Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa63 jIvaleMIne vize jJAnadAranuM varNana muni zrI naravAhanavijayajI jJAna eTale jagatamAM rahelA padArthone jANavAnI icchA athavA padArthone jANavAnI jijJAsA. ene jJAna kahevAya che eTale ke jenA vaDe jagatamAM rahelA padArtho jaNAya te jJAna kahevAya che. jJAna e AtmAno guNa che. sadA mATe jagatamAM rahelA saghaLAya jIvone potAnA asaMkhya AtmapradezomAMthI mukhya ATha Atmapradezo kevaLajJAnathI yukta hoya che. eTale ke e ATha Atmapradezo upara anAdikALathI jIvone koipaNa prakAranuM pudgala lAgeluM hotuM nathI. sidhdha paramAtmAno AtmapradezonI jema e ATha Atmapradezo sadA mATe kevaLajJAnathI yukta hoya che ane e ATha Atmapradezo jIvonA asaMkhyAtA AtmapradezonA madhyabhAgamAM ekeka Atmapradeza ekeka AkAzapradeza upara rahelo hoya che. bAkInA asaMkhyAtA Atmapradezo upara kevaLajJAna raheluM hovA chatAM kevaLajJAnAvaraNIya karmanA pudgalothI sadA mATe avarAyeluM hoya che. eTale ke DhaMkAyeluM hoya che ane e ja kevalajJAnAvaraNIya karmanI sAthe ne sAtheja bAkInA 4 jJAno matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna karmanA pudgalothI avarAyelA hoya che. kevalajJAnanI apekSAe e cAra jJAno kevalajJAnanA prakAzarUpe gaNAya che. jIvonA mukhya ATha Atmapradezo sivAyanA bAkInA asaMkhyAtA Atmapradezoe upara jaghanyathI. matijJAna ane zrutajJAnano kSayopazamabhAva jIvone akSaranA anaMtamA bhAga jeTalo rahI zake che ane utkRSTathI matijJAna ane zrutajJAnano kSayopazamabhAva jIvone purUSArthathI 14 pUrva sudhInuM jJAna eTale ke zrutakevaLI tarIke zrutajJAnano kSayopazamabhAva pedA thai zake che. e ja rIte mithyAtvanA udayakALamAM matijJAna, zrutajJAnano kSayopazamabhAva choDavAlAyaka padArthomAM choDavAlAyakanI buddhi na hovAthI ane grahaNa karavAlAyaka padArthomAM grahaNa karavAlAyakanI buddhi na hovAthI e padArthonA jJAnane matiajJAnarUpe ane zrutaajJAnarUpe kahevAya che. evI ja rIte jIvone avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI avadhijJAna pedA thAya che ne jJAnane mithyAtvanI hAjarImAM virbhAgajJAnarUpe kahevAya che. AthI jJAnanA 8 bheda thAya che. pAMcajJAna + traNa ajJAna. jJAna e AtmAno abheda guNa che. matijJAna ane zrutajJAna kSayopazamabhAve caDa-utara caDa-utara dareka jIvone kAyama mATe hoya. caudapUrvadhara dareka mahAtmAnuM zrutajJAna ekasarakhuM hovA chatAM matijJAnanI nyUnAdhiktAne kAraNe 6 bheda paDe che. zrutajJAnathI je buddhino kSayopazamabhAva pedA thAya che tene matijJAna kahevAya che. matijJAnanA kSayopazama bhAve 6 bheda. (1) saMkhyAmabhAga vRddhi (2) asaMkhyAtabhAga vRddhi (3) anaMtabhAga vRdhdhi (4) saMkhyAtaguNa vRddhi (5) asaMkhyAtaguNa vRdhdhi (6) anaMtaguNa vRdhdhi e ja pramANe 6 prakAranI hAnirUpe matijJAnano kSayopazamabhAva samajavo. matijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI jIvane matijJAna prApta thAya che. e matijJAnanA anaMtA Page 1 of 49
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bheda paDe che. e anaMtA bhedane jANavA mATe ane samajavA mATe jJAnI bhagavaMtoe skUla draSTithI matijJAnanA mukhya be bheda pADyA. emAM pahelo bheda zrutajJAnane bhaNatAM bhaNatAM e zrutajJAnane barAbara gokhIne taiyAra karyA pachI vAraMvAra parAvartana karatAM karatAM ene sthira kareluM hoya ane jyAre e zruta bolavAmAM Ave, vicAravAmAM Ave te vakhate zratanA AdhAra vagara svAbhAvika rIte bolAi jAya ane vicArAi jAya ene matijJAna kahevAya che eTale ke zrutanA AdhArathI AtmAmAM matijJAnano kSayopazama bhAva pedA thato jAya ene bhRtanizrita matijJAna kahevAya che. matijJAnano bIjo bheda zrutanA AdhAra vagara svAbhAvika rIte AtmAmAM je jJAnano kSayopazamabhAva ( tpAtikI buddhi) pedA thAya che temaja vaDIlono vinaya karavAthI je kSayopazamabhAva pedA thAya che (venayikI), temaja koipaNa kArya karatAM karatAM e kAryanI pravINatAno kSayopazamabhAva (kArmikI) AtmAmAM je pedA thAya temaja amuka uMmaranI prApti thayA pachI jJAnano kSayopazamabhAva AtmAmAM (pAriNAmikI) pedA thato jAya te mRtanA AdhAra vagara matijJAna kahevAya che. A jJAnanA kSayopazamabhAvathI AtmAmAM akSaranA anaMtamA bhAgathI zarU karIne caudapUta rSa sudhInA jJAnano kSayopazama bhAva saMkhyAta bhAgavRddhi rUpe, asaMkhyAta bhAga vRdhdhi rUpe anaMtabhAga vRdhdhi rUpe, saMkhyAtaguNa vRdhdhi rUpe, asaMkhyAtaguNa vRdhdhi rUpe, anaMtaguNa vRdhdhi rUpe ema cha prakAre matijJAnano kSayopazama bhAva pedA thato jAya che. vRddhi rUpe evI ja rIte cha prakAranI hAnirUpe matijJAnano yopazamabhAva AtmAmAM pedA thato jAya che. AthI cIdapUrvanA akSarajJAnathI caudapUrvIo ekasarakhA jJAnavALA hovA chatAM matijJAnanA kSayopazamabhAvathI cha prakAranI vRddhi ane cha prakAranI hAni rUpe matijJAnanA bheda paDI zake che. A matijJAnane AvaraNa karanAra karma matijJAnAvaraNIya karma kahevAya che. A karmanI vizeSatAmAM karmanA udayanI sAthe ne sAthe AtmAmAM jJAnano kSayopazamabhAva ane udayabhAva baMne ekasAthe rahI zake che. jyAre kSayopazamabhAve jJAna pedA thatuM hoya te vakhate udayamAM nahi AvelA pagalo adhika rasavALA sattAmAM rahelA hoya che ane jyAre jJAna udayabhAve pedA thatuM hoya tyAre bAkInA pagalo agharasavALA sattAmAM rahelA hoya che. AthI matijJAna ane zrutajJAnano kSayopazamabhAva ane udayabhAva ekasAtha rahelo gaNAya. che. zrutajJAna - sAMbhaLavAthI je jJAna pedA thAya tene zrutajJAna kahevAya che. ke je jJAnathI AtmAmAM akSarano AkAra paDe. sukSmarUpe athavA skUla rUpe AtmAmAM akSarano AkAra pedA thAya ene bhAvabRta kSayopazamabhAve kaheluM che. anukuLatAmAM rAjIpo, pratikULatAmAM dveSa tevo jJAnano kSayopazamabhAva te bhAvazruta. A bhAvathuta jaghanyathI eTale ke ochAmAM ochuM sukSma aparyAptA-labdhi aparyAptA-sUkSma nigoda utpattinA pahelA samaye vidhamAna evA jIvone sarvajaghanya bhAvazrutajJAna kSayopazamabhAve raheluM hoya che ane utkRSTathI caudapUrvanA badhA akSaronuM jJAna AtmAmAM pedA thAya che. te utkRSTa bhAvazruta kahevAya che. Avo utkRSTa zrutajJAnI jIva paNa pramAdane vaza thaine sarvajaghanya zrutajJAnane paNa prApta karI zake che. puNyane khatama karavAnuM kAma karanAra kuTuMba. ekendriya jIvone viSe matiajJAna ane mUtaajJAna A be ajJAna rahelA hoya che. emAM sothI. vizeSa ajJAnano kSayopazamabhAva vanaspatimAM rahelA jIvone vize hoya che. jyAre bAkInA jIvone vanaspati karatAM ajJAnano kSayopazamabhAva ocho thatAM thatAM sukSma pRthvIkAya ane enAthI ocho sukSma Page 2 of 49
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ agnikAya jIvone ajJAnano kSayopazama bhAva hoya che. sAmAnya rIte sUkSmanigoda, labdhi aparyAptA, utpattinA pahelA samaye vidhamAna jIvane sarvajaghanya zrutajJAna hoya che. e pahelA samayamAM 14 pUrva bhaNIna-zrutakevalI banIne-patana pAmIne sukSma aparyAptA nigodanAM pahelA samaye rahelA jIvo hoya che evI ja rIte avyavahAra rAzImAMthI koi vyavahAra rAzImAM Avato hoya ane e jIva sukSma nigoda labdhi aparyApto utpattinA pahelA samaye rahelo hoya che e pahelA samayamAM baMne prakAranA jIvonuM zrutajJAna ekasarakhuM hoya che. jeTalo rAga vadhu eTaluM jJAnAvaraNIya karma gADha. je potAnuM nathI tene potAnuM mAnavuM temAM pAMce pApa sAthe lAge che. sukhano rAga pramAda pedA karAve-jJAna bhUlAve. sukhano rAga jJAnano kSayopazama bhAva nAza kare. labdhi aparyAptA sukSma nigoda utpattinA pahelA samaye caudapUrva bhaNIne gayelo AtmA manuSyapaNAmAMthI saMsAramAM paribhramaNa karavA mATenA eTale ke janma maraNa karavAnA anubaMdho bAMdhIne gayelo hovAthI bIjA samayathI e jIvone matiajJAna ane zrataajJAnano kSayopazamabhAva bIjA avyavahArarAzimAMthI AvelA jIvo karatAM vizeSa rIte pedA thato jAya che. ane e matiajJAna ane zrutaajJAnanA kSayopazamabhAvathI je AhAranA pugalo grahaNa karAya che temAM anukULa lAge to bIjA jIvo. karatAM rAganI tIvratA vadhe che ane pratikULa pudagalano AhAra maLe to dveSanI mAtrAnI tIvratA vadhe che. jema jema rAga-dveSanI tIvratA thatI jAya tema tema e jIvo karmabaMdha vizeSa rIte karatA jAya che kAraNake pote karmane parAdhIna hovAthI karmane AdhIna thaine ja jIvana jIvavuM paDe che. AthI je pramANe anubaMdha bAMdhelA hoya te pramANe eTale ke saMkhyAtA janma-maraNanA asaMkhyAtA janma-maraNanA ane anaMtA janma-maraNanA je je jIvoe je pramANe anubaMdha bAMdhelA hoya ane te pramANe jJAnanA kSayopazamathI pugalomAM rAgAdi pariNAma karato karato sUkSmanigodamAM kare che. keTalAka jIvonA janma-maraNa ardhapudgala parAvarta kALA jeTalA paNa hoya che. je ardhapugala parAvartamAM chello bhava bAkI rahe tyAre sukSma nigodamAM rahI manuSya AyuSya bAMdhI manuSyapaNuM pAmI e manuSyapaNAmAM purUSArtha karI kevalajJAna meLavI mokSe jAya che. A kAraNathI jagatane vize abhavyonI saMkhyA 4thA anaMtAnI saMkhyA jeTalI kahelI che tenA karatAM anaMtaguNa adhika samakita pAmIne paDIne mithyAtva guNasthAnake Ave te mithyAtvapaNAmAM rahelA jIvo sukSma nigodamAM sadA mATe rahelA hoya che. e jIvonI saMkhyA pamA anaMtAmAM gaNAya che. 14 pUrvInA AtmAne bIjA samayathI matijJAna ane zrutajJAnano kSayopazamabhAva samaye samaye je vadhe che temAM pUrvabhave manuSyapaNAmAM pramAdane paravaza thai anukULa padArthomAM rAgAdi pariNAma tIvrarUpe karIne nigodapaNAmAM rahevA mATe anubaMdha bAMdhIne gayelA hoya che. enA pratApe e anubaMdha udayamAM cAlu thatAM jJAnano kSayopazama bhAva paNa rAgAdi pariNAmanI tIvratA karavA mATe vadhato jAya che ane e kSayopazama bhAvathI je pudgalono AhAra grahaNa karAya che emAM anukULa pugalono AhAra Ave to sAthe rahelA bIjA jIvo karatAM rAganI mAtrAnI tIvratA vizeSa rIte rahe che. evI ja rIte pratikULa pugalono AhAra Ave to emAM dveSanI mAtrAnI tIvratA bIjA jIvo karatAM vizeSa rahe che. AnA kAraNe e pudgalo pariNAma pAmatAM zarIra banatuM jAya che. e zarIra pratye mamatva budhdhi eTale ke mamatvano pariNAma tIvrarUpe thato jAya che. enA ja kAraNe e jIva phrIthI vAraMvAra dareka bhavanI aMdara AyuSyanA baMdhanA samaye sukSma nigodanuM Page 3 of 49
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSya bAMdhato bAMdhato janmamaraNa karato jAya che. jyAre avyavahAra rAzimAMthI vyavahArarAzimAM AvelA jIvo, labdhi aparyAptA sukSmanigoda utpattinA pahelA samayathI bIjA samayane prApta thAya tyAre e jIvone jJAnano kSayopazamabhAva thoDo thoDo vadhato jAya che. kAraNa ke pUrvabhave rAgAdi pariNAmathI anubaMdha bAMdhelA. na hovAthI e jIvone kSayopazamabhAva jaladIthI vizeSa rIte prApta thato nathI. mATe e jIvo caudapUrvInA AtmA karatAM karmabaMdha ocho karatAM karatAM akAma nirjarA vizeSa prApta thai jAya to manuSyanuM AyuSya bAMdhIne manuSyapaNAne prApta karI zake che. A rIte sukSma nigodamAM rahelA jIvone mati ane zrutaajJAna kSayopazamabhAve jema vadhatuM jAya che tema tema e jIvo AhAranA pudgalone viSe rAga-dveSa karatAM karatAM ane zarIranA pudgalone vize mamatvabuddhi pedA karatAM karatAM janmamaraNanI paraMparA vadhAratA vadhAratA saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. jyAre e jIvone matiajJAna ane zrutaajJAnanA kSayopazamabhAvathI du:kha veThatA veThatA rAgAdi pariNAmanI maMdatA padA thaze eTale ke rAga-dveSa vadhAravAmAM e ajJAnA sahAyabhUta nahi thAya tyAre manuSyanuM AyuSya bAMdhIne manuSyapaNAne prApta karI zake che. Aja rIte pRthvIkAyanA cAra bheda, apakAyanA cAra bheda, teukAyanA cAra bheda ane vAyukAyanA cAra bhedo temaja vanaspatikAyanA cha bhedone vize sAdhAraNa vanaspatikAyanA 4 ane pratyeka vanaspatikAyanA 2 ema 6 bhedone vize, A rIte raha bhedone vize matiajJAna ane zrutaajJAna e be jJAnanA kSayopazamabhAvathI rAgAdi pariNAma karatAM karatAM saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. teukAyanA 4 bheda, vAyukAyanA 4 bheda. manuSyagati ane manuSya AyuSyano baMdha karatA ja nathI. kAraNa ke A jIvo sadA mATe saMkaleza pariNAmavALA hoya che. eTale ke rAgAdi pariNAmanI tIvratAvALA hoya che mATe manuSyagati-uccagotra ane manuSya AyuSyano baMdha karatA ja nathI. beindriya jIvone matiajJAna ane mRtaajJAna e be jJAnano kSayopazama ekendriya jIvo karatAM vizeSa hoya che. A matijJAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI ane udayabhAvathI jJAnano je ughADa pedA thAya che enA pratApe vartamAnakALamAM je padArthonA saMyogathI sukha ane du:kha pedA thAya. enI saMjJA pedA thAya che. eTale ke A padArthanA saMyogathI mane sukhanI anubhUti thai ane A padArthonA saMyogathI mane du:khanI anubhUti thai eTalo bodha vartamAnakALa pUrato ja eTale ke je vakhate sukhanI anubhUti thAya eTalA TAima pUratuM ja sukha lAge che. du:khanI anubhUti thAya teTalA TAima pUratI ja du:khanI lAgaNI anubhave che. e padArthanA saMyoga pachI bhUtakALa rUpe sukhadu:kha yAda rahetu nathI. beindriya jIvone matiajJAna ane zrutaajJAnanA kSayopazama bhAvathI anukULa padArthone vize sukhanI anubhUti ane pratikULa padArthone vize du:khanI anubhUti ekendriya jIvo karatAM vizeSa rIte prApta thAya che. e anubhUtinI sAthe ja sahaja rIte evo anubaMdha paDato jAya che ke jenA kAraNe beindriyapaNAmAMthI manuSyapaNuM pAme to e manuSyapaNAmAM mokSe jai zakato nathI. vadhAremAM vadhAre 6ThThA guNasthAnano pariNAma prApta karI zake che. jyAre ekendriya jIvo anukULa ane pratikULa padArthone vize rAjIpo ane nArAjI karatAM karatAM manuSya AyuSyano baMdha karIne manuSyapaNuM pAme to A manuSyapaNAmAM purUSArtha karIne mokSe jai zake che. te indriyA jIvone vize matiajJAna ane zrutaajJAna, matijJAnAvaraNIya karma ane zrutajJAnAvaraNIya karma e baMnenA kSayopazamabhAva ane udayabhAvathI beindriya jIvo karatAM ajJAnano kSayopazamabhAva anaMtaparyAya adhika hoya che. A jIvone sparzendriya rasanendriya ane dhrANendriya e traNa indriyono upayoga rahelo hovAthI Page 4 of 49
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekeka aMtarmuhUrta traNe iMdriyomAMthI koine koi iMdriyono upayoga cAlu hoya che. emAM matiajJAna ane zrataajJAnano kSayopazamabhAva emAM anukULa padArtho je koi maLe emAM sauthI pahelAM navI iMdriya trIjI prApta thayelI hovAthI enAthI e padArthane suMghaze. suMghavAmAM ene gaMdha anukULa lAgaze to e padArthano upayoga karaze. enA kAraNe beindriya jIvo karatAM karmabaMdha vizeSa kare che ane vizeSa anubaMdharUpe karma baMdhAtA jAya che. enA pratApe manuSya AyuSya bAMdhIne manuSyapaNuM prApta kare to e manuSyapaNAmAM 6ThThA guNasthAnakathI. AgaLanA guNasthAnakanA pariNAmane prApta karato nathI. beindriya jIvo karatAM te indriya jIvone hetuvAdopadezikI saMjJAthI vartamAnakAlIna padArthonA saMyogathI sukhadu:khanI anubhUtino kALa lAMbA samaya sudhI Take che. e ajJAnanA kSayopazama bhAvathI sukhadu:khanI anubhUtimAM rAgAdi pariNAma vizeSa rUpe prApta thavAthI karmabaMdha vizeSa rIte kare che. kAraNa ke A jIvone sparzendriyanA ATha viSayo, rasanendriyanA pAMca viSayo ane dhrANendriyanA be viSayo ane tenA 180 vikAro pedA thAya che. e viSayonA vikArone vize sukhadu:khanI anubhUti karatAM karatAM emAM vizeSa rIte muMjhavaNa pAmato pAmato anubaMdha pedA karato jAya che. AthI A jIvo e anubaMdhanA pratApe manuSyapaNuM pAme to paNa e manuSyapaNAmAM mokSe jai zakatA nathI. ghaNo purUSArtha kare to paNa chaThThA guNasthAnakanA pariNAma sudhI pahoMcI zake che. caurindriya jIvone vize matijJAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAva ane udayabhAvathI matiajJAna ane zrutaajJAnano kSayopazama bhAva A jIvone teindriya jIvo karatAM anaMta paryAya adhika pedA thayelo hoya che. e kSayopazamabhAvathI upayoga rUpe prApta karelI sparzendriya, rasanendriya, dhrANendriya ane cakSurindriya e cAra iMdriyonI sAthe padArthanA saMyogathI sparzendriyanA ATha viSayo, rasanendriyanA pAMca viSayo, ghrANendriyanA be viSayo, ane cakSurindriyanA pAMca viSayo ema 20 viSayo temaja sparzendriyanA 96 vikAro-rasanendriyanA 7ra vikAro, dhrANendriyanA 12 vikAro ane cakSurindriyanA 60 vikAro ema 240 vikArone vize sukhadu:khanI anubhUti karatA potAnA AtmAno saMsAra vadhAratA jAya che. A jJAnanA kSayopazamabhAvano vizeSa upayoga cIrindriya adhika maLelI hovAthI pudgalonA varNane jovAmAM ane joine je anukULa varNa lAge temAM rAga pedA karavAmAM ane pratikULa varNa lAge temAM dveSa pedA krIne sukhadu:khanI anubhUti karatA jAya che. atyAra sudhI ekendriya, beindriya ane teindriyapaNAmAM pudgalo joi zakAtA nahotA mATe je pudgalono AhAra maLe te pudgalono AhAra karatA hatA. jyAre cakSurindriya prApta thatAM joine je pudgala game e ja pudgalano saMhAra karavAno prayatna kare che. A kAraNe karmabaMdha vizeSa rIte pedA karatA jAya che. A cIrindriya jIvo manuSyapaNuM pAme to anubaMdha bAMdhIne AvelA hovAthI manuSyapaNAmAM mokSe jai zakatA nathI. ghaNA purUSArtha pachI chaThThI guNasthAnaka sudhInA pariNAmane pAmI zake che. asaMjJI paMcendriya tiryaMcane viSe A jIvone matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIyano kSayopazamabhAva ane udayabhAvathI matiajJAna ane zrataajJAnano kSayopazamabhAva cIrindriya jIvo karatAM anaMta paryAya adhika ajJAna rUpe kSayopazamabhAva pedA thayelo hoya che. A jIvone pAMca iMdriyo upayoga rUpe prApta thayelI hovAthI pAMce iMdriyonA 23 viSayo ane rapara vikArone vize bhAva manathI vicAraNAo karatA karatA, karmabaMdha karIne Page 5 of 49
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAno saMsAra vadhAratA jAya che. A jIvone hetuvAdopadezIkI saMjJAthI najIkanA bhUtakALanuM, najIkanA bhaviSyakALanuM ane vartamAnakALanuM jJAna pedA thAya che. enA kAraNe pAMce inaMdriyathI je je padArthano saMyoga thAya e padArthonA saMyogathI anukULa hoya to sukhanI anubhUti ane pratikULa hoya to du:khanI anubhUti pedA karatA jAya che. ekavAra je padArthathI du:khanI anubhUti pedA thayelI hoya ane thoDAkALa pachI phrIthI e padArthano saMyoga thavAno hoya to ene khyAla Ave che ke A padArtha mane duHkha ApanAro che. mATe phrIthI. du:kha na meLavavuM hoya to e padArthano saMyoga na thAya enI kALajI rAkhe che. dIrdhakAlikI saMjJA na hovA chatAM hetuvAdopadezIkI saMjJAthI asaMjJI paMcendriyapaNAmAM najIkanA bhUtakALanuM ane najIkanA bhaviSyakALanuM jJAna prApta thai zake che. A jJAnanA pratApe asaMjJI paMcendriya paryAptA tiryaMco cAre prakAranA AyuSyamAMthI koipaNa AyuSyano baMdha karI zake che. utkRSTathI cAra prakAranA AyuSyano baMdha kare to palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTaluM AyuSya bAMdhI zake che ane jaghanyathI manuSya ane tiryaMcanuM eka saMtarmuhartanuM AyuSya bAMdhI zake che. devatA ane nArakInuM 10000 varSanuM AyuSya jaghanyathI bAMdhI zake che. A jIvone mana na hovAthI karmonI aMta:koTAkoTi sAgaropama jeTalI sthiti bAMdhI zakatA nathI ane pahelA guNasthAnakathI AgaLanA guNasthAnakanA pariNAmane prApta karI zakatA nathI. saMjJI paMcendriya paryAptA jIvone vize jJAnanuM varNana (1) narakagatine vize :- 1 thI 6 nArakInA aparyAptA nArakInA jIvone vize 3 ajJAna ane 3 jJAna eTale ke matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna. A traNa ajJAna mithyAdraSTi jIvone hoya che. matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna A traNa jJAna samakitI jIvone hoya che. mithyAdraSTi nArakInA jIvo potAnA jJAnanA kSayopazamabhAvathI mithyAtvanA udayathI ajJAna rUpe pariNAma pamADIne potAno saMsAra vadhAratA jAya che. ane samakitI nArakInA jIvone 3 jJAnanA kSayopazamabhAvathI e jJAna pariNAma rUpe pamADIne potAnA AtmAne da:khane vize samAdhibhAva Takyo rahe evo prayatna karatA jAya che. paryAptA nArakIne vize 1 thI 3 narakamAM mithyAdraSTi nArakIone matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna ema 3 ajJAna hoya che. e paryAptA nArakInA jIvo e ajJAnanA baLe mithyAtvanA udayathI bIjA jIvone du:kha ApI ApIne rAjIpo karatAM karatAM du:kha veThIne jeTalAM karmo khapAve che enA karatAM vizeSa kamabaMdha bIjAne du:kha ApIne bAMdhatA jAya che. keTalAka mithyAdraSTi nArakInA jIvo potAnA bhUtakALanA pApane yAda karIne du:khI thatAM thatAM jAtismaraNajJAna prApta kare che. e jAtismaraNa jJAnathI. bhUtakALamAM pote karelAM pApone joine yAda karatAM karatAM du:khamAM samAdhi rAkhavAno prayatna kare che. evI ja rIte keTalAka mithyAdraSTi nArakIone paramAdhAmInA jIvo emanA pApone yAda karAve che. e pApone sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM jAtismaraNa jJAnane pAme che. ane pote karelA pApanA pazcAtApathI AvelA du:khomAM samAdhi rAkhavA prayatna kare che. keTalAka nArakInA jIvone pUrvabhavanA mitradevo AvIne pUrvabhave karelA. pApone yAda karAvI AvelA duHkhane samAdhipUrvaka bhogavavA mATeno prayatna karAve che. AvA mithyAdraSTi nArakInA jIvone pApanA pazcAtApa pUrvaka du:kha bhogavatAM ghaNAM kharAM karmo khapI jatAM laghukarmIpaNAne prApta kare che ane e laghukarmI AtmAo mithyAtvane maMda karavAno puruSArtha karatA sAcA sukhanA abhilASI bane che. ane e sukhanI abhilASAthI prayatna karatAM karatAM zudhdha yathApravRttakaraNane prApta karI apUrvakaraNa nAmanA Page 6 of 49
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyavasAyane pedA karIne graMthabheda karI upazama samakitanI prApti karI zake che ane e upazama samakitamAMthI kSayopazama samakitanI prApti karI potAnA AyuSyakALa sudhI samakite TakAvIne du:khanI vedanAmAM samAdhipUrvaka kALa pasAra kare che. eTale ke je traNa ajJAna karmabaMdhamAM sahAyabhUta thatA hatA ene badale purUSArtha karIne traNa jJAna rUpe banAvIne karmanI nirjarAmAM sahAyabhUta karatA jAya che. du:khanI vedanA karatAM samakitI nArakIne bhUtakALamAM karelA pApanA pazcAtApanI vedanA vadhu hoya che. narakane vize eTale ke 1 thI 3 nArakIne vize je jIvo manuSyapaNAmAM 1lA guNasthAnake narakanuM AyuSya bAMdhIne pachI purUSArtha karIne kSayopazama samakita ke kSAyika samakitanI prApti karI tirthaMkara nAmakarma nikAcita karI lIdhuM hoya evA jIvo 1 thI 3 narakane vize utpanna thAya ane parvabhavanuM jeTaluM bhaNeluM zrutajJAna hoya te sAthe laine narakamAM jAya che. AvA jIvonuM matijJAna ane zrutajJAna AvI du:khanI vadenAmAM paNa nirmaLa rUpe raheluM hoya che. ne du:khanA kALamAM jJAnanA baLe parama samAdhi prApta karIne potAnA AtmAne jJAnanA upayogamAM sthira rAkhIne je pUrvabhavanuM zrutajJAna ane matijJAna sAthe AveluM che ene parAvartana karatA karatA emano kALa pasAra kare che. AvA tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karelA narakagatimAM asaMkhyAtA kSAyika samakitI jIvo, asaMkhyAtA kSAyopathamika samakitI jIvo sadA mATe vidhamAna hoya che. A jIvo tIrthakara nAmakarma nikAcIta karIne gayelA hovAthI narakamAM zubha pugalono AhAra prApta thAya che. eTale ke narakamAM zubha pudgalono ja AhAra kare che. tIrthaMkara nAmakarma nikAcIta sivAyanA 1 thI 3 nArakIne vize kSAyika samakitI jIvo asaMkhyAtA rahelA che. kSayopazama samakitI jIvo asaMkhyAtA. rahelA che ane upazama samakita pAmatAM asaMkhyAtA jIvo hoya che. A traNe prakAranA samakitI jIvone matijJAna ane zrutajJAna kSayopazamabhAve jeTaluM pedA thayeluM hoya e yathArtharUpe jJAna pedA thayeluM hoya che. eTale ke choDavAlAyaka padArthamAM choDavAlAyakanI budhdhi rUpe ane grahaNa karavA lAyaka padArthomAM grahaNa karavAlAyakanI buddhi rUpe jJAna pedA thayeluM hoya che. e jJAnanA baLe enA upayogathI narakanI duHkhanI vedanAmAM potAnA AtmAne samAdhimAM rAkhI zake che ane sakAma nirjarA sAdhatA jAya che. puNyAnubaMdhI puNya bAMdhatA jAya che ane baMdhAtI azubha prakRtiono rasa abharUpe bAMdhatAM jAya che. 4 thI 6 narakane vize mithyAdraSTi jIvone matiajJAna, dhRtaajJAna ane virbhAgajJAna ema traNa ajJAna hoya che. A mithyAdraSTi jIvo purUSArtha karIne laghukarmI banatAM banatAM mithyAtva guNasthAnake zudhdha yathApravRttakaraNa nAmanA adhyavasAyane prApta karI apUrvakaraNa nAmanA adhyavasAyathI graMthIbheda karIne anivRttikaraNa nAmanA adhyavasAyathI purUSArtha karIne upazama samakitanI prApti karI zake che. AvA upazama samakita pAmatAM ane upazama samakitanA kALamAM rahelA asaMkhyAtA jIvo hoya che ke jeonuM matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna jJAnarUpe banIne matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna rUpe prApta thAya che, e jJAnanA baLe narakanI vedanAmAM AtmAne samAdhi rUpe rAkhIne sakAma nirjarA karatA jAya che. puNyAnubaMdhI puNya bAMdhatA jAya che ane baMdhAtI azubha prakRtiono rasa aparase bAMdhatAM jAya che. 4 thI 6 narakamAM rahelA jIvo kSayopazama samakita laine gayelA hoya athavA upazama samakitamAMthI kSayopazama samakitanI prApti karelI hoya evA kSayopazama samaktiI jIvo asaMkhyAtA hoya che. A jIvone matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna A traNa jJAna rahelA hoya che. e jJAnanA baLe duHkhanI vedanAmAM potAnA AtmAne samAdhimAM rAkhIne sakAma nirjarA karatA jAya che. puNyAnubaMdhI puNya bAMdhatA jAya ce ane Page 7 of 49
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhAtI azubha pravRtiono rasa alparUpe bAMdhatA jAya che. 4 thI 6 narakane vize kSAyika samakitI jIvo. hotA nathI. mATe upazama ane kSayopazama A be samakitavALA jIvo hoya che. niyama 1 :- keTalAka manuSyo ane tiryaco manuSyabhavamAM ane tiryaMcabhavamAM pahele guNasthAnake 1 thI 6 nArakImAMthI koi paNa nArakInuM AyuSya bAMdheluM hoya ane pachI e bhavamAM kSayopazama samakitanI prApti kare e kSayopasama samaktinA kALamAM avadhijJAnanI prApti kare eTale matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna ema traNa jJAnavALA e jIvo bane che. e traNa jJAna sAthe yopazama samakita laine 1 thI 6 narakamAMthI koipaNa narakamAM utpanna thAya to traNa jJAna sAthe utpanna thai zake che. jIvane avadhijJAna pedA thayA pachI e avadhijJAna sAdhika 66 sAgaropama sudhI rahI zake che. jeTalo kSayopazama samakitano kALA eTalo avadhijJAnano kALa. sAtamI nArakInA jIvone vize :- mithyAtva laine jIvo utpanna thAya che. pahele guNasthAnake sAtamI nArakImAM matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna rahelA hoya che. keTalAka mithyAdraSTi jIvo jAtismaraNa jJAnathI athavA kSetrajanya du:khanI vedanAthI athavA paraspara du:khanI vedanAthI vicAraNA karatAM karatAM laghukarmIpaNAne prApta karI, zudhdha yathApravRttakaraNa adhyavasAyane prApta karI, apUrvakaraNa adhyavasAyathI graMthIbheda karIne anivattikaraNa adhyavasAyathI upazama samakitanI prApti kare che. AvI rIte upazama samakita pAmatAM ane upazama samaktimAM rahelA asaMkhyAtA jIvo hoya che. A jIvone matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna jJAnarUpe bane che. eTale ke matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna rUpe parAvartana pAme che. e jJAnanA upayogathI potAnA AtmAne samAdhimAM rAkhIne du:khane veThatAM veThatAM sakAma nirjarA karatA jAya che. puNyAnubaMdhI puNya bAMdhatA jAya che ane baMdhAtI azubha prakRtiono rasa alpa bAMdhatAM jAya che. AvA asaMkhyAtA upazama samakitI jIvo upazama samakitano kALa pUrNa thAya eTale kSayopazama samakitanI prApti kare che ane e kSayopazama samakita 33 sAgaropama sudhI TakAvI zake che. jyAre AyuSya bAMdhavAno kALa prApta thAya te vakhate avazya mithyAtvane pAme che ane niyamA tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che tyAra pachI sAtamI nArakImAMthI nIkaLIne jIva niyamA tiryaMca ja thAya che. virbhAgajJAnanI sthiti eTale ke virbhAgajJAna prApta thayA pachI sAdhika 66 sAgaropama kALa sudhI virbhAgajJAna rahI zake che. koi jIva sAtamI nArakImAM 33 sAgaropama sudhI mithyAtva guNasthAnake rahIne traNa ajJAna sahita tiryaMcanuM AyuSya bAMdhIne tiryaMcamAM utpanna thAya ane tyAM traNa ajJAna laine jAya, tiryaMcagatimAM paNa traNa ajJAnano kSayopazamabhAva TakAvI rAkhe ane tyAMthI sAtamI nArakInuM AyuSya bAMdhI traNa ajJAna sahita sAtamI nArakImAM 33 sAgaropama AyuSyavALo nArakI thAya to tiryaMcabhava adhika 66 sAgaropama sudhI virbhAgajJAna rahI zake che. koi jIva 33 sAgaropama sudhI kSayopazama samakita TakAvIne AyuSya bAMdhatI vakhate mithyAtvane pAme, eka aMtarmuhUrtamAM AyuSya bAMdhyA pachI phrIthI. samaktinI prApti karI zake che ane maratI vakhate samakita laine tiryaMcamAM jai zakatA nathI paNa niyamA. mithyAtvaguNasthAnaka laine ja tiryaMcamAM jAya che. 6 mahInA pahelAM AyuSyano baMdha kare che. (dareka nArakInA jIvo) tyAMnA 6 mahInA eTale ahIMnA eka varSa barAbara devatA ane nArakIno eka divasa jANavo. A rIte asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA eTale ke sAgaropamanA AyuSyavALA nArakI ane devone vize vyavahAra jANavo. saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA deva ane nArakane viSe ApaNA jevA ja Page 8 of 49
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ divasa-mahinA-varSanuM pramANa hoya che. tiryaMcagatimAM 3 jJAna ane 3 ajJAna ema 6 jJAna hoya che. matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaMgajJAna, matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna. sAmAnya rIte matiajJAna ane zrutaajJAna Abe ajJAna mithyAdraSTi tiryaMcone hoya che je tiryaMco saMkhyAta varSanA AyuSyavALA pahele guNasthAnake tapazcaryA Adi karIne avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazamabhAva prApta kare to e karmanA kSayopazamabhAvathI vibhaMgajJAna pedA thAya che. AvA jIvo bahu ochA hoya che. A rIte be ajJAnavALA athavA 3 ajJAnavALA jIvo purUSArtha karIne laghukarmI banIne jAtismaraNa jJAnathI athavA duHkhanI vedanAthI athavA tirthaMkaro ke gurUonA upadezathI mokSanA abhilASI banIne zudhdha yathApravRttakaraNa adhyavasAyane prApta kare che. temAM kramasara AgaLa vadhatAM vadhatAM apUrvakaraNa adhyavasAyathI graMthIbheda karIne anivRttikaraNa adhyavasAyane prApta karIne. upazama samakitanI prApti kare che ane temAMthI kSayopazama samakitanI prApti kare che ane tenAthI be ajJAnavALA jIvonuM jJAna matijJAna ane zrutajJAna e be jJAna rUpe pariNAma pAme che temaja traNa ajJAnavALA jIvone matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAnarUpe pariNAma pAme che athavA kSayopazama samakita laine nArakImAMthI, tiryaMcamAMthI, manuSyamAMthI ane devamAMthI tiryaMcarUpe utpanna thai zake che. evA jIvone paNa kSayopazama samakita hoya che. A kSayopazama samakitavALA jIvo purUSArtha karIne tapazcaryA Adi jIvanamAM karatA karatA avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazamabhAva prApta karIne avadhijJAna prApta karI zake che. AvA upazama samakitI jIvo ane kSayopazama samakitI jIvo traNa jJAnasahita asaMkhyAtA hoya che. enA karatAM asaMkhyAtaguNa adhika be jJAnavALA samakitI jIvo hoya che, enA karatAM asaMkhyaguNa adhika traNa ajJAnavALA mithyAdraSTi tiryaMco hoya che enA karatAM asaMkhyAtaguNa adhika be ajJAnavALA jIvo sadA mATe rahelA hoya che. keTalAka kSayopazama samakitI jIvo jAtismaraNa jJAnathI athavA tirthaMkaronA upadezathI athavA gurUonA upadezathI potAnA pApano pazcAtApa karatAM karatAM dezaviratI guNasthAnakane prApta kare che ane potAnI zakti mujaba vrata, niyama grahaNa karIne sArAmAM sArI rIte pAlana kare che. AvA dezaviratI kSayopazama samakitI tiryaMco sadA mATe asaMkhyAtA vidhamAna hoya che. evI ja rIte je mithyAdraSTi tiryaMco che e purUSArthathI upazama samakitanI prApti karatA hoya enI sAthe ne sAthe ja dezaviratIpaNAne prApta karanArA tiryaMco paNa hoya che. AthI dezaviratIpaNAmAM upazamasamakitI tiryaMco ane kSayopazama samakitI tiryaMco baMne asaMkhyAtA hoya che. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMcone vize pahelA guNasthAnakamAM rahelA tiryaMcone be ajJAna eTale ke matiajJAna ane zrutaajJAna e be ajJAna ja hoya che paNa vibhaMgajJAna hotuM nathI. jyAre cothe guNasthAnake rahelA tiryaMco kSayopazama samakitI asaMkhyAtA hoya che ane kSAyika samakitI tiryaMco asaMkhyAtA hoya che ane tyAM upazama samakita pAmanArA asaMkhyAtA tiryaMco hoya che. A traNe prakAranA samakitI tiryaMcone matijJAna ane zrutajJAna A be jJAna hoya che. paNa avadhijJAna hotuM nathI. kAraNa ke asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMcone tapazcaryA karavAnI hotI nathI. mAtra sukhano kALa pasAra karavA mATe tyAM utpanna thayelA hoya che. manuSyagatine vize sAmAnya rIte pAMcajJAna ane traNa ajJAna ema ATheya jJAna hoya che temAM Page 9 of 49
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA eTale ke yugalika manuSyomAM mithyAdraSTi jIvone vize matiajJAna ane zrutaajJAna e be jJAna hoya che. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA samakitI jIvone matijJAna ane zrutajJAna e be jJAna hoya che. e asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyomAM keTalAka manuSyo upazama samakita ane kSayopazama samati prApta karatA hoya che. keTalAka kSayopazama samakita laine asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyone vize utpanna thAya che. ane keTalAka kSAyika samakita laine asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyamAM utpanna thAya che. A upazama samakitI, kSayopazama samakitI ane kSAyika samakitI jIvone matijJAna ane zrutajJAna A be jJAna ja hoya che. koi saMjJI paryAptA manuSyo ane saMjJI paryAptA tiryaMco saMkhyAta varSanA AyuSyavALA pahele guNasthAnake rahIne yugalika manuSyanuM AyuSya bAdhyuM hoya ane pachI e bhavamAM purUSArtha karIne kSayopazama samakitanI prApti kare to maraNa vakhate kSayopazama samakita laine yugalika manuSyamAM utpanna thai zake che. keTalAka saMkhyAta varSanA AyuSyavALA saMjJI paryAptA manuSyo pahelA saMghayaNavALA tIrthaMkaranA kALamAM rahelA hoya ane ATha varSanI uparanI uMmara hoya evA manuSyoe pahele guNasthAnake yugalika manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM hoya ane pachI purUSArtha karIne kSayopazama samakitanI prApti kare ane e kSayopazama samakitanA kALamAM purUSArtha karIne kSAyika samakitanI prApti kare to e kSAyika samakita laine yugalika manuSyamAM utpanna thai zake che. evA yugalika manuSyone ja kSAyika samakita hoya che. bAkI yugalika manuSyo samakitanI prApti karI zakatA nathI. saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA manuSyone vize pAMca jJAnanuM varNana. A jIvomAM pAMce jJAnamAMthI koine koi jJAnavALA jIvo jagatane vize vidhamAna hoya che. saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyo pAMca bharatakSetra rUpa karmabhUmine vize, pAMca airavata kSetra rUpa karmabhUmine vize ane pAMca mahAvideha kSetrarUpa karmabhUmine vize rahelA hoya che. temAM pAMca bharata ane pAMca airavata ema dasa kSetrane vize moTA bhAganA mithyAdraSTi manuSyone matiajJAna ane zrutaajJAna e be ajJAna matijJAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIya karmanA udayabhAva ane kSayopazama bhAvathI raheluM hoya che. thoDAghaNA mithyAdraSTi jIvone avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI pahele guNasthAnake vibhaMgajJAna pedA thayeluM hoya che atyAre hAlamAM paNa bhagavAna mahAvIranuM zAsana jaMbudvIpanA bharatakSetrane vize 25 // AryadezamAM vidyamAna che. temAM rahelA thoDAghaNA mithyAdraSTi manuSyone avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI vibhaMgajJAna paNa hoya che. AthI mithyAdraSTi manuSyone traNa ajJAna kahevAya che. AvI ja rIte bAkInA cAra bharatakSetrane vize ane pAMca airavatakSetrane vize rahelA manuSyomAM pahele guNasthAnake traNa ajJAna gaNAya che. cothe guNasthAnake rahelA manuSyomAM moTA bhAganA manuSyone matijJAna ane zrutajJAna ema be jJAna hoya che. keTalAka mithyAdraSTi manuSyo potAnA bhArekarmo nAza karIne, laghukarmI banavAno purUSArtha karIne deva, gurU, dharmanI ArAdhanAnA AlaMbanathI purUSArtha karatA karatA zudhdha yathApravRttakaraNa adhyavasAyane prApta kare che. emAM AgaLa vadhatA vadhatA apUrvakaraNa adhyavasAyane prApta kare che. e adhyavasAyathI graMthIbheda karIne anivRttikaraNa adhyavasAyane pAmIne upazama samakitanI prApti karI zake che. e upazama samakitanA kALamAM matiajJAnI ane zrutaajJAnI jIva hoya to te ajJAna, Page 10 of ag
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAna ane zrutajJAna rUpe pariNAma pAme che ane matiajJAnI, zrutaajJAnI, vibhaMgajJAnI jIva hoya to upazama samakita pAmatAnI sAthe matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna rUpe pariNAma pAme che. e upazama samakitamAMthI kSayopazama samakitanI prApti kare che. ane be jJAna athavA traNa jJAnathI deva-gurUnI bhakti karatAM karatAM potAnA kSayopazama samakitane nirmaLa karatA karatA aticAra na lAge evI kALajI rAkhIne sakAma nirjarA karatA jAya che. puNyAnubaMdhI puNya paNa bAMdhatA jAya che ane baMdhAtI azubha prakRtiono rasa alpa karatAM karatAM potAnuM jIvana cothe guNasthAnake rahIne jIvatA hoya che. atyAre A kALamAM pAMca bharata, ane pAMca airavata kSetrane vize rahelA manuSyo kSayopazama samakitamAMthI kSAyika samakitanI prApti karI zakatA ja nathI. tema ja sAtamA guNasthAnakathI AgaLanA guNasthAnakanA pariNAmane prApta karI zakatA ja nathI. tathA traNa jJAnathI adhika jJAnanI paNa prApti karI zakatA ja nathI. 5 mahAvidaha kSetrane vize rahelA manuSyomAM moTA bhAganA jIvo mithyAdraSTi hoya che. 4thA ArAno kALa hovA chatAM eka eka mahAvideha kSetrane vize 32 vijyo hoya che. ekeka vijaya 32000 dezothI yukta hoya che. e 32000 dezomAMthI 25 / / Aryadezo dareka vijayamAM hoya che. eka vijaya eTala cha khaMDathI yukta hoya che. emAM je madhyakhaMDa rUpe hoya che temAMja 25 / aa Aryadeza hoya che. enI sAthe bIjA anAryadezo hoya che. jyAre bIjA pAMca khaMDone vize ekalA anArya dezo ja hoya che. Ama 32 vijyane vize {(32 4 25ll) = 816} Aryadezo eka mahAvideha kSetrane vize hoya che. AvI rIte pAMca mahAvideha kSetrane vize {(816 x 5) = 4080} Aryadezo hoya che. jyAM dharma zabda sAMbhaLavA na maLe te anArya kSetra. 32 vijayane vize kula 155920 anArya dezo hoya che. mahAvideha kSetranA e mithyAdraSTi devone matiajJAna ane zruta ajJAna matijJAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI ane udayabhAvathI mithyAtvanI hAjarImAM A be ajJAna hoya che. keTalAka mithyAdraSTi manuSyo tapazcaryA Adi purUSArtha karIne avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazamabhAva pedA kare to tenAthI vibhaMgajJAna prApta karI zake che. AryadezamAM rahelA keTalAka mithyAdraSTi jIvo purUSArtha karIne laghukarmIpaNAne pAme ane e laghukarmIpaNAthI purUSArtha karatAM karatAM zudhdha yathApravRttakaraNa adhyavasAyane pAmIne, apUrvakaraNa adhyavasAyane pAmIne graMthIbheda karI, anivRttikaraNanA adhyavasAyathI upazama samakitanI prApti kare che. evA upazama samakitI jIvone be ajJAnano kSayopazamabhAva athavA 3 ajJAnano kSayopazamabhAva, be jJAnarUpe athavA traNa jJAnarUpe prApta thAya che. e upazama samakitamAMthI kSayopazama samaktinI prApti kare te vakhate e samaktinA kALamAM matijJAna ane zrutajJAnanA kSayopazamabhAvathI darzanamohanIya karma nikAcita na hoya to purUSArtha karIne kSAyika samakita pAmavA mATe kSapakazreNInI zarUAta cothA guNasthAnake athavA 4 thI 7 guNasthAnakamAM kare che ane te vakhate potAnA jJAnanA kSayopazamabhAvane sthiratA ane ekAgratAthI sauthI pahelAM anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha A cAra kaSAyanA pudgalono dareka Atmapradeza uparathI saMpUrNa kSaya kare che. A cArano kSaya karyA pachI AgaLa darzana mohanIya prakRtiono kSaya karavAnI zakti na hoya to A cAra prakRtiono nAza karIne aTakI jAya che. je jIvoe pahele guNasthAnake 1 thI 3 narakamAMthI koipaNa nArakInuM AyuSya bAMdhyuM hoya, parabhavanuM manuSya ane tiryaMcanuM asaMkhyAta varSanuM AyuSya bAMdhyuM hoya ane devana vaimAnika devalokanuM AyuSya bAMdhyuM hoya ane pachI kSayopazama samakitanI prApti kare ane darzanamohanIya nikAcita na hoya to Page 11 of 49
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAyika samakita pamAvAno prayatna kare e jIvo anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyano kSaya karIne AgaLanI traNa prakRtiono kSaya karavAnI tAkAta na hoya to tyAM aTakI jAya che. keTalAka jIvone darzana mohanIyano kSaya karavAnI zakti hoya to e jIvo darzana mohanIyamAM pahelAM mithyAtva mohanIyano kSaya kare che, pachI mizramohanIyano kSaya kare che ane pachI chelle samyaktva mohanIya karmano kSaya kare che. A rIte samyaktva mohanIyano saMpUrNa kSaya thAya tyAre jIva kSAyika samakitanI prApti kare che ane pUrve je pramANe AyuSya bAMdhyuM hoya te pramANe potAnuM AyuSya pUrNa thatAM kALa karIne te te gatine vize utpanna thai zake che. te vakhate be jJAna athavA traNa jJAna A baMnemAMthI koipaNa jJAna hoi zake che. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSya ane tiryaMcamAM utpanna thAya to niyamA matijJAna ane zrutajJAna e be jJAna ja sAthe laine jai zake che ane nArakI ane devamAM utpanna thAya to traNa jJAna sAthe laine utpanna thai zake che. athavA keTalAka be jJAna laine utpanna thai zake che. mahAvideha kSetramAM rahelA manuSyo samakita pAmyA pachI potAnA adhyavasAyane nirmaLa karatAM karatAM 6ThThA guNasthAnake rahIne saMjvalana-saMjvalana kaSAyathI niraticArapaNe cAritranuM pAlana karatAM aneka prakAranA tapanuM AcaraNa karatAM karatAM aMtarmuhUrta aMtarmuhUrve 6ThThA ane 7mA guNasthAnakanA pariNAmane prApta karatAM karatAM aneka prakAranI labdhione prApta karatA jAya che. e labdhiono kSayopazama bhAva moTe bhAge na zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI jIvane pedA thato jAya che. A rIte labdhione prApta karIne saMsAra pratye dveSa budhdhi na hoya ane mokSa pratye rAgabudhdhi paNa na hoya eTale ke saMsAra ane mokSa pratye samAna budhdhivALA thayelA AtmAone mA guNasthAnakano pariNAma Ave eTale ke jeTaluM jANe che eTalAnuM AcaraNa kare che ene eTalAnI aMtaramAM pUrNa zradhdhA rahelI hoya che. eTale ke jJAna, darzana ane cAritra traNenA ekAkArapaNAnA pariNAmane prApta kare che. tyAre jIvone mana:paryavajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamabhAvathI mana:paryavajJAna pedA thAya che. A mana:paryavajJAnathI aDhIdvipane vize rahelA eTale ke manuSyalokane vize rahelA saMjJI paryAptA jIvonA bhUtakALamAM vicArelA vartamAnamAM vicArAtA ane bhaviSyamAM vicAraze evA pariNAmone manovargaNAnA pudgalo dvArA jANI zake che ane joi zake che ene mana:paryavajJAna kahe che. je jIvone vipulamati mana:paryavajJAna pedA thayeluM hoya e jIvo e bhavamAM ja kevalajJAna pAmIne mokSe janArA hoya che. eTale ke e bhavamAM niyamA mokSe jAya che. ane je jIvone RRjumati mana:paryavajJAna pedA thayeluM hoya e jIvo e bhave paNa mokSe jAya athavA saMkhyAtA bhava saMsAramAM paribhramaNa karyA pachI paNa mokSe jAya athavA asaMkhyAtA ke anaMtA bhava paribhramaNa karIne pachI mokSe janArA hoya che. (1) matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna kSayopazama bhAve hoya che. jyAre pAMcamuM kevalajJAna kSAyikAbhAve hoya che. (2) matijJAna ane zrutajJAna kSayopazamabhAvavALuM jJAna hovA chatAM e be jJAna parAkSajJAna kahevAya che. kAraNa ke iMdriyanI sahAyathI jIvone matijJAna ane zrutajJAna prApta thAya che. bIjAnI sahAyathI jJAna prApta thatuM hovAthI e jJAnane parokSa jJAna kahevAya che. (3) avadhijJAna ane mana:paryavajJAna kSayopazamabhAve hovA chatAM iMdriyanI sahAya vinA pedA thatuM hovAthI e be jJAnane pratyakSajJAna kahevAya che. e AtmAnA koipaNa pradeza uparathI pedA thai zake che. Page 12 of 49
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) kevaLajJAna pedA karavA mATe matijJAna ane zrutajJAna e be jJAnanA kSayopazamabhAvathI kevaLajJAna prApta thai zake che. keTalAka jIvone matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAnanA kSayopazamabhAvathI kevalajJAna pedA thai zake che. keTalAka jIvone matijJAna, zrutajJAna ane mana:paryavajJAna e traNa jJAnanA kSayopazamabhAvathI kevaLajJAna pedA thai zake che ane keTalAka jIvone matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna e cAra jJAnanA kSayopazamabhAvathI kevaLajJAna pedA thai zake che. kevaLajJAna eTale jagatamAM rahelA saghaLAya padArthone eTale ke rUpI arUpI enA saghaLAya paryAyone eTale ke jagatane vize anaMtA rUpI dravyo je rahelA che enA bhUtakALanA anaMtA paryAyone vartamAnanA paryAyone ane bhaviSyanA anaMtA paryAyo thavAnA che e anaMtA paryAyone eka samayamAM jue che ane jANe che ene kevaLajJAna kahevAya che. jagatane vize anaMtA pudgalo rahelA che. temaja anaMtA AtmAo eTale ke jIvo rahelA che. e dareka jIvanA asaMkhyAtA-saMkhyAtA Atmapradezo hoya che. e dareka Atmapradeza upara eTale ke dareka AtmAnA ATha rUcaka pradeza sivAyanA dareka Atmapradezo upara kevalajJAnAvaraNIya karmanA sarvaghAtI rasavALA pudgalo sadA mATe rahelA hoya che. e sarvaghAtI rasavALA pudgalono saMpUrNa nAza karavA mATe jIvane manayogano vyApAra vizeSa rIte pedA karavAno hoya che. e yogane pedA karavA mATe sauthI pahelA mohanIya karmanA, darzana mohanIya karmanA pudgalono nAza karavAno prayatna karavo paDe che. devatine viSe jJAnanuM varNana devonA cAra vibhAgo hoya che. (1) bhavanapati, (2) vyaMtara, (3) jyotiSa, (4) vaimAnika bhavanapati devone viSe. bhavanapatinA aparyAptA paccIza devone viSe. emAM bhavanapati aparyAptA-10 + paramAdhAmI aparyAptA. 15 = 25 bhedo thAya che. bhavanapati aparyAptA daza bhedone viSe matiajJAna-zrutaajJAna-vibhaMgajJAna tathA matijJAna-zrutajJAna tathA avadhijJAna ema traNa ajJAna ane traNa jJAna cha hoya che. je asannI paMcendriya paryAptA tiryaMco marIne bhavanapatimAM utpanna thAya che. je sannI paryAptA saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA / tiryaMco ane manuSyo bhavanapatimAM utpanna thAya che te mithyAtva sAthe utpanna thatA hoya to moTA bhAge matiajJAna-zrutaajJAna e be ajJAna laine utpanna thatA hoya che ane je mithyAtva sAthe keTalAka jIvo vibhaMgajJAna sAthe utpanna thatA hoya to matiajJAna zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna ema traNa ajJAna sAthe utpanna thatA hoya che. sannI paryAptA asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMco ane manuSyo bhavanapati devamAM mithyAtva sAthe utpanna thatA hoya to niyamA mati ajJAna ane zruta ajJAna e be ajJAna sAthe utpanna thAya che kAraNa ke asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMco ane manuSyomAM vibhaMgajJAna hotu nathI. asannI paMcendriya paryAptA tiryaMcomAMthI je jIvo devalokamAM utpanna thAya che e jIvone aparyAptA avasthAmAM vibhaMgajJAnano kSayopazama bhAva pedA thato nathI paNa paryApta thayA pachI ja vibhaMgajJAnano kSayopazama bhAva pedA thAya che AthI aparyApta avasthAmAM be ajJAna ja hoya che. Page 13 of 49
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre yugalika tiryaMca ane manuSyamAMthI devamAM utpanna thAya athavA saMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMcA ane manuSyo sannI paryAptA rUpe rahelA e devamAM utpanna thAya to aparyApta avasthAthI ja traNa jJAnano kSayopazamabhAva pedA thato hovAthI mithyAdraSTi devone matiajJAna-zrutaajJAna tathA vibhaMgajJAna e traNe jJAna aparyApta avasthAthI ja hoya che. paMdara paramAdhAmImAM mithyAtva guNasthAnaka laine ja jIvo utpanna thatA hovAthI aparyAptaavasthAmAM matiajJAna ane zrutaajJAna A be jJAna hoya che ane avadhijJAnano kSayopazama bhAva zarU thatAM vibhaMgajJAna paNa hoya che. bhavanapatinA daza aparyAptA devone viSe bIjuM guNasthAnaka laine jIvo utpanna thatA hoya tyAre e jIvone matiajJAna-zrutaajJAna a be jJAna hoya che ane utpatti vakhate avadhijJAnano kSayopazama bhAva pedA thatAM vibhaMga jJAna paNa hoya che. keTalAka AcAryonA mate upazama samakItathI paDatA jIvone bIjuM guNasthAnaka prApta thatuM hovAthI upazama samakItamAM jJAna hovAthI bIjA guNasthAnake paNa jJAna mAne che AthI matijJAna ane zrutajJAna e be jJAna hoya che. bhavanapati daza aparyAptAmAM jIvo cothuM guNasthAnaka laine jAya che eTale kSayopazama samakIta laine paNa jAya che. AthI moTAbhAganA jIvone matijJAna ane zrutajJAna e be jJAna hoya che ane keTalAka jIvo matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna laine paNa utpanna thanArA hoya che mATe traNa jJAna paNa hoya che. bhavanapatinA-daza ane paramAdhAmInA paMdara ema paccIza paryAptA devone viSe ekathI cAra guNasthAnaka hovAthI pahelA-bIjA ane trIjA guNasthAnake matiajJAna zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna ema traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che kAraNa ke cothA guNasthAnake A jIvo navuM upazama samakIta pAmatA te jIvone upazama samakIta hoya che ane kSayopazama samakIta paNa hoya che. keTalAka paramAdhAmI devo purUSArtha karIne upazama samakIta pAme che ane pachI kSayopazama samakIta paNa pAme che. AthI A be samakItI devo bhanavapatimAM asaMkhyAtA hoya che. enAthI mithyAdraSTi devo asaMkhyAta guNA hoya che. vyaMtara jAtinA devone viSe jJAnanuM varNana A devomAM ATha vyaMtara, ATha vANa vyaMtara tathA daza tirthaMk AMbhaga ema chavvIza aparyAptA devo ane chavvIza paryAptA devo sAthe bAvana bhedo thAya che temAM aparyAptA devomA paheluM bIjuM ane cothuM e traNa guNasthAnako hoya che AthI pahelA bIjA guNasthAnake matiajJAna, zrutaajJAna A be jJAna keTalAka devone hoya che ane keTalAka devone matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna ema traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake eka kSayopazama samakIta hovAthI matijJAna, zrutajJAna tathA avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. chavvIza paryAptA devone ekathI cAra guNasthAnaka hovAthI pahelA-bIjA-trIjA guNasthAnake matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna ema traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake upazama samakIta ane kSayopazama samakIta e be samakIta hovAthI matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa Page 14 of 49
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna hoya che. jyotiSI devone viSe jJAnanuM varNana jyotiSI devo sUrya-candra-graha-nakSatra ane tArA e pAMca aDhIdvIpane viSe eTale pIstAlIza lAkhA yojanane viSe e pAMcanA vimAno kratA hoya che ane aDhI dvIpanI bahAranA bhAgamAM e pAMcanA vimAno sthira hoya che AthI daza bhedo gaNAya che. e daza aparyAptA devo ane daza paryAptA devo ema vIza bhedo thAya. che. daza aparyAptA devone viSe paheluM, bIjuM ane cothuM e traNa guNasthAnaka hoya che. pahelA ane bIjA guNasthAnake matiajJAna-zrutaajJAna e be ajJAna temaja matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna e traNaajJAna hoya che. cothA guNasthAnake A devone kSayopazama samakIta hoya che eTale matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. jyotiSI paryAptA devone ekathI cAra guNasthAnaka hoya che AthI ekathI traNa guNasthAnakamAM matiajJAna-zrataajJAna-virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake A jIvone upazama samakIta ane kSayopazama samakIta ema be samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna ema traNa jJAna hoya che. bhavanapati-vyaMtara-jyotiSI devone viSe kSayopazama samakIna laine je jIvo jAya che temAM keTalAka jIvoe pahele guNasthAnake AyuSya bAMdheluM hoya ane samakIta pAme to samakIna laine jAya che athavA sAticAra kSayopazama samakItanI hAjarImAM AyuSyano baMdha kare to bhavanapati Adi traNamAMthI koinuM paNa ya bAMdhe che to evA jIvo AyuSyano baMdha karI kSayopazama samakIta laine gayelA hoya che. kumArapAlA mahArAjAno AtmA hAla vyaMtara jAtinA devamAM rahelo che. vaimAnika devone viSe jJAnanuM varNana bAra devaloka + traNa kilbaSIyA + nava lokAMtika + nava raiveyaka + pAMca anuttara ema ADatrIza devaloko hoya che te aparyAptA + paryAptA gaNatAM choMtera devalokanA bhedo thAya che. bAra apacakSiA devone viSe jJAnanuM varNana A jIvone paheluM-bIjuM ane cothuM ema traNa guNasthAnaka hoya che. temAM pahelA ane bIjA guNasthAnake matiajJAna-zrutaajJAna ane virbhAgajJAna ema traNa ajJAna hoya che. cothA guNasthAnake kSAyika samakIta ane kSayopazama samakIta ema be samakIta hoya che. AthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna A traNa jJAna hoya che. bAra devalokanA paryAptA devone ekathI cAra guNasthAnaka hoya che temAM ekathI traNa guNasthAnakamAM rahelA jIvone matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che ane cothe guNasthAnake upazama samakIta-kSayopazama samakIta ane kSAyika samakIta e traNa samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. Page 15 of 49
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa kilbilIyA aparyAptA devone viSe eka mithyAtva guNasthAnaka hovAthI matiajJAna-zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna ja hoya che. traNa kibipIyA paryAptA devona viSe ekathI cAra guNasthAnaka hovAthI ekathI traNa guNasthAnakane viSe matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake upazama samakIta ane kSayopazama samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e trama jJAna hoya che. nava lokAMtika aparyAptA devone viSe paheluM, bIjuM ane cothuM e traNa guNasthAnaka hoya che temAM pahelA-bIjA guNasthAnake matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che ane cothe guNasthAnake kSayopazama samakIta ane kSAyika samakIta ema be samakIta hoya che AthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. nava lokAMtika paryAptA devone viSe ekathI cAra guNasthAnaka hoya che temAM ekathI traNa guNasthAnakane viSe matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake upazama-kSayopazama ane kSAyika ema traNa samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. nava greveyakanA devone viSe aparyAptA devone paheluM-bIjuM ane cothuM e traNa guNasthAnaka hoya che. temAM pahelA-bIjA guNasthAnake matiajJAna, zrataajJAna ane virbhAgajJAna ema traNa ajJAna hoya che ane cothA guNasthAnake kSayopazama ane kSAyika e be samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. nava greveyaka paryAptA devone viSe ekathI cAra guNasthAnaka hoya che temAMthI ekathI traNa guNasthAnakane viSe matiajJAna-zrutaajJAna ane virbhAgajJAna e traNa ajJAna hoya che. cothA guNasthAnake upazama-kSayopazama ane kSAyika e traNa samakIta hovAthI matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. pAMca anuttara aparyAptA devone eka cothuM ja guNasthAnaka hovAthI ane moTA bhAge kSayopazama ane kSAyika samakIta hovAthI matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAna hoya che. koi manuSya pahelA saMghayaNavALA upazama samakIta sAthe upazama zreNi prApta kare ane e upazamAM zreNimAM kALa kare to upazama samakIta laine pAMca anuttaramAM utpanna thAya che paNa te upazama samakIta eka samaya rahetuM hovAthI ane enI virakSA karela nathI jo vivakSA karIe to matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna e traNa jJAna upazama samakotamAM devomAM hoya che. evI ja rIte koi manuSya bIjA ane trIjA saMghayaNavALA upazama samakIta sAthe upazama zreNI prApta kare ane upazama zreNimAM kALa kare to e jIvo upazama samakIta sAthe pAMca anuttara sivAya vaimAnika devalokanA koipaNa devalokamAM utpanna thAya che paNa te upazama samakIta eka samaya rahetuM hovAthI ahIM vivakSA karI nathI paNa jo vivakSA karIe to aparyAptAvasthAmAM upazama samakItamAM matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna e traNa jJAna hoya che. pAMca anuttara paryAptA devone eka cothuM guNasthAnaka ja hoya che ane e guNasthAnake e devone be samakIta hoya che. kSayopazama samakIta ane kSAyika samakIta. AthI A devone matijJAna , zrutajJAna ane Page 16 of 49
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhijJAna e traNa jJAna ja hoya che paNa ajJAna hotA nathI. kAraNa ke eka thI traNa guNasthAnaka hotA nathI. A rIte devone viSe jJAnanuM varNana samApta. ATha jJAnamAM jIvabhedonuM varNana (1) matijJAnane viSe sannI aparyAptA ane sannI paryAptA be jIvabhedo hoya che. 563 jIvabhedamAMthI, nArakInA-13, pahelI cha nArakI aparyAptA-6 ane 7 nArakInA paryAptA-7 = 13. kAraNa ke sAtamI nArakImAM jIvo samakIta laine utpanna thatA na hovAthI aparyAptAmAM matijJAna hotuM nathI. tiryaMca paMcendriyanA-10 bheda. pAMca aparyAptA ane pAMca paryAptA = 10 manuSyanA-202 jIva bheda. paMdara karmabhUmi - trIza akarmabhUmi - chappana aMtaradvIpa = 101. garbhaja aparyAptA ane 101 garbhaja paryAptA = 202. devonA - 180 bhedo hoya che. bhavanapatinA-10, vyaMtaranA-26, jyotiSanA-10 ane vaimAnikanA 35 (traNa kilbiSIyA sivAyanA) bhavanapatimAM-15 -paramAdhAmI sivAyanA ema 10 + 26 + 10 + 35 = 81 devanA aparyAptA tathA 99 paryAptA sAthe 180 bhedo thAya che. paramAdhAmI devone viSe tathA kilbiSIyA devone viSe samakIta laine jIvo utpanna thatA na hovAthI 15 + 3 ema 18 aparyAptA bhedo 198mAMthI bAda karatAM 180 bhedo hoya che. AthI 13 + 10 + 202 + 180 = 405 bhedone viSe matijJAna hoya che. (2) zrutajJAna ne viSe sannI aparyAptA tathA sannI paryAptA be jIvabhedo hoya che. pAMcaso tresaTha bhedomAMthI 405 bhedo ghaTe che. matijJAnanI jema jANavA. nArakInA 13 - cha aparyAptA + sAta paryAptA. tiryaMcanA-10 - pAca aparyAptA + pAMca paryAptA. manuSyanA-202 - 101 garbhaja aparyAptA. 101 garbhaja paryAptA. devanA-180 - bhavanapati-20 - aparyAptA + paryAptA. 15 - paramAdhAmI paryAptA. vyaMtara-8 - vANavyaMtara - 8, tirthaMbhaka-10 = 26. A 26 paryAptA + 26 aparyAptA = 52. jyotiSI - 10 aparyAptA- 10-paryAptA = 20. vaimAnika - 12 devaloka paryAptA - aparyAptA = 24. nava lokAMtika - paryAptA - aparyAptA = 18. Page 17 of 49
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa kibipIyA - paryAptA - 3 nava greveyaka - paryAptA - aparyAptA-18 pAMca anuttara paryAptA - aparyAptA - 10 20 + 15 + para + 20 + 24 + 18 + 3 + 18 + 10 = 180 devanA bhedo thAya che. A rIte 13 + 10 + 202 + 180 = 405 thAya che. (3) avadhijJAnane viSe sannI aparyAptA ane sannI paryAptA A be jIvabhedo hoya che. pAMcaso tresaTha jIvabhedomAMthI. nArakInA 13 bhedo. cha aparyAptA. 9 paryAptA. tiryaMcanA 10 bhedo. 5 aparyAptA. 5 paryAptA. manuSyanA - 30 paMdara karmabhUmi aparyAptA. paMdara karmabhUmi paryAptA. avadhijJAna saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyone hoya che. asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA. manuSyone pedA thatuM nathI mATe gaNatarImAM lIdhela nathI. devonA - 180 bhavanapata - 10 paryAptA-aparyAptA paramAdhAmI - 15 paryAptAvyaMtara - 26 paryAptA-aparyAptA.. jyotiSa - 10 paryAptA-aparyAptA, vaimAnika - 12 devaloka paryAptA-aparyAptA kilbipIyA - 3 paryAptA lokAMtika - 9 paryAptA-aparyAptA = 18 greveyaka - 9 paryAptA-aparyAptA. anuttara - 5 paryAptA-aparyAptA. = 10 kula 180 A rIte kula. 13 + 10 + 30 + 180 = 233 bhedone viSe avadhijJAna hoya che. (4) mana:paryavajJAnane viSe eka sannI paryAptA jIvabheda hoya che. A jJAna manuSyamAM ja hoya che ane sAtamAM guNasthAnake pedA thAya che ane chaThThA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhI hoya che AthI padara karmabhUminA garbhaja paryAptA - 15 manuSya nA ja bhedo ghaTe che. bAkInA jIvabhedomAM A jJAna hotuM nathI. (5) kevalajJAnane viSe eka sannI paryApto jIvabheda hoya che. A jJAna cAra ghAtI karmono nAza thAya tyAre ja pedA thAya che ane manuSyane ja thAya che mATe manuSyanA paMdara karmabhUminA paMdara gaja paryAptA jIvo. ja ghaTe che. bAkInA jIvo ghaTatA nathI. (6) matiajJAna A jJAnane viSe coda jIva bhedo hoya che. pAMcaso tresaTha jIvabhedamAMthI 553 jIvabhedo ghaTe che. Page 18 of 49
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakInA-14 = 9 aparyAptA 7 paryAptA. tiryaMcanA-48 = ekendriyanA-22, vikalendriyanA-6 paMcendriya tiryaMcanA-20 = 48. manuSyanA-303 = asannI aparyAptA - 101 sannI (garbhaja) aparyAptA - 101 sannI (garbhaja) paryAptA - 101 = 303 devanA 188 jIvabhedo hoya che. bhavanapati-25 + vyaMtara-26 + jyotiSa-10 vimAnikanA - 33 emAM bAra devaloka, 3 kibiSIyA, nava lokAMtika, nava greveyaka = 33. A rIte kula 25 + 26 + 10 + 33 = 94. 94 aparyAptA + 94 paryAptA = 188 thAya che. pAMca anuttara vAsI devo niyamA samakatI hovAthI mati ajJAna hotu nathI mATe e pAMca aparyAptA ane pAMca paryAptA e daza bhedo pAMcaso tresaThamAMthI bAda karela hovAthI pAMcaso trepana jIva bhedomAM mati ajJAna hoya che. zruta ajJAnane viSe coda jIvabhedo hoya che ane pAMcaso besaThamAMthI pAMca anuttaranA daza jIvabhedo bAda karI pa53 jIvabhedo hoya che. mati ajJAnanI jema jANavA. nArakI-14, tiryaMcanA-48, manuSyanA-303 devanA-88 = 553 thAya che. vibhaMga jJAnane viSe - be jIvabheda hoya che. sannI aparyAptA - sannI paryAptA. pa63 jIvabhedanI apekSAe nArakInA - 14, tiryaMcanA - 10, sannI tiryaMco manuSyanA - 30, garbhaja aparyAptA - 15, garbhaja paryAptA - 15 = 30. devonA - 188 pAMca anuttaranA aparyAptA - 5 ane paryAptA-5 = 10 sivAya. 14 + 10 + 30 + 188 = 242 thAya che. A rIte eka eka jJAnane viSe jIvabhedonuM varNana karela che. A jJAnathI jIvo pota potAnA rAgAdi pariNAmanI vRddhi ane hAni anusAra karmabaMdha karyA kare che AthI AnI vicAraNA karatA karmabaMdhathI chUTavA mATe rAgAdinI vRddhi hAnithI nirlepa rahI jJAnanA upayogamAM jIva jeTalo vizeSa kALa pasAra kare eTalo e jIva karmabaMdhathI chUTakAro meLavato meLavato saMpUrNa karma rahita banI zake che AthI A jJAna dvAranI vicAraNA karelI che. keTalA jIvabhedomAM kayA kayA jJAna na hoya te ! (1) matijJAna - 158 jIvabhedomAM hotuM nathI. nArakIno - 1 sAtamI nArakI aparyApta. tiryaMcanA - 38 ekendriyanA - 22, vikalendriyanA - 6, asannI paMcendriya tiryaMcanA - 10 = 38. manuSyanA - 101 asannI aparyAptA 101 manuSyo. Page 19 of 49
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ devonA - 18 = 158 (2) zrutajJAna 158 jIvabhedomAM hotuM nathI. upara pramANe jANavA. paMdara paramAdhAmI aparyAptA. traNa kilbiSIyA aparyAptA. nArakono - 1, tiryaMcanA - 38, manuSyanA - 101, devanA - 18 = 158 thAya che. (3) avadhijJAna = 330 jIvabhedomAM hotuM nathI. nArakIno - 1 sAtamI nArakI aparyApta. tiryaMcanA - 38 manuSyanA - 273 devanA - 18 bhedo ekendriyanA - 22, vikalendriyanA - 6 asannI tiryaMcanA - 10 30 akarmabhUminA56 aMtara dvIpanAsamucchima manuSyanA paMdara paramAdhAmI aparyAptA. kilbiSIyA - traNa aparyAptA. 60 bheda 112 bheda 101 bheda 273 1 + 38 + 273 + 18 = 330 thAya che. (4) mana:paryava jJAna 548 jIva bhedamAM hotu nathI. nArakInA - 14, tiryaMcanA - 48, devatAnA - 198 manuSyanA - 288 30 akarmabhUmi - 56 aMtara dvIpa samucchima manuSya paMdara karmabhUmi aparyAptA - vibhaMgajJAna 321 jIvabhedamAM hotu nathI. nArakI-0 tiryaMcanA-38 ekendriyanAvikalendriya AthI 14 + 48 + 288 + 198 = 548 thAya che. (5) kevalajJAna 548 jIvabhedomAM hotuM nathI. mana:paryavajJAnanI jema jANavA. nArakInA-14, tiryaMcanA-48, manuSyanA-288 ane devanA 198 = 548 thAya che. (6) matiajJAna 10 jIvabhedomAM hotuM nathI. pAMca anuttara aparyAptA ane paryAptA sAthe 10. (7) zrutaajJAna - daza jIvabhedomAM hotuM nathI. pAMca anuttara aparyAptA ane pAMca anuttara paryAptA = 10 thAya che. Page 20 of 49 22 60 112 101 15 288 6 38
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ asannI tiryaca- 10 manuSyanA-273 samucchima manuSya - 101 30 akarmabhUmi- 60 pa6 aMtara dvIpa- 112 293 devatAnA-10 pAMca anuttara aparyAptA + pAMca anuttara paryAptA = 10 A rIte 0 + 38 + 273 + 10 = 321 thAya che. krama jJAnanA nAma 1 matijJAna 2 zrutajJAna 3 avadhijJAna 4 mana:paryavajJAna 5 kevalajJAna 6. matiajJAna 7 zrutaajJAna 8 virbhAgajJAna ATha jJAnane viSe 563 jIvabhedanuM koSTaka kula nArakI tiryaMca manuSya deva 405 13 10 202 180 405 13 10 202 180 233 13 10 30 180 15 0 0 15 0 15 o 15 papa3 14 48 303 188 pa53 14 48 303 188 242 14 10 30 188 kayA jJAnamAM keTalA keTalA jIvo na hoya te koSTaka kula nArakI tiryaMca manuSya deva 158 1 38 101 18 158 1 101 330 1 38 273 18 548 14 48 288 198 pa48 14 48 288 198 10 0 0 0 10 0 0 10 273 jJAnanuM svarUpa - 18 u krama jJAnanA nAma 1 matijJAna 2 zrutajJAna avadhijJAna 4 mana:paryavajJAna 5 kevalajJAna 6. matiajJAnA 7 zrutaajJAnA 8 virbhAgajJAna | 0 321 Page 21 of 49
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna :- jJAna eTale vizeSa avabodha eTale ke koi padArthane vizeSa rIte jANavo te jJAna kahevAya che. jemake - padArthanuM nAma jANe, padArthanA nAmanI jAti jANe, padArthanA guNonI jANakArI thAya e badhuM jANavuM te vizeSa avabodha rUpa gaNAya che mATe ene jJAna kahevAya che. e jJAnanA pAMca bheda kahelA che. matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna ane kevalajJAna. matijJAnanuM varNana A jJAnanA be bhedo che. (1) azruta nizrita ane (2) zrata nizrita. (1) amRta nizcita matijJAna :- zrutajJAnanA abhyAsa vagara eTale ke bhaNIne gokheluM hoya e bhaNyA ane gokhyA vagara je matijJAnano kSayopazama bhAva AtmAmAM pedA thAya te azruta nizrita matijJAnA kahevAya che. (2) zrata nizcita matijJAna :- je jJAna mRtanA AdhArathI eTale zrutajJAna bhaNatAM, gokhatAM, gokhyA pachI e gokhelI gAthAo sUtrane yAda karI karIne bolAya te zrutajJAna kahevAya che ane jyAre e jJAna rUDha thAya ane zratanA AdhAra vagara svAbhAvika rIte bolAya te matijJAna kahevAya che. e matijJAna zruta nizcita matijJAna kahevAya che. te zruta nizcita matijJAnanA cAra bhedo che. (1) avagraha, (2) ihA, (3) apAya ane (4) dhAraNA. avagrahanA be bheda che. (1) vyaMjanA vagraha ane (2) arthA vagraha. 1. vyaMjanAvagraha = vyaMjana eTale padArtha ane vyaMjana eTale indriya. indriya ane padArthanA saMyogathI AtmAmAM avyaktapaNe eTale zabda rUpe kAMi paNa anubhUti na thai zake evA prakArano thato je bodha eTale jJAna ane vyaMjanAvagraha matijJAna kahevAya che. A vyaMjanA vagraha mana ane cakrIndriyano. thato nathI. bAkIno cAra indriyono thAya che eTale sparza-rasana-dhrANa ane zrobendriya e cAra indriyono vyaMjanAvagraha thAya che. 2. arthAvagraha = indriya ane padArthanA saMyogathI zabda rahitapaNe paNa vyaMjanA vagraha karatAM kAMika vizeSa bodha rUpe avyakta jJAna pedA thAya tene arthAvagraha kahevAya che. A arthAvagraha pAMca indriya ane chaThTha mana e chathI thAya che. eTale sparzana-rasana-dhrANa-cakSa-zrotra ane mana A chathI artha vagraha thAya (2) ihAjJAna - indriya ane padArthanA saMyogathI zabdAtmaka rUpe vicAraNA karI zakAya evA. jJAnane ihA kahevAya che. (3) apAyajJAna :- indriya ane padArthanA saMyogathI ihAjJAna pedA thayA pachI vikalpomAMthI koi eka padArthano nizcaya karavo ke te Aja che. AvA nizcayAtmaka vicArane apAyajJAna kahevAya che. keTalIka vAra je padArthono arthAvagraha ihA je pramANe hoya te pramANe apAyajJAna thAya che AthI apAya khoTo paNa Page 22 of 49
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ thai zake che. (4) dhAraNA matijJAna :- ekavAra apAyajJAna pedA thayA pachI e jJAnane dhArI rAkhavuM ene dhAraNAjJAna kahevAya che. jyAre phrIthI te padArthanuM jJAna karavAnuM hoya to dhAraNA karelI hoya to te padArthane jotAnI sAthe ja yAda Ave che. A padArtha A jagyAe hato te che ityAdi dhAraNA kahevAya. A dhAraNAnA traNa bhedo che. avizruti-smRti ane vAsanA. avizruti eTale je padArthano je rIte nirNaya karelo hoya te padArthane kAMipaNa phrAra karyA vagara evA svarUpe dhArI rAkhavo te avircyuti kahevAya athavA nirNata vastunuM aMtarmuhUrta sudhI dhArAvahI rUpe jJAna thavuM te. smRti eTale artharUpe dhArI rAkhe te smRti kahevAya. vAsanA eTale aviNyatithI utpanna thayelA jJAnano draDha saMskAra saMkhyAtA kALa sudhI athavA asaMkhyAtA kALa sudhI dhAraNa karI rAkhavo te vAsanA dhAraNA matijJAna kahevAya che. jAtismaraNa jJAna e vAsanA matijJAnano (dhAraNA) no ja prakAra che. e jAti smaraNajJAnathI jIvA potAnA saMkhyAtA bhavone joi zake che ane jANI zake che. ahIM saMkhyAtA bhavomAM nava bhavo joi zake che ethI adhika nahi e nava bhavomAM paNa saLaMga sannI paryAptA jIvonA nava bhavo thayelA hoya to be bhavo sannI paryAptAnA thayA hoya ane pachI vacamAM ekendriya AdinA bhavo asannInA thayelA hoya to nava bhava sudhI joi zakatA nathI. eTale evA jIvo potAnA pahelA be bhavo jAtismaraNa jJAnathI joi zake che ane jANI zake che. vyaMjanA vagrahano kALa jaghanyathI eka AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga hoya che ane utkRSTathI. zvAsocchavAsa pRthakatva (be thI nava) zvAsocchavAsa hoya che. arthAvagrahano kALa nizcayathI eka samaya ane vyavahArathI eka aMtarmuhUrtano hoya che. ihAno kALa eka aMtarmuhUrtano hoya che kAraNa ke vicAraNA mATeno kALa eTalo ja hoya che. apAyano kALa eka aMtarmuhurtano hoya che kAraNa ke nirNaya karavA mATeno kALa eTalo hoya che. dhAraNAno kALa asaMkhyAta kALa hoya che kAraNa ke jAtismaraNa jJAna A prakAramAM Ave che. A rIte matijJAnanA 28 bhedo thAya che. vyaMjanAvagrahanA-4, arthAvagrahanA-6, ihAnA-6, apAyanA-6 ane dhAraNAnA-6 = 28. bhagavatI sUtra tathA bhASyakAranuM kahevuM che athavA mAnavuM che ke- matijJAnanA aThThAvIza bhedomAMthI. vyaMjanAvagrahanA-4, arthAvagrahanA-6 ane ihA-6 ema 16 bhedo darzananA eTale sAmAnya bodha rUpe kahelA che ane apAyanA-6 ane dhAraNAnA-6 ema bAra bhedo vizeSa bodha rUpe jJAnanA kahyA che eTale matijJAnanA bAra bheda ja kahelA che. A matijJAnanA aThThAvIza bhedone (1) bahu, (2) abahu, (3) bahuvidha, (4) abahuvidha, (5) kSika, (6) akSika, (7) nizrIta, (8) anizrita, (9) saMdigdha, (10) asaMdigdha, (11) dhruva ane (12) AMdhruva. A bAre guNavAthI eTale 28 X 12 = 336 bhedo thAya che ane emAM azruta nizrItanA cAra buddhinA (1) otpAtikI, (2) vanayikI, (3) kArmikI ane (4) pAriNAmikI. A cAra buddhinA bhedo umeratAM 340 bhedo thAya che. Page 23 of 49
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 340 bhedo paNa sthuladraSTithI kahelA che. bAkI to eka eka bhedonA asaMkhyAtA-asaMkhyAtA bhedo thAya che paNa e bhedo chadmastha jIvone khyAlamAM na AvatA hovAthI ahIM 340 bhedo kahelA che. saMjJAjJAna-ciMtAjJAna-AbhinibodhikajJAna-mati eTale budhdhijJAna. A badhA zabdo matijJAnanA bheda rUpe hovAthI ekArtha vAcI kahevAya che. azrutanizrita matijJAnanA cAra bhedo hoya che. (1) autpAtikI budhdhi :- eTale je jIvone janamatAnI sAthe ja matijJAnano kSayopazama bhAva evo suMdara laine AvelA hoya cheke moTe bhAge e jIvone bhaNavAnI jarUra hotI nathI. padArthane jUe athavA na paNa jUe to paNa potAnA kSayopazama bhAvanA jJAnathI e padArthanuM jJAna sahelAithI pedA thai jAya. saMsAramAM rahelA vRdhdha mANasone je jJAna hajI sudhI pedA na thayuM hoya evuM jJAna e bALakane pAMca varasanI uMmare pedA thai jAya. koi gAmamAM rohaka nAmano pAMca varasano chokaro hato enI mA marI gayelI hatI. bApa vicAra kare cheke jo bIjIvAra lagna karIza to te AvIne dikarAne herAna karaze, mAraze ane dikaro duHkhI thaze mATe bApa bIjIvAra lagna karato nathI paNa bApanI ceSTAnI kriyAothI dikarAne khabara paDI gai mATe ekavAra bApane kahe cheka tamo khuzIthI pharIthI lagna karI mArI mAne lAvo, mArI ciMtA karazo nahi, huM ene evI rIte sAcavIza ke jethI mane herAna karaze nahi. bApa bIjIvAra lagna karI patnI gharamAM lAvyA rohaka ene mA kahIne bolAve che, sAcave che. ekavAra mAne kahyuM jo mA mane herAna karIza to huM tane paNa harAna karIza tyAre mAe kahyuM tArAthI thAya te karaje AthI thoDA divasa pachI rAtanA bApa-mA ane pote traNa beThelA phAnasano prakAza hato. bApa ubhA thayA eTale rohaka kahe che jUo pelo bIjo purUSa bahAra jAya che. AthI bApe joyo enI pAchaLa pakaDavA jAya che tyAM te alopa thayo eTale bApa samajyo te bhAgI gayo lAge che. AthI manamAM zaMkA pedA thai ke A mArI patnI mane icchatI nathI paNa bIjA purUSane icche che. AthI bIjA divasathI patnInI sAthe bolavA Adino vyavahAra baMdha karyo. aThavADIyuM thayuM eTale ke rohakane kahe che ke tAro bApa mArI sAthe bolatA nathI, kAika karI bolatA kara ! rohaka kahe che jarUra bolatA karUM paNa mane herAna na kare to ! mAe kahyuM tane herAna nahi karUM to eja divase rAte pharIthI traNeya beThA che temAM bApa ubhA thayA te vakhate rohaka kahe che jUo bApAjI pelo purUSa jAya. bApe dhArIne joyuM ane enI pAchaLa jAya che to khabara paDI ke mArA potAno paDachAyo che ene A chokaro purUSa kahe che. pahelA paNa AvuM ja banyuM haze AthI potAnA aMtaranI zaMkA dUra thatAM bolato thayo. A kSayopazama bhAva chokarAmAM kai rIte pedA thayo ? pUrva bhavano laine Avelo che ema gaNAya che. A rIte banyA pachI chokaro manamAM gAMTha vALe cheke mane bhUkha lAge to ekalo jamavA besIza nahi bApanI sAthe ja besIza kAraNa ke mArI mA sAvakI che. emAM ekavAra rAjAe gAmanA mahAjanane hAthI Apelo che je bimAra rahe che ane marI jAya to rAjAne marI gayo evA samAcAra ApavAnA nahi. nahi to rAjA jelamAM pUrI deze ! e bIke hAthIne sAcavatA. e khAto nahoto. temAM eka di' marI gayo. baporanA rAjAne jaine zuM samAcAra ApavA enI vicAraNA mATe gAmanA loko bhegA thayelA che temAM A rohakano bApa paNa beThelo che. koi vicAra sUjato nathI emAM jamavAno TAima thAya che. rohakane bhUkha lAgI che. bApane bolAvA jAya che. bApa kahe Aje tu jamI le, pachI ttu huM jamIza, mahatvanA kAmamAM Aje beTho chuM. rohake pUchayuM zuM mahatvanuM kAma che ! bApe jaNAvyuM-rohaka kahe sau Page 24 of 49
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamIne bhegA thAo rAjA pAse mane lai jajo huM rAjAne javAba ApIza. sau taiyAra thaine nIkaLyA. rAjAnI rAjasabhAmAM jAya che. rohakane AgaLa rAkhe che. rAjA kahe che zuM samAcAra che ? sau mauna rahe che ane kaheche ke A chokaro javAba Apaze rAjAe rohakane pUchayuM rohaka kahe tame Apelo hAthI khAto nathI, pIto nathI, hAlato nathI, cAlato nathI. rAjA pUche che eTale zuM ? to enuM eja bole che. marI gayo, kahe to jelamAM javuM paDe ne ! A sAMbhaLIne rAjA Azcarya pAmyo che. A rIte autpAtikI budhdhinA aneka draSTAMto jaina zAsanamAM kahelA che. - (2) vainayikI budhdhi :- gurUno athavA vaDIlano vinaya karatA karatA budhdhino kSayopazama bhAva pedA thAya te vainayikI budhdhi kahevAya che. (3) kArmikI budhdhi :- kAma karatA karatA kAmamAM pravINatA Ave eTale hoMziyAra thavAya te kArmikI budhdhi kahevAya che. (4) pAriNAmIkI budhdhi :- eTale pariNAme parIpakvatA pedA thAya tyAre ja e budhdhino kSayopazama bhAva pedA thAya te pAriNAmIkI budhdhi kahevAya che. A cAre prakAranI budhdhi athavA cAramAMthI koi paNa eka prakAranI budhdhi pedA karavA mATe zrutajJAna bhaNavuM paDe evo niyama hoto nathI. zrutajJAna vagara ja e budhdhino kSayopazama bhAva pedA thAya che mATe e budhdhine azrutanizrita budhdhi kahevAya che. zreNika mahArAjAnA putra abhayakumArane A cAreya prakAranI budhdhino kSayopazama bhAva hato AthI e abhayakumAra nAno hAvA chatAM pAMcaso maMtrIono uparI hato temaja zreNika mahArAjA rAjya calAvatA hatA te abhaya kuramAne pUchIne emanI salAha laine e kahe e pramANe rAjya calAvatA hatA. A cAreya prakAranI budhdhinA kSayopazama bhAvamAM asaMkhyAtA bhedo paDe che paNa sthuladraSTithI jJAnIoe ene oLakhavA mATe budhdhinA cAra bheda kahelA che. A rIte matijJAnanuM varNana samApta. zrutajJAnanuM varNana jagatane viSe anaMtA padArtho rahelA che e padArtho be vibhAga rUpe rahelA hoya che.(1) anabhilApya ane (2) abhilApya. (1) anabhilApya padArtho :- anabhilApya padArtho eTale je jIvone anubhavI zakAya paNa zabdothI te padArtho bolI zakAya nahi. kevalI bhagavaMto paNa e padArthone anubhavI zake che paNa zabdathI bolI zakatA nathI eTale kahI zakatA nathI. jemake goLa gaLyo che paNa koi pUche kevo gaLyo che ? to teno zabda rUpe javAba zuM ? khAMDa mIThI che paNa kevI mIThI che ema koi pUche to zuM javAba ApI zakAya ? vAraMvAra bole to aMte kahevuM ja paDe ke moDhAmAM muka eTale kevI mIThI che e jANI zakAze. A rIte anaMtA padArtho jagatane viSe evA rahelA cheke je anubhavI zakAya che paNa zabdarUpe bolI zakAtA nathI. evA padArthone anabhilApya padArtho kahevAya che. AvA anabhilApya padArthono anaMtamo bhAga abhilApya padArtha rUpe jagamAM rahelo che. eTale ke anabhilApya padArtho jeTalA che enA anaMtamAM bhAga jeTalA padArtho abhilApya rUpe rahelA che. (2) abhilApya padArtho :- abhilApya eTale je padArthona zabdothI bolI zakAya evA padArthone Page 25 of 49
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhilAya padArtho kahevAya che. A abhilAya padArthano anaMtamo bhAga ja gaNadhara bhagavaMto-zrutakevalI. bhagavaMto sUtramAM guMthI zake che eTale ke sUtromAM je zabdo che ane padArtho rahelA che te abhilAya padArtho karatAM anaMtamA bhAga jeTalA ja rahelA hoya che. AthI eka eka sUtronA anaMtA anaMtA artho thAya che ema jJAnI bhagavaMto kahe che. zrutakevalI bhagavaMto bhAvabhRtathI upayogavALA hoya to manavaDe pUrvAdimAM rahelA padArthone jANe che ane dekhe che. e sivAyamAM vRdhdha anubhavIonuM kahevuM che ke kathaMcit darzana rUpe paNa jUe che kAraNa ke raiveyaka ane anuttara vimAnonA citro paNa e zrutakevalI bhagavaMto AlekhI zake che eTale banAvI zake che. jo bIlakula joyA na hoya to zI rIte AlekhI zake ? cothA upAMgamAM zrutajJAnane dekhavAno guNa paNa kahelo che. A zrutajJAnanA cauda athavA vIza bhedo kahelA che. zrutajJAnanA cauda bhedonA nAmo : (1) akSara zruta, (2) anakSara zruta, (3) saMjJI zruta, (4) asaMjJI zruta, (5) sabhya zruta, (6) mithyA mRta , (7) sAdi cUta, (8) anAdi zrata, (9) saMparyavasita eTale zAMta thanAruM athavA nAza pAmavA vALuM zruta, (10) aparyavasita zrata eTale nAza nahi pAmavAvALuM athavA kAyama rahevA vALa mRta. (11) gamika zrata, (12) aMgamika zrata, (13) aMga praviSTa kRta ane (14) aMga bAhya zrata. A rIte zrutajJAnanAM cauda bhedo kahelA che. sarva viziSTa zrutajJAnanA vIzabhedo kahelA che. (1) paryAya zruta, (2) akSara zruta, (3) pada zruta, (4) saMghAta zruta, (5) pratipatti zruta, (6) anuyoga zruta, (7) prAbhRta prAbhRta zruta, (8) prAbhRta zruta, (9) vastu zrata ane (10) pUrva dhRta. A dazA bhedone samAsa (pada) sAthe joDavAthI bIjA daza bhedo thAya che jemake paryAya samAsa ityAdi darekamAM samajavuM. (1) paryAya zruta :- eTale zrutajJAnano sUkSma eTale jhINAmAM jhINo aMza e paryAya zruta kahevAya che. A bheda sarva jIvone hoya che. labdhi aparyAptA sUkSma nigoda utpattinA pahelA samaye vidhamAna jIvane sarva jaghanya zrutajJAna hoya che. enAthI eka aMza eTale eka paryAya vadhAre zrata hoya te paryAya zrata kahevAya che. (2) akSara mRta :- akArAdi akSaromAMnA eka akSaranA saMpUrNa vAcyAthanuM jJAna te akSarajJAnA kahevAya che. A jJAna traNa prakAranA che. vyaMjanA kSara - saMjJAkSara ane ladhyAkSara. vyaMjanAkSara - akArathI hakAra sudhInAM akSaronA uccAra karavA te. saMjJAkSara - aDhAra prakAranI lipi rUpa saMjJA che. (1) haMsalipi, (2) bhUtalipi, (3) yakSalipi, (4) rAkSasilipi, (5) uDDIlipi, (6) yavanIlipi, (7) turkIlipi, (8) kIrAlipi, (9) drAviDalipi, (10) siMdhilipi, (11) mALavIlipi, (12) taDIlipi, (13) nAgarIlipi, (14) lATalipi, (15) pArasIlipi, (16) aniyamitalipi, (17) cANakya lipi ane (18) mULadevI lipi. la0dhyAkSara - arthano bodha karAvanArI je akSarono upalabdhi te ladhyAkSara kahevAya che athavA Page 26 of 49
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ je padArthanuM jJAna karatA hoie eno AkAra AtmAmAM paDe te ladhyAkSara kahevAya che. jemake vyaMjanAkSara ane saMjJAkSarano AkAra AtmAne viSe jJAna rUpe pedA thAya te lakLyAkSara kahevAya. ajagarano a kahevAya ityAdi. vyaMjanAkSara ane saMjJAkSara A be akSara jJAna, ajJAna Atmaka che paNa zrutajJAnanA kAraNarUpa hovAthI e zrutajJAna tarIke oLakhAya che. (3) pada zruta :- vAkya pUrNa thAya e pada ahIM levAnuM nathI paNa artha adhikAranI samApti e pada tarIke ahIM grahaNa karAya che. zrI AcArAMga Adi sUtromAM AcArAMga sUtranuM mAna aDhAra hajAra padavALuM hatu temAnuM eka pada te padazruta kahevAya paNa atyAre hAlamAM e zrI AcArAMga Adi padono viccheda thayelo che. (4) saMghAta zruta :- cauda mArgaNAnA peTA bheda bAsaTha che. temAMnA eka bhedanuM jIva dravya saMbaMdhanuM jJAna te. (5) pratipatti zruta :- cauda mArgaNAmAMthI eka mArgaNAnuM saMpUrNa jJAna A jJAna hAla jIvAbhigamamAM kahevAya che. (6) anuyoga zruta :- satpadAdi dvArothI jIvAdi tatvono vicAra karavo te. pUrva aMtargata vastu nAmanA adhikAro che. vastu nAmanA adhikAramAM prAbhUta nAmanA adhikAro che. prAbhUta nAmanA adhikAramAM prAmRta prAbhUta nAmanA adhikAro hoya che. (jema tramAM adhyayana adhyayanamAM udezA hoya che tema.) akSara ane akSara samAsa A banne bhedo viziSTa zruta labdhi saMpanna sAdhune saMbhave che. zravaNathI je bodha thAya te zruta kahevAya che. anakSara zruta = zravaNathI samajAya tevI ceSTAothI thatuM jJAna jemake khoMkhAro, ucchavAsa, nizvAsa Adi zira kaMpana hAtha halAvavA vagerethI pArakAnA abhiprAya samajAya che paNa te ceSTAo zravaNe paDatI nathI mATe temAM zrutatatva nathI. (karmagraMtha vRttimAM zirakaMpanAdine anakSaramAM kahela che.) Agama Adi zAstro zruta bodha thavAmAM kAraNa hovAthI te dravya zruta kahevAya che. vartamAnamAM Agamo pIstAlIza che. temAM 11 aMga - bAra (12) upAMga - 10 payannA - 6 cheda - 4 mUla sUtro - naMdIsUtra ane anuyoga dvAra sUtra ema 45 thAya che. bIjA paNa kAlika utkAlika sUtro che. zruta jJAnanAM nAzanA kAraNomAM (1) mithyAtva (2) bhavAMtara - maraNa pAmIne bhavAMtaramAM jAya eTale A bhavanuM pedA thayeluM zrutajJAna nAza pAme che. (3) kevala jJAna - jyAre jIvone kevalajJAna pedA thAya tyAre zrutajJAna nAza pAme che eTale ke kSAyika bhAve jJAna pedA thAya che tyAre kSayopazama bhAve raheluM zrutajJAna nAza pAme che. (4) mAMdagI ane pramAda vagere - A manuSya janmamAM mAMdagI pedA thAya to e mAMdagImAM potAnuM bhaNeluM, yAda rAkheluM zrutajJAna nAza pAmI jAya che ane pramAdanA kAraNe eTale jIvo pramAdane AdhIna thaine svAdhyAya kare nahi. bhaNelAne parAvartana kare nahi to A bhavamAM paNa bhaNeluM zrutajJAna nAza pAmI jAya che. jema caudapUrvadhara mahAtmAo caudapUrvanuM jJAna bhaNyA pachI roja caudapUrvanA badhA akSarono pATha karI jatA hoya ane emAM jo pramAdane AdhIna thaine jIvana jIvatA thAya to potAnuM bhaNeluM caudapUrvanuM jJAna saghaLuM A Page 27 of 49
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavamAM ja nAza pAmI jAya che eTale ke bhUlAi jAya che. A rIte zrutajJAnanA nAzanA kAraNo jJAnI bhagavaMtoe kahelA che. jIvo maraNa pAmIne deva thAya to pUrva paThIta sarvazratajJAnanuM smaraNa rahetuM nathI. mAtra manuSya bhavamAM adhyayana karela agyAra aMganuM dezathI smaraNa thAya che. (jJAtA dharmanA caudamAM adhyayanamAM kahyuM che ke tetalI maMtrIne devabhavamAM paNa pUrve bhaNelA cauda pUrvanuM smaraNa raheluM hatuM.) vAMcanA - pRcchanA parAvartana ane dharmakathA A cAra dravyazruta che ane anuprekSA te bhAvathuta che. ane saMvedanarUpa zruta jJAnanAM zAstro vAMcavAthI ane sAMbhaLavAthI je arthajJAna thAya che te bhAva zrata che. matijJAna pachI thavAvALuM hoya che athavA zabda tathA arthanI paryAlocanA eTale vAraMvAra vicAraNA jemAM che te bhAvabhRta anuprekSA rUpe kahevAya che. saMbhaLAya te zrutajJAna. athavA zabda te zrata. zabda e bhAvamRtanuM kAraNa che. zrobendriya ane manathI thayelo je zrata graMthane anusarato bodha te zrutajJAna kahevAya che. (matijJAnathI vartamAna : bhAvo jaNAya che.) jyAre zrutajJAna traNe kALanA bhAvane jaNAvanArUM che. lakhAtAM akSaro saMjJAkSara (saMketa akSara) uccArAtA akSaro vyaMjanAkSara manamAM vicArAtA akSaro athavA AtmAnA bodhirUpa (jJAnarUpa) akSaro, avyakta akSaro te ladhyAkSaro kahevAya che. (zabdanA arthanI vicAraNA karatA paNa AtmAnI aMdara akSara paMkti pUrvaka ja vicAra karAya che mATe te aMtaraMga akSara paMkti eja ladhyAkSara athavA akSara anuvidhyapaNuM kahevAya che. jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che kezrutajJAna matijJAna pUrvaka thAya che. matijJAna ane zrutajJAnano viSaya tulya che. eka sarakho che. sarvadratyeSu asarva paryAyeSu vartamAnakAlanA viSayane jaNAvanArUM matijJAna che. eTale sarva dravyone ane tenA saghaLA paryAyone jaNAvanAruM vartamAna kALanA viSaya rUpa jJAna pedA karAvanArUM matijJAna che ane zrata trikAla viSaya vizudhdhatara - eTale zruta trikAla viSayane jaNAvanArUM vizudhdha tara rUpe gaNAya che. pUjya AcArya bhagavaMta haribhadrasUri mahArAjAe be prakAranA jJAna kahelA che. (1) saMvedana ane (2) sparza. bhAvazruta saMvedana rUpa che paNa te tatvane jaNAvanArUM nathI. kAMika jANyA chatAM paNa na jANyuM hoya tema niLa che. vastunA svarUpanuM jJAna te sparzajJAna che. A jJAna vagara vilaMbe eTale vilaMba thayA vagara ja sva sAdhya (potAnA sAdhya) phaLane ApanAruM che. anubhava jJAnIne A jJAna hoya che. anubhava eTale yathArtha svarUpanuM jJAna kevalajJAnI bhagavaMtoe jagatamAM rahelA padArtho jevA svarUpe joyelA che evA svarUpe padArthonuM jJAna pedA thAya te yathArtha jJAna kahevAya che eTale choDavAlAyaka padArthomAM choDavA lAyakanuM jJAna ane grahaNa karavA lAyaka padArthomAM grahaNa karavA lAyakanuM jJAna e yathArtha jJAna kahevAya che AthI anubhave jJAna yathArtha jJAna kahevAya che te parabhAvamAM ramaNatAno abhAva karAve che, svabhAvamAM ramaNatA pedA karAve che ane tenA AsvAdamAM tanmayatA pedA karAve che te anubhava jJAna pravartaka che. eTale AtmajJAnanI ramaNatAmAM pravarte che. upadarzaka che. Atmika jJAnanA guNone dekhADanArUM che mATe upadarzaka kahevAya che. paNa te prApaka nathI eTale te guNone pedA karAvatuM nathI paNa te zuM kare che ? iSTa padArthonI rUci pedA karAvI emAM pravRtti karAve che ane aniSTa padArthomAM arUci pedA karAvI nivRtti karAve che. ene jJAnI bhagavaMtoe Page 28 of 49
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhava jJAna eTale yathArtha jJAna kaheluM che. pariNati jJAna eTale manane camakAro kare tevuM jJAna te pariNati jJAna kahevAya che. (1) viSaya pratibhAsa jJAna - Atma pariNati mata tatva saMvedana jJAna eTale AtmAne sparza na karavApUrvakanuM tatvanuM saMvedana e viSayapratibhAsa kahevAya che. (2) zrutajJAna - ciMtAjJAna ane bhAvanA jJAna. (3) vAkyartha - mahAvAkyartha ane edaparyAya. viSaya pratibhAsa te mAtra padArthajJAna A jJAna mithyAtvIne hoya. zrutajJAna te ihAdi jJAnathI rahita che, pANI jevuM che te vAkyAWjJAna kahevAya che. sakala zAstrane avirodhi artha nirNayaka jJAna te ciMtAjJAna e ihAdi jJAnathI yukta hoya che. A jJAna dUdha jevuM che. AtmapariNatimata che. mahAvAkyAWjJAna che te samakItine hoya che te pramANa naya nikSepathI yukta sUkSma yukti gamyA AtmapariNatima mahAvAkyartha jJAna kahevAya che. bhAvanA jJAna - te hitakAraNe i amRta jevuM che, tatva saMvedana che, edaM paryAya che, tAtparyagrAhi che, sarvatrahitakArI sad anuSThAnamAM pravartaka eTale pravartAvanArUM edaMparyAya rUpa tatva saMvedana kahevAya che. prAtijajJAna tenuM bIjuM nAma anubhava jJAna che. te amRta tulya che. A zrutajJAnanI uttarabhAvI eTale enA pachInuM ane kevalajJAna thI avyavahita eTale kevalajJAnanI pahelAnuM eTale ke bA guNasthAnakanA chellA samaye jIvAne je zrutajJAna raheluM hoya che te zrutajJAnane prAtibhajJAna kahe che. avyavahita eTale AMtarA rahita pUrvabhAvi prakAzane anubhava jJAna kahe che. divasa ane rAtri vacce jema saMdhyA che te divasa paNa nathI ane rAtrI paNa nathI ane divasa temaja rAtrIthI (saMdhyA) alaga paNa nathI tevI. ja rIte zrutajJAna ane kevalajJAnanI vacce prAtijajJAna che, kevalajJAna rUpI sUryodayano arUNodaya che. zudhdhajJAna kone kahevAya ? zudhdhajJAna eTale saMzaya-viparyAsa (pharI) anadhyavasAya ane jinavacanathI viruddha prarUpaNAdi doSa rahita bodhanI (jJAnanI) pariNati te zudhdha jJAna kahevAya. bodha eTale jJAna thavAnA prakAro keTalA ? bodha thavAnA prakAra - budhdha - jJAna ane asaMmoha A traNa prakArathI bodha thAya che. indriya ane arthane (padArthane) grahaNa karIne je bodha thAya tad AzayavRtti te budhdhi janya vRtti kahevAya che. A saMsArane vadhAranAra che eTale ke indriya ane padArthane Azraya karanArI buddhi kahevAya che. Agama anusArI je bodha thAya te tadaMzaya vRtti te jJAna janyavRtti kahevAya che. A muktinuM aMga che. AgamapUrvaka thanAra bodhane jJAna kahevAya che. anuSThAnavAlo je bodha tad Azaya vRtti te asaMmoha janya vRtti che. A tatkAla nirvANa sAdhya sthAna prApta karAve che. sArA anuSThAnavALuM je jJAna te asaMmoha kahevAya che. je vastu jevA prakAre che te yathArtha jANI temAM Adara karavo paNa muMjhAvuM nahi te asaMmoha che. jemake ratnanI prApti thavI te buddhi, AgamapUrvaka ratnano bodha te jJAna ane teno lAbha uThAvavo te asaMmoha che. A traNe prakAra sarvane eka sarakhA hotA nathI paNa kSayopazama bhAvane anusAre hoya che. vidhipUrvakanuM bhaNatara eTale dareka pada sArI rIte zIkheluM - svAdhyAyathI sthira thayeluM - sAraNA - Page 29 of 49
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAraNA ane dhAraNAthI jIteluM pada- akSara Adi saMjJAthI pAmeluM, krama - akrama ane utkramathI yAda kareluM, svanAma pUrvaka kaMThastha karela, udAta-anudAta ane svarita-ghASa-aghoSa uccAraNothI yukta tathA gurUvacanathI upagata (kahevAyeluM athavA apAyeluM hovuM joie. A vAta anuyoga dvAra sUtramAM Ave che. A rIte bhaNatara thAya te vidhipUrvakanuM bhaNatara kahevAya che. je jJAna vastune jaNAve te mati ane je jIva sAMbhaLe te zrata. te zabda sAMbhaLe che te dravyazrata che ane te bhAvavyutanuM kAraNa che ane AtmA e bhAvathuta che. zabda e zrotAnA zrutajJAnanuM kAraNa bane che. ane vaktAno zruta upayoga vyAkhyAna karatI vakhate bolatA zabdanuM kAraNa bane che. jethI zrutanA kAraNamAM ane kAryamAM zrutano upacAra karAya che. saMketa viSaya paropadeza rUpa tathA graMthAtmaka e be prakAre dravya zratanA anusAre indriya manonimitta je jJAna te bhAvakRta kahevAya che. tAtparya e che ke saMketa kALe pravartelA athavA graMtha saMbaMdha ghaTAdi zabdane anusarIne vAcya vAcaka bhAve joDIne ghaTa ghaTa ityAdi enA karaNamAM zabdollekha sahita indriya mano nimitta je jJAna udaya pAme che te zrutajJAna athavA bhAvazrata che ane te zabdollekha sahita utpanna thayeluM hovAthI potAmAM jaNAtA padArthanuM pratipAdana karanAra zabdane utpanna kare che ane te vaDe bIjAne pratitI karAvavAmAM samartha hoya che. A zrutanA anusAre indriya mano nimittavALuM avagrahAdi je jJAna te matijJAna che ane te zrata nizcita che kAraNa ke mRtathI saMskAra pAmelI mativAlAne ja avagrahAdi utpanna thAya che tethI zrata nizrita kahyA che. vyavahAra kAle zratAnusArIpaNuM nathI. pUrve eTale AgaLa zrata parikarmitavAlAne je hamaNAM zrutAtIta hoya che te vyuta nizrita matijJAna che. ( viziSTa matijJAna ja zrutajJAna che. mati pUrvaka zrata dheluM che. jema chAla e mati che kAraNa ke e chAlane vaNIne banAvela doraDuM e zruta - kArya che. (jethI temAM paramANuM ane hasti jevo atyaMta bheda na mAnavo) paramANu e sUkSma che ane hAthI e sthaLa che. evo bheda ahIM jANavo nahi. ahIM to matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kArya che e jaNAvavA mATe chAla e doraDAnuM kAraNa che ane e chAlamAMthI doraDuM bane te kArya kahevAya che e rIte samajavuM. mATe kahyuM che ke mati hetu eTale kAraNa che ane zruta-La eTale kArya che. mati ane zruta samakALe hoya eTale eka sAthe hoya che ema je kahevAya che te labdhithI jANavA eTale sattA rUpe jANavA paNa upayoga rUpe nahi eTale upayogathI samakAle nahi. matipUrvaka kahela che te matithI thayela zrutano upayoga jANavo sAMbhaLIne je matijJAna thAya che te dravyazratathI paNa bhAvamRtathI nahi. kAryarUpe matijJAna thatuM nathI. anukrame thatI matino niSedha nathI kAraNa ke zrutanA upayogathI cyavelA jIva matijJAnamAM Take che eTale avasthAna pAme che. dravyazruta matithI thAya che ane te mati paNa dravya kRtathI thAya che tethI te bannemAM bheda nathI mATe bhAvazruta matipUrvaka che ane dravyazruta te bhAvamRtanuM lakSaNa che tema mAnavuM yogya che. bhAvathutathI thayeluM savikalpaka vivakSA jJAnanAM kAryabhUta zabdarUpa jJAna dravyazruta che. dareka kahevA yoga padArthane cittamAM vicArIne bole che emAM ciMtana rUpa ciMtAjJAna che te zratane anusArI hovAthI bhAvazruta che eTale dravyazrutanuM kAraNa bhAvazruta jaNAya che. e rIte kAryabhUta dravyazruta vaDe potAnuM kAraNabhUta bhAvazrutajJAna lakSamAM Ave che mATe dravyacutane bhAvakRtanuM lakSaNa kahyuM che jethI zabdae bhAvamRtathI ja janya che. Page 30 of 49
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrobendriyanA viSayavALuM jJAna mRtAnusArI hoya to te mRta che ane avagrahAdirUpa hoya to te matijJAna thAya che tevI ja rIte bAkInI cakSu Adi cArathI zrutAnusArI sAbhilApa vijJAna rUpa je akSarano lAbha thAya te paNa zrata che. (mAtra akSara lAbha zrata na kahevAya kAraNa ke ihA apAyAtmaka matimAM paNa akSara lAbha thAya che. avagraha anabhilAya che ane ihAdi sAbhilApya che.) A akSara lAbha paNa zrobendriya labdhi rUpe ja mAnela ce je zrobendriya upalabdhi dhRtAnusArI zrata che. matijJAna ane zrutajJAna sAta prakAronA bhedo thI bheda rUpa eTale taphAvata rUpe jaNAvela che. (1) lakSaNa bhedathI bheda, (2) hetu ane LathI bheda, (3) bhedabhedathI eTale (4) indriyavibhAgathI bheda, (5) valka = chAla, zuMba, doraDuM enA bhedathI - kArya - kAraNathI bheda, (6) akSara - anakSara bhedathI ane (7) mUka ane amUkanA bhedathI bheda che eTale matijJAna ane zrutajJAnamAM taphAvata rahelo che. (1) lakSaNa bhedathI. matijJAnanuM lakSaNa mananuM matiH vicAravuM ciMtana karavuM eTale ke je jJAna vastune jANe te abhinibodha ane zUya te iti zrutam | sAMbhaLavAthI je jJAna thAya te athavA jene jIva AtmA. sAMbhaLe te mRta kahevAya che. (2) hetu ane La matijJAna hetu che ane zruta jJAna e La che. (3) bheda - bheda. matijJAnanA 28 bheda che ane zrutajJAnanA 14 athavA 20 bhedo che. (4) indriya vibhAgathI bheda - zrobendriyathI pedA thatA jJAna sivAya cakSa Adi cAra indriyothI pedA thatuM zrutAnusArI sa. abhilApa vijJAna rUpa je akSara lAbha pedA thAya te mRta che. A sivAyanuM je jJAnA te matijJAna che ane avagraha ihAdirUpa zrosendriyathI pedA thatuM amRtAnusAri te paNa matijJAna che. zrobendriyathI pedA thatuM avagraha ihAdi rUpa sivAyanuM zrata che ane cakSu Adi cAramAM zrutAnusArI sA abhilApa vijJAna rUpa je akSara lAbha thAya te paNa zruta che. zratAnusAri matithI eTale mati-zruta rUpa sAmAnya buddhithI jaNAyelA je abhilAya bhAvo aMtaramAM phrAyamAna thAya che te nahi bolAtA chatAM kahevAne yogya hovAthI bhAvakRta che te sivAyanA anabhilAya bhAvo ane zrutAnusAri sivAyanA abhilApya bhAvo te matijJAna che. keTalAka abhilAya bhAvo mativaDe jaNAyelA hoya che. avagraha thI grahaNa karelA-ihAthI vicArelA ane apAyathI nizcaya karAyelA hoya te bhAvo zabda rUpa dravya kRta vaDe bolAya che tethI dravya kRtapaNuM pAme che jethI zrutajJAna zabda pariNAma eTale dhvani pariNAma zrutAnusArI utpanna thayela hoya che ema mAnela che. taanusAra utpanna thayelA jJAnamAM dhvani pariNAma hoya che eTale zruta zabda pariNamAveluM che ane matijJAna-zabda eTale abhilAya pariNAmavALuM ane zabda pariNAma vinAnuM eTale anabhilApya ema be prakAre che. (5) valka eTale chAla e matijJAna che kAraNa che ane zuMba eTale doraDuM e zrutajJAna kArya che mATe kArya-kAraNa bhedathI bheda gaNAya che. (6) akSara - anekSara bhedanuM varNana - pUrve zruta upakAravAnuM ane hamaNAM tenI apekSA vagaranuM mATe pUrve zruta parikarmita mativAlAne hamaNAM je zrutAtita jJAna thAya che te zrutanizrita matijJAna che ane maticatuSka eTale cAra prakAranI buddhinA bhedo azruta nizcita che. matijJAna bhAvAkSarathI banne prakAre che ane vyaMjanAkSarathI anAra thAya ane zrutajJAna ubhaya prakAre che. anakSara ane akSara matinA avagrahamAM bhAvAkSara nathI tethI anakSara che ane ihAmAM bhAvAkSara che tethI akSarAtmaka che ane dravya vyaMjanAkSaranI. Page 31 of 49
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ apekSAe te anakSara ja che. lakhAtA ane uccArAtA zabdo to dravya zrutapaNe rUDha eTale prasidhdha che. ane dravyazruta ane bhAvazruta banne sAkSara ane anakSara ema be prakAre che. ucchavAsa niHzvAsa chIMka, thuMkavuM, capaTI vagADavI, khAMsI, suMghavuM anusvAra anakSara che ane pustakAdimAM lakheluM tathA zabdoccAra rUpa dravyazruta akSara che eTale sAkSara che ane bhAvazruta zrutAnusArI akSarAdi varNanA vijJAnAtmaka hovAthI sAkSara (akSara sahita) che ane zabda tathA lakhelA akSara rahita hovAthI anakSara che. (7) mUka eTale muMguM ane amUka eTale bolatuM. matijJAna muMguM che. koine akSarathI jaNAvI zakAtuM nathI ane zrutajJAna bolatuM che kAraNa ke bIjAne ane potAne akSarathI jaNAvI zakAya che mATe sva ane para prakAzaka zrutajJAna kaheluM che. AthI sva-para pratyayAtmaka hovAthI amUka che. avagraha haMmezA zabdathI rahita hovAthI svarUpa, nAma, jAti AdinI kalpanA rahita che. bhASA vargaNAnA pudgalo trasanADImAM rahelA jIvonI traNa samayamAM, trasa nADInI bahAranI cAra dizAmAM, cAra samayamAM ane lokanA cheDe rahelAnI cAra samayamAM AkhA lokamAM vyApe che ane trasa nADInI bahAra cAra vidizAomAMthI pAMca samaye AkhA lokamAM vyApe che. pahelA samaye lokAMta pahoMce che. (traNa samaya vAlAnI bhASA samajavI.) ahIM trasa nADI ane trasa nADInI bahAra zabdo jaNAvelA che te e rote samajavA ke trasa nADImAM rahelA trasa jIvoe bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne bhASA rUpe pariNamAvI visarjana karelA hoya eTale choDelA pudgalo hoya te pudgalo AkhA lokamAM vyApta thAya che te keTalA samayamAM vyApta thAya che e jaNAvavA mATe trasa nADImAM ane trasa nADInI bahAranA ema jaNAvela che. bAkI trasanADInI bahAra trasa jIvo koi kALe hotA nathI. bhASA dravyo chae dizAmAM zreNI anusAra mizra saMbhaLAya che ane vidizAmAM to vAsita thayela ja saMbhaLAya che. tIvra prayatnavALo vaktA grahaNa tyAganA prayatna vaDe bhASA dravyane bhedIne sUkSma TukaDA karIne muke che te ja sarvalokamAM vyApe che. bAkI maMda prayatnavAlAnI to asaMkhyAta avagAhanA vargaNA gayA pachI bhedAya che ane pachI saMkhyAtA jojane to teno bhASA pariNAma nAza pAme che. prajJApanA sUtramAM matijJAna-matiajJAna ane acakSu sivAyanI pazyatA kahI che te sAkAra ane nirAkAra ema be bhede che temAM zrutajJAna, vibhaMgajJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, zrutaajJAna ane avadhijJAna. A cha sAkAra pazyatA ane cakSudarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana. A traNa anAkAra pazyatA che. zrutajJAnI Adi jIve che te A pazyatAnI apekSAe kahevuM yogya che. saMbhaLAya che te zruta zabda saMbhaLAya che te dravyazruta sAMbhaLe te. zruta te AtmA che. paramArthathI sAMbhaLavuM te ja zruta che ane jIva kSayopazama te zruta che. indriya ane manonimitta zrutAnusAre sva artha kahevAmAM samartha je vijJAna te bhAvazruta che. bAkInuM matijJAna bhASA abhimukha thayelAne je jJAna thAya che te tathA sAMbhaLIne je jJAna thAya che te bhAvazruta che ane te bhASA ane zrotalabdhivaMtane ghaTe che. pRthvI Adine dravya indriyono abhAva chatAM sUkSma bhAva indriyanuM jJAna hoya che. tema dravya zrutano abhAva chatAM pRthvI Adine kSayopazama rUpa bhAvazruta hoya che. avadhijJAna mana ane indriyonI apekSA rahita AtmasAkSAt rUpI dravyono kSayopazama anusAra je bodha Page 32 of 49
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTale jJAna thAya te avadhijJAna kahevAya che. tenA cha bhedo che. anugAmI, ananugAmI, vardhamAna , hIyamAna, pratipAtI ane apratipAtI. tatvArtha bhAgamAM pratipAtI, apratipAtInA badale anavasthita eTale ghaTe, vadhe, pAchuM ghaTe. jalanA eTale pANInA kallolanI jema ane avasthita eTale ghaTe nahi tevuM bhava kSaye sAthe jAya eTale maraNa pachI paNa sAthe jAya. kevalajJAna sudhI kAyama rahe A be bheda che. | vizeSAvazyaka bhASyamAMthI kahyuM che ke avadhijJAnanuM jaghanya kSetra traNa samayanuM hoya AhAraka sUkSma panaka eTale vanaspatinA jIvanI avagAhanA jeTaluM hoya ane utkRSTathI paramAvadhinA kSetra jeTaluM hoya teTala saMpUrNa lokAkAza ane asaMkhyAtA lokAkAza jevA khaMDo alokamAM joi zake paNa alokamAM rUpI dravyo. nahi hovAthI jovAnuM kAMi rahetuM nathI. kSetrathI. asaMkhyAtamo bhAga bhUta bhaviSya jANI zake. aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jUe to kAlathI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jue. aMgulano saMkhyAtamo bhAga jANe to kAlathI AvalikAno moTo asaMkhyAtamo bhAga jue. aMgulano vadhu saMkhyaya bhAga jANe to kAlathI AvalikAno saMkhyAtamo bhAga jANe jue. aMgulakSetrano kAMika nyUna AvalikA. aMgula pRthatva AvalikA. eka hasta (hAtha) to. aMtarmuhUrta. eka gAu to. bhinna divasa = nyUna divasa. eka jojana to. divasa pRthad. 25 jojana to bhinna pakSa. bharata kSetra jeTaluM hoya to aMDadho mAsa. jaMbudvipa to. sAdhika mAsa. aDhIdvIpa to. eka varasa. racaka dvIpa sudhI to varSa pRthatva matAMtare eka hajAra varSa saMkhyAta dvIpa samudra to. saMkhyA to kALA asaMkhyAta dvIpa samudra to asaMkhyAta kALathI kAMika nyUnA ghaNAM asaMkhya dvIpa samudra to asaMkhya kALa saMpUrNa loka to kAMika nyUna palyopama paramAvadhi sarvarUpI dravya paramANu sahita ane dravyanA asaMkhya paryAya jANe asaMkhya rapiNI-utsarapiNI. dravya, kSetra, kALa. bhAva A cAremAM kALanI vardhAimAM cArenI vadhdhi kSetranI vRddhimAM dravya bhAvanI vRddhi paNa kALanI bhajanA dravyanI vRdhdhimAM bhAvanI vRddhi ane kSetra kALanI bhajanA ane bhAvanI = paryAyanI vRddhimAM traNenI bhajanA kAraNake kALa karatAM kSetra asaMkhyA saMkhyaguNa che tenAthI Page 33 of 49
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya anaMta guNa che tenAthI paryAya anaMta guNA che. avadhino viSaya dravyathI paryAyamAM ochAmAM ocho guNo (rUpa, rasa, gaMdha ane sparzato hoya ja) ane vadhu saMkhyaguNo asaMkhya guNo che jo ke paryAya to anaMtA che paNa asaMkhya kALamAM paryAya to asaMkhya ja thAya. avadhinI zarUmAM tejasa ane bhASAnA madhyavartI ayogya vargaNAnA dravyo juve tejasa najIkanA te. gurUlaghu ane bhASA najIkanA agurulaghu. zarUmAM guru laghu dekhe to pachI nirmaLatA thAya to agurU laghu dekhe. paNa vizuddhi na thAya to paDe paNa jo agurU laghu dekhe to vadhato guru laghupaNe dekhe ane te apratipAti hoya jethI paDe nahi. tejasa sudhInI vargaNA gurUlaghu che pachInI badhI agurulaghu che. (nizcayanA mate amUrtano guNa ja agurulaghu hoya mUrtato gurUlaghu ja hoya) dravyathI mano vargaNA juve to kSetra lokano saMkhyAtamo bhAga ane kALathI palyopamano saMkhyAtamo bhAga, kArmaNa vargaNA dekhe to lokanA saMkhyaya bhAgo ane palyopamanAM saMkhyaya bhAgone juve jANe. saMpUrNa loka dekhe to kaMika nyUna palyopama ane kAzmaNa pachInI vargaNAo sAmarthya pramANe dekhe. tejasa sudhI dekhe to asaMkhya dvIpa samudra ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga tenAthI kAMika vadhu krame karIne kAmaNa zarIrane tejasa vargaNAne ane bhASA vargaNAne jovAvAlo dekhe. tejasa zarIra dekhe te atita anAgata kALa pRthatva dekhe. paramAvadhi gurUlaghu agurulaghu ane paramANu sudhIno viSaya dekhe. avadhinA svAmI - devone tathA nArakone bhavAzrayI hoya ja che ane garbhaja tiryaMca tathA manuSyone tevA prakAranA kSayopazamathI thAya che. samyaphadraSTine hoya te avadhijJAna kahevAya che ane mithyAdraSTine hoya te vibhaMga jJAna kahevAya che. pratipAti avadhi jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utakRSTa samagra loka jANe ane nAza pAme saMpUrNa lokane jANI alokanA eka paNa pradezane jANe te apratipAti hoya. (4) mana:paryava jJAna - sannI paMcendriya jIvonAM manogata bhAvone jANe jJAnathI mananA paryAyane pratyakSa jANe che ane manogata bhAvane anumAnathI jANe che tenA be bheda che. (1) bAjumati = aDhI dvIpa varti sannI paMcendriyanA mano bhAvane jANe A pratipAtI che. (2) vipulamati - te kAMika vadhu kSetra aDhI aMgula vizeSa ane spaSTapaNe jANe temaja kevalajJAna sudhI kAyama rahe che. dravya, kSetra, kAla ane bhAva A. cAre prakAramAM haju karatAM vipala mati vizeSa jANe che. A jJAnano svAmI saMyamI (sarvavirati dhara che.) che. kevalajJAna - sarva kSetranA traNe kALanA sarva dravyonA (rUpIne arUpI) sarva paryAyone eka ja samaye hAthamAM rahelA AmaLAnI jema sAkSAta jANe ane jUe. pAMce jJAna saMbaMdhI - mati, zruta = nizcayathI parokSa ane vyavahArathI pratyakSa che. avadhi mana:paryava deza pratyakSa che ane kevala sakala pratyakSa che. matinA- 28. zratanA-14 ke 20 avadhi-6 mana:paryava 2 kevala-1 malI 51 ke pa7 bheda jJAnanAM che. kevalajJAna kSAyika bhAve che. bAkInA kSayopathamika bhAve che. kevalajJAnAvaraNIyane sarvaghAtI. rasodaya hovA chatAM tenuM AvaraNa abarakha AdinA paDa jevuM hovAthI jema vAdaLanuM gADha AvaraNa hovA chatAM sUryano prakAza rAtrIno bheda karanAra divasa che ema jaNAi Ave eTalo sUryano prakAza rahe che. tema Page 34 of 49
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevala jJAnanuM AvaraNa hovA chatAM paNa bodha rahe che. te bodhane matijJAnAdi cAra AvaraNa rUpa paDado kahe che. jhuMpaDAmAM jevA bAkA (kSayopazama rUpa bAkAM) hoya te pramANe prakAza paDe che. eTalo bodha thAya che kevala jJAnAvaraNanA kSaye jhuMpaDA ane paDala badhuM dura thai jAya che jethI kevala jJAna eka ja rahe che ane saMpUrNa prakAza Ape che. krama dravyathI kSetrathI. kAlathI. bhAvathI dravya dravyo 1. mati jJAna sarva abhilAya sarva lokAloka traNe kALa anaMtamAM bhAga nA paryAya 2, zruta jJAna sarva abhilAya dravyo lokAloka traNe kALa sarva abhilApya paryAya 3. avadhi bhASA tejasa vaccenA aMgu. asaM Ava. no pratidravyanAM jJAna sarva pudgalA bhAga asaM. a.bhA. asa. dravyo. lokAkAzaasaMkhyakALa 4. mana:paryava manarUpI pariNamela aDhI dvIpapalyo.asaM anaMtamAM bhAga jJAna bhAga nA paryAyo 5. kevala jJAna rUpIarUpI dravyo sarvakSetra traNekALa sarva paryAya saMpUrNa 6. mati ajJAna svaviSayagata dravya svaviSayagata svaviSayagata svaviSayagata kSetra kALa paryAya 7, zrata " abhilAya ajJAna 8. vibhaMga " pudagala dravya ba >> >> " " , , , jJAna pramANathI bheda sthiti aMtara 1. mati jJAna jANe dekhe parokSa 28 jadha.aM. u. 66 sAga aMta. dezonA pU. kroDA 2, zrate jJAna * * * * * * 14 o * * * * * * * w x y = 3. avadhi. - pratyakSa 6 1 samaya * * * * * * * * * * * jJAnA 4. mana:paryava " " " " cha " 1 sama dezonapUrvakroDa " " " " " " jJAnI 5. kevala jJAna" " " " " " ) sAdi anaMta abhAva 6. mati. " " " " parokSa 28 aMta. utkRSTa bhavo aMta. ajJAna 66 sAgara 9. zrata * * * * * * * 3 0 ) " " } } }} = " " " by y ajJAna 8. vibhaMga " " " " " " " pa6 1 samaya 33 sAgara " Avali. asaM. bhAgA krama jJAna krama 1. mati jJAna 2. zruta jJAnA svAmi svaparyAyAzrIya avadhithI vizeSAdhika matiajJAnathI vizeSAdhika " " matitulya zrata " " " " " " >> >> Page 35 of 49
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. avadhi jJAna mana thI asaM. guNA vibhaMgathI anaMtaguNA 4. mana:paryava jJAna sarvathI alpa sarvathI alpa 5. kevala " " vibhaMgathI anaMtaguNA matijJAnathI anaMta guNA 6. mati ajJAna kevalathI anaMta guNA zrutajJAnathI anaMta guNA 7. zruta ajJAna matiajJAna tulya avadhithI anaMta guNA 8. vibhaMga jJAna matijJAnIthI asaM. guNa. mana:paryavathI anaMta guNA cauda pUrvamAM vastu culavastu varNanA sarvadravya guNa paryAyanuM utpanna nAza pUrva vastu cUla vastu 1 10 4 vagere. 14 12 3 8 8 4 18 10 5 12 0 2 0 sarvadravya guNa paryAyanuM jANapaNuM. jIvonAM vIryanuM varNana. asti nAsti svarUpa (syAdavAda). pAMca jJAnanuM varNana. satya saMyamanuM varNana. naya pramANa darzana sahita Atma svarUpa. karmaprakRti sthiti anubhAga mUla. uttara 0 0 prakRti. 0 9 10 11 12 13 14 20 15 12 13 30 25 0 0 0 0 o. pratyAkhyAnanuM pratipAdana. vidhAnA atizayanuM varNana. bhagavAnanAM kalyANakanuM. bheda sahita prANanA viSayanuM. kriyAnuM. biMdumAM loka svarUpa sarva akSara sannipAta. sthAnakavAsImAMthI utAro 1. AcArAMga 18000 upAzaka dazAMga 1152000 agyAra aMganA kula 2. sUyagaDAMga 36000 aMtagaDadazAMga 2304000 36846000 3. ThANAMga 72000 anuttaropadazAMga4608000 4. samavAyAMga 144000 praznavyAkaraNa 9216000 5. viTApannatI 288000 vipAkasUtra 18432000 6. jJAtA pa76ooo draSTivAda padapramANa dharmakathA caudapUrvanAM nAmo tathA padapramANa pUrvanAma pada pramANa bAramA draSTivAdanAM 5 adhikAra 1. utpAda eka kroDa 1 parikarma, 2 sUtra, 3 pUrvAnuyoga, 4 pUrvagata, Page 36 of 49
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ agrAvaNIyA 96 lAkha 5 cUlikA. temAM cothA pUrvagatamAM 14 pUrvono 3. vIrya pravAda 90 lAkhA samAveza thAya che. pUrvamAM vastu adhikAra Ave 4. asti pravAda 60 lAkhA che temAM prAbhUta adhikAro che temAM prAbhRta jJAnA pravAda 99 99 999 prAbhRta nAmanA avayava adhikAro AvelA satya pravAda 10000006 che temAM nAnAvidha vastunuM svarUpa varNavela 7. Atma pravAda 26 kroDa che. (bhagavatIjImAM zataka avAntara zataka 8. karma pravAda 18000000 ane dareka zatakamAM aneka udezA ityAdi 9. pratyAkhyAna 8400000 AcArAMgamAM be zrutaskaMdha dareka zrutaskaMdhamAM pravAda aneka adhyayano dareka adhyayanamAM aneka 10. vidyA pravAda 10010000 uddezA AvelA che tema.) 11. kalyANa pUrva ra60000000 12. prANAyu pUrva pa6 lAkha kroDa 13. kriyAvizAla 90000000 - pUrva 14. loka 125oooooo bindusAra = kula pa600082401005 (chappana lAkha gyAsI kroDa cAlIza. lAkha dasa hajAra ane pAMca.) agyAra aMga ane 14 pUrvanAM pado pa6000860856005 510886840 zloka ane 28 akSaranuM eka pada thAya tevA pado uparanAM jANavA. zrutajJAnI sAmAnyathI traNe kALa jANe paNa upayoga pUrvaka asaMkhyAta kALanA bhAva jANe anaMtakALa pahelA ke pachI A padArtha kevA svarUpe hato te jANe nahi ke kevA svarUpe haze te paNa na jANe. matijJAnI = odhe sAmAnya-Adeza. Agama thakI dravyathI sarva dravya jANe paNa dekhe nahi, kSetrathI lokAloka jANe paNa dekhe nahi, kALathI sarvakALa jANe paNa dekhe nahi, bhAvathI sarva bhAva jANe paNa dekhe nahi. zrutajJAno upayogavaMta thako sarva jANe dekhe (da. kSe. kA. bhA.) TIkAmAM jANe che ema ja lakhyuM che loka prakAzamAM kathaMcita dekhe ema lakhela che. parokSa che mATe pratyakSa thatuM nathI paNa joyela vastu yAda karIe tyAre AMkha AgaLa sAkSAta hoya ema jaNAya che. tevI rIte dekhelI ke zAstra dvArA anubhavelI vastune smaraNa kare tyAre dekhe che. avadhi-dravyathI anaMta rUpI dravya jANe dekhe u. sarva rUpI dravyone jANe dekhe kSetrathI aMgulano asaM. bhAga u. loka ane alokane viSe asaMkhyAtA loka jevaDA khaMDuka jANe dekhe kALathI ja. Avalino asaMkhyAtamo bhAga u. asaM. utsarapiNI avasarapiNI atIta - anAgata. bhAvathI ja. anaMtA ane u. anaMtA bhAva jANe dekhe sarva bhAvano anaMtamo bhAga. mana:paryava. anaMta. anaMta pradezI skaMdha jANe dekhe. kSetrathI ratnaprabhAnA kSullaka pratara lagI urdhva jyotiSanA upalA talIyA sudhI ane tiththu aDhI dvIpa haju karatAM vipula vizudhdha ane aDhI aMgula vadhu Page 37 of 49
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANe dekhe kevalajJAnI. sarva dravya - kSetra kALa ane bhAva jANe dekhe. cauda pUrvAMmAM zuM viSayo varNavela che tenI saMkSepa noMdha jIvAdi padArthomAM utpAda vyaya ane dhrauvyanuM varNana. tamAma jAtanAM bIjanI kula saMkhyA vagerenuM varNana. (3) AtmavIryanuM tathA tene dhAraNa karanArA jIvonuM varNana. (4) saptabhaMgI garbhita syAdvAdanuM varNana. (1) (2) (5) jJAnanuM svarUpa naMdisUtra AdinI racanA ApUrvamAMthI thayela. (6) satyAdi bhASAnuM tathA bhASya bhASaka bhAvAdinuM. (7) AtmAnuM kartA, bhoktA, nityA nitya vyApaktAnuM. (8) karma svarUpa paMca saMgrahAdi AmAMthI udhdharela che. (9) pratyAkhyAnanuM svarUpa. (10) gurUvidhA, laghuvidhA vagere 700 vidyAo ane rohiNI prajJapti vagere 500 mahAvidyAonuM svarUpa zrI sidhdhacakra yaMtrAdino A pUrvamAMthI udhdhAra thayela che. (11) jyotiSa, zalAkApurUSa, deva puNyanAM phla vagerenuM. (12) cikitsAnA prakAra, vAyunA pAMca bheda, pRthvI vagere pAMca mahAbhUtono vistAra. (13) chaMda vyAkaraNa zilpa kaLA vagerenuM. (14) utsarapiNI. avasarapiNI sUkSmAdika kALanuM varNana che. 45 AgamAdi sUtro saMbaMdhI zrI deva vAcake zrI naMdIsUtra racyuM jemAM AgamanA nAmo nIce pramANe Apela che. (dvAdazAMga = bAra aMga) (1) (2) (3) sthAnAMga - jemAM daza adhyayane 1 thI 10 bolanuM varNana. (4) (5) (6) AcArAMga - sAdhu sAdhvInAM AcAra vagerenuM. sUtrakRtAMga - svapara samayanI vAta sAthe 363 pAkhaMDI vagerenuM svarUpa. samavAyAMga - jIvA jIva pramukhanA bhAvonA varNana sAthe uttama purUSono adhikAra che. bhagavatI - gautama svAmInA pUchela 36000 praznonAM uttaro vagere varNana. jJAtA dharmakathA - draSTAMto dvArA dayA, satya AdinI puSTi sAthe aneka dharmakathAo che. upAzaka dazAMga - AnaMdAdi daza zrAvakonuM varNana. (8) aMtakRta dazA - mokSagAmI gautama kumArAdino adhikAra. (9) anuttaropapAtika - jAli mayAli Adi 33 jIvo anuttara vimAnamAM gayA che ane eka bhava karI mokSe jaze teno adhikAra. (6) (10) praznavyAkaraNa - Azrava tathA saMvara dvAra saMbaMdhI varNana. (11) vipAka sUtra - duHkhavipAka ane sukhavipAkanAM draSTAMto. (12) draSTivAda - vidhamAna nathI = jemAM sarva padArthonI prarUpaNA hatI. Page 38 of 49
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauda pUrvano tenA eka bhAgamAM samAveza thAya che. (dazapayannA) (1) catuH zaraNa, cAra zaraNa ane duSkRtyonI niMdA vagere che. (2) AturapaccakakhANa - A turapaccakakhANa bAla ane paMDita maraNa tathA hita zikSAno adhikAra. (3) mahApaccakhANa - je pApo thayA hoya te yAda karI tenA tyAga pUrvaka bhAva zalya kahADI samAdhi thAya tenuM svarUpa. (4) bhakta parijJA - saMsAranI nirguNatA jANI pazcAtApa pUrvaka sarvadoSa tajI AlocanA lai vicAra karavA pUrvaka anazana vidhine AcaravAnuM AmAM jaNAvyuM che. (5) taMdula vecAlI - divasa rAtrI muhUto ucchavAsa vagere garbhamAM rahela jIvonAM jeTalA thAya te kahI AhAra vidhi garbhAvasthA zarIrotpAdaka hetu joDakA varNana, saMhanana, saMsthAna, taMdula gaNatAM vagere jaNAvelA (6) gaNi vijjA - gaNi vidhA = tithi vAra karaNa muhUta vagere jyotiSa viSayaka che. (7) caMdra vedhaka - caMdra vijjA = rAdhA vedhanA udAharaNathI AtmAe kevuM nuM ekAgrathI dhyAna karavuM ane tenAthI mokSa prApti thAya vagere. (8) devendra stava - vIra prabhunI devendra AvIne stuti kare che te kathana che. (9) maraNa samAdhi - samAdhithI maraNa kema thAya te viSe varNana. (10) saMstAraka - saMthArA payanno - maraNa thayA pahelA saMthAro karavAmAM Ave che teno mahimA draSTAMtothI Apela che. dazapayannAmAM 1-3-4-10mo AcAra pannAne bhaNavAno zrAvakane paNa adhikAra che. (12 upAMga) (1) papAtika = uvavAi = mahAna purUSonAM cAritra vagerenuM varNana. (2) rAja praznanIya = rAyapazreNI = zrI kezI svAmI ane pradezI rAjAno saMvAda vagere. (3) jIvAbhigama = jIvA jIvA padArthonuM varNana. (4) prajJApana = pannavaNA = jIvAdi padArthonI prarUpaNA. (5) jaMbudvIpa prajJapti = jaMbudvIpa pannatI = jaMbudvIpanA kSetro parvatonuM vistArathI varNana. (6) sUrya prajJapti = sUrapannatI = sUrya maMDalanI gatinI saMkhyA vagere. (7) caMdra prajJapti = caMdapannatI = caMdra jyotiSa cakrano adhikAra. (8) nirayAvali = kalpikA = kapriA = koNika vagere tenA pitA zreNIka AdinuM mRtyu vagere. (9) kalpAva taMsikA = kapUvaDaMsiA = zreNIka rAjAnA paddha kumArAdi. (10) potro dIkSA lai devaloka gayA teno adhikAra. (11) puSpikA = pu i = sUrya candra vagerenI pUrvakaraNI vagere che. (12) puSpa cUlikA = puphyulIA = zrI hrIM zruti vagere daza devIo vagerenI pUrvakaraNIno adhikAra. (13) vihina dazA = pahidazA = bala bhadranA putra vagereno adhikAra. cha cheda sUtro. Page 39 of 49
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) dazAzruta skaMdha = asamAdhisthAna sabala doSa. samAdhi sthAna pratimA vagerenuM varNana (2) bRhatkalpa = kalpAkalpa vibhAgathI munivaranA AcAra che. A kArya mATe daza prakAranA prAyazcitamAMthI kayuM ApavuM te batAvela che. (3) vyavahAra - pAMca prakAranA vyavahAra vagerenI samaja apAi che. (4) paMca kalpa - cha, sAta, daza, vIza ane beMtAlIza eTalA prakAranA kalpano vistAra karanAra tarIke nirdeSa che. (athavA 4 jItakalpa AloyaNa adhikAra che. (5) laghu nizItha - muninA AcArathI patita thanArA mATe AlocanA lai prAyazcita karI zudhdha thavAnuM batAvyuM che. (6) mahA nizitha - zalyodhdhAraNa 84 lAkha jIvayonImAM jIve pApa karyA tenI AlocanA zIla sAdhuno adhikAra dravya stava bhAva stava chellA duppahasUrivaro vagere adhikAra. cAra mUla :- (1) Avazyaka. cha e Avazyaka vagere nitya kriyAnuM pratipAdaka che. (2) daza vaikAlika = daza veyAlIa = pUrvamAMthI svayaMbhava sUrie udhdharyuM che. AnA adhyayanathI samyak bhikSu thavAya che. sAdhuonAM prAye saMpUrNa AcAranuM varNana che.(3) uttarAdhyayana = uttara jajhayana = vinaya dharma Adi bodhanA nidhirUpa che. (4) piMDa niyukti - AhAra saMbaMdhI varNana tathA odhaniyukti. caraNa karaNa sittarI tathA prati lekhanAdi svarUpa che. : 2 cUlikA : (1) naMdI sUtra - pAMce jJAnanuM svarUpa che. anuyoga dvAra - upakrama nikSepa anugama ane naya A cAra anuyoganuM varNana che. 11 aMga + 12 upAMga + 10 payannA + 6 cheda + 4 mULa 1 naMdI sUtra + 1 anuyoga dvAra = 45 Agama sUtro thAya che. jenA cheDe vibhakti hoya te pada kahevAya. tema zabda zAstramAM kahyuM che te ahIM levAnuM nathI. adhikAra pUro thAya te pada kahevAya ema samavAyAMgAdi sUtronI TIkAmAM kahyuM che. bhagavatI sUtramAM padanuM svarUpa viziSTa saMpradAyathI jANavuM ema kahyuM che. karmagraMthanI TIkAmAM tevA prakAranI AmnAya hAla nathI tethI padanuM pramANa jaNAvyuM nathI ane ratnasAra graMthamAM 510884621 zlokanuM eka pada kahyuM che. paMcAMgI - sUtra-niryukti-bhASya-cUrNI-vRtti athavA TIkA. | (1) sUtra - gaNadharo, chaMda badhdha ane gadhya badhdha graMtha rUpe race te. saMpUrNa daza pUrvathI 14 pUrvadharo zruta kevalIo tathA pratyeka budhdha je graMtha race te sUtra kahevAya. (2) niyukti - sUtrano naya nikSepanI yukti pUrvaka je artha 14 pUrva dharo chaMda padhdhati e prAkRtamAM race te niryukti. (3) bhASya - sUtra tathA niryuktino je vizeSa artha prAye pUrvadharo prAkRtamAM chaMda badhdha race ta. (4) cUrNi - bhASyano vizeSa artha prAye pUrvadharo prAkRta ane saMskRta mizra bhASAmAM race te. (5) TIkA - bhASyano vizeSa artha kevala saMskRtamAM gadhabadhdha apUrvadharo je race te vRtti kahevAya. mULasUtra sarvathI saMkSipta hoya che. krame adhika artha niryukti-bhASya ane cUrNimAM ane sarvathI adhika artha vRttimAM racAya che. 45 AgamanA paMcAMgI sAthe zloka 659330 che teno vistAra jaina prabodha bhAga pahelAmAM che. (ratna saMcaya. acala gaDiya che.) sUtro keTalAka vidhine jaNAvanArA (2) udhamane jaNAvanArA. (3) varNaka = Page 40 of 49
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNana kathAdikane jaNAvanArA. (4) bhaya jaNAvanArA. (5) utsarga mArgane jaNAvanArA eTale cAritranA rakSaNano sarva sAmAnya mArga jaNAvanArA sUtra. (6) apavAda mArgane jaNAvanArA eTale cAritra mArganA rakSaNa mATe utsarga mArgane TakAvanAra sUtra. lalita vistarAnA AdhAre apavAda eTale sUtrane bAdhA nahi karanAro naphA ToTAnA vicAravAlo adhika doSanI nivRtti rUpa zubha ana zubhAnubandhi mahApurUSoe Acarela teja apavAda che te paNa utsargano ja bheda che. cha Avazyaka. (1) sAmAyika te pratikramaNa kAyAthI paMcAcAranA kAussaga sudhI. (2) pratikramaNamAM upara je pragaTa logassa kahevo te. (3) vaMdanaka - muhapatti paDilehIne be vAMdaNA devAmAM Ave che te. (4) pratikramaNa - AlovuM tyAM sudhI mAMDIne Ayariya uvajrAya sudhI. (5) kAussaga = cAritranI zuddhi artheno be logassano darzananI zudhdhino eka logassano ane jJAnanI zuddhi artheno eka logassano kAussagna te. (6) paccakakhANa - 1-4-5 thI cAritrAcAranI zuddhi bIjA (2) thI darzanAcAranI trIjAthI (3) ratnatrayInI zuddhi chaThThAthI (6) tapAcAranI zuddhi ane chaemAM vIrya phoravavAthI vIryAcAranI zuddhi thAya che. cha AvazyakanI AdhyAtmikA - (1) samabhAva arthAta zradhdhA jJAna cAritranuM saMmizraNa. (2) jIvanane vizuddha banAvavA mATe sarvoparI jIvana yukta mahAtmAone Adarza rUpe pasaMda karI teonI tarapha sadA draSTi rAkhavI te. (3) guNavAnonuM bahumAna yA vinaya karavo te. (4) kartavyanI smRti thatAM kartavya pAlanamAM thai jatI bhUlonuM avalokana karI niSkapaTa bhAve tenuM saMzodhana karavuM ane phrIthI tevI bhUla na thAya tene mATe AtmAne jAgrata karavo te. (5) dhyAnano abhyAsa karI pratyeka vastunA svarUpane yathArtha rItIe samajavAne viveka zaktino vikAsa karavo te. (6) tyAga vRtti dvArA saMtoSa ane sahanazIlatAnI vRddhi karavI te. pratikramaNanA paryAya - pApathI ulTa gamana te pratikramaNa. (2) zubha yoga prati vAraMvAra varjatA te praticAraNA. (3) sarva prakAre azubha yoga varjatA te pratiharaNA. (4) akAryane vAravuM te vAraNA. (5) sAvadha kAryathI nivartavuM te nivRtti. (6) Atma sAkSIe pApane niMdavuM te niMdA. (7) gurU sAkSIe pApane niMdavuM te gaha. (8) AtmAne nirmaLa karavo te zudhdhi, sUtranA Adi padavAluM nAma te sUtranuM AdAna nAma che. jema logassa A guNa vAcaka nAma te gauNa nAma. navakArane anAdi nAma saMbhave AdAna nathI. namuhUrNa saMbaMdhI- lokamANa mAM lokano artha bhavya prANIrUpa loka levAno, loganAhA = mAM rAgAdi upadravothI rakSaNIya viziSTa bhavya loka samajavAno. bIjA dhyAna = bIjanuM sthApana (bIja = samyakatva AdhAna = sthApana) bIjo ja bheda ane bIjanuM pASaNa te yoga che ane upadravothI rakSaNa te kSema che. yoga ane kSema kare te nAtha kahevAya. loga hiyANa = vyavahAra rAzImAM AvelA sarva prANI levA hita = Atmahita. loga paivANamAM sannI prANI levA. loga parjA agaraNamAM viziSTa cauda pUrvadharo levA. abhaya dayANa = sAta bhayathI abhayane denAra sAmAnya rIte dhRti tarIke oLakhAtuM dharma bhUmikAnA kAraNabhUta AtmAnuM viziSTa svAthya jene jJAnI purUSo abhaya kahe che. cakhuM yANa = zradhdhA rUpI netro magna dayANaM = viziSTa guNasthAnakanI prApti karAvanAro karmano svAbhAvika kSayopazama rUpa mArga samajavAno anya loko sukhA kahe che. zaraNa dayANuM = tatva ciMtana rUpa sAcuM zaraNa che tenAthI ja buddhinA ATha guNonI prApti thAya che. anya Page 41 of 49
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ loko vividiSA kahe che. bohiyAruM = samyagdarzana rUpI dharmanI prApti jene zama saMvegAdi pAMca lakSaNa hoya che. anya loko vijJapti kahe che. bodhi = jinapraNita dharma A pAMce apunarbalakane uttarottara La rUpe hoya, che. abhaya = dhRtinuM cakSu = zradhdhAnuM La mArga = sukhAnuM La zaraNa = vividiSAnuM La bodhi = vijJapti che. dhammadayANa = cAritradharma, dharmanAyaka cAritrane vidhipUrvaka pAmavuM tenuM niraticAra pAlana karavuM tenuM yogyane dAna karavuM. A dharmane vaza karavAnI kriyA che. sarvotkarSe kSAyika bhAvanA cAritramAM sthira thavuM te dharmanA utkarSane pAmavAnuM rahasya che. A pAMce lAbha tIrthakara dvArA thAya che. purisasIhANuM = siMha jemAM zoryAdi guNovaDe yukta hoya che. tema zrI tIrthakara devo karmarUpI zatruno uccheda karavAmAM zUra tapazcaryAmAM vIra rAga tathA krodhAdinuM nivAraNa karavAmAM gaMbhIra parisaha sahanamAM dhIra saMyamamAM sthira upasargothI nirbhaya indriya vargathI nizcita ane dhyAnamAM niSpakampa hoya che. pustaka graMtha racanAmAM prathama maMgala hoya che te vipnanAza mATe che. (2) abhidheya te graMthamAM kahevA lAyaka vastu, (3) saMbaMdha = te graMtha banAvavAmAM jeno AdhAra lIdho hoya te. (4) adhikArI = te graMtha vAMcavA. bhaNavA mATe koNa yogya che athavA kayA prakAranA jIvo A graMthane yogya che. (5) ane prayojana = te banAvanAra ane vAMcanAra, bhaNanAra bannene anaMtara ane paraMparAe banne prakAre zuM La thaze athavA A. graMtha zenuM kAraNa banaze. Adi maMgala vipnanA nivAraNArthe madhyamaMgala grahaNa karela kAryanI nirvighna pravRtti mATe che ane aMtima maMgala ziSya praziSyAdi paraMparAmAM zAstrArthano viccheda na thavA mATe che. zAstra parikSA - kaSa cheda ane tApe karIne zudhdha teja satya zAstra che. (suvarNanI jema) vidhi = AdaravA yogya ane pratiSedha = niSedha = nahi karavA yogya. je zAstramAM jaNAvela hoya te kaSa zudhdha zAstra che vidhi ane pratiSedhane bAdhA na thAya tevA bAhya anuSThAno jemAM batAvela hoya te cheda zudhdha che. ane jIvAdi padArthonuM jaNAvAtuM svarUpa je draSTa eTale pramANathI siddha evA padArtho ane draSTi eTale anubhavathI sidhdha ane icchA padArthothI virudhdha na hoya ane baMdha Adine sidhdha karanAra hoya te te tApa zudhdha kahevAya che. - jJAnanuM svarUpa jJAna = nAma, jAti, guNa kriyAdino vizeSa avabodha che. pAMca bhede che. mati-zruta-avadhi-mana:paryava. kevalajJAna. (1) matijJAna - zrata nizrita ane azruta nizcita be bhede che. (1) zruta - (indriya ane anindriya = mana) nimittaka che jAgRta avasthAmAM upayogInuM manapUrvaka je sparzAdijJAna tenA avagraha-ihA-apAya-ane dhAraNA avagrahanA be bheda vyaMjanA vagraha. A avagraha mana ane cakSuno thato nathI. (2) arthAvagraha - pAMca indriyo ane mana sAthe guNatAM 28 bheda thayA tene bahu bahuvidha kSipra = nizrIta = cinhathI saMdigdha = zaMkAzIla ane dhruva = eka ja vakhata sAMbhaLavAdithI bIjI vakhatanI apekSA sahita. A cha ane AnAthI ulTA abahu-abahuvidha-akSipa-anizcita-asaMdigdha ane aMdhruva ema 12 guNatAM 28 X 12 = 336 kRtanizritanA bheda ane azruta nizrita athavA buddhinA 4 bheda. te otpAtikI, vanacikI, kArmikI ane pariNAmIkI. A cAra meLavatAM matijJAnanAM 340 bheda thayA. Page 42 of 49
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaMjanAvagrahano kALa jA. AvatIkAno asaMkhyAtamo bhAga ane u. prANa = zvAsocchavAsA pRthatva che. ' arthAvagrahano nizcayathI eka samaya ane vyavahArathI aMtarmuhUrta che. ihA = vicAraNAno aMtarmuhUrtI apAya = nirNaya karavo teno aMtarmuhUrta. dhAraNA = asaMkhyAto kALa che AnA traNa bheda che. (1) avizruti - niradhArIta padArthane teja rUpe kAMi paNa phAra vagara dhArI rAkhe che. nirmIta vastunuM aMtarmuhurta sudhI. dhArAvahI rUpe jJAna thavuM te. (2) smRti - artha rUpe dhArI rAkhe te smRti ane (3) vAsanA = aviNyatithI utpanna thayela jJAnano draDha saMskAra saMkhyAta asaMkhyAta kALa dhArI rAkhe che, jAti smaraNa jenAthI potAnA saMkhyAtA bhava jANI zake che te vAsanAnuM ja kArya che. matijJAnanA 28 bhedomAMthI apAya ane dhAraNAnAM 12 bheda ja matijJAnanAM kahyA che. bAkInA 16 bhedo darzananA kahyA che. bhagavatI ane bhASyakAranuM Ama kahevuM che. manathI ja thAya che jethI anindriya nimitta kahela che. smRtijJAna (indriyonA nimitta vagara thAya che.) saMjJAjJAna, ciMtAjJAna, Abhinibodhika jJAna A matinA ja nAmAntara che. mananA nimitta vagaranuM mati asaMjJIne hoya. mana ane indriyayonA nimitta vagara velaDI Adi je vIMTAi jAya che te ovajJAna kahevAya che. sanmukha rahela niyata padArthone jaNAve te matijJAna. upakaraNa indriya dvArA te te indriyanA viSayanuM viSaya ane viSayI nAsaMbaMdhathI thayela ati avyakta jJAna te vyaMjanAvagraha viSayanuM. kAMika che evuM je jJAna te arthAvagraha, anvaya vyatireka pUrvakanI vicAraNA = ihA. ihita padArthanA anvaya dharmano nirNaya te apAya. eka vastu viSayaka jJAnanI paraMparAne dhArAvahI jJAna kahe che. jema ghaTa ghaTa evuM jJAna thayA kare. velaDI bhIMta upara caDavA rUpa je odhajJAna te mana ane indriya nimitta rahita che temAM kta matijJAnA varaNano kSayopazama ja kAraNa che. vyaMjanAvagraha - atyaMta avyaktajJAna-atyaMta aspaSTa jJAna prApya karI indriyo dvArA thAya che. cakSu ane mana aprAyakArI che. bAkInI cAra indriyo prApyakArI che. padArthanI sAthe saMyoga saMbaMdha thaye grahaNa kare te indriyo prApyakArI che ane padArthanI sAthe saMyoga saMbaMdha vagara grahaNa kare te aprApyakArI che. padArthanI prathama sattAnI pratitI thAya che. arthAvagraha = avyaktajJAna, kAMika che. avizruti ane smRtino kALa aMtarmuhUrta che ane vAsanAno saMkhyAto-asaMkhyAto kALa che. vAsanA = avismRti vaDe smaraNanA kAraNa rUpa draDha saMskAra thAya te smRti = vAsanAnI jAgRtithI jaghanyA aMtarmuhUrta ane u. asaMkhyAta varSe je smaraNa thAya te jAti smaraNa paNa A dhAraNAnAja bheda che. jAti smaraNa pAchalA nava bhava dekhe. arthanI abhimukha je nizcita bodha te abhinibodha. jaNAya te abhinibodha kahevAya. (2) zrutajJAna - 14 bhede che. te akSara zrata. saMjJI. samakatInuM sAdi saMparyavasita = sAMta gamika aMgapraviSTa, anakSara asaMjJInuM mithyAtvInuM anAdi aparyavasita = anaMta. agamika ane aMga bAhya mRta. 20 bheda che te sarva viziSTa kRtanA che. paryAya zruta = mRta jJAnano sUkSma aMza A bheda sarvajIvone Page 43 of 49
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che. akSarazruta = AkAzadi akSaromAMnA eka akSaranA saMpUrNa vAcyArthanuM jJAna A traNa prakAre che. saMjJA rUpa haMsalipi lipi bhUta-yakSa-rAkSasi-uDDI-yavanI-turkI-kIrA-drAviDa-siMdhI-mAvavI-taDI-nAgarI-lATa-pArasI-aniyamita-cA Nakya ane mULadevIlipI. vyaMjanAkSara = akArathI hakAra sudhInAM akSaronAM uccAra. 3- landhyAkSara- arthano bodha karAvanArI je akSaronI upalabdhi te. pahelA be prakAra ajJAnAtmaka che paNa zrutajJAnanAM kAraNarUpa che tethI zrutajJAna tarIke oLakhAya che. (3) padazruta - arthAdhikAranI samApti te pada paNa ahiMyA AcArAdi sUtronuM mAna aDhAra hajArAdi pada pramANanuM hatuM te pada levuM hAla A padanI maryAdAno viccheda che. = aDhAra = (4) saMdhAta zruta - cauda mArgaNAnA peTA bheda 62 che. temAMnA eka bhedanuM jIva dravya saMbaMdhanuM jJAna. (5) pratipatti zruta = cauda mArgaNAmAMthI eka mArgaNAnuM saMpUrNa jJAna. A jJAna hAla jIvAbhigamamAM kahevAya che. (6) anuyoga zruta = sat padAdi dvAro e jIvAditatvono vicAra karavo te. (7) prAmRta prAbhUta zruta. (8) prAbhUta zruta. (9) vastu. (10) pUrvazruta. A dasene samAsa padajoDavAthI bIjA 10 thaze te malI-20 thAya jemake paryAya zruta = zrutano sUkSma eka aMza tenuM jJAna ane tenA aneka aMzanuM jJAna te paryAya samAsa tevI rIte badhAmAM samajI levuM. pUrva aMtargata vastu nAme adhikAro che. vastu aMtargata prAbhUta ane prAbhUta aMtargata prAkRta prAkRta adhikAro che. (sUtramAM adhyayana temAM udezA hoya che tema) akSara ane akSara samAsa A banne bheda viziSTa zruta / labdhi saMpanna sAdhune saMbhave che. zravaNathI je bodha thAya te zruta kahevAya che. anakSara zruta = zravaNathI samajAya tevI ceSTAothI thatuM jJAna jemake khoMkhAro ucchavAsa nizvAsAdi zira kaMpana hAtha halAvavA vagerethI pArakAnA abhiprAya samajAya che paNa te ceSTAo zravaNe paDatI nathI mATe temAM zruta tatva nathI (karmagraMtha vRttimAM zirakaMpanAdine anakSaramAM kahela che.) zrutakevalI bhAvazrutathI upayukta hoya tyAre zrutAnurti manavaDe daza pUrvAdimAM rahelA kevala abhilApya = kahI zakAya tevA spaSTa padArthone jANe che ane dekhe che. e sivAyamAM vRdhdha anubhavIonuM kahevuM che ke kathaMcit darzarUpe paNa jue che. kAraNa traiveyaka ane anuttaranA vimAnonAM citro paNa AlekhI Ape che. jo bIlakula joyA na hoya to kema AlekhI zake. cothA upAMgamAM zrutajJAnano dekhavAno guNa paNa kahela che. anabhilApya padArthothI anaMtamo bhAga abhilApya che teno anaMtamo bhAga zruta nibadhdha che. AgamAdi zAstro zruta bodha thavAmAM kAraNa hovAthI te dravyazruta kahevAya che. vartamAnamAM Agamo 45 che. temAM 11 aMga, 12 upAMga, 10 payannA, 6 cheda sUtra, 4 mUla naMdI sUtra ane anuyoga dvAra sUtra = 45. bIjA paNa kAlika utkAlika sUtro che. 4 zruta jJAnanAM nAzanA kAraNa- (1) mithyAtva, (2) bhavAMtara, (3) kevalajJAna, (4) mAMdagI ane pramAda vagere. maraNa pAmIne deva thAya to pUrva paThIta sarvazrutajJAnanuM smaraNa rahetuM nathI. mAtra manuSya bhavamAM adhyayana karela ekAdaza aMgInuM dezathI smaraNa thAya che. (jJAtA dharmanA 14mAM adhyayanamAM kahyuM che ke Page 44 of 49
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetalI maMtrIne devabhavamAM paNa pUrve paThIta 14 pUrvanuM smaraNa hatuM.) vAMcanA-pRcchanA ane parAvartanA-dharmakathA A cAra dravyazruta che ane anuprekSAte bhAvazruta cha ane saMvedana rUpa zruta jJAnanAM zAstro vAMcavAthI ane sAMbhaLavAthI je arthajJAna thAya che te. mati pachI thavAvALuM che athavA zabda tathA arthanI paryAlocanA jemAM che te. saMbhaLAya te zruta athavA zabda te zruta zabda e bhAvazrutanuM kAraNa che. zrotendriya ane manathI thayelo je zruta graMthane anusarato bodha te zrutajJAna (matijJAnathI vartamAna kALanA bhAvo jaNAya che) jyAre zrutajJAna traNe kALanA bhAvane jaNAvanArUM che. lakhAtAM akSaro saMjJAkSara (saMketAkSara) uccArAtA vyaMjanAkSara manamAM vicAratAM akSaro athavA AtmAnA bodhirUpa akSaro avyakta akSaro te labmAkSara kahevAya che. (zabdanA arthanI vicAraNA karatAM paNa AtmAnI aMdara akSara paMkti pUrvaka ja vicAra karAya che mATe te aMtaraMga akSara paMkti eja ladhyakSara athavA akSarAnuM vidhdhapaNuM kahevAya. zrutajJAna matijJAnapUrvaka bhavati. matizrutano viSaya tulya che sarva dravyeSu asarva paryAyeSu sAmpratakAla viSaya matijJAna che ane zruta trikAla viSaya vizudhdhatAM. pUjya haribhadrasUrie be prakAranA jJAna kahyA che. (1) saMvedana ane (2) sparza. bhAvazruta saMvedana rUpa che paNa te tatvane jaNAvanArUM nathI. kAMika jANyAM chatAM paNa na jANyuM hoya tema nikLa che. vastunA svarUpanuM jJAna te sparza jJAna che. A jJAna vagara vilaMbe svasAdhya kLane ApanAruM che. anubhava jJAnIne A jJAna hoya che. anubhava = yathArtha svarUpanuM jJAna parabhAvamAM ramaNatAno abhAva svabhAvamAM ramaNatA ane tenA AsvAdamAM tanmayatA te anubhava jJAna-pravartaka che, upadarzaka che paNa prApaka nathI paNa te iSTanI rUci karAvI pravRtti ane aniSTamAM arUcI karAvI nivRtti kasave che. pariNatijJAna- manane camakAro kare tevuM jJAna. (1) viSaya pratibhAsa jJAna - AtmapariNatimat tatva saMvedana jJAna. (2) zrutajJAna - ciMtAjJAna ane bhAvanA jJAna. (3) vAkyArtha mahAvAkyArtha ane aidaMparyAya viSayapratibhAsa. te mAtra padArthajJAna mithyAtvIne hoya. zrutajJAna te ihAdi rahita che = udaka = pANI jeva che vAkyArtha che. sakala zAsra avirodhi artha nirNayaka jJAna-ciMtAjJAna-ihAdi yukta che. paesa = - dUdha jevuM che. AtmapariNatimata che. mahAvAkyArtha che. samakItine hoya. pramANa naya nikSepAthIyukta sUkSma yukti gamya AtmapariNatimat mahAvAkyArtha. bhAvanA jJAna - te hitakAraNuM phka amRta jevuM che, tatva saMvedana che, aida paryAya che, tAtparya grAhi, sarvatrahitakArI sadanuSThAnamAM pravartaka aida paryAyarUpa tatva saMvedana. prAtibhajJAna - tenuM bIjuM nAma anubhavajJAna che. te amRtatulya che. AzrutajJAnanI uttara bhAvI ane kevalajJAnathI avyavahita = AMtarA rahita pUrva bhAvi prakAzane anubhava jJAna kahe che. divasa ane rAtrI vacce jema saMdhyA che te divasa paNa nathI ane rAtrI paNa nathI temaja divasa ane rAtrIthI alaga paNa nathI tevI ja rIte zrutajJAna ane kevalajJAnanI vacce prAtibha jJAna che. kevala jJAna rUpI sUryodayano arUNodaya che. Page 45 of 49
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zudhdha jJAna = saMzaya viparyAsa anadhyavasAya ane jina vacanathI virudhdha prarUpaNAdi doSa rahita bodhanI pariNati. bodha thavAnA prakAra - budhdhi-jJAna ane asaMmoha A traNa prakArano bodha thAya che. indriya ane arthane grahaNa karIne je bodha thAya tadAzaya vRtti te budhdhi janya vRtti kahevAya che. A saMsArane vadhAranAra che. eTale ke indriya ane padArthane Azraya karanArI budhdhi kahevAya che. AgamAnusArI je bodha tadAzayavRtti te jJAna janyavRtti A muktinuM aMga che. AgamapUrvaka thanAra bodhane jJAna kahevAya che. anuSThAnavAlo je bodha tadAzayavRtti te asaMmohajanyavRtti che. A tatkAla nirvANa sAdhya sthAna prApta karAve che. sArA anuSThAnavAluM je jJAna te asaMmoha kahevAya che. je vastu jevA prakAre che te yathArtha jANI temAM Adara karavo paNa muMjhAvuM nahi te asaMmoha che. jemake ratnanI prApti thavI te budhdhi AgamapUrvaka ratnano bodha te jJAna ane teno lAbha uThAvavo te asaMmoha che. A traNe prakAra sarvane eka sarakhA hotA nathI paNa kSayopazama anusAra hoya che. vidhi pUrvakanuM bhaNatara = dareka pada sArI rIte zIkheluM-svAdhyAyathI sthira thayeluM-sAraNA-vAraNA ane dhAraNAthI jIteluM pada-akSara Adi saMjJAthI pAmeluM krama-akrama ane utkramathI yAda kareluM svanAma peThe kaMThastha karela udAta-anudAta ane svarita ghoSa-aghoSa uccAraNothI yukta tathA gurU vacanathI upagata hovuM joie. (anu. dvAra) je jJAna vastune jaNAve te mati ane je jIva sAMbhaLe te zruta. te zabda sAMbhaLe che te dravya zruta che ane te bhAvazrutanuM kAraNa che ane AtmA e bhAvazruta che. zabda e zrotAnA zrutajJAnanuM kAraNa bane che ane vaktAno zruta upayoga vyAkhyAna karatI vakhate bolatA zabdanuM kAraNa bane che jethI zrutanA kAraNamAM ane kAryamAM zrutano upacAra karAya che saMketa. viSaya paropadeza rUpa tathA graMthAtmaka e be prakAre dravya zrutanA anusAre indriya manonimitta jJAna te bhAvakrRta. tAtparya saMketa kALe, pravartelA athavA graMtha saMbaMdha ghiTAdi zabdane anusarIne vAcya vAcaka bhAve joDIne ghaTa ghaTa ityAdi enA karaNamAM zabdollekha sahita indriya mano nimitta je jJAna udaya pAme che te zrutajJAna athavA bhAvazruta che ane te zabdollekha sahita utpanna thayeluM hovAthI potAmAM jaNAtA padArthanuM pratipAdana karanAra zabdane utpanna kare che ane te vaDe bIjAne pratitI karAvavAmAM samartha hoya che. A.zru.tAnusAre indriya mano nimitta vALuM avagrahAdi jJAna te mati che ane te zruta nizrita che kAraNake zrutathI saMskAra pAmelI mativAlAne ja avagrahAdi utpanna thAya che tethI zruta nizciMta kahyA che. vyavahAra kAle zrutAnu sArIpaNuM nathI pUrve = AgaLa zrutaparikarmita vAlAne je hamaNAM zrutAtIta hoya cha te zrutanizrita matijJAna che. (viziSTa matijJAna ja zrutajJAna che matipUrvaka zruta kahyuM che chAla e mati che kAraNake e chAlane vaNIne banAvela doraDuM e zrutakArya che. (jethI temAM paramANu ane hasti jevo atyaMta bheda na mAnavo) mati hetu = kAraNa ane zrutaLa = kArya che. matizruta samakALe hoya te labdhithI paNa upayogathI nahi. matipUrvaka kahela che te matithI thayela zrutano upayoga jANavo. sAMbhaLIne je matijJAna thAya che te dravya zrutathI paNa bhAvazrutathI nahi kAryarUpe matijJAna thatuM nathI. anukrame thatI matino niSedha nathI kAraNake zruta upayogathI cyavelA ne matimAM avasthAna che. dravyazruta matithI thAya che ane te mati paNa dravyazrutathI thAya che tethI te bannemAM bheda nathI mATe bhAvazruta matipUrvaka che ane Page 46 of 49
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyazrata te bhAvakRtanuM lakSaNa che tema mAnavuM yogya che. bhAvazrutathI thayeluM savikalpaka vivakSA jJAnanAM kAryabhUta zabdarUpa dravyazruta che. dareka kahevA yoga padArthane cittamAM vicArIna bole che emAM ciMtana rUpa ciMtAjJAna che te zrutAnusArI hovAthI bhAvathuta che eTale dravya zrutanuM kAraNa bhAvathuta jaNAya che e rIte kAryabhUta dravyazruta vaDe potAnuM kAraNa bhUta bhAvathuta jJAna lakSamAM Ave che mATe dravya kRtane bhAvathutanuM lakSaNa kahyuM che jethI zabdae bhAvakRtathI ja janya che. zrobendriyanA viSayavALuM zrutAnusArI hoya to zrata che ane avagrAhAdi rUpa hoya te mati thAya che tevI ja rIte bAkInI cakSu Adi cArathI zrutAnusArI sAbhilApa vijJAna rUpa je akSaralAbha thAya te paNa zrata che. (mAtra akSara lAbha zrata na kahevAya kAraNake ihA apAyAtmaka matimAM paNa akSara lAbha thAya che. avagraha anabhilAya che ane ihAdi sAbhilApa che.) A akSara lAbha paNa zrobendriya labdhi rUpa ja mAnela che jethI zrobendriyopalabdhi zrutAnusArI zruta che. matijJAna ane zrutajJAnamAM bheda - lakSaNa bhedathI, hetuLathI bhedabhedathI indriya vibhAgathI valka = chAla, zuMba = dora kArya-kAraNathI. akSara-anaphara. mUka amUkanA bhedathI bheda che. (1) lakSaNa - je jJAna vastune jANe te abhinibodha ane jene jIva AtmA sAMbhaLe te mRta. (2) hetu - mati hetu che ane zruta La che. (3) bheda bheda - mati 28 bhede ane zruta 14 ke 20 bhede che. (4) indriya vibhAgathI bheda. zrotrendriyopalabdhi sivAya cahna Adi cAra indriyopalabdhirUpa zrutAnusArI sAbhilApa vijJAna rUpa je akSara lAbha thAya te zrata che. A sivAyanuM je jJAna te matijJAna che ane avagraha ihAdirUpa zrosendriyopalabdhi amRtAnusAri te paNa matijJAna che. zrobendriyopalabdhi rUpa avagraha ihAdi rUpa sivAyanuM zrata che ane cakSu Adi cAramAM zrutAnusArI sAbhilApa vijJAna rUpa je akSara lAbha thAya te paNa zruta che. zrutAnusArImatithI eTale matidhRta rUpa sAmAnya buddhithI jaNAyelA je abhilAya bhAvo aMtaramAM rAyamAna thAya che te nahi bolAtA chatAM kahevAne yogya hovAthI bhAvasRta che te sivAyanA anabhilANA bhAvo ane zrutAnusArI sivAyanA abhilAya bhAvo te matijJAna che. keTalAka abhilAya bhAvo mativaDe jaNAyelA hoya che. avagrahathI grahaNa karelA ihAthI vicArelA ane apAyathI nizcaya karAyelA hoya te bhAvo zabda rUpa dravyazrata vaDe bolAya che tethI dravya kRtapaNuM pAme che jethI zrutajJAna zabda pariNAma = dhvanI pariNAma zrutAnusArI utpanna thayela hoya che ema mAnela che. tadanusAra utpanna thayelA jJAnamAM dhvanI pariNAma hoya che eTale mRta zabda pariNamAveluM che ane matijJAna = zabda (abhilAya) pariNAmavAnuM ane zabdapariNAma vinAnuM (anabhilApya) ema be prakAre che. (5) valka = chAla te kAraNa che mati kAraNa che ane zuMba = doraDuM te kArya che tema zrutakArya che. (6) akSara - anekSara bheda-pUrve zratopakAravAnuM ane hamaNAM tenI apekSA vagaranuM mATe pUrve zruta parikarmita mativAlAne hamaNAM je zrutAtita jJAna thAya che te zruta nizcita matijJAna che ane mati catuSka azruta nizcita che. matijJAna bhAvArathI banne prakAre che ane vyaMjanAkSarathI anakSara thAya ane zrutajJAnA ubhaya prakAre che. anakSara ane akSara matinA avagrahamAM bhAvAkSara nathI tethI anakSara che ane ihAmAM bhAvAkSara che tethI akSarAtmaka che ane dravya vyaMjanAkSaranI apekSAe te anakSara ja che lakhAtA ane Page 47 of 49
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ uccArAtAM zabdo to dravya zrata paNe rUDha che = prasidhdha che ane dravya kRta ane bhAvakRta banne sAkSara ane anakSara ema be prakAre che. ucchavAsa nicchavAsa chIMka, thuMkavu, capaTI vagADavI, khAMzI, suMghavuM anusvAra anakSara che ane pustakAdimAM lakheluM tathA zabdoccAra rUpa dravya kRta sAkSara che ane bhAvasRta zrutAnusArI akSarAdivarNanA vijJAnAtmaka hovAthI sAkSara che ane zabda tathA lakhelA akSara rahita hovAthI anekSara che. (7) mUka. amUka. mati mUka che ane zruta svAra pratyayAtmaka hovAthI amUka che. avagraha = svarUpa, nAma, jAti AdinI kalpanA rahita che. bhASA basanADImAM rahelAnI traNa samayamAM basanADInI bahAranI cAra dizAmAM 4 samayamAM ane lokanA cheDe rahelAnI 4 samayamAM AkhA lokamAM vyApe che ane trasa nADInI bahAra cAra vidizAomAMthI pAMca samaye AkhA lokamAM vyApe che pahelA samaye lokAMta pahoMce che (traNa samayavAlAnI) bhASA dravyo chae dizAmAM zreNI anusAra mizra saMbhaLAya che ane vidizAmAM to vAsita thayela ja saMbhaLAya che. tIvra prayatnavALo vaktA grahaNa tyAganA prayatna vaDe bhASA dravyane bhedIne sUkSma TukaDA karIne muke che teja sarvalokamAM vyApe che. bAkI maMda prayatna vAlAnI to asaMkhyAta avagAhanA vargaNA gayA pachI bhedAya che ane pachI saMkhyAtA joine to teno bhASA pariNAma nAza pAme che. prajJApanA sUtramAM matijJAna-matiajJAna ane acakSu sivAyanI pazyatA kahI che te sAkAra nirAkAra be bhede che. temAM zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna-kevalajJAna-zrutaajJAna ane virbhAgajJAna. A che sAkAra pazyatA che ane cakSuda. avadhida. kevala da. A traNa anAkAra pazyatA che. zrutajJAnI Adi jIve che te A pazyatAnI apekSAe kahevuM yogya che. saMbhaLAya te zruta zabda saMbhaLAya che te dravyazruta sAMbhaLe te. zruta te AtmA che. paramArthathI sAMbhaLavuM teja zrata che ane jIva kSayopazama te zruta che. indriya ane manonimitta zrutAnusAre sva artha kahevAmAM samartha je vijJAna te bhAva zrata che. bAkInuM matijJAna bhASAbhimukha thayelAne je jJAna thAya che te tathA sAMbhaLIne je jJAna thAya che te bhAvabhRta che ane te bhASA ane zrotalabdhivaMtane ghaTe che. pRthvI Adine dravya indriyono abhAva chatAM sUkSma bhAva indriyanuM jJAna hoya che tema dravya kRtano abhAva chatAM pRthvI Adine kSayopazamAM rUpa bhAvazrata hoya che. avadhijJAna - mana ane indriyonI apekSA rahita AtmasAkSAta rUpI dravyono kSayopazamAnusAra bodha thAya che. tenA 6 bheda che. anugAmI, ananugAmI, vardhamAna, hIyamAna, pratipAtI, apratipAtI (tatvArtha bhAgamAM pratipAtI apratipAtInA badale anavasthita ghaTe vadhe pAchuM ghaTe jalanA kallolanI peThe ane avasthita = ghaTe nahi tevuM bhava kSaye sArtha jAya. kevalajJAna sudhI kAyama rahe A be bheda che.) vizeSAvazyaka bhASyamAMthI. avadhinuM jaghanya kSetra - 3 samaya AhAraka sUkSma panakanA jIvanI avagAhanA jeTaluM ane u. paramAvadhinuM hoya teTaluM saMpUrNa lokAkAza ane asaMkhya lokAkAza jevA khaMDo AlokamAM joi zake paNa alokamAM rUpI dravya nahi hovAthI jovAnuM kAMi rahetuM nathI. kSetrathI. asaMkhyAtamo bhAga bhUta bhaviSya jANI zake. aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jue to kAlathI AvalIkAno asaMkhyAtamo bhAga jue. aMgulano saMkhyaya bhAga jANe to kALathI AvalikAno moTo asaMkhyAtamo bhAga jue. aMgulano vadhu saMkhyaya bhAga jANe tA kALathI AvalikAno saMkhyAtamo bhAga jANe jue. Page 48 of 49
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgulakSetrano kAMika nyUna AvalikA. aMgula pRthatva. AvalikA eka hasta to aMtarmuhUrta. eka gAu to bhinna divasa = nyUna divasa. eka jojana = divasa pRthakatva. rapa jojana bhinna pakSa. bharata kSetra jeTaluM hoya to aDadhomAsa jaMbudvipa sAdhikamAsa. aDhIdvIpa eka varSa. rUcaka dvipa sudhI varSa pRtha8. matAMtare eka hajAra varSa. saMkhyAta dvIpa samudra saMkhyAno kALa asaMkhyAta dvIpa samudra asaMkhyAta kALathI kAMika nyUna ghaNAM asaMkhya dvIpa samudra asaMkhya kALa. saMpUrNa loka = kaMika nyUna palyopama. paramAvadhi sarva rUpI dravya paramANu sahita ane dravyanAM asaMkhya paryA, jANe asaMkhya avasarapiNI utsarapiNI. samApta Page 49 of 49