtra - 109 gA~va yAvat pATanagara ke bAhara zatrusenA dala dekhakara sAdhu-sAdhvI ko usI dina se vApasa AnA kalpe lekina bAhara rahanA na kalpe, jo sAdhu-sAdhvI bAhara rAtri rahe, rahane kA kahe, kahanevAle kI anumodanA kare to jinAjJA aura rAjAjJA kA ullaMghana karate hue anudghAtika cAturmAsika parihArasthAna prAyazcitta ko prApta karate haiN| sUtra-110 gA~va yAvat saMniveza meM pA~ca koza kA avagraha grahaNa karanA kalpe / bhikSA Adi ke lie r3hAI koza jAne ke - r3hAI koza Ane kA kalpe / uddezaka-3-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra uddezaka-4 sUtra-111 anudghAtika prAyazcitta pAtra ina tInoM batAe haiM-hastakarma karanevAle, maithuna sevana karanevAle, rAtri bhojana karanevAle / (anudghAtika jisa doSa kI guru prAyazcitta se kaThinatA se zuddhi ho sakatI hai, vo / ) sUtra-112 pArAMcika prAyazcitta pAtra tIna batAe haiM-duSTa, pramatta, paraspara maithunasevI / (pArAMcika prAyazcitta ke daza bheda meM se sabase kaThina prAyazcitta, duSTa-kaSAya se aura viSaya se adhama bane, pramatta, madya-viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA se pramAdAdhIna hue|) sUtra-113 anavasthApya prAyazcitta pAtra yaha tIna batAe haiM / sAdharmika cIja kI corI karanevAle, anyadharmI kI cIja kI corI karanevAle, hAtha se tAr3ana karanevAle / sUtra- 114-115 jAta napuMsaka, kAmavAsanA damana meM asamartha, puruSatvahIna kAyara puruSa / ina tIna taraha ke puruSa ko pravrajyA denA, muMr3ita karanA, zikSA dene ke lie, upasthApanA karane ke lie, eka mAMDalI meM AhAra karane ke lie yA hamezA sAtha rakhane ke lie yogya nahIM / yAni ina tInoM meM se kisI ko pravrajita karane ke Adi kArya karanA na kalpe sUtra-116 avinIta, ghI Adi vigaI meM Asakta, anupazAnta krodhI, ina tIna ko vAcanA denA na kalpe, vinita vigaI meM anAsakta, upazAnta krodhavAle ko kalpe / sUtra - 117-118 duSTa-tattvopadeSTA prati dveSa rakhanevAle, mUla-guNadoSa se anabhijJa, vyudgrAhita, aMdhazraddhAvAlA durAgrahI yaha tIna durbodhya batAe haiM / aduSTa, amUr3ha, avyudgrAhita yaha tIna subodhya batAe haiN| sUtra - 119-120 glAna sAdhvI ho to usake pitA, bhAI yA putra aura glAna sAdhu ho to usakI mAtA, bahana yA putrI vo sAdhu yA sAdhvI gira rahe ho to hAtha kA sahArA de, gira gae ho to khaDe kare, apane Apa khaDA honA-baiThane ke lie asamartha ho to sahArA de taba vo sAdhu-sAdhvI vijAtIya vyakti ke sparza kI (pUrvAnubhUta maithuna kI smRti se) anumodanA kare to anudghAtika cAturmAsika parihArasthAna AtA hai| sUtra - 121-122 sAdhu-sAdhvI ne azana Adi AhAra prathama porisI yAni ki prahara meM grahaNa kiyA hai aura antima taka kA kAla yA do koza kI hada se jyAdA dUra ke kSetra taka apane pAsa rakhe yA isa kAla aura kSetra hada kA ullaMghana taka vo AhAra raha jAe to vo AhAra khuda na khAe, anya sAdhu-sAdhvI ko na de, lekina ekAnta meM sarvathA acitta sthAna para paraThave / yadi aisA na karate hue khuda khAe yA dUsare sAdhu-sAdhvI ko de to laghucaumAsI prAyazcitta ke bhAgI hote haiM sUtra-123 AhAra ke lie gRhastha ke gRhameM praveza kara ke nirgrantha ko udgama utpAdana aura eSaNA doSameM se kisI eka doSayukta aneSaNIya anna-pAna grahaNa kara liyA ho to vo AhAra usI vakta 'upasthApanA na kI gaI ho aise'' ziSya ko denA yA eSaNIya AhAra dene ke bAda denA kalpe / yadi koI anupasthApita ziSya na ho to vo aneSaNIya AhAra khuda na khAe, dUsaroM ko na de, lekina ekAnta aise acitta sthAna meM pratilekhana-pramArjana karake paraThanA cAhie muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra sUtra-124 jo azana Adi AhAra kalpasthita (acelaka Adi daza taraha ke kalpa meM sthita prathama carama jinazAsana ke sAdhu) ke lie banAyA ho to akalpasthita (acelaka Adi kalpa meM sthita nahIM hai aise madhya ke bAIsa jinazAsana ke sAdhu) ko klpe| sUtra- 125 yadi koI bhikSu svagaNa meM se nIkalakara anya gaNa kA svIkAra karanA cAhe to AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNi, gaNadhara yA gaNAvacchedaka ko pUche binA anya gaNa kA svIkAra karanA na kalpe lekina AcArya yAvat gaNAvacchedaka ko pUchakara anya gaNa kA svIkAra kalpe / yadi vo AjJA de to anya gaNa kA svIkAra kalpe / aura yadi AjJA na de to anya gaNa kA svIkAra karanA na kalpe / sUtra-126 yadi gaNAvacchedaka svagaNa meM se nIkalakara anya gaNa kA svIkAra karanA cAhe to pahale apanA pada chor3akara anya gaNa kA svIkAra karanA kalpe, AcArya yAvat gaNAvacchedaka ko pUche binA anya gaNa kA svIkAra karanA na kalpe, lekina yadi pUchakara AjJA de to kalpe aura AjJA na de to na kalpe / sUtra- 127 yadi AcArya yA upAdhyAya zAyada apane gaNa meM se nIkalakara dUsare gaNa meM jAnA cAhe to unako apanA pada tyAga karake dUsare gaNa meM jAnA kalpe / (jinheM apanA padabhAra sauMpA ho aise) AcArya yAvat gaNAvacchedaka ko pUche binA anya gaNa kA svIkAra karanA na kalpe / pUchane ke bAda AjJA mile to anya gaNa meM jAnA kalpe aura AjJA na mile to jAnA na klpe| sUtra - 128-130 yadi koI sAdhu-gaNAvacchedaka, AcArya yA upAdhyAya apane gaNa se nIkalakara dUsare gaNa ke sAtha mAMDalI vyavahAra karanA cAhe to yadi pada para ho to apane pada kA tyAga karanA aura sabhI AcArya yAvat gaNAvacchedaka kI AjJA lie binA na kalpe / yadi AjJA mA~ge aura AcArya Adi se unheM AjJA mile to anya gaNa ke sAtha mAMDalI vyavahAra kalpe, yadi AjJA na mile to na kalpe-anya gaNa meM utkRSTa dhArmika zikSA Adi prApta hone se na kalpe / sUtra-131-133 yadi koI sAdhu, gaNAvacchedaka, AcArya yA upAdhyAya dUsare gaNa ke AcArya yA upAdhyAya kA gurubhAva se svIkAra karanA cAhe to jo padastha haiM unheM apane pada kA tyAga karanA aura bhikSu Adi sabako AcArya yAvat gaNAvacchedaka kI AjJA lenI caahie| yadi AjJA mA~ge lekina AjJA na mile to anya AcArya, upAdhyAya kA guru bhAva se svIkAra na kalpe / yadi AjJA de to kalpe / svagaNa ke AcArya-upAdhyAya ko kAraNa batAe binA anya AcArya-upAdhyAya kA gurubhAva se svIkAra karanA na kalpe lekina kAraNa batAkara klpe| sUtra-134 yadi koI sAdhu rAta ko yA vikAla saMdhyA ke vakta mara jAe to usa mRta bhikSu ke zarIra ko kisI vaiyAvacca karanevAle sAdhu ekAnta meM sarvathA acitta pradeza se paraThane ke lie cAhe taba yadi vahA~ upayoga meM A sake vaisA gRhastha kA acatta upakaraNa ho to vo upakaraNa gRhastha kA hI hai aisA mAnakara grahaNa kare / usase usa mRta bhikSu ke zarIra ko ekAnta meM sarvathA acitta pradeza meM paraThave / usake bAda usa upakaraNa ko yathAsthAna rakha de| sUtra-135 yadi koI sAdhu kalaha karake usa kalaha ko upazAnta na kare to use gRhastha ke ghara meM bhakta-pAna ke lie pradeza-niSkramaNa karanA, svAdhyAya bhUmi yA mala-mUtra tyAga bhUmi meM praveza karanA, eka gA~va se dUsare gA~va jAnA, eka muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra gaNa se dUsare gaNa meM jAnA, varSAvAsa rahanA na kalpe / jahA~ vo apane bahuzruta yA bahu AgamajJa AcArya yA upAdhyAya ko dekhe vahA~ unake pAsa AlocanA-pratikramaNa, niMdA-gardA kare, pApa se nivRtta ho, pApa phala se zuddha ho, punaH pApakarma na karane ke lie pratijJAbaddha ho, yathAyogya tapakarma prAyazcitta svIkAra kare, lekina vo prAyazcitta zrutAnusAra diyA gayA ho to use grahaNa karanA lekina zrutAnusAra na diyA ho to grahaNa na karanA / yadi vo kalaha karanevAlA zrutAnusAra prasthApita prAyazcitta svIkAra na kare to use gaNa se bAhara nIkAla denaa| sUtra-136 jisa dina parihAratapa svIkAra kiyA ho to usa dina parihAra kalpa meM rahanevAle bhikSu ko eka ghara se vipula supAcya AhAra dilAnA AcArya-upAdhyAya ko kalpe usake bAda use azana Adi AhAra eka bAra yA bAra-bAra denA na kalpe / lekina use khar3A karanA, biThAnA, bagala badalanA, usake mala-mUtra, kapha paraThanA, mala-mUtra lipta upakaraNa ko zuddha karanA Adi meM se kisI eka taraha kI vaiyAvacca karanA kalpe / yadi AcArya-upAdhyAya aisA jAne ki yaha glAna, bhUkhe, pyAse tapasvI dUbale aura thakakara gamanAgamana rahita mArga meM mUrchita hokara gira jAeMge to use azana Adi AhAra eka bAra yA bAra-bAra denA kalpe / sUtra-137-138 gaMgA, jamunA, sarayU, kozikA, mahI yaha pA~ca mahAnadI samudragAminI haiM, pradhAna haiM, prasiddha haiM / yaha nadiyA~ eka mahine meM eka yA do bAra UtaranA yA nA~va se pAra karanA sAdhu-sAdhvI ko na kalpe, zAyada aisA mAlUma ho ki kuNAlA nagarI ke pAsa airAvatI nadI eka pA~va pAnI meM aura eka pA~va bhUmi para rakhakara pAra kI jA sakatI hai to eka mahine meM do yA tIna bAra bhI pAra karanA kalpe, yadi vo mumakIna na ho to eka mahine meM do yA tIna bAra UtaranA yA nA~va se pAra karanA na kalpe / sUtra- 139-142 jo upAzraya sUkhA ghAsa aura ghAsa ke r3haga, cAvala Adi kA bhuMsA aura usake r3haga, pA~ca varNIya lIla-phUla, aMr3a, bIja, kIcar3a, makar3I kI jAla rahita ho lekina upAzraya kI chata kI UMcAI kAna se bhI nIcI ho to aise upAzraya meM sAdhu-sAdhvI ko zardI-garmI meM rahanA na kalpe, lekina kAna se UMcI chata ho to kalpe, yadi khar3I huI vyakti sIdhe do hAtha Upara kare taba usa hAtha kI UMcAI se jyAdA chata nIcI ho to usa upAzraya meM varSA meM rahanA na kalpe, yadi chata UMcI ho to kalpe / uddezaka-4-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, "bRhatkalpa uddezaka/sUtra uddezaka-5 sUtra-143-146 kisI deva yA devI strIrUpa kI vikuvarNAkara sAdhu ko aura kisI devI yA deva puruSa rUpa vikurvakara sAdhvI ko AliMgana kare aura vo sAdhu yA sAdhvI sparza kA anumodana kare to maithuna sevana ke doSa kA hissedAra hotA hai| aura anudghAtika cAturmAsika parihAra sthAna prAyazcitta kA bhAgI banatA hai| sUtra- 147 jo kisI sAdhu kalaha kare aura usa kalaha ko upazAnta kie binA dUsare gaNa meM saMmilita hokara rahanA cAhe to use pA~ca ahorAtra kA paryAya cheda karanA kalpe aura usa bhikSu ko sarvathA zAnta-prazAnta karake punaH usI gaNa meM vApasa bhejanA yogya hai / yA gaNa kI saMmati ke anusAra karanA yogya hai| sUtra-148-151 jo sAdhu sUryodaya ke bAda aura sUryAsta ke pahale bhikSAcaryA karane ke pratijJAvAle ho vo samartha, svastha aura hamezA pratipUrNa AhAra karate ho yA asamartha asvastha aura hamezA pratipUrNa AhAra na karate ho to aise donoM ko sUryodaya sUryAsta huA ki nahIM aisA zaka ho to bhI sUryodaya ke pahale yA sUryAsta ke bAda jo AhAra mu~ha meM, hAtha meM yA pAtra meM ho vo paraThave aura mukha Adi kI zuddhi kara le to jinAjJA kA atikramaNa nahIM hotA / vo AhAra khuda kare yA dUsare sAdhu ko de to use rAtribhoja kA doSa aura anudghAtika cAturmAsika parihArasthAna prAyazcitta AtA hai sUtra-152 yadi koI sAdhu-sAdhvI ko rAtri yA saMdhyA ke vakta pAnI aura bhojana sahita UbAla Ae to use yU~kakara vastra Adi se mu~ha sApha kara le to jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotA / lekina yadi uchAlA yA udgAla ko nIgala jAe to rAtri bhojana sevana kA doSa lage aura anudghAtika-cAturmAsika parihArasthAna prAyazcitta kA hissedAra bane / sUtra - 153-154 koI sAdhu-sAdhvI AhAra ke lie gRhastha ke ghara meM praveza kare aura pAtra meM do indriya Adi jIva yA sacitta raja huI dekhe to yadi use nIkAlanA yA zodhanA mumakIna ho to nIkAle yA zodhana kare, yadi nIkAlanA yA zodhana karanA mumakIna na ho to vo AhAra khuda na khAe, dUsaroM ko na de, lekina kisI ekAnta acitta pRthvI kA paDilehaNa yA pramArjana karake vahA~ paraThave, usI taraha pAtra meM uSNa AhAra ho aura usake Upara pAnI, pAnI ke kaNa yA bUMda gire to usa AhAra kA upabhoga kare lekina pUrvagRhIta AhAra ThaMDA ho aura usa para pAnI, pAnI ke kaNa bUMda gire to vo AhAra khuda na khAe, dUsaro ko na de lekina ekAnta acitta pRthvI kA par3ilehaNa pramArjana karake vahA~ paraThave / sUtra- 155-156 koI sAdhvI rAta ke yA sandhyA ke vakta mala-mUtra kA parityAga kare yA zuddhi kare usa vakta kisI pazu ke paMkha ke dvArA sAdhvI kI kisI eka indriya ko chu le, yA sAdhvI ke kisI chidra meM praveza pA le aura vo sparza yA praveza sukhada hai (AnandadAyaka hai) aisI prazaMsA kare to use hastakarma kA doSa lagatA hai aura vo anudghAtika mAsika prAyazcitta kI hissedAra hotI hai| sUtra-157-161 sAdhvI kA akele-1. rahanA, 2. AhAra ke lie gRhastha ke ghara AnA-jAnA, 3. mala-mUtra tyAjya yA svAdhyAya bhUmi AnA-jAnA, 4. eka gA~va se dUsare gA~va vicaraNa karanA, 5. varSAvAsa rahanA na kalpe / sUtra - 162-164 sAdhvI kA nagna honA, pAtra rahita (kara-pAtrI) honA, vastrarahita hokara kAyotsarga karanA na kalpe / muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa uddezaka/sUtra sUtra - 165-166 sAdhvI ko gA~va yAvat saMniveza ke bAhara hAtha Upara karake, sUrya ke sAmane mu~ha karake, eka pA~va para khar3e rahakara AtApanA lenA na kalpe, lekina upAzraya meM kapar3e pahanI huI dazA meM donoM hAtha lambe karake pA~va samatola rakhakara khar3e hokara AtApanA lenA kalpe / sUtra - 167-178 sAdhvI ko itanI bAteM na kalpe-1. jyAdA dera kAyotsarga meM khar3A rahanA, 2. bhikSupratimA dhAraNa karanA, 3. utkaTuka Asana para baiThanA, 4. donoM pA~va pIche ke hisse ko chU le, gau kI taraha, donoM pIche ke hisse ke sahAre baiThakara eka pA~va hAthI kI sUMDa kI taraha Upara karake, padmAsana meM, ardha padmAsana meM pA~ca tarIke se baiThanA, 5. vIrAsana meM baiThanA, 6. daMDAsana meM baiThanA, 6. laMgar3Asana meM baiThanA, 7. adhomukhI hokara rahanA, 8. uttarAsana meM rahanA, 9. AmrakubjikAsana meM rahanA, 9. eka bagala meM sone kA abhigraha karanA, 10. guptAMga TraeNkane ke lie cAra aMgUla caur3I paTTI jise 'AkuMcana paTTaka' kahate haiM vo rakhanA yA pahananA (yaha daza bAteM sAdhvI ko na kalpe / ) sUtra - 179 sAdhu ko AkuMcana paTTaka rakhanA yA pahananA kalpe / sUtra- 180-181 sAdhvI ko "sAvazraya'' Asana meM khar3e rahanA yA baiThanA na kalpe lekina sAdhu ko kalpe (sAvazraya yAni jisake pIche sahArA lene ke lie lakar3A Adi kA takiyA lagA ho vaisI kursI aadi|) sUtra- 182-183 sAdhvI ko saviSANapITha (baiThane kI khaTiyA, cokI Adi) yA phalaka para khar3e rahanA, baiThanA na kalpe / sAdhu ko klpe| sUtra-184-185 sAdhvI ko gola nAlacevAlA tuMbar3A rakhanA yA istamAla karanA na kalpe, sAdhu ko kalpe / sUtra- 186-187 sAdhvI ko gola (daMDI kI) pAtra kesarikA (pAtrA pUjane kI puMjaNI) rakhanI yA istamAla karanI na kalpe, sAdhu ko klpe| sUtra-188-189 ___ sAdhvI ko lakar3e kI (gola) daMDIvAlA pAdapauMchana rakhanA yA istamAla karanA na kalpe, sAdhu ko kalpe / sUtra-190 sAdhu-sAdhvI ugra bImArI yA AtaMka binA eka dUsare kA mUtra pInA yA mUtra se eka dUsare kI zuddhi karanA na klpe| sUtra- 191-193 sAdhu-sAdhvI ko parivAsita (yAni rAtameM rakhA huA yA kAlAtikrAnta aise-1. tala jitanA yA capaTI jitanA bhI AhAra karanA aura bUMda jitanA bhI pAnI pInA, 2. ugra bImArI yA AtaMka binA apane zarIra para thor3A yA jyAdA lepa lagAnA, 3. bImArI yA AtaMka sivA tela, ghI, makkhana yA carabI lagAnA yA pisanA vo saba kAma na kalpe sUtra - 194 parihArakalpa sthita (parihAra tapa karate) sAdhu yadi vaiyAvacca ke lie kahIM bAhara jAe aura vahA~ parihAra muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, "bRhatkalpa' uddezaka/sUtra tapa kA bhaMga ho jAe, vo bAta sthavira apane jJAna se yA dUsaroM ke pAsa sunakara jAne to use alpa prAyazcitta denA caahie| sUtra-195 sAdhu-sAdhvI AhAra ke lie gRhastha ke ghara meM praveza kare aura vahA~ kisI eka taraha kA pulAka bhakta yAni ki asAra AhAra grahaNa kare, yadi vo gRhIta AhAra se usa sAdhu-sAdhvI kA nirvAha ho jAe to usI AhAra se ahorAtra pasAra kare lekina dUsarI bAra AhAra grahaNa karane ke lie gRhastha ke ghara meM usakA praveza karanA na kalpe / lekina yadi usakA nirvAha na ho sake to AhAra ke lie dUsarI bAra bhI gRhastha ke ghara jAnA kalpe-isa prakAra maiM (tumheM) kahatA huuN| uddezaka-5-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, 'bRhatkalpa' uddezaka/sUtra uddezaka-6 sUtra-196 sAdhu-sAdhvI ko yaha cha vacana bolane na kalpe, jaise ki asatya mithyAbhASaNa, dUsaroM kI avahelanA karatI bolI, roSapUrNa vacana, karkaza kaThora vacana, gRhastha sambandhI jaise ki pitA-putra Adi zabda aura kalaha zAnta hone ke bAda bhI phira se bolnaa| sUtra- 197 kalpa ke cha prastAra batAe haiM / yAni sAdhvAcAra ke prAyazcitta ke cha vizeSa prakAra batAe haiM / prANAtipAta mRSAvAda-adattAdAna-brahmacaryabhaMga-puruSa na honA yA dAsa yA dAsIputra honA-ina cha meM se koI AkSepa karejaba kisI eka sAdhu-sAdhvI para aisA Aropa lagAe taba pahalI vyakti ko pUchA jAe ki tumane isa doSa kA sevana kiyA hai yadi vo kahe ki maiMne vo nahIM kiyA to Aropa lagAnevAle ko kahA jAe ki tumhArI bAta kA sabUta do / yadi Aropa lagAnevAlA sabUta de to doSa kA sevana karanevAlA prAyazcitta kA bhAgI bane, yadi sabUta na de sake to Aropa lagAne vAlA prAyazcitta kA bhAgI bane / sUtra-198-201 sAdhu ke pA~va ke talave meM tIkSNa yA sUkSma kA~TA-lakar3A yA patthara kI kaNa laga jAe, A~kha meM sUkSma jantu, bIja yA raja gire aura use khuda sAdhu yA sahavartI sAdhu nIkAlane ke lie yA DhU~r3hane ke lie samartha na ho taba sAdhvI use nIkAle yA DhU~Dhe to jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotA usI taraha aisI musIbata sAdhvI ko ho taba sAdhvI use nIkAlane yA DhU~r3hane ke lie samartha na ho to sAdhu use nIkAle to jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotaa| sUtra - 202-209 durga, viSamabhUmi yA parvata para se sarakatI yA giratI, daladala, kIcar3a, zevAla yA pAnI meM giratI yA DUbatI naukA para car3atI yA UtaratI, vikSipta cittavAlI ho (taba pAnI meM agni meM yA Upara se giranevAlI) aisI sAdhvI ko yadi koI sAdhu pakar3a le yA sahArA dekara bacAe to jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotA, usI taraha pralApa karatI yA azAnta cittavAlI, bhUta-preta Adi se pIr3ita, unmAdavAlI yA pAgala kisI taraha ke upasarga ke kAraNa se giranevAlI yA bhaTakatI sAdhvI ko pakar3ane vAle yA sahArA denevAle sAdhu ko jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotaa| sUtra- 210-213 kalaha ke vakta rokane ke lie, kaThina prAyazcitta ke kAraNa se calacitta hue, annajala tyAgI saMthArA svIkAra kiyA ho aura anya paricArikA sAdhvI kI kamI huI ho, gRhastha jIvana ke parivAra kI Arthika bhIMsa ke kAraNa se vicalita manodazA ke kAraNa se dhanalolupa bana gaI ho taba ina sabhI hAlAta meM usa sAdhvI ko sAdhu grahaNa kare, roke, dUra le jAe yA sAMtvana Adi de to jinAjJA kA ullaMghana nahIM hotaa| sUtra - 214 kalpa yAni sAdhu-sAdhvI kI AcAramaryAdA ke cha parimantha arthAt ghAtaka kahalAe haiM / isa prakAra kaukutcya yAni kuceSTA yA bhAMDa ceSTA saMyama kI ghAtaka hai, maukharya-vAcAla lekina satya vacana kI ghAtaka hai, titinaka-yaha lobhI hai Adi babar3ATa eSaNA samiti kA ghAtaka hai, cakSu kI lolupatA IryA samiti kI ghAtaka hai, IcchA lolupatA aparigrahapana kI ghAtaka hai aura lobha yA vRddhi se niyANA karanA mokSamArga-samakita ke ghAtaka haiM / kyoMki bhagavaMta ne sabhI jagaha anidAnakaraNa kI hI prazaMsA kI hai| sUtra - 215 kalpadazA (sAdhu-sAdhvI kI AcAra maryAdA) cha taraha kI hotI hai / vo isa prakAra sAmAyika cAritravAle kI chedopasthApanA rUpa, parihAra vizuddhi tapa svIkAra karanevAle kI, pArihArika tapa pUre karanevAle kI, jinakalpa kI muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 18 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, "bRhatkalpa uddezaka/sUtra aura sthavira kalpa kI aise cha taraha kI AcAra maryAdA hai / (vistAra se samajhane ke lie bhASya aura vRtti dekheM / ) isa prakAra maiM (tumheM) kahatA huuN| uddezaka-6-kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa 35 bRhatkalpa-chedasUtra-2 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 19 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 35, chedasUtra-2, "bRhatkalpa uddezaka/sUtra namo namo nimmaladaMsaNassa pUzyapAda zrImAnaMha-kSamA-lalita-suzIla-sudharbhasAra zulbhyo namaH XXXXXXXXXX 35 bahatkalpa AgamasUtra hindI anuvAda [anuvAdaka evaM saMpAdaka] [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] AG 211892:- (1) (2) deepratnasagar.in bhelasa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com bhojA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt "(bRhatkalpa)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 20