563 Jiva Bhedone Vishe Gyandwarnu Varnan

SR No.: 009169
Original Sutra Author: N/A
Author: Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay
Total Pages: 49
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 28

ભવમાં જ નાશ પામી જાય છે એટલે કે ભૂલાઇ જાય છે.
આ રીતે શ્રુતજ્ઞાનના નાશના કારણો જ્ઞાની ભગવંતોએ કહેલા છે.
જીવો મરણ પામીને દેવ થાય તો પૂર્વ પઠીત સર્વશ્રતજ્ઞાનનું સ્મરણ રહેતું નથી. માત્ર મનુષ્ય ભવમાં અધ્યયન કરેલ અગ્યાર અંગનું દેશથી સ્મરણ થાય છે. (જ્ઞાતા ધર્મના ચૌદમાં અધ્યયનમાં કહ્યું છે કે તેતલી મંત્રીને દેવભવમાં પણ પૂર્વે ભણેલા ચૌદ પૂર્વનું સ્મરણ રહેલું હતું.)
વાંચના – પૃચ્છના પરાવર્તન અને ધર્મકથા આ ચાર દ્રવ્યશ્રુત છે અને અનુપ્રેક્ષા તે ભાવથુત છે. અને સંવેદનરૂપ શ્રુત જ્ઞાનનાં શાસ્ત્રો વાંચવાથી અને સાંભળવાથી જે અર્થજ્ઞાન થાય છે તે ભાવ શ્રત છે. મતિજ્ઞાન પછી થવાવાળું હોય છે અથવા શબ્દ તથા અર્થની પર્યાલોચના એટલે વારંવાર વિચારણા જેમાં છે તે ભાવભૃત અનુપ્રેક્ષા રૂપે કહેવાય છે.
સંભળાય તે શ્રુતજ્ઞાન. અથવા શબ્દ તે શ્રત. શબ્દ એ ભાવમૃતનું કારણ છે. શ્રોબેન્દ્રિય અને મનથી થયેલો જે શ્રત ગ્રંથને અનુસરતો બોધ તે શ્રુતજ્ઞાન કહેવાય છે. (મતિજ્ઞાનથી વર્તમાન : ભાવો જણાય છે.) જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન ત્રણે કાળના ભાવને જણાવનારૂં છે.
લખાતાં અક્ષરો સંજ્ઞાક્ષર (સંકેત અક્ષર) ઉચ્ચારાતા અક્ષરો વ્યંજનાક્ષર મનમાં વિચારાતા અક્ષરો અથવા આત્માના બોધિરૂપ (જ્ઞાનરૂપ) અક્ષરો, અવ્યક્ત અક્ષરો તે લધ્યાક્ષરો કહેવાય છે. (શબ્દના અર્થની વિચારણા કરતા પણ આત્માની અંદર અક્ષર પંક્તિ પૂર્વક જ વિચાર કરાય છે માટે તે અંતરંગ અક્ષર પંક્તિ એજ લધ્યાક્ષર અથવા અક્ષર અનુવિધ્યપણું કહેવાય છે. જ્ઞાની ભગવંતોએ કહ્યું છે કેશ્રુતજ્ઞાન મતિજ્ઞાન પૂર્વક થાય છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનનો વિષય તુલ્ય છે. એક સરખો છે. સર્વદ્રત્યેષુ અસર્વ પર્યાયેષુ વર્તમાનકાલના વિષયને જણાવનારૂં મતિજ્ઞાન છે. એટલે સર્વ દ્રવ્યોને અને તેના સઘળા પર્યાયોને જણાવનારું વર્તમાન કાળના વિષય રૂપ જ્ઞાન પેદા કરાવનારૂં મતિજ્ઞાન છે અને શ્રત ત્રિકાલ વિષય વિશુધ્ધતર - એટલે શ્રુત ત્રિકાલ વિષયને જણાવનારૂં વિશુધ્ધ તર રૂપે ગણાય છે.
પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત હરિભદ્રસૂરિ મહારાજાએ બે પ્રકારના જ્ઞાન કહેલા છે. (૧) સંવેદન અને (૨) સ્પર્શ.
ભાવશ્રુત સંવેદન રૂપ છે પણ તે તત્વને જણાવનારૂં નથી. કાંઇક જાણ્યા છતાં પણ ન જાણ્યું હોય તેમ નિળ છે. વસ્તુના સ્વરૂપનું જ્ઞાન તે સ્પર્શજ્ઞાન છે. આ જ્ઞાન વગર વિલંબે એટલે વિલંબ થયા વગર જ સ્વ સાધ્ય (પોતાના સાધ્ય) ફળને આપનારું છે. અનુભવ જ્ઞાનીને આ જ્ઞાન હોય છે.
અનુભવ એટલે યથાર્થ સ્વરૂપનું જ્ઞાન
કેવલજ્ઞાની ભગવંતોએ જગતમાં રહેલા પદાર્થો જેવા સ્વરૂપે જોયેલા છે એવા સ્વરૂપે પદાર્થોનું જ્ઞાન પેદા થાય તે યથાર્થ જ્ઞાન કહેવાય છે એટલે છોડવાલાયક પદાર્થોમાં છોડવા લાયકનું જ્ઞાન અને ગ્રહણ કરવા લાયક પદાર્થોમાં ગ્રહણ કરવા લાયકનું જ્ઞાન એ યથાર્થ જ્ઞાન કહેવાય છે આથી અનુભવે જ્ઞાન યથાર્થ જ્ઞાન કહેવાય છે તે પરભાવમાં રમણતાનો અભાવ કરાવે છે, સ્વભાવમાં રમણતા પેદા કરાવે છે અને તેના આસ્વાદમાં તન્મયતા પેદા કરાવે છે તે અનુભવ જ્ઞાન પ્રવર્તક છે. એટલે આત્મજ્ઞાનની રમણતામાં પ્રવર્તે છે. ઉપદર્શક છે. આત્મિક જ્ઞાનના ગુણોને દેખાડનારૂં છે માટે ઉપદર્શક કહેવાય છે. પણ તે પ્રાપક નથી એટલે તે ગુણોને પેદા કરાવતું નથી પણ તે શું કરે છે ? ઇષ્ટ પદાર્થોની રૂચિ પેદા કરાવી એમાં પ્રવૃત્તિ કરાવે છે અને અનિષ્ટ પદાર્થોમાં અરૂચિ પેદા કરાવી નિવૃત્તિ કરાવે છે. એને જ્ઞાની ભગવંતોએ
Page 28 of 49